Paolo dal Pozzo Toscanelli

Paolo dal Pozzo Toscanelli
	; Paolo dal Pozzo Toscanelli, portret wykonany około 1901–1907 przez Hansa Ferdinanda Helmolta
Data i miejsce urodzenia	1397 ; Florencja
Data i miejsce śmierci	10 maja 1482 ; Florencja
Zawód, zajęcie	matematyk, astronom, kosmograf
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mapa Toscanellego przedstawiająca wschodnią Azję i ocean pomiędzy Europą i Azją, bez nieznanej wtedy Ameryki

Paolo dal Pozzo Toscanelli (ur. w 1397 we Florencji, zm. 10 maja 1482 tamże^[1]) – włoski uczony: matematyk, astronom, kosmograf, geograf, kartograf, lekarz^[2].

Życiorys

Był drugim synem Dominica Toscanelliego i Biagii Mei. Domenico Toscanelli był lekarzem, zapewnił rodzinie dobrobyt^[3]. Toscanelli rozpoczął swoje studia matematyczne pod okiem Giovanniego dell’Abacco^[1]. W latach 1417–1424 studiował medycynę, matematykę i filozofię w w Padwie^[1]^[3]. Podczas studiów nawiązał kontakt z Mikołajem z Kuzy, z którym się zaprzyjaźnił. Toscanelli ukończył studia z tytułem doktora medycyny^[1].

Po studiach Toscanelli powrócił do Florencji, gdzie prowadził swoje badania i obserwacje, i pozostał tam już do końca swojego życia, z wyjątkiem krótkich wypraw do Toskanii i krótkiego pobytu w Todi i w Rzymie^[1]. We Florencji przyjaźnił się m.in. z Filippo Brunelleschim i Leonem Battistą Alberti^[4]. Współcześni mu uważali go za jednego z największych matematyków tamtych czasów^[1]. Regiomontanus porównał Toscanellego do Archimedesa. Wiedzę matematyczną Toscanella doceniał również Mikołaj z Kuzy^[4]. Alberti dedykował na jego cześć Intercoenales (pol. Dysputy przy stole)^[5]^[6].

Znał grecki, posiadał kolekcję rękopisów greckich i łacińskich^[3]. Toscanelli zmarł we Florencji 10 maja 1482 roku w wieku 85 lat^[1].

Praca naukowa

Toscanelli zajmował się wieloma dziedzinami nauki^[1]. Jego wkład w naukę i kulturę jest jednak trudny do oszacowania, gdyż nie zachowały się księgi jego autorstwa oraz większość listów oraz nie ma budynków zbudowanych według jego projektu. Większość zachowanych notatek jest poświęconych matematyce i astronomii^[4]. Toscanelli obliczył, że droga na wschód z Europy do Azji wynosi 2/3 długości Ziemi, tj. 230 stopni długości geograficznej, więc droga zachodnia musi się równać długości 130 stopni. W 1456 roku obserwował kometę Halleya^[1]. Według jednej z hipotez Toscanelli miał zainspirował Krzysztofa Kolumba do wyprawy, która miała odkryć nową drogę do Azji^[1]. Zachowała się korespondencja, którą mieli prowadzić Toscanelli z Kolumbem z 1474 roku, jednak autentyczność listów stanowi przedmiot sporów^[1]^[2]. Toscanelli miał również wcześniej utrzymywać kontakt z królem Portugalii Alfonsem V Afrykańczykiem, gdzie miał zachęcić króla do podjęcia wyprawy do Chin, jednak korespondencja ta również jest podawana w wątpliwość^[4]^[7].

Około 1468 roku w katedrze Santa Maria del Fiore we Florencji Toscanelli skonstruował gnomon, umieszczony w kopule nad środkiem lewej nawy na wysokości 277 stóp. Za pomocą zegara można było obliczyć południe słoneczne z dokładnością do połowy sekundy, pozwalał on także na obliczenie z dużą precyzją wysokości słońca podczas przesileń. Gnomon został później rozbudowany przez kardynała Franciszka Ximenesa^[1].

Zobacz też

(8209) Toscanelli

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l FriedrichF. Streicher FriedrichF., Paolo dal Pozzo Toscanelli – The Catholic Encyclopedia [online] (ang.).
↑ ^a ^b Toscanelli Paolo, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-11-20] .
↑ ^a ^b ^c Toscanelli dal Pozzo, Paolo [online], link.springer.com [dostęp 2024-11-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Paolo Toscanelli [online], lindahall.org, 10 maja 2018 [dostęp 2024-11-20] (ang.).
↑ ElwiraE. Buszewicz ElwiraE., „Wielkie podobieństwo do Jowisza”. Człowiek uniwersalny w literaturze renesansu, „Pomocnik Historyczny. Leonardo da Vinci 1452–1519. Człowiek renesansu i jego epoka”, 3, 2019, s. 66 .
↑ CharlesCh. Nicholl CharlesCh., Leonardo Da Vinci. Lot wyobraźni, Warszawa: WAB, 2006, s. 85 .
↑ JędrzejJ. Greń JędrzejJ., Spotkanie Japonii z Europejczykami – od otwarcia się na świat do wprowadzenia izolacji (1543–1640), [w:] KatarzynaK. Górak-Sosnowska, JoannaJ. Jurewicz (red.), Kulturowe uwarunkowania rozwoju w Azji i Afryce, Kurowice koło Łodzi: Ibidem, 2010, s. 13-14, ISBN 978-83-62331-02-4 .

[newadvent-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l FriedrichF. Streicher FriedrichF., Paolo dal Pozzo Toscanelli – The Catholic Encyclopedia [online] (ang.).

[pwn-2] Toscanelli Paolo, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-11-20] .

[springer-3] Toscanelli dal Pozzo, Paolo [online], link.springer.com [dostęp 2024-11-20] (ang.).

[lindahall-4] Paolo Toscanelli [online], lindahall.org, 10 maja 2018 [dostęp 2024-11-20] (ang.).

[Buszewicz-5] ElwiraE. Buszewicz ElwiraE., „Wielkie podobieństwo do Jowisza”. Człowiek uniwersalny w literaturze renesansu, „Pomocnik Historyczny. Leonardo da Vinci 1452–1519. Człowiek renesansu i jego epoka”, 3, 2019, s. 66 .

[Nicholl-6] CharlesCh. Nicholl CharlesCh., Leonardo Da Vinci. Lot wyobraźni, Warszawa: WAB, 2006, s. 85 .

[Greń-7] JędrzejJ. Greń JędrzejJ., Spotkanie Japonii z Europejczykami – od otwarcia się na świat do wprowadzenia izolacji (1543–1640), [w:] KatarzynaK. Górak-Sosnowska, JoannaJ. Jurewicz (red.), Kulturowe uwarunkowania rozwoju w Azji i Afryce, Kurowice koło Łodzi: Ibidem, 2010, s. 13-14, ISBN 978-83-62331-02-4 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]