Nacayb
Nacayb (af-ingiriis: hate, carabi: الكره) waa qiiro dibu gurasho oo uu la socdo dhibsi daran, iyo didid iyo cadawtooyo ama naxariis darro loo hayo qof ama walax ama ifafaale muuqda, waxaa la socdo doonid ka dheeraansho waxaas la nacayo, ama jelaanta baabiinta iyo tirtiridiisa, nacaybka ayaa ka dhalan kara cabsi ama xasuusta wax xun oo dhacday waqti hore, waxaa kaloo ka dhashaa qof si xun ula macaamilay qofkaas wax nacaya, nacaybka ayaa ka imaan kara dhinac kala duwanaansho caqiido iyo kala duwanaasho aragti.
Ereyga Nacayb ayaa mar mar loo adeegsadaa walax aan saas loo nacbayn oo la dhibsanyo uun. sida xili gooreed ka mida xiliyada aduunka sida qabowga ama kulaylka, nooc ka mida cuntada, ama jaad ka mida dharka, urta, maqalka, taabashada.
Yehowah nacaybka wuu ka saari doonaa qalbiyada dadka. Ma ahan inaan dadka ugu kala eexano midabkooda jidhka; waa inay bartaan inay nacaan wuxuu Ilaahay neceb yahay. Ma ahan inaan dadka ugu kala eexano midabkooda jidhka. Run diinta waa inay bartaan inay nacaan wuxuu Ilaahay neceb yahay.
Neceb Waxa Eebbe Neceb yahay
[wax ka badal | wax ka badal xogta]- Dil
- Anshax xumada galmada
- Jinni -nimo
- Cibaadada
- Balwad
- Xatooyo
- Beenta
- Damaca
- Rabshad
- Af xumo iyo xanta
- Isticmaalka qaldan ee dhiigga
- Diidmada bixinta qoyskaaga
- Ku lug lahaanshaha dagaallada ama siyaasadda
- Sigaar -cabista iyo ku -xadgudubka mukhaadaraadka
Aragtida Islaamka ee nacaybka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Islaamku intuusan iman ka hor waxa jiray nacayb iyo colaad u dhexysay dadkii waqtigaas joogay ee carabta iyo cajamta ahaa, markay islaamka soo wada galeen waxaa ka baxay halkaas nacaybkii u dhexeyay oo ay sababta u ahayd diin la'aanta iyo gaalnimada,[1]
Islaamka ayaa dadka simay una sheegay inay isku jeclaadaan diin iskuna nacaan diin xumo, islaamka ayaa diiday dadka in lagu noco xag abuuris iyo lixaad yari,
islaamku wuxuu sheegay in kaliya lagu kala sareeyo cabsida alle, ayna simanyihiin carab, afrikaan, faarisi, ruumaan, dadku markay diinta ka yara durkeen ayaa waxaa soo laabtay nacaybkii macno darrada ku fadhiyay.[3]
Nacaybka ka dhex dhaca lamaanaha
[wax ka badal | wax ka badal xogta]lamaanaha ayaa is naca markii midkood la yimaado culays uu ku hayo kan kale ama danayn la'aan iyo ixtiraam la'aan, nacaybkaas oo keena in gurigu burburo laguna kala tago, nacaybka ka dhex dhaca lamaanaha ayaa u qaybsama mid qalbi ahaaneed iyo naf ahaaneed, kan qalbigu waa jacaylkiyoo meesha ka baxay, kan nafeedna waa qof dhaqankiis ama qaab samayskiisa oo la naco, in kastoo ay jiraan in qofka lagu nici karo wax lga ag waayay sida hanti iyo sharaf lana jeclaan wax agtiisa yaal dartood sida hanti iyo magac.[4]
Waxyaabaha keena is nacaybka lamaanaha:[4]
[wax ka badal | wax ka badal xogta]- wax isku sheegid la,aanta wanaaga oon la is farin xumaantana aan la iska reebin
- lamaanaha mid ka mida oo wixii xaq lagu lahaa oo laga waayo, sida ninka oo laga waayo nafaqadii cida iyo dhaqankii guriga.
- masayrka xad dhaafka ah ee ka yimaada labada dhinac siiba xaga dumarka.
- sir oon la qarin labada dhinacna ka dhici kara.
- ceebo laga dido oo xag abuuris ah sida xanuuno iyo cudurro aan daawo lahayn.
- khiyaano lagu dhaco.
- gogosha oo la isku baneeyo sabab la'aan.
Siyaabaha qarsoon ee keena nacaybka:[4]
[wax ka badal | wax ka badal xogta]- jacayl isu muujin la'aan.
- xasilooni iyo degenaansho dareemid la'aan iyo shaki la iska qabo ah in khiyaano jirto.
- Qofkii oon sheegan karin waxa uu markaas jecelyahay dhinaca kalana uusan la fahmaynin. taaso ugu dambayn keenta nacayb xad dhaaf ah.
- is waafaqid iyo is fahan la,aan
- dulqaad yarida,
- caddaysi la'aan iyo heshiis la'aan. (nidaam lagu wada socdo oon jirin)[4]
Soomaalida iyo Nacaybka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Sida la wada ogyahay mar hadddii dadku diintooda ka runsheegaan oo caqiidadu si fiican uga daadagto waxaa ka baxaya haraadigii aragtiyaha xun xun, iyo qiimayntii khaldanayd ee wax lagu miisaami jiray,
Isir nacaybka iyo habyb sooca:
[wax ka badal | wax ka badal xogta]soomaalida ayaa caan ku ah labadaas wa waxyaalood waxaan keenaya diin yarida iyo ka fogaanshaha ku dhaqanka islaamka runta ah, canuga yar meeshii lagu tarbiyayn lahaa barashada diinta iyo jacaylka wixii la mabda' ah waxaa loo sheegayaa reer hebel waa cadowgeenna, waan necebnahay, waligaa iska jir iskana ilaali, ilmihii yaraa wuxuu ku korayaa qolo nacayb uusan fasiri karin waxa dhaliyay, iyo waxa ku kalifay midna, markuu u yaraado wuxuu dhihi karaa colaad baa na dhex martay waa' hore, oo colaada qof baad ka tahaye maxaa u wada nacday cidaas oo dhan?, dad aan raali ka ahayn colaadaas sow ma jiri karaan? oo bal ka waran hadii reerkiin dulmiga lahaa, waa wax aan la sheegi karin, gabyaa carbeed oo joogay waqtigii jaahiliga ayaa laga sheegay inuu yiri (anigu "ghazya' uun baan ka mid ahay, haday lunta iyo haday hanuunto ayaga uun baan la jiraa) ghazya waa reerkiisa, waa indho la'aanta qabyaalada iyo mabda' la'aanta.. carabta waxaa astaan u ahaa waagaas (u gargaar walaalkaa haduu gardaran yahay iyo hadii laga gardaranyahayba) waana tabta soomaali ku sifaysantahay soomaalida maanta joogta.
See looga bixi karaa hayb nacaybka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Arrinta qabyaalada la yiraahdo waa wax xun, si walboo talooyin aan wax gal ahayn oon loola jeedin run ahaanteeda loo soo bandhigo iyo si walboo buug looga qoro aan lagu salayn mabda' iyo caqiidio wax hagaagaya ma jiraan ilaa loo laabto islaamka saxda ah iyo ku dhaqankiisa,
islaamku sida uu u walaaleeyay aws iyo khasraj (labo qabiil oo walalo is neceb ahaa oo degenaa magaalada Madiina) waa la ogaa oo colaad 120 sano ah dhextaalay, sida ruum iyo furus iyo carab uu meel isugu keenay waa la ogaa, ma soomaali oo hal qoys ah baa meel isugu imaan wayday waa maya , waxa isu keeni karan waa ku dhaqanka iyo fahanka xaqiiqda islaamka aan sheeganayno oo baryahayaan sheegasho ku soo aruuray.
Aragtida cilmi nafsiga
[wax ka badal | wax ka badal xogta]cilmi nafsiga ayaa u arka in nacaybku yahay rabida qofka inuu burburiyo meel balaayada uga imanayso.