Kolumbia (superkontynent)

Względne położenia kratonów około 1,5 miliarda lat temu wg pracy: Rogers i Santosh, 2002. Kratony:
**Atlantika**
1-pn.-zach. Afryka
2-pn.-wsch. Ameryka Południowa
Ur
3-Kalahari
4-Zimbabwe
5-Madagaskar
6-Indie
7-Australia
8-wsch. Antarktyda
**Nena**
9-Ameryka Północna
10-Grenlandia
11-Syberia
12-Bałtyka.

Kolumbia (Nuna) – najstarszy znany superkontynent, łączący ponad 75% lądów Ziemi^[1]. Istniał pomiędzy 1,9 a 1,5 miliarda lat temu, w proterozoiku^[2].

Nazwa

Superkontynent istniejący w paleo- i mezoproterozoiku był opisywany przez geologów kilkukrotnie pod różnymi nazwami; nazwa „Kolumbia” jest najstarszym z terminów odpowiadających współczesnemu rozumieniu tego kontynentu. Wcześniej opublikowane prace używały nazw „Nuna” i „Nena”, jednak autorzy opisywali w nich ląd złożony z kratonów: północnoamerykańskiego, Bałtyki i Syberii, ewentualnie także Antarktydy Wschodniej, który współcześnie jest rozumiany jako część składowa większego superkontynentu. Mimo tego terminy „Kolumbia” i „Nuna” bywają używane synonimicznie^[1].

Historia

Superkontynent Kolumbia uformował się w paleoproterozoiku, pomiędzy 2,0 a 1,75 miliarda lat temu^[3]. Jego dokładna konfiguracja nie jest znana, choć wiadomo, że jego trzon stanowił kraton północnoamerykański, połączony z Bałtyką (kratonem wschodnioeuropejskim) i Syberią (Angarą), tzw. „Arktyka”^[2]. Z tym lądem połączyły się inne paleokontynenty: Ur (łączący kratony: Pilbara, Kalahari, fragmenty dzisiejszych Indii i Antarktydę Wschodnią) oraz Atlantyka (kraton Konga, zachodnia Afryka i fragmenty Ameryki Południowej)^[2]. To, jak były połączone te trzy masy lądowe, pozostaje przedmiotem dyskusji geologów^[1].

Powstaniu superkontynentu towarzyszyło wypiętrzanie gór. Zwiększone tempo wietrzenia spowodowało dostarczenie do oceanów znacznych ilości siarczanów powodując ich zakwaszenie i stratyfikację. Z tego okresu pochodzą wielkie złoża siarczanów odłożonych na dnie mórz^[3].

Superkontynent Kolumbia reprezentuje najwcześniejszy znany element cyklu superkontynentalnego. Nie jest wykluczone, że w późnym archaiku istniał jeszcze jeden wcześniejszy superkontynent (tzw. Kenorland), ale rekonstrukcja układu kratonów w tak odległej przeszłości jest bardzo skomplikowana i współczesny stan wiedzy nie pozwala stwierdzić, czy ówczesne masy lądowe były połączone, czy nie^[3]^[4]. Rozpad Kolumbii, rozpoczęty 1,6 miliarda lat temu, zakończył się 200 milionów lat później. Po kolejnych 300 milionach lat dryf kontynentów sprawił, że połączyły się one ponownie w innej konfiguracji, tworząc superkontynent Rodinia.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Joseph G. Meert. What's in a name? The Columbia (Paleopangaea/Nuna) supercontinent. „Gondwana Research”. 21 (4), s. 987-993, 2012. DOI: 10.1016/j.gr.2011.12.002.
↑ ^a ^b ^c John JW Rogers, M. Santosh. Configuration of Columbia, a Mesoproterozoic supercontinent. „Gondwana Research”. 5 (1), s. 5-22, 2002. DOI: 10.1016/S1342-937X(05)70883-2.
↑ ^a ^b ^c M.J. Van Kranendonk: 16 – A Chronostratigraphic Division of the Precambrian. W: The Geologic Time Scale 2012. Redaktorzy: Felix M. Gradstein, James G. Ogg, Mark D. Schmitz, Gabi M. Ogg. Elsevier Science Limited, 2012, s. 299-365. ISBN 0-444-59425-6.
↑ Wouter Bleeker. The late Archean record: a puzzle in ca. 35 pieces. „Lithos”. 71 (2), s. 99-134, 2003. DOI: 10.1016/j.lithos.2003.07.003.

[Meert2012-1] Joseph G. Meert. What's in a name? The Columbia (Paleopangaea/Nuna) supercontinent. „Gondwana Research”. 21 (4), s. 987-993, 2012. DOI: 10.1016/j.gr.2011.12.002.

[RS2002-2] John JW Rogers, M. Santosh. Configuration of Columbia, a Mesoproterozoic supercontinent. „Gondwana Research”. 5 (1), s. 5-22, 2002. DOI: 10.1016/S1342-937X(05)70883-2.

[GTS2012-3] M.J. Van Kranendonk: 16 – A Chronostratigraphic Division of the Precambrian. W: The Geologic Time Scale 2012. Redaktorzy: Felix M. Gradstein, James G. Ogg, Mark D. Schmitz, Gabi M. Ogg. Elsevier Science Limited, 2012, s. 299-365. ISBN 0-444-59425-6.

[35pieces-4] Wouter Bleeker. The late Archean record: a puzzle in ca. 35 pieces. „Lithos”. 71 (2), s. 99-134, 2003. DOI: 10.1016/j.lithos.2003.07.003.

[1]

[2]

[3]

[4]