Raśna
52°23′27″N 23°24′39″E/52,390833 23,410833 Cerkiew św. Michała Archanioła | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Populacja (2019) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 1631 |
| Kod pocztowy |
225071 |
Położenie na mapie rejonu kamienieckiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
Położenie na mapie obwodu brzeskiego  | |
| 52°23′27″N 23°24′39″E/52,390833 23,410833
| |
Raśna (biał. Pacнa, Rasna; ros. Ряснa, Riasna) – agromiasteczko na Białorusi, w obwodzie brzeskim, w rejonie kamienieckim, w sielsowiecie Raśna. W 2019 roku liczyło 779 mieszkańców[1].
Historiq
[edytuj | edytuj kod]Prywatne miasto szlacheckie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego[2].
W okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów Raśna należała do Sapiehów, po czym w połowie XVIII wieku przeszła w ręce rodziny Matuszewiczów.
W 2. połowie XIX wieku miejscowość wykupił kalwiński hrabia Jan Grabowski. Już zresztą od pierwszych lat XIX wieku we wsi stał niewielki klasycystyczny zbór reformowany, gdzie znajdowało się mauzoleum rodziny Grabowskich. Tutaj w 1765 urodził się Tadeusz Matuszewicz – polski polityk, minister skarbu Królestwa Polskiego i minister skarbu Księstwa Warszawskiego. W 1885 roku miasteczko wraz z majątkiem liczyło 331 mieszkańców.
W dniach 21–24 sierpnia 1915 r. w pobliżu Raśny nad rzeką Pulwą zwycięską bitwę z oddziałami rosyjskiej 6 Dywizji stoczył 1 Pułk I Brygady Legionów Polskich.
W dwudziestoleciu międzywojennym leżała w Polsce, w województwie poleskim, w powiecie brzeskim, w gminie Wysokie Litewskie[3]. W 1921 miejscowość liczyła 275 mieszkańców, zamieszkałych w 53 budynkach, w tym 184 Białorusinów, 20 Polaków, 17 Żydów i 54 osób innej narodowości[a]. 237 mieszkańców było wyznania prawosławnego, 21 rzymskokatolickiego i 17 mojżeszowego[3]. W II RP było siedzibą parafii reformowanej w ramach Jednoty Wileńskiej. Filią tej parafii były Niepokojczyce pod patronatem rodziny Rayskich.
Po II wojnie światowej w granicach Związku Sowieckiego. Od 1991 w niepodległej Białorusi.
Kościół św. Anny i klasztor Marianów
[edytuj | edytuj kod]Klasztor i kościół Marianów w Raśnie został ufundowany za czasów, gdy przełożonym generalnym zakonu był o. Kazimierz Wyszyński (1700—1755), jako pierwszy klasztor tego zgromadzenia na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego[4]. Fundatorem był Jerzy Józef Matuszewicz, starosta stokliski, klient Kazimierza Sapiehy. W roku 1742 nastąpiła darowizna, a roboty budowlane miały miejsce już w 1744[4]. Nowy kościół z klasztorem wzniesiono na terenie dawnego założenia pałacowego Sapiehów, położonego pod Raśną, ok. 1,3 km na południe od miejscowości, na tzw. Czerniewie, z którego pozostał wówczas murowany skarbiec „z kilkoma pokojami murowany na kształt oficyny” — Józef Matuszewicz postanowił „z tego pustego muru kościół i klasztor wymurować”[4]. W 1747 przy klasztorze działał już dom studiów dla kleryków mariańskich oraz szkoła dla ubogiej miejscowej młodzieży. Samowolna fundacja napotkała na poważne trudności ze strony biskupa łuckiego Franciszka Kobielskiego. Budowę klasztoru oficjalnie zakwestionował przewodniczący sądu diecezjalnego, oficjał podlaski ks. Ludwik Ignacy Riaucour. W rezultacie bp Kobielski obłożył ekskomuniką fundatora Jerzego Józefa Matuszewicza, jednak ostatecznie udało się inwestycję zalegalizować, zapewne ze względu na powiązania fundatora (oficjalny akt fundacyjny z 10 kwietnia 1749 sygnowali m.in. Michał Fryderyk Czartoryski, kanclerz litewski oraz Michał Antoni Sapieha, woj. podlaski). Oprócz dóbr ruchomych i pieniędzy Matuszewicz ofiarował klasztorowi w Raśnie folwarki (Tokary, Zabłocie i Dołbniewo) obejmujące ok. 300 ha — pod względem uposażenia w porównaniu z innymi klasztorami Marianów należała do placówek bogatszych. Przy klasztorze miał działać szpital „dla pięciu ubogich mężczyzn pochodzenia szlacheckiego”, a także dom studiów i szkoła. W 1749 roku dokonano konsekracji kościoła[4]. W 1797 w Raśnie był nowicjat i studia teologiczne. Klasztor zamknęli Rosjanie w 1864 roku w ramach represji za udział zakonników w Powstaniu styczniowym (odprawiali msze dla powstańców i ogłaszali odezwy powstańcze)[4]. Zabudowania wkrótce przejęli duchowni prawosławni. W 1919 roku kościół odzyskali katolicy. W 1939 roku Sowieci umieścili w klasztorze szkołę radiową. W 1944 roku kościół spłonął, ale zabudowania wykorzystywano na cele gospodarcze[4]. W latach 60. XX wieku pozostałości zabudowań rozebrano pod budowę linii kolejowej.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Budynki folwarku szlacheckiego z XIX wieku, obecnie w ruinie.
- Zbór kalwiński wybudowany w stylu klasycyzmu na początku XIX wieku. W 1945 roku zamieniony na magazyn kołchozowy, jednak wewnątrz zachowała się tablica nagrobna Grabowskich.
- Kapliczka rzymskokatolicka sprzed 1939 roku.
Inne obiekty
[edytuj | edytuj kod]- Murowana prawosławna cerkiew św. Michała Archanioła, zbudowana w latach 1991–1997, parafialna[5].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Innej niż polska, białoruska, rusińska, tutejsza (poleska), niemiecka i żydowska. Wśród osób innych narodowości zamieszkujących gminę Wysokie Litewskie było 61 Rosjan, 1 Litwin i 1 Łotysz. Skorowidz nie wyszczególnia narodowości osób z grupy inne z podziałem na miejscowości
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu brzeskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 4 października 2019 roku. (biał.).
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 106.
- ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom VIII – Województwo Poleskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924. ISBN 978-83-254-2578-4.
- ↑ a b c d e f Materiały do Dziejów Sztuki Sakralnej, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, Część V, tom 1., Praca zbiorowa, Marcin Zgliński (red. nauk.), Data wydania: 2013, ISBN 978-83-63463-10-6
- ↑ Міхайлаўская царква Расна - hram.by [online], www.hram.by [dostęp 2016-08-22].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zbigniew Hauser, Nowy ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi, Warszawa: Burchard Edition, 2005, ISBN 83-87654-25-6, OCLC 63010349.
