Ferdinand Lassalle
Ferdinand Lassalle | |
|---|---|
 1860 yılında Lassalle | |
| Doğum | Ferdinand Johann Gottlieb Lassal 11 Nisan 1825 Breslau, Silezya, Prusya Krallığı (günümüzde Wrocław, Polonya) |
| Ölüm | 31 Ağustos 1864 (39 yaşında) Carouge, Cenevre Kantonu, İsviçre |
| Ölüm sebebi | Düello |
| Defin yeri | Eski Yahudi Mezarlığı, Wrocław |
| Milliyet | Alman |
| Vatandaşlık |  Prusya Krallığı |
| Eğitim | Breslau Üniversitesi Berlin Humboldt Üniversitesi |
| Meslek | Filozof · avukat · ekonomist |
| Önemli eser(ler) | Lassallizm, Ücretlerin demir yasası |
| Siyasi parti | Alman İşçi Birliği |
| Ebeveyn(ler) | Heyman Lassal (babası) Rosalie Heizfeld (annesi) |
| İmza | |
 | |
Ferdinand Johann Gottlieb Lassalle (11 Nisan 1825 – 31 Ağustos 1864), Yahudi asıllı Alman düşünür, filozof, sosyalist aktivist. Lassalle daha gençlik yıllarından itibaren felsefe ve siyasetle ilgilenmeye başlamıştır. Ferdinand daha lisede okurken ileride kendisini öne çıkaracak olan kimi meziyetlerini ortaya koymuştu: sahte bir rapor tertiplediği için liseden atılmıştı. Liseden atıldıktan sonra, bir ticaret okuluna devam edip, 1843’te diplomasını aldıysa da, bu diplomayla yetinmemişti. Önce Breslau Üniversitesinde sonra da Berlin Üniversitesinde akademik kariyer yapma amacıyla hukuk ve felsefe okumaya başladı. Berlin’de okurken pek çok akranı gibi Hegel ve Feuerbach’ın fikirleriyle tanıştı.[1]
İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Lassalle, Ferdinand Johann Gottlieb Lassal olarak 11 Nisan 1825'te Breslau, Silezya'da (günümüzde Wrocław, Polonya) doğdu. Babası Heyman Lassal, Yahudi bir ipek tüccarıydı ve oğlunu Leipzig'deki ticaret okuluna göndererek ticari bir kariyer hedefliyordu. Ancak Lassalle kısa süre sonra üniversiteye geçti ve önce Breslau Üniversitesi'nde, daha sonra da Berlin Üniversitesi'nde okudu. Burada filoloji ve felsefe eğitimi alan Lassalle, Georg Hegel'in felsefi sisteminin bir hayranı oldu. Lassalle genç yaşta kendisini Yahudilikten ayırmak için adını değiştirdi.[2]
Lassalle, 1845'te üniversite sınavlarını birincilikle geçti ve ardından Heraklitos üzerine bir kitap yazmak için Paris'e gitti. Lassalle orada şair Heinrich Heine ile tanıştı ve Heine, 1846'da tutkulu genç arkadaşı hakkında şunları yazdı "Hiç kimsede bu kadar tutku ve zeka berraklığının eylemde birleştiğini görmedim. Cüretkâr olmakta haklısın - biz diğerleri sadece bu ilahi hakkı, bu ilahi ayrıcalığı gasp ediyoruz".
Kitabı üzerinde çalışmak için Berlin'e dönen Lassalle, 40'lı yaşlarının başında, uzun yıllardır kocasından ayrı yaşayan ve çiftin mallarının paylaşımı konusunda kocasıyla anlaşmazlığı olan Kontes Sophie von Hatzfeldt ile tanıştı. Lassalle onun davası için gönüllü oldu ve bu teklif hemen kabul edildi. Lassalle önce kocasına düello için meydan okudu, ancak meydan okuması reddedildi.[2]
Lassalle'ın Kontes von Hatzfeldt'in çıkarlarını 36 farklı mahkeme salonunda savunduğu, sekiz yıllık bir hukuk mücadelesi izledi. Nihayetinde Kontes'in lehine bir anlaşma yapıldı ve Kontes büyük bir servete kavuştu. Minnettarlığını göstermek için Lassalle'a hayatının geri kalanında yıllık 5.000 thaler (yaklaşık 750 £) ödemeyi kabul etti.
Ölümü ve mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]
Lassalle, Rigi Kaltbad'da Helene von Dönniges adında genç bir kadınla tanıştı ve 1864 yazında evlenmeye karar verdiler. Helene o zamanlar Cenevre'de yaşayan ve Lassalle ile hiçbir ilgisi olmayan Protestan bir ailenin kızıydı.[3] Bir tarihçi olan baba, Helene'in onunla görüşmesini engelledi ve Lassalle buna şiddetle karşı çıktı. Görünüşe göre baskı altında, kısa süre sonra da nişanlandığı Iancu Racoviță adında bir Eflak prensi olan başka bir talip lehine Lassalle'dan vazgeçti.[4]
Lassalle, hem Helene'nin babası von Dönniges'e, hem de Helene'nin eşi Racoviță'ya düello meydan okumaları gönderdi. Racoviță meydan okumayı kabul etti. Lassalle'ın tabanca kullanma konusunda hiç deneyimi yoktu ve sadece bir gün antrenman yapabilmişti. Cenevre'nin bir banliyösü olan Carouge'da 28 Ağustos sabahı bir düello yapıldı. Lassalle, Racoviță tarafından karnından vuruldu ve üç gün sonra 31 Ağustos 1864'te öldü.[4] Düellonun ardından Racoviţă hastalandı ve Helene von Dönniges onunla evlendikten kısa bir süre sonra öldü.
Öldüğünde Lassalle'ın siyasi partisinin 4.610 üyesi vardı ve ayrıntılı bir siyasi programı yoktu.[5] ADAV, ölümünden sonra da devam etti ve 1875 yılında Almanya Sosyal Demokrat Partisi'nin kurulmasına yardımcı oldu. Ferdinand'ın mezarı, Wroclaw'da yer almaktadır.
Siyasi ilişkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Marx ile ilişkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Lassalle ve Marx, 1848 Devrimleri sırasında arkadaş oldular. Protestolar bastırıldığında Lassalle hapsedildi ve Marx, Almanya'dan kaçtı. Mektuplaşmaya devam ettiler ve 1861'e kadar bir daha görüşmediler. Bu arada Marx, kendisine hiçbir zaman fazla sempati duymamış olan Engels'in etkisiyle Lassalle'a karşı güvensizlik duymaya başladı. Marx sık sık Lassalle'ın samimi mektuplarına bu tonu yansıtarak yanıt verdi, ancak Engels'e yazdığı mektuplarda Lassalle'a karşı antipatisini dile getirdi, hatta ona "Yahudi zenci Lassalle" dedi.[6] Lassalle, en azından 1862 yılına kadar dostluklarının gerçek olduğuna inanmaya devam etti. Franz Mehring, Marx'ın Lassalle'a karşı tutumunu, "psikolojik sorun" olarak nitelendirdi.[7]
Marx tüm hatiplik süslerinden kaçınır; basit ve kısa bir dille doğrudan konuya girer; cümle cümle kendi bakış açısını keskin bir şekilde ve acımasız bir mantıkla geliştirir ve herhangi bir peroration olmadan siyasi durumun bir özetiyle sona erer. Herkes Marx'ın kendi kişiliğiyle hiçbir şekilde ilgilenmediğini ve tek işinin jüriye siyasi bir ders vermek olduğunu düşünebilir. Öte yandan Lassalle'ın konuşması neredeyse başından sonuna kadar sürer; kendini imgelerle -çoğu zaman çok güzel- ve üstünlük taslamalarıyla tüketir. Her şey duygusaldır ve ister temsil ettiği davaya ister kendisine atıfta bulunsun, asla jüriye değil, galeriye, hayali bir kitle toplantısına konuşur ve "halka sunulan hakaret" kadar "muazzam" olması gereken bir intikam ilan ettikten sonra, Schiller'in Tell adlı eserinden bir okuma ile bitirir.
— Eduard Bernstein
Teorik ve siyasi konularda da fikir ayrılıkları vardı. Gerçekten de Marx'ın Gotha Programı'nın Eleştirisi adlı makalesi kısmen Lassalle'ın Almanya Sosyalist Partisi içindeki fikirlerine bir tepki olarak yazılmıştır. Lassalle bir Alman vatanseveriydi ve Almanya'nın birleşmesi için Prusya'yı destekliyordu. Şubat 1864'te Lassalle Engels'e, çocukluğundan beri cumhuriyetçi olmasına rağmen, "hiçbir şeyin monarşiden daha büyük bir geleceğe ya da daha yararlı bir role sahip olamayacağı kanaatine vardım, eğer monarşi sosyal bir monarşi olmaya karar verebilirse. Bu durumda onun bayrağını tutkuyla taşırdım ve anayasal teoriler çabucak kereste odasına atılırdı" dedi.[8]
Marx enternasyonaldi, Lassalle ise ulusal. Marx sosyal denkliği sadece dinin yasaklandığı Sosyal Demokrat Cumhuriyet'te mümkün görmektedir ve onun fikri Avrupa Cumhuriyetleri'nin federasyonudur. Lassalle, Avrupa milliyetlerinin hala sağlam bir şekilde yerleşmiş olduğunu, ulusal fikirlerin son derece önemli bir faktör olduğunu ve dinin kimsenin ihmal edemeyeceği bir etkiyi uzun süre koruyacağını gördü ve mevcut siyasi koşullar altında bile toplumsal koşulları dönüştürmek için bir harekete ilk itici gücü vermenin mümkün olduğunu düşündü.[9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ William Harbutt Dawson (1888). German Socialism and Ferdinand Lassalle: A Biographical History of German Socialistic Movements ... (İngilizce). Harvard University. S. Sonnenschein & co ., lim.: New York, C . Scribner's sons.
- ^ a b Dawson 1891.
- ^ Religious pamphlets. 1921. 24 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2024.
- ^ a b Fetscher, Iring: Lassalle, Ferdinand. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Bd. 13, Berlin 1982, S. 661–669. (Almanca)
- ^ Berlau 1949.
- ^ Marx, Karl. "Marx-Engels Correspondence 1862". 2 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2022.
- ^ Mehring, Franz (1918). "Karl Marx: The Story of His Life". Marxists.org. 14 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2022.
- ^ Butler, s. 134.
- ^ Brandes, Georg Morris Cohen (1911). Ferdinand Lassalle. s. 190.
