Garveizm
Garveizm lub Garweizm[1] (ang. Garveyism) był elementem czarnego nacjonalizmu, który odnosi się do kwestii socjalnych, gospodarczych oraz politycznych zasad proponowanych przez organizacje Powszechne Stowarzyszenie Postępu Murzynów i Liga Społeczeństw Afrykańskich[2] (ang. Universal Negro Improvement Association and African Communities League, skracane często do UNIA-ACL), założone w 1914 roku przez Marcusa Garveya. Ruch w swoich latach świetności liczył ponad kilka milionów zwolenników, w tym ponad tysiąc oddziałów w Stanach Zjednoczonych, Karaibach, Ameryce Centralnej, Kanadzie i Afryce[potrzebny przypis].
Garveizm głosił separatystyczną doktrynę, według której Murzyni ze wszystkich stron świata mieliby stworzyć w Afryce (którą Garvey nazywał „ziemią obiecaną”) jedno państwo wyłącznie dla nich samych[3]. Garvey uważał, że Afroamerykanie w Stanach Zjednoczonych nie powinni współpracować z białymi dopóki sami nie osiągną pewnego poziomu rozwoju. W swojej książce pisał: „Jeśli zadowolimy się spijaniem mętów z dna pucharu ludzkiego postępu, to nie będziemy mogli istnieć wśród innych narodów, ale gdy z własnej inicjatywy zaczniemy budować przemysł, rządy, a wreszcie imperia – wtedy i tylko wtedy wykażemy jako rasa naszemu stwórcy i ludziom, że potrafimy przeżyć w walce o byt i sami ukształtować swój los”[4][5]. Doktryna ta miała służyć zjednoczeniu i umocnieniu pozycji Afroamerykanów.
Ideologia Garveya za podstawowy element historii uznawała rasę, zaś stosunki między rasami regulować miało prawo siły. Dlatego był zwolennikiem totalnego separatyzmu rasowego (sprzeciwiał się np. małżeństwom międzyrasowym). Rasa czarna miała zjednoczyć się w imperium o autorytarnym ustroju, by zyskać należyte znaczenie). Na początku lat 30. Garvey wyraził podziw dla Benito Mussoliniego i oznajmił, że my (UNIA) „byliśmy pierwszymi faszystami” (zmienił zdanie dopiero po włoskiej inwazji na Abisynię)[6].
Garvey był zwalczany przez afroamerykański establishment w USA, co, w 1922 roku, doprowadziło do aresztowania przywódcy pod zarzutami oszustwa pocztowego. Sprawa ta była prowadzona przez Departament Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych, którego szefem w tamtym okresie był J. Edgar Hoover. Po aresztowaniu projekt Garveya upadł.
Pomimo faktu, że Garveizm był tylko krótkim epizodem w historii ruchu czarnego nacjonalizmu, wypromował on takie symbole jak na przykład flaga panafrykańska, która do dziś jest używana jako ważny symbol walki Afroamerykanów o równouprawnienie[2]. Doktryna była również inspiracją dla późniejszych działaczy i organizacji murzyńskich m.in. dla Malcolma X, Narodu Islamu czy ruchu Black Power[3].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nowicka 1979 ↓, s. 323.
- ↑ a b Ludwikowski 1976 ↓, s. 42-43.
- ↑ a b Ludwikowski 1976 ↓, s. 40.
- ↑ Ludwikowski 1976 ↓, s. 41.
- ↑ Garvey 1923 ↓, s. 8.
- ↑ Nowicka 1979 ↓, s. 230-282.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tradycje murzyńskiego nacjonalizmu. W: Rett R. Ludwikowski: Murzyński radykalizm w USA: Czarni Muzułmanie, Czarna Władza, Czarne Pantery. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 39-44.
- Adam Ewing: The Age of Garvey: How a Jamaican Activist Created a Mass Movement and Changed Global Black Politics. Princeton University Press, 2014. ISBN 978-0691157795.
- Marcus Garvey: Philosophy And Opinions Of Marcus Garvey. Nowy Jork: The Majority Press, 1923.
- Ewa Nowicka: Afrykanie z wyboru: Afryka w świadomości Murzynów amerykańskich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1979. ISBN 978-83-01-00549-8.