Staljinova nagrada
Staljinova nagrada (ruski: Пре́мия имени Ста́лина), je bila visoka sovjetska godišnja nagrada, za dostignuća u nauci i umjetnosti koja se dodjeljivala od 1941. do 1954.
Staljinova nagrada Пре́мия имени Ста́лина | |
---|---|
Osnovne informacije | |
Država | SSSR |
Vrsta | civilna nagrada |
Dodjeljuje se za (zasluge) |
godišnji doprinos u nauci i umjetnosti |
Dodjeljuje se (nositelji) |
sovjetski i strani državljani |
Status | Ne dodjeljuje se više |
Statistike | |
Zadnje odlikovanje | 1954. |
Povezano | Privredna nagrada Sovjetskog Saveza |
Historija nagrade
Staljinova nagrada osnovana je dekretom Sovjeta narodnih komesara Sovjetskog Saveza - 20. decembra 1939. formalno u povodu 60 rođendana druga Josifa Visarionoviča Staljina.[1] Na samom početku ustanovljeno je 16 nagrada u visini od 100 000 rubalja, koje se dodjeljivane jednom godišnje za doprinos u slijedećim kategorijama za doprinos u nauci i umjetnosti:[2]
- fizika - matematika
- tehnika
- kemija
- biologija
- agronomija
- medicina
- filozofija
- ekonomija
- historija / filologija
- pravo
- muzika
- slikarstvo
- kiparstvo
- arhitektura
- teatar
- film
Istim dekretom ustanovljena je i nagrada za najbolji izum, i to 10 prvih u iznosu od 100.000, 20 drugih u iznosu od 50.000 i 30 trećih od 25.000 rubalja, kao i nagrada za doprinos vojsci, 3 prve od 100.000 rubalja, 5 drugih od 50.000 rubalja, i 10 trećih od 25.000 rubalja.[1]
Dva mjeseca kasnije 1. februara 1940., dodane su još četiri nagrade za doprinos u književnosti u iznosu od 100.000 rubalja, u kategorijama;
Prve nagrade dodjeljivane 1941. davane su za doprinos u posljednjih 5 godina (od 1935. do 1940.) nakon tog za doprinos u protekloj kalendarskoj godini. Prijedlozi za nagradu dostavljali su se do 15. oktobra, nakon rasprava po odborima i žiriranja odluke o nagradi se objavljivale 1. decembra.[2]
Stvarni cilj dodjeljivanja nagrade bila je motivacija ljudi za proizvodnju što veće (i kvalitetnije) količine ratnog materijala, tako je 1942. nagradu dobio tadašnji predsjednik Akademije nauka - Vladimir Komarov, koji je na čelu tima eksperata ispitao mogućnosti Urala za smještaj i razvoj ratne industrije.[1]
Pored novčanog iznosa dobijala se i plaketa i medalja.
Nepotpuna lista dobitnika Staljinove nagrade
Prvih nekoliko godina rata, najviše nagrada podobijali su konstruktori oružja, pa je apsolutni rekorder projektant aviona - Sergej Vladimirovič Iljušin koji je dobio nagradu 7 puta. Ali što se tiče tog ni umjetnici nisu stajali loše, - Sergej Prokofjev dobio je nagradu 6 puta, a Dmitrij Šostakovič 4 (1941., 1942., 1950. i 1952.[1])
- 1941
- Peter Leonidovič Kapica: za fiziku
- Sergej Vladimirovič Iljušin: za konstrukciju aviona
- Grigorij Aleksandrov: za filmove Cirkus i Volga-Volga
- Nikolaj Asijev: za poemu Početci Majakovskog
- Nikolaj Burdenko: za neurokirirgiju
- Isaak Dunajevski: muzika za filmove Cirkus i Volga-Volga
- Uzeir Hadžibejli: za operu Ker oghlu
- Aram Hačaturjan:muzika, za Violinski koncert u d-molu
- Nikolaj Mjaskovski:muzika, 21. Simfonija br. 21 u fis-molu opus 51
- Jurij Šaporin: za kantatu Na Kulikovu polju
- Dmitrij Šostakovič: muzika, za Klavirski kvintet u g-molu opus 57
- Mihail Aleksandrovič Šolohov: za književnost
- Dmitrij Čečulin: za arhitekturu
- Andrej Kolmogorov: matematika
- Sergej Sobolev: matematika
- Dmitrij Maksutov: za astronomsku optiku
- Vladimir Obručev: za geologiju
- Aleksandar Gerasimov: za sliku Staljin i Vorošilov u Kremlju
- 1942
- Aleksandar Aleksandrov: matematika
- Tihon Nikolajevič Hrenikov: muzika Svinjarka i pastuh za film Susret u Moskvi
- Dmitrij Šostakovič: 7. simfonija
- Simon Džanašja: za gruzijsku ranu historiju
- Ilja Erenburg : za književnost
- Vladimir Komarov: za ekonomiju i geologiju
- Nikolaj Astrov: za Tenk T-60
- 1943
- Muktar Ašhrafi: Simfonija br. 1 Herojska
- Aram Hačaturjan: muzika za balet Gajane
- Leonid Leonov za književnost
- Sergej Prokofjev: Klavirska sonata br. 7 B-Dur op.83
- Visarijon Šebalin: Gudački kvartet br. 5
- Lina Štern: za biologiju
- Aleksej Tolstoj: književnost, za roman Iskušenje
- Nikolaj Astrov: za Tenk T-70
- 1945
- Sergej Ejzenštejn: za film Ivan Grozni (I. dio)
- Mikola Bašan: književnost, za roman U danima rata
- Aleksandar Fadejev: književnost, za roman Mlada garda
- Venjamin Kaverin: književnost, za roman Dva kapetana
- 1946
- Leo Arnštam: filmski redatelj, za film Glinka
- Emil Giljels: klavirist
- Samuil Fajnberg: Koncert za klavir br. 2
- Rejngold Glier: Koncert za sopran i orkestar
- Dmitri Kabalevski: Gudački kvartet br. 2
- Kara Karajev (sa Gadžijevim): opera Domovina
- Aram Hačaturijan: Simfonija br. 2 u e-molu
- Tihon Črenikov: muzika za film U 6 nakon rata
- Boris Ljatošinski: Ukrajinski kvartet
- Vano Muradeli: Simfonija br. 2
- Nikolaj Mjaskovski: Gudački kvartet br. 9 d-molu op.62
- Gavril Popov: Simfonija br. 2
- Sergej Prokofjev: 5. Simfonija – Klavirska sonata br. 8 – Balet Pepeljuga
- Jurij Šaporin: za oratorij Legenda o boju za rusku zemlju
- Andrej Štogarenko: Simfonija Moja Ukrajina
- Georgij Sviridov: za Klavirski trio
- Vera Panova: književnost, za roman Drugovi
- Samuil Maršak: književnost, za roman Dvanaest mjeseci
- Perec Markiš: književnost, za roman Rat
- Ivan Obreimov: za fiziku
- Nikolaj Rakov: Violinski koncert br.1 e-molu
- Dmitrij Maksutoj: za astronomsku optiku
- 1947
- Leo Arnstam: filmski redatelj
- Simon Džanašia: za Gruzijsku historiju
- Sergej Prokofjev: Sonata br.1 u f-molu opus 80 za violinu i klavir
- Visarion Šebalin: za kantatu Moskva
- Sergej Vasilenko: opera Mirandolina
- Vera Panova: književnost, za roman Ljudi iz Krušilike
- 1948
- Boris Asafjev: za monografiju Glinka
- Boris Barnet: filmski redatelj i glumac
- Ilja Erenburg: književnost
- Rajnhold Glier: Gudački kvartet br. 4
- Kara Karajev: za simfonijsku poemu Lejli i Majnun
- Anatolij Ribakov: književnost, za roman Mornarski bodež
- Nikolaj Bernštajn: za naučni rad O strukturi pokreta
- Tihon Sjomuškin: književnost, za roman Plamen u polarnoj noći
- 1949
- Fikret Amirov: Simfonijske mugame br. 1 i 2
- Aleksandar Arutjunjan: Kantate za domovinu
- Dmitrij Kabalevski:Violinski koncert u C-Dur op.48
- Fjodor Gladkov: književnost, za roman Moje djetinstvo
- Vera Panova: književnost, za roman Jasna obala
- Vasilij Ašajev: književnost, za roman Daleko od Moskve
- Mihail Kalašnjikov: za konstrukciju jurišne puške AK-47
- Nonna Mordjukova: glumica, za ulogu u filmu Mlada garda
- Anatol Ivanov-Smolenski: za naučni rad Osnove patofiziologije nervnog sistema
- 1950
- Grigorij Aleksandrov: za film Susret na Elbi
- Rajnhold Glier: Bročani konjanik
- Nikolaj Mjaskovski: Sonata za violončelo br. 2 u a-molu opus 81
- Dmitrij Šostakovič: Pjesme šumâ, muzika za film Pad Berlina
- Aleksandar Čajkovski, za roman Kod nas je već jutro
- Vladimir Obručev: za geologiju
- Viktor Ambarcumjan i Venjamin Markarjan: za astronomiju
- 1951
- Arno Babadžanjan: Herojske balade
- Heinz Barwich: fizika, za suradnju u konstrukciji atomske bombe
- Isaak Dunajevski: muzika za film Kubanski Kozaci
- German Galjnin: Epske pjesme
- Nikolaj Gricenko: za glumu u filmu Vitezi zlatne zvijezde
- Dmitrij Kabalevski: za operu Taras Buljba
- Berdi Kerbabajev: književnost, za roman Iz zemlje bijelog zlata
- Nikolai Mjaskovski: Simfonija br. 27 u c-molu opus 85 – Gudački kvartet br. 13 u a-molu opus 86
- Sergej Prokofjev: oratorij Čuvari mira
- Otar Taktakišvili: Simfonija br. 1 u a-molu
- Anatolij Ribakov: književnost, za roman Vođe
- Jurij Trifonov: književnost, za roman Studenti
- Vladimir Beljajev: književnost, za trilogiju Stara utvrda
- Aleksi Mačavariani: muzika
- Ding Ling: književnost, za roman Sunce iznad Sangana
- Nikolaj Baranski: za ekonomski atlas SSSR-a
- Galina Nikolajeva: za roman Žetva
- Rostislav Aleksejev: za konstrukciju ekranoplana
- Nikolaj Astrov: za konstrukciju tenka
- 1952
- Muktar Ašhrafi
- Jurij Šaporin: Romanse za glas i klavir
- Dmitrij Šostakovič: Deset poema prema pjesmama revolucije za zbor - opus 88
- Andrej Štogarenko: muzika, za simfonijsku svitu Sjećanja Ukrajinke Lese
- Otar Taktakišvili: Koncert za klavir br. 1 u c-molu
- Lev Teremin: fizika
- 1953
- Manfred Ardenne: fizika, za suradnju u konstrukciji atomske bombe
- Anatolij Aleksandrov: za nuklearnu fiziku
- Pablo Neruda: književnost, za mir
- 1954
- Andrej Saharov: za fiziku
- Igor Jevgenjevič Tamm: za fiziku
- Igor Vasiljevič Kurčatov: za fiziku
Kraj Staljinove nagrade
Nakon smrti Staljina, počela je demotaža njegovog kuta ličnosti, pa je njegova nagrada ukinuta. Umjesto nje je 1966. uvedena Privredna nagrada Sovjetskog Saveza.
Nakon pada u nemilost nagrade su oduzete Lavrentiju Beriji, ali i njegovom sinu Sеrgu Beriji (dobio za konstrukciju raketa) i poznatom fizičaru i disidentu Andreju Saharovu.
Izvori
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „Ионина Н. 100 великих наград” (ruski). Библиотека Гумер. Pristupljeno 07. 12. 2012.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 „Сталинская премия ” (ruski). Надо Знать. Arhivirano iz originala na datum 2017-02-22. Pristupljeno 07. 12. 2012.
Vanjske veze
- 100 великих наград (ru)