Lenny Bruce
 Lenny Bruce w 1961 | |
| Imię i nazwisko |
Leonard Alfred Schneider |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
13 października 1925 |
| Data i miejsce śmierci |
3 sierpnia 1966 |
| Zawód | |
| Współmałżonek | |
| Lata aktywności |
1947–1966 |
| |
Lenny Bruce (ur. jako Leonard Alfred Schneider 13 października 1925 na Long Island, zm. 3 sierpnia 1966 w Los Angeles) – amerykański kontrowersyjny komik estradowy. W 1964 roku został skazany za obsceniczność, a w 2003 pośmiertnie ułaskawiony[1]. Utorował drogę przyszłym komikom kontrkultury w Stanach Zjednoczonych[2][3], a proces w którym został uznany za winnego jest postrzegany jako punkt zwrotny w kwestii wolności słowa w tym kraju[4]. W 2017 roku magazyn Rolling Stone uplasował go na trzecim miejscu listy 50 najlepszych komików typu stand-up w historii, za Richardem Pryorem i George’em Carlinem[5].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Jego matka była aktorką teatralną[6]. Rodzice rozwiedli się, gdy miał pięć lat i po chaotycznym dzieciństwie zaciągnął się do marynarki (1942-45). Podczas II wojny światowej służył na krążowniku USS Brooklyn walcząc m.in. we Włoszech[7]. Chcąc wydostać się z marynarki po zakończeniu wojny, zaczął udawać kobietę, przebierając się i grając transwestytę. W efekcie został wydalony z United States Navy[8]. Po powrocie z Europy do kraju rozpoczął występy na Brooklynie pod nowym nazwiskiem[9]. Początkowo zabawnie naśladował aktorów typu Bogarta[10]. Szybko trafił do radia[9]. W roku 1951 został aresztowany w Miami za udawanie księdza, jednak nie udowodniono mu przestępstwa[11].
W latach 50. występował w klubie „hungry i”, w filmach, w telewizji. Wydał też kilka albumów ze specjalnie przygotowanym nieznanym materiałem. Poruszał przede wszystkim takie tematy jak: jazz, moralność, polityka, patriotyzm, religia, prawo, sprawy rasowe, aborcja, narkotyki, Ku Klux Klan, żydowskość[12]. Słynny stał się jego występ w Carnegie Hall 3 lutego 1961 roku, w trakcie poważnej zamieci[13].
Jednak wkrótce, 4 października 1961 roku, został aresztowany za obsceniczność w San Francisco. Chodziło o niecenzuralne wyrazy i żarty o podłożu seksualnym. Ława przysięgłych uniewinniła go, ale odtąd policja miała na niego oko i często aresztowano go za obsceniczność oraz dwukrotnie za posiadanie narkotyków[14]. Kumulacja stresu związanego z ciągłą nagonką ze strony policji i prokuratury doprowadziła do wyniszczenia fizycznego, psychicznego i finansowego Lenny’ego. W 1962 roku sąd rejonowy w San Francisco ogłosił go bankrutem[15].
W ostatnich latach jego życia znacznie ograniczył się krąg nocnych klubów, gdzie zapraszano go na występy, z obawy przed procesami, które dotykały także właścicieli lokali[15][16]. Prokuratura i arcybiskup Nowego Jorku postanowili doprowadzić do jego skazania. Policjanci w cywilu aresztowali go w kwietniu 1964 roku po występie w klubie nocnym Cafe au Go Go w Greenwich Village, a w listopadzie po głośnym procesie, mimo protestów m.in. Reinholda Niebuhra, Woody’ego Allena, Boba Dylana, Jamesa Baldwina, Saula Bellowa, Josepha Hellera, Lillian Hellman, Normana Mailera, Arthura Millera, Susan Sontag i Allena Ginsberga[15], skazano Bruce’a na 4 miesiące pobytu w więzieniu[17], gdzie jednak nigdy nie trafił z powodu apelacji, przed rozpatrzeniem której zmarł. Przyczyną śmierci było ostre zatrucie morfiną w wyniku przypadkowego przedawkowania[18][19]. Znaleziono go martwego i nagiego na podłodze w łazience z igłą w ramieniu. Na wystającej z maszyny do pisania kartce widniało niedokończone zdanie: „spisek ingerujący w czwartą poprawkę konst...”[20].
Współpracował z Frankiem Zappą i Hugh Hefnerem. Na prośbę tego drugiego pisał w latach 1964-65 na łamach Playboya serię o swojej karierze. Niedługo później została ona wydana w formie powieści pod nazwą How to Talk Dirty and Influence People przez Playboy Publishing[21][22].
O jego życiu opowiada film biograficzny Lenny Boba Fosse’a z 1974 roku. W rolę Lenny’ego wcielił się Dustin Hoffman[23].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ John Kifner: No Joke! 37 Years After Death Lenny Bruce Receives Pardon. The New York Times, 2003-12-24. [dostęp 2017-04-23]. (ang.).
- ↑ Andy Fyfe: Bill Hicks: the man who said the unsayable. The Telegraph, 2010-05-12. [dostęp 2017-04-23]. (ang.).
- ↑ Guy Dixon: Still crossing the line. The Globe and Mail, 2007-03-26. [dostęp 2017-04-23]. (ang.).
- ↑ Stephen Robb: The comedy master turned martyr. BBC News, 2006-08-03. [dostęp 2017-04-23]. (ang.).
- ↑ Matthew Love: 50 Best Stand-Up Comics of All Time. Rolling Stone, 2017-02-14. [dostęp 2017-04-23]. (ang.).
- ↑ William Karl Thomas: Lenny Bruce: the making of a prophet. Archon Books, 1989, s. 47. ISBN 0-208-02237-6. [dostęp 2017-04-22].
- ↑ George Cotkin: Feast of Excess: A Cultural History of the New Sensibility. Oxford: Oxford University Press, 2016, s. 148-149. ISBN 978-0-19-021847-8.
- ↑ Kaufman 2012 ↓, s. 110.
- ↑ a b Kaufman 2012 ↓, s. 108.
- ↑ Kaufman 2012 ↓, s. 108-109.
- ↑ Kaufman 2012 ↓, s. 111-112.
- ↑ Remembering comic and social critic Lenny Bruce on his 90th. peoplesworld.org. (ang.).
- ↑ Live From Carnegie Hall: Lenny Bruce. carnegiehall.org. [dostęp 2017-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-19)]. (ang.).
- ↑ Keri Blakinger: Obscenity, Addiction and Lenny Bruce. The Fix, 2015-08-12. [dostęp 2017-04-25]. (ang.).
- ↑ a b c Gary L. Anderson, Kathryn Herr (ed.): Encyclopedia of Activism and Social Justice. Thousand Oaks: SAGE Publications, 2007, s. 282. ISBN 978-1-4129-1812-1.
- ↑ James Hayes: Shouting in the Evenings. Kibworth Beauchamp: Matador, 2016, s. 316. ISBN 978-1785892-660.
- ↑ Lenny Bruce Gets 4 Months in Jail. The New York Times, 1964-12-22. [dostęp 2017-04-23]. (ang.).
- ↑ Lenny Bruce, Uninhibited Comic, Found Dead in Hollywood Home. The New York Times, 1966-08-04. [dostęp 2017-04-22]. (ang.).
- ↑ Lenny Bruce. Los Angeles Times. [dostęp 2017-04-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-22)]. (ang.).
- ↑ Peter Carlson: Lenny Bruce: It Hurts To Laugh. The Washington Post, 1999-08-09. [dostęp 2017-04-25]. (ang.).
- ↑ Steven Watts: Mr Playboy: Hugh Hefner and the American Dream. New York: John Wiley & Sons, 2009, s. 190. ISBN 978-0-47050-137-5.
- ↑ Paul Krassner: Remembering Lenny Bruce, 50 years after his death. Los Angeles Times, 2016-07-28. [dostęp 2017-04-23]. (ang.).
- ↑ Vincent Canby: 'Lenny,' With Dustin Hoffman, Is One --Fourth Brilliant. The New York Times, 1974-11-11. [dostęp 2017-04-23]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- David E. Kaufman: Jewhooing the Sixties: American Celebrity and Jewish Identity. Waltham, Massachusetts: Brandeis University Press, 2012. ISBN 978-1-61168-313-4. [dostęp 2017-04-22].