Vorige week was het plotseling in het nieuws: de volksvertegenwoordiging van de Nederlandse Antillen heeft het Papiaments als officiële taal erkend. Dit nieuws roept meer vragen op dan het antwoorden geeft, vindt Gert Oostindie, Leids hoogleraar Caribische geschiedenis. Het Papiaments wordt immers op de meeste scholen al lang als officiële taal onderwezen. Wat zou de achtergrond van deze erkenning kunnen zijn?

Amigoe
Het bericht is door het Curaçaose dagblad Amigoe naar buiten gebracht en vervolgens opgepikt door De Volkskrant en Trouw. Volgens Norman Serphos, voorlichter van het Antillenhuis in Den Haag, gaat het om een officiële erkenning in het Antilliaanse parlement van een praktijk die al geruime tijd bestaat. Nederlands is lange tijd de enige officiële taal van de Nederlandse Antillen geweest. Met dit besluit is nu het Papiaments voor de eilanden Curaçao en Bonaire en het Engels voor de bovenwindse eilanden erkend. De Nederlandse Antillen hebben nu drie officiële talen.

Papiamentu-test
Tegelijk met de erkenning als officiële taal heeft Statenlid Eunice Eisden, van de Partij MAN, in het parlement aangedrongen op een Papiamentu-test voor alle mensen die zich op de Antillen willen vestigen, schrijft Amigoe. Dit heeft hij gedaan als reactie op de nieuwe regeling in Nederland waarbij aanvragers van een Nederlands paspoort Nederlands moeten kunnen spreken.

Statement
De officiële erkenning komt voor Gert Oostindie als een verrassing: ‘Ik dacht dat er al sinds jaren drie officiële talen waren op de Antillen. Maar meer van belang is de vraag wat ze ermee willen.’ Volgens Oostindie is het niet nodig om een vaste basis aan het Papiaments te geven; de taal heeft een hoog prestige en is stevig verankerd in de bevolking van de benedenwindse eilanden. Hij ziet het als een statement aan Nederland met de bestuurlijke hervormingen die voor de deur staan. De Nederlandse Antillen houden binnenkort op te bestaan als zelfstandig land binnen het koninkrijk. Sint Maarten en Curaçao krijgen een status aparte en de andere eilanden worden Nederlandse gemeenten. ‘Ik kan me voorstellen dat ze dit nog even geregeld willen hebben. Hiermee slaan ze een soort piketpaaltje: let op Nederland, je mag je met alles bemoeien, maar blijf vooral van de taal af. Dat proef ik er wel in.’

Integratie
Het Papiaments wordt al eeuwen gesproken. Anders dan andere Creoolse talen is deze taal van alle etnische groepen en sociale klassen, daardoor verschilt de situatie op de Nederlandse Antillen sterk met die in bijvoorbeeld Suriname, waar het Nederlands juist een sterke bindende functie had en nog steeds heeft. Oostindie: ‘Ideologisch is de officiële erkenning belangrijk, maar om allerlei praktische redenen is het Papiaments ook problematisch. Denk maar aan de integratie van Antilliaanse jongeren in Nederland.’

Instructietaal
Een ander praktisch probleem is de inrichting van het onderwijs. Ieder schoolbestuur mag kiezen welke taal de instructietaal is. Volgens een commentaar in dezelfde editie van Amigoe die het bericht over de officiële erkenning bracht, staan er lange rijen van ouders die hun kind willen inschrijven voor de paar openbare Nederlandstalige scholen en is het merendeel van die ouders daardoor aangewezen op duur privé-onderwijs.

Antillianisering
Op de Nederlandse Antillen wordt sinds lange tijd het adagium gehuldigd dat je kinderen die helemaal niets van Nederlands kennen, niet lastig moet vallen met Nederlands. Oostindie: ‘Vroeger lag de verantwoordelijkheid voor het onderwijs bij Nederlanders en Surinamers, die over het algemeen beter Nederlands spreken dan Antillianen. Het onderwijs is nu overgenomen door Antilliaanse leerkrachten die van zichzelf het Nederlands minder beheersen. Maar die overname vond dan ook plaats in een context van Antillianisering en een sentiment van geen Nederlanders willen zijn en geen Nederlands willen spreken.’

(13 maart 2007/SH)