THE PROBLEM OF THE GOTHIC SCRIPT ORIGIN

. … 2008. VISNYK LVIV UNIV. Ser. Bibliology… 2008. Is. 3. P. 9 – 20 . 3. . 9 – 20 003.347:930.1 Ь Ь . , 17, . , 79601, , . (032) 261-35-97 , , - є є Ь - , є , ’ , . : , , - . , ( , ) є , ’ . ’ є - є . ь . , – XI–XII , , - ., 1 , є . “fractura”, “écriture brisée” ( “littera gallica” ( “ ” , є XV ., ( “ ”, , “ 1 - . . є : , - . , – ) ) 2, “lettre de forme” ( є , ) 3. . 4 5 ). “ . XVIII ” XIII –XV . . . . . , ” . . XIII–XIV - . .– , 1975. – . 20. 2 . . . , 1987. – . 106. 3 Szanto T. Pismo i styl. – Wrocław; Warszawa; Kraków; Gdańsk; Łód , 1986. – S. 44. 4 . . .– , 1969. – . 92. 5 . . XIII–XIV . ... – . 8. © - ., 2008 .– - 10 . – . . . . – . є . : - , - . 6 . . . , , , , . , . . , є . , , . . . є , . , . . , . . . . . , , . , . , , “Martyro( – )7. – - ( logium poeticum”, 811– 814 ), . , .), X . , , XI . ( 8 . . є , (Schrifttum). , , - . , “ ” 9 - . . ) 10, ( ’ XI ., , - , (Gitterschrift) 11, – , . – 12 - , ’ . . , (“nicht etwa um eine Revolution”), 13 . . – , ” ’ . 6 IX ., . XII ., , 14 “ . , Kürbisówna B. Rec.: Scriptura Latina libraria a seculo primo usque ad finem medii aevi LXXVII imaginibus illustrate cura Joachimi Kirchner, Monachii 1955 // Studia ródłoznawcze. Commentationes. – Poznań, 1958. – T. III. – S. 276. 7 Húščava A. Dejiny a vývoj nášho pisma. – Bratislava, 1951. – S. 205, 229. 8 Foerster H. Abriss der lateinischen Paläographie. – Bern, 1949. – S. 178. 9 Ibidem. – S. 181. 10 Ibidem. 11 Kirchner J. Ausgewählte aufsätze. Aus Paläographie, Handschriftenkunde, Zeitschriftwesen und Geistesgeschichte. Zum 80. Geburtstag des Verfassers am 22 August 1970 herausgegeben vom Verlag Anton Hiersemann. – Stuttgart, 1970. – S. 78. 12 Ibidem. – S. 78. 13 Mazal O. Buchkunst der Gotik. – Graz, 1975. – S. 23–24. 14 Semkowicz W. Paleografia łacińska. – Kraków, 2002. – S. 313. 11 – XIII ., , 15 . . 16 . XI–XII ., (80- XI “ ” , . – 30- : XII , . ” – 15 .), ’ 18 , 20 . , , , 21 23 . . , ). XI .), XII .)17. , 19 . . “ : - , є , XI – ( (20 – 80(30–40. , , - ( , 22 . - Є , . . . XII . , . . , .), , . . , . – є ( є . . - , XIII .24). “ ” Friedrich G. Učebna kniha Paleografie Latinské. – Praha, 1898. – S. 152, 154. . . // . – , 1954. – . V. – . 269–286; . : ürbisówna B. Rec.: . . ... // Studia ródłoznawcze. Commentationes. – Warszawa, 1957. – T. I. – S. 300. 17 . . // / . . . .– , 2003. – . 34; . . ...; . . ... – . 20. 18 Hurm O. Schriftform und Schreibwerkzeug. Die Handhabung der Schreibwerkzeuge und ihr Formbildender einffluss auf die Antiqua bis zum einsetzen der Gotik. – Wien, 1928. – S. 9, 105. 19 Kürbisówna B. Rec.: Boussard J. Les influences insulaires dans la formation de l’ecriture gothique, Scriptorium. Bruxelle. 1951. T. V. S. 238–264 // Studia ródłoznawcze. Commentationes. – Warszawa, 1957. – T. I. – S. 300. 20 Boussard J. Les influences insulaires dans la formation de l’ecriture gothique // Scriptorium (Revue internationale des etades relatives aux manuscrits). – Bruxelle, 1951. – T. V, fasc. 2. – S. 240. 21 Boussard J. Les influences insulaires... – S. 238–242. . . , .: Kürbisówna B. Rec.: Boussard J. Les influences... – S. 300. 22 . . .– , 1969. – . 94–101. 23 . . ... – . 34–35; ё . XIII–XV . – , 1974. – . 34. . . , є, XIV ., .: . . // .– , 1964. – . 26. – . 33. 24 . . ... – . 35; . : . . XIII–XV . // .– , 1963. – . 23. – . 43– 44; ё . XIII – XIV . ( . . . ) // .– , 1966. – . 29. – . 228–253; ё . – ( XIII–XIV .) // : , , .– , 1972. – . 310–328; ё . ... – . 20. 16 - 12 . , 25 , є . - є . , : є 26 , . , , . – . . 28 , Є , ) (taille oblique de la plume)29. , ( є ’ , . . , , , . є , . , . . ), є . - XI–XIII - - . ( є є - ”31. . . , . , є ’ . “ , . ( , ., , . , – . XII ). XIII , є . , 30 Є - є . , - є 27 .32 - , ’ . ’ . є , XII ., . ’ 33 , є ( ) “ , ” . . ’ , , . 34 . 25 A Palaeographer’s View. The selected writing of Julian Brown. – New York, 1993. – S. 55–56. Stiennon J. Paléographie du Moyen Âge. – Paris, 1991. – S. 125. 27 Ibidem. 28 Ibidem. 29 Perrat Ch. Paléographie médiévale / L’histoire et ses methodés (Encyclopédie de la Pléiade). – Paris, 1961. – 26 S. 602. 30 Ibidem. – S. 603. Delitsch H. Geschichte der abendländischen Schreibschriftformen. – Leipzig, 1928. – S. 114. . . ... – . 31. 33 Funke F. Buchkunde. Ein Überblick über die Geschichte des Buches. – München; London; New York; Paris, 1992. – S. 31. 34 . . ... – . 95–96; . . ... – . 19. 31 32 13 35 , 36 . XII . . , , .37 - є . . . , 38 - . , XI 39 , . ( , ) . XI 40 . . XI , ”41. ’ “ , 42 . : , , “ 43 ” . є , : . є . . , . є . . є - . є, , . ., , - 44 . , 2001 . , XII 45 . , . , 35 Hajnal . Universities and the development of writing in the XIIth – XIIIth centuries // Scriptorium. – Bruxelle, 1952. – T. VI, fasc. 2. – S. 177–184; Ejusd. A propos de l’enseignement de l’ecriture dans les universités medievales // Scriptorium. – Bruxelle, 1957. – T. XI, fasc. 1. – S. 5, 14; Stiennon J. Paléographie du Moyen Âge. – S. 130; . : . . ... – . 26. 36 Hajnal I. L’enseignement de l’écriture aux universités médiévales / Deuxième edition par L. Mezey. – Budapest, 1959. – S. 48; . : Kürbisówna B. Rec.: Hajnal I. L’enseignement de l’écriture aux universités médiévales. Studia Historica Academiae Scientiarum Hungaricae 7. Budapestini 1954, s. 187. // Roczniki Historyczne. – 1955/56. – T. 22. – S. 205–212. 37 Hajnal I. L’enseignement de l’écriture aux universités médiévales... – S. 48. 38 Kürbisówna B. Rozwój pisma gotyckiego // Sprawozdania poznańskiego towarzystwa przyjaciół nauk. – Poznań, 1957. – T. XIX. – S. 251–253. 39 Ibidem. – S. 252. 40 Kürbisówna B. Rec.: Stiennon J. L’écriture diplomatique dans le diocèse de Liège du XI au milieu du XIII siècle. Reflet d’une civilization. Bibliothèque de la Faculté de Philosophie et Lettres de l’Université de Liège, Ser. Grand in 8°, fasc. 8. Société d’Edition “Les Belles Lettres”, Paris. 1960, s. 428, 3 nlb. + 355 tabl. i ilustr. // Studia ródłoznawcze. Commentationes. – Warszawa; Poznań, 1966. – T. XI. – S. 151. 41 Szanto T. Pismo i styl / Wyd. drugie. – Wrocław; Warszawa; Kraków; Gdańsk; Łód , 1986. – S. 44. 42 Georges J. Pismo – pamięć ludzko ci. – Wrocław, 1994. – S. 92. 43 Ibidem. 44 Ibidem. 45 Szyma ski J. Nauki pomocnicze historii / Wyd. nowe przejrzane i zmienione. – Warszawa, 2001. – S. 329. XIX . . , .: Paoli C. Grundriss der lateinischen Palaeographie und der urkundenlehre. – Innsbruck, 1885. – S. 19. - 14 )46. ’ є є ( , , - , , , , . Є 47 . . , , . є : 48 - , – є . є ’ , 49 , , 50 , , 51 , XI . , є . є є . , : . XII , , , , - , 52 , , є . 53 1) . . . XI . , , XII , , , є . , 54 , , , , . . ( “ - , - )55. ” , “ ” - , . є 46 XIII . : – – . Szyma ski J. Nauki pomocnicze historii... – S. 329. Ibidem. – S. 329–330. 48 Rec.: Higonnet Ch. L’ecriture. “Que sais-je?” Le point des connaisances actuelles, t. 653, Presses Universitaires. Paris, 1955, 136 s. // Studia ródłoznawcze. Commentationes. – Warszawa; Poznań, 1959. – T. IV. – S. 213. . : . . ... – . 16–17. 49 Gieysztor A. Zarys dziejów pisma łacińskiego. – Warszawa, 1973. – S. 122. 50 Ibidem. – S. 123. 51 Ibidem. 52 Ibidem. 53 Ibidem. – S. 124. 54 Heimann H.-D. Wprowadzenie do historii redniowiecznej / Przeł. z niem. S. Kwiatkowski. – Toruń, 1999. – S. 94. 55 Silvestre H., Boyle L. E. Medieval Latin Palaeography. A Bibliographical introduction. Toronto – Buffalo – London, 1984, 398 p. // Scriptorium. – Bruxelles, 1985. – T. XXXIX, fasc. 1. – S. 316. 47 15 56 . ’є , 57 , 58 , , , . , “ ” , є , – , , - , , - ( є 59 , ). 60 , , , – . , 2) . ( ) – - . , , , . , “ 61 , – є ”– XI . . є , - , . 62 , ’ , , , , . , , . ) ( . є . , 63 , , , . , . , , , 64 . . – , ( ) . 56 . . // .– , 1978. – . 79. 57 . – . 78. 58 . 59 Leist F. Urkundenlehre. Katechismus der Diplomatik, Paläographie, Chronologie und Sphragistik. Mit sechs Tafeln Ubbildungen. – Leipzig, 1893. – S. 91; Wattenbach W. Anleitung zur Lateinischen Palaeographie. – Leipzig, 1872. – S. 41. 60 Samsonowicz H. Pojęcie przestrzeni w mie cie redniowiecznym // Problemy nauk pomocniczych historii. Materiały na III Konferencję po więconą naukom pomocniczym historii. – Katowice, 1974. – S. 7. 61 Kürbisówna B. Rozwój pisma gotyckiego... – S. 252. 62 . . ... – . 31. 63 Gieysztor A. Zarys dziejów pisma łacińskiego... – S. 123. 64 Semkowicz W. Paleografia łacińska... – S. 64. - 16 . є 65 : . є , – - , , XIII .– 68 ; , ( , 70 ; .– XII . – XIII . – . є , , , 67 ; XV XIV .– – є 66 , ; , 69 ; 71 ). є . – - XV - , . . є ( (XI , є , ). - .) . , , “ є є ” . , є ” , - . , , 3) “ ’ . - . . - , , 72 73 , . є , є XI . - , – , ( ), 74 , . , , , - - , , . - , , . Semkowicz W. Paleografia łacińska... – S. 123. . : Ratkowska P. Orozjusz w rysunku saskim z końca XII w. // Studia ródłoznawcze. Commentationes. – Warszawa, 1990. – S. 4, 20. 67 Guriewicz A. Kultura i społeczeństwo redniowiecznej Europy. – Warszawa, 1997. – S. 269. 68 Amejsenowa Z. Rękopisy i pierwodruki iluminowane Biblioteki Jagiellońskiej. – Wrocław; Kraków, 1958. – S. 74. 69 Ibidem. – S. 90. 70 Zbiory rękopisów w bibliotekach i muzeach w Polsce / Oprac. D. Kamolowa, K. Muszyńska. – Warszawa, 1988. – 492 s. 71 Guriewicz A. Kultura i społeczeństwo redniowiecznej Europy... – S. 267. 72 . , , .: Cencetti G. Paleografia Latina. – Roma, 1978. – S. 28. 73 . . ... – . 92. 74 . . ... – . 6. 65 66 17 . , , , – ( , - ” ); ) ”/ : “ VIII–IX .76, XII ). є . . .“ ( ) – , .78 ( XI . ; ) ); .75, ( . VIII ., XI ., XII .77, . 1). a) XI ) . b) VIII ) : ) VIII / IX . . XII d) - f) . XII . XI . 1. , “ є є , ” - . . , , – - 75 Codices Latini Antiquiores. A palaeographical guide to latin manuscripts prior to the ninth century / Ed. by E. A. Lowe. – Oxford, 1972. – P. II (Great Britain and Ireland). № 146. 76 Kirchner J. Scriptura latina libraria. A saeculo primo usque ad finem Medii Aevi. LXXVII imaginibus illustrate. – Monachii, 1955. – Tab. 14b, 29, 43. 77 Pražák J. Latinské písmo v českych zemích od 11. do 16. století. Soubor reprodukci (P íloha Archivniho časopisu) // Archivni časopis. – Praha, 1970–1976. – R. 20–26. – Tab. 3. 78 . . ... – . 27. - 18 79 , 80 , , . є ); , : m, n, q, s ( 81 . . . - , ( . . 1); ( : d, XI . є ) 82 , i, c. . 83 , . , ’ XII, .84 30- XIII , XII .85. .( . VIII XII - - . - - . 1): - 1) , 1) - ; 2) , , h, l, n, u; 3) ; 2) , h, l, n, u; 3) , , s, s, ; ; 4) 4) t t . . є, - - ’ ’ - VII–VIII . - 86 . є , ( ’ , . . ’ . є . , ’ , - , . 1): 79 Chatelain E. Paléographie des classiques Latins. – Paris, 1884–1892. – S. 13, pl. CXXXVIII. Cencetti G. Paleografia Latina... – S. 127. Foerster H. Abriss... – S. 181. 82 Chatelain E. Paléographie des classiques Latins... – S. 13, pl. XLIX; S. 5, pl. XVII. 83 Cencetti G. Paleografia Latina... – S. 129. 84 Gimeno Blay F. M. De scriptura gotica. Algunos Ejemplos a proposito de sus inicios en la peninsula Ibérica // Scriptorium. – Bruxelles, 1993. – T. XLVII, 2. – S. 118. 85 Ibidem. – S. 125. 86 . . ... – . 81. 80 81 19 1) 2) 3) 1) 2) 3) ; ; : : b, d, i, m, n, u; b, d, i, m, n, u; 4) ; ; 4) e e ; ; 5) 5) o. є . ), ’ , ( o. є ) ( є Є , – ( - )87. - 4) . . : XI .; XI .; XII .88 XIII XII 20є XI . ., 80- - . 89 . . . . XI 91 , . - . є . ), ( ), .90 . XII – , - ( – , ), ( ( ). , , - , . ’ , XI . XI–XII , 87 Є , 92 . . . , 93 , . . . . .– , 1987. – . 189. 88 Pražak J. Názvoslovi knižních písem v českých zemích, I. 11–13 stoleti // Studie o rukopisech. – Praha, 1965. – T. 4. – S. 17. 89 . . ... – . 269–286. 90 Chatelain E. Paléographie des classiques Latins. – S. 27, pl. CXCIV; S. 13, pl. XLVII; S. 26, pl. LXXXVI. 91 .: “Acte de donation” 1151 . – : Prou M. Nouveau recuel de facsimiles d’écritures du XII au XVII siecle. – Paris, 1896. – Pl. III. 92 . . 1940- – 1970// .– , 1974. – . 275. 93 . , , . . . .– . 1535 III (Miscellanea Sancti Ambrosii). – 85 . - 20 . - , , : XII , - , - , , . , , ), є )94. , є ( є , є - , - ( , , , ’є , , , , - . , , є XIII–XIV . , є . ( є , , ), , - : , , - . , . - , , ( ( : ), - ). XI Є , . XII . . , , – . THE PROBLEM OF THE GOTHIC SCRIPT ORIGIN Mykola ILKIV- SVYDNYTSKYI Ivan Franko National University of Lviv, Library, 17, Drahomanov Str., Lviv, 79601, Ukraine, tel. (032) 2613597 The author has analysed and systematised the available hypotheses of the origin of Gothic script in Western European and Russian historiography, and has also provided his view concerning this problem, as the question of origin is important to clarify the local peculiarities, schools and traditions in the further graphic evolution of this type of Latin script. Key words: Gothic script, lettre ronde, graphic transformation. 16. 05. 2008 21. 05. 2008 94 . / . .– , 1992. – . 345 ( № 42).