Necker Island (Hawaje)

Necker Island

Hā‘ena; Mokumanamana

Zdjęcie wyspy z morza
Państwo	Stany Zjednoczone
Stan	Hawaje
Akwen	Ocean Spokojny
Archipelag	Północno-Zachodnie Wyspy Hawajskie
Powierzchnia	0,18 km²
Najwyższy punkt	84,1 m n.p.m.
Populacja  • liczba ludności	0
Położenie na mapie Oceanu Spokojnego Necker Island
23°35′N 164°42′W

Necker Island (haw. Mokumanamana, także Hā‘ena) – skalista wyspa leżąca w archipelagu Hawajów, w grupie Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich. Administracyjnie należy do stanu Hawaje w Stanach Zjednoczonych. Jest bezludna.

Geografia

Wyspa widziana z Summit Hill

Necker Island to skalista wyspa o stromych brzegach, o długości ok. 1200 m i kształcie przypominającym rybacki haczyk. Główny grzbiet wyspy wieńczy pięć szczytów, od zachodu: Annexation Peak (75 m n.p.m.), Flagpole Hill (56,4 m), Summit Hill (84,1 m), Bowl Hill (79 m) i dalej wąska grań zwieńczona Sievers Peak (61 m). Przy wschodnim krańcu wyspy znajduje się wąska, skalista wysepka. Po zachodniej stronie znajduje się półwysep sięgający 47,5 m n.p.m., który otacza płytką zatokę o nazwie Shark Bay. Na szelfie wokół wyspy znajduje się 1538 km² raf koralowych.

Bazaltowy grzbiet Necker Island jest pozostałością dawnego wulkanu tarczowego, który wygasł i uległ erozji. Datowanie metodą potasowo-argonową pozwoliło stwierdzić, że wulkan był aktywny 10,6 miliona lat temu (miocen). Geolodzy oceniają, że pierwotnie ta wyspa wulkaniczna miała powierzchnię taką jak obecnie Oʻahu, a jej najwyższy szczyt sięgał powyżej 1000 m n.p.m.

Necker Island jest objęta ochroną prawną jako część Papahānaumokuākea Marine National Monument.

Znaczenie kulturowe

Stojące kamienie na grani wyspy Mokumanamana

Mokumanamana to najdalsza na północny zachód wyspa archipelagu, na której znajdują się ślady obecności rdzennych mieszkańców Hawajów. Hawajczycy przybywali tu z Nihoa i innych wysp archipelagu głównie w celach kultowych. Na wyspie znajduje się 55 miejsc o znaczeniu kulturowym, z czego 33 mają znaczenie religijne (stojące kamienie zwane heiau, które wieńczą grań wyspy), 17 to schronienia w grotach i jaskiniach, a funkcja dwóch jest nieznana. Miejsca te były wykorzystywane głównie w czasach poprzedzających opuszczenie Nihoa w XVIII wieku.

W wierzeniach Hawajczyków kierunek wschodni był wiązany z narodzinami, a zachodni, gdzie względem zamieszkanych wysp leży Mokumanamana, wiązał się ze śmiercią i przemijaniem. Hawajczycy zauważyli, że wyspy zmieniają swój charakter geologiczny ku północnemu zachodowi, na podobieństwo starzenia się ludzi, ich umierania i łączenia się z boskimi przodkami. Mokumanamana leży prawie dokładnie na zwrotniku Raka, który dzieli archipelag na część południową i północną. Hawajczycy wiedzieli, że na głównych wyspach Hawajów i Nihoa, leżących w południowo-wschodniej części archipelagu, w pewne dni roku Słońce staje w zenicie; kulturowo były to „krainy światła” (ao). Mokumanamana i leżące dalej Północno-Zachodnie Wyspy Hawajskie, w których nigdy nie widziało się Słońca w zenicie, były „krainami ciemności” (pō), a zarazem ‘āina akua, krainami przodków, gdzie ich dusze podróżują po śmierci.

Hawajska nazwa Mokumanamana tłumaczy się jako „rozgałęziona” lub „zwieńczona szczytami wyspa”, co odpowiada jej ukształtowaniu. W nazwie powtarza się człon mana, oznaczający duchową moc, co odnosi się do wyjątkowego duchowego znaczenia tej wyspy. Badacze kultury hawajskiej powiązali także Necker Island z nazwą Hā‘ena, oznaczającą dosłownie „czerwony żar”, co odnosi się do intensywności i co można interpretować jako specyficzne kapu (tabu) związane z dostojnością bądź świętością tego miejsca.

Historia

Zdjęcie z 27 maja 1894 roku ukazujące aneksję wyspy

4 listopada 1786 roku do wyspy dopłynęła wyprawa Jean-François de La Pérouse’a. Obserwując jej strome klify, brak drzew i wzburzone morze żeglarze zrezygnowali z lądowania, ale nanieśli wyspę na mapy i nazwali nazwiskiem Jacques’a Neckera, ministra finansów króla Ludwika XVI. W tym czasie wyspa najprawdopodobniej nie była już odwiedzana przez Hawajczyków. 27 maja 1894 roku kapitan J.A. King anektował wyspę w imieniu rządu tymczasowego Republiki Hawajów. W latach 1923 i 1924 odwiedziła ją ekspedycja USS Tanager, prowadząca badania biologiczne i etnologiczne. W 1997 roku rdzenni Hawajczycy ponownie pogrzebali na wyspie kości przodków, które wykopano w latach 20. XX wieku.

Obecnie odwiedziny na wyspie są dozwolone tylko w celach naukowych, edukacyjnych i kulturowych. Zezwolenia wydaje United States Fish and Wildlife Service.

Przyroda

Rafy wokół Necker Island są miejscem życia 125 gatunków ryb, a także 18 gatunków koralowców, przy czym intensywne falowanie i prądy morskie ogranicza ich wzrost. Znajdują się tu optymalne siedliska dla skorupiaków z gatunków Panulirus marginatus i Scyllarides squammosus. Żyją tu także żarłacz rafowy i mantowate; w Shark Bay występuje wielka różnorodność strzykw, jeżowców i skorupiaków. Na skalistych brzegach spotykane są mniszki hawajskie.

Mały rozmiar wyspy sprawia, że rośnie tu tylko pięć gatunków roślin: Chenopodium oahuense, Panicum torridum, Portulaca lutea, Sesuvium portulacastrum i kilka osobników gatunku Sesbania tomentosa; w czerwcu 1923 roku ludzie posadzili tu sześć innych gatunków roślin, które jednak nie przetrwały. Żyją tu także trzy gatunki roztoczy, dwa gatunki pająków i 70 gatunków owadów, z których 11 to endemity. Rozmnaża się tu 16 gatunków ptaków morskich, w tym rybołówka atolowa.

Bibliografia

• N.N. AL N.N., O.O. CE O.O., Papahānaumokuākea Marine National Monument Management Plan [online], 2008 [dostęp 2022-09-05] [zarchiwizowane z adresu 2022-07-31]  (ang.).