Čalma

Čalma
Čalma;
	; Grb
Osnovni podaci
Država	Srbija
Pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Sremski
Opština	Sremska Mitrovica
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	1675
Gustina stanovništva	43 st./km²
Geografija
Koordinate	45°04′26″N 19°30′14″E / 45.074°N 19.503833°E
Nadmorska visina	125 m
Površina	39,1 km²
	Čalma Čalma (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod	22231
Pozivni broj	022
Registarska oznaka	SM

Čalma (mađarski: Csála) je naselje u Vojvodina|Vojvodini, odnosno Srbiji koje administrativno pripada opštini Sremska Mitrovica u Sremskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 1675 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 1776 stanovnika).

Koordinate: 45° 04′ 26" SGŠ, 19° 30′ 14" IGD

Poreklo imena

Ime naselja Čalma potiče još iz rimskog perioda od imena naselja Čala koje se nalazilo dva kilometra severoistočno od današnjeg naselja. Čalma je po nekima dobila za vreme Turaka po imenu turske kape-čalme. Naime, čalma se sastoji uz fesa oko kojeg je okomotana tkanina-turban a zajedno čine celinu koja se naziva-čalma. Na glavi su je nosili velikaši za vreme osmanlijskog carstva. Čalma kao naseljeno mesto se nalazi na bregu, padini Fruške gore te zaista liči iz daleka kao kapa na glavi-čalma.

Istorija

Pre Drugog svetskog rata polovinu stanovništva činili su Nemci.

Na mestu gde se nalazi Čalma, nađeni su ostaci oruđa, oružja i keramike iz raznih praistorijskih epoha. Jedan kilometar južno od Čalme, stalno se iskopavaju, izoravaju starorimski građevinski materijali, što ukazuje na veći broj zgrada. Iz Čalme potiču dva vrlo dragocena predmeta vezana za verne obrede. U Budipeštanskom muzeju čuva se olovna pločica sa zavetnim reljefom iz religije boga sunca-Mitre. Nedavno je ovde pronađena okrugla kamena pločica sa reljefnom predstavom scene iz lova, vezane za kult takozbanih- Dunavskih konjanika.

Čalma se prvi put spominje u srednjem veku u vreme trećeg krstaškog rata 1189. godine i to pod nazivom Sveti Đorđe (Vicum S. Georgi). Godine 1351. u jednom dokumentu zabeleženo je posed Čala pa to ime po nekima vezuje se za današnji naziv mesta.

Naselje je aktivno i u tursko vreme. U selu postoje prostrane podzemne prostorije koje potiču iz turskog doba.

Na prelomu 17. i 18. veka Čalma podpada pod Habzburgovce. Godine 1730. na karti srema uneta je kao Pagus-selo sa devedeset domova i pet popova, koji su bili nepismeni i bili su poslati u Sremske Karlovce da uče pisati i čitati. Tom prilikom selo je upisano kao šanac-Čalma. Godine 1756. broj domova je opao na sedamdeset. U drugoj polovini osamnaestog veka, Čalma je uz Kukujevce i Gibarac bila u vlasništvu plemićke porodice Janković. Iz tog vremena je sačuvan grb sela, prikazan na zlatnoj poodlozi-vitez na belom konju. Godine 1766. sazidana je crkva Sv. Georgija a ikonostas je delo Georgija Davidovića-Opšića, koji je bio rodom iz Čalme. 1791. god. za vreme Kočine krajine, iz Srbije je doseljeno 73 osobe, a selo je imalo 114 domova i 658 stanovnika. Kolonizacija Nemaca u Srem je vršena u nekoliko mahova, pa se promenio i sastav stanovništva u Čalmi. Godine 1848. u revoluciji na Majskoj skupštini u Sremskim Karlovcima, Čalmance su predstavljali Kiril Petrović i Dušan Voganjac.

Krajem 19. veka najveći zemljoposednici u selu bili su Koloman Janković i knez Odeskalki sa hiljadu jutara zemlje, a preko polovine stanovništva bili su nadničari bezemljaši. 1907. god. nezadovoljni radnici-nadničari, batinama su oterali strane radnike sa vlastelinstva.

1931. god. po popisu Čalma je imala 1683 stanovnika, od toga 893 Srba i 633 Nemaca. Posle Drugog svetskog rata nemačko stanovništvo je iseljeno u maticu, a na umesto njega postepeno su se doseljavali Srbi iz okoline Banjaluke.

Demografija

U naselju Čalma živi 1361 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,0 godina (39,9 kod muškaraca i 42,1 kod žena). U naselju ima 520 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,22.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Privreda

Glavna privredna delatnost mesnog stanovništva je poljoprivreda.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija

Godina	Stanovnika

1900.	1800
1921.	1730
1931.	1683
1948.	1210	^[1]
1953.	1274
1961.	1704
1971.	1787
1981.	1855
1991.	1776	1699
2002.	1775	1675

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi	1634	97.55%
Hrvati	14	0.83%
Jugosloveni	5	0.29%
Ukrajinci	4	0.23%
Slovaci	4	0.23%
Crnogorci	2	0.11%
Rusini	1	0.05%
Albanci	1	0.05%
nepoznato	8	0.47%

Stanovništvo prema polu i starosti ^[2]


	m	ž
?	15	12
80+	12	24
75-79	21	32
70-74	44	46
65-69	60	63
60-64	44	68
55-59	32	36
50-54	53	39
45-49	72	67
40-44	87	56
35-39	56	72
30-34	65	49
25-29	49	46
20-24	64	44
15-19	40	54
10-14	44	48
5-9	50	40
0-4	37	34
prosek	39.9	42.1

Domaćinstva

**Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	321	345	412	450	499	493	520

**Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosečan broj članova
Broj domaćinstava	81	115	99	111	72	32	9	1	-	-	3.22

Domaćinstva

**Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	714	216	438	40	17	3	708

**Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosečan broj članova
Broj domaćinstava	122	445	123	17	1

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	362	145	-	-	100	3	22	9	4	13
Ženski	147	59	-	-	20	1	-	19	2	2
Oba	509	204	-	-	120	4	22	28	6	15
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	5	1	18	3	4	1	-	-	34
Ženski	-	-	4	11	20	2	-	-	7
Oba	5	1	22	14	24	3	-	-	41

Reference

↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7

Vanjske veze

Portal Srbija

[1] Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9

[2] Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7

[1]

[2]