Panghalip
Ang panghalip o halipinama ay ang salitang humahalili o pamalit sa ngalan o pangngalan na nagamit na sa parehong pangungusap o kasunod na pangungusap. Ang salitang panghalip ay nangangahulugang "panghalili" o "pamalit" kadalasan itong ginagamit sa mga talata,pangungusap at kuwento.
Mga Uri ng Panghalip
baguhinAyon sa Tagalog Lang, mayroong apat na uri ang panghalip. Kabilang sa mga uri ng panghalip ang panghalip na panao, panghalip na pananong, panghalip na panaklaw, at panghalip na pamatlig.[1]
Panghalip na Panao
baguhinAng panghalip na panao (mula sa salitang "tao", kaya't nagpapahiwatig na "para sa tao" o "pangtao") ay nakikilala sa Ingles bilang personal pronoun. Ito ay panghalili sa ngalan ng tao. Maaari itong gamitin bilang simuno at tagaganap.
| Isahan | Maramihan | ||
|---|---|---|---|
| Simuno | Tagaganap | Simuno | Tagaganap |
| ako | ko | tayo | natin |
| kami | namin | ||
| ikaw, | mo | kayo | ninyo |
| siya | niya | sila | nila |
Ang panghalip na panaong simuno ay nakikita sa unahan ng ay at nasa hulihan ng pangungusap kapag walang ay. Ang panghalip na panaong nagaganap ay laging nasa bahaging panaguri at nakikita kasunod ng pandiwa.
Halimbawa ng mga panghalip na panao ay ang mga salitang ako (me), ko, kami (we), kayo, kita, mo (you), at siya (he/she).
Panghalip na Paari
baguhinIto ay mga panghalip na pumapalit sa pangngalang nagpapakita ng pag-aari.
| Isahan | Maramihan |
|---|---|
| akin | atin, amin |
| iyo | inyo |
| kanya | kanila |
Mahalagang tandaan ang mga sumusunod tungkol sa panghalip na paari:
- Lagi itong nakikita sa bahaging panaguri o pagkatapos ng panandang "ay" at sa unahan ng pangungusap kung walang "ay".
- Hindi ito dapat sinusundan ng pangngalan.
- Hindi ito dapat may "sa" sa unahan.
Halimbawa: "Ang bansang Pilipinas ay atin." "Kanya ba ang magandang proyekto?"
Kapag ang salitang nagpapakita ng pag-aari ay nasundan o may nauunang pangngalan, hindi na ito panghalip. Sa halip, itinuring na itong panuring.
Halimbawa:
- Ang aking damit ay maganda ang tela. (Panghalip)
- Ang damit ay akin. (Panuring)
- Ang ating damit ay magkapareho. (Panghalip)
- Ang magandang laruan na ito ay kanya.(Panuring)
Panghalip na Pananong
baguhinAng panghalip na pananong ay pamamalit sa pangngalan sa paraang patanong. Sa Ingles, ito ay kilala bilang interrogative pronoun. Ito ay maaring isahan o maramihan. Ang salitang "pananong" ay mula sa salitang "tanong", kaya't may pakahulugang "pantanong".
| Kinakatawan | Isahan | Maramihan |
|---|---|---|
| tao | sino | sinu-sino |
| bagay | ano | anu-ano |
| bagay na pipiliin | alin | alin-alin |
| taong may-ari | kanino | kani-kanino |
| nino | ninu-nino | |
| bilang | ilan | ilan-ilan |
| sukat/dami | gaano | gaa-gaano |
| halaga | magkano | magka-magkano |
Halimbawa ng panghalip na pananong o patanong ang mga salitang ano(what), ano-ano, sino, sino-sino, nino, alin, at alin-alin.[1]
Panghalip na Pamatlig
baguhinAng panghalip na pamatlig ay humahalili sa ngalan ng bagay, at iba pa na itinuturo o inihihimaton.[2]
| Mga salita | Paglalarawan |
|---|---|
| ito, ganito, dito, heto | Hawak niya o malapit sa kanya ang itinuturo. |
| iyan, ganyan, diyan, hayan | Malapit sa kinakausap ang itinuturo. |
| iyon, ganoon, doon, hayun | Malayo sa kanya at sa kinakausap ang itinuturo. |
Ang dito, diyan at doon ay ginagamit kung ang nauunang salita ay nagtatapos sa katinig maliban sa mga malapatinig na w at y.
Halimbawa: "Ligtas diyan ang anak mo."
Nagiging rito, riyan at roon ang dito, diyan at doon kung ang nauunang salita ay nagtatapos sa patinig at mga malapatinig na w at y.
Halimbawa: "Lumapit ka rito."
Panghalip na Panaklaw
baguhinAng panghalip na panaklaw ay mga salitang ginagamit bilang panghalili o pamalit na sumasaklaw ng kaisahan, bilang, dami, o kalahatan ng pangngalang tinutukoy. Ang salitang "panaklaw" ay hango sa salitang "saklaw", kaya't may pahiwatig na "pangsaklaw" o "pangsakop". Sa Ingles, ito ay tinatawag na indefinite pronoun.
A. Tiyakan - mga panghalip na;
1. kaisahan - isa, iba, bawat isa
halimbawa:
Ang isa sa mga gamit na kanyang dinala ay banig.
2. kalahatan - ilan, madla, lahat, pawang, pulos
halimbawa:
Lahat ay natutuwa sa batang may magandang asal.
B. Di-tiyakan - ito ay mga panghalip na pananong na kinakabitan ng man na nanganganguhulugan na hindi katiyakan ang pinag-uusapan.
halimbawa: anuman, kaninuman, sinuman, ninuman, lahat
Maski kaninuman dapat tayo ay nagpapakita ng paggalang.
Mga sanggunian
baguhin- ↑ 1.0 1.1 "Mga Uri ng Panghalip at Halimbawa". tagaloglang.com.
- ↑ Santiago, A. O. & Tiangco, N. G. (2003) Makabagong Balarilang Filipino: Binagong Edisyon. Manila: Rex Bookstore, Inc.
Mga Sipi
baguhin3. Panitikan ng Pilipinas Naka-arkibo 2020-01-16 sa Wayback Machine.
Mga Pinagkukunan
baguhin- Bagong Likha: Wika at Pagbasa 4, by Ester V. Raflores ISBN 978-971-655-331-4, pp. 179, 191-192, 208, 223
Ang lathalaing ito na tungkol sa Wika at Pilipinas ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.