İçeriğe atla

Şanghay

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Şangay sayfasından yönlendirildi)
Şanghay
上海

Shànghǎi
Doğrudan yönetilen şehir
Şanghay Belediyesi • 上海市
Şanghay Belediyesi'nin Çin Halk Cumhuriyeti'ndeki konumu
Şanghay Belediyesi'nin Çin Halk Cumhuriyeti'ndeki konumu
China üzerinde Şanghay
Şanghay
Şanghay
Şanghay'ın Çin'deki konumu
ÜlkeÇin Çin
Doğrudan yönetilen belediyeŞanghay
Kuruluş5.-7. yüzyıl
Kasaba791
İlçe1292
Belediye7 Temmuz 1027
İdare
 • TürBelediye
 • ÇKP parti sekreteriChen Jining (李强)
 • Belediye başkanıGong Zheng (龚正) (ÇKP)
 • Yasama organıKentsel Halk Kongresi
 • Üst meclisKentsel Halk Kongresi Daimi Komitesi
 • Alt meclisKentsel Halk Kongresi
Yüzölçümü
 • Doğrudan yönetilen şehir7037 km²
 • Kara
6.340 km² (2.440 mil²)
 • Su
679 km² (262 mil²)
 • Kent
5.299 km² (2.045 mil²)
Rakım4 m
Nüfus
 (2018)[1]
 • Doğrudan yönetilen şehir24.237.800
 • Yoğunlukoto/km²
Zaman dilimiUTC+08.00 (ÇSZ)
Posta kodu
200000 – 202100
Alan kodu21
ISO 3166 koducn-31
Plaka kodu沪A, B, D, E, F, G, H;
沪C (dış banliyölerde)
GSYİH (SAGP)2021
• Toplamartış $1.035 Trilyon
• Kişi Başıartış $41.624
GSYİH (nominal)2021
• Toplamartış $680 Milyar
• Kişi Başıartış $27.342
Resmî site
shanghai.gov.cn

Şanghay[a] (Çince: 上海; Hanyu Pinyin: Shànghǎi; Putonghua telaffuzu: [ʂâŋ.xài]ⓘ; Şanghayca telaffuzu: [zɑ̃.hɛ]ⓘ), Çin Halk Cumhuriyeti'ne bağlı doğrudan yönetilen şehirdir. Dünyaca ünlü bir liman kenti[3] olan Şanghay, Çin'in nüfusu en yüksek olan şehri[4] olmanın yanı sıra ayrıca ülkenin ekonomi, finans, ticaret ve nakliye merkezidir.[5][6] Şanghay, ülkenin doğu sahilinde, Yangtze Nehri Deltası'nın en doğusunda bulunur. Doğusunda Doğu Çin Denizi, güneyinde Hangzhou Körfezi ve batısında Jiangsu ile Zhejiang eyaletleri tarafından çevrelenir. Şanghay'ın en kuzeyini teşkil eden Chongming Adası ise Yangtze Nehri ağzının denize döküldüğü noktanın ortasındadır. Şanghay, komşu eyaletler Jiangsu, Zhejiang ve Anhui'ye bağlı birçok şehrin de oluşturduğu "Yangtze Nehri Deltası Ekonomik Bölgesi [zh]"'nin önemli bir parçasıdır.[7]

Tarihî olarak balıkçılık limanı, tuz üretim merkezi ve ticaret limanı işlevlerini gösteren Şanghay yerleşiminin nüfusu ilk olarak Jin Hanedanı döneminde çoğalmaya başladı. Şanghay, Tang ile Yuan Hanedanı dönemleri arasında Huating Kontluğu [zh] ve Songjiang Prefektörlüğü [zh] yönetim birimlerine bağlıydı.[8] Ming ile Çing hanedanlık dönemleri boyunca Şanghay, özellikle eğirme ve dokuma sanayileri gelişmiş olan müreffeh bir kasabaydı. 1843 yılında Nanking Antlaşması'nın imzalanmasıyla Şanghay, dış ticarete açılmış beş Çin limanından biri oldu ve şehirde yabancı imtiyaz bölgeleri [en] kuruldu. Bu dönemden itibaren Şanghay, dünya çapında önemli rol oynayan bir şehir olmaya başladı. Bu şartlar altında Şanghay'da şehrin kendisine özgü siyasi bir ortam oluştu ve limanın açılmasından dolayı şehrin ekonomisi eşi görülmemiş bir hızla büyüdü. Bu dönem boyunca özellikle Jiangsu, Zhejiang, Guangdong, Anhui ve Şantung eyaletlerinin yanı sıra yurtdışından da göçmenler çekti ve Uzak Doğu'nun en kalabalık metropollerinden biri oldu.[9] Özellikle komşu eyaletlerden çok sayıda göçmenin Şanghay'a yerleşmesiyle bu eyaletlere ait Wuyue kültürünün [zh] Şanghay kültürü üzerindeki etkisi pek büyük; bu Wuyue kültürünün diğer yerlerden Şanghay'a gelmiş insanların getirdiği kültürel unsurlarla kaynaşması da Şanghay'ın kozmopolitliği ve çok kültürlülüğüne yol verdi. Limanın açılmasından sonra çağdaş Batı kültürüne ait unsurların da şehrin hayatı üzerine damgasını bırakmasıyla Şanghay'a özgü ve "Doğu, Batı ile buluşuyor" ruhunu taşıyan Haipai [zh] kültürü de ortaya çıktı.

Çin Cumhuriyeti döneminde Şanghay, Asya'nın en büyük şehirlerinden biri ve Çin'in en önemli sanayi ve ticaret merkeziydi. Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra Merkezî Hükûmet planlı bir ekonomi uyguladı ve özellikle Çin'in iç bölgelerindeki ağır sanayiyi geliştirdi. Bu süreç boyunca Şanghay, Çin ana karasının diğer yerlerinin gelişmesinde büyük oranda katkıda bulundu.[10] 1990 yılında Pudong Yeni Bölgesi'nin ekonomisi, Merkezî Hükûmet'in ekonomik reform politikaları kapsamında özel olarak açtırıldı ve geliştirildi. Şanghay ekonomisinin büyümesi de bu politikaların sonucu olarak hızlandırıldı.[11] Pudong Yeni Bölgesi ayrıca 2005 yılında Çin'in ilk özel ekonomik bölgesi olarak atandı ve 2013 yılında Şanghay Serbest Ticaret Bölgesi [en] kuruldu.[12] Bütün bu politikalar, Şanghay'ın daha fazla gelişmesine yol açtı. Şanghay da böylece Çin ana karasının günümüzdeki ekonomi, finans ve ticaret merkezi oldu.[13][14][15][16] Dünya çapında finans, ticaret ve ulaşım alanlarında da önemli bir rol oynar. Şanghay Limanı, dünyanın en işlek konteyner limanıdır.[17] Şanghay Menkul Kıymetler Borsası, Çin ana karasının iki menkul kıymetler borsasından biridir ve 2019 yılı itibarıyla market cap açısından dünyanın en büyük 5. borsasıdır [en].[18]

Şanghay, Çin'deki ekonomik patlamanın bir modeli olmanın yanı sıra turistik açıdan Çin'in en önemli varış noktalarından biridir ve birçok cazibe odağı yer ve manzara barındırır. Örneğin; Yu Bahçesi, Şehir Tanrısı Tapınağı [zh], Nankin Caddesi, Bund ve Lujiazui'nin gökdelen dolu manzarası [en]. Michelin şirketi, yayınladığı gezi rehberinde Şanghay şehrini üç yıldızlı (görülmesi "şiddetle tavsiye edilen") bir yer olarak nitelendirdi.[19]

İsim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çincede "Şanghay" ismi 上 (shàng/zan; "üstünde") ile 海 (hǎi/hae; "deniz") karakterlerinden oluşur. Bu iki karakter bir arada "denizin üstünde" anlamını oluşturur.

Şanghay'nın ismi Çincede resmî olarak "沪" (Hù/Vu2) şeklinde kısaltılır. Bu, Jin Hanedanı (4-5. yüzyıl) döneminde Suzhou Deresi ağzının denize doğru gitmek için kullanılan ana yol olduğu zamanlarda bu dere ağzına verilen "沪渎" (Hù Dú/Vu Doh, "Zıpkın Hendeği") isminin kaynaşık halidir.[20] Bu kısaltma, günümüzde Şanghay Belediyesi'ne kayıtlı olan tüm motorlu araçlara dağıtılan araba plakalarında çıkar.[21]

申 (Shēn) ya da 申城 (Shēnchéng, "Shen Şehri"), M.Ö. 3. yüzyılda günümüz Şanghay'ın yurtluk olarak dahil olduğu Chu devletinin bir asilzadesi ve devlet başkanı olan Chunshen Jun (春申君)'den kaynaklanan ve o dönemde Şanghay için kullanılan bir isimdir.[20] Şanghay merkezli spor takımları ve gazeteler bunu kendi isimlerinde kullanırlar, ör. Şanghay Şenhua ZÇ ve Shen Bao.

İngilizcede Şanghay'a çeşitli takma isimleri verilmiştir, ör. "Pearl of the Orient" (Doğu'nun İncisi) ve "Paris of the East" (Doğu'nun Paris'i).[22][23]

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüz Şanghay'ın batı kısmında 6000 yıl öncesine kadar insanların yaşadığı bilinmektedir.[24] İlkbahar ve Sonbahar Dönemi (yaklaşık M.Ö. 771 ila 476) boyunca Wu Krallığı'na aitti; bu sonra Yue Krallığı tarafından fethedildi, Yue de sonradan Chu Krallığı tarafından fethedildi.[25] Savaşan Devletler Çağı (M.Ö. 475) sırasında Şanghay, Savaşan Devletlerin Dört Efendisi'nin biri olan Chu Devleti asilzadesi Chunshen Jun'un yurtluğuna aitti. O, Huangpu Irmağı'nın kazısını emretti. Irmağa o dönemde verilen "Chunshen Irmağı" ismi, Şanghay'ın "Shēn" ismiyle bilinmesine yol verdi.[25] Sonra, Şanghay civarlarında yaşayan balıkçılar "hù" adında bir balıkçılık aracı yarattı; bu isim, Eski Şehir'in kuzeyindeki Suzhou Deresi'nin çıkışından kaynaklanır ve şehrin tümü için yaygın bir takma ismi ve kısaltma haline geldi.[26]

İmparatorluk tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]
11. yüzyılda inşa edilen Songjiang Meydanı Pagodası

Tang ile Song hanedanlıkları boyunca, günümüz Qingpu semtindeki Qinglong Kasabası (青龙镇) büyük bir ticaret limanıydı. 746 yılında kurulan bu kasabada 13 tane tapınak ve 7 tane pagoda vardı; "Güneydoğu'daki büyük kasaba" olarak bilinirdi. Song Hanedanı alimi ve sanatçısı Mi Fu, kasabanın başkanı olarak görev yaptı. Liman, Yangtze ve Çin sahillerindeki eyaletlerin yanı sıra Japonya ve Silla gibi yabancı ülkelerle gelişen ticaret yaşadı.[27]

1320'de inşa edilen Zhenru Tapınağı'ndaki Mahavira Salonu.

Song Hanedanı'nın sonunda, bölgedeki ticaretin merkezi Wusong Nehri'nin akış aşağısından Şanghay'a geçmişti.[28] Eskiden sadece bir köy olan Şanghay'ın statüsü 1074 yılında pazar kasabası seviyesine yüksetildi. Deniz kıyısını dengede tutmak için Şanghay'ın önceden var olan bir hendeğe ek olarak 1172 yılında ikinci bir deniz duvarı dikildi.[29] 1292 yılı Yuan Hanedanı döneminden ta 1927'de Şanghay'ın resmen belediye olarak tanınmasına kadar Şanghay'ın merkezi, merkezi günümüz Songjiang Semti'nde bulunan Songjiang Prefektörlüğü'nün bir kontluğu olarak idare edilirdi.[30]

Ming Hanedanı döneminde yer alan iki farklı hadise, Şanghay'ın kalkınmasını teşvik etti. Şehri Japon korsanların yürüttüğü baskınlardan korumak için 1554'te ilk kez bir şehir duvarı dikildi. Duvarın yüksekliği 10 metre, çevresi de 5 kilometre.[31] 1602 yılında, yani İmparator Wanli'nin yönetimi sırasında, Şanghay'a bir şehir tanrısı tapınağı inşa edildi. Bu onur genellikle valilik başkentlerine ayrılırdı ve normalde Şanghay gibi düşük siyasi statüsü olan bir kontluk merkezine ayrılmazdı. Çin tarihinde uzman bilginlerin teorilerine göre, Şanghay'a bu onurun verilmesi şehrin siyasi öneminden çok ekonomik önemini yansıttı.[31]

17. yüzyıl duvarlı Eski Şehir resmi.

Çing Hanedanı boyunca Şanghay, merkez hükûmetin uyguladığı iki önemli politika değişikliğinin sonucu olarak Yangtze Nehri Deltası'nın en önemli deniz limanlarından biri oldu: 1525 yılından beri deniz araçlarına uygulanan Ming Hanedanı yasağı, 1684 yılında İmparator Kangxi tarafından kaldırıldı; 1732 yılında ise İmparator Qianlong, Jiangsu Eyaleti'nin gümrük idaresi (江海关)ni prefektörlük başkenti Songjiang'dan Şanghay'a taşıdı ve Şanghay böylece Jiangsu'nun dış ticaretinin gümrük tahsildarlığı üzerindeki özel kontrolü elde etti (bkz: Gümrük Binası). Bu iki kritik kararın sonucu olarak Şanghay, politik hiyerarşi kapsamındaki en düşük idari seviyede olmasına rağmen 1735'te artık alt Yangtze bölgesinin ana ticaret limanı haline gelmişti.[32]

Yükseliş ve altın çağ

[değiştir | kaynağı değiştir]
1884 yılı Şanghay haritası; Çin bölgesi sarı, Fransız bölgesi kırmızı, İngiliz bölgesi mavi ve Amerikan bölgesi turuncu olarak gösterilmiştir

19. yüzyılda Avrupalıların Şanghay'ı bol ekonomik ve ticari potansiyeli olan bir yer olarak görmeleriyle Şanghay, bütün Dünya'dan insanların dikkatini çekmeye başladı. I. Afyon Savaşı (1839–1842) boyunca Britanya kuvvetleri şehri işgâl etti.[33] Savaş, Nanking Antlaşması'nın imzalanmasıyla sona erdi ve antlaşma kapsamında Şanghay, uluslararası ticarete açılmış beş antlaşma limanından [en] biri oldu.[34] Humen (1843), Wangxia (1844) ile Huangpu (1844) antlaşmalarının imzalanmasıyla Çinliler, Avrupalılar ile Amerikalıların Çin topraklarında ticaret yapma isteklerini kabul etmeye mecbur kaldılar. Britanya, Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri, hala Çinliler tarafından yönetilen duvarlı Şanghay şehrinin dışında kendi kolonilerini kurmaya başladı.[35]

Hâlâ Çin yönetiminde bulunan Şanghay Eski Şehri, 1853 yılında Küçük Kılıçlar Topluluğu'nun eline düştü, ancak Şubat 1855'te Çing Hükûmeti bu alanı geri kazandı.[36] Yabancı yerleşimleri idare etmek için 1854 yılında Şanghay Belediye Konseyi kuruldu. 1860 ile 1862 yılları arasında Taiping isyancıları, Şanghay'a iki kez saldırı işledi ve şehrin doğu ve güney kenarlarındaki mahalleleri imha etti, ancak şehri fethedemediler.[37] 1863'te Suzhou Deresi'nin güneyi (Huangpu Semti'nin kuzeyi)ndeki İngiliz yerleşimi ile derenin kuzeyi (Hongkou Semti'nin güneyi)ndeki Amerikan yerleşimi bir araya gelip Şanghay Uluslararası İmtiyaz Bölgesi'ni kurdu. Fransa, Şanghay Belediye Konseyi'ne katılmayı reddedip, şehrin güneyi ve güneybatısında kendi imtiyaz bölgesini yönetti.[38]

1911'de Eski Şehir surlarının sökülmesi

Birinci Çin-Japon Savaşı'nın sonucu olarak imzalanan Şimonoseki Antlaşması, Japonya'nın da Şanghay'da yerleşim kuran yabancı güçlerden birisi olmasına yol verdi. Japonya, Şanghay'daki ilk fabrikaları inşa ettirdi; diğer yabancı güçler ise ancak bunun ardından aynısını yapmaya başlamıştır. Şanghay'daki bütün bu uluslararası faaliyetler, şehre "Çin'in Büyük Atina'sı" lakabının verilmesine neden oldu.[39] 1914'te Şanghay Eski Şehri'n duvarları, şehrin büyümesine engel olması nedeniyle söküldü. Temmuz 1921'de Çin Komünist Partisi, Fransız İmtiyaz Bölgesi'nde kuruldu.[35] 30 Mayıs 1925 tarihinde, Japon sahipliğinde bulunan bir pamuklu dokuma fabrikasının bir çalışanı Japon bir ustabaşı tarafından silahla vurularak öldürülmesiyle 30 Mayıs Olayı'na patlak verilmiş olundu.[40] Bu olayın akabinde, şehirdeki işçiler, emperyalizme karşı genel grevde bulunmaya başladı; bunlar, Çin milliyetçiliğinin yükselişinde katkıda bulunan millet çapı protestolara dönüştü.[41]

Şanghay'ın altın çağı, 7 Temmuz 1927 tarihinde şehrin belediye statüsüne yükseltilmesiyle başladı.[35][42] Bu yeni belediye, 494,69 km2'lik bir alanı kapsadı ve bu alanın içine günümüz Baoshan, Yangpu, Zhabei, Nanshi ve Pudong semtleri dahil edildi, ancak yabancı imtiyaz bölgeleri bu yeni belediyenin kapsamında değildi.[42] Çinli bir belediye başkanı ve bir belediye konseyinin önderliği altında, yeni şehir hükûmetinin ilk görevi – Büyük Şanghay Planı – yabancı imtiyaz bölgelerinin sınırları haricinde, Yangpu semtine bağlı Jiangwan kasabasında yeni bir şehir merkezi kurmaktı. Bu planın kapsamında yeni halk müzesi, kütüphane, spor stadyumu ve belediye binası vardı; bunların inşası kısmen tamamlandı, ancak Japon kuvvetlerinin Şanghay'ı ele geçirmesiyle yarıda kesildi.[43]

1930'larda Şanghay şehri gelişti ve Asya-Pasifik bölgesinin ana ticari ve finansal merkezlerden biri oldu.[44] Dünya'nın her kıtası ve birçok farklı ülkeden insan, Şanghay'a yaşamak ve çalışmak için geldi. Uzun zaman Şanghay'da oturan insanlar kendilerini "Shanghailander" olarak tanımlardı ve bunların bazıları nesiller boyunca Şanghay'da kaldı.[45] 1920 ve 1930'larda, yeni kurulmuş Sovyetler Birliği'nden kaçan neredeyse 20.000 Beyaz göçmen Şanghay'a yerleşti.[46] Bu Şanghay Rusları, şehirdeki en büyük ikinci yabancı topluluğu teşkil etti. 1932'de Şanghay, Dünya'nın en büyük beşinci şehri olmuştu ve yabancı ülkelerden gelmiş neredeyse 70.000 sakini vardı.[47] 1930'larda Avrupa'dan kaçan yaklaşık 30.000 Yahudi mülteci de şehre vardı;[48] bunların büyük çoğunluğu, Şanghay Gettosu'nda yaşadı.

Japon istilası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Alevlerle yanan Zhabei Semti (1937)

28 Ocak 1932 tarihinde Japon kuvvetleri, Çinlilerin direnişi karşısında Şanghay'ı istila etti. 10.000'den fazla dükkân ve yüzlerce fabrikanın imha edilmesiyle Zhabei Semti harap edildi. Yaklaşık 18.000 sivil öldürüldü, yaralandı veya kayıp ilan edildi.[35] 5 Mayıs'ta ancak ateşkes yapıldı.[49] 1937 yılında Şanghay Muharebesi, Şanghay'ın Uluslararası ve Fransız imtiyaz bölgeleri haricindeki, Çin yönetimi altındaki bölgelerin Japonya tarafından işgâl edilmesiyle sonuçlandı. Şehrin işgâl altındaki bölgelerinde kalan insanlar, günlük şekilde açlık, baskı ve bazen ölüm gibi birçok acıya maruz kaldılar.[50] Yabancı imtiyaz bölgeleri 8 Aralık 1941 tarihinde en sonunda Japon işgâline uğradı ve Japonya'nın 1945'teki teslim oluşuna kadar işgâl altında kaldı; bu dönem boyunca çok sayıda savaş suçu işlendi.[51]

27 Mayıs 1949 tarihinde Halk Kurtuluş Ordusu, Şanghay Harekâtı sırasında şehri kendi kontrolü altına aldı. Yeni kurulmuş Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) devletinde Şanghay, Pekin ile Tientsin haricinde kendi etrafındaki diğer eyaletlerle birleştirilmemiş tek belediyelerden biridir.[52] Şanghay'da iş yapan yabancı firmalar, ÇHC zaferine karşılık olarak yapmış oldukları yatırımları geri çektiler ve ofislerini Şanghay'dan Hong Kong'a taşıdılar.[53]

Çağdaş dönem

[değiştir | kaynağı değiştir]

Savaştan sonra, Şanghay'ın ekonomisi yeniden canlandı. 1949 ile 1952 yılları arasında şehrin tarımsal üretimi %51,5 oranında, sanayî üretimi ise %94,2 oranında çoğaldı.[35] Bu dönemde şehrin 20 tane semti ve 10 tane banliyö alanı vardı.[54] 17 Ocak 1958 tarihinde eskiden Jiangsu eyaletine ait Jiading, Baoshan ve Şanghay İlçesi yerleşimleri resmen Şanghay Belediyesi'nin alanına eklendi; Şanghay Belediyesi'nin alanı böylece 863 km2'ye çoğaldı. Aralık 1958'de eskiden Jiangsu'ya ait olan daha fazla semt ve banliyö alanının Şanghay Belediyesi'nin kapsamına girmesiyle belediyenin alanı yine çoğaldı: bu sefer yeni eklenen semtler Chongming, Jinshan, Qingpu, Fengxian, Chuansha ve Nanhui; Şanghay Belediyesi'nin alanı ise 5.910 km2'ye yükseldi.[55] 1964'te şehrin idari bölümleri, 10 tane şehir semti ve 10 tane kontluğa yeniden ayarlandı.[54]

1967'de Kültür Devrimi sırasında Şanghay'da Mao Zedong'un önderliği altında yer alan bir başkaldırı.

Şanghay, Çin'deki en fazla vasıflı sanayi işçiyi barındıran şehir olarak 1950'ler ve 1960'lar boyunca radikal solculuğun bir merkeziydi. Radikal solcu Jiang Qing ile Dörtlü Çete'deki diğer müttefikleri hepsi Şanghay'da oturuyordu.[56] Şanghay'ın toplumu Kültür Devrimi (1966–1976) boyunca ağır hasar gördü ve 1 milyondan fazla insanı içeren 310.000 haksız mahkûmiyet yer aldı. Yaklaşık 11.500 kişi haksız olarak zulüm edilip öldürüldü. Buna rağmen, devrimin en çalkantılı dönemlerinde bile Şanghay'ın ekonomik üretimi yıllık olarak pozitif bir büyüme oranı muhafaza etmeye başardı.[35]

1949 yılından beri Şanghay'ın merkezi hükûmete verdiği vergi geliri katkısı nispeten ağır; şehrin 1983 yılındaki vergi geliri katkısı, önceki 33 yıl içerisinde aldığı toplam yatırımdan daha fazla idi.[57] Bu durum, Şanghaylıların refahına büyük oranda zarar verdi ve şehrin altyapısal ve sermaye gelişimini engelledi. Şehrin merkezi hükûmetin mali gücünü devam ettirmekteki büyük katkısından dolayı şehir ayrıca 1978'den beri Çin'in diğer yerlerinde başlatılmış ekonomik reformlardan uzun zaman hariç tutuldu. 1990'da Deng Şiaoping, Şanghay'ın ekonomik reform uygulamaya başlamasını en sonunda onayladı; bu reformlar sayesinde şehir yeniden yabancı sermaye almaya başladı, şehrin Pudong semti büyük oranda gelişti ve yeni Lujiazui ticaret alanının hayatı başladı.[58]

Şehir manzarası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Puxi'den Lujiazui manzarası
Bund'dan Şanghay'a bakan gece panoraması
Pudong'dan Bund'a bakan panoramik manzara

Şehir mimarisi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Art Deco tarzında yapılmış Metropole Hotel binası. Günümüzde Jinjiang International'ın sahipliğindedir.

Şangay, çeşitli mimari tarzlardan oluşan zengin bir bina ve yapı koleksiyonuna sahiptir. Huangpu Irmağı kıyısında yer alan Bund, neoklasik tarzındaki HSBC Binası ve Art Deco tarzındaki Sassoon Evi (günümüz Peace Hotel'e ait) gibi erken 20. yüzyıl mimarisinin birçok farklı örneğine ev sahipliği yapmaktadır. Başta eski Fransız İmtiyaz Bölgesi olmak üzere eski yabancı imtiyaz bölgelerindeki birçok alan da iyi korunmuştur.[59] Şanghay aynı zamanda birçok mimari açıdan farklı ve hatta eksantrik binaya da ev sahipliği yapıyor, ör. Şanghay Müzesi, Büyük Şanghay Tiyatrosu, Oriental Art Center ve Doğu'nun İncisi Kulesi. Şanghay Eski Şehri büyük oranda kentsel dönüşümün etkilerine maruz kalmış olsa da, geleneksel mimari ve tasarımın bazı unsurlarını yine muhafaza edebilmiştir, ör. özenle biçimlenmiş Jiangnan tarzındaki Yu Bahçesi.[60]

Şanghay, şehrin 1920'ler ve 30'lardaki inşaat patlamasının sonucu olarak Dünya'daki en fazla Art Deco binasını barındarın şehirlerin arasındadır.[59] Şanghay'da çalışmış en ünlü mimarlardan biri, 1918 ile 1947 yılları arasında şehirde yaşamış Slovakya Macarı László Hudec'tir.[61] Şanghay Park Hotel, Grand Cinema ve Paramount binaları, Hudec'in en kayda değer Art Deco binalarıdır.[62] Şehrin Art Deco tarzında katkıda bulunmuş diğer mimarlar, birlikte Peace Hotel, Metropole Hotel ve Broadway Mansions binalarını tasarlamış Clement Parker ile Arthur Turner,[63] ve Capitol Theater'ı tasarlamış Avusturyalı mimar GH Gonda. Bund'da birkaç kez restorasyon çalışmaları yer almıştır: ilk olarak 1986 yılında, Hollandalı mimar Paulus Snoeren yeni bir kordon boyunu tasarladı;[64] ayrıca Expo 2010'un öncesinde, yüz yıllık geçmişi olan Waibaidu Köprüsü restore edildi ve trafık akışı yeniden yapılandırıldı.[65]

Çin Komünist Partisi Birinci Ulusal Kongresi'nin yer aldığı mekan, eski Fransız İmtiyaz Bölgesi'nde bulunan tipik bir shikumen binasıdır.

Şanghay'a özgü bir kültürel unsur shikumen (石库门, "taş ambar kapısı") konutları, yani ön avlusu özel bir tarzla biçimlenmiş bir taş kemerin altında konulmuş bir tahta kapıyla kaplanmış iki ya da üç katlı gri tuğla evleridir.[66] Her konut, longtang (弄堂) olarak bilinen düz bir geçide bağlıdır. Bu tür evler, Batı tarzı sıra evlere benzer, ancak her evin önünde dikili yüksek ve ağır tuğla duvar ve kemerlerle farklılık gösterirler.[67] Shikumen, Batı mimarisine ait unsurların geleneksel Çin Jiangnan mimarisi ve toplumsal davranışlarıyla bir karışımıdır.[66] Neredeyse tüm geleneksel Çin konutlarında olduğu gibi, dışarıdan gelen gürültüyü azaltan bir avlusu vardır. Avluda bitki yetiştirilebilir; bu avlular ayrıca odalara güneş ışığının ulaşmasını ve odaların havalanmasını sağlar.[68]

Şanghay Dünya Finans Merkezi (sol) ile Jin Mao Kulesi (sağ)

Şanghay'ın bazı binaları Sovyet neoklasik ya da Stalinist mimari tarzlarıyla yapılmıştır, ancak Şanghay'daki bu tür binalar Pekin'dekiler kadar sık rastlanmaz. Bu binalar çoğunlukla Çin Halk Cumhuriyeti'nin 1949 yılındaki kuruluşu ile 1960'ların sonlarındaki Çin-Sovyet ayrılığı arasındaki dönem içerisinde dikildi. Bu dönem boyunca, Çin'de komünist bir devlet kurma sürecinde yardım sağlamak için mimarlar dahil olmak üzere çeşitli dallardan çok sayıda uzman Sovyetler Birliği'nden Çin'e akın etti. Şanghay'da Sovyet neoklasik mimarinin bir örneği, günümüz Şanghay Sergi Salonu'dur.[69]

Şanghay'da ve özellikle Lujiazui Yarımadası'nda çok sayıda gökdelen mevcuttur ve Şanghay, en fazla gökdelen barındıran Dünya'daki beşinci şehirdir.[70] 421 metre yükseklikteki Jin Mao Kulesi ve 492 metre yükseklikteki Şanghay Dünya Finans Merkezi, şehirdeki gökdelenlerin en seçkin örneklerin arasındadır. Çin'in en yüksek binası ve Dünya'nın en yüksek ikinci binası ise, 632 metre yükseklikteki Şanghay Kulesi'dir.[71] İnşası 2015 yılında tamamlanmış bu kule, bükülmüş bir şekilde üst üste yığılmış dokuz farklı kısımdan oluşur, binanın da toplam 128 tane katı var.[72] Çift cidarlı bir cephe tasarımına sahiptir, bu da cephenin her iki tabakasının yansıtma için opak hale getirilmesi ihtiyacını ortadan kaldırır, çünkü çift katmanlı yapı zaten ısı emilimini azaltır.[73] Bu binanın yakınında, Lujiazui'nin kuzey ucunda oturan 468 metre yükseklikteki fütüristik görünümlü Doğu'nun İncisi Kulesi bulunmaktadır.[74] Lujiazui dışındaki gökdelenlerin bazı örneklerin arasına Hongkou'daki White Magnolia Plaza, Huangpu'daki Shimao International Plaza ve Jing'an'deki Shanghai Wheelock Square sayılır.

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]
 Şangay iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara
En yüksek sıcaklık (°C) 22,1 27,0 29,6 34,3 36,4 37,5 39,2 39,9 38,2 34,0 28,7 23,4
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 8,1 10,1 13,8 19,5 24,8 27,8 32,2 31,5 27,9 22,9 17,3 11,1
Ortalama sıcaklık (°C) 4,8 6,6 10,0 15,3 20,7 24,4 28,6 28,3 24,9 19,7 13,7 7,6
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 2,1 3,7 6,9 11,9 17,3 21,7 25,8 25,8 22,4 16,8 10,6 4,7
En düşük sıcaklık (°C) −10,1 −7,9 −5,4 −0,5 6,9 12,3 16,3 18,8 10,8 1,7 −4,2 −8,5
Ortalama yağış (mm) 74,4 59,1 93,8 74,2 84,5 181,8 145,7 213,7 87,1 55,6 52,3 43,9
Kaynak: China Meteorological Administration[75]


Politika

[değiştir | kaynağı değiştir]

İdari yapılanma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şanghay, Çin Halk Cumhuriyeti Hükûmeti'nin doğrudan yönetimi altındaki dört belediyeden biri olup,[76] 16 tane farklı ilçe düzeyi semte bölünür.

Şanghay'ın idari yapılanması
Bölüm kodu[77] İdari bölüm Alan (km2)[78] Toplam nüfus 2017[78] Koltuk Posta kodu
310000 Şanghay 6340,50 24.183.300 Huangpu 200000
310101 Huangpu 20,46 654.800 Waitan Bucağı 200000
310104 Xuhui 54,76 1.088.300 Xujiahui Bucağı 200000
310105 Changning 38,30 693.700 Jiangsu Lu Bucağı 200000
310106 Jing'an 36,88 1.066.200 Jiangning Lu Bucağı 200000
310107 Putuo 54,83 1.284.700 Zhenru Kasabası Bucağı 200000
310109 Hongkou 23,46 799.000 Jiaxing Lu Bucağı 200000
310110 Yangpu 60,73 1.313.400 Pingliang Lu Bucağı 200000
310112 Minhang 370,75 2.534.300 Xinzhuang kasabası 201100
310113 Baoshan 270,99 2.030.800 Youyi Lu Bucağı 201900
310114 Jiading 464,20 1.581.800 Xincheng Lu Bucağı 201800
310115 Pudong 1210,41 5.528.400 Huamu Bucağı 201200 & 201300
310116 Jinshan 586,05 801.400 Shanyang kasabası 201500
310117 Songjiang 605,64 1.751.300 Fangsong Bucağı 201600
310118 Qingpu 670,14 1.205.300 Xiayang Bucağı 201700
310120 Fengxian 687,39 1.155.300 Nanqiao kasabası 201400
310151 Chongming 1185,49 694.600 Chengqiao kasabası 202100

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Şanghay Limanı
Hudong-Zhonghua tarafından Pakistan Donanması için inşa edilen F-22P firkateyni

Şanghay, Çin'in patlayan ekonomisinin pek büyük başarıların elde edindiği bir yerdir.[79][80] Finans ve inovasyonun küresel bir merkezi[81][82] ve iş, ticaret ve ulaşımın ulusal bir merkezidir.[83] Şanghay Limanı, Dünya'nın en işlek konteyner limanıdır.[84] 2018 yılı itibarıyla Şanghay'nın 3,27 trilyon RMB (494 bilyon ABD$)'lik GSYİH'sı var; bu, Çin GSYİH'sının %3,63'ünü oluşturur.[1][85] Şanghay'daki kişi başına GSYİH ise 135.212 RMB (20.245 ABD$). Şanghay'nın en büyük altı endüstrisi – yani perakendecilik, finans, bilgi teknolojisi, gayrimenkul, makine imalatı ve otomotiv imalatı – şehir GSYİH'sının yaklaşık yarısını oluşturur.[86] 2018 yılı itibarıyla Şanghay sakinlerinin kişi başına ortalama harcanabilir geliri 64.183 RMB (9.695 ABD$); böylece Şanghay, Çin'in en zengin şehirlerinden biridir.[1] Bununla birlikte, Economist Intelligence Unit'in yürüttüğü çalışmaya göre Şanghay, yaşam açısından Çin anakarasının en pahalı şehridir.[87]

İmalat

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çin'in ana sanayi merkezlerinden biri olan Şanghay, yerli imalatta ve ağır sanayide anahtar rol oynar. Şanghay Hongqiao Ekonomik ve Teknolojik Kalkınma Bölgesi, Jinqiao İhracat Ekonomik İşleme Bölgesi, Minhang Ekonomik ve Teknolojik Kalkınma Bölgesi ve Şanghay Caohejing Yüksek Teknoloji Geliştirme Bölgesi dahil olmak üzere çeşitli sanayi bölgeleri, Şanghay'ın ikincil sektör belkemiğidir. Şanghay Çin'in en büyük çelik üreticisi Baosteel Group, Çin'in en büyük gemi yapımı üssü Hudong-Zhonghua Shipbuilding Group ve Çin'in en eski gemi yapımcılarından biri olan Jiangnan Tersanesi'ne ev sahipliği yapar.[88][89] Otomobil imalatı başka bir önemli sektördür. Şanghay merkezli SAIC Motor, Çin'deki en büyük üç otomotiv şirketinden biridir ve Volkswagen ve General Motors ile stratejik ortaklıkları vardır.[90]

Demografi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarihî nüfus
Yıl Nüfus   %± Artış  
1954[91] 6.204.400 —    
1964[91] 10.816.500 5,72%
1982[91] 11.859.700 0,51%
1990[91] 13.341.900 1,48%
2000[91] 16.407.700 2,09%
2010[91] 23.019.200 3,44%
2015[92] 24.152.700 0,97%
2016[92] 24.197.000 0,18%
2017[92] 24.183.300 −0,06%
2018[1] 24.237.800 0,23%
Nüfus büyüklüğü idari bölümlerdeki değişikliklerden etkilenebilir.

2018 yılı itibarıyla Şanghay'nın toplam 24.237.800 kişilik nüfusu var; bunların %59,7'si (14.551.300 insan) yerel hukou sahibi, yani oturumu Şanghay'a kayıtlı olan Çin vatandaşlarıdır.[1] 2010 yılı millî nüfus sayımına göre, Şanghay nüfusunun %89,3'ü kentsel alanlarda, %10,7'si ise kırsal alanlarda yaşamaktadır.[93] Toplam idari alanının nüfusu açısından Şanghay, Çin'deki doğrudan yönetilen şehirlerin arasında Çongçing'den sonra en büyük ikinci belediyedir, ancak Çongçing'de kentsel alanlarda yaşayan nüfusun çok daha az olmasından ötürü Şanghay yine genel olarak Çin'in en büyük şehri olarak sayılır.[94] OECD verilerine göre, Şanghay'ın Metropoliten alanı tahminen 34 milyon kişi barındırmaktadır.[95]

Şanghay Belediye İstastistik Bürosu'na göre, Şanghay'da yaklaşık 157.900 yabancı uyruklu sakin var; bunların arasındaki en büyük grupları Japonlar (28.900 kişi), Amerikalıler (21.900 kişi) ve Koreliler (20.800 kişi) teşkil eder.[96] Diğer kaynaklarca bu yabancı nüfusun sayısı çok daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir.[97] Şanghay ayrıca yurt içinde göç eden vatandaşların en büyük varış noktalarından biridir: Şanghay sakinlerinin %40,3'ü (9,8 milyon insan), Çin'in diğer bölgelerinden gelmiş insanlardır.[1]

Şanghay'daki kayıtlı sakin nüfusu arasındaki beklenen yaşam süresi 83,6 yıl olup,[98] Çin anakarasındaki tüm şehirlerin arasındaki en yüksek beklenen yaşam süresidir. Bu ancak nüfusun yaşlanmasına da yol vermiştir: 2017'de şehirdeki kayıtlı nüfusun %33,1'i (4,8 milyon kişi) 60 yaş ve üzerindeydi.[99] 2017'de Çin Hükûmeti, Şanghay'a nüfus kontrolleri uyguladı; bu, yıl sonuna kadar nüfusun 10.000 kişi azalmasına neden oldu.[100]

Dil

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Şanghayca
Diller konuşabilenlerin % oranı
Putonghua
  
 %97.0
Şanghayca
  
 %81.4
İngilizce
  
 %47.5
Diğer Çince
  
 %29.7
Diğer yabancı diller
  
 %7.8
13 yaşı ve üzerindeki sakinlerin örneklemesine dayanır.

Yerel Şanghay halkı arasında konuşulan dil, Wu Çincesinin Taihu Wu alt grubunun bir lehçesi olan Şanghaycadır. Bu, Wu Çincesi ile karşılıklı olarak anlaşılmayan resmî millî lehçe Putonghuadan farklıdır.[101] Çağdaş Şanghayca, başta Suzhou lehçesi, Ningbo lehçesi ve Songjiang Prefektörlüğü'nün yerel lehçesi olmak üzere Taihu Wunun diğer lehçelerine dayalı olarak gelişmiştir.[102]

Şehrin yerel dili Şanghayca olsa da, okullar, üniversiteler ve diğer resmî bağlamlarda kullanılan ortak iletişim dili Putonghuadır. Üstelik 1990'lardan beri, Wu Çincesinin konuşulduğu bölgenin dışından gelen çok sayıda göçmen, eğitim ya da iş için Şanghay'a gelip yerleşmiştir. Bu göçmenlerin çoğunun Wu Çincesini konuşamadıklarından ötürü Putonghua, Şanghay'da ortak iletişim için konuşulan lingua franca olarak işlev gösterir. Putonghua ve İngilizcenin ortak iletişim dili olarak daha fazla tercih edilmesinden dolayı, Şanghaycayı kullananların sayısı zaman geçtikçe azalmış ve Şanghay'daki genç nesil arasında Şanghaycayı konuşabilenlerin sayısı nispeten az.[103] Tüm bunlara rağmen, son senelerde Şanghay'da Şanghaycanın kullanımını teşvik etmek ve dilin ölümünü önlemek için çeşitli hareketler ortaya çıkmıştır.[104][105]

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Şanghay Jiao Tong Üniversitesi Kütüphanesi
Ayrıca bakınız: Şanghay'daki yükseköğretim kuruluşları listesi

Şanghay, Çin'de yüksekeğitimin önemli bir merkezidir. 2018 yılı sonu itibarıyla Şanghay'da 64 tane yükseköğretim kuruluşu, 913 tane ortaokul ve lise, 721 tane ilkokul ve 30 tane özel okul var.[1] Çin'in en prestijli üniversitelerin birkaç tanesi Şanghay'da bulunur; ör. Fudan Üniversitesi, Şanghay Jiao Tong Üniversitesi, Tongji Üniversitesi ve Doğu Çin Normal Üniversitesi. Bu üniversiteler hepsi Çin Hükûmeti'nin birinci sınıf, küresel üniversiteler inşa etmek amacıyla kurduğu "985 Nolu Proje" (985工程 Jiǔbāwǔ gōngchéng) üyeleridir.[106] 2002 yılında Fudan Üniversitesi, Washington Üniversitesi (St. Louis) ile beraber bir ortak EMBA programı kurdu; bu, sürekli olarak Dünya'nın en iyi EMBA programlarından biri olarak seçilmiştir.[107][108] Şehir hükûmetine ait eğitim ajansı Şanghay Belediye Eğitim Komisyonu'dur.

Şanghay'da zorunlu eğitimin ilk dokuz senesi, yani beş sene ilköğretim ve dört sene ortaeğitim, ücretsizdir, okullardaki gayri safi kayıt oranı da %99,9'dur.[1] Şehrin zorunlu eğitim sistemi, Dünya'daki en iyi sistemlerden biridir: 2009 ve 2012 yıllarında, 15 yaşındaki Şanghaylı öğrenciler, OECD'nin küresel olarak akademik performans konusunda yürüttüğü Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) çalışması kapsamında gözlemlenen tüm ders konuları (matematik, okuma ve fen)ndaki ilk sırayı kazandı.[109][110] Ortaokulun hemen sonrasındaki üç senelik lise eğitimi ücretlidir; öğrencilerin seçim sürecinde Lise Giriş Sınavı kullanılır ve liselere %98 oranında gayri safi kayıt oranı vardır.[111] Tüm liselerin arasında, öğretim kalitesi en iyi olan dört okul, toplu olarak Şanghay'ın "Dört Okul" ("四校")'u unvanıyla bilinir; bu okullar Şanghay Lisesi, Doğu Çin Normal Üniversitesine Bağlı 2 Nolu Lise, Fudan Üniversitesine Bağlı Lise ve Şanghay Jiao Tong Üniversitesine Bağlı Lise'dir.[112] Ekim 2019 itibarıyla, şehirdeki gaokao sınavları "3+3 sistemi" olarak bilinen bir sisteme göre düzenlenir; bunun kapsamında tüm genel lise öğrencileri üç tane zorunlu ders (Çince, İngilizce ve matematik) ve altı farklı seçenek (fizik, kimya, biyoloji, tarih, coğrafya ve siyaset)ten üç tane seçmeli ders görürler.[113]

Ulaşım

[değiştir | kaynağı değiştir]
Pudong Havalimanı'ndan yola çıkan bir maglev treni
Şanghay metro ağının şematik diyagramı

Şanghay'da metro, otobüs, feribot ve taksiden oluşan geniş çaplı bir kamu ulaşım sistemi mevcuttur. Tüm bu hizmetler Şanghay Kamu Ulaşım Kartı (交通一卡通, Jiāotōng yī kǎtōng) kullanarak erişilebilir.[114]

Şanghay'da iki tane sivil havalimanı mevcuttur: Şanghay–Hongqiao ile Şanghay–Pudong uluslararası havalimanları. Pudong Havalimanı, Asya'nın en işlek havalimanlarından biridir ve burada iç ve bölgesel hatlara ek olarak çok sayıda kıtalararası uçuş hattı da mevcuttur. Şanghay Maglev Treni, Pudong Havalimanı ile Şanghay metrosunun bir durağı olan Longyang Lu arasında yüksek hızlı tren hizmeti sunup, havalimanı ile şehir merkezi arasındaki ulaşım süresini büyük oranda azaltır. Hongqiao Havalimanı'ndan da çok sayıda yerel ve kısa mesafeli uluslararası varış noktasına hizmet sunulmaktadır, bu havalimanı da metro ve demiryolu ile ulaşılabilir.

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]
Fütüristik görünümlü Şanghay

Şanghay kültürü, Şanghay'ın etrafındaki bölgelere ait Wuyue kültürü (吴越文化) ve "Doğu Batı ile buluşuyor" ruhunu taşıyan Haipai (海派) kültürünün birleşimidir. Wuyue kültürünün Şanghay kültürü üzerinde birçok farklı etkisi olmuştur: Şanghay yerlileri arasında konuşulan Şanghayca dili, Şanghay'a yakın Jiaxing, Suzhou ve Ningbo lehçelerinin etkisi altında gelişti; Şanghay mutfağı da Jiangsu ve Zhejiang mutfaklarından etkilenmiştir.[115] 20. yüzyılın başlarında Şanghay, müreffeh bir liman kenti olduktan sonra, Avrupa, Amerika, Japonya ve Hindistan'dan çok sayıda yabancının şehre taşınmasıyla Haipai kültürü ortaya çıktı.[116] Haipai kültürü, Batı kültürlerine ait unsurları yerel Wuyue kültürüyle birleştirir, bu kültürün etkisi de şehrin edebiyatı, modası, mimarisi, müziği ve yeme ve içme alışkanlıklarına kadar uzanır.[117] Özgün olarak Şanghay'daki bir resim okuluna atfen kullanılan "Haipai" terimi, 1920'de kapitalizm ve Batı kültürünü takdir eden bazı Şanghaylı alimleri eleştirmek için bir grup Pekinli yazar tarafından türetildi.[117][118] Şanghay, son seneler içerisinde siberpunk kültürünün yeni bir etkisi ve ilham kaynağı olarak tanınmıştır.[119] Doğu'nun İncisi Kulesi gibi fütüristik binalar ve neon ışıklı Yükseltilmiş Yan'an Yolu (延安高架路), Şanghay'ın bu siberpunk imajını arttırmış örneklerin arasındadır.

Pudong'da bulunan Çin Sanat Müzesi

2013 yılından beri Şanghay'da birçok yeni müzenin halka açılmasıyla kültür küratörlüğünde büyük bir patlama yer almıştır. Bu kısmen şehri bir "mükemmel küresel şehir"e dönüştürme amacını taşıyan en son şehir geliştirme planlarından dolayıdır. Bu nedenle Şanghay, hem bölgesel hem de ulusal önem taşıyan çok sayıda müze barındırmaktadır. Şanghay Müzesi, antik Çin bronzlarının geniş bir koleksiyonu dahil olmak üzere Dünya'daki tarihi Çin eserlerinden oluşan en iyi koleksiyonlardan birine sahiptir. Expo 2010 Dünya Fuarı'ndaki eski Çin Pavyonu'nda bulunan Çin Sanat Müzesi, Asya'daki en büyük sanat müzesidir. Şanghay Çağdaş Sanat Müzesi, Londra Tate Modern müzesine benzer şekilde galeriye dönüştürülmüş eski bir elektrik santralinde kurulmuştur. Şanghay Doğa Tarihi Müzesi ile Şanghay Bilim ve Teknoloji Müzesi, Çin'in önemli doğa tarihi ve bilim müzelerinin arasındadır. Buna ek olarak, önemli arkeolojik ve tarihi yerlerde ev sahipliği yapılan küçük ve daha spesifik alanlarla ilgili birçok çeşitli müze mevcuttur; ör. Songze Müzesi, Çin Komünist Partisi Birinci Ulusal Kongresi Müzesi, Kore Cumhuriyeti Geçici Hükümeti Sitesi, eski Ohel Moşe Sinagogu (günümüz Şanghay Yahudi Mülteciler Müzesi) ve Genel Postane Binası (Şanghay Posta Müzesi). Bu örneklerin haricinde çok sayıda diğer sanat galerisi vardır; Bund yakınlarında Rockbund Sanat Müzesi ve MOCA Shanghai, diğer sanat galeri örnekleridir; üstelik M50 Yaratıcı Parkı ve Tianzifang'da halka açık yüzlerce sanat galerisi ve atölye vardır. Şanghay ayrıca Çin'in en büyük akvaryumlarından biri olan Şanghay Okyanus Akvaryumu'na ev sahipliği yapmaktadır.

Mutfak

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Şanghay mutfağı
Şanghay mutfağından çeşitli yemekler (üst soldan saat yönünde): Xiaolongbao, ızgara bıldırcın eti, Şanghay usulü borç çorbası ve kıllı yengeç

Wuyue ile Haipai unsurlarının bir araya gelmesi Şanghay'ın mutfağında da gözlemlenebilir. Şanghay'ın yerel mutfağı olan Benbang mutfağı (本帮菜), 1600'lerde ortaya çıkan ve Şanghay'ın etrafındaki illerden etkilenen yemek pişirme tarzıdır. Hammadde malzemelerinin özgün lezzetlerini korurken çeşnilerin kullanımını vurgular. Şeker, özellikle soya sosuyla beraber kullanıldığında Benbang mutfağının önemli bir malzemesini oluşturur. Benbang mutfağının diğer bir özelliği ise çok çeşitli deniz ürünleri ve tatlı su yiyeceklerinin kullanılmasıdır. Xiaolongbao (小笼包), hongshao rou (红烧肉) ve Şanghay usulü kıllı yengeç (上海毛蟹), Benbang mutfağının en klasik yemeklerin arasındadır.[120] Haipai mutfağı (海派菜) ise Şanghay'dan kaynaklanan Batı tarzı bir mutfaktır; Fransız, İngiliz, Rus, Alman ve İtalyan mutfaklarına ait unsurları içine alır ve yerel malzemelerin özelliklerine dayalı olarak bu unsurları yerel tada uyacak şekilde uyarlar.[121] Şanghay usulü borç çorbası (罗宋汤, "Rus çorbası"), çıtır domuz pirzolası ve Olivye salatasından kaynaklanan Şanghay salatası (上海色拉), Haipai mutfağının ünlü yemeklerin arasındadır.[122] Hem Benbang hem de Haipai mutfağında tatlı su balığı, karides ve yengeçler dahil olmak üzere çeşitli deniz ürünlerinden yararlanılır.[123]

Sanat

[değiştir | kaynağı değiştir]
Basitleştirilmiş Çince: 十万图之四 Şangay Çin Sanatı Okulu'nun öncülerinden Ren Xiong tarafından yapılmış (Yüz Bin Sahneden 4 Numara), yaklaşık 1850

Gu Zhengyi tarafından kurulan Huating Okulu'nu (Basitleştirilmiş Çince: 华亭派) içeren Songjiang Okulu (Çince: 淞江派),[124] Ming ve Qing Hanedanları sırasında Şanghay'daki küçük bir resim okuluydu.[125] Dong Qichang tarafından temsil edildi.[126] Okul, o sırada Jiangnan bölgesinin kültür merkezi olan Suzhou'daki Wu Okulu 'nun bir uzantısı olarak kabul edildi.[127] 19. yüzyılın ortalarında Şanghay Okulu hareketi başladı, Edebiyat tarzı tarafından vurgulanan sembolizme daha çok, parlak renklerin kullanımıyla resmin görsel içeriğine odaklandı. Çiçekler ve kuşlar gibi dünyevi nesneler genellikle konu olarak seçildi.[128] Batı sanatı, 1847'de İspanyol misyoner Joannes Ferrer (Basitleştirilmiş Çince: 范廷佐) tarafından Şanghay'da tanıtıldı ve şehrin ilk Batı atölyesi 1864'te Tushanwan yetimhanesi [zh; fr] 'da kuruldu.[129] Çin Cumhuriyeti sırasında Zhang Daqian, Liu Haisu, Xu Beihong, Feng Zikai ve Yan Wenliang dahil olmak üzere birçok ünlü sanatçı Şanghay'a yerleşti ve şehir yavaş yavaş Çin'in sanat merkezi haline geldi. Fotoğraf, ağaç oymacılığı, heykel, çizgi roman (Manhua) ve Lianhuanhua dahil olmak üzere çeşitli sanat formları gelişti. Sanmao İkinci Çin-Japon Savaşı'nın yarattığı kaosu dramatize etmek için yaratıldı.[130] Bugün, Şangay'daki en kapsamlı sanat ve kültür tesisi Çin Sanat Müzesi'dir. Ayrıca, Çin Resim Akademisi geleneksel Çin resmi,[131] Power Station of Art sergiler çağdaş sanat sergilerken [132] Şehirde ayrıca birçoğu M50 Sanat Bölgesi ve Tianzifang 'da birçok sanat galerisi vardır. İlk olarak 1996 yılında düzenlenen Shanghai Bienali Çin ve yabancı sanatların etkileşimde bulunduğu önemli bir yer haline geldi.[133]

Mei Lanfang Tianchan Tiyatrosu nda Pekin operası "Jin Ordusuna Direniyor" u icra ediyor

Şanghay, Çin sinemasının doğum yeri olarak kabul edilir.[134] Çin'in ilk kısa filmi Zor Çift (难夫难妻 Nànfū Nànqī; 1913) ve ülkenin ilk kurgusal uzun metrajlı filmi Öksüz Büyükbabasını Kurtarır (孤儿救祖记 Gū'ér Jiù Zǔjì; 1923),[135] ikisi de Şanghay'da üretildi. 1930'ların başında Şanghay'ın film endüstrisi filizlendi ve Hu Die (胡蝶), Ruan Lingyu, Zhou Xuan (周璇), Jin Yan (金焰) ve Zhao Dan (赵丹) gibi yeni film yıldızları ortaya çıktı. Bu yeni film yıldız nesline ait Jiang Qing, sonradan Mao Zedong ile evlendi. İkinci Çin-Japon Savaşı ve Komünist devrim sonrasında Şanghaylı film yapımcılarının sürgün edildi ve film endüstrisinde çalışan birçok kişi Hong Kong'a taşındı; bu, Hong Kong film endüstrisinın büyük oranda gelişmesini sağladı.[136] Şanghay doğumlu Wong Kar-wai'ın yönettiği Aşk Zamanı filmi, Hong Kong'daki sürgün edilmiş Şanghaylı topluluğunun hayatını ve bu toplum üyelerinin devrim öncesi dönemine yönelik hissettikleri nostaljiyi gösterir; Zhou Xuan'in söylediği 1940'lı şarkıları da içerir.[137]

Spor

[değiştir | kaynağı değiştir]
Şanghay'da düzenlenen Çin Grand Prix

Şanghay'da birçok farklı stadyum vardır; ör. Hongkou Stadyumu, Şanghay Stadyumu ve Yuanshen Spor Merkezi Stadyumu. Şanghay'da Çin Süper Ligi'nde oynayan iki futbol takımı var: Şanghay Lüdi Şenhua ZÇ ve Shanghai SIPG FC. Her sene erkekler tenisinde yılın en iyi 8 ismi Şanghay Masters turnuvasına katılmaktadır. Snooker âleminde ise 2007 yılından beri her sene Şanghay Ustalar turnuvası düzenlenmektedir; ayrıca "Çin Açık" snooker turnuvası 1999 ve 2002 yıllarında Şanghay'da yer aldı. Motor sporlarına gelince, Çin Grand Prix, 2004'ten beri Formula 1'in bir yarışı olarak Şanghay Uluslararası Pisti'nde yer almaktadır.

Uluslararası ilişkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şanghay, Dünya'nın önemli ekonomik ve ticari merkezlerinden biri olup, birçok yabancı ülkenin diplomatik temsilciliğine ev sahipliği yapmaktadır. Bunun dışında Şanghay şehri, çeşitli Avrasya ülkelerinin siyaset, ekonomi ve güvenlik dallarında işbirliğine girdiği Şanghay İşbirliği Örgütü'nun kuruluşuyla uluslararası siyasete kendi damgasını vurmuş oldu.

Şanghay, aşağıdaki bölgeler, şehirler ve kontluklarla kardeş şehir anlaşmasına girmiştir.[138]

Çekya başkenti Prag, 2017 yılında Şanghay ile kardeş şehir anlaşmasına girdi. Prag Şehir Konseyi, Ocak 2020'de Tayvan başkenti Taipei ile de bir kardeş şehir anlaşmasını imzaladı. Çin Hükûmeti, bunun Tek Çin politikasına aykırı olduğu ve Çin'in toprak bütünlüğüne ihlâl ettiği kanaatinde olduğu için Şanghay, buna karşılık olarak Prag ile olan kardeş şehir ilişkisini sonlandırmaya karar verdi.[139][140][141]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Şanghay ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Dipnot

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Türkçe kaynaklarda adı "'Şangay'" veya bazen "'Şanhay'"[2] olarak da geçer.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e f g h 2018年上海市国民经济和社会发展统计公报 [Statistical Communiqué of Shanghai on the 2018 National Economic and Social Development]. tjj.sh.gov.cn (Çince). Shanghai Municipal Statistics Bureau. 1 Mart 2019. 29 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2019. 
  2. ^ "T.C. Dışişleri Bakanlığı Şanhay Başkonsolosluğu". T.C. Dışişleri Bakanlığı. 28 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020. 
  3. ^ 中国大百科全书出版社汇编, (Ed.) (1998). Zhongguo Da Baike Quanshu [zh]. 中国地理 (Çince) (1 bas.). Pekin: 中国大百科全书出版社. s. 425. 
  4. ^ 国务院人口普查办公室、国家统计局人口和社会科技统计司编 (2012). 中国2010年人口普查分县资料 [Çin 2010 Nüfus Sayımı İlçe Bilgileri] (Çince). Pekin: 中国统计出版社. ISBN 978-7-5037-6659-6. 
  5. ^ "上海市" [Şanghay Şehri] (Çince). Devlet Konseyi Bilgi Bürosu [zh]. 28 Mayıs 2010. 12 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2013. 
  6. ^ "誰能稱霸亞洲金融中心" [Asya finans merkezine kimler hakim olabilir?] (Çince). "Tianxia" Dergisi (天下雜誌) [zh]. 13 Nisan 2011. 27 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2016. 
  7. ^ "长三角跻身6大世界级城市群" [Yangtze Nehri Deltası, 6 Küresel Büyükşehrin Biri Olmuştur]. Xinhua Haber Ajansı (Çince). Çin Ulusal Radyosu [zh]. 10 Nisan 2012. 14 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2020. 
  8. ^ "松江美布"衣被天下"". 大佳阅读 (Çince). 文汇读书周报. 31 Temmuz 2009. 19 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2011. 
  9. ^ "上海的开埠地文化及其民俗流变" [Şanghay'ın açık liman kültürü ve halk geleneklerinin evrimi] (Çince). Çin İnternet Bilgi Merkezi [zh]. 30 Kasım 2009. 25 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2011. 
  10. ^ 中共上海市委党史研究室, (Ed.) (Mayıs 2011). 《上海支援全国（1949-1976）》 （上卷）. Şanghay: 上海书店出版社. ISBN 978-7-5458-0343-3. 
  11. ^ "Growth rate of major national economic indicators over preceding year (1978～2010)". Stats-sh.gov.cn. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2011. 
  12. ^ "上海自贸区方案接近完成 有望下半年挂牌运营". 上海证券报. 14 Mayıs 2013. 11 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2013. 
  13. ^ 上海30年:改革开放与经济发展. 上海财经大学出版社. 1 Aralık 2008. ISBN 9787564203733. 
  14. ^ "2016年中国大陆城市财力50强排行榜完整名单 上海第一". 海峡都市报. 31 Mart 2016. 1 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2017. 
  15. ^ "中国财政真相:25省负债 全国只有6省1市在赚钱养国家". 新浪综合. 18 Eylül 2017. 2 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2018. 
  16. ^ "六省一市养活全中国，财政亏空万亿！背后的真相竟然是……". 东方财经频道. 6 Ocak 2018. 31 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2018. 
  17. ^ "2012年上海港货物吞吐量和集装箱吞吐量均能继续保持世界第一位置". 上海市人民政府. 17 Ocak 2013. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2013. 
  18. ^ "World-exchanges.org". 13 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2010. 
  19. ^ travelguide.michelin.com. "Travelguide Shanghai" (İngilizce). travelguide.michelin.com. 1 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2020. 
  20. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" "申","沪"的由来 (Çince). Shanghai Municipal People's Government. 14 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2011. 
  21. ^ 中华人民共和国机动车号牌 [License plate of motor vehicle of the People's Republic of China] (PDF) (Çince). Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Güvenlik Bakanlığı. 28 Eylül 2007. 3 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2019. 
  22. ^ Moraski, Brittney (20 July 2011). "Shanghai brings a touch of home". Daily Press. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 July 2011. 
  23. ^ "Shanghai: Pearl of the Orient". Meetingsfocus.com. 7 April 2013. 17 April 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 July 2013. 
  24. ^ "The Shanghainese of 6000 Years Ago – the Majiabang Culture". Shanghai Qingpu Museum. 15 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2014. 
  25. ^ a b "Ancient History". cultural-china.com. 16 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2014. 
  26. ^ "Arşivlenmiş kopya" "申"、"沪"的由来. www.shanghai.gov.cn (Çince). 6 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2019. 
  27. ^ 上海青浦青龙镇遗址 [Ruins of Qinglong Town in Qingpu, Shanghai]. Institute of Archaeology, Chinese Academy of Social Sciences. 24 Mart 2017. 31 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2017. 
  28. ^ 青龙镇考古：上海首个贸易港，为何人称"小杭州". Thepaper.cn. 10 Aralık 2016. 11 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2017. 
  29. ^ Danielson, Eric N., Shanghai and the Yangzi Delta, 2004, p.9.
  30. ^ Danielson, Eric N., Shanghai and the Yangzi Delta, 2004, p.9, pp.11–12, p.34.
  31. ^ a b Danielson, Eric N., Shanghai and the Yangzi Delta, 2004, p.10.
  32. ^ Danielson, Eric N., Shanghai and the Yangtze Delta, 2004, pp.10–11.
  33. ^ Rait, Robert S. (1903). The Life and Campaigns of Hugh, First Viscount Gough, Field-Marshal 7 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Volume 1. p. 267–268
  34. ^ "The Opium war (or how Hong Kong began)". South China Morning Post. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2016. 
  35. ^ a b c d e f 上海通志 总述 [General History of Shanghai – Overview] (Çince). Office of Shanghai Chronicles. 1 Temmuz 2008. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2019. 
  36. ^ Scarne, John. Twelve years in China 28 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Edinburgh: Constable, 1860: 187–209.
  37. ^ Williams, S. Wells. The Middle Kingdom: A Survey of the Geography, Government, Literature, Social Life, Arts, and History of the Chinese Empire and its Inhabitants, Vol. 1, p. 107. Scribner (New York), 1904.
  38. ^ "Shanghai International Settlement". Flag of the World. 14 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2019. 
  39. ^ Gordon Cumming, C. F. (Constance Frederica), "The inventor of the numeral-type for China by the use of which illiterate Chinese both blind and sighted can very quickly be taught to read and write fluently", London : Downey, 1899, archive.org 29 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  40. ^ Ku, Hung-Ting [1979] (1979). Urban Mass Movement: The May Thirtieth Movement in Shanghai. Modern Asian Studies, Vol.13, No.2. pp.197–216
  41. ^ Cathal J. Nolan (2002). The Greenwood Encyclopedia of International Relations: S-Z. Greenwood Publishing Group. s. 1509. ISBN 978-0-313-32383-6. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  42. ^ a b 第一卷 建置沿革 (Çince). Office of Shanghai Chronicles. 2 Temmuz 2008. 25 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2019. 
  43. ^ Danielson, Eric N., Shanghai and the Yangzi Delta, 2004, p. 34.
  44. ^ Scott Tong (Ekim 2009). "Shanghai: Global financial center? Aspirations and reality, and implications for Hong Kong" (PDF). Hong Kong Journal. 23 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011. 
  45. ^ Shanghai: Paradise for adventurers. CBC – TV. Legendary Sin Cities. 1 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  46. ^ "Shanghai's White Russians (1937)". SHANGHAI SOJOURNS. 21 Ağustos 2018. 24 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2019. 
  47. ^ "All About Shanghai. Chapter 4 – Population 20 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Tales of Old Shanghai.
  48. ^ "Shanghai Sanctuary 14 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Time. 31 July 2008.
  49. ^ 图说上海一二八事变----战争罪行. www.archives.sh.cn (Çince). 4 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2019. 
  50. ^ Nicole Huang, "Introduction," in Eileen Chang, Written on Water, translated by Andrew F. Jones (New York: Columbia University Press, 2005),XI
  51. ^ 149 comfort women houses discovered in Shanghai 1 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Xinhua,16 June 2005.
  52. ^ Changhai est tombé sans combat 28 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Le Monde, 27 May 1949.
  53. ^ Thomas, Thompson (1979). China's Nationalization of Foreign Firms: The Politics of Hostage Capitalism, 1949–1957 (PDF). University of Maryland School of Law. s. 16. ISBN 0-942182-26-X. 23 Şubat 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2019. 
  54. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" 上海地名志 总述 (Çince). Office of Shanghai Chronicles. 3 Ağustos 2004. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2019. 
  55. ^ Pacione, Michael (4 Aralık 2014). Problems and Planning in Third World Cities. Routledge Revivals. ISBN 9780415705936. 
  56. ^ Shanghai: transformation and modernization under China's open policy. By Yue-man Yeung, Sung Yun-wing, page 66 1 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Chinese University Press, 1996
  57. ^ McGregor, Richard (31 Temmuz 2012). The Party: The Secret World of China's Communist Rulers. Harper Perennial; Reprint. ISBN 9780061708763. 
  58. ^ "Arşivlenmiş kopya" 浦东，改革开放尽显"上海风度". www.xinhuanet.com (Çince). 17 Eylül 2018. 29 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2019. 
  59. ^ a b Loh, Juliana (16 Şubat 2016). "An art deco journey through Shanghai's belle époque". Lonely Planet. 7 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2019. 
  60. ^ "Shanghai Architectural History". shanghaiguide.org. 23 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2019. 
  61. ^ Kabos, Ladislav. "The man who changed Shanghai". Who is L.E.Hudec. 4 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2011. 
  62. ^ Jin, Zhihao (12 Temmuz 2011). 一个外国建筑设计师的上海传奇----邬达克和他设计的经典老房子 (Çince). Shanghai Archives Bureau. 7 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2019. 
  63. ^ "FAIRMONT PEACE HOTEL – A HISTORY". Accor. 7 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2019. 
  64. ^ "Strolling Shanghai's Bund (Part 2)". EVERETT POTTER'S TRAVEL REPORT. 13 Ağustos 2018. 7 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2019. 
  65. ^ "Bigger and better: The Shanghai Bund is back – CNN Travel". cnngo.com. 1 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2018. 
  66. ^ a b Goldberger, Paul (26 Aralık 2005). "Shanghai Surprise: The radical quaintness of the Xintiandi district". The New Yorker. 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2019. 
  67. ^ "Shikumen Residence". www.travelchinaguide.com. 7 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2019. 
  68. ^ Mo, Yan (18 Ocak 2010). "Arşivlenmiş kopya" 文汇报:从石库门走入上海城市文化. Wenhui Bao (Çince). 27 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2019. 
  69. ^ "Lonely Planet review for Shanghai Exhibition Centre". Lonely Planet. NC2 Media. 13 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2013. 
  70. ^ "Number of 150m+ Completed Buildings – The Skyscraper Center". Skyscrapercenter.com. 2 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2018. 
  71. ^ Alfred Joyner. "Shanghai Tower: Asia's new tallest skyscraper presents a future vision of 'vertical cities'". International Business Times UK. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2015. 
  72. ^ "Shanghai Tower News Release" (PDF). Gensler. 28 Kasım 2008. 15 Mart 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2008. 
  73. ^ CleanTechies (25 Mart 2010). "The Shanghai Tower: The Beginnings of a Green Revolution in China". 3 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2011. 
  74. ^ Şablon:Skyscraperpage
  75. ^ 中国地面国际交换站气候标准值月值数据集 (Çince). China Meteorological Administration. 13 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2014. 
  76. ^ 中国的行政区划--省级行政单位 [Administrative divisions in China – Provincial-level administrative divisions] (Çince). The Central People's Government of the People's Republic of China. 17 Nisan 2009. 15 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2019. 
  77. ^ "Arşivlenmiş kopya" 国家统计局统计用区划代码 (Çince). National Bureau of Statistics of the People's Republic of China. 5 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2020. 
  78. ^ a b "2.2 LAND AREA, POPULATION AND DENSITY OF POPULATION IN DISTRICTS (2017)". Shanghai Municipal Statistics Bureau. 29 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2019. 
  79. ^ Hunt, Katie (21 Mayıs 2008). "Shanghai: China's capitalist showpiece". BBC News. 6 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2008. 
  80. ^ "Of Shanghai... and Suzhou". The Hindu Business Line. 27 Ocak 2003. 19 Ağustos 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2008. 
  81. ^ "The Global Financial Centres Index 26" (PDF). Z/Yen. Eylül 2019. s. 17. 3 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2019. 
  82. ^ Yu, Sheila (7 Mart 2017). "Shanghai tops next global innovation hub ranking". TechNode. 31 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2019. 
  83. ^ 上海简介 (Çince). 国务院新闻办公室. 4 Aralık 2009. 4 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2019. 
  84. ^ "Top 50 World Container Ports". World Shipping Council. 4 July 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 October 2019. 
  85. ^ 2018年经济运行保持在合理区间，发展的主要预期目标较好完成. www.gov.cn (Çince). GOvernment of the People's Republic of China. 2019. 4 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2019. 
  86. ^ "Arşivlenmiş kopya" 主要年份六大支柱产业增加值 (Çince). Shanghai Municipal Statistics Bureau. 4 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2012. 
  87. ^ EIU: Chinese cities cost less to live in 22 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Shanghai Daily, Ding Yining, 21 March 2017.
  88. ^ "Shipping industry woes". China Daily. 30 Kasım 2009. 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2011. 
  89. ^ "China's Largest Shipbuilding Industry Based in Shanghai". People's Daily. 10 Nisan 2001. 16 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2014. 
  90. ^ 上海汽车工业（集团）总公司|上汽集团. Saicgroup. 18 Ağustos 2009. 29 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2011. 
  91. ^ a b c d e f "Basic Statistics on National Population Census". Shanghai Bureau of Statistics. 1 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2019. 
  92. ^ a b c "2.1 TOTAL HOUSEHOLDS,POPULATION,DENSITY OF REGISTERED POPULATION AND LIFE EXPECTANCY (1978～2017)". Shanghai Municipal Statistics Bureau. 29 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2019. 
  93. ^ "Arşivlenmiş kopya" 上海人口分布呈现城市化发展和郊区化安居态势. Shanghai Statistics Bureau of Statistics. 23 Eylül 2011. 26 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020. 
  94. ^ Chan, Kam Wing (2007). "Misconceptions and Complexities in the Study of China's Cities: Definitions, Statistics, and Implications" (PDF). Eurasian Geography and Economics. 48 (4). ss. 383-412. doi:10.2747/1538-7216.48.4.383. 15 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2011.  p. 395
  95. ^ Justina, Crabtree (20 Eylül 2016). "A tale of megacities: China's largest metropolises". CNBC. 9 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2017. 
  96. ^ "2.11 RESIDENT FOREIGNERS IN SHANGHAI IN MAIN YEARS". www.stats-sh.gov.cn. Shanghai Municipal Statistics Bureau. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2019. 
  97. ^ "Shanghai Population 2015 – World Population Review". worldpopulationreview.com. 18 March 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2015. 
  98. ^ "Arşivlenmiş kopya" 上海户籍人口人均期望寿命83.63岁，女性超86岁 (Çince). Xinhua News. 14 Şubat 2019. 22 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2019. 
  99. ^ "2.6 AGE STRUCTURE OF REGISTERED POPULATION IN DISTRICTS (2017)". www.stats-sh.gov.cn. Shanghai Municipal Statistics Bureau. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2019. 
  100. ^ Roxburgh, Helen (19 Mart 2018). "China's radical plan to limit the populations of Beijing and Shanghai". the Guardian. 20 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2018. 
  101. ^ "Chinese languages". britannica.com. 20 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  102. ^ Chen, Zhongmin. 上海市区话语音一百多年来的演变 [Changes in the downtown Shanghainese pronunciations in the past one hundred years] (Çince). s. 1. 20 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2019. 
  103. ^ Yin Yeping (July 31, 2011). "60 years of Putonghua and English drown out local tongues". Global Times. 30 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: April 16, 2020. 
  104. ^ Zat Liu (20 Ağustos 2010). "Is Shanghai's local dialect, and culture, in crisis?". CNN GO. 3 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2011. 
  105. ^ Jia Feishang (13 Mayıs 2011). "Stopping the local dialect becoming derelict". Shanghai Daily. 12 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2017. 
  106. ^ "Shanghai 985 Project Universities list". China's University and College Admission System. 28 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2019. 
  107. ^ "Business school rankings from the Financial Times - FT.com". rankings.ft.com. 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
  108. ^ "Executive MBA in Shanghai | WashU Olin Business School". olin.wustl.edu. 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2020. 
  109. ^ Dillon, Sam (7 Aralık 2010). "In PISA Test, Top Scores From Shanghai Stun Experts". The New York Times. 12 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2011. 
  110. ^ "How China is winning the school race". BBC. 11 October 2011. 2 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 July 2018. 
  111. ^ 上海市教育改革和发展“十三五暠规划 (PDF) (Çince). Shanghai Municipal Government. 16 Ağustos 2016. s. 7. 18 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Ekim 2019. 
  112. ^ 新中考名额分配补充说明发布 “四校”65%招生计划数参与名额分配 (Çince). Shanghai Municipal Government. 19 Nisan 2018. 26 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2019. 
  113. ^ "Arşivlenmiş kopya" 上海市公布深化高校考试招生制度综合改革试点方案. 中国广播网 (Çince). 19 Eylül 2014. 26 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2019. 
  114. ^ "Arşivlenmiş kopya" 上海公共交通卡 用卡范围 (Çince). 上海公共交通卡股份有限公司. 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2019. 
  115. ^ "The key ingredients of Shanghai culture". Shanghai Daily. 2 Haziran 2018. 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2020. 
  116. ^ "Shanghai-style Culture". Top China Travel. 22 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2019. 
  117. ^ a b Xu, S.L. "The Culture of Shanghai. Beijing". 16 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  118. ^ Yu, Jianhua (俞剑华) (1937). 中国绘画史（下册）. Şanghay: The Commercial Press. s. 196. 
  119. ^ Sahr Johnny, "Cybercity – Sahr Johnny's Shanghai Dream" That's Shanghai, October 2005; quoted online by [1] 14 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  120. ^ "A Brief Intro to Shanghai "Hu" Cuisine". theculturetrip.com. 28 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2019. 
  121. ^ Pan, Junxiang; Duan, Lian (2007). "顺应上海人口味的海派西餐". 话说沪商. 中华工商联合出版社. s. 136. ISBN 9787801934925. 
  122. ^ "Arşivlenmiş kopya" 上海故事“吃西菜到红房子”：海派西餐那些事 (Çince). THE PAPER. 19 Kasım 2018. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  123. ^ "Shanghai Food". Travel China Guide (Çince). 30 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2020. 
  124. ^ 崔庆国 (9 Nisan 2009). 松江画派：价格与地位不符 (Çince). 4 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2019. 
  125. ^ 上海通志>>第三十八卷文化艺术（上）>>第六章美术、书法、摄影>>节 (Çince). Office of Shanghai Chronicles. 27 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2012. 
  126. ^ 《上海地方志》>>1989年第五期>>"松江画派"源流 (Çince). Office of Shanghai Chronicles. 15 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2012. 
  127. ^ 單國霖 (May 2005). 董其昌與松江畫派 (PDF). mam.gov.mo (Çince). 4 Eylül 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2019. 
  128. ^ 海上画派的艺术特点及对后世的影响. sohu.com (Çince). 18 Mart 2019. 5 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2019. 
  129. ^ 171年前一个西班牙人来到上海，西洋绘画由此传播开来. sohu.com (Çince). 17 Temmuz 2018. 5 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2019. 
  130. ^ "三毛"最早诞生于1935年7月28日《晨报》副刊. Jiefang Daily (Çince). 29 Temmuz 2010. 23 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2012. 
  131. ^ 上海中国画院 (Çince). 27 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2011. 
  132. ^ 钱雪儿 (22 Kasım 2018). 特稿｜11月的上海，何以成为全球最热的当代艺术地标. The Paper (Çince). 5 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2019. 
  133. ^ 钱雪儿 (10 Kasım 2018). 现场｜第12届上海双年展开幕：进退之间，无序或矛盾. The Paper (Çince). 5 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2019. 
  134. ^ Group, SEEC Media. "Shanghai Film Museum". timeoutshanghai.com. 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2020. 
  135. ^ "Arşivlenmiş kopya" 中國電影史｜孤兒救祖記. 繪琳美育 (Çince). 4 Nisan 2020. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2020. 
  136. ^ 上海电影对香港电影的影响 [The influence of Shanghai film on Hong Kong film]. 香港电影论文 (Çince). 31 Ağustos 2013. 3 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2019. 
  137. ^ "Setting His Tale Of Love Found In a City Long Lost". The New York Times. 28 Ocak 2001. 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2017. 
  138. ^ "市级友好城市" (Çince). wsb.sh.gov.cn. 20 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2020. 
  139. ^ Matej Šimalčík, Adam Kalivoda (25 Şubat 2020). "Sister-City Relations and Identity Politics: The Case of Prague, Beijing, Taipei, and Shanghai" (İngilizce). The Diplomat. 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2020. 
  140. ^ Yeung, Jessie (16 Ocak 2020). "Prague's tryst with Taipei sees Shanghai spurned in sister city love triangle" (İngilizce). CNN. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2020. 
  141. ^ "Shanghai terminates sister-city ties with Prague" (İngilizce). China Daily. 15 Ocak 2020. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2020. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şanghay&oldid=33481605" sayfasından alınmıştır