Konjuge aşı
Konjuge aşı, zayıf bir antijeni taşıyıcı olarak güçlü bir antijenle birleştiren ve böylece bağışıklık sisteminin zayıf antijene karşı daha güçlü bir yanıt vermesini sağlayan bir alt ünite aşı türüdür.
Aşılar, bağışıklık sisteminin tanıdığı bir bakteri veya virüsün bir parçası olan bir antijene karşı bağışıklık tepkisi uyandırarak hastalıkları önlemek için kullanılır.[2] Bu genellikle aşıdaki patojenik bir bakteri veya virüsün zayıflatılmış veya ölü bir versiyonu ile gerçekleştirilir, böylece bağışıklık sistemi antijeni yaşamın ilerleyen dönemlerinde tanıyabilir.[2]
Aşıların çoğu vücudun tanıyacağı tek bir antijen içerir. Bununla birlikte, bazı patojenlerin antijeni bağışıklık sisteminden güçlü bir yanıt ortaya çıkarmaz, bu nedenle bu zayıf antijene karşı yapılan bir aşı kişiyi yaşamının ilerleyen dönemlerinde korumayacaktır. Bu durumda, zayıf antijene karşı bir bağışıklık sistemi yanıtı oluşturmak için bir konjuge aşı kullanılır. Bir konjuge aşıda, zayıf antijen güçlü bir antijene kovalent olarak bağlanır ve böylece zayıf antijene karşı daha güçlü bir immünolojik yanıt ortaya çıkar. En yaygın olarak, zayıf antijen, güçlü protein antijenine bağlı bir polisakkarittir. Bununla birlikte, peptit/protein ve protein/protein konjugeleri de geliştirilmiştir.[3]
Tarihçe
değiştirKonjuge aşı fikri ilk olarak 1927 yılında tavşanlar üzerinde yapılan deneylerde, Streptococcus pneumoniae tip 3 polisakkarit antijenine karşı bağışıklık yanıtının, polisakkarit antijeninin bir protein taşıyıcı ile birleştirilmesiyle artırılmasıyla ortaya çıkmıştır.[4][5] İnsanlarda kullanılan ilk konjuge aşı 1987 yılında kullanıma sunulmuştur.[5] Bu, menenjite karşı koruma sağlayan Haemophilus influenzae tip b (Hib) konjugesiydi. Aşı kısa süre içinde Amerika Birleşik Devletleri'nde bebek aşılama programına dahil edildi.[5] Hib konjuge aşısı, difteri toksoidi veya tetanos toksoidi gibi birkaç farklı taşıyıcı proteinden biriyle birleştirilir.[6] Aşının kullanıma sunulmasından kısa bir süre sonra Hib enfeksiyon oranları düşmüş ve 1987 ile 1991 yılları arasında %90,7 oranında azalmıştır.[6] Aşı bebekler için kullanıma sunulduktan sonra enfeksiyon oranları daha da azalmıştır.[6]
Teknik
değiştirAşılar bir antijene karşı bağışıklık tepkisi uyandırır ve bağışıklık sistemi T hücreleri ve antikorlar üreterek tepki verir.[2] B hafıza hücreleri antijeni hatırlar, böylece vücut daha sonra karşılaştığında antijeni parçalamak için B hücreleri tarafından antikorlar üretilebilir. Polisakkarit kaplamalı bakteriler için bağışıklık yanıtı, T hücresi uyarımından bağımsız olarak B hücreleri oluşturur.[7] Polisakkaritin bir protein taşıyıcıya konjuge edilmesiyle, bir T hücresi yanıtı indüklenebilir. Normalde polisakkaritler tek başlarına antijen sunan hücrelerin (APC) majör histokompatibilite kompleksine (MHC) yüklenemez çünkü MHC sadece peptitleri bağlayabilir.
Konjuge aşı durumunda, polisakkarit hedef antijenine bağlı taşıyıcı peptit MHC molekülü üzerinde sunulabilmekte ve T hücresi aktive edilebilmektedir. Bu, T hücrelerinin daha güçlü bir bağışıklık yanıtını uyarması ve ayrıca daha hızlı ve uzun süreli bir immünolojik hafızayı teşvik etmesi nedeniyle aşıyı geliştirir. Polisakkarit hedef antijenin taşıyıcı proteine konjuge edilmesi de aşının etkinliğini artırır, çünkü polisakkarit antijene karşı konjuge edilmemiş bir aşı küçük çocuklarda etkili değildir.[6]
Polisakkarit örtü antijeni gizlediği için küçük çocukların bağışıklık sistemleri antijeni tanıyamamaktadır.[2] Bakteriyel polisakkaritin başka bir antijenle birleştirilmesiyle bağışıklık sistemi yanıt verebilmektedir.[kaynak belirtilmeli]
Onaylanmış konjuge aşılar
değiştirBu maddede RTS,S konusunun eksik olduğu düşünülmektedir. (Aralık 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
En yaygın kullanılan konjuge aşı Hib konjuge aşısıdır. Bağışıklık tepkisini artırmak için konjuge aşıda birleştirilen diğer patojenler Streptococcus pneumoniae (bkz. pnömokok konjuge aşısı) ve Neisseria meningitidis (bkz. meningokok aşısı) olup, her ikisi de Hib konjuge aşısında kullanılanlar gibi protein taşıyıcılarına konjuge edilmiştir.[6] Hem Streptococcus pneumoniae hem de Neisseria meningitidis, enfeksiyonun menenjite yol açabilmesi açısından Hib'e benzer.[6]
2018 yılında Dünya Sağlık Örgütü, daha etkili olabilen ve beş yaşın altındaki birçok çocukta tifo ateşini önleyen tifo konjuge aşısının kullanılmasını tavsiye etmiştir.[8][9]
2021 yılında, Küba'da geliştirilen bir konjuge COVID-19 aşısı olan Soberana 02'ye Küba ve İran'da acil kullanım izni verildi.[10][11]
Diğer konjuge aşılar listesi
değiştir- GonaCon (anahtar deliği limpet hemosiyaninine bağlı GnRH) dahil olmak üzere hayvan kullanımı için çeşitli immünokontrasepsiyon aşıları
- Ekzotoksin A'ya bağlı kimyasal olarak değiştirilmiş bir hapten versiyonu kullanarak nikotine karşı aşılamayı amaçlayan NicVAX
- TA-CD, inaktive edilmiş kolera toksini ile bağlantılı kokain
- TA-NIC, inaktive edilmiş kolera toksinine bağlı nikotin
Kaynakça
değiştir- ^ "Immunization: You Call the Shots". www2.cdc.gov. 3 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.
- ^ a b c d "Understanding How Vaccines Work | CDC". www.cdc.gov. 18 Ekim 2018. 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.
- ^ Rappuoli, Rino.; Bagnoli, Fabio., (Ed.) (2011). Vaccine design : innovative approaches and novel strategies. Norfolk, UK: Caister Academic. ISBN 9781904455745. OCLC 630453151.
- ^ Avery, Ostwald (1929). "Chemo-immunological studies on conjugated carbohydrate-proteins: II. Immunological specificity of synthetic sugar-protein antigens". Journal of Experimental Medicine. 50 (4): 533-550. doi:10.1084/jem.50.4.533. PMC 2131643 $2. PMID 19869645.
- ^ a b c Goldblatt, D. (January 2000). "Conjugate vaccines". Clinical and Experimental Immunology. 119 (1): 1-3. doi:10.1046/j.1365-2249.2000.01109.x. ISSN 0009-9104. PMC 1905528 $2. PMID 10671089.
- ^ a b c d e f Ahmad, Hussain; Chapnick, Edward K. (March 1999). "Conjugated Polysaccharide Vaccines". Infectious Disease Clinics of North America. 13 (1): 113-33. doi:10.1016/s0891-5520(05)70046-5. ISSN 0891-5520. PMID 10198795.
- ^ Lee C, Lee LH, Koizumi K (2002). "Polysaccharide Vaccines for Prevention of Encapsulated Bacterial Infections: Part 1". Infect. Med. 19: 127-33.
- ^ World Health Organization (4 Nisan 2018). "Typhoid vaccines: WHO position paper – March 2018" (PDF). Weekly Epidemiological Record. 93 (13): 153-72. hdl:10665/272273. 10 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Aralık 2019.
- ^ Lin, FY; Ho, VA; Khiem, HB; Trach, DD; Bay, PV; Thanh, TC; Kossaczka, Z; Bryla, DA; Shiloach, J; Robbins, JB; Schneerson, R; Szu, SC (26 Nisan 2001). "The efficacy of a Salmonella typhi Vi conjugate vaccine in two-to-five-year-old children". The New England Journal of Medicine. 344 (17): 1263-69. doi:10.1056/nejm200104263441701. PMID 11320385.
- ^ "Cuba grants emergency approval to second homegrown COVID-19 vaccine". GMA News. 21 Ağustos 2021. 29 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2021.
- ^ "Autorizo de emergencia SOBERANA 02 en Irán". finlay.edu.cu. Instituto Finlay de Vacunas. 1 Temmuz 2021. 12 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2021.
Dış bağlantılar
değiştir- Medical Subject Headings Conjugate Vaccines, Conjugate (İngilizce)
- "Conjugate Vaccines Against Enteric Pathogens". 30 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. (İngilizce)