1805
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 18. vijek – 19. vijek – 20. vijek |
| Decenija: | 1770-e 1780-e 1790-e – 1800-e – 1810-e 1820-e 1830-e |
| Godine: | 1802 1803 1804 – 1805 – 1806 1807 1808 |
| Gregorijanski | 1805. (MDCCCV) |
| Ab urbe condita | 2558. |
| Islamski | 1219–1220. |
| Iranski | 1183–1184. |
| Hebrejski | 5565–5566. |
| Bizantski | 7313–7314. |
| Koptski | 1521–1522. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1860–1861. |
| • Shaka Samvat | 1727–1728. |
| • Kali Yuga | 4906–4907. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4441–4442. |
| • 60 godina | Yin Drvo Vo(l) (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11805. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
1805 (MDCCCV) je bila redovna godina koja počinje u utorak u gregorijanskom, odnosno redovna godina koja počinje u nedjelju u julijanskom kalendaru.
| 1805: 1 • 2 • 3 • 4 • 5 • 6 • 7 • 8 • 9 • 10 • 11 • 12 Rođenja • Smrti |
- januar - Prvi srpski ustanak: izaslanici vlaškog kneza Ipsilantija borave u Srbiji, u ime sultana - Srbi zahtevaju garancije ne samo Porte već i jednog hrišćanskog dvora, što je Turcima neprihvatljivo.
- januar, krajem - Prota Mateja se vraća iz deputacije u Rusiji: obećana je novčana i diplomatska pomoć.
- 5. 2. - Earl of Abergavenny, brod Istočnoindijske kompanije, nasukao se u La Manšu - stradalo je 263 od 402 ljudi na brodu, uključujući kapetana Johna Wordswortha, brata pesnika Williama.
- februar - Napoleonov dekret propisuje numerisanje kuća - po ulicama, neparni brojevi s jedne strane, parni s druge.
- 4. 3. - Thomas Jefferson započeo drugi mandat predsednika SAD. Novi potpredsednik je George Clinton (do 1812, i narednom predsedniku).
- 17. 3. -
Italijanska Republika postaje Kraljevina Italija (do 1814): kralj je Napoleon a vicekralj Eugène de Beauharnais. - 18. 3. - Napoleon daje svojoj sestri Elisi Kneževinu Piombino, državicu u Italiji.
- 7. 4. - U Beču prvi put izvedena Beethovenova simfonija br. 3 (Eroica) - smatra se razvođem klasicizma i romantizma.
- 11. 4. - Britanija i Rusija potpisale sporazum protiv Napoleona.
- 27. 4. - Bitka za Dernu, deo Prvog berberskog rata: nakon marša od 800 km iz Aleksandrije, američki marinci na čelu plaćeničkih snaga uspevaju zauzeti Dernu u karamanlijskoj Kirenaici.
- 29. 4. (17. 4. po j.k.) - Ustanička skupština u Pećanima, kod Ostružnice: određene dve varijante predstavke koja će se predati Porti, zahteva se široka autonomija (ali Porta nema nameru na ustupke).
- 29. 4. - U Batavijskoj Republici obnovljen položaj Velikog penzionara, imenovan je Rutger Jan Schimmelpenninck - sprovodi nekoliko važnih reformi (do 1806).
- 8. 5. - Kanton Sankt Gallen odobrio ukidanje opatije Sankt Gallen.
- 13. 5. - Neuspešan napad snaga iz Tripolija na Dernu, koju drže Amerikanci.
- 17. 5. - Podstaknuto ulemom i šeisima, stanovništvo Kaira ustaje protiv osmanskog guvernera Huršid-paše, u korist Muhamed Alija - borbe traju do pred kraj meseca, kada u Aleksandriju stiže sultanov ferman o imenovanju Muhamed Alija - vlada do 1848, a dinastija do 1952.
- 18. 5. - Johann Georg Lahner u Beču izneo na prodaju viršle (Wiener Würstchen).
- 26. 5. - Napoleon okrunjen Željeznom krunom u milanskoj katedrali za kralja Italije.
- 26. 5. (14. 5. po j.k.) - Rusko-persijski rat: Karabaški kanat priznaje rusku dominaciju, nekoliko dana kasnije i Šakinski kanat u današnjem Azerbejdžanu.
- 30. 5. (18. 5. po j.k.) - Osnovan Novočerkask, kao novi glavni grad oblasti Donskih kozaka.
- 31. 5. - 2. 6. - Bitka za stenu Dijamant: franko-španska flota uspela zauzeti stenu ispred luke Fort-de-France na Martiniqueu.
- 4. 6. - Ligurska Republika anektirana Francuskoj (departmani Apennins, Gênes i Montenotte).
- 6. 6. - Tanaro, francuski departman u Italiji, podeljen između departmana Marengo, Montenotte i Stura.
- 10. 6. - Ugovorom između SAD i paše Tripolija okončan Prvi berberski rat.
- 13. 6. - Ekspedicija Lewisa and Clarka stiže do Velikih vodopada Missourija u današnjoj Montani.
- 23. 6. -
Napoleon priključio Republiku Luccu Kneževini Piombino, koju već poseduje njegova sestra - Kneževina Lucca i Piombino traje do 1814). - 30. 6. - Iz Teritorije Indijana izdvojena Teritorija Mičigen (država od 1837).
- početak leta - Srpski ustanici uzimaju inicijativu: zauzimaju Karanovac (Kraljevo), Trstenik i Užice.
- 11. 7. (29. 6. po j.k.) - Boj na Karanovcu okončan oslobođenjem grada.[1]
- 16. 7. - Počela s radom osnovna škola "Karađorđe" u Ostružnici.
- 22. 7. - Bitka kod rta Finisterre, pored španske Galisije: Britanci ne uspevaju razbiti franko-špansku flotu koja se vraćala iz Kariba.
- 26. 7. - Zemljotres u Moliseu u Napuljskom Kraljevstvu, procenjeno 5.573 mrtvih.
- 9. 8. - Rat Treće koalicije: Austrija, koja je već u savezu sa Rusijom, dobija subvenciju od Britanije za rat sa Francuskom (car i ministri donose odluku 29. 8.). I Švedska Gustava IV Adolfa se priključila Trećoj koaliciji (objava rata 31. 10.).
- 12. 8. - Meriwether Lewis je prvi belac koji je prešao Kontinentsku razvodnicu - glavnina ekspedicije prelazi 26. avgusta. Time napuštaju novostečenu teritoriju SAD i ulaze u spornu Oregonsku zemlju.
- 17. 8. - Mameluci uleteli u zasedu u Kairu i masakrirani od strane Muhamed Alijevih trupa.
- 18. 8. - Bitka na Ivankovcu, kod Ćuprije: pošto su Srbi odbili propustiti vojsku prema Beogradu, dolazi do prvog okršaja sa regularnom sultanovom vojskom - niški muhafiz Hafis-paša je poražen i stradao.
- 25. 8. - Tajni Bogenhausenski ugovor: Izborna Kneževina Bavarska prelazi na stranu Francuske - zahvaljujući ovome će postati kraljevina.
- 27. 8. (15. 8. po j.k.) - Ustanička skupština u Borku, kod Barajeva: osnovan Praviteljstvujušči sovjet serbski, preteča vlade - prvi predsednik je prota Matija Nenadović a prvo sedište manastir Voljavča na Rudniku.
- 27. 8. - Raspušten vojni logor u Boulognu: 150.000 francuskih vojnika odlazi prema Nemačkoj.
- 8. 9. - Austrijanci ušli u Bavarsku, na šta će Francuzi 15 dana kasnije odgovoriti ratom Austriji.
- 9. 9. - Senatus consultum o povratku gregorijanskog kalendara u Francusku počevši od 1. januara 1806.
- 21. 9. - Napuljski kralj Ferdinand potpisuje ugovor o neutralnosti u Parizu, za šta Francuzi evakuiraju Apuliju - ali kralj se ubrzo pridružuje Austriji i pušta anglo-ruske snage na svoju teritoriju.
- 25. 9. (3 Vendémiaire an XIV) - Francuzi prelaze Rajnu.
- 27. 9. - Horatio Nelson preuzeo komandu nad blokadom Cadiza.
- 28. 9. - Počinje Ulmska kampanja: francuske snage, podržane bavarskim, kreću u obuhvatni pokret protiv Austrijanaca, putem brzih marševa prema Ulmu. Ova vojska se naziva Grande Armée.
- 13. 10. - 7. 11. - Ugarski sabor u Požunu: mađarski jezik postaje službenim jezikom u ugarskim uredima.
- 14. 10. - Bitka kod Elchingena je francuska, Neyova, pobeda nad Austrijancima - ovi su okruženi u Ulmu.
- 17. 10. - Bitka kod Ulma - Napoleon na predaju prisilio austrijsku armiju generala Macka.
- 18. 10. - Bitka kod Verone je francuska (Massénina) pobeda nad Vukasovićevim austrijskim snagama.
- 21. 10. - Trafalgarska bitka u kojoj britanska flota pod Nelsonom odlučno tuče francusku i špansku flotu nedaleko od Cadiza - ali Nelson gine.
- 30. 10. - Bitka kod Caldiera je francuska pobeda u Italiji (učestvovao je i austrijski podmaršal Pavle Davidović).
- 31. 10. - Švedska objavila rat Francuskoj (Francusko-švedski ili Pomeranski rat traje do 1810).
- 3. 11. - Potsdamski ugovor: prusko-ruski savez.
- 8. 11. (kal.?) - Karađorđe oslobodio Smederevo.
- 11. 11. (20 Brumaire) - Bitka kod Dürensteina: skupa francuska pobeda nad austro-ruskim snagama uzvodno od Beča, mada i ovi smatraju da su pobedili.
- 13. 11. (22 Brumaire) - Napoleon u Beču.
- 16. 11. (25 Brumaire) - Bitka kod Schöngraberna: Bagration uspeva usporiti francusko napredovanje (bitka se spominje u "Ratu i miru").
- 19. 11. - Drugo putovanje Mungo Parka: krenuo je niz Niger iz Sansandinga u Maliju - stradao je od domorodaca kod Yaurija u današnjoj Nigeriji.
- 20. 11. - Britanske i ruske snage se iskrcale u Napulju, po pozivu kralja Ferdinanda.
- 20. 11. - Ekspedicija Lewisa i Clarka stigla do Tihog okeana, na ušću Columbije.
- 20. 11. - Praizvedba Bethovenove opere Fidelio u Beču.
- 24. 11. (3 Frimaire) - Bitka kod Castelfranco Veneto: austrijski poraz na severu Italije.
- 26. 11. - U Velsu otvoren plovni akvedukt Pontcysyllte.
- 2. 12. (11 Frimaire) - Bitka kod Austerlitza ili Bitka tri cara, jedna od najznačajnijih u Napoleonskim ratovima - Napoleonove trupe odlučno tuku rusku i austrijsku vojsku. Praktičan kraj Rata Treće koalicije.
- 7 - 12. 12. (25 - 30. 11. po j.k.) - Skupština ustaničkih starešina u Smederevu: odlučeno da se što pre zauzme Beograd i prodre u dubinu turske teritorije, za finansiranje vojnih operacija raspisan prirez od 500.000 groša (50.000 dukata), upućene molbe ruskom i austrijskom caru, ali i sultanu.
- 14. 12. - Između 200 i 300 ruskih zarobljenika stradalo u požaru u Melku, u Austriji - ugušili su se od dima.
- 15. 12. - Schönbrunnski ugovor između Francuske i Pruske: Pruska bi dobila Hanover, inače u personalnoj uniji sa Britanijom, u zamenu za Ansbach (koji bi otišao Bavarskoj), vojvodstvo Cleves i kneževinu Neuchâtel.
- 26. 12. (5 Nivôse) - Požunski mir: Austrija se već povlači iz Treće koalicije, gubi teritoriju u Italiji i Nemačkoj u korist Francuske i njenih saveznika. Istra i Dalmacija će u početku pripasti Kraljevini Italiji (1806-1809).
- 27. 12. - Napoleon proglasio zbacivanje napuljskog kralja Ferdinanda I i najavio invaziju - tamo će poslati brata Josepha.
- 31. 12. (10 Nivôse XIV) - Prestanak primjene francuskog republikanskog kalendara.
- Dolazi do lokalnih pokreta protiv Turaka na Timoku, u pirotskoj nahiji, u leskovačkom kraju.
- Vahabiti zauzeli Medinu.
- 11. 1. - Johann Nepomuk Geiger, slikar († 1880)
- 27. 1. - Sophie Friederike von Bayern, majka cara Franza Josepha († 1872)
- 8. 2. - Louis Auguste Blanqui, socijalista († 1881)
- 13. 2. - Johann Peter Gustav Lejeune Dirichlet, matematičar († 1859)
- 2. 4. - Hans Christian Andersen, književnik († 1875)
- 20. 4. - Franz Xaver Winterhalter, njemački portretist i litograf († 1873.)
- 25. 5. - Đuro Jelačić, habsburški podmaršal († 1901)
- 13. 6. - Antun Mažuranić, hrvatski jezikoslovac († 1888.)
- 22. 6. - Giuseppe Mazzini, talijanski aktivist († 1872)
- 29. 7. - Alexis de Tocqueville, historičar, filozof politike († 1859)
- 4. 8. - William Rowan Hamilton, matematičar († 1865)
- 23. 8. - Anton von Schmerling, austrijski političar († 1893)
- 19. 11. - Ferdinand de Lesseps, graditelj Sueckog kanala († 1894)
- 28. 11. - John Lloyd Stephens, istraživač, majanista († 1852)
- 12. 12. - Henry Wells, osnivač Wells Fargo († 1878)
- 23. 12. - Joseph Smith, osnivač mormonizma († 1844)
- Pavle Riđički, zemljoposednik, industrijalac i plemić († 1893)
- Novica Cerović, crnogorski vojvoda († 1895)
- 23. 1. - Claude Chappe, pionir telekomunikacije, semaforista (* 1763)
- 4. 3. - Jean-Baptiste Greuze, slikar (* 1725)
- 24. 3. - Alojz I., knez Lihtenštajna (* 1759)
- 12. 4. - Jovan Jovanović, episkop bački (* 1732)
- 29. 4. - Makarije Korintski, pravoslavni svetac (* 1731)
- 9. 5. - Friedrich Schiller, njemački književnik (* 1759.)
- 12. 5. - Ferdinand von Hompesch zu Bolheim, veliki majstor vitezova Hospitalera (* 1744)
- 28. 5. - Luigi Boccherini, kompozitor (* 1743)
- avg.? - Đuša Vulićević, smederevski vojvoda (* 1771)
- 18. 8. - Hafis-paša, niški paša
- 5. 10. - Charles Cornwallis, britanski general (* 1738)
- 21. 10. - Horatio Nelson, britanski pomorac i admiral (* 1758.)
- 21. 10. - Jovan Živković, lekar (* 1759)
- 29. 10. - Tituš Brezovački, hrvatski književnik (* 1757.)
- 31. 12. - Josif Jovanović Šakabenta, episkop vršački (* 1743)
- Francesko Dolci de Visković, bivši sekretar vladike Petra I (* 1742)
- Literatura
- Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-I)
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
