Papers by Gabriele Zanello
«Rivista di letteratura religiosa italiana», 2019
Abstract · The Bibie in the history of pastoral and liturgical use of the friulian language · On ... more Abstract · The Bibie in the history of pastoral and liturgical use of the friulian language · On February 1, 2019 the new edition of the translation of the Holy Scripture in the Friulian language, La Bibie, published by the Pio Paschini Institute for the History of the Church in Friuli on behalf of the dioceses of Udine, Gorizia and Concordia-Prodenone was officially presented in Udine. At the presentation, attended by numerous authorities and a large audience, Cardinal Gualtiero Bassetti, archbishop of Perugia-Città della Pieve and President of the Italian Episcopal Conference, spoke with a report entitled: The mother’s voice. The ecclesial reasons of the Bible in the Friulian language. On that same occasion, the contribution now published was also read, which aims to outline the historical path within which the new edition of La Bibie is placed.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
«Ladinia», 2018
Tl 1593 él vegnù stampé a Frankfurt da Hieronymus Megiserus (ca. 1554–1619) y per i tips de Johan... more Tl 1593 él vegnù stampé a Frankfurt da Hieronymus Megiserus (ca. 1554–1619) y per i tips de Johann Spieß l Specimen quadraginta diversarum atque inter se differentium linguarum et dialectorum, videlicet Oratio dominica totidem linguis expressa. Dlongia la verscion tl ebraich, tl sard, tl “retich”, tl “lingaz indian” dl Mond Nuef y ciamò te d’autres varietés, fòvel ence vegnù integré la traduzion dl Pater noster tla Goriti- anorum et Foroiuliensium lingua. Bele tl titul végnel auzé fora i fins dles traduzions y dla publicazion: al ne dess nia ester na racoiuda te tesć liturgics, ma n essay con obietifs entografics y pensés per letours interessés al esotich, coche al fova bele vegnù fat te esperimenc coche chel de gessner 1555 y roCCa 1591. Demé la prejenza dl furlan te n tel cudejel stampé é dessegur n fat significatif: n iade per podei ejaminé l test da n pont de veduda linguistich y spo per podei valuté sia valuta geopolitica y enultima ence per ti dé n contest a sia prejenza y per podei valuté les ipoteses de reconesciment dla paternité. Per l’analisa linguistica él de utl da fé n confront con d’autri tesć che à les medemes carateristiches, souraldut con la novela “tl lingaz furlan” che i ciafon ti Avvertimenti della lingua sopra ’l Decamerone de Lionardo Salviati: te tramidoi i caji se tràtela de tesć stampés y de tesć che an pò definì “servii”. La pruma traduzion de Megiser à abù n suzes secolar: danter l 1605 y l 1870 pérel che ala sie vegnuda adoreda begn trenta iadesc, tla plu pert di caji te tesć paradigmatics.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
«Quaderni Veneti», 2016
A short but intense exchange of letters between the poet from Grado Biagio Marin (1891-1985) and ... more A short but intense exchange of letters between the poet from Grado Biagio Marin (1891-1985) and the Friulian writer and essayist Celso Macor (1925-1998) provided them with the opportunity to trigger a heated debate over the legitimacy of dedicating the auditorium in Gorizia to 'Friulian culture'. Whereas Marin complained vehemently about the alleged deletion of the Italian character from the tradition of Gorizia, Macor defended the dedication. Indeed, he recognized in the name 'Auditorium della cultura friulana' an act of justice for a culture that has embodied the symbolic value of the peaceful coexistence between different and nevertheless dialogic ethnic groups.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
«Zeitschrift für romanische Philologie», 2018
Giovanni Antonio Battaglia was a notary and a secular priest of the diocese of Aquileia. He was a... more Giovanni Antonio Battaglia was a notary and a secular priest of the diocese of Aquileia. He was active between the late fifteenth and the first four decades of the sixteenth century in Gemona, his place of birth, in the castle of Porcia and the city of Udine. A register he compiled (Udine, Archivio notarile antico, n. 2247), contains two documents which are worthy of attention. The first one is a funeral lauda in Italian vernacular which completes the rather short list of the religious laude repertoire of the Friulian region between the fifteenth and sixteenth centuries. The second document is the text Dolce Regi-na, dona la tua pace. This work can be placed within the framework of the brotherhoods of the Battuti, which Battaglia served as a priest and as a teacher. A rather composite Latin text also appears on the same page of the notarial register. It includes an invocation to the Magi, a quote from the Scriptures and an adapted liturgical oration. The presence of this exorcism, unusual if compared to the local context of traditional beliefs and therapeutic practices, requires wide-ranging comparisons. The figure of Battaglia himself also deserves further analysis especially in order to understand his cultural background as well as clarifying his relationship with the humanists whom he was corresponding with.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
In-certi confini. Percorsi nelle letterature europee contemporanee, a cura di Marika Piva e Marco Prandoni, 2017
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Minatori di memorie. Memoria culturale e culture della memoria delle miniere e della migrazione italiana in Limburgo (belga e olandese) e Vallonia, a cura di Marco Prandoni e Sonia Salsi, 2017
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Nato a Gorizia in una famiglia ebraica di origini tedesche, Alberto (Abram) Michelstaedter (1850-... more Nato a Gorizia in una famiglia ebraica di origini tedesche, Alberto (Abram) Michelstaedter (1850-1929) interpretò in maniera esemplare il tipo dell’ebreo emancipato e addirittura assimilato, incarnando con animo generoso, laborioso e sobrio l’ideale borghese della Bildung e della rispettabilità. Ferventi spiriti liberali e patriottici trapelano dalla sua attività di giornalista e conferenziere, mentre la sua produzione poetica ne riflette la capacità di distacco ironico e il temperamento gioviale, saldo anche a fronte dei noti eventi luttuosi che coinvolsero il figli Gino e Carlo. Anche dai profili biografici post mortem traspare l’immagine di una personalità capace di coniugare l’arte e l’erudizione con il commercio e il lavoro assiduo.
Per comprendere in modo approfondito la figura di Alberto Michelstaedter è dunque necessario prendere in esame sia le sue origini ebraiche, tanto cruciali quanto problematiche, sia i suoi sentimenti di italianità, presupposto per una reale integrazione culturale, sia la pratica della scrittura friulana, che costituisce un vero e proprio potenziamento dell’assimilazione, dal momento che nella Gorizia a cavallo fra i due secoli l’affermazione dell’identità friulana veniva strumentalizzata ai fini del nazionalismo italiano. Ma anche altri tratti sembrano avvicinare Alberto al tipo dell’intellettuale mitteleuropeo di stirpe ebraica. Se per un verso è stato colto il contrasto tra l’aspetto sereno, forte e positivo della sua maschera pubblica e le sofferenze nascoste nel groviglio della sua interiorità, non si è mai parlato della coesistenza in lui di due anime, forse in conflitto tra loro, sicuramente in ricerca di equilibrio: lo spirito contemplativo dell’intellettuale e lo spirito pratico dell’uomo d’affari. In questo dualismo, che il figlio ha percepito e ricondotto alla “rettorica” e alle convenzioni dei salotti borghesi, si può riconoscere non soltanto una più ampia crisi della figura dell’intellettuale, ma anche il tramonto di una precisa tradizione culturale che aveva saputo coniugare senza imbarazzo due ambiti apparentemente distanti, se non addirittura opposti.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Studi filologici e interculturali tra traduzione e plurilinguismo, a cura di Rita Scotti Jurić, Nada Poropat Jeletić, Isabella Matticchio, 2016
From the nineteenth century onwards, the translation has become a channel to enrich Friulian lang... more From the nineteenth century onwards, the translation has become a channel to enrich Friulian language and literature with new expressions. At the turn of the century, the writers from Gorizia widened the range of authors: the translation arose as an attempt to transpose the original poetic expression. Later, however, with Pasolini and his Academiuta di lenga furlana, translation becomes a free poetical re–creation, an imitation which relies on the musical and symbolic values of a marginal and mostly oral language. What comes after Pasolini, both in opposition and in continuity, is hardly conceivable without the renewal of Friulian literature and the grafting of the masterpieces of European literature onto Friulian culture. Translations not only become more frequent, but they cover several genres and an increasingly varied number of languages and names, involving centers of culture, institutions, individuals such as Giorgio Faggin, who confronted mainly with the poetical experience of over sixty European authors, especially Dutch or from northern Italy, or Pierluigi Cappello, who is known not only for his poetical activity, but also for his keen interest on translation; notwithstanding the assumption of untranslatability, he has always looked for the intensity and stylistic refinement.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
I prums contac anter l poet de Grado Biagio Marin (1891–1985) y l scritour y sagist furlan Celso ... more I prums contac anter l poet de Grado Biagio Marin (1891–1985) y l scritour y sagist furlan Celso Macor (1925–1998) giata forma te n raport epistolar pié via de dezember dl 1984 tres la mediazion dl scritour y depenjadour Fulvio Monai y con l dejider de scrive, da pert dl poet, n contribut per la “Iniziativa Isontina” tla revista che Macor manajova. I doi inteletuai, che se encontova a livel leterar tla enrescida de formes de esprescion adatedes ence a n contest sozial che eliminova la pureza y l original, mess tost afronté na discuscion che peia via da na letra, meneda demez de dezember dl 1984 al foliet da vigni di “Il Piccolo” con chela che Marin damanova ciuldiche l auditore fossa vegnù dediché ot agn dant a la “cultura furlana”. Al poet, che protestova pervia che al vegniva sferié demez l carater talian da la cultura de Gorizia y che sotliniova l contribut pité sun l plan spiritual entant l prozes unitar, respogn Macor defenan chela intitolazion sciche at de giustizia per na cultura che fova steda dantaldut tl passé na componenta importanta dla zivilté de Gorizia y che tolova ite tl present l valour simbolich dla convivenza dignitousa anter etnies desvalives ma che rejonova una con l’autra. Entant l barat epistolar và la discuscion inant con tonns plu stersc azican i argomenc dla identité y dla interculturalité, ruvan a la fin a na sintesa plu auta, che toca – ence sce ala reconesc la dificolté da porté adum les posizions – sentimenc de stima y de respet un con l auter.
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
La didattica dell’italiano. Problemi e prospettive, a cura di Marcello Ostinelli, 2015
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Nuovo Liruti. Dizionario biografico dei friulani, 3, L’età contemporanea, a cura di Cesare Scalon, Claudio Griggio e Giuseppe Bergamini, Udine, Forum, 2011
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Nuovo Liruti. Dizionario biografico dei friulani, 3, L’età contemporanea, a cura di Cesare Scalon, Claudio Griggio e Giuseppe Bergamini, Udine, Forum, 2011
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Nuovo Liruti. Dizionario biografico dei friulani, 3, L’età contemporanea, a cura di Cesare Scalon, Claudio Griggio e Giuseppe Bergamini, Udine, Forum, 2011
Bookmarks Related papers MentionsView impact
«Quaderni dell’Associazione della Carnia Amici dei musei e dell’arte», 2007
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Giovani voci poetiche dall'Europa contemporanea
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Oltre i confini. Scritti in onore di don Luigi Tavano per i suoi 90 anni, 2013
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Tresesin. Ad Tricensimum, 2011
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Multas per gentes. Omaggio a Giorgio Faggin, 2009
Bookmarks Related papers MentionsView impact
Uploads
Papers by Gabriele Zanello
Per comprendere in modo approfondito la figura di Alberto Michelstaedter è dunque necessario prendere in esame sia le sue origini ebraiche, tanto cruciali quanto problematiche, sia i suoi sentimenti di italianità, presupposto per una reale integrazione culturale, sia la pratica della scrittura friulana, che costituisce un vero e proprio potenziamento dell’assimilazione, dal momento che nella Gorizia a cavallo fra i due secoli l’affermazione dell’identità friulana veniva strumentalizzata ai fini del nazionalismo italiano. Ma anche altri tratti sembrano avvicinare Alberto al tipo dell’intellettuale mitteleuropeo di stirpe ebraica. Se per un verso è stato colto il contrasto tra l’aspetto sereno, forte e positivo della sua maschera pubblica e le sofferenze nascoste nel groviglio della sua interiorità, non si è mai parlato della coesistenza in lui di due anime, forse in conflitto tra loro, sicuramente in ricerca di equilibrio: lo spirito contemplativo dell’intellettuale e lo spirito pratico dell’uomo d’affari. In questo dualismo, che il figlio ha percepito e ricondotto alla “rettorica” e alle convenzioni dei salotti borghesi, si può riconoscere non soltanto una più ampia crisi della figura dell’intellettuale, ma anche il tramonto di una precisa tradizione culturale che aveva saputo coniugare senza imbarazzo due ambiti apparentemente distanti, se non addirittura opposti.
Per comprendere in modo approfondito la figura di Alberto Michelstaedter è dunque necessario prendere in esame sia le sue origini ebraiche, tanto cruciali quanto problematiche, sia i suoi sentimenti di italianità, presupposto per una reale integrazione culturale, sia la pratica della scrittura friulana, che costituisce un vero e proprio potenziamento dell’assimilazione, dal momento che nella Gorizia a cavallo fra i due secoli l’affermazione dell’identità friulana veniva strumentalizzata ai fini del nazionalismo italiano. Ma anche altri tratti sembrano avvicinare Alberto al tipo dell’intellettuale mitteleuropeo di stirpe ebraica. Se per un verso è stato colto il contrasto tra l’aspetto sereno, forte e positivo della sua maschera pubblica e le sofferenze nascoste nel groviglio della sua interiorità, non si è mai parlato della coesistenza in lui di due anime, forse in conflitto tra loro, sicuramente in ricerca di equilibrio: lo spirito contemplativo dell’intellettuale e lo spirito pratico dell’uomo d’affari. In questo dualismo, che il figlio ha percepito e ricondotto alla “rettorica” e alle convenzioni dei salotti borghesi, si può riconoscere non soltanto una più ampia crisi della figura dell’intellettuale, ma anche il tramonto di una precisa tradizione culturale che aveva saputo coniugare senza imbarazzo due ambiti apparentemente distanti, se non addirittura opposti.
Il program al previôt lezions frontâls cun esperts docents de Universitât e professioniscj che a tignaran aprofondiments di linguistiche, gramatiche, leterature e didatiche, oltri aes ativitâts laboratoriâls che a permetaran di cognossi e meti in pratiche metodologjiis inovativis e buinis pes diferentis etâts dai students (art, storie, musiche, tecnichis artistichis, bai tradizionâi, visitis compagnadis tal teritori oltri a dut il rest...).
La partecipazion e je libare e gratuite: si pues iscrivisi a dut il percors formatîf, dome a une zornade o dome a une o plui lezions, i timbris te tessare personâl a atestaran lis oris fatis (cui che nol à ancjemò la tessare la varà in cheste ocasion domandantle tal moment de iscrizion ai 27 di Avost).
Al è pussibil fermâsi e stâ te stesse struture dulà che si ten il cors o in struturis dongje. La prenotazion e lis spesis par durmî e par mangjâ a son a caric di ognidun dai partecipants.
Si domande di segnâsi ae iniziative (specificant i laboratoris sielts) dentri di lunis ai 20 di Avost midiant de schede di iscrizion disponibile tal sît www.scuelefurlane.it. La schede e va compilade in dutis lis sôs vôs e inviade ae direzion info@scuelefurlane.it, la iscrizion e je valide dome se us rivarà une rispueste di conferme, se no clamait il 0432.501598 (int.5).
La iniziative e previôt massime 100 iscrits.
Al è disponibil ancje il servizi dal Centri Estîf di Tumieç par intratignî i fruts (dai 3 ai 11 agns) tes oris des lezions. Il servizi al è organizât de cooperative sociâl Maciao che si pues contatâ al n. 0433 468141 par acuardis direts (la cooperative e je sierade par feriis dai 13 ai 17 di Avost).
Par vê plui informazions si pues domandâ ae referente dal Docuscuele, dot.e Antonella Ottogalli, clamant des 9:00 aes 13:00 di lunis a vinars al 0432.501598 - int. 5 o scrivint une mail a info@scuelefurlane.it.
La fortuna di questa prima traduzione offerta da Megiser sarà secolare: essa comparirà nuovamente nella "Cosmographia generalis" di Paulus van Merle (1605), nel "Pater noster, oder das Vader unser inser in viertzig unterschiedlichen Sprachen" di Georg Pistorius Mauer (1621), in "An essay towards a Real Character and a Philosophical Language" di John Wilkins (1668), nell’"Oratio dominica" di Dan. Brown (1713), in un volume stampato da John Chamberlayne ad Amsterdam nel 1715 ("Oratio dominica in omnium gentium linguis", 1715), e in analoghe opere di Jean Joseph Marcel (1805) e Giovanni Battista Bodoni (1806), fino al "Mithridates oder allgemeine Sprachenkunde mit dem Vater Unser als Sprachprobe in beynahe fünfhundert Sprachen und Mundarten" di Johann Christoph Adelung (1809).
A questo filo di trasmissione pressoché univoca vanno affiancandosi, a partire dal 1745, le traduzioni di destinazione devota, solitamente incluse nei catechismi o nei libretti di preghiere in friulano destinati al popolo: versioni in cui alcuni significativi scarti di resa lessicale lasciano intuire anche difformità interpretative se non addirittura dottrinali. Seguendo questa scia si giunge a quello che, rispetto a Megiser, costituisce l’altro polo della storia traduttiva del Pater noster, vale a dire la recente versione contenuta nella "Bibie" in lingua friulana (1997): una traduzione più consapevole, più sensibile alle esigenze della scienza biblica contemporanea, e per questo divenuta ufficiale e adottata anche a livello liturgico.