Franciszek Walczyński
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
Franciszek Walczyński (ur. 20 grudnia 1852 w Żywcu, zm. 12 lipca 1937 w Tarnowie) – polski ksiądz katolicki, pedagog, kompozytor.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 20 grudnia 1852 w Żywcu, gdzie ukończył szkołę powszechną. W Tarnowie ukończył gimnazjum, następnie studia filozoficzno-teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym, w międzyczasie ucząc się muzyki u prywatnego nauczyciela[1]. Święcenia kapłańskie przyjął w 1876 roku[2] z rąk biskupa Józefa Pukalskiego[3].
Przez pierwszy rok po święceniach kapłańskich pracował jako wikariusz w Limanowej, następnie w latach 1877–1886 jako wikariusz katedralny w Tarnowie, w tym czasie ucząc śpiewu w Instytucie Sióstr Urszulanek[2]. W latach 1880‒1890 i 1895‒1897 uczył także śpiewu w tarnowskim seminarium duchownym[1],
Po zakończeniu obowiązków wikariuszowskich pracował jako katecheta w I Gimnazjum w Tarnowie[2], gdzie na podstawie śpiewników jego autorstwa uczono chór. W 1906 lub w 1907 roku przekazał II Gimnazjum „znaczną część zbiorów nutowych”[4].
Niektóre źródła (m.in. Jerzy Gołos w książce „Polskie organy i muzyka organowa”) podają informację, że w 1888 roku Franciszek Walczyński założył diecezjalną szkołę organistów w Tarnowie[5]. Stanisław Garnczarski zwraca jednak uwagę, że jest to błędna informacja, ponieważ szkoła organistów powstała 1 września 1837[6], a w 1888 została jedynie wznowiona po kilkunastoletniej przerwie. Dokonało tego jednak „Towarzystwo ku wspieraniu muzyki kościelnej”, którego Franciszek Walczyński był członkiem, jednak nie można mu przypisać zasługi ponownego jej uruchomienia w 1888 roku[7]. Z powodu braku środków materialnych szkoła została ponownie zamknięta, jednak uruchomiono ją w 1900 roku[8], a nowym dyrektorem został Franciszek Walczyński, który zastąpił na tym stanowisku swojego brata Stanisława Walczyńskiego[7].
Od 1915 roku aż do śmierci był prezesem Stowarzyszenia św. Filomeny i Domu dla Nieuleczalnie Chorych w Tarnowie[2].
W docenieniu za działalność kapłańską i muzyczną[1] został szambelanem papieskim i prałatem domowym[1][2].
5 listopada 1896 roku został kanonikiem kapituły katedralnej w Tarnowie, w 1917 roku jej scholastykiem, a w 1922 roku dziekanem. Również 1922 roku został mianowany protonotariuszem apostolskim[1][2].
Zmarł w Tarnowie 12 lipca 1937 roku[1][2][3]. Pochowany został na Starym Cmentarzu (Sektor: XX, Rząd: 1, Nr grobu: 4)[9].
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Skomponował około 230 utworów, z czego 200 wokalnych[2][10]. Reszta to kompozycje organowe[2]. Oprócz tego napisał i wydał 18 książek i 15 artykułów, z zakresu muzyki kościelnej, kaznodziejstwa, ascetyki[11].
Mimo pobierania w młodości prywatnych lekcji, uznawany jest za samouka, ponieważ nie ukończył studiów muzycznych[12].
Autor m.in. muzyki do pieśni maryjnych „Matko pomocy nieustającej”, „Panno święta, my sieroty”, „Witaj, gwiazdo morza” oraz 12 pieśni do Królowej Korony Polskiej.
Tworzył głównie utwory religijne, jednak znalazły się w jego twórczości trzy zbiory świeckie: „Zegar”, „Żaba”, „Tańce polskie na skrzypce solo”[3].
Wybrane pieśni ludowe:
- „Jezu, miłości Twej”,
- „Kto chce Boga kochać cały”,
- „Anielo święta, Dziewico”,
- „Święta Urszulo”,
- „Pobożni ludzie”[3].
Książki
[edytuj | edytuj kod]9 kwietnia 1884 roku[1] po raz pierwszy wydał „Śpiewnik kościelny dla młodzieży”, drugą rozszerzoną wersję wydał w 1910 roku. Książka była przez niego redagowana, częściowo zawierała utwory jego autorstwa[10].
Wydał także 4 części zeszytów pt. „Kazania eucharystyczne podczas czterdziestogodzinnego nabożeństwa”. Pierwszy zeszyt został wydany w 1907 roku w drukarni Józefa Stryny w Tarnowie[13], następnie został wznowiony w 1910 nakładem Księgarni Zygmunta Jelenia w Tarnowie, która wydała też kolejne trzy części zeszytów.
W 1892 po raz pierwszy wydano „Oratorjum Bożego Narodzenia czyli tak zwane Jasełka w obrazach scenicznych ze śpiewami” nakładem i drukiem Zygmunta Jelenia. W 1907 roku miało miejsce czwarte wydanie nakładem Bursy św. Kazimierza. Łącznie wydano ją 6 razy, ostatni raz w 1932 nakładem i drukiem Zygmunta Jelenia.
| Tytuł | Rok | Wydawnictwo | Źródło |
|---|---|---|---|
| Śpiewnik kościelny | 1884 | Własnym nakładem. Drukarnia Józefa Pisza | [10] |
| Oratorjum Bożego Narodzenia czyli tak zwane Jasełka w obrazach scenicznych ze śpiewami | 1892 | Nakład i druk Zygmunt Jeleń | |
| Ogólne zasady muzyki: dla użytku uczniów i organistów. | 1889 | Nakładem Towarzystwa św. Wojciecha | [14] |
| Kazania pasyjne o tajemnicach Krzyża Pana Jezusa | 1909 | Nakład i druk Zygmunt Jeleń | [15] |
| Podręcznik do kazań i nauk o rzeczach ostatecznych | 1931 | Nakład i druk Zygmunt Jeleń | [16] |
W 2023 roku nakładem katolickiego wydawnictwa Matis zostały wznowione wydania książek: „Co mówi Duch Święty o Najśw. Maryi Pannie w Piśmie św. Starego i Nowego Zakonu?”[17] oraz „Podręcznik do kazań i nauk o Matce Bożej”[18].
Odbiór i znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Stanisław Garnczarski stwierdził, że mimo iż utwory Franciszka Walczyńskiego nie dorównują artystycznie dziełom najbardziej znanych kompozytorów, to jego osoba jest znaczącą postacią w historii diecezji tarnowskiej, a także wśród polskich muzyków kościelnych[1]. Stwierdził także, że dorobek kompozytorski oraz opracowań chóralnych pieśni maryjnej ks. Franciszka Walczyńskiego jest ogromny, a jego zasługą jest poszerzenie skarbca pieśni ludowych, natomiast jego muzyczna wartość twórcza nie powinna być kwestionowana[12].
Gotthold Frotscher wymieniał Franciszka Walczyńskiego jako jednego z najważniejszych polskich kompozytorów organowych z końca XIX wieku[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Stanisław Garnczarski, Ks. Franciszek Walczyński (1852–1937) – tarnowski działacz muzyczny, „Musica Ecclesiastica” (16), Stowarzyszenie Polskich Muzyków Kościelnych, 2021, s. 21-30, ISSN 2353-6985 (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i Włodzimierz Jura, Walczyński Franciszek, [w:] Słownik Biograficzny Żywiecczyzny Tom II, Żywiec: Gazeta Żywiecka, 1997, s. 287–288, ISBN 2390260557.
- ↑ a b c d e ks. Stanisław Garnczarski, Ks. Franciszek Walczyński ‒ tarnowski kompozytor muzyki religijnej, „Tarnowskie Studia Teologiczne” 21 (2002), nr 1‒2, s. 331‒348
- ↑ Jolanta Wąsacz-Krztoń, Edukacja muzyczna w gimnazjach tarnowskich w dobie autonomii Galicji, „Edukacja - Technika - Informatyka”, VIII (4), 2017, s. 108–113, ISSN 2080-9069 (pol.).
- ↑ Jerzy Gołos, Polskie organy i muzyka organowa, Warszawa 1972, s. 200.
- ↑ Andrzej Jedynak, Biskup Józef Grzegorz Wojtarowicz (1791-1875), Kraków 1985, s. 587 (pol.).
- ↑ a b Stanisław Garnczarski, Szkoła organistowska w Tarnowie od chwili powstania do II wojny światowej, „Tarnowskie Studia Teologiczne”, 20 (2), Tarnów: Tarnowskie Studia Teologiczne, 2001, s. 113–124.
- ↑ O Diecezjalnej Szkole organistów w Tarnowie, „Currenda”, 50 (15), 1900, s. 93-94.
- ↑ śp. Franciszek Walczyński [online], tarnow.grobonet.com [dostęp 2024-10-14].
- ↑ a b c Stanisław Garnczarski, Pieśni mszalne ks. Franciszka Walczyńskiego, „Pro Musica Sacra”, 15, 2017, s. 103–125, DOI: 10.15633/pms.2255, ISSN 2391-6729 [dostęp 2024-10-14] (pol.).
- ↑ Krzysztofa Bik-Jurkow, Artystyczna prostota [online], dziennikpolski24.pl, 4 stycznia 2005 [dostęp 2024-10-22] (pol.).
- ↑ a b Stanisław Garnczarski, Pieśń Maryjna w twórczości Franciszka Walczyńskiego, „Annales Lublinenses pro Musica Sacra”, 1, 2010, s. 299–313, ISSN 2083-0416 (pol.).
- ↑ Franciszek Walczyński, Kazania eucharystyczne podczas czterdziestogodzinnego nabożeństwa, polona.pl, 1907 [dostęp 2024-10-22] (pol.).
- ↑ Muzyka kościelna, „Muzyka kościelna”, 2, listopad 1889, s. 1-8 (pol.).
- ↑ Franciszek Walczyński, Kazania pasyjne o tajemnicach Krzyża Pana Jezusa, polona.pl, 1909 [dostęp 2024-10-22] (pol.).
- ↑ Jan Wnęk, Polskie publikacje religijne w opinii krytyki (1918-1939) [online], 19 stycznia 2021 [dostęp 2024-10-22] (ang.).
- ↑ Niewielkie, lecz treściwe i wartościowe dziełko stanowi zwięzłą odpowiedź na pytanie postawione w tytule. Dla każdego pragnącego poznawać Niepokalaną. [online], matris.pl [dostęp 2024-10-22] (pol.).
- ↑ Podręcznik do prawdziwie szczęśliwego, chrześcijańskiego, Maryjnego życia, z którego czerpać mogą kapłani oraz wszyscy czciciele Matki Bożej. [online], matris.pl [dostęp 2024-10-02] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Książki i nuty Franciszka Walczyńskiego w bibliotece Polona