Błonia (Kraków)
 nr rej. A-1114 z 7 kwietnia 2000[1]
| |
 Widok na Błonia z Kopca Kościuszki | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Dzielnica | |
| Powierzchnia |
48 ha |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°03′34,20″N 19°54′36,50″E/50,059500 19,910139
| |
Błonia – zabytkowy park miejski w postaci rozległej łąki (dawniej pastwisko gminne) o powierzchni 48 ha i obwodzie ok. 3500 metrów, położony w Krakowie, na Półwsiu Zwierzynieckim. Współczesne Błonia będące częścią dawnych, wielkich Błoń, zamknięte są w czworokącie – al. 3-go Maja, ul. Piastowska, ul. Na Błoniach (wzdłuż rzeki Rudawy) oraz al. marszałka Ferdynanda Focha.
Błonia są uznawane za największą w Europie miejską łąkę (pastwisko)[2]. Na ich obszarze mieszczą się dwa kluby sportowe: Zwierzyniecki Klub Sportowy i Juvenia Kraków.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
2 maja 2019.
Historia Błoń sięga roku 1162. Wówczas Jaksa z Miechowa, zamożny szlachcic, który w 1163 sprowadził do Polski zakon bożogrobców, podarował klasztorowi norbertanek łąkę między Zwierzyńcem a Łobzowem. Intencją darczyńcy było wyjednanie sobie błogosławieństwa przed wyruszeniem na pielgrzymkę do Ziemi Świętej.
W 1254 biskup Jan Prandota witał na Błoniach poselstwo z Asyżu przekazujące bullę kanonizacyjną Stanisława ze Szczepanowa.
Przeszło sto lat później w roku 1366 siostry norbertanki zawierając umowę z magistratem, zamieniły ziemię na kamienicę przy ulicy Floriańskiej (tzw. kamienica Klimka z Bodzanowa). Transakcja nie była udana, posesja spłonęła niedługo potem. Ciągnące się latami procesy, w które angażowano królów i papieży nie przyniosły zmian w postanowieniach.
Do XIX wieku Błonia były terenem zaniedbanym, a przepływająca przez nie Rudawa, wylewając co roku wiosną, zamieniała je w grzęzawisko, na wysepkach którego w latach epidemii cholery pozostawiano umierających. Rozlewiska Rudawy na obszarze Błoń nazywano wówczas Niecieczą ze względu na brak głównego nurtu w tym miejscu.
Po osuszeniu bagien Błonia świetnie nadawały się do organizowania dużych zgromadzeń. Liczne uroczystości mogły się odbywać z powodzeniem m.in. dlatego, że w 1908 roku założono na Błoniach deptak i wykonano przepusty odprowadzające wodę z Błoń do Rudawy[3].
W 1906 roku przy Błoniach powstały pierwsze krakowskie kluby sportowe: Cracovia i później Wisła. W 1911 roku, z inicjatywy ks. Mieczysława Kuznowicza, na Błoniach powstał Park Sportowy Juvenia.
W czasie okupacji hitlerowskiej Niemcy chcieli zabudować Błonia. Miał na ich miejscu stanąć kompleks reprezentacyjnych budynków rządowych, z poaustriackim fortem pod Kopcem Kościuszki w tle. Sam kopiec planowano zaś zrównać z ziemią. Według innych planów na Błoniach miały stanąć bramy skierowane w stronę kopca Kościuszki, który miał się stać pomnikiem zwycięstwa Wehrmachtu ze zgromadzonymi kopiami zdobycznych sztandarów[4].
Historia Błoń to również burzliwa historia wypasu bydła w mieście. W 1834 roku senat Wolnego Miasta Krakowa uregulował problem wypasu krów na Plantach, wydając jego całkowity zakaz. Odtąd jedynym legalnym pastwiskiem w Krakowie pozostały Błonia. Przywilej wypasu na Błoniach został nadany podkrakowskim wsiom jeszcze przez królową Jadwigę i magistrat nie próbował go znieść. Do 1885 roku wolno było wypasać bydło w liczbie 150 sztuk klasztorowi Norbertanek, wsi Zwierzyniec – 353 sztuk, a gminie Półwsie Zwierzynieckie – 79 sztuk. Następnie przeprowadzono inny podział. Przyznano mianowicie norbertankom pod wypas 14 morgów, dla Zwierzyńca – 38 morgów, a Półwsiu Zwierzynieckiemu – 7 morgów[3].
W okresie II Rzeczypospolitej architekci Józef Gałęzowski i Adolf Szyszko-Bohusz stworzyli pomysł dzielnicy oplatającej Błonia[5].
Niegdyś w Krakowie były jeszcze jedne Błonia, zlokalizowane na północ od Pędzichowa. Istnieją także Błonia mogilskie we wschodniej części miasta w dawnej wsi Mogiła.
Wydarzenia na Błoniach
[edytuj | edytuj kod]W 1809 roku kiedy Kraków został włączony do Księstwa Warszawskiego, Błonia były miejscem defilady wojskowej z okazji imienin Napoleona. Pomysłodawcami i organizatorami byli książę Józef Poniatowski i generał Jan Henryk Dąbrowski.
W 1849 roku car Mikołaj I na Błoniach dokonał przeglądu wojsk przed wyprawą na Węgry mającą na celu stłumienie powstania.
Z Błoń w 1910 roku wystartował pierwszy samolot w Krakowie. Za sterami aeroplanu firmy Bleriot siedział znany pilot austriacki inż. Otto Hieronimus.
Między 16 a 20 maja 1910 roku na Błoniach zorganizowano punkt obserwacyjny, z którego tłumy krakowian obserwowały kometę Halleya[3].
Nazajutrz po uroczystościach grunwaldzkich, 16 lipca 1910 roku, na Błoniach odbyły się popisy 4-tysięcznego oddziału Sokolstwa (Zlot Grunwaldzki) na specjalnie w tym celu zbudowanym stadionie, usytuowanym nieco powyżej wejścia do parku Jordana. Zaprojektowany przez druha sokolskiego Perosia obiekt był pierwszym stadionem sportowym w mieście. Zbudowany z drewna, w formie prostokąta o wymiarach 218 × 180 m, mógł pomieścić ponad 20 tys. widzów, z czego 10 tys. mogło zająć miejsca do siedzenia. Boisko miało powierzchnię 15 tys. m². Stadion służył w latach następnych przeróżnym imprezom masowym i rozgrywkom sportowym. W roku 1912 odbyły się tam np. popisy miejskiej straży pożarnej. To na Błoniach rozgrywano pierwsze mecze piłki nożnej i to tam swoje triumfy i porażki przeżywały „Cracovia” i „Wisła”. W dniach 18 i 19 października 1913 roku, w setną rocznicę śmierci księcia Józefa Poniatowskiego, odbył się na Błoniach przegląd już zbrojnych – w obliczu zbliżającej się nieuchronnie wojny – oddziałów Sokoła[3].
Błonia były świadkiem obchodów rocznic ważnych wydarzeń z historii narodu polskiego. W 1910 roku, w podzielonej zaborami Polsce, obchodzono pięćsetną rocznicę zwycięstwa pod Grunwaldem; w roku 1933 Józef Piłsudski odbierał paradę uświetniającą obchody zwycięstwa Jana III Sobieskiego pod Wiedniem. Obecnie w miejscu gdzie stała trybuna z której odbierał paradę, znajduje się głaz z pamiątkową tablicą.
W 2010 roku na Błoniach krakowskich odbył się Jubileuszowy Zlot Stulecia Harcerstwa Polskiego. W 2016 r. na Błoniach odbyły się 31 Światowe Dni Młodzieży.
Msze w czasie papieskich pielgrzymek
[edytuj | edytuj kod]
Podczas pielgrzymek papieży Jana Pawła II (1979, 1983, 1997 i 2002) oraz Benedykta XVI (2006), krakowskie Błonia były miejscem mszy świętych, w których uczestniczyło kilkaset tysięcy wiernych (najwięcej – ok. 2,5 mln wiernych – w czasie pielgrzymki w 2002 roku). Ołtarze były ustawiane od strony ulicy 3 Maja, na wysokości ulicy Reymana. Dzięki temu ołtarz był dobrze widoczny z każdego miejsca Błoń. W miejscu, w którym budowano ołtarze ustawiono pamiątkowy kamień upamiętniający te wydarzenia. Po śmierci Jana Pawła II na Błoniach odbywały się spotkania wiernych oraz nabożeństwa w intencji papieża.
Z małego lądowiska dla śmigłowców (nieopodal pętli tramwajowej w Cichym Kąciku) podczas niektórych pielgrzymek odlatywał do innych miast Jan Paweł II.
Kultura masowa
[edytuj | edytuj kod]Na Błoniach przez kilka lat odbywały się koncerty organizowane przez radio RMF FM pod hasłem „Inwazja mocy”.
24 czerwca 1994 roku na Błoniach zrealizowano widowisko muzyczne „Harfy Papuszy” z muzyką Jana Kantego Pawluśkiewicza.
28 czerwca 2008 roku na Błoniach odbył się koncert Céline Dion w ramach trasy Taking Chances Tour.
7 maja 2010 roku na Błoniach zorganizowano Lech Maj Party w czasie trwania juwenaliów krakowskich, w których gwiazdą wieczoru był brytyjski zespół muzyczny Apollo 440. Zagrali również: Paweł Kukiz i Piersi, Dżem, Enej oraz Syndrom Kreta. Imprezę poprowadził Krzysztof Skiba[6].
Od 6 czerwca do 1 lipca 2012 roku, podczas Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej, na Błoniach powstała „strefa kibica”, gdzie m.in. został zainstalowany telebim[7]. Hasłem wiodącym strefy była wielokulturowość, przez co zorganizowane zostały atrakcje związane z krajami związanymi z mistrzostwami: kuchnie różnych krajów, konkursy tematyczne, place zabaw dla najmłodszych.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2012-12-15].
- ↑ A. Chwalba, Okupacyjny Kraków w latach 1939–1945, Kraków 2011 (wydanie drugie), s. 54.
- ↑ a b c d Marek Żukow-Karczewski, Krakowskie Błonia. Piękno utracone, piękno ocalone, „Aura”, nr 2/1989, s. 24–25.
- ↑ Krakowskie Błonia wczoraj i dziś. Hans Frank chciał na nich stawiać dzielnicę rządową. Dziś są świętą łąką krakowian i miejscem spacerów.
- ↑ Józef Gałęzowski. dziejekrakowa.pl. [dostęp 2015-03-28].
- ↑ Apollo 440 na Błoniach. krakow.dlastudenta.pl. [dostęp 2010-05-04]. (pol.).
- ↑ W czasie EURO 2012 Błonia Krakowskie dla kibiców Zarząd Infrastruktury Sportowej w Krakowie.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Kozioł, Wielka Łąka, Wyd. Jagiellonia 2005.