Antonim

Antonim (grč. anti = protiv, onoma = ime) riječ je suprotnog značenja prema nekoj drugoj riječi; protuznačnica, suprotnica, nasuprotnica. Dvije riječi suprotnoga značenja čine antonimski par.

Leksičko-semantička pojava značenjske opreke između dvije riječi naziva se antonimija. Antonimija je svojstvo imenica, pridjeva, glagola, priloga i prijedloga.

Sinonim i antonim međusobno su antonimi. Posebna je vrsta antonimije oksimoron.

Porijeklo antonima

Raznokorijenski antonimi su oni antonimni među kojima ne postoji etimološka veza jer su im se izrazi razvili iz različitih korijena. Također se nazivaju primarni ili pravi antonimi.

Istokorijenski antonimi nastali su različitim, u srpskohrvatskome jeziku najčešće prefiksalnim tvorbama riječi. Nazivaju se i tvorbeni antonimi.

Tvorbeni se antonimi mogu tvoriti različitim prefiksima:

• nadvožnjak - podvožnjak
• izvanjezičan - unutarjezičan
• iznadprosječan - ispodprosječan
• otvoriti - zatvoriti
• unijeti - iznijeti

Tvorbeni se antonimi mogu tvoriti i jednim prefiksom koji označava negaciju:

• čovjek - nečovjek
• zakonit - protuzakonit (kontra)
• oružati - razoružati
• socijalan - asocijalan

Narav značenjske opreke

Binarni antonimi su oni antonimi od kojih svaki potpuno negira sadržaj onog drugog te stoje u komplementarnom odnosu:

• živ - mrtav
• istina - laž

Stupnjeviti antonimi su oni antonimi između kojih postoje međustupnjevi, odnosno jedan potpuno ne isključuje sadržaj drugoga.

• malen - (omalen, oveći...) - velik
• jeftin - ... - skup
• topao - ... - hladan

Višestruka antonimija

Višestruki antonimi su višeznačnice koje su svojim značenjima suprotne različitim riječima:

• star - mlad
• star - nov
• star - moderan

Raširenost antonima

Općejezični antonimi su oni antonimi kojima parnjake pronalazi većina govornika, bez obzira na to jesu li istokorijenski ili raznokorijenski.

Individualni (kontekstualni) antonimi su oni antonimi koji su međusobno suprotstavljeni samo u stvaralaštvu nekog pisca ili samo u određenome kontekstu.