ATC klasifikacija
Anatomsko-terapijsko-hemijska (ATC) klasifikacija je međunarodno prihvaćeni klasifikacioni sistem za medicinske proizvode, koji propisuje Svetska zdravstvena organizacija. Svakom nezaštićenom imenu leka (ili kombinaciji lekovitih supstanci) odovara šifra od sedam alfanumeričkih karaktera razvrstanih u 5 nivoa klasifikacije[1].
Za ATC klasifikaciju je zadužen Kolaborativni centar SZO za metodoligiju statistike lekova, čije je sedište u Norveškom institutu za javno zdravlje u Oslu. Gde god je moguće, koriste se međunarodna nezaštićena imena, a ako ne postoji međunarodni nezaštićeni naziv za neki lek (vakcine, insulin), kojisti se prihvaćeno ime leka u SAD-u i Velikoj Britaniji[2]. Lekovi koje koristi alternativna medicina nisu uključeni u ATC sistem.
ATC oznaka svih novih lekova se revidira nakon 3 godine[2], a može doći i do revizije šifre lekova koji su i duže u upotrebi (npr. kod proširivanja ili promene terapijskih indikacija). Kada leku nije data konačna šifra, umesto poslednja dva broja koriste se dve tačkice (npr. C05CA.. – procijanolidni oligomeri, {H03CA.. – kalijum jodid).
Prolekovi i odgovarajući aktivni lekovi se obično označavaju istom ATC šifrom, kao i različite soli, estri, izomeri, smeše izomera i slični derivati aktivne supstance[1].
Osnovne grupe ATC klasifikacije
uredi- A – Alimentarni trakt i metabolizam
- B – Krv i krvotvorni organi
- C – Kardiovaskularni sistem
- D – Koža i potkožno tkivo
- G – Genitourinarni sistem i polni organi
- H – Hormonski preparati za sistemsku primenu, isključujući polne hormone i insulin
- J – Antiinfektivni lekovi za sistemsku primenu
- L – Antineoplastici i imunomodulatori
- M – Mišićno-kostni sistem
- N – Nervni sistem
- P – Antiparazitni proizvodi, insekticidi i sredstva za zaštitu od insekata
- R – Respiratorni sistem
- S – Senzorni organi
- V – Ostalo
Klasifikacija po nivoima
urediATK sustav dijeli sve kategorije lijekova na 5 nivoa.
- prvi nivo je anatomski i označava se velikim latiničnim slovom. Lekovi su podeljeni u 14 anatomskih grupa.
- drugi nivo se sastoji od dva arapska broja i označava glavnu terapijsku grupu kojoj pripada dati lek
- treći nivo je označen latiničnim slovom i bliže određuje farmakološko-terapijsku podgrupu
- četvrti nivo je predstavljen latiničnim slovom i označava farmakološko-hemijsku podgrupu
- poslednji (peti) nivo se sastoji od dve arapske cifre i označava pojedinačan lek ili njihovu kombinaciju u okviru farmakološko-hemijske podgrupe.
Na primer, ibuprofen ima ATC oznaku M01AE01, što, razloženo po nivoima, znači:
- M – lekovi za bolesti mišićno-kostnog sistema
- M01 – antiinflamatorni i antireumatski proizvodi
- M01A – nesteroidni antiinflamatorni i antireumatski proizvodi
- M01AE – derivati propionske kiseline
- M01AE01 – ibuprofen
Prvi nivo
urediPrvi nivo označuje anatomsku glavnu grupu na koju lijek dijeluje.
| Kod | Sadržaj |
|---|---|
| A | Probavni sustav i metabolizam |
| B | Krv i krvotvorni organi |
| C | Srce i krvožilje |
| D | Koža |
| G | Mokraćni sustav i spolni hormoni |
| H | Sustav žlijezda s unutarnjim lučenjem |
| J | Sustavne infekcije (izuzev infekcija uzrokovanih parazitima) |
| L | Zloćudne bolesti i imunomodulatori |
| M | Koštano-mišićni sustav |
| N | Živčani sustav |
| P | Infekcije uzrokovanie parazitima |
| R | Sustav dišnih organa |
| S | Osjetila |
| V | Razno |
Drugi nivo
urediDrugi nivo se sastoji od dva broja i označava glavnu terapijsku grupu kojoj pripada dati lijek.
Primjer: C03 Diuretik
Treći nivo
urediTreći nivo je označen latiničnim slovom i bliže određuje farmakološko-terapijsku podgrupu.
Primjer: C03C High-ceiling diuretici
Četvrti nivo
urediČetvrti nivo je predstavljen latiničnim slovom i označava farmakološko-kemijsku podgrupu
Primjer: C03CA Sulfonamid
Peti nivo
urediPeti nivo se sastoji od dva broja i označava kemijsku substancu
Primjer: C03CA01 Furosemid
Ostali sistemi klasifikacije
urediPo analogiji sa ATC klasifikacijom humanih lekova, razvijeni su ATCvet za upotrebu u veterinarskoj medicini i ATC herbal za klasifikaciju biljnih preparata.
Evropska asocijacija za istraživanje farmaceutskog tržišta (engl. European Pharmaceutical Market Research Association (EPhMRA)) je razvila sopstveni sistem klasifikacije lekova, ali postoje intenzivni pregovori EPhMRA i Kolaborativnog centra SZO o harmonizaciji ATC i EPhMRA sistema[2].