Lüksemburglu Elisabeth
| Lüksemburglu Elisabeth | |
|---|---|
 | |
| Macaristan konsort kraliçesi | |
| Hüküm süresi | 1437–1439 |
| Almanya kraliçesi | |
| Hüküm süresi | 1438-1439 |
| Bohemya konsort kraliçesi | |
| Hüküm süresi | 1438-1439 |
| Doğum | 7 Ekim 1409 Vişegrad |
| Ölüm | 19 Aralık 1442 (33 yaşında) Győr |
| Defin | Székesfehérvár |
| Eş(ler)i | II. Albrecht (e. 1422; ö. 1439) |
| Çocuk(lar)ı | V. László Lüksemburg düşesi Anna Polonya kraliçesi Elisabeth |
| Hanedan | Lüksemburg |
| Babası | Sigismund |
| Annesi | Cillli Barbara |
Lüksemburglu Elisabeth (Macarca: Erzsébet; 7 Ekim 1409 – 19 Aralık 1442) Macaristan, Almanya ve Bohemya konsort kraliçesiydi.
Macaristan ve Bohemya Kralı Sigismund'un tek çocuğu olan Elisabeth'in, eşi Avusturyalı Albrecht ile tahta geçmesi bekleniyordu. Babasının ölümünden sonra Macar soyluları Elisabeth ve kocası Albrecht'i eş hükümdar olarak seçtiler.[1][2] Ancak, Veszprém piskoposu kraliçeyi taçlandırma hakkından vazgeçti.[3] Daha sonrasında eş hükümdar olarak tanındı ve hükûmette aktif rol oynadı. Ancak Albrecht'in ölümünden sonra yeni bir kralın seçilmesini engelleyemedi. [4] [5]
Albrecht 1439'da öldü. Albrecht öldüğünde Elisabeth hamileydi ve Anna ile Elisabeth adında iki kızları vardı. Bohemya soyluları bir fetret dönemi ilan etti. Polonya kralı III. Władysław, Elisabeth'in Ladislaus adında bir erkek çocuk doğurmasından üç ay sonra, Mayıs 1440'ta Macaristan'ın yeni kralı olarak taç giydi. Oğlu'nun mirasına sahip çıkmakta kararlıydı. Bu da onun ve Vladislaus'un destekçileri arasında bir iç savaşa yol açtı. Çatışma kraliçenin 33 yaşında ani ölümüyle sona erdi.
Çocukluk
[değiştir | kaynağı değiştir]Elisabeth, Lüksemburg Hanedanı'na mensuptu. Babası,Macaristan Kralı Sigismund ve annesi Cilli'li Barbara'ydı .[6] Elisabeth'in doğumundan bir yıl sonra babası Roma Kralı seçildi.[7] Kralın tek çocuğu olarak Elisabeth, tahtın muhtemel varisi olarak görülüyordu.[8] 1411'de Sigismund, Elisabeth'i o zamanlar 14 yaşında olan Avusturya Dükü V. Albrecht ile nişanladı [9]
Evlilik
[değiştir | kaynağı değiştir]28 Eylül 1421'de [10] Kral Sigismund ile Habsburg Hanedanı arasındaki dostluk, Viyana'da imzalanan bir evlilik antlaşmasıyla güçlendirildi.[6] Antlaşma Elisabeth'in hem Macaristan hem de Bohemya'nın varisi olma durumunu onayladı. Ancak bu durum yalnızca Sigismund'un tek çocuğu olduğu süre boyunca geçerliydi. Anlaşmaya göre, bir kız çocuğu daha dünyaya gelirse Elisabeth, babasının krallıklarından birini miras alma hakkına sahip olacak, küçük kız kardeşi ise diğer krallığı miras alacaktı. Ancak bir erkek kardeşi olursa her iki krallıkta erkek kardeşine kalacaktı. Moravya Margravlığı Elisabeth'in çeyizi olarak Albrecht'e devredildi.
Elisabeth, 19 Nisan 1422'de Viyana'da düzenlenen görkemli bir törenle Albrecht'le resmen evlendi. Artık Avusturya düşesi olan Elizabeth, kocasının Viyana sarayına taşındı.
Çiftin ilk çocuğu olan Anna 1432 yılında dünyaya geldi. 1435'te Elizabeth, üç saat içinde ölen Georg adında bir erkek çocuk doğurdu.[11] 1436'da Elisabeth adında bir kızları daha oldu.[12]
Kraliçelik
[değiştir | kaynağı değiştir]
9 Aralık 1437'de Sigismund öldü. 18 Aralık'ta Albrecht ve Elisabeth Macaristan kralı ve kraliçesi oldular.[13]
Mart 1438'de İmparatorluk meclisi, Albrecht'i Sigismund'un halefi olarak Alman tahtına seçti ve Elisabeth de böylece Roma kraliçesi oldu. Hussitlerin Polonya prensi Kazimierz'i tahta çıkarma girişimlerine rağmen, Mayıs ayında Bohemya soyluları çifti hükümdar olarak seçti. Albrecht Haziran ayında taç giydi, ancak Elisabeth Prag'a gitmedi ve sonraki yaz Macaristan'ı yöneterek geçirdi.[6][14]
1439'da çıkarılan bir yasa, tacın doğum hakkı olarak kraliçeye ait olduğunu ve krala ait olmadığını kabul etti.[15]
Naiplik ve taht iddiaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Kocasının ölümü üzerine Macaristan'ın kontrolünü naip olarak ele geçirdi. Hamileydi ve çocuğunun erkek olduğuna inanıyordu. Destekçileri arasında annesinin mensubu olduğu Cilli ailesi, Cilli Kontu II. Ulrich, Szécsiler, Garailer vardı.
1440 yılına gelindiğinde Elisabeth, Macaristan'ın fiili hükümdarıydı. Emirleri saygı görüyor ve yerine getiriliyordu. ancak henüz meclis tarafından seçilip taç giymemişti. Macar meclisi Polonya Kralı Vladislaus'u kral olarak seçti.
Elisabeth kararı resmen kabul etti. Ancak kısa bir süre sonra destekçileri birlikte Buda'yı terk etti. 22 Şubat 1440'ta László (Ladislaus) adında bir erkek çocuk doğurdu. 15 Mayıs'ta Helene Kottannerin'in Vişegrad kalesinden çaldığı Kutsal Taç ile oğlunu Székesfehérvár'da Macaristan Kralı olarak taç giydirdi. 17 Temmuz'da Polonya Kralı Vladislaus, Kutsal Taç olmaksızın Székesfehérvár'da Macaristan Kralı olarak taç giydi. Elisabeth, iki küçük çocuğunu İmparator III. Friedrich'in bakımına bıraktı. 1442 yılında Győr'de Kardinal Cesarini tarafından bir müzakere düzenlendi. Müzakereden kısa bir süre sonra Elisabeth öldü. Zehirlendiği söyleniyordu.
Tek oğlu V. Ladislaus çocuksuz öldü.
Kızları Thüringen Düşesi Anna (1432-1462) ve Polonya Kraliçesi Elisabeth (1437-1505) evlenip çocuk sahibi oldu.
Soy bağlantıları
[değiştir | kaynağı değiştir]Elisabeth, babası Sigismund ilk karısı Macaristanlı Mary'nin kızı değildi. Dolayısıyla soyu Anjou hanedanından gelmiyordu. Ancak babası IV. Béla'nın dördüncü kuşak torunuydu. Kendisinin baba tarafından dedesi ve IV. Karl ve Pomeranyalı Elisabeth'tir. Kendisi babaannesi aracılığıyla III. Casimir ve Gediminas'ın soyundan geliyordur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Dvořáková, Daniela (2021). Barbara of Cilli (1392-1451) : a Hungarian, Holy Roman, and Bohemian queen. Leiden. s. 181. ISBN 978-90-04-49916-4. 9 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2022.
The Hungarian estates had already elected him as king and Elizabeth as queen on 18 December in Bratislava. The election affected both spouses, who thus became equivalent rulers.
- ^ Burkhardt, Julia (15 Kasım 2022). "Albert II of Habsburg's Composite Monarchy (1437–39) and Its Significance for Central Europe". Unions and Divisions: 224-236. doi:10.4324/9781003199007-21. ISBN 9781003199007.
As had previously been the case, Albert's wife Elizabeth (herself, of course, the legitimate crowned queen) acted as regent for her husband in his absence, taking care of governmental affairs along with the royal council. Several charters issued in the queen's name testify to her crucial role as an arbitrator in legal disputes, and to her involvement in waivers of tax liability or the enlargement of the realm's fortifications. Numerous towns and fortresses which she had received from Albert, predominantly in the northern part of Hungary, constituted her power base.
- ^ Dvořáková 2021.
- ^ Burkhardt 2022.
- ^ Komjathy, Anthony Tihamer (1982). A Thousand Years of the Hungarian Art of War (İngilizce). Rákóczi Foundation. s. 26. ISBN 978-0-8191-6524-4. Erişim tarihi: 13 Aralık 2022.
- ^ a b c Engel, 279.
- ^ Van Antwerp Fine, 229.
- ^ Bak, 213.
- ^ Higgins, 205.
- ^ Higgins, 203-204.
- ^ Higgins, 208.
- ^ Higgins, 209.
- ^ Setton, Hazard & Zacour, 284.
- ^ Higgins, 212.
- ^ Andrássy (gróf), Gyula (1908). The Development of Hungarian Constitutional Liberty (İngilizce). K. Paul, Trench, Trübner. s. 173. 18 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022.
