Kontent qismiga oʻtish

Rivojlanayotgan mamlakat: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrirKeyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Add 2 books for verifiability (20230504)) #IABot (v2.0.9.3) (GreenC bot
MalikxanBot (munozara | hissa)
Botlar
759 775 edits
Bot: Tuz.
Qator 71: Qator 71:
2009 yilga kelib, XVFning [[Xalqaro valyuta jamgʻarmasi|Jahon Iqtisodiy prognozi]] mamlakatlarni "(1) aholi jon boshiga to'g'ri keladigan daromad darajasiga, (2) eksport diversifikatsiyasiga qarab rivojlangan, rivojlanayotgan yoki rivojlanayotgan mamlakatlar deb tasnifladi - shuning uchun jon boshiga yalpi ichki mahsulotga ega bo'lgan neft eksportchilari ilg'or tasnifga kirmaydi. Chunki uning eksportining 70% atrofida neft va (3) jahon moliya tizimiga integratsiyalashuv darajasi"<ref>{{Veb manbasi|sarlavha=Q. How does the WEO categorize advanced versus emerging and developing economies?|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/faq.htm#q4b|qaralgan sana=20 July 2009|ish=[[International Monetary Fund]]}}</ref>.
2009 yilga kelib, XVFning [[Xalqaro valyuta jamgʻarmasi|Jahon Iqtisodiy prognozi]] mamlakatlarni "(1) aholi jon boshiga to'g'ri keladigan daromad darajasiga, (2) eksport diversifikatsiyasiga qarab rivojlangan, rivojlanayotgan yoki rivojlanayotgan mamlakatlar deb tasnifladi - shuning uchun jon boshiga yalpi ichki mahsulotga ega bo'lgan neft eksportchilari ilg'or tasnifga kirmaydi. Chunki uning eksportining 70% atrofida neft va (3) jahon moliya tizimiga integratsiyalashuv darajasi"<ref>{{Veb manbasi|sarlavha=Q. How does the WEO categorize advanced versus emerging and developing economies?|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/faq.htm#q4b|qaralgan sana=20 July 2009|ish=[[International Monetary Fund]]}}</ref>.


* Rivojlanayotgan kichik orol davlatlari (kichik orol mamlakatlari boʻlgan rivojlanayotgan mamlakatlar guruhi, ular barqaror rivojlanishning oʻxshash muammolarini oʻrtoqlashtirmoqda: kichik, ammo oʻsib borayotgan aholi soni, cheklangan resurslar, uzoqlik, [[Tabiiy ofat|tabiiy ofatlarga]] moyillik, tashqi taʼsirlarga nisbatan zaiflik, [[Xalqaro savdo|xalqaro savdoga]] haddan tashqari qaramlik, va mo'rt muhitlar).
* Rivojlanayotgan kichik orol davlatlari (kichik orol mamlakatlari boʻlgan rivojlanayotgan mamlakatlar guruhi, ular barqaror rivojlanishning oʻxshash muammolarini oʻrtoqlashtirmoqda: kichik, ammo oʻsib borayotgan aholi soni, cheklangan resurslar, uzoqlik, [[Tabiiy ofat|tabiiy ofatlarga]] moyillik, tashqi taʼsirlarga nisbatan zaiflik, [[Xalqaro savdo|xalqaro savdoga]] haddan tashqari qaramlik va mo'rt muhitlar).
* Dengizga chiqish imkoni bo'lmagan rivojlanayotgan mamlakatlar ( [[dengizga chiqa olmaydigan mamlakatlar]] ko'pincha iqtisodiy va boshqa kamchiliklarga duch kelishadi).
* Dengizga chiqish imkoni bo'lmagan rivojlanayotgan mamlakatlar ( [[dengizga chiqa olmaydigan mamlakatlar]] ko'pincha iqtisodiy va boshqa kamchiliklarga duch kelishadi).
* Aynan manashu muammolar dengizga chiqish imkoniyati yo'q bo'lgan lekn rivojlanishni davom ettirayotgan mamlakatlarga bir muncha qiyinchilik tug'diradi.
* Aynan manashu muammolar dengizga chiqish imkoniyati yo'q bo'lgan lekn rivojlanishni davom ettirayotgan mamlakatlarga bir muncha qiyinchilik tug'diradi.

2023-yil 26-may, 13:54 dagi koʻrinishi

Ko'k rang: Rivojlangan mamlakatlar yoki shaharlar. Sariq rang: Rivojlanayotgan mamlakatlar.Qizil rang: Eng kam rivojlangan mamlakatlar. Qora rang: Ma'lumot mavjud emas mamlakatlar.
World map
Bu yerda inson taraqqiyoti va indeks toifalari tasvirlangan bo'lib ma'lumotlar 2021-yil va 2022-yillar ba'zasidan.Yashil rang: Juda baland.Sariq rang: Yuqori. Sariq rang: O'rta.Qizil rang: Past.Qora rang: Ma'lumot yo'q.

Rivojlanayotgan davlat - bu boshqa mamlakatlarga nisbatan kamroq rivojlangan sa'noat ba'zasi va inson taraqqiyoti indeksi (HRI) pastroq bo'lgan suveren davlat[1].

Biroq, bu ta'rif umumiy qabul qilingan emas.

Qaysi davlatlar ushbu toifaga tegishli ekanligi haqida ham aniq kelishuv mavjud emas[2][3].

Past va o'rta daromadli mamlakat ( LMIC ) atamasi ko'pincha bir-birining o'rnida ishlatiladi, lekin faqat mamlakatlar iqtisodiyotiga ishora qiladi. Jahon banki dunyo iqtisodiyotlarini aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan yalpi milliy daromadga qarab to‘rt guruhga ajratadi: yuqori, o‘rtadan yuqori, quyi o‘rta va past daromadli mamlakatlar.

Eng kam rivojlanayotgan davlatlar, dengizga chiqish imkoniyati yo'q bo'lgan va shu holatda ham rivojlanishga intillayotgan mamlakatlar.

Jadval yuqorisadagi boshqa mamlakatlar odatda yuqori daromadli mamlakatlar yoki rivojlangan mamlakatlar deb ataladi.

Bu atamani qo'llash bo'yicha bahs-munozaralar mavjud, chunki ba'zilar bu "biz" va "ular" tushunchasini eskirgan deb hisoblashadi[4].

2015 yilda Jahon banki "rivojlanayotgan dunyo toifalari" unchalik ahamiyatli bo'lmaganini e'lon qildi. Buning o'rniga, ularning hisobotlarida hududlar va daromad guruhlari uchun ma'lumotlar yig'indisi taqdim etilishini ta'klif qildi va amalda taqdim etdi

[3] [5].

" Global janub " atamasi ba'zilar tomonidan rivojlanayotgan mamlakatlarga muqobil atama sifatida qo'llaniladi.

Rivojlanayotgan mamlakatlar o'zlarining tarixi yoki geografiyasi tufayli ko'pincha umumiy xususiyatlarga ega.

Masalan, ular odatda quyidagilarga ega: xavfsiz ichimlik suvidan foydalanishning past darajasi, sanitariya va gigiena, energiya qashshoqligi, yuqori darajadagi ifloslanish (masalan, havo ifloslanishi, axlat, suvning ifloslanishi, ochiq defekatsiya ), tropik va yuqumli kasalliklarga chalingan odamlarning yuqori ko'rsatkichlari.( beparvo qilingan tropik kasalliklar ), ko'proq yo'l-transport hodisalari va umuman sifatsiz infratuzilmalar hisoblanadi.

Bundan tashqari, ko'pincha yuqori ishsizlik darajasi, keng qashshoqlik, keng tarqalgan ochlik, o'ta qashshoqlik, bolalar mehnati, to'yib ovqatlanmaslik, boshpanasizlik, giyohvand moddalarni suiiste'mol qilish, fohishalik, aholining haddan tashqari ko'payishi, fuqarolik tartibsizliklari, inson kapitalining qochishi, katta norasmiy iqtisodiyot, yuqori jinoyatchilik darajasi ( tovlamachilik, ta'lonchilik, o'g'irlik, qotillik, qotillik, qurol savdosi, jinsiy savdo, giyohvand moddalar savdosi, odam o'g'irlash, zo'rlash ), past ta'lim darajasi, iqtisodiy tengsizlik, maktabni tashlab ketish, oilani rejalashtirish xizmatlaridan etarli darajada foydalana olmaslik, o'smirlarning homiladorligi, ko'plab norasmiy aholi punktlari va uy-joy, hukumatning barcha darajalarida korrupsiya va siyosiy beqarorlik.

Rivojlangan mamlakatlardan farqli o'laroq, rivojlanayotgan mamlakatlarda qonun ustuvorligi mavjud emas.


Tibbiyotdan foydalanish imkoniyati ko'pincha past[6].

Rivojlanayotgan mamlakatlardagi odamlar odatda rivojlangan mamlakatlardagilarga qaraganda o'rtacha umr ko'rish davomiyligi pastroq bo'ladi, bu ham daromad darajasining pastligi, ham aholi salomatligining yomonlashuvini aks ettiradi[7][8][9].

Yuqumli kasalliklar[10],onalar o'limi[11][12],bolalar o'limi[13],va chaqaloqlar o'limi[14][15],odatda ushbu mamlakatlarda sezilarli darajada yuqori.

Iqlim o'zgarishining ta'siri yuqori daromadli mamlakatlarga qaraganda rivojlanayotgan mamlakatlarga ko'proq ta'sir qilishi kutilmoqda, chunki ularning aksariyatida iqlim zaifligi yuqori yoki iqlimga chidamliligi past[16].

Rivojlanayotgan mamlakatlar ko'pincha rivojlangan mamlakatlarga qaraganda o'rtacha yoshga ega. Aholining qarishi global hodisadir, ammo rivojlanayotgan mamlakatlarda aholi yoshi sekinroq o'sdi[17].

Jahon bankining 2019 yildagi yuqori daromadli iqtisodiyotlari xaritasi; yuqori daromadli iqtisodlar to'q ko'k rangda, sobiq yuqori daromadli iqtisodlar esa moviy ko'k rangda ko'rsatilgan.

.

Bozorlar va iqtisodiy o'sish bo'yicha

"Mamlakat" o'rniga "bozor" atamasini qo'llash, odatda, umumiy iqtisodiyotdan farqli o'laroq, mamlakatlar kapital bozorlarining xususiyatlariga alohida e'tibor berishni ko'rsatadi.

Boshqa mezonlarga ko'ra, ba'zi mamlakatlar rivojlanishning oraliq bosqichida yoki Xalqaro valyuta jamg'armasi (XVJ) ta'kidlaganidek,

Sovet Ittifoqi qulaganidan keyin "o'tish davri" mamlakatlari: Markaziy va Sharqiy Evropaning barcha mamlakatlari (shu jumladan, Birlashgan Millatlar Tashkiloti institutlarida hali ham "Sharqiy Evropa guruhi" ga tegishli bo'lgan Markaziy Evropa mamlakatlari: bular Markaziy Osiyodagi sobiq Ittifoq (SSSR) davlatlari ( Qozog'iston, O'zbekiston, Qirg'iziston, Tojikiston va Turkmaniston) shuningdekMo'g'uliston.

2009 yilga kelib, XVFning Jahon Iqtisodiy prognozi mamlakatlarni "(1) aholi jon boshiga to'g'ri keladigan daromad darajasiga, (2) eksport diversifikatsiyasiga qarab rivojlangan, rivojlanayotgan yoki rivojlanayotgan mamlakatlar deb tasnifladi - shuning uchun jon boshiga yalpi ichki mahsulotga ega bo'lgan neft eksportchilari ilg'or tasnifga kirmaydi. Chunki uning eksportining 70% atrofida neft va (3) jahon moliya tizimiga integratsiyalashuv darajasi"[22].

  • Rivojlanayotgan kichik orol davlatlari (kichik orol mamlakatlari boʻlgan rivojlanayotgan mamlakatlar guruhi, ular barqaror rivojlanishning oʻxshash muammolarini oʻrtoqlashtirmoqda: kichik, ammo oʻsib borayotgan aholi soni, cheklangan resurslar, uzoqlik, tabiiy ofatlarga moyillik, tashqi taʼsirlarga nisbatan zaiflik, xalqaro savdoga haddan tashqari qaramlik va mo'rt muhitlar).
  • Dengizga chiqish imkoni bo'lmagan rivojlanayotgan mamlakatlar ( dengizga chiqa olmaydigan mamlakatlar ko'pincha iqtisodiy va boshqa kamchiliklarga duch kelishadi).
  • Aynan manashu muammolar dengizga chiqish imkoniyati yo'q bo'lgan lekn rivojlanishni davom ettirayotgan mamlakatlarga bir muncha qiyinchilik tug'diradi.
  • Og'ir qarzga botgan kambag'al mamlakatlar, XVF va Jahon banki dasturining ta'rifi
  • O'tish iqtisodiyoti, markazlashtirilgan rejalashtirilgan iqtisodiyotdan bozorga asoslangan iqtisodiyotga o'tish
  • Ko'p o'lchovli klasterlash tizimi: turli mamlakatlar rivojlanish ustuvorliklari va resurslarga va institutsional imkoniyatlarga kirish darajalariga ega ekanligini tushungan holda[23],va rivojlanayotgan mamlakatlar va ularning xususiyatlari haqida batafsilroq tushuncha berish uchun olimlar ularni beshta alohida guruhga ajratdilar. qashshoqlik va tengsizlik darajasi, mahsuldorlik va innovatsiyalar, siyosiy cheklovlar va tashqi oqimlarga qaramlik kabi omillarga asoslanadi[24][25].

Umuman olganda, JST har qanday davlatning o'zini "rivojlanayotgan" da'vosini qabul qiladi.

So'nggi 20 yil ichida deyarli barcha iqtisodiy ko'rsatkichlar bo'yicha "rivojlangan" bo'lgan ba'zi davlatlar hali ham "rivojlanayotgan mamlakatlar" deb tasniflanishini talab qilmoqdalar, chunki bu ularga JSTda imtiyozli rejimdan foydalanish huquqini beradi,bunday davlatlarga:Bruney, Gonkong, Quvayt,Makao, Qatar, Singapur va Birlashgan Arab Amirliklari bu o'zini o'zi e'lon qilgan maqom uchun tilga olingan va tanqid qilingan[26].


Shuningdek qarang

  • Mustamlakachilik
  • Iqtisodiy mo''jiza
  • Xalqaro rivojlanish
  • Yer islohoti
  • Bir kattalarga to'g'ri keladigan boylik bo'yicha mamlakatlar ro'yxati
  • Rivojlanayotgan mamlakatlardan kelgan mehnat muhojirlari

Manbalar

Keltirilgan asarlar

Tashqi havolalar

  • Quotations related to Developing country at Wikiquote
  1. ↑ O'Sullivan, Arthur. Economics: Principles in Action. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall, 2003 — 471-bet. ISBN 978-0-13-063085-8. 
  2. ↑ „Composition of macro geographical (continental) region“. United Nation s. 2010-yil 6-martda asl nusxadan arxivlangan.
  3. ↑ 3,0 3,1 „Should we continue to use the term "developing world"?“. World Bank blogs (2015-yil 16-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 5-mart.
  4. ↑ Rosling, Hans „Chapter 1: The Gap Instinct“, . Factfulness: Ten Reasons We're Wrong About The World – And Why Things Are Better Than You Think. Sceptre, 2018 — 353-bet. ISBN 978-1-250-10781-7. Qaraldi: 2020-yil 5-mart. 
  5. ↑ „The 2016 edition of World Development Indicators is out: three features you won't want to miss“ (en). blogs.worldbank.org. Qaraldi: 2020-yil 5-mart.
  6. ↑ Alhaji, Mohammed M.; Alam, Sartaj (21 March 2019). "Health Policy and System Research in Global South: Bridging the Gap through Citizen Participation". Journal of Postgraduate Medical Institute 33 (1). Archived from the original on 2022-06-28. https://web.archive.org/web/20220628094209/http://ejournalsystem.net/index.php/jpmi/article/view/2474. Qaraldi: 2023-04-08. Rivojlanayotgan mamlakat]]
  7. ↑ Jetter, Michael; Laudage, Sabine; Stadelmann, David (June 2019). "The Intimate Link Between Income Levels and Life Expectancy: Global Evidence from 213 Years*" (en). Social Science Quarterly 100 (4): 1387–1403. doi:10.1111/ssqu.12638. ISSN 0038-4941. https://doi.org/10.1111/ssqu.12638. Qaraldi: 14 April 2022. Rivojlanayotgan mamlakat]]
  8. ↑ Rogers, R. G.; Wofford, S. (April 1989). "Life expectancy in less developed countries: socioeconomic development or public health?". Journal of Biosocial Science 21 (2): 245–252. doi:10.1017/s0021932000017934. ISSN 0021-9320. PMID 2722920. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2722920/. Qaraldi: 14 April 2022. Rivojlanayotgan mamlakat]]
  9. ↑ Freeman, Toby; Gesesew, Hailay Abrha; Bambra, Clare; Giugliani, Elsa Regina Justo; Popay, Jennie; Sanders, David; Macinko, James; Musolino, Connie et al. (10 November 2020). "Why do some countries do better or worse in life expectancy relative to income? An analysis of Brazil, Ethiopia, and the United States of America". International Journal for Equity in Health 19 (1): 202. doi:10.1186/s12939-020-01315-z. ISSN 1475-9276. PMID 33168040. PMC 7654592. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=7654592. 
  10. ↑ Fauci, A. S. (1 March 2001). "Infectious Diseases: Considerations for the 21st Century". Clinical Infectious Diseases 32 (5): 675–685. doi:10.1086/319235. PMID 11229834. https://doi.org/10.1086/319235. Qaraldi: 14 April 2022. Rivojlanayotgan mamlakat]]
  11. ↑ Declercq, Eugene; Zephyrin, Laurie (December 16, 2020) (en). Maternal Mortality in the United States: A Primer. doi:10.26099/ta1q-mw24. https://www.commonwealthfund.org/publications/issue-brief-report/2020/dec/maternal-mortality-united-states-primer. Qaraldi: 14 April 2022. Rivojlanayotgan mamlakat]]
  12. ↑ Girum, Tadele; Wasie, Abebaw (7 November 2017). "Correlates of maternal mortality in developing countries: an ecological study in 82 countries". Maternal Health, Neonatology and Perinatology 3 (1): 19. doi:10.1186/s40748-017-0059-8. ISSN 2054-958X. PMID 29142757. PMC 5674830. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5674830. 
  13. ↑ Mohsin. „Latest child mortality estimates reveal world remains off track to meeting Sustainable Development Goals“ (en). World Bank (2021-yil 20-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 14-aprel.
  14. ↑ „In poor countries birth spacing affects infant mortality“ (en). Max-Planck-Gesellschaft (2019-yil 5-iyul). Qaraldi: 2022-yil 14-aprel.
  15. ↑ Molitoris, Joseph; Barclay, Kieron; Kolk, Martin (3 July 2019). "When and Where Birth Spacing Matters for Child Survival: An International Comparison Using the DHS". Demography 56 (4): 1349–1370. doi:10.1007/s13524-019-00798-y. ISSN 0070-3370. PMID 31270780. PMC 6667399. https://doi.org/10.1007/s13524-019-00798-y. Qaraldi: 14 April 2022. Rivojlanayotgan mamlakat]]
  16. ↑ "Global mismatch between greenhouse gas emissions and the burden of climate change" (En). Scientific Reports 6 (1): 20281. February 2016. doi:10.1038/srep20281. PMID 26848052. PMC 4742864. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4742864. 
  17. ↑ "World population ageing 2013". Statistical Papers - United Nations (Ser. A), Population and Vital Statistics Report. 2014-05-27. doi:10.18356/30d0966c-en. ISBN 9789210566513. ISSN 2412-138X. http://dx.doi.org/10.18356/30d0966c-en. 
  18. ↑ Bożyk, Paweł „Newly Industrialized Countries“, . Globalization and the Transformation of Foreign Economic Policy. Ashgate Publishing, Ltd, 2006. ISBN 978-0-7546-4638-9. 
  19. ↑ Guillén, Mauro F. „Multinationals, Ideology, and Organized Labor“, . The Limits of Convergence. Princeton University Press, 2003. ISBN 978-0-691-11633-4. 
  20. ↑ Waugh, David „Manufacturing industries (chapter 19), World development (chapter 22)“, . Geography, An Integrated Approach, 3rd, Nelson Thornes Ltd., 2000 — 563, 576–579, 633, and 640-bet. ISBN 978-0-17-444706-1. 
  21. ↑ Mankiw, N. Gregory. Principles of Economics, 4th, 2007. ISBN 978-0-324-22472-6. 
  22. ↑ „Q. How does the WEO categorize advanced versus emerging and developing economies?“. International Monetary Fund. Qaraldi: 2009-yil 20-iyul.
  23. ↑ Koch, Svea (2015-06-01). "From Poverty Reduction to Mutual Interests? The Debate on Differentiation in EU Development Policy". Development Policy Review 33 (4): 479–502. doi:10.1111/dpr.12119. ISSN 1467-7679. 
  24. ↑ Vázquez, Sergio Tezanos; Sumner, Andy (December 2013). "Revisiting the Meaning of Development: A Multidimensional Taxonomy of Developing Countries". The Journal of Development Studies 49 (12): 1728–1745. doi:10.1080/00220388.2013.822071. 
  25. ↑ Taeihagh, Araz (2017). "Crowdsourcing, Sharing Economies and Development". Journal of Developing Societies 33 (2): 191–222. doi:10.1177/0169796x17710072. 
  26. ↑ „Memorandum on Reforming Developing-Country Status in the World Trade Organization.“. whitehouse.gov (2019-yil 26-iyul). 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Rivojlanayotgan_mamlakat&oldid=3729918" dan olindi