Gustav Le Bon
| Gustav Le Bon | |
 | |
| Rođenje | 7. maj 1841. Nogent-le-Rotrou |
|---|---|
| Smrt | 13. decembar 1931. Pariz |
| Polje | sociologija, psihologija, fizika |
| Poznat po | Psihologija Grupe |
Gustav Le Bon (fr. Gustav Le Bon) 7.maj 1841. godine - 13. decembar 1931. godine Pariz) bio je francuski socijalni psiholog, sociolog, antropolog, pronalazač i bavio se amaterski fizikom. Njegovo najznačajnije delo je "Grupa: Studija popularnog mišljenja". Njegovi tekstovi sadrže teorije o nacističkim osobinama, rasnoj i muškoj superiornosti i psihologiji gomile. Le Bon je započeo svoju karijeru pisca radeći na novom polju antropologije.
Rođen je u Francuskoj, studirao je medicinu i putovao po Evropi, Aziji i Severnoj Africi tokom 1860-ih i 1880-ih godina. Pisao je o arheologiji i antropologiji i zarađivao je novac dizajnirajući naučne aparture. Njegovo prvo delo je iz 1894. godine „Psihologija Ljudi“, a njegovo najpoznatije delo je „Grupa: Studija popularnog mišljenja“ iz 1896. godine.
Le Bon nije bio prvi sociolog, koji je dao dijagnozu svom društvu i koji je otkrio novi fenomen „Grupa“ [1]. Neki od prvih teoretičara, koji su pričali o ponašanju grupe su bili: Francuski sociolog Gabrijel Tard, italijanski advokat i kriminolog Šipio Sigele i nemački sociolog Georg Zimel. Sva trojica su imala slične zaključke o masovnim grupama u kritičnim trenucima, kada se stvara nova teorija o socijalnoj akciji. Prva rasprava o psihologiji grupe je bila između Tard Gabrijela i Sigele Šipoa, koji su raspravljali kako da odrede krivca, da dodele krivičnu odgovornost u grupi i na osnovu toga da odrede koga treba uhapsiti[2].
Le Bon i Francuska su bili svedoci tri velika događaja: Pariske komune, usponu Žorža Ernesta Bulanžea i Drajfusovoj aferi. Pariz je u 19. veku bio jedan od najvećih industrijskih gradova Evrope u kome je u prvom planu bio uspon antisemitizma i krajnje desnice. Nemačko osvajanje Alzasa i Lorena podstaklo jr nacionalističke i desničarske pokrete u zemlji. U tom kontekstu je Le Bon i stvarao svoj koncept za delo „Grupa“.
Javlja se nova pojava pripajanja pojedinaca okupljenoj grupi, ne samo da bi se telo grupe proširilo, nego i da bi se posmatrao uticaj grupe na pojedinca. Kada se grupa okupi ili sjedini postoji „magičan uticaj grupe ili nekog drugog uzroka kojeg smo mi nesvesni“, koji menja ponašanje svakog pojedinca, dok njim ne počne da upravlja „mišljenje grupe“. Ovaj model grupu posmatra, kao meru i svakom pojedincu uzima mišljenje, sistem vrednosti i verovanja. Sam Gustav Le Bon je rekao „Pojedinac je zrno peska, među drugim zrnima peska, koje vetar uzburka po volji“.
Le Bon je rekao da su tri glavna procesa, koja čine „Grupu“-anonimnost, zaraza i povodljivost. Anonimnost dozvoljava pojedincu, koji racionalno razmišlja, da se oseća kao da gubi ličnu odgovornost. Pojedinac postaje primitivan, nerazuman i emotivan. Ovaj nedostatak samokontrole omogućava pojedincu nagonsko ponašanje i prihvatanje nesvesnog instinktivnog ponašanja.Le Bon to tumači, da grupa preokreće Darvinovu teoriju evolucije i postaje nazadana, dokazujući embriološku teoriju (teoriju rekapitulacije) Ernesta Hekela: „Idividualno razviće organizma (ontogenija) je rekapitulacija njegovog evolucionog razvića (filogenije)“.
Zaraza se odnosi na neke tipove ponašanja u grupi (npr kada pobunjenik razbije prozor). U ovom slučaju pojedinac zanemaruje lične interese zarad grupe. Dok povodljivost služi, da bi se zaraza ostvarila. Kada se grupa okupi, glas uticajne ličnosti otvara vrata za nesvesno ponašanje. U ovoj fazi grupa postaje homogena i njom lako upravlja najjači član. Le Bon kaže: „Vođe o kojima pričamo, obično su ljudi od akcije, a ne od reči. To su posebno regrutovane osobe, koje su polu-poremećene ili se nalaze na granici ludila".
Naravno postoje protivnici Le Bonove koncepcije „kolektivnog mišljenja“, koji iznose suprotnu tezu i kažu, da je kolektivno ponašanje posledica svakog pojedinca, koji čini tu grupu. Frojd Olport je bio na čelu niza napada i on je govrio da ne postoji nešto, kao što je „kolektivno mišljenje“ i da se grupa samo sastoji od pojedinačnih reakcija. On je svako posmatranje mišljenja odvojenog od psihe pojedinca smatrao besmislicom ili „brbljanjem“, a u svom tekstu o socijalnoj psihologiji iz 1924. godine kaže: „Ne postoji nijedna psihologija grupe, koja suštinski ili potpuno nije psihologija pojedinca“.
Džordž Mose, bivši profesor na jednom američkom univerzitetu, smatrao je da fašistička teorija o liderstvu, koja se javlja 20-ih godina prošlog veka , mnogo duguje ovoj Le Bonovoj teoriji. Poznato je da je Adolf Hitler pročitao ovo delo i da je u svojoj knjizi „Moja borba“ isticao propagandne tehnike, koje je predložio Le Bon[3]. Takođe je i Benito Musolini dobro proučavao ovo Le Bonovo delo, čak ga je i čitao nekoliko puta[4][5].
Edvard Bernes, rođak Sigmunda Frojda, je takođe bio pod uticajem ove teorije, pa je u svojoj knjizi „Propaganda“ izneo, da je glavna karakteristika demokratije manipulacija masovnim medijima. Teodor Ruzvelt je takođe, kao i mnogi američki naprednjaci 20. veka, bio pod uticajem Le Bona[6].
1896. godine je objavio da istražuje novi vid radijacije. Nazvao ga je „crno svetlo“[7]. To nije pojam u današnjem smislu, praktično postojanje te njegove radijacije nikada nije potvrđeno[8]. Njegova teorija o prirodi materije i energije proširena je u knjizi „Evolucija materije“. Ova knjiga je doživela veliku popularnost u Francuskoj, gde je objavljena u čak 12 izdanja. Glavna pretpostavka u ovoj knjizi je bila da je materija nestabilna supstanca i da se polako pretvara u etar. Ova teorija je pobijena početkom 20. veka.
Gustav Le Bon je smatrao da žene ne mogu imati isto obrazovanje kao muškarci i za to je izneo dosta argumenata. On je rekao da postoji previše žena, čiji je mozak po veličini bliži gorilama, nego najrazvijenijem muškom mozgu. Smatrao je da muškaci pretstvljaju jači oblik ljudske rase.[9]
- Anatomsko i Matematičko istraživanje zakona varijacije kapaciteta mozga i njegove povezanosti sa inteligencijom (1879)-za ovo delo je dobio dve nagrade
- Eksperimentalno istraživanje varijacija u kapacitetu mozga i lobanje (1878)
- Istraživanje o rasama i današnjoj antropologiji (1881)
- Čovek i društvo (1881)
- Svet islamske civilizacije (1974)
- Upotreba psihologije u klasifikaciji rasa (1886)
- Psihologija ljudi (1898)
- Grupa: Studija o popularnom mišljenju (1896)
- Psihologija socijalizma (1899)
- Evolucija materije (1907)
- Evolucija sile (1908)
- Psihologija revolucije (1913)
- Francuska revolucija i Psihlogija revolucije (1980)
- Psihologija Velikog rata (1916)
- Svet u pobuni (1921)
- Neuravnoteženi svet (1924)
- Barrows, Susanna. Distorting Mirrors – Visions of the Crowd in Late 19th Century France, New Haven, Conn.: Yale Univ. Press, 1981.
- Nye, Robert. The Origins of Crowd Psychology – Gustave Le Bon and the Crisis of Mass Democracy in the Third Republic, London: Sage, 1975.
- Jaap van Ginneken. "The Era of the Crowd – Le Bon, Psychopathology and Suggestion". Ch. 4 in JvG, Crowds, Psychology and Politics 1871–1899, New York: Cambridge University Press, 1992.
- Jaap van Ginneken. "The Lonely Hero in French Historiography". Appendix in JvG, Mass Movements, Apeldoorn (Neth.): Spinhuis, 2007.
- ↑ McClelland, J. S. (2010). "Crowd Theory Make its Way in the World: the Le Bon Phenomenon," in The Crowd and the Mob: From Plato to Canetti, Routledge, pp. 151-181.
- ↑ Reicher, Stephen (2003). “The Psychology of Crowd Dynamics”, in Blackwell Handbook of Social Psychology: Group Processes, ed. Michael A. Hogg & R. Scott Tindale. Blackwell Publishers. Malden, Mass. p. 185.
- ↑ Gonen, Jay Y. (2013). The Roots of Nazi Psychology: Hitler's Utopian Barbarism, University Press of Kentucky, p. 92.
- ↑ Ginneken, Jaap van (1992). Crowds, Psychology, and Politics, 1871-1899, Cambridge University Press, p. 186.
- ↑ Eley, Geoff; Jan Palmowski (2008). Citizenship and National Identity in Twentieth-century Germany, Stanford University Press, p. 284.
- ↑ p. 63 ff., Stuart Ewen, PR!: A Social History of Spin, New York: Basic Books, 1996.
- ↑ Nye, Mary Jo. (1974). "Gustave Le Bon’s Black Light: A Study in Physics and Philosophy in France at the Turn of the Century," Historical Studies in the Physical Sciences, Vol. 4., pp. 163-195.
- ↑ Kragh, Helge (1999). Quantum Generations: A History of Physics in the Twentieth Century (Princeton, NJ: Princeton University Press): 11–12.
- ↑ Stephen Jay Gould (1981). The Mismeasure of Man. New York: Norton. p. 104–105.
- Rad Gustava L' Bona na Projekat Gutemberg
- Radovi o ili od Gustava L' Bona na Internet arhivi
- Radovi Gustava L' Bona: Page on Gustave Le Bon with his works available in French and in English
- Les Classiques des Sciences Sociales: Le Bon
- Kompletan engleski tekst o grupi Arhivirano 2012-03-17 na Wayback Machine-u (PDF)
- Engleski prevod "Psihologije socijalizma" Arhivirano 2013-10-20 na Wayback Machine-u (PDF)