İstanbul Erkek Lisesi

İstanbul Erkek Lisesi
Kuruluş	1884 Numune-i Terakki 1909 İstanbul Leyli İdadisi 1910 İstanbul Lisesi 1913 İstanbul Sultanisi 1923 İstanbul Erkek Lisesi 1982 İstanbul Lisesi 2019 İstanbul Erkek Lisesi
Ülke	Türkiye
Şehir	Fatih, İstanbul
Türü	Anadolu Lisesi
Müdür	Cafer Çilenti, Thomas Frey
Eğitim dili	Sözel dersler Türkçe, Sayısal dersler Almanca
Yabancı dil(ler)	Almanca, İngilizce
Resmî sitesi	http://istanbulerkeklisesi.meb.k12.tr/
Koordinat	41°00′44″K 28°58′26″D

İstanbul Erkek Lisesi (İEL) ya da eski adıyla İstanbul Sultanisî, İstanbul’un Cağaloğlu semtinde, Osmanlı döneminde kurulmuş Numune-i Terakki Mektebinin devamı niteliğinde olan, günümüzde Anadolu Lisesi statüsünde hizmet veren eğitim kuruluşu.

Eğitim ve öğretim hizmetlerini 1933 yılından günümüze, Fatih ilçesinin Cağaloğlu semtinde bulunan eski Düyûn-ı Umûmiye (Osmanlı Devleti Genel Borçlar Kurumu) binasında sürdürür.

"Erkek Lisesi" adıyla bilinmesine rağmen karma eğitim yapan bir okuldur. Öğrencilere Türk ve Alman eğitim sistemlerinin müfredatlarının birleşiminden oluşan bir eğitim verilir; bazı dersler Alman öğretmenler eşliğinde Alman eğitim müfredatına uygun olarak bazıları ise Türk öğretmenler eşliğinde, Türk eğitim müfredatına uygun olarak işlenmektedir. Eğitim süresi beş yıldır.

Eğitim

10 Ocak 1930 tarihli Milliyet gazetesinde İstanbul Erkek Lisesi izcileri.

Istanbul Erkek Lisesi

Ana giriş

İstanbul Erkek Lisesi'nde öğrencilere Türk ve Alman eğitim sistemlerinin müfredatlarının birleşiminden oluşan bir eğitim verilmektedir. Kimi dersler (matematik, fizik, kimya, biyoloji, Almanca, İngilizce, Almanca müzik) Alman öğretmenler eşliğinde, Alman eğitim müfredatına uygun olarak işlenirken; kimi dersler (Türk edebiyatı, Türk dili ve anlatım, tarih, coğrafya vb. dersler) Türk öğretmenler eşliğinde, Türk eğitim müfredatına göre işlenmektedir.

Eğitim süresi bir yılı hazırlık olmak üzere beş yıldır. Öğrencilerin mezun olurken Almanya'da geçerli olan bir diploma alması amaçlanır. Alman Lise bitirme sınavı olan Abitur sınavına katılarak ya da Alman Dil Diploması (DSD) B2/ C1'i edinmek üzere dil sınavına girerek Almanya’da geçerli bir diplomaya edinmeleri mümkündür.

Tarih

Ayrıca bakınız: Numune-i Terakki Mektebi

Okulun kökü, 1884 yılında Bahriye emekli Yüzbaşısı Mehmet Nadir Bey tarafından kurulan Numune-i Terakki Mektebi adlı özel okula dayanır. Süleymaniye yakınlarında Meşihat Dairesi bitişiğindeki konakta hizmete giren Nummune-i Terakki Mektebi, kurulduğu yıllarda erkek öğrencilere ibtidai, rüşdiye ve idadi düzeyinde eğitim veren yedi yıllık bir okuldu, daha sonra kız sınıfa da devreye girmiştir. Osmanlı Devleti'nde ilk öğrenci dergisi olan Numune-i Terakki, bu dönemde Mehmet Nadir Bey'in katkıları ile dokuz sayı yayınlandı. Eğitim faaliyetlerine önce Çırçır'da daha sonra Fatih'te bir konakta devam eden bu özel okul, 1896 yılında saray tarafından kapatılarak idaresi devlet denetimi altına alındı.

Maarif Nezareti idaresinde iken sırayla Laleli'de, Saraçhanebaşı'nda ve Kantarcılar'da bir konağa taşınan okulun süresi 1908 yılında iptidai ve rüşdiye sınıflarının birleştirilmesi ile beş yıla indi. Okul 1909’da Darülfünun ve Mekteb-i Mülkiye binasına taşındı; adı da "İstanbul Leyli İdadisi"” olarak değiştirildi.

Okulun adı 1910 yılında yeniden değiştirilmiş ve "İstanbul Lisesi" olmuştur. Böylece Türkiye'de "Lise" kelimesini kullanan ilk öğrenim kurumu bu okul oldu. 1911 yılında okulun öğrencilerinden Nijat, “elif” ve “sin” harflerini ay yıldız ile birleştirerek okulunun ilk amblemini oluşturdu. İstanbul eğitim tarihi için önemli bir yenilik olan Keşşaf adlı izci örgütü beden eğitimi öğretmeni Ahmet Robenson tarafından 1912'de kuruldu.

Okulun İstanbul'un en gözde eğitim kurumlarından biri haline geldiğini fark eden İttihat ve Terakki yönetimi, geçmişte Tanzimat dönemi idarecilerinin Galatasaray Sultanisi'ni koruyup Fransız kültürünün yayılmasını sağladıkları gibi İstanbul Erkek Lisesi'ni korumayı uygun buldular. 1913'te okulda Fransızca müfredat uygulanmaya başladı ve adı "İstanbul Sultanisi"ne çevrildi. Bu dönemde Alaeddin ve muavin Fuat Beyler tarafından okulda sinema oynatılması; eğitim tarihinde bir ilkti. İlk film olarak Jac’ın hikâyesi adıyla Sefiller gösterilmişti. Bir Fransız okulu olan Saint Benoit Lisesi Lisesi'nin eğitim faaliyetlerine I. Dünya Savaşı öncesinde son verilmişti;. İstanbul Sultanisi, 1914'te Karaköy'deki Saint Benoit binasına taşındı.

Savaş sırasında okulun bir bölümü hastaneye dönüştürülüp hastane işareti olarak sarıya boyandı. Okulun çok sayıda öğrencisi gerek Balkan, gerekse I. Dünya Savaşı'nda cepheye gidip savaşmışlardı. Cepheye gidip yaralanan öğrenciler; okulun hastanesinde tedavi edilmekteydi. Elli öğrencin Çanakkale Cephesi'nde Kanlısırt'ta öldüğü haberi geldiğinde okulun kapıları siyaha boyanmıştır. Sarı ve siyah o günden sonra okulun rengi haline gelmiştir.

1917'de okulun eğitim dilinin Almanca olmasına karar verildi. Almanya'dan yirmi iki öğretmen getirildi. Ancak I. Dünya Savaşı'ndan sonra Almanya İmparatorluğu yurt dışı okulları desteğini kaldırmak zorunda kalınca İstanbul Sultanisi'ndeki Almanca eğitimine ara verilmiştir.

Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasından sonra okul işgal kuvvetleri tarafından boşaltıldı; Haşimpaşa Konağı’ndaki kız mektebinin yerine, oradan da Mercan İdadisi'ne, 1919'da ise Saraçhanebaşı'ndaki bir Münirpaşa Konağı'na nakledildi. 1922'de izcilik teşkilatı yeinden kuruldu. Sakarya Muharebesi'ne gönüllü olarak katılan izciler gazi olarak geri döndüler. Mustafa Kemal Paşa'nın onlara "Sakarya'nın Çocukları" diye hitap etmesi üzerine izciler isimlerini "Sakarya İzci Oymağı" olarak değiştirmiş, Sakarya Marşı okul marşı olmuştur.

Okulun Sultani devresi 1923'te son buldu. Okulun adı "İstanbul Erkek Lisesi" oldu ve Beyazıt'taki Fuat Paşa Konağı’na nakledildi. 1933 yılında eskiden Düyûn-ı Umûmiye (devlet borçları) binası olarak kullanılan bugünkü binasına cumhurbaşkanı Mustafa Kemal'in direktifi ile geçti.

Okulun 1926 mezunlarından Hüseyin Celal Yardımcı'nın girişimleri ile 1955 yılında İstanbul Erkek Lisesi'nde yeniden Almanca eğitim başladı. 1964 yılında okula yeniden kız öğrenciler de kabul edilmeye başladı.

Okul, 1982'de Anadolu Lisesi statüsüne geçti ve adı "İstanbul Lisesi" olarak değişti. 1998 yılında 8 yıllık kesintisiz eğitim reformu" sebebiyle okulun ortaokuluna öğrenci alımı durdu ve bir yıl hazırlık olmak üzere 5 yıllık bir öğrenim kurumu haline geldi. 2018 yılında göreve gelen Okul Müdürü Fatih Güldal'ın çalışmaları neticesinde okulun adı 2019 yılında tekrar daha yaygın ve bilinen adı olan "İstanbul Erkek Lisesi"ne çevrildi.

2016 yılında MEB'in atadığı müdürleri tarih öğretmenlerini "dine saygısızlık" sebebiyle atmasından dolayı o yıl mezun olan öğrenciler mezuniyet töreninde müdür konuşma yaparken ona sırtlarını dönerek protesto ettiler. Bu davranışları özellikle muhalefet olmak üzere birçok siyasi,ünlü ve vatandaşlar tarafından desteklendi.

Okul binası

İstanbul Erkek Lisesi eğitim faaliyetlerini, Cağaloğlu'nda Düyun-u Umumiye binası olarak Mimar Alexandre Vallaury tarafından inşa edilmiş tarihi yapıda sürdürür. Binanın yapım yılı hakkında 1897-1900 yılları arasında değişen farklı görüşler vardır. Düyun-u Umumiye binasının inşasından önce arsada Ali Paşa Konağı’nın bulunduğu 1880 tarihli C. Stolpe haritasında görülmektedir. Düyun-u Umumiye’nin kurulmasına, Osmanlı'nın dış borçlarını ödeyememesi sonucunda, 20 Aralık 1881 tarihinde alacaklı Avrupalı devletlerin Osmanlı gelirlerine ve vergilerine doğrudan erişebilmesi için karar verilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti kuruluşunun ardından Osmanlı’nın borcunun büyük kısmını devralmış, Düyun-u Umumiye idaresinin görevine de 1928 yılında son verilmiştir.

Mimar

Alexandre Vallaury (1850-1921), 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başlarında İstanbul'da pek çok önemli projeye imza atan İstanbul doğumlu Fransız kökenli Levanten mimardır. Levanten, Doğu Akdeniz’e yerleşen Latinleri tabir eden bir terimdir. Vallaury orta öğrenimini Saint Joseph Koleji’nde tamamlamış ve 1870 yılında Paris’te École des Beaux Arts’a kabul edilmiştir. Kariyeri boyunca yaptığı yapılarda Beaux-Arts ekolünün etkileri ve geleneksel Türk konut mimarisinden esinlenmeler açıkça görülmektedir.

Binanın mimari özellikleri

Bina, 16.000 m²’lik eğimli bir arsa üzerinde yer alır; kuzeydoğu yönündeki meyil nedeniyle bu cephede dört, güneybatı cephede üç katlıdır. Aksiyal ve simetrik planlı kâgir bir yapıdır.

Yapının orta ekseni iki cephede de farklı şekillerde vurgulanmıştır. Güneybatı cephesinde yapının boyunu aşan sivri kemerli anıtsal bir taç kapı, kuzeydoğu cephesinde ise sekizgen bir kule yer alır. Bu şekilde Beaux-Arts tasarımın temel ilkelerine uygun olarak olan giriş eksenini vurgulanmıştır. Giriş holünde yine ekole uygun şekilde anıtsal bir merdiven yer almaktadır.

Yapının köşelerindeki kütleler dışarıya ve yukarı taşarak kule görünümü almışlardır ve bu sayede buralara geniş odalar sığdırılmıştır.

Giriş holünde Vallaury’nin daha önce bir benzerini Pera Palas balo salonunda denemiş olduğu turkuvaz renkli camlarla bezeli kubbe göze çarpar. Bu kubbe ve ana koridorların kuzeybatı ve güneydoğu bölümlerinin ortalarına dikdörtgen boşluklar yapılarak alt katlara ışık sağlanması; Vallaury’nin doğal ışığı tasarımının önemli bir ögesi olarak kullandığını belli etmektedir.

Yapının çatısında; cam, kiremit ve kurşun malzeme ile bir arada kullanılmıştır. Geniş saçaklı, az eğimli çatı; geleneksel Türk konut mimarisini anımsatmaktadır. Yüksek bacalarla da yapının dikey bir hareket kazanması sağlanmıştır.

Binanın inşası sırasında, ikinci bodrum katındaki eski sarnıcın yıkılmayıp koruma altına alınması ve desteklerle tavanının güçlendirilmesi, mimar Vallaury’nin tarihî eserlerin korunmasına yönelik duyarlılığını göstermektedir.

Festival ve organizasyonlar

Okulda öğrencilerin çabasıyla ortaya çıkan sosyal kulüp faaliyetleri ile şölen, festival organizasyonları gerçekleştirilmektedir. Haziran'ın ilk haftası Kültür Etkinlikleri Haftası, eğitim döneminin son haftasında Uluslararası Spor Şöleni (Sportfest) düzenlenir. Sportfest, Türkiye'de Liseler düzeyinde düzenlenen ilk uluslararası organizasyondur. Liseler düzeyinde gerçekleştirilen ilk kısa film yarışması olan Uluslararası Altın Boğa Kısa Film Yarışması, Türkiye'nin lise düzeyindeki ilk uluslararası satranç turnuvası olan Uluslararası Satranç Festivali ile İstanbul Erkek Lisesi Bilim Etkinlikleri Haftası, İstanbul Erkek Lisesi Espor Haftası, İstanbul Erkek Lisesi Model Birleşmiş Milletler Konferansı, 2013'te yeniden yayımlanan Numune-i Terakki dergisi okuldaki öğrenci kulüplerinin düzenlediği faaliyetlerdendir.

1926 yılında İstanbul Erkek Lisesi öğrencileri tarafından kurulmuş İstanbulspor kulübü futbol, basketbol, hentbol, voleybol, bisiklet, masa tenisi ve satranç dallarında sporcu yetiştirir.

İstanbul Erkek Lisesi Uluslararası Spor Şöleni

İstanbul Erkek Lisesi öğrencilerine spor kültürünü aşılamak ve geliştirmek amacıyla Kültür Haftasının hemen ardından Spor Şöleni'ni düzenler. Şölen kapsamında okul takımları basketbol ve voleybol turnuvaları, bahçe etkinlikleri, bahçe turnuvaları, spor dünyasından ünlü konuklar ile söyleşiler gibi etkinlikler bulunmaktadır.

Son yıllarda yurt dışından birçok okul spor şölenine katılmaktadır. Organizasyon İstanbul Erkek Lisesi öğrencilerinden oluşan Spor Şöleni Komitesi tarafından düzenlenir.

Konferanslar ve paneller

İstanbul Erkek Lisesi Uluslararası Spor Şöleni dahilinde öğrencilerin ilgilendikleri dallarda Türkiye'nin önde gelen spor adamlarıyla öğrenciler arasında söyleşi ve paneller düzenlenmektedir.

Salon müsabakaları

Yurt dışından gelen okullar, Türkiye'den katılan okullar ve de İstanbul Erkek Lisesi takımlarının katıldığı; sporun ana amacı olan dostluk, kardeşlik ve mücadele ruhu gibi kavramların sporculara daha iyi aşılanması için gerçekleştirilen, federasyon hakemlerinin yönettiği basketbol ve voleybol müsabakaları şölenin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Şölenin uluslararası statüsünden dolayı yurt dışından gelen okulların ve Türk okulları arasında amaçlanan kültürel kaynaşma yaşanmakta, unutulmayacak müsabakalar yapılmakta ve sıkı dostluklar kurulmaktadır.

Bahçe etkinlikleri

Şölen dahilinde öğrencilere spor yapma sevgisini mücadele ve takım ruhunu aşılamak için, organizasyon süresince çeşitli turnuvalar düzenlenmektedir. Bu turnuvalar üçer kişiden oluşan takımlarla Streetball ve Minifutbol turnuvaları ile beşer kişilik takımlarla Voleybol turnuvasından oluşmaktadır. Hafta boyunca komiye öğrencileri tarafından sık sık anlık etkinlikler gerçekleştirilmektedir. Tüm bu sportif etkinliklerde yorulan öğrenciler organizasyon alanında düzenlenen karaoke, şişme oyuncaklar, PES turnuvası, Guitar Hero ve Wii gibi etkinliklerle de eğlenmektedir.

Geçmiş yıllarda şölene katılan spor adamları

2003 Tuncay Şanlı Aydın Örs

2004 Haşmet Babaoğlu Eczacıbaşı Voleybol Takımı Murat Kosova Adnan Sezgin Aykut Kocaman

2005 Aziz Yıldırım Metin Tükenmez Ömer Üründül Hıncal Uluç

2006 Ergün Gürsoy Fatih Gökşen Ümit Karan Levent Bıçakçı

2007 Aziz Yıldırım Nihat Özdemir Levent Erdoğan Behçet Ümitlen Gülnaz Arsel Nedim Sarsman

2008 Aziz Yıldırım

2009 Ahmet Çakar Rıdvan Dilmen

2010 Gürcan Bilgiç

İstanbul Erkek Lisesi hakkında yazılan kitaplar

• İstanbulspor Kulübü, Mayıs 1996
• Terbiye ve Ta'lim-i Etfal-Mehmet Nadir Bey, Mart 2005
• Duyun-ı Umumiye'den İstanbul Lisesi'ne, Nisan 2006
• Şehadetname, Halide Alptekin, Yitik Hazine Yayınları, Mart 2007
• Mustafa Kemal'in Yakasındaki Rozet, Nisan 2007
• Numune-i Terrakki- İlk Öğrenci Dergisi, Nisan 2008
• Billur Bir Avizedir İstanbul Lisesi'nde Zaman-Belgeleriyle 125 Yıl, Ocak 2009
• Türkiye'de Almanca Eğitimin Geleceği, Mayıs 2009
• The Political Economy of Ottoman Public Debt: Insolvency and European Financial Control in the Late Nineteenth Century, Murat Birdal, Eylül 2010

Dış bağlantılar

• - İstanbul Erkek Lisesi Web Sitesi 12 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• - İstanbul Erkek Lisesi Sinema Kulübü 25 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• - İstanbul Erkek Lisesi Uluslararası Spor Şöleni Resmi Web Sitesi
• - İstanbul Erkek Liseliler Derneği Resmi Web Sitesi 25 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• - İstanbul Erkek Liseliler Eğitim Vakfı Resmi Web Sitesi 8 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• - İstanbul Erkek Lisesi Alman Bölümü(Deutsche Abteilung)31 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Lise Taban Puanları Güncel 20 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adresinden ulaşabilirsiniz.