Mrównikowate

Mrównikowate
	Orycteropodidae
	J.E. Gray, 1821
	; Jedyny występujący współcześnie przedstawiciel rodziny – mrównik afrykański (Orycteropus afer)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	rurkozębne
Rodzina	mrównikowate
	Typ nomenklatoryczny
	Orycteropus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796
Synonimy
	Orycterum G. Fischer, 1814; Orycteropidae J.E. Gray, 1821; Orycteropina: J.E. Gray, 1825; Orycteropodina: Bonaparte, 1831; Orycteropideæ: Lesson, 1842; Orycteropodidae: Bonaparte, 1850; Orycteropi: Murray, 1866; Neoryctida Haeckel, 1895; Orycteropodinae: Patterson, 1975;
	Orycterum G. Fischer, 1814; Orycteropidae J.E. Gray, 1821; Orycteropina: J.E. Gray, 1825; Orycteropodina: Bonaparte, 1831; Orycteropideæ: Lesson, 1842; Orycteropodidae: Bonaparte, 1850; Orycteropi: Murray, 1866; Neoryctida Haeckel, 1895; Orycteropodinae: Patterson, 1975;
Rodzaje
	5 rodzajów (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	5 rodzajów (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies

Mrównikowate^[10] (Orycteropodidae) – jedyna rodzina ssaków łożyskowych z rzędu rurkozębnych (Tubulidentata). Do rodziny należy tylko jeden żyjący współcześnie gatunek: mrównik afrykański.

Charakterystyka

Zwierzęta te zamieszkują Afrykę, na południe od Sahary. Mają szczególny rodzaj uzębienia, na które składa się 20 słupowatych zębów (8 przedtrzonowych oraz 12 trzonowych). Dorosłe osobniki mają tylko stale rosnące trzonowce i przedtrzonowce, składające się z wielu pryzm zębiny zawierającej miazgę zębową. Zęby są pozbawione szkliwa i korzeni. Pozostałe typy zębów (siekacze, kły) występują tylko w postaci zębów mlecznych. Mózg mrównikowatych ma niewielkie rozmiary, półkule mózgowe są słabo pofałdowane. Pysk tych zwierząt jest wyciągnięty w krótką trąbę, łapy uzbrojone z silne pazury. Cechy te sprawiają, że mrównikowate mogą skutecznie żerować na termitach: najpierw rozgrzebują ich gniazdo, a potem wydłużonym pyskiem wyjadają owady. Mrówniki mają bardzo dobrze rozwinięty węch.

Systematyka

Do rodziny należy jeden występujący współcześnie rodzaj^[11]^[12]^[13]^[14]^[10]:

Orycteropus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796 – mrównik – jedynym żyjącym współcześnie przedstawicielem jest Orycteropus afer (Pallas, 1766) – mrównik afrykański

Opisano również rodzaje wymarłe:

Amphiorycteropus Lehmann, 2007^[15]
Eteketoni Pickford, 2019^[16] – jedynym przedstawicielem był Eteketoni platycephalus Pickford, 2019
Leptorycteropus Patterson, 1975^[9] – jedynym przedstawicielem był Leptorycteropus guilielmi Patterson, 1975
Myorycteropus MacInnes, 1956^[17]

Uwagi

↑ ^a ^b Definiacja taksonu nie opiera się na nazwie rodzajowej.

Przypisy

↑ ^a ^b J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 305, 1821. (ang.).
↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 3. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. ix, 117. (łac.).
↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 337–344, 1825. (ang.).
↑ Ch.-L. Bonaparte: Saggio di una distribuzione metodica degli animali vertebrati. Roma: Antonio Boulzaler, 1831, s. 129. (wł.).
↑ R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 153. (fr.).
↑ Ch.-L. Bonaparte: Conspectus systematum: Mastozoölogiae. Editio altera reformata. Ornithologiae. Editio reformata additis synonymi Grayanis et Selysanis. Herpetologiae et amphibiologiae. Editio altera reformata. Icthyologiae. Editio reformata. Lugduni Batavorum: E.J. Brille, 1850, s. tabela. (łac.).
↑ A. Murray: The Geographical Distribution of Mammals. London: Day and Son, 1866, s. 227. (ang.).
↑ E. Haeckel: Systematische phylogenie. T. 3. Berlin: Georg Reimer, 1895, s. 516. (niem.).
↑ ^a ^b B. Patterson. The fossil aardvarks (Mammalia: Tubulidentata). „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology”. 147, s. 186, 1975. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 22. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-20]. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 75. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 116. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Orycteropodidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-01-03].
↑ T. Lehmann. Phylogeny and systematics of the Orycteropodidae (Mammalia, Tubulidentata). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 155 (3), s. 665, 2009. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2008.00460.x. (ang.).
↑ M. Pickford. Orycteropodidae (Tubulidentata, Mammalia) from the Early Miocene of Napak, Uganda. „Münchner Geowissenschaftliche Abhandlungen”. Reihe A: Geologie und Paläontologie. 47, s. 24, 2019. (ang.).
↑ D.G. MacInnes. Fossil Tubulidentata from East Africa. „Fossil Mammals of Africa”. 10, s. 1, 1956. (ang.).

Bibliografia

Harold G Cogger, David Kirshner, Ewa Świątkowska, Paweł Świątkowski, George Archibald: Zwierzęta : ssaki, ptaki, gady, płazy : encyklopedia. Warszawa: Elipsa, 1999, s. 190-191. ISBN 83-85152-34-2.

[uwaga1-2] Definiacja taksonu nie opiera się na nazwie rodzajowej.

[gray21-1] J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 305, 1821. (ang.).

[fis-3] J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 3. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. ix, 117. (łac.).

[gray25-4] J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 337–344, 1825. (ang.).

[bon31-5] Ch.-L. Bonaparte: Saggio di una distribuzione metodica degli animali vertebrati. Roma: Antonio Boulzaler, 1831, s. 129. (wł.).

[les-6] R.-P. Lesson: Nouveau Tableau du Règne Animal: Mammifères. Paris: Arthus Bertrand, 1842, s. 153. (fr.).

[bon50-7] Ch.-L. Bonaparte: Conspectus systematum: Mastozoölogiae. Editio altera reformata. Ornithologiae. Editio reformata additis synonymi Grayanis et Selysanis. Herpetologiae et amphibiologiae. Editio altera reformata. Icthyologiae. Editio reformata. Lugduni Batavorum: E.J. Brille, 1850, s. tabela. (łac.).

[mur-8] A. Murray: The Geographical Distribution of Mammals. London: Day and Son, 1866, s. 227. (ang.).

[hae-9] E. Haeckel: Systematische phylogenie. T. 3. Berlin: Georg Reimer, 1895, s. 516. (niem.).

[pat-10] B. Patterson. The fossil aardvarks (Mammalia: Tubulidentata). „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology”. 147, s. 186, 1975. (ang.).

[miiz-11] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 22. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[mdd-12] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-20]. (ang.).

[amw-13] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 75. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[icmw-14] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 116. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[msw-15] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Orycteropodidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-01-03].

[leh-16] T. Lehmann. Phylogeny and systematics of the Orycteropodidae (Mammalia, Tubulidentata). „Zoological Journal of the Linnean Society”. 155 (3), s. 665, 2009. DOI: 10.1111/j.1096-3642.2008.00460.x. (ang.).

[pic-17] M. Pickford. Orycteropodidae (Tubulidentata, Mammalia) from the Early Miocene of Napak, Uganda. „Münchner Geowissenschaftliche Abhandlungen”. Reihe A: Geologie und Paläontologie. 47, s. 24, 2019. (ang.).

[mac-18] D.G. MacInnes. Fossil Tubulidentata from East Africa. „Fossil Mammals of Africa”. 10, s. 1, 1956. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]