1842

**1842. po kalendarima**
Gregorijanski	1842. (MDCCCXLII)
Ab urbe condita	2595.
Islamski	1257–1258.
Iranski	1220–1221.
Hebrejski	5602–5603.
Bizantski	7350–7351.
Koptski	1558–1559.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1897–1898.
• Shaka Samvat	1764–1765.
• Kali Yuga	4943–4944.
	Kineski
• Kontinualno	4478–4479.
• 60 godina	Yang Voda Tigar; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11842.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	18. vijek – 19. vijek – 20. vijek
Decenija:	1810-e 1820-e 1830-e – 1840-e – 1850-e 1860-e 1870-e
Godine:	1839 1840 1841 – 1842 – 1843 1844 1845

Ovo je članak o godini 1842.

Godina 1842. (MDCCCXLII) bila je redovna godina koja počinje u subotu po gregorijanskom, odn. redovna godina koja počinje u četvrtak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju godišnje kalendare).

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

Bitka kod Gandamaka - pogibija Britanaca u Afganistanu

1. 1. - Pokrenute novine Rheinische Zeitung u Kelnu, u kojima Karl Marx objavljuje članke, a u oktobru postaje i urednik.
1. 1. - Otvoren Barnum's American Museum u New Yorku.
4. 1. (ili 16. 1.) - U Teatru na Đumruku vojni kapel-majstor Jožef Šlezinger priredio prvi javni muzički koncert u Beogradu.
6 - 13. 1. - Prvi anglo-afganski rat: Bitka kod Gandamaka, ili Masakr Elphinstoneove armije - tokom povlačenja iz Kabula britanska vojska doživljava jedan od najtežih poraza u historiji.
14. 1. - U Irigu osnovana prva srpska čitaonica sa bibliotekom.
17. 1. - Državni udar de Coste Cabrala u Portugalu, diktatorski vlada do 1846.
23. 1. - James Clark Ross stigao do 78°09'30" južne širine - to je Najdalje na jug do 1900.
26. 1. - Prvi broj zagrebačkog "Gospodarskog lista" (naslovljen "Priobćenje članovom horvatsko-slavonskoga Gospodarskog družtva", današnji naziv od 1855).

7. 2. - Bitka kod Debre Tabora je Pirova pobeda etiopskog regenta Alija II.

Grof Janko Drašković, prvi predsjednik Matice ilirske

10. 2. - Osnovana Matica ilirska, od 1874. Matica hrvatska.
februar - Leteće diletantsko pozorište (nastalo u Novom Sadu 1838) priključilo se beogradskom Teatru na Đumruku^[1].

5. 3. - Meksički general Ráfael Vásquez zauzima San Antonio u Teksasu ali povlači se već dva dana kasnije. Teksašani u novembru odgovaraju Mierovom ekspedicijom.
9. 3. - Praizvedba Verdijeve opere Nabucco (prvobitno "Nabucodonosor") u milanskoj La Scali, kojom se Verdi etablirao kao veliki kompozitor.
mart - Commonwealth v. Hunt: Vrhovni sud Massachusettsa presudio da su sindikati legalni.
mart? - Ustavobraniteljski prvaci Toma Vučić Perišić i Avram Petronijević se vratili u Srbiju, uz pomoć susednih država rade protiv kneza Mihaila^[2].
16. 3. - HMS Driver je prvi parobrod koji kreće na cirkumnavigaciju (do 1847).
29. 3. (17. 3. po j.k.) - Uredba o položaju činovnika u Srbiji - dobijaju stalnost položaja, vlada skoro da nema disciplinsku moć nad njima.
30. 3. - Anestezija: Crawford Long upotrebio dietil etar u operaciji.

April/Travanj – Jun/Lipanj

5. 4. - Nakon pobune domorodaca na Wallis i Futuni, misionari zatražili francusku zaštitu.
11. 4. - U Brzoj Palanci izgrađena prva srpska lađa "Knez Mihajlo".
13. 4. - Afganska Opsada Džalalabada okončana nakon pet meseci - general George Pollock deblokirao garnizon.
13. 4. - Francisco Morazán uzeo vlast u Kostarici s namerom da obnovi Saveznu Republiku Centralne Amerike, ali u septembru je oboren oružanom pobunom i pogubljen.

5 - 8. 5. - Veliki požar opustošio deo Hamburga.
7. 5. - Severni Haiti pogođen jakim zemljotresom, preko 5.000 mrtvih.
8. 5. - Versajska železnička nesreća: u požaru nakon iskliznuća stradale najmanje 52 osobe, do tada je praksa bila da se vagoni zaključavaju.
11. 5. - U Velikoj Britaniji uveden prvi mirnodopski porez na dohodak - trebao je biti privremen ali ostao je do danas.
19. 5. - Dorrova pobuna u Rhode Islandu: neuspeo napad na arsenal u Providence, Rhode Island.

25. 5. - Christian Doppler predlaže u Pragu Doplerov efekat.
30. 5. - Restauracija (izbor županijskog činovništva) u Zagrebačkoj županiji: Ilirska stranka pobijedila Mađarone, koji zatim nazivaju Ilirce "veleizdajnicima" i "rusofilima"^[3].
31. 5. (19.5. po j.k.) - U Beogradu osnovano Družstvo srbske slovesnosti (prema Tanjugu). Prva svečana skupština je održana 8 (20). juna.^[4]
maj-jun - Bitka kod Congelle: Britanci neuspešno napadaju Bure u Republici Nataliji, ovi ih zatim opsedaju u Port Natalu (Durbanu).

9. 6. (Spasovdan) - Pobuna Albanaca u Vranju - opljačkana varoš, srušena crkva^[5].
13. 6. - Kraljica Viktorija je prvi britanski monarh koji se vozio vozom, na Velikoj zapadnoj železnici.
16. 6. - Franjo Haller imenovan hrvatskim banom - ostaje do 1845, suzbija Ilirski pokret.
16. 6. - Prvi opijumski rat: Bitka kod Woosunga je britanska pobeda nakon koje tri dana kasnije zauzimaju Šangaj.
21. 6. - Po naređenju beogradskog paše, otkazana predstava "Apoteoza besmrtnog Karađorđa" (biće prikazana 1847).
24. 6. (12. 6. po j.k.) - Umro vaseljenski patrijarh Antim V, nasleđuje ga German IV (do 1845 i 1852-53).
jun - Britanac James Nasmyth patentirao parni čekić, ubrzo dolazi do spora sa Francuzom François Bourdonom oko prvenstva.
jun - Britanski diplomati Charles Stoddart i Arthur Conolly pogubljeni u Buhari.
jun-decembar - Američka Ekspedicija na Obali Slonovače protiv napadača na američke trgovačke brodove.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

8. 7. - Totalno pomračenje Sunca, u sh. krajevima prekriveno od preko 99% (u Hrvatskoj) do 84% u jugoistočnoj Srbiji^[6].
20. 7. - Bivši ruski oficir Platon de Čihačjov se popeo na Pico de Aneto, najviši vrh Pirineja.
21. 7. - Bitka kod Chinkianga: Britanci zauzeli Zhenjiang, što im otvara put prema Nankingu - kineska ćingovska vlada nakon ovoga traži mir.

9. 8. - Webster–Ashburtonov ugovor utvrdio severoistočnu granicu SAD i britanske Kanade.
10. 8. - Zakon o rudnicima u Velikoj Britaniji zabranjuje jamski rad ženama i dečacima mlađim od 10 godina.
14. 8. - Objavljen kraj Drugog seminolskog rata na Floridi.
avgust - Josif Rajačić imenovan za karlovačkog mitropolita (patrijarh od 1848, vl. do 1861).
25. 8. (13. 8. po j.k.) - Naročiti emisar Porte Šekib-efendija traži u Beogradu smenu trojice ministara, što knez Mihailo odbija^[7].
26. 8. - Prestao s radom beogradski Teatar na Đumruku.

29. 8. - Potpisan Nankinški ugovor kojim se povoljno po Britaniju okončava Prvi opijumski rat - prvi od neravnopravnih ugovora koji obeležavaju kinesko "Stoleće poniženja" (1839-1949).

2. 9. (21. 8. po j.k.) - Vučićeva buna: Toma Vučić Perišić diže pobunu u Kragujevcu^[2].
4. 9. - Mihailova vojska se sukobila sa Perišićevom kod Kragujevca, ovaj je razbio topovima; vojska zatim kod Žabara otkazuje poslušnost Mihailu^[8].
4. 9. - Nastavljena gradnja Kölnske katedrale.
6. 9. (25. 8. po j.k.) - Knez Mihailo pobegao u austrijski Zemun (vratiće se 1859).
9. 9. - Kraljevina Tahiti stavljena pod francuski protektorat - nesuglasice sa Velikom Britanijom.
12. 9. - U Dubrovniku potpisan ugovor između bosanskog i hercegovačkog pašaluka i "nezavisne oblasti Crne Gore"^[9]; problem su granični sukobi, Grahovsko pitanje i uskoci koji upadaju u tursku Hercegovinu^[10].

Knez Aleksandar Karađorđević (vl. 1842-58 - Doba Ustavobranitelja)

14. 9. (2. 9. po j.k.) - Knez Aleksandar Karađorđević izvikan na narodnoj skupštini na Vračaru za novog vladara Srbije.
15. 9. - Bitka za Kabul (1842): Britanci se vratili u Kabul, povlače se već sledećeg meseca uništivši tvrđavu i veliki bazar.
septembar - Kinesko-sički rat se okončava statusom kvo.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

5. 10. - Josef Groll proizveo u Plzeňu prvu količinu Pilsner Urquella, prvog pilsner (ili pils) piva.
7. 10. - Smenjen knez Vlaške Alexandru II Ghica.
18. 10. - U Bavarskoj inauguriran spomenik Walhalla.
20. 10. - Zauzeće Montereya: nakon pogrešnih vesti o izbijanju rata između SAD i Meksika, američka mornarica i marinci iz Perua na jedan dan zauzeli Monterey u Gornjoj Kaliforniji.
29. 10. - Iberijsko polustrvo pogođeno uraganom druge kategorije - to će se sledeći put desiti tek 2005. sa uraganom Vince.
oktobar, krajem - Ruski car Nikolaj poslao sultanu protestno pismo zbog prevrata u Srbiji - ruska vlada će tražiti ponavljanje izbora za knjaza^[11].

7. 11. (26. 10. po j.k.) - Mitrovska skupština: na Kalemegdanu pročitan sultanski berat potvrde kneza Aleksandra Karađorđevića.
novembar - Egiptološka ekspedicija Karla Richarda Lepsiusa stigla u Gizu.

3. 12. - Baldomero Espartero bombarduje Barselonu u kojoj je došlo do pobune radnika i buržoazije.
7. 12. - Ljudevit Gaj objavio Proglas u Ilirskim narodnim novinama kojim se zalaže za Ilirski pokret.

Kroz godinu

Ivan Mažuranić i Josip Užarević izdali Njemačko-ilirski slovar (Njemačko-hrvatski rječnik) s 40.000 riječi.
Pjesma "Grobničko polje" Dimitrije Demetera povodom 600-godišnjice legendarne Bitke na Grobničkom polju.
U Zagrebu pokrenuto "Kolo", časopis za književna i kulturna pitanja.
Poboljšanje crnogorsko-austrijskih odnosa - car darovao vladici skupocen brilijantski krst, sledeće godine dozvolio Crnogorcima kupovanje vojnog materijala u svojoj državi^[12].
Podignuta pravoslavna Crkva Svete Trojice u Zemunu.
Omer-paša Latas ratuje u Albaniji.
Nikolaj Gogolj: "Šinjelj" i "Mrtve duše".
Pruska vojska usvojila špicasti šlem Pickelhaube.
Osmansko carstvo povratilo kontrolu nad Fezanom (dan. jugozapadna Libija), koji time postaje najudaljenija provincija carstva.
Adam Jerzy Czartoryski osnovao kod Istanbula selo Adampol (Polonezköy) za poljske političke izbeglice.
Francusko osvajanje Alžira: Abdelkader potisnut u Maroko, iz čega će nastati Franko-marokanski rat (1844).
1842-43 - Uspostavljen francuski protektorat nad Obalom Slonovače.
Nauka i tehnika
- Paleontolog Richard Owen iskovao naziv taksona Dinosauria.
- Julius von Mayer pretpostavio mehanički ekvivalent toplote godinu dana pre Jamesa Joulea.
- John Bennet Lawes patentirao đubrivo superfosfat.
- Alexandre-François Debain patentirao harmonijum.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1842.

15. 1. - Paul Lafargue, socijalista († 1911)
25. 2. - Karl May, književnik († 1912)
26. 2. - Camille Flammarion, astronom i književnik († 1925)
28. 2. - Milan Kujundžić Aberdar, srpski književnik, političar, akademik († 1893)
18. 3. - Stéphane Mallarmé, pesnik († 1898)
12. 5. - Jules Massenet, kompozitor († 1912)
17. 5. - August Thyssen, industrijalac († 1926)
11. 6. - Carl von Linde, pronalazač, industrijalac († 1934)
16. 6. - Milorad Popović - Šapčanin, književnik († 1895)
24. 6. - Ambrose Bierce, satiričar († ca. 1914)
10. 7. - Gligorije Giga Geršić, srpski političar i pravnik († 1918)
23. 8. - Osborne Reynolds, fizičar, inženjer († 1912)
20. 9. - James Dewar, hemičar, fizičar († 1923)
22. 9. - Abdul Hamid II, osmanski sultan († 1918)
18. 10. - Čedomilj Mijatović, srpski političar, ekonomista, istoričar, akademik († 1932)
23. 10. - Ivan Jesse Kujundžić, književnik († 1903)
25. 10. - Dimitrije Ruvarac, srpski istoričar († 1931)
26. 10. - Vasilij Vereščagin, slikar († 1904)
27. 10. - Giovanni Giolitti, italijanski političar († 1928)
1. 11. - Stojan Novaković, srpski istoričar, filolog i političar († 1915)
12. 11. - Ōyama Iwao, japanski maršal († 1916)
12. 11. - John William Strutt Rayleigh, fizičar, nobelovac († 1919)
9. 12. - Pjotr Kropotkin, naučnik, filozof, anarhista († 1921)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1842.

27. 1. - Jakob Lovrenčić, književnik (* 1787)
9. 2. - Jelena Petrović, Karađorđeva udovica (* 1765-71)
6. 3. - Constanze Mozart, kompozitorova udovica (* 1762)
13. 3. - Henry Shrapnel, vojni inovator (* 1761)
15. 3. - Luigi Cherubini, kompozitor (* 1760)
23. 3. - Stendhal, književnik (* 1783)
30. 3. - Louise Élisabeth Vigée Le Brun, slikarica (* 1755)
8. 5. - Jules Dumont d'Urville, istraživač (* 1790)
9. 5. - Marko Kažotić, književnik (* 1804)
23. 5. - Nikola Milićević Lunjevica, pobratim kneza Miloša, deda kraljice Drage (* 1776)
1. 6. - Pavel Petrovič Njegoš, vladičin sinovac, imperatorski paž
28. 7. - Clemens Brentano, književnik (* 1778)
sept. - Milutin Savić Garašanin, nekada obor-knez jasenički (* 1762)
15. 9. - Francisco Morazán, političar i general (* 1792)
21. 9. - Sava Tekelija, doktor prava, narodni i kulturni radnik, zadužbinar (* 1761)
20. 10. - Grace Darling, heroina (* 1815)
24. 10. - Bernardo O'Higgins, čileanski državnik (* 1778)
Nodira, uzbečka pesnica i državnica (* 1792)

Reference

↑ Marjanović, Petar. Pozorište. rastko.rs
↑ ^2,0 ^2,1 Ćorović, Vladimir Krize u Srbiji. rastko.rs
↑ Šišić, 425-6
↑ "Srpske novine", 13. jun 1842
↑ Kako je Vranje dobilo crkvu. okradio.rs 13.03.2014 (pristup 02.01.2015)
↑ Total Solar Eclipse of 1842 July 08, NASA
↑ Istorija s. n. V-1, 258-9
↑ Istorija s. n. V-1, 259
↑ Crna Gora od kraja XV veka do 1914. godine. rastko.rs
↑ Istorija s. n. V-1, 194-5
↑ Istorija s. n. V-1, 261
↑ Istorija s. n. V-1, 196

Literatura

Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
- Peta knjiga prvi tom (V-1)
Šišić, Ferdo. Povijest Hrvata Pregled povijesti hrvatskoga naroda 1526.-1918. drugi dio. Marjan tisak 2004.

[1] Marjanović, Petar. Pozorište. rastko.rs

[vckus-2] 2,0 ^2,1 Ćorović, Vladimir Krize u Srbiji. rastko.rs

[3] Šišić, 425-6

[4] "Srpske novine", 13. jun 1842

[5] Kako je Vranje dobilo crkvu. okradio.rs 13.03.2014 (pristup 02.01.2015)

[6] Total Solar Eclipse of 1842 July 08, NASA

[7] Istorija s. n. V-1, 258-9

[8] Istorija s. n. V-1, 259

[9] Crna Gora od kraja XV veka do 1914. godine. rastko.rs

[10] Istorija s. n. V-1, 194-5

[11] Istorija s. n. V-1, 261

[12] Istorija s. n. V-1, 196

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]