Beata Jarosz
Maria Curie - Skłodowska University, Institute of Polish Philology, Assistant professor with habilitation
Beata Jarosz, PhD (with habilitation) - her research interests revolve mostly around sociolinguistics, media studies, and academic editing. She is the author of three monographs (the latest one is about the professional language of Polish press journalists) and over 50 articles published in prestigious Polish and foreign periodicals (including "Slovo a Slovesnost", "Slavica", "Poradnik Językowy", "Język Polski", "Socjolingwistyka", "Zeszyty Prasoznawcze"). Moreover, she was the contractor in several projects financed from public funds, the manager of two projects funded by the Polish National Science Center and the Polish Ministry of Education and Science (the programme "Excellent Science - Support for scientific monographs"). As a visiting professor, she gave a series of lectures at the Eötvös Loránd University in Budapest (Hungary), Charles University in Prague (Czech Republic) and Vilnius University (Lithuania). She completed a 3-week research internship at CLARIN-PL in Wrocław (Poland; part of the European CLARIN ERIC network) and a week-long research stay at The Senate House Library at the University of London (Great Britain). B. Jarosz is a member of the Advisory Academic Board of the Annual Scientific Conference of the Association of Slavists (Polyslav) (2019, 2022), the Council of Reviewers of the journals "Linguistische Treffen in Wrocław" (2021) and "Białostockie Archiwum Językowe" (2024), the Council of Young Scientists of the Maria Curie-Skłodowska University (since 2021). She was also the member of the editorial staff of two periodicals – "Acta Humana" (2009-2011) and "Rocznik Lubelski" (2013–2020). In addition to her scientific activity, she also does editorial work (cooperated with the Polish publishing houses: Episteme, Bellona, and UMCS; she edited several publications, both monographs and volumes of scientific journals).
less
Related Authors
InterestsView All (8)
Uploads
Papers by Beata Jarosz
W artykule zaprezentowano literaturę hipertekstową w kontekście preferencji czytelniczych młodych ludzi i pogłębiającego się kryzysu czytelnictwa. Autorka uzasadnia wartość e-utworów w rozwijaniu zainteresowań czytelniczych współczesnej młodzieży, wykazując, że dzieła cyfrowe dzięki przełamanej linearności, wielopiętrowej architekturze, multimedialności, zespoleniu typografii statycznej z kinetyczną gwarantują swoistą literacko-rozrywkową ucztę, a przy tym intelektualno-twórczą inspirację. Odbiorca z jednej strony obcuje z atrakcyjną hybrydalną strukturą i otrzymuje możliwość lektury opartej na dokonywaniu samodzielnych wyborów, a z drugiej – wciąż może rozwijać zdolność czytania ze zrozumieniem, wrażliwość estetyczną, inteligencję emocjonalną i racjonalną, wyobraźnię, a także inne różnorakie umiejętności: interpretacyjne, argumentacyjne, analityczne itd.
education. The authors try to answer three essential questions: 1. Should classical, traditional lessons conducted in the real classroom space be viewed exclusively in terms of boredom and routine? 2. Should the transmission and construction of knowledge that does not refer to content imparted by means of lCT tools be necessarily regarded as unattractive? 3. If the contemporary school and education cannot operate without multimedia and other advanced solutions, which variant of distance learning is more effective: e-lerning or blended learning?
Showing the advantages and drawbacks of traditional and modern solutions that impact the efficacy of analysis and interpretation of a literary work, the authors support the flexible combination of the conventional and the already ossified with the present-day and the progressive. While trying to prove the advisabitity of including e-tools in the teaching process, they also point out dangers that may arise from the fact of depriving the student of direct contact with the teacher.
Tematyka artykułu koncentruje się wokół sposobów konstruowania polskich słowników socjolektalnych wydanych w latach 1902–1949. Analiza porównawcza dziewięciu leksykonów gromadzących leksykę handlową, więzienno-złodziejską, muzyczną, łowiecką, rybacko-żeglarską, lekarską oraz górniczą wykazała, że w I połowie XX w. standardem było operowanie odsyłaczami wewnątrztekstowymi, sygnalizowanie polisemiczności objaśnianych wyrazów, notowanie form wariantywnych, informacji etymologiczne i obcojęzycznych ekwiwalentów. Hasła najczęściej szeregowano alfabetycznie, choć pojawiały się również inne modele, w tym porządkowanie gniazdowe. Zwykle wskazywano wykorzystane źródła, stosowano różne typy definicji, sygnalizowano bliskoznaczność i łączliwość. Niekiedy do materiału leksykalnego włączano wyrazy ogólne oraz stworzone doraźnie neologizmy, a sporadycznie notowano przykładowe zdania z definiowanymi wyrazami, formy pochodne i związki antonimiczne. Pojawiają się braki w rozwinięciach skrótów, oznaczeniach cytatów, nieliczne komentarze odautorskie i oszczędne operowanie kwalifikatorami. We wszystkich zbiorach pobrzmiewa silna skłonność do encyklopedyzmu i uzupełnianie spisu wyrazów materiałami pomocniczymi, niekoniecznie powiązanymi z tematyką zbioru.
Socjolekty to odmiany powstałe na bazie konkretnego języka narodowego, które funkcjonują w określonych grupach społecznych. W artykule podjęto próbę charakterystyki powstawania społecznych wariantów w kategoriach mikrofilogenezy. Rozważania koncentrują się wokół podobieństw zachodzących między dwoma procesami: (1) wyodrębnianie się socjolektów i (2) powstanie pierwszego języka ludzkości. Wśród czynników leżących u podstaw genezy zarówno języka, jak i jego wariantów znajdują się m.in. istnienie względnie trwałej grupy jednostek, która odczuwa potrzebę komunikacji, niewystarczalność dotychczas używanych narzędzi porozumiewania się, które ulegają specjalizacji i adaptacji wskutek względnie świadomych działań człowieka. Zwrócono także uwagę na istotne, niemal fundamentalne w obu procesach zjawiska takie, jak: działanie poprzez naśladownictwo, konstruowanie konwencji, zapadki kulturowe.
Artykuł stanowi omówienie zawartości recenzji podręczników do nauki języka polskiego dopuszczonych do użytku na różnych etapach kształcenia. Celem prezentowanych w tekście analiz było ustalenie, jakie parametry oceniają eksperci, czy poszczególne aspekty wartościują w sposób jednomyślny, czy przekonująco uzasadniają pochlebne i krytyczne sądy oraz czy formułują je z punktu widzenia funkcjonalności i atrakcyjności książki, czy też własnych preferencji. Badaniom poddano łącznie 25 recenzji opublikowanych w 2010–2017 na łamach rocznika „Prace Komisji PAU do Oceny Podręczników Szkolnych”, a efektem dociekań jest swoisty „raport jakości” zawierający (1) przegląd rozwiązań stosowanych w podręcznikach szkolnych i docenianych przez specjalistów oraz przestarzałych bądź niefunkcjonalnych modeli i piętnowanych niedociągnięć, a także (2) charakterystykę samych recenzji – ich precyzyjności, kompletności, przydatności.
Artykuł dotyczy fachowego słownictwa drukarskiego przełomu XIX i XX w., które nie stało się dotychczas przedmiotem lingwistycznego opisu. Autorka wykazuje zasadność podjęcia badań nad tym wycinkiem polskiej leksyki, szczegółowo określa zadania badawcze i przywołuje liczne publikacje (specjalistyczne podręczniki, poradniki i periodyki) stanowiące wartościowe źródła materiału empirycznego. Wskazuje ponadto przykładowe nazwy, które zostały uwzględnione w dawnych leksykonach specjalistycznych (np. kolumna) i we współczesnych słownikach polszczyzny ogólnej (np. korekta), co potwierdza funkcjonowanie poszczególnych określeń w szerszym obiegu oraz stabilność części drukarskiej nomenklatury. Autorka uwypukla także konieczność weryfikacji dotychczasowych ustaleń, uzupełnienia danych leksykograficznych (np. uwzględnienia feminatywów typu linotypistka) oraz stworzenia specjalistycznego słownika i korpusu tekstów z zakresu drukarstwa.
W artykule zaprezentowano literaturę hipertekstową w kontekście preferencji czytelniczych młodych ludzi i pogłębiającego się kryzysu czytelnictwa. Autorka uzasadnia wartość e-utworów w rozwijaniu zainteresowań czytelniczych współczesnej młodzieży, wykazując, że dzieła cyfrowe dzięki przełamanej linearności, wielopiętrowej architekturze, multimedialności, zespoleniu typografii statycznej z kinetyczną gwarantują swoistą literacko-rozrywkową ucztę, a przy tym intelektualno-twórczą inspirację. Odbiorca z jednej strony obcuje z atrakcyjną hybrydalną strukturą i otrzymuje możliwość lektury opartej na dokonywaniu samodzielnych wyborów, a z drugiej – wciąż może rozwijać zdolność czytania ze zrozumieniem, wrażliwość estetyczną, inteligencję emocjonalną i racjonalną, wyobraźnię, a także inne różnorakie umiejętności: interpretacyjne, argumentacyjne, analityczne itd.
education. The authors try to answer three essential questions: 1. Should classical, traditional lessons conducted in the real classroom space be viewed exclusively in terms of boredom and routine? 2. Should the transmission and construction of knowledge that does not refer to content imparted by means of lCT tools be necessarily regarded as unattractive? 3. If the contemporary school and education cannot operate without multimedia and other advanced solutions, which variant of distance learning is more effective: e-lerning or blended learning?
Showing the advantages and drawbacks of traditional and modern solutions that impact the efficacy of analysis and interpretation of a literary work, the authors support the flexible combination of the conventional and the already ossified with the present-day and the progressive. While trying to prove the advisabitity of including e-tools in the teaching process, they also point out dangers that may arise from the fact of depriving the student of direct contact with the teacher.
Tematyka artykułu koncentruje się wokół sposobów konstruowania polskich słowników socjolektalnych wydanych w latach 1902–1949. Analiza porównawcza dziewięciu leksykonów gromadzących leksykę handlową, więzienno-złodziejską, muzyczną, łowiecką, rybacko-żeglarską, lekarską oraz górniczą wykazała, że w I połowie XX w. standardem było operowanie odsyłaczami wewnątrztekstowymi, sygnalizowanie polisemiczności objaśnianych wyrazów, notowanie form wariantywnych, informacji etymologiczne i obcojęzycznych ekwiwalentów. Hasła najczęściej szeregowano alfabetycznie, choć pojawiały się również inne modele, w tym porządkowanie gniazdowe. Zwykle wskazywano wykorzystane źródła, stosowano różne typy definicji, sygnalizowano bliskoznaczność i łączliwość. Niekiedy do materiału leksykalnego włączano wyrazy ogólne oraz stworzone doraźnie neologizmy, a sporadycznie notowano przykładowe zdania z definiowanymi wyrazami, formy pochodne i związki antonimiczne. Pojawiają się braki w rozwinięciach skrótów, oznaczeniach cytatów, nieliczne komentarze odautorskie i oszczędne operowanie kwalifikatorami. We wszystkich zbiorach pobrzmiewa silna skłonność do encyklopedyzmu i uzupełnianie spisu wyrazów materiałami pomocniczymi, niekoniecznie powiązanymi z tematyką zbioru.
Socjolekty to odmiany powstałe na bazie konkretnego języka narodowego, które funkcjonują w określonych grupach społecznych. W artykule podjęto próbę charakterystyki powstawania społecznych wariantów w kategoriach mikrofilogenezy. Rozważania koncentrują się wokół podobieństw zachodzących między dwoma procesami: (1) wyodrębnianie się socjolektów i (2) powstanie pierwszego języka ludzkości. Wśród czynników leżących u podstaw genezy zarówno języka, jak i jego wariantów znajdują się m.in. istnienie względnie trwałej grupy jednostek, która odczuwa potrzebę komunikacji, niewystarczalność dotychczas używanych narzędzi porozumiewania się, które ulegają specjalizacji i adaptacji wskutek względnie świadomych działań człowieka. Zwrócono także uwagę na istotne, niemal fundamentalne w obu procesach zjawiska takie, jak: działanie poprzez naśladownictwo, konstruowanie konwencji, zapadki kulturowe.
Artykuł stanowi omówienie zawartości recenzji podręczników do nauki języka polskiego dopuszczonych do użytku na różnych etapach kształcenia. Celem prezentowanych w tekście analiz było ustalenie, jakie parametry oceniają eksperci, czy poszczególne aspekty wartościują w sposób jednomyślny, czy przekonująco uzasadniają pochlebne i krytyczne sądy oraz czy formułują je z punktu widzenia funkcjonalności i atrakcyjności książki, czy też własnych preferencji. Badaniom poddano łącznie 25 recenzji opublikowanych w 2010–2017 na łamach rocznika „Prace Komisji PAU do Oceny Podręczników Szkolnych”, a efektem dociekań jest swoisty „raport jakości” zawierający (1) przegląd rozwiązań stosowanych w podręcznikach szkolnych i docenianych przez specjalistów oraz przestarzałych bądź niefunkcjonalnych modeli i piętnowanych niedociągnięć, a także (2) charakterystykę samych recenzji – ich precyzyjności, kompletności, przydatności.
Artykuł dotyczy fachowego słownictwa drukarskiego przełomu XIX i XX w., które nie stało się dotychczas przedmiotem lingwistycznego opisu. Autorka wykazuje zasadność podjęcia badań nad tym wycinkiem polskiej leksyki, szczegółowo określa zadania badawcze i przywołuje liczne publikacje (specjalistyczne podręczniki, poradniki i periodyki) stanowiące wartościowe źródła materiału empirycznego. Wskazuje ponadto przykładowe nazwy, które zostały uwzględnione w dawnych leksykonach specjalistycznych (np. kolumna) i we współczesnych słownikach polszczyzny ogólnej (np. korekta), co potwierdza funkcjonowanie poszczególnych określeń w szerszym obiegu oraz stabilność części drukarskiej nomenklatury. Autorka uwypukla także konieczność weryfikacji dotychczasowych ustaleń, uzupełnienia danych leksykograficznych (np. uwzględnienia feminatywów typu linotypistka) oraz stworzenia specjalistycznego słownika i korpusu tekstów z zakresu drukarstwa.
The discussion of the evolution of the professiolect is preceded by a clarification of metalanguage, an introduction to the most important theoretical issues, and a characterization of the research concept adopted in the book. For the purposes of this study, the methodology of studying professiolects has been updated, combining typical sociolinguistic methods with those of a lexicographer, introducing strict verification procedures, and using electronic tools rarely deployed in linguistics. In her search for empirical material, the author analyzed two types of sources hitherto insufficiently explored not only in linguistic research, but also in media studies and historical work: (1) foundational sources (including, first and foremost, journalists’ dairies and memoirs written from the 19th to the 21st century, journalism handbooks and manuals, editorial anniversary books and occasional publications, specialized press addressed to the profession, professional discussions of journalists on online forums and social networks, videos available online showing daily editorial work) and (2) original research sources (questionnaires completed by journalists as part of a survey constructed for the purposes of the research and authentic professional conversations recorded in a newspaper’s editorial office). Through the analysis of these resources, it was possible to collect more than 2,600 specific names used at different times by Polish newspaper journalists in professional contexts. Many of the collected terms and expressions have not yet functioned either in scientific studies or in dictionaries of specialized lexis, so these publications constituted only an additional source of information.
The analysis of lexical data and the tracing of the history of the press and
journalism showed that the professional language studied in this book developed with varying dynamics. The process of evolution of this variant of Polish can be divided into four stages: (1) the proto-professional phase (17th–18th centuries) – the emergence of first expressions describing phenomena typical of the press, supplementing the stock of professional printing vocabulary, which was initially sufficient; (2) the professiolect’s constitution phase (19th century–early 20th century) – a significant increase of professional names caused primarily by technological transformations, modernization of ways of collecting information and compiling heterogeneous materials, professionalization and specialization of journalism, etc.; distinguishing the language of journalists from that of the printing profession, while at the same time retaining a sizable set of terms and expressions specific to this subcode; (3) the phase of unstable development (early 20th century–1980s) – the unsteady growth of professional lexis caused by the war events that impeded evolution and the related stages of unification of press and publishing systems (after 1918) and the reconstruction of editorial structures (after 1945); the professiolect’s transformation resulted from, among other things, technological improvements offering new forms of communication, the modernization of the typesetting process, the distinguishing of press photography and new professional specializations; (4) the phase of intensive evolution (1980s to the present) – the exponential growth of professional expressions and the disappearance of names inadequate to the new professional realities; the profound transformation of professional language conditioned by the computerization and Internetization of journalistic-publishing work, i.e. the modernization of ways of collecting, processing, and exchanging information, developing text and graphic materials and combining them into a coherent typographic design, the modernization of printing techniques and methods of distribution, the introduction of Internet and mobile mutations, etc.
In accord with contemporary linguistic scholarship, the collected stock of professional vocabulary includes two layers: scientific and technical terminology (neutral names with strict conceptual boundaries) and professional lexis (less precise, often expressive terms). Thanks to source research and confrontation of the collected linguistic material with the nomenclature used in other geographical areas, it was possible to determine that the variant of Polish under study here is highly internationalized, with many terms borrowed at different times from English, German, French, Italian, Russian, as well as internationalisms. The professiolect likewise contains vocabulary from various fields of knowledge and technology, especially printing, editing, photography, computer science, advertising, and marketing. Accordingly, the author analyzes intra-varietal, inter-varietal and interlingual lexical-semantic relations and discusses methods of generating industry lexis (formal, semantic, phraseological derivation).
The study is of a linguistic nature, but an adequate description of professional language would be impossible without discussing the profession itself and the realities in which this subcode was formed. For this reason, the book elaborates on various genological, editorial, technical, sociological, legal, and historical issues. The introduction of these aspects was essential in the process of reconstructing the conceptual scopes of the various terms and expressions and determining the semantic and ontological relations between them. Embedding the description of language in a broad context was also motivated by the fact that many issues related to journalistic activity (especially in the 19th century), the functioning of editorial offices and the process of press creation (i.e. the method of collecting and developing materials, the organization of publishing tasks, the tools used) have so far been either described residually or completely overlooked in scholarship. As a result, the book contains not only an analysis of the professiolect, but also a collection of information on the peculiarities and transformations of press journalism on the Polish lands.
ritual described from the perspective of anthropology, ethnology, law, history, sociology
and religious studies. Some of the aspects of marriage (mainly the text types related to
it) have become the subject of interests for linguists. Nevertheless, a study that would
contain an explanation of the word marriage and take into account the various contexts that correlate with it has yet not appeared. It is this fact that has given rise to the present attempt at reconstructing the linguistic picture of MARRIAGE. Owing to the selected issue, this monograph constitutes a part of the culturally and anthropologically-oriented trend in poststructural linguistics, which approaches language as a treasury of knowledge about man and the surrounding world.
According to ethnolinguists, an adequate description of the image of individual elements which function in the collective consciousness requires utilizing various methods and techniques that are used not only in linguistic research. The linguistic picture of MARRIAGE has been reconstructed on the basis of three data types referred to as SQT: System – Questionnaire – Text (Polish SAT). The source of systemic data (derivatives, synonyms, antonyms and idioms) were 50 lexicographical collections containing information on both contemporary and former Polish and six book collections (proverbs). The second type of material has been gathered by surveys (associations, synonyms, antonyms, idiomatic expressions, definitions and semantic tests) carried out among 800 students of the largest academic centres of Poland, that is Gdansk, Cracow, Lublin, Poznań, Rzeszów, Szczecin, Warsaw and Wrocław. The third type of data consisted of 700 wedding invitations, 700 wedding wishes and 5209 excerpts from approximately 23 000 posts from wedding discussion forums. The additional material came from the specialist and how-to press and the National Corpus of Polish. In order to construe a many-sided description that would be as complete as possible, we have set a strictly linguistic discussion within a broad context (cultural, historical, sociological, anthropological etc.).
The analysis of the empirical material has helped to identify the most strongly consolidated semantic components attributable to the lexeme marriage. The collection of elements which form the linguistic picture of MARRIAGE might be arranged into twenty facets (within at least six of which subfacets may be distinguished), namely [HYPERONYMS], [HOMONYMS], [OPPOSITIONS], [REASONS], [FACTORS PREVENTING MARRIAGE], [ELEMENTS/STEPS], [SUBJECTS], [TIME], [SPACE], [PROPERTIES], [IMAGE/APPEARANCE], [MARRIAGE CEREMONY SETTING], [SPEECH ACTS/TEXTS], [EMOTIONS], [COLOURS], [PHENOMENA/PRECEDING EVENTS], [ACTIONS/EVENTS], [RESULTS/EFFECTS], [WEDDING CUSTOMS] and [BELIEFS]. The components abstracted in the course of the analysis seem to prove that the linguistic picture of marriage is extremely diverse and heterogeneous. By analogy to the scientific perspective, marriage is classified as a celebration, a ceremony, a rite and a sacrament, whereas identifying so many groups of phenomena into which marriage may be classified reflects a terminological chaos which is yet to be harnessed. The scientific view of the world is also reflected by the information pertaining to the types of the ceremony, namely civil, concordat and denominational marriage (Church/Catholic, Orthodox or Judaic). Humanist and homosexual marriage, solutions which are considered modern in Poland, should also be included in this group. In addition, in broad terms marriage is presented as a multi-step process that involves not only the very moment of taking marriage vows, but also the actions which precede (an engagement, inviting guests and a bachelor/bachelorette party) and follow it (a wedding, the wedding night, a honeymoon and a wedding after-party). This seems to confirm, therefore, that the set of ritual actions begins with the emergence of the intention to marry which implies undertaking appropriate steps to fulfil this plan.
The scientific view of reality is also reflected by the information regarding the
factors that prevent a given person from becoming formally married to his or her
partner (disability, kinship). The phenomena opposed to marriage, including divorce, being single, separation, death, celibacy, and marriage annulment are in line with the scientific perspective as well. We should also treat in a similar way the hints which concern the people connected with the ceremony, that is, external authorities with causative power (a celebrant, a priest, a consul or an official), the bodies that issue relevant documents (a family court, a notary) and perform essential functions determined by cultural or legal requirements (a bridesmaid, a best man, a witness or an interpreter). The juridicial point of view is also evident in the information with regard to forming family connections or to the documents related to marriage (a marriage certificate, a prenuptial agreement, a death certificate of the spouse, a copy of a divorce decree or a decree annulling the marriage etc.).
On the other hand, however, the linguistic picture of MARRIAGE is created by elements
which result from a common-sense perception and are often far from the objectivity typical of a scientific approach. The anthropocentric view, which includes the consolidation of the functional features of the rite (e.g. the beginning of a new and happy life), its properties (e.g. wonderful, magical) and emotions related to it (e.g. joy, excitement), manifests the popular way of conceptualizing reality. The human view of the world is also reflected by temporal information (e.g. youth, summer) and the division of marriage into two types, depending on the sex of the person with whom the marriage is concluded, namely zamazpójscie (of a woman) and ozenienie sie (of a man). The naive view of reality results in perceiving marriage in terms of a moment in life, an experience, an event, or a party and pointing out the reasons for concluding it (e.g. an unplanned pregnancy, love, the pressure from other people). The information pertaining to colours (white, blue) or other issues, including the weddings image (e.g. a dress, a dinner jacket), the setting of the ceremony (e.g. a limousine, gifts) or contractors (e.g. a master of the ceremony, a choir) is not of a scientific nature either. The outcome of the common-sense perception also includes the data pertaining to the phenomena and events that precede the engagement (e.g. sexual activity, getting to know the partner well), occur before the ceremony (e.g. booking a venue, making advance payments), during it (e.g. participating in wedding games, dancing) or afterwards (e.g. everyday duties, a metamorphosis of the spouse). In addition, elements of the former (pagan and Slavic) folk beliefs have been preserved in the examined material, for example avoiding unhappiness (e.g. near death) by marrying in May or throwing rice at the newly-wedded couple to ensure them luck and fertility.
The analyses seem to show that marriage is an ambivalent phenomenon. On the one hand it appears to be awaited, joyful, wonderful, unrepeatable and exceptional. On the other hand, however, it is perceived as unnecessary, enslaving and starting a life which has little in common with the projected happiness. The semantic inquiry also seems to confirm the heteronormativity of the Polish culture with its typical perspective of Catholicism and the relevance of the traditional patriarchal family model.