Percy Bysshe Shelley var ein britisk lyrikar. Allereie i skuleåra ved Eton studerte han naturvitskap og filosofane frå 1700-talet. I 1811 vart han utvist frå universitetet i Oxford på grunn av ein pamflett, The Necessity of Atheism, som han sende rundt til professorar og biskopar. Same år gifta han seg med den 16-årige Harriet Westbrook. Alt dette førte til brot med familien.
Shelley hadde frå sin tidlegaste ungdom «ein lidenskap for å reformere verda», og var sterkt påverka av anarkisten William Godwin sine idear. Godwin sine grunnsetningar kling òg igjen i hans første større dikt, Queen Mab (1813). Då Shelley trefte Godwin si dotter Mary i 1814, forelska han seg i henne, og dei to rømde saman til Sveits. Der trefte han George Gordon Byron, som han fekk eit varm vennskap med. Etter at Harriet, kona til Shelley, hadde teke sitt eige liv, vende Shelley tilbake til England og gifta seg med Mary.
I 1818 forlot han Storbritannia for godt, forsura av at dei britiske domstolane hadde frådømt han farsretten til dei to barna hans. Han og Mary slo seg ned i Italia, og i løpet av dei fire åra han var der skapte han sine største verk. I det lyriske dramaet Prometheus Unbound (1820) får ideane hans om kampen til menneskesjela etter perfeksjon og frigjering frå det vonde sine lenkjer sitt mest sublime uttrykk. Smerte, synd og død er forbigåande lidingar. Religion er òg ein forbigåande fase, for gudane er berre fantasifoster skapte av mennesket sjølv. Derfor blir tyrannen Jupiter styrta, og fallet hans gir støyten til gjenfødinga til menneska, når Prometheus blir «frigjorde». Sjølv om Shelley opphavleg byrja å tenkje i Godwinske banar, er Prometheus i botn og grunn eit uttrykk for platonske idear. The Cenci, med emne frå italiensk historie, er skriven for scena, men er eit lesedrama.
Frå 1820 budde Shelley dels i Venezia, der han igjen trefte Byron, dels i Pisa og ved Speziabukta. Politiske idear heldt fram med å gjennomstrøyme dikta hans. Likevel blei eit dikt som Ode to the West Wind først og fremst prega av den lidenskapelege intuisjonen som kanskje er den sterkaste drivkrafta bak romantisk poesi. Dikta The Cloud og To a Skylark nådde popularitet gjennom musikaliteten sin og inspirerte attgjeving av stemningar.
John Keats' død inspirerte han til elegien Adonais, og fridomskampen til grekarane til dramaet Hellas. Diktet Epipsychidion sprang ut av det svermeriske vennskapet hans med Emilia Viviani, som stod som ei lekamleggjering av platonsk skjønnheit for Shelley. Avhandlinga Defence of Poetry (1821) står i ein klasse for seg, der han i glødande ordelag hevdar den evige verdien av poesien og den guddommelege oppgåva til diktaren.
I juli 1822 drukna han saman med ein venn på ein segltur i Speziabukta. Lika dreiv sidan i land, og vart brunne på strandbredda i nærvær av Byron og eit par andre venner. Shelley si urne står på den protestantiske kyrkjegarden i Roma.
På sitt beste overtyder Shelley sine dikt gjennom si retoriske kraft og visjonære helstøpthet, men mange av dei verkar umodne, naiv og nesten hysterisk sjølvmedlidande. Sidan 1900-talet på mange måtar var eit opprør mot romantikken, er det kanskje naturleg at Shelley sitt rykte skulle komme til å lide mest. Dei større verka hans, der han gir uttrykk for trua si på ein platonsk og statisk eksistens i fullkommen kjærleik, vart stort sett omsette, men opprørstrongen hans og dei revolusjonære ideane har vore gjenstand for fornya interesse.
Les meir i Store norske leksikon
Litteratur
- Cameron, Kenneth Neill: Shelley : the golden years, 1974
- Cameron, Kenneth Neill: The young Shelley : genesis of a radical, 1950
- Ferber, Michael: The poetry of Shelley, 1993
- Holmes, Richard: Shelley : the pursuit, 1974
- The Cambridge companion to Shelley, 2006 (Cambridge companions to literature)