Nowŏ Zelandyjŏ
 |
Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
| |||||
| |||||
| Hymn: Boże brōń Nowyj Zelandyje (Boże, chrōń krōla) | |||||
| |||||
| Ôficjalnŏ gŏdka | angelskŏ, gŏdka maori, nowozelandzkŏ gŏdka migowŏ | ||||
| Stolica | Wellington | ||||
| Polityczny systym | mōnarchijŏ kōnstytucyjnŏ | ||||
| Zorta państwa | krōlestwo | ||||
| Gowa państwa | krōl Karol III. | ||||
| Szef rzōndu | prymier Jacinda Ardern | ||||
| Wiyrchnia • cołkŏ |
75. na świecie 268 680 km² | ||||
| Liczba ludności (2017) • całkowita • tyngość zaludniyniŏ |
126. na świecie 4 510 327[1] 17 ôsōb/km² | ||||
| PKB (2013) • cołke • na ôsobã |
181,3 mld[2] USD 40 481[2] USD | ||||
| PKB (PSN) (2013) • cołke • na ôsobã |
136,6 mld[2] miyndzynŏr. dolarōw 30 493[2] miyndzynŏr. dolarōw | ||||
| waluta | nowozelandzki dolar (NZD) | ||||
| Czasowŏ strefa | UTC UTC +12 UTC +13 (wrzesiyń – kwieciyń) | ||||
| Kod ISO 3166 | NZ | ||||
| Internetowŏ dōmyna | .nz | ||||
| Kod autowy | NZ | ||||
| Kod fligerowy | ZK, ZL i ZM | ||||
| Telefōniczny kod | +64 | ||||
| Znŏleżne terytoria | Wyspy Cooka Niue Tokelau Depyndyncyjŏ Rossa | ||||
 | |||||
Nowŏ Zelandyjŏ (ang. New Zealand, maori Aotearoa) to je państwo na połedniowo-zachodnim Pacyfiku, we Australazyji, na połedniowy weschōd ôd Australiji. Skłŏdŏ sie z dwōch bazowych wysp (Pōłnocnyj i Połedniowyj) jak tyż myńszych, w tym wyspy Stewart i wysp Chatham. W skłŏd Nowyj Zelandyji (a akuratnij w skłŏd krōlestwa Nowyj Zelandyje, połōnczōnego unijōm persōnalnōm z Wielgōm Brytanijōm i inkszymi krōlestwami) wchodzōm tyż terytoria z Nowõ Zelandyjōm abo ôd nij znŏleżne: Wyspy Cooka i Niue, kere sōm samorzōndne a tyż Tokelau i Depyndyncyjŏ Rossa. Stolicōm je Wellington, za to nojsrogszym miastym je Auckland.
Etymologijŏ miana
[edytuj | edytuj zdrzōdło]Ôdkrywca Nowyj Zelandyje, niderlandzki żeglŏrz Abel Tasman, nazwoł jōm „Staaten Landt”, tzn. Ziymia Stanōw, w nawiōnzaniu do tamtyjszych Stanōw Gyneralnych. Miano „Nieuw Zeeland” – Nowŏ Zelandyjŏ, ukŏzała sie 23 lata niyskorzij na niderlandzkij karcie ze 1665 roku. Je ôna ôd miana niderlandzkij prowincyji Zelandyjŏ.
Geografijŏ
[edytuj | edytuj zdrzōdło]Pōnktym skrajnie pōłnocnym je Przilōndek Pōłnocny (ang. Cape Reinga) na Wyspie Pōłnocnyj – 34°25′44″S, nojdalij na połednie wysuniynty je Przilōndek Połedniowo-Zachodni na wyspie Stewart – 47°17′24″S. Nojdalij na zŏchōd leży Przilōndek Zachodni na Wyspie Połedniowyj – 166°25′39″E, a nojdalij na weschōd – Przilōndek Weschodni na Wyspie Pōłnocnyj – 178°32′59″E. Rozciōngłość Nowyj Zelandyje z pōłnocy na połednie wynosi kol. 1500 km, a ze weschodu na zŏchōd – kol. 200 km. Ôd sōmsiednich kōntynyntōw i wysp tajlujōm jōm sroge delki.
Delki ôd Nowyj Zelandyji:
- Australijŏ – 1600 km
- Antarktyda – 2400 km
- Fidżi – 2131 km
- Panama – 12 100 km
- San Francisco – 10 940 km
- Tahiti – 4348 km
- Valparaíso – 9327 km
- Nouméa – 1488 km
Miasta
[edytuj | edytuj zdrzōdło]| Lp. | Miasto | Populacyjŏ |
|---|---|---|
| 1. |  Auckland
|
1,470,100 |
| 2. | Christchurch | 383,200 |
| 3. |  Wellington
|
215,100 |
| 4. | Hamilton | 176,500 |
| 5. | Tauranga | 151,300 |
| 6. | Lower Hutt | 110,700 |
| 7. |  Dunedin
|
106,200 |
| 8. | Palmerston North | 81,500 |
| 9. | Napier | 66,300 |
| 10. | Hibiscus Coast | 59,800 |
Przipisy
- ↑ The World Factbook – Central Intelligence Agency, www.cia.gov [dostymp 2017-10-04] (angelski).
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Report for Selected Countries and Subjects, www.imf.org [dostymp 2021-05-06].