Vikipedi:İşleyişi aksatıcı değişiklik

Vikipedi:Vandalizm ile karıştırılmamalıdır.

İşleyişi aksatıcı değişiklik, uzunca bir süre birçok maddede devam eden, maddelerin geliştirilmesi veya ansiklopedinin inşa edilmesi sürecini aksatan bir değişiklik örgüsüdür. Bu tip değişiklikler her zaman vandalizm olmasa da, her vandalizm işleyişi aksatıcı niteliktedir. Her bir olaya, Vikipedi politika ve yönergelerini ihlal eden davranışlar olup olmadığına dikkat edilerek bağımsız yaklaşılmalıdır. Bir kullanıcının, bazı kullanıcıların Vikipedi'den soğuması ya da uzaklaşmasına yol açan faaliyetleri, açıkça vandalizm denilemese de işleyişi aksatıcı olarak değerlendirilir.

İşleyişi aksatıcı değişiklikler her zaman kasıtlı olarak yapılmaz. Bazı kullanıcılar, doğru değişiklik yapmayı bilmemesi veya birlikte çalışma konusunda toplumsal becerisi ya da kabiliyetinin yetersiz olması nedeniyle istemeden işletişi aksatıcı faaliyetlerde bulunabilirler. İyi niyetle hareket edilmesine karşın faaliyetlerin işleyişi aksatıcı nitelikte olmaları, bunların Vikipedi'ye zarar verdiği gerçeğini değiştirmez.

Özet

Vikipedi'nin herkesin değişiklik yapmasına izin veren yapısı, bazı kişilerin tek bir bakış açısını yansıtan, özgün araştırma niteliğinde, savunucu veya çıkar amaçlı içerik eklemelerine açık bir hâle gelmesine yol açabilir. Güvenilir kaynaklarla doğrulanabilir nitelikte olan, görece azınlık tarafından kabul gören kayda değer bakış açıları maddelere eklenebilirken yapıcı kullanıcılar zaman zaman hatalar yapabilir ve bazen bir sayfaya ya da sayfalar kümesine, güvenilir kaynaklarla doğrulanamayan içerikleri sürekli ekleyerek veya görece azınlık tarafından kabul gören görüşlere yersiz önem vermekte ısrarcı davranarak uzun süreli sorunlara yol açabilirler.

İşleyişi aksatıcı değişiklik yapan kullanıcılar genel anlamda, bir başvuru kaynağı olarak Vikipedi'nin güvenilirliğini düşürerek ve yaptıkları işleyişi aksatıcı değişikliklerin karşılığında bir yaptırım olmamasından ötürü yapıcı kullanıcıların sabırlarını zorlayıp onları yıldırarak siteden ayrılmalarına yol açtıklarından Vikipedi'ye zarar verirler.

Tek başına bir değişiklik, işleyişi aksatıcı olmasa da bu nitelikteki bir değişiklik örgüsünün parçası olabilir. İşleyişi aksatıcı değişiklikler zaman içerisinde sıklaşabilir veya genişleyebilir. Bu tip değişikliklerin tamamı tek bir sayfada ya da birden fazla sayfada, benzer nitelikte ya da yüzeysel olarak oldukça farklı olabilirler.

İşleyişi aksatıcı kullanıcılar, yapıcı değişiklik yaparak bu davranışlarını saklayabilseler de, bazı belirgin özellikleriyle yapıcı kullanıcılardan ayrılırlar. Bir sorunun çözülmesinde tartışma yetersiz kalmışsa ve tartışmaya dışarıdan katılan kullanıcılar arasında tarafsız bir fikir birliği sağlanmışsa, işleyişi aksatıcı davranışlara devam edilmesi bir engel nedeni olarak değerlendirilir ve anlaşmazlıkların giderilmesi süreci gereğince ciddi yaptırımlara yol açabilir. Aşırı uç durumlarda bu yaptırımlar, hakem kurulu kararı ya da bir fikir birliği sonucunda, site genelinde yasaklama uygulanmasına kadar varabilir.

İşleyişi aksatıcı değişikliklerle mücadele ederken üç geri dönüş kuralına uygun hareket edilmesi gerekir. Bununla birlikte, işleyişi aksatıcı değişiklik kapsamında yer alan vandalizmle mücadele ederken bu kural görmezden gelinebilir.

İşleyişi aksatıcı değişiklik örnekleri

Bu yönerge, toplu, açık ve tekrar eden temel politikaların ihlal edilmesiyle ilgili olup makul kullanıcıların aynı fikirde olmayabileceği, hemen göze çarpmayan durumlarla ilgili değildir.

İşleyişi aksatıcı bir kullanıcı, aşağıdaki davranışları sergiler ya da bu davranışlara eğilimi olduğunu gösterir:

1. Taraflıdır: Diğer kullanıcıların karşı çıkmalarına rağmen uzun süre belirli bir amacın peşinde bir maddeyi veya madde grubunu düzenlemeye devam eder. Taraflı kullanıcıların bir kısmı yalnızca içerik eklemekle kalmaz, diğer kullanıcılar tarafından eklenen güvenilir kaynakları tekrar tekrar kaldırmak gibi yıkıcı silme işlemleri de gerçekleştirirler.
2. Doğrulanamayan içerik ekler: Kaynak göstermez, güvenilir olmayan kaynaklar kullanır, güvenilir kaynakları hatalı olarak aktarır veya özgün araştırma niteliğinde içerikler ekler.
3. "Yıkıcı bir şekilde kaynak eksikliği olduğuna dair etiketleme" ile meşguldür: Maddedeki içerik kaynaklı olsa dahi uygunsuz bir şekilde {{kaynak belirt}} şablonu ekler ya da uygun kaynaklandırılmış maddedeki içeriğin uygunluğunun belirsiz olduğunu vurgulayan başka uyarı şablonları kullanır.
4. Fikir birliği sağlamaya çalışmaz: Diğer kullanıcıların, değişikliklerle ilgili soru veya açıklama talepleri ile bu değişikliklere karşı itirazlarını sürekli olarak görmezden gelir. Benzer şekilde diğer kullanıcıların yaptıkları değişikliklerle ilgili açıklamalarını da devamlı olarak görmezden gelir.
5. Topluluk görüşlerini reddeder ya da umursamaz: Diğer kullanıcıların konuyla ilgili yorum yapmalarına karşı direnir, tarafsız kullanıcıların görüş birliğine karşı yönde değişiklikler yapmaya devam eder.
6. Üretken katkıda bulunanları uzaklaştırmak için mücadele verir: Bazı maddelerde, nezaket, kişisel yorum, maddelerin mülkiyeti ve kukla/canlı kukla gibi politika ve yönergelere aykırı olacak şekilde, topluluğun genel sabrını zorlamasa da kurallara uyan üretken kullanıcıların sabrını zorlayıcı hareketler sergiler.

Görüşlerin aktarılması

Ana sayfa: Vikipedi:Görüşlerinizi açıklamak için Vikipedi'yi aksatmayın

Herhangi bir politika ya da yönergenin uygulanma yöntemini uygun bulmayan bir kullanıcı, bu politika ya da yönergenin uygulanışını kendi görüşüne göre yorumlayarak uygulayabilir ya da tümüyle görmezden gelebilir. Zaman zaman bu, küçük bir anlaşmazlıktaki bir noktayı ispatlamak için yapılır. Diğer durumlarda, birileri bir kuralın genel olarak bilinmeyen bir yolla, onu değiştirme hedefiyle uygulanmasına çalışabilir.

Bu tip davranışlar Vikipedi'nin işleyişini önemli ölçüde aksatır. Eğer bir politika ya da yönergenin sorunlu olduğu düşünülüyorsa, ilgili sayfanın tartışma sayfası bu endişelerin dile getirilmesi için en uygun yerdir. Eğer yalnızca bir maddede birilerinin değişikliklerine karşı çıkılıyorsa, bu durumun maddenin tartışma sayfasında ya da ilgili diğer sayfalarda tartışılması gerekir.

Görüşlerin aktarılmasının Vikipedi'nin işleyişini aksatmadan yapılabileceği unutulmamalıdır.

Anlatılmak istenenin anlaşılmaması ya da reddedilmesi

"Değişikliklerimde yanlış bir şey yok!"

Kimi zaman kullanıcılar, topluluğun, başka konularda katkılara devam edilmesinin daha verimli olacağına dair fikir birliği olmasına karşın, bir iddia ya da bakış açısına bağlı değişikliklerini devam ettirirler. Bu tip davranışlar, Vikipedi'nin işleyişini aksatır.

Makul bir nedene sahip olduğuna inanmaları kullanıcılara, bu fikrin topluluk tarafından kabul görmediğinin söylenmesine karşın kabul görülmesi gerektiğine yönelik davranışlar sergileme hakkını vermez. Fikrin topluluk tarafından reddedilmesi, onun dinlenmediği anlamına gelmez. Bir şeyler yazmaya ara verilerek diğer kullanıcıların dinlenmesi ve dediklerinin dikkate alınması gerekir. Karşı tarafın bakış açısını anlamak için çaba sarf edilmeli ve ortak noktalar bulunarak uzlaşma sağlanmalıdır. "Dinleme" ve "fikre katılma" kavramları birbirlerine karıştırılmamalıdır.

Kimi zaman kullanıcılar iyi niyetle hareket etseler dahi, değişiklikleri işleyişi aksatıcı ve zaman harcayıcı nitelik taşıyabilir. Kullanıcının, sürekli olarak sorunun ne olduğunu anlayamadığını söylemesi bu duruma bir örnektir. Kullanıcıların, cesur olmaları ve doğru olduğunu düşündüklerini yapmaları önerilse de, kimi zaman yetersizlik durumu baş gösterebilir. Eğer topluluk, kullanıcıların hatalarını düzeltme ve temizleme ile kullanıcıları politika ve yönergeler hakkında bilgilendirme konusunda gerekli olduğu düşünülenden daha fazla zaman harcıyorsa, kullanıcıya yönelik birtakım yaptırımların uygulanması düşünülebilir.

Yapıcı değişiklikten ayrılması

Kullanıcılar genellikle, daha az kabul gören görüşleri de maddelere eklerler. Bu tarz içerikler; doğrulanabilir oldukları, yersiz önem verilmedikleri ve uygun durumlarda, radikal teorilerle uyumlu oldukları sürece Vikipedi'nin amaçlarına uygundur. Bu tarz içerikler için kaynak gösterme sorumluluğu, bu içerikleri ekleyen ya da içeriklerin kalmasını isteyen kullanıcılara aittir.

Saygın hakemli dergilerde yayımlanmış önbilim niteliğindeki içerikler de doğrulanabilir ve bahsetmeye değer görüşler kapsamındadır. Herhangi bir konuyla alakalı, güvenilir kaynaklara dayandırılabilen görüş ayrılıkları ya da tartışmalar varsa, bunlardan da güvenilir kaynaklar kullanılarak bahsedilebilir. Bu tip değişiklikler, tek başına işleyişi aksatıcı değildir. Bu durum, Dünya'nın Güneş etrafında dönmesi gibi artık kesinleşmiş ve kanıtlanmış konularda geçerli değildir ("bu konuya dair yapılan tartışmaların kendisi" ise bahsetmeye değerdir).

Kimi zaman iyi niyetli kullanıcılar, bazı radikal kaynakların yanlış yönlendirmeleri sonucu ya da bir kaynaktan bilgileri aktarırken sehven hata yapabilirler. Bu kullanıcıların doğal olarak kısa süreliğine değişikliklerinin doğruluğunu savunma ihtimalleri olsa da, daha iyi kaynaklar veya tarafsız kullanıcıların görüşleri doğrultusunda fikirlerini değiştirebilirler.

Tespit edilmekten kaçınma girişimleri

Kötü niyetli olarak işleyici aksatıcı faaliyetlerde bulunan kullanıcılar, uygulanabilecek yaptırımlardan bazı yollarla kaçınmaya çalışırlar:

• Belli bir dönemdeki değişikliklerinde tek bir işleyişi aksatıcı faaliyet dahi gözükmese de, tüm değişiklik örgüsü incelendiğinde açık bir işleyişi aksatıcı faaliyet örgüsü bulunur.
• Değişikliklerinin çoğu, tartışma veya kullanıcı mesaj sayfalarındadır. Bu tip işleyişi aksatıcı davranışlar doğrudan bir maddeye zarar vermese de, genellikle diğer kullanıcıların maddeleri geliştirme amacıyla fikir birliğine ulaşmalarını engeller.
• Kullanıcılar üzerine olmayan ve nezaket ihlali yaratan yorumlarda bulunmasalar da, işbirliği içerisinde, medeni bir katkı yapma ve tartışma ortamı oluşmasını engellerler.
• Değişikliklerini, çok az kişinin takip ettiği az sayıdaki maddede gerçekleştirirler.
• Tersi bir şekilde değişikliklerini, oldukça geniş bir madde yelpazesinde gerçekleştirerek, yaptığı işleyişi aksatıcı değişikliklerin herhangi bir kullanıcı tarafından fark edilerek takip edilmesi olasılığını düşürmeye çalışırlar.

Tüm bunlara rağmen bu tarz işleyişi aksatıcı değişiklikler, Vikipedi politika ve yönergelerini ihlal eder.

İşleyişi aksatan kullanıcılarla başa çıkma

Aşağıda anlatılanlar, işleyişi aksatan kullanıcılarla başa çıkılması için bir örnek niteliğindedir ve bu sırayla uygulanması zorunlu değildir. Bazı uç durumlarda hizmetli duyuru panosunda yapılacak hızlı bir duyuru birinci adım olabilirken kimi zaman doğrudan topluluk yasaklaması aşamasına geçilebilir. Ancak genellikle çoğu durumda, her bir adımın sorunu çözmesi umularak kademeli bir artışla hareket etmek faydalıdır:

• İşleyişi aksatıcı olduğunu düşündüğünüz bir değişiklik gerçekleştirildiğinde:
  • İyi niyet varsayın ve işleyişi aksatıcı olduğundan şüphelendiğiniz değişikliği yapan kullanıcıya saldırmayın. Bununla birlikte, kaynaklandırılmamış veya ansiklopedik olmayan içeriği geri alın ve sorunun ne olduğunu değişiklik özeti ile anlatın. Kışkırtıcı ifadelerden kaçının ve nazik olun. Gerekirse bu değişiklikle ilgili tartışma sayfasında bir tartışma başlatılmasını veya kaynak gösterilmesini isteyin. Değişiklikleri yapan yeni bir kullanıcıysa onu ısırmayın, sorun yaratma amacıyla burada bulunan biriyle değil de yeni ve kafası karışık bir kullanıcıyla etkileşim içinde olabileceğinizi unutmayın.
• Kullanıcı, bu değişikliği tekrar yaptığında ya da eski sürümü geri getirdiğinde:
  • Eğer bilgi için kaynak eklemesi yapılmışsa bir şey yapmayın ve tartışma sayfasında bir tartışma varsa ve konuyla ilgili fikirlerinizde bir değişiklik varsa, değişiklik özetinde de buna atıfta bulunarak ilgili tartışmada bunu belirtin. Kaynak eklenmemiş, tartışma sayfasında bir tartışma başlatılmamış ya da var olan tartışmaya yanıt verilmemişse bu değişikliği tekrar geri alın. Mümkünse, tartışma sayfasında uzlaşma önerilerinde bulunun.
• Eski sürüme tekrar dönülüyor ve içeriğin uygunsuz bir şekilde eklenmesine devam ediliyorsa:
  • Geri alın ve hizmetli duyuru panosunda hizmetli yardımı talebinde bulunun. Bu değişiklikleri gerçekleştiren kullanıcıların geri alma işlemlerinin sürüm farklarını gösterin. Gönderilerinizi mümkün olduğunca kısa tutun ve kullanıcının yarattığı sorunlara odaklanın (tartışmalara dahil olmaması, kaynaksız ifadeler eklemekte ısrarcı davranması, tartışma sayfasındaki fikir birliğini görmezden gelmesi gibi). Bir hizmetlinin şikayeti anlamasını zorlaştıracağı için, maddenin içeriğiyle ilgili ayrıntılara girmekten kaçının. Nezaketi elden bırakmayın ve geri alma işlemi yapmaktan kaçının.
• Bu değişiklikleri yapan kullanıcı kaynak kullanıyor, ancak bu kaynaklar zayıf ise ya da yanlış yorumlanıyorsa:
  • Hemen hizmetli duyuru panosuna gitmeyin ve Vikipedi:Anlaşmazlıkların giderilmesi sayfasını inceleyin.
  • Maddenin tartışma sayfasında, eklenen kaynakların güvenilirliğiyle ilgili bir tartışma başlatın.
  • Kullanıcıyla iletişimi sürdürün, ilgili politika ve yönergelere atıfta bulunun.
  • Müdahil olan kullanıcılar dışında, üçüncü görüş arayın.
• Bu yapılanların sonuç vermemesi ve sorunun devam etmesi durumunda:
  • İşleyişi aksattığını düşündüğünüz kullanıcıyı, kendi mesaj sayfasında uyarın.
    Sürüm farkları ile sorunlu davranışların bağlantılarını ekleyin. Bu uyarı için kullandığınız başlık veya değişiklik özetinde, bakış açınıza göre hangi davranışın işleyişi aksatıcı olduğunu açıkça belirtin, ancak ortamı sakinleştirmeyi amaçlayan kullanıcı olarak tahrik edici ifadelerden kaçının. Müdahil olan başka kullanıcılar varsa, topluluğun uygun görmediğini netleştirme adına o kullanıcıların da kendi yorumlarını eklemeleri yerinde olacaktır.
• Kullanıcının geri almaları devam ediyorsa:
  • Sırasıyla {{ku-aksatıcı1}}, {{ku-aksatıcı2}}, {{ku-aksatıcı3}} ve {{ku-aksatıcı4}} kullanın.
  • Bu noktada bir kullanıcının birçok kullanıcıya karşı olduğunu varsayarak değişiklikleri geri almaya devam edin. 24 saat içerisinde üçten fazla geri alma işlemi gerçekleşmişse, üç geri dönüş kuralı ihlali olacağından durumu hizmetli duyuru panosunda bildirin (aynı ihlali yapmamaya dikkat edin!). Değişiklikleri birden fazla kullanıcı tarafından geri alınan bir kullanıcı, bu tip sorunlu değişiklikleri uzun süre sürdüremez.
• Eğer üç geri dönüş kuralı ihlali yaşanmamış veya politika ve yönergelerin uygulanmasını sağlayacak kadar kullanıcı yoksa:
  • Hizmetli duyuru panosunda yeni bir bildirim yapın.
• Kullanıcı, hizmetli duyuru panosunda varılan bir fikir birliğini yok saymaya devam ediyorsa:
  • Aynı sayfada, daha önce gerçekleşen tartışmaları da göstererek bir hizmetli müdahalesi talebinde bulunun. Bir hizmetlinin kullanıcıyı uyarması ya da uygun gördüğü takdirde engellemesi gerekir.
• Engellemelerle sorun çözülemiyor ya da hizmetli duyuru panosundaki bildiriminize ilgi gösterilmemiş ve diğer tüm yollar denenmişse:
  • Hakem kuruluna inceleme başvurusunda bulunun. Başvurunuzda, madde içeriğinden değil de kullanıcı davranışlarından bahsedin.

Engelleme ve yaptırımlar

• İşleyişi aksatıcı değişiklikler, uyarıların ardından, genellikle 24 saatten başlamak üzere artan sürelerle kullanıcıların engellenmesine yol açabilir.
• Başlıca kullanım amacı işleyişi aksatmak olan hesaplar, genellikle süresiz olarak engellenir.

1 Nisan Şaka Günü

1 Nisan Şaka Günü'ndeki bütün değişiklikler; değişiklik savaşı, kişisel saldırı yasağı ve yaşayan insanların biyografileri gibi politikalar da dahil uygulanabilir bütün Vikipedi politika ve yönergelerine bağlı kalarak devam etmelidir. Anasayfa hariç, espri amaçlı tüm değişiklikler madde ad alanından çıkarılmalı ve kullanıcıların yanlış yönlendirilmesini engellemek için {{mizah}} gibi şablonlarla etiketlenmelidir.

Ayrıca bakınız

• Vikipedi:Bırak gitsin
• Vikipedi:Tartışma sayfası