Sevastopolj

Sevastopolj (ukrajinski i ruski: Севастополь; krimskotatarski: Aqyar, Акъяр) je najveći grad na poluotoku Krimu od 342.580 stanovnika.

Sevastopolj Севастополь
Pogled na Sevastopoljsku luku Pogled na Sevastopoljsku luku
Zastava Grb
Koordinate: 44°36′N 33°31′E
Država	Ukrajina (de jure) Rusija (de fakto)
Osnivanje	14. jun 1783.
Osnivač	Grigorij Aleksandrovič Potemkin
Vlast
- Gradonačelnik	Sergej Kunjicin
Površina
- Ukupna	1079 km
Visina	100
Stanovništvo (2007.)
- Grad	379.200
- Gustoća	350
Vremenska zona	MSK (UTC+4)
Poštanski broj	99000-99699
Pozivni broj	+380-692
Službene stranice sev.gov.ua
Karta
Sevastopolj class=notpageimage| Sevastopolj na karti Krima

Mapa Krima sa prikazanom lokacijom većih gradova.

Sevastopolj je posebna administrativna oblast, u sklopu koje su i naselja Inkėrman i Kača, ona je izdvojena iz Autonomne Republike Krim i pod direktnom je upravom ukrajinske metropole Kijeva i samog predsjednika Ukrajine.

Većinsko stanovništvo su etnički Rusi kojih ima oko 71.6%, slijede Ukrajinci sa 22.4% i Bjelorusi sa 1.6%, dok svih ostalih ima manje od 1%. Uz ukrajinski i njime se koristi uglavnom gradska administracija i slične gradske ustanove, dok je svojom uporabom ruski jezik ostao primarni jezik gotovo svih stanovnika grada.

Sevastopolj predstavlja važno središte za proučavanje pomorske biološke raznolikosti. Posebno je razvijen trening sa morskim životinjama delfinima, koji se ondje uzgajaju u vojne svrhe još od Drugog svjetskog rata. Delfini su nakon rata imali trajne poduke za pomaganje sovjetske vojske u slučaju izbijanja novog svjetskog rata, a danas su aktivni u sklopu ukrajinskih lječilišnih kompleksa. Grad je također poznat zbog ruske Crnomorske vojne flote koja ondje prema novijem Harkovskom sporazumu treba boraviti do 2042. godine.

Etimologija

Za Krimskog Kanata na mjestu grada nalazila se mala tatarska tvrđava pod imenom Ahtiarom. Prema turskom i krimskotatarskom jeziku grad Sevastopolj se imenovao kao Akjar (Akyar; Aqyar, Акъяр). Ime Sevastopolj gradu je 1784. dao ruski feldmaršal Grigorij Potemkin, koji ga je te godine nanovo osnovao.

Riječ Sevastopolj je složenica dviju grčkih riječi: sevastos (σεβαστóς [sevastós]) – "car", "veličanstvo" i polis (πóλις [pólis]) – "grad". Sevastopolj, dakle, znači "carski grad" ili "veličanstveni grad". Za antičkog Rima, dva naselja nosila su ovo ime; jedno u Maloj Aziji, a drugo u Trakiji.

Geografija i klima

Pogled na grad Sevastopolj sa Crnoga mora

Sevastopolj se nalazi na jugozapadu poluotoka Krima duž obala velikog zaljeva koji dijeli grad na južni i sjeverni dio. U južnom dijelu nalazi se historijski centar grada, položen na više brežuljaka.

Klima u Sevastopolju je mediteranska, planine ga štite od hladnih zračnih struja sa sjevera. Godišnja količina oborina se kreće između 500 i 700 mm. Ljeti se temperature penju do 40 °C, ali uz uvijek prisutan i laki povjetarac sa mora. Zimske temperature kreću se između -2 i 7 °C. Brojne crnomorske luke se tokom zime često zalede, ali za razliku od njih sevastopoljska nikad.

Historija

Priobalje Krima naselili su grčki kolonisti još početkom 7. vijeku pne. U blizini današnjeg centra grada, grčki kolonisti iz grada Mileta su sagradili naselje, a od 5. vijeka pne. doseljenici iz grada Herakleja Pontika pretvorili su tvrđavu Kalamita u najznačajnije naselje na Tauridi (tadašnje ime Krima). Za vrijeme rimske i bizantske dominacije, grad i čitav poluotok Krim bili su naseljeni većinom grčkim ili greciziranim stanovništvom. Nakon najezde Tatara u 14. vijeku, grad je postao tipično orijentalno naselje pod imenom Ak-Jar.

Nakon ruske aneksije Krima 1783. grad se zvao Ahtijar, ali samo do 1784. kad je feldmaršal Grigorij Potemkin u sklopu ubrzane ruske kolonizacije novoosvojenih južnih zemalja podigao novu utvrdu i grad Sevastopolj. Sevastopolj je uz Kronštat i Gibraltar postao jedna od najznačajnijih pomorskih utvrda u Evropi.

Zbog svog izuzetnog vojnog značaja, Sevastopolj je bio glavni cilj borbi za Krimskog rata (1854–1855). Nakon jedanaest mjeseci opsade, grad se predao septembra 1855., invazionim snagama; Velike Britanije, Francuske, Osmanskog carstva i Kraljevine Sardinije, ali tek nakon što je totalno razrušen. Sličnu sudbinu grad je doživio za vrijeme Drugog svjetskog rata branivši se od jedinica Wehrmachta, koje su ga zauzele tek 1. jula 1942. nakon izuzetno teških borbi koje su trajale od 1941., tako da je u cijelom gradu ostalo samo 9 neoštećenih zgrada.

Sovjetski lider Nikita Hruščov, s ciljem stjecanja veće popularnosti među vlastitim ukrajinskim biračkim tijelom, 1954. godine je vratio rusku Krimsku oblast i luku Sevastopolj u sastav sovjetske Ukrajine pod parolom bratstva između ruskog i ukrajinskog naroda, nerazmišljajući da bi se nacionalno orijantirana Ukrajina jednog dana mogla osamostaliti, što bi važno vojno središte Rusije moglo dovesti u neočekivane probleme.

Sve do 1991. Sevastopolj je bio uglavnom zatvoreni grad, glavna baza sovjetske Crnomorske flote. Ugovorom sa Rusijom, koji vrijedi do 2017., Sevastopolj je određen kao zajednička luka ruske i ukrajinske Crnomorske vojne flote. Grad je danas pod direktnom upravom ukrajinske vlade, a ne Autonomne Republike Krim. U Ukrajini samo još grad Kijev ima ovakav poseban status.

Crnomorska vojna flota

Danas u gradu Sevastopolju živi oko 30 000 ruskih oficira i mornara sa članovima porodica, koji žive i rade u sklopu ukrajinsko-ruskog vojnog ugovora s ciljem održavanja ruske Crnomorske vojne flote koja predstavlja jednog od najvećih poslodavaca u gradu. Održavanje ruske vojne flote u luci Sevastopolja puni proračun grada za gotovo 25% i prema sporazumu Rusija uplaćuje dodatnih 97 milijuna američkih dolara za najam sevastopoljske luke.

Od 2004., počela su natezanja između Ukrajine i Rusije, oko cijene najma (Ukrajincima se svota činila premala, a žalili su se i na redovitost uplata). Vremenom se natezanje oko tog nategnulo do usijanja, za ukrajinske političke lidere je ruska Crnomorska flota stalni izvor političke nestabilnosti u Ukrajini, pa su oni imali namjeru da od 2010. više ne produžuju ugovor o najmu. Ali je dogovoreno da se produži do 2017. godine, kada prema sporazumu ruska vojna flota u potpunosti mora napustiti teritorij Ukrajine.

Prema pojedinim sondiranjima javnog mjenja (navjerojatnije vrlo tendeciozno konstruiranih) , građani Sevastopolja ne žele vojne baze u svome gradu, ali se istovremeno i boje da će odlaskom ruske vojne flote naglo ostati bez posla. Na programu reorganizacije ekonomije grada, i supstitucije dotadašnjih aktivnosti turizmom i uslužnim djelatnostima (jednoj od velikih bajki modernog kapitalizma) aktivno je radila od 2004. ukrajinska vlada na čelu s tadašnjim predsjednikom Viktorom Juščenkom. Njihova želja da na Krim dovuku vanjske (čitaj evropske investitore), uglavnom nije urodila plodom.

Sve do 2010. godine ukrajinski političari gledali su na Krim isključivo kao buduću vrlo posjećenu turističku destinaciju, pa su ga i namjeravali potpuno demilitizirati. Veliki zaokret prema takvim stavovima uslijedio je nakon aprila 2010. kad je na vlast stupio novoizabrani ukrajinski predsjednik Viktor Janukovič. On je sklopio Harkovski sporazum, kojim je ruskoj Crnomorskoj floti dopušten boravak u gradu Sevastopolju sve do 2042. u zamjenu za 30% jeftiniji energent plin. Zaokret prema Rusiji izazvao je nezadovoljstvo stanovnika zapadnih dijelova Ukrajine koji su kulminirali kontinuiranim protestnim manifestacijama po Kijevu, što je dovelo do pada (i bijega) aktualnog predsjednika Viktora Janukoviča, ali i do referenduma o statusu Krima i njegovom mogućem otcjepljenju od Ukrajine.

Vanjske veze

Sevastopolj na Wikimedijinoj ostavi

• Službene stranice grada Arhivirano 2013-01-28 na Wayback Machine-u
• Informativna stranica grada Arhivirano 2018-12-15 na Wayback Machine-u