Olgu Sunumu/Case Report
Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi
Bir olgu nedeniyle tüberküloz spondilodiskit
A case of tuberculous spondylodiscitis
Reyhan YİŞ1,
Hadiye DEMİRBAKAN2,
Nuran AKMİRZA-İNCİ3, Erdal YAYLA4
ÖZET
ABSTRACT
Akciğer dışı tüberküloz (ADTB) gelişmiş ve gelişmekte
Extrapulmonary tuberculosis (EPTB) is an important
olan ülkelerde, akciğer tüberkülozu (TB) gibi önemli bir
health problem like pulmonary TB in both developing
sağlık sorunudur. ADTB primer enfeksiyondan yıllar sonra
and developed countries. EPTB may occur years after
ortaya çıkabileceği gibi hızla ilerleyerek akut bir tablo ile
the primary infection or it may manifest itself as a
de kendini gösterebilir. TB tanısı genellikle aside dirençli
rapidly progressive disease. TB is generally diagnosed
basil (ARB) boyama, radyografi bulguları gibi geleneksel
by traditional methods, such as expectorate smear
yöntemler ve kültür ile konulmaktadır. Mevcut tanı
microscopy, chest radiography findings and expectorate
yöntemleri örnekteki düşük mikobakteri seviyeleri veya
culture. Current diagnostic procedures remain inadequate
zaman alıcı prosedürler nedeniyle yetersiz kalmaktadır.
due to low mycobacteria levels in sample and/or time
Bu yazıda TB PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) ile tanı
consuming procedures. We presented a case of EPTB who
konmuş bir ADTB vakası sunulmaktadır. Radyolojik ve
was diagnosed with TB polymerase chain reaction (PCR).
patolojik bulgular TB için kuşkulandırıcı olsa da ARB
Although the radiological and pathological findings were
incelemesinde ve TB kültüründe pozitiflik saptanmamıştır.
suspicious for TB, searching for acido-resistant bacilli
34 yaşında kadın hasta, 3-4 yıldır var olan ve son 10 günde
(ARB) and TB culture did not reveal a positivity. A 34 year
artış gösteren bel ağrısı yakınması ile başvurmuştur.
old woman patient presented with 3-4 years history of
Hasta beyin cerrahisi kliniğine spondilodiskit öntanısı ile
waist pain which increased in the last 10 days. The patient
yatırılmıştır. Öyküsünde ateş ve gece terlemesi olmadığı
was admitted to neurosurgery clinic with a prediagnosis
ancak iştahsızlık ve son birkaç ayda kilo kaybı olduğu
of spondilodyscitis. The past history revealed that she
öğrenilmiştir. Direkt akciğer grafisi ve toraks bilgisayarlı
had no fever and night sweeting but she had decreased
tomografisi (BT) normal olarak saptanmıştır. Çekilen
appettite and weight loss in the last few months. X-ray
kontrastlı lomber magnetik rezonans (MR) grafisinde L2-3
chest graphy and computed tomography of the thorax
seviyesinde, psoas kasında yoğun kontrast tutulumu,
were normal. While lomber magnetic resonance (MR) with
lomber
posterior
contrast revealed dense contrast involvement in psoas
elemanlarda kemik destrüksiyonu tesbit edilmiştir. Hastaya
BT’de
L2-3
muscle, lomber CT revealed bone destruction in corpus
tanı ve tedavi amacı ile planlanan cerrahi operasyon
and posterior element of vertebra at L2-3 level. Abscess
esnasında abse drenajı yapılmıştır. Örneğin mikroskobik
drainage was performed during surgery which was done
incelemesinde
for diagnosis and treatment. While no bacteria was grown
ARB
vertebra
negatif
korpus
olarak
ve
saptanmıştır.
1
İzmir Menemen Devlet Hastanesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji, İZMİR
2
Gaziantep Şehit Kamil Devlet Hastanesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji, GAZİANTEP
3
Gaziantep Şehit Kamil Devlet Hastanesi, Enfeksiyon Hastalıkları, GAZİANTEP
4
Gaziantep Şehit Kamil Devlet Hastanesi, Beyin ve Sinir Cerrahisi, GAZİANTEP
İletişim / Corresponding Author : Reyhan YİŞ
İzmir Menemen Devlet Hastanesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji, İZMİR
Tel : +90 232 832 58 59-1487
E-posta / E-mail : reyhanyis@yahoo.com
Geliş Tarihi / Received : 29.03.2012
Kabul Tarihi / Accepted : 28.08.2012
DOI ID : 10.5505/TurkHijyen.2012.59480
Yiş R, Demirbakan H, Akmirza-İnci N, Yay E. Bir olgu nedeniyle tüberküloz spondilodiskit. Turk Hij Den Biyol Derg, 2012;69(4): 229-34
Turk Hij Den Biyol Derg: 2012; 69(4): 229 - 234
229
TÜBERKÜLOZ SPONDİLODİSKİT
Cilt 69 Sayı 4 2012
LJ (Lowenstein- Jensen) besiyerinde gerçekleştirilen TB
in the bacterial and tuberculous cultures of sample,
kültüründe de üreme gözlenmemiştir. Patolojik incelemede
ARB was also negative. Pathologic examiantion revealed
kronik inflamasyon, fibrozis ve granülomatöz reaksiyon
chronic
gözlenmiştir. Aynı örnekten Real-Time PCR yöntemi ile
reaction. TB PCR result of the same sample has been
çalışılan TB PCR sonucu ise pozitif olarak bulunmuştur.
found positive by Real-Time PCR. In recent years,
Son yıllarda ADTB’de tanısal dezavantajlar moleküler
diganostic
testlerin kullanımı ile azalmıştır. Bu da ADTB’de erken
usage of molecular tests. This will provide early
tanı konarak, erken tedaviye başlanmasına ve dolaylı
diagnosis, treatment and decreased morbidity and
olarak da morbidite ve mortalite oranlarında azalmaya
mortality in EPTB. We suggest that molecular tests
yol açacaktır. Sonuç olarak ADTB tanısında konvansiyonel
should be used in the situations where conventional
mikrobiyolojik yöntemlerin yetersiz kaldığı durumlarda
microbiologic methods failed.
moleküler testlerin kullanılabileceği düşünülmektedir.
Anahtar Sözcükler: Tüberküloz, Spinal, Real-Time
Key
inflammation,
fibrosis
disadvantages
Words:
are
Tuberculosis,
and
granulomatous
decreased
with
the
Spinal,
Real-Time
yılında
yayınladığı
Polymerase Chain Reaction
Polimeraz Zincir Reaksiyonu
GİRİŞ
Tarihin en eski hastalıklarından olan akciğer
Sağlık
Bakanlığının
2009
TB son derece bulaşıcı olup, tüm dünyada önemli
verilere göre TB akciğerlerden sonra en sık plevrayı
oranda morbidite ve mortaliteye neden olmaya
tuttuğu (%38,3), iskelet sistemi tutulumunun ise
devam etmektedir. TB’den her yıl yaklaşık üç milyon
daha nadir nedenler arasında yer aldığı belirtilmiştir
kişi ölmekte ve sekiz milyondan fazla yeni vaka ile
(4). İskelet sistemi TB hastaların yaklaşık yarısında
karşılaşılmaktadır. Dünya nüfusunun yaklaşık olarak
vertebral tutulum gözlenmektedir. Vertebral yerleşim
üçte biri Mycobacterium tuberculosis ile enfekte
gösteren iskelet sistemi TB “Pott Hastalığı” olarak
olup; %10’u her an aktif hastalık gelişme açısından risk
da bilinmekte ve TB olguların %1’inden daha azında
altındadır. Her ne kadar M. tuberculosis enfeksiyonu
görülmektedir (6). Olgularda erken dönemde sırt
genellikle akciğer TB ile sonuçlansa da, diğer organ
ağrısı, paravertebral kas spazmı ve buna bağlı hareket
ve dokuların etkilenmesi akciğer dışı veya dissemine
kısıtlığı ortaya çıkmaktadır. Ateş, gece terlemesi gibi
TB neden olmaktadır (1-2).
sistemik belirtiler ise nadiren ortaya çıkmakta olup
ADTB; ise gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde
tüm hastalarda görülmeyebilir (6, 7).
akciğer TB’ne benzer şekilde önemli bir sağlık
TB tanısı genellikle ARB boyama, radyografi
sorunudur. Türkiye 70 milyonun üzerinde nüfusa
bulguları gibi geleneksel yöntemler ve kültür ile
sahip gelişmekte olan bir ülke olup, her yıl yaklaşık
konulmaktadır (8). Ancak mevcut metodolojiler,
20.000 yeni TB vakası bildirilmektedir. Ülkemizdeki
örnekteki düşük mikobakteri seviyeleri veya zaman
tüm TB vakaları arasında ADTB oranı 1996-2007 yılları
alıcı prosedürler nedeniyle yetersiz kalmaktadır (9).
arasında %19,6’dan %32,5’e yükselmiştir (3, 4).
Oysa TB için doğru ve erken tanı, etkin yaklaşım
TB, her doku ve organı tutabilir ve çok geniş
ve zamanında tedaviye başlanması açısından büyük
bir klinik spektruma sahiptir. ADTB, çeşitli doku ve
önem taşımaktadır. Mevcut nükleik asit amplifikasyon
organlara yerleşerek, primer enfeksiyondan yıllar
bazlı yöntemler, özellikle yayma negatif örneklerde,
sonra ortaya çıkabileceği gibi, hızla ilerleyerek akut
1-10 basil gibi yüksek saptama oranları ile tanısal
bir tablo ile de kendini gösterebilir (5).
problemleri ortadan kaldırmış, yüksek derecede
230
Turk Hij Den Biyol Derg
R. YİŞ ve ark.
Cilt 69 Sayı 4 2012
duyarlılığı ve özgüllüğü ile ADTB’da en uygun seçim
düzeyine dek sağ posterior paravertebral yağ planına
halini almaya başlamıştır (10, 11). Çalışmamızda ARB
uzanan T1A’da ve T2A’da hipointens sinyal değişikliği
ve TB kültürü negatif, ancak radyolojik bulguları ve
gösteren granülasyon dokusu ile uyumlu olabilecek
patoloji sonucu şüpheli olan hasta için tüberküloz
yumuşak doku alanı mevcut olup, L4 düzeyinde bu
PCR’nin tanı koydurucu olması nedeniyle sunumu
yumuşak doku alanının posteriorunda çevresel tarzda
uygun bulunmuştur.
kontrastlandığı izlenen şüpheli abse formasyonu
da dikkat çekmektedir.” olarak verilmiştir. L2-3 disk
yüksekliğinde azalma ve disk bulging, posterosantral
OLGU SUNUMU
protrüzyon, annüler yırtık, tekal saka bası ve anterior
34 yaşında kadın hasta 3-4 yıldır var olan ve son
paravertebral
yağ
planlarında
psoas
kaslarında
10 gündür artış gösteren bel ağrısı yakınması ile
sınırları ayırt edilemeyen yumuşak doku alanları
başvurdu. Hasta aldığı fıtık öntanısı nedeniyle çok
saptanması üzerine spondilodiskit öntanısı ile beyin
sayıda ağrı kesici kullandığını belirtti. Özgeçmişinde
cerrahisi kliniğine yatırıldı (Şekil 1). Enfeksiyon
bir yıl önce lomber bölgeden lipom nedeniyle opere
hastalıkları
olması, sonrasında yara yeri enfeksiyonu gelişmiş
üzerine değerlendirilen olgunun özgeçmişinde lipom
olması ve iki hafta antibiyotik kullanmış olması dikkat
operasyonu dışında özellik yoktu. Anamnezinde
çekmektedir. Beyin cerrahisi polikliniğine başvuran
ateşi ve gece terlemesi olmadığı ancak iştahsızlığı
hastanın lomber MR’ı çekilmiş, MR rapor sonucu
ve son birkaç ayda kilo kaybı olduğu öğrenildi. Fizik
“L2-3 diskinde T2 ağırlıklı kesitlerde sinyal artışı ve
muayenesinde genel durumu iyi olan hastanın, bel
end platelerde minimal kontrastlanma izlenmektedir.
hareketlerinin ağrılı olması dışında lomber hassasiyet,
L2-3
T1A’da
motor duyu defisiti ve idrar ve gaita inkontinansı
hipointens, T2A’da hiperintens sinyal değişikliği
saptanmamış olup diğer sistem muayeneleri normaldi.
gösteren, çevresel tarzda kontrastlandığı izlenen abse
Tetkiklerinde lökosit 9490/mm3 (%70 nötrofil, %21
formasyonları dikkat çekmektedir. L2 düzeyinden S1
lenfosit, %7,6 monosit), trombosit 383.000/mm3,
düzeyinde
paravertebral
alanlarda
kliniğinden
istenen
konsültasyon
Şekil 1. Hastanın lomber MR görüntüsü. L2-3 diskinde T2 ağırlıklı kesitlerde sinyal artışı ve end platelerde minimal
kontrastlanma izlenmektedir. L2-3 düzeyinde paravertebral alanlarda T1A’da hipointens, T2A’da hiperintens sinyal değişikliği
gösteren, çevresel tarzda kontrastlandığı izlenen abse formasyonları dikkati çekmektedir.
Turk Hij Den Biyol Derg
231
TÜBERKÜLOZ SPONDİLODİSKİT
Cilt 69 Sayı 4 2012
hemoglobin 12,8 g/dl, biyokimya değerleri normal,
Kinyoun boyama tekniğiyle ARB boyama yapıldı,
C-reaktif protein 11,4 mg/dl, sedimantasyon 12
Real-Time
mm/s, tam idrar tetkiki normal saptandı. Servis
gerçekleştirildi.
PCR
yöntemiyle
moleküler
çalışma
takipleri sırasında ateşi olmadı. Salmonella tüp
aglütinasyon, Brucella tüp aglütinasyon ve Brucella
coombs testleri negatif sonuçlandı. HBs Ag, Anti
HBs, Anti HCV, Anti HIV testi sonuçları negatifti.
TARTIŞMA
Vertebra, TB’den en sık etkilenen kemik bölgesi
Direkt akciğer grafisi normal olan olguya toraks BT
olup,
kemik
tutulumu
olan
olguların
%50’sini
çekildi ve normal olarak sonuçlandı. Çekilen lomber
oluşturmaktadır (6). Alt torakal ve üst lomber
BT’de L2-3 vertebra korpus ve posterior elemanlarda
vertebralar en fazla etkilenmekte ve birinci lomber
kemik destrüksiyonu, kontrastlı lomber MR grafisinde
vertebra sıklıkla tutulum göstermektedir (6, 12).
L2-3
kontrast
Tek vertebra tutulumu, farklı seviyelerde tutulum
tutulumu ayrıca disk mesafesinde diskitis lehine
(%4), posterior elemanların tutulumu (%2-10) ve
kontrastlanma izlendi. Hastanın intraoperatif cerrahi
intervertebral diskin korunması gibi formlar atipik
eksplorasyonunda L2-3 vertabralarında destrüksiyon
tutulum formları olup nadir olarak görülmektedir
seviyesinde
psoas
kasında
yoğun
ve instabilite tesbit edildi. Bunun üzerine posterior
(6, 13). Hastamızda L2-3 seviyesinde ve atipik olarak
antibakteriyel özellikte stabilizasyon sistemi takıldı.
posterior elemanlarda tutulum saptanmıştır.
Hastaya ampirik olarak intravenöz (IV) genta 1x180
TB spondilodiskit, genellikle sinsi başlangıçlı ve
mg ve IV sefazolin 3x1 gr başlandı. Tedavisinin 3.
yavaş seyirlidir. Gece ağrısı, kas spazmı gibi lokal
gününde tanı ve tedavi amacı ile planlanan cerrahi
semptomlara neden olur. Bel ağrısının nadir fakat
operasyon esnasında abse drenajı yapıldı. Cerrahi
morbidite oranı yüksek nedenlerinden biri olup,
sırasında alınan örnekten bakteriyolojik kültür, TB
spesifik semptomların olmaması nedeniyle hemen
kültürü, ARB boyama, histopatolojik inceleme ve TB
tüm hastalar geç tanı almaktadırlar (10). Vertebral
PCR gibi tetkikler çalışılması için ilgili laboratuvarlara
basıya bağlı iskemik değişiklikler sonucu paraparezi,
gönderildi Bakteriyolojik kültür amacıyla örnek
parapleji, spastisite, derin tendon reflekslerinde
%5 koyun kanlı agar, EMB agar ve çukulata agara,
artma, çeşitli derecelerde motor bozukluk, mesane
TB kültürü amacıyla LJ besiyerine ekim yapıldı,
ve anorektal fonksiyon bozuklukları ortaya çıkar.
Şekil 2. Hastadan alınan örneğin Fluorion detection System (FDS) ile çalışılmış Real-Time PCR test sonucu. Pozitif kontrol
[(PK) (kırmızı)], Negatif kontrol [(NK) (yeşil)] ve hasta (lacivert) amplifikasyon eğrileri görülmektedir.
232
Turk Hij Den Biyol Derg
R. YİŞ ve ark.
Cilt 69 Sayı 4 2012
Tanıda geç kalınması nörolojik defisitin ve spinal
olarak yorumlanabilir. Aynı örnekten Real- Time
deformitenin
(12).
PCR yöntemi ile yapılan çalışma sonucu ise pozitif
Hastamız tanı öncesi 3-4 yıl boyunca bel ağrısı
olarak saptanmıştır. QIAamp DNA Mini Kit (Qiagen
yakınmasıyla defalarca değişik ağrı kesiciler kullanmış,
GmbH, Hilden, Germany) kullanılarak üretici firma
etiyoloji belirlenemediği için tanı gecikmiştir. Buna
önerileri doğrultusunda ektraksiyonu gerçekleştirilen
rağmen yapılan fizik muayenede bel hareketlerinin
örnekten, Fluorion MTBC Real- Time PCR Kit, MTBC
ağrılı olması dışında lomber hassasiyet, motor duyu
QLP 2.1 (Iontek, Istanbul, Turkey) kullanılarak,
defisiti ve idrar ve gaita inkontinansı saptanmamış
Fluorion Detection System (Iontek, Istanbul, Turkey)
olması sevindiricidir.
ile pozitif M. tuberculosis complex sonucu alınmıştır.
ilerlemesine
yol
açmaktadır
hakkında
Fluorion Detection System (FDS) ile çalışılmış olan
özellikle BT ve MR görüntüleme erken dönemde ve
Real- Time PCR sonucuna göre pozitif kontrol (PK)
detaylı bilgi sağlamaktadır. Pott hastalığında iki
32. siklusta, M. tuberculosis DNA’sının oluşturduğu
komşu vertebra korpusu ile birlikte intervertebral disk
hasta örneği 33. siklusta amplifiye olmakta, negatif
tutulumu da gözlenmektedir (6). Hastamızın lomber
kontrol
MR grafisinde L2-3 seviyesinde disk mesafesinde diskitis
(Şekil 2). Klinik bulgu ve semptomlar, görüntüleme
TB’da
vertebral
etkilenme
lehine kontrastlanma,
şiddeti
lomber BT’de L2-3 vertebra
korpus destrüksiyonu saptanmıştır.
TB spondilodiskitin ayırıcı tanısında S. aureus,
Cryptococcus,
ve
fungal
Actinomycosis’e
enfeksiyonlar,
bağlı
pyojenik
Sarkoidoz,
Bruselloz
gibi diğer granulomatöz hastalıklar ve tümörler
(metastaz,
myelom,
Görüntüleme
lenfoma)
yöntemleriyle
yer
ayırıcı
almaktadır.
tanı
yeterli
(NK)
amplifikasyon
göstermemektedir
bulguları ve Real- Time PCR sonucu ile hastaya TB
spondilodiskit tanısı konularak dörtlü TB tedavisi
(INH 300 mg/gün, Rifcap 600 mg/gün, Embutol
2
gr/gün,
Prozinamid
2
gr/gün)
başlanmıştır.
Hastanın bir ay sonraki kontrolünde sedimentasyon,
CRP değerleri normal olarak bulunmuş, nörolojik
muayenesinde nörolojik defisit saptanmamış olup
tedavisi devam etmektedir.
veya
ADTB’de klinik tanı, radyolojik bulgular ve
histolojik doğrulama gerekmektedir. TB kültürü
konvansiyonel mikrobiyolojik metodlar olan ARB ve
tanıda altın standart olup özgüllüğü %100’e yakındır.
M. tuberculosis kültürünün duyarlılık ve özgüllüğü
Ancak, deneyimli personel gereksinimi nedeniyle
yeterli değildir. ARB pozitifliği incelenecek örneğin
ülkemizde belirli merkezlerde çalışılabilmektedir.
1 ml’sinde 5.000-10.000 basil bulunması durumunda,
Moleküler yöntemlerin kullanımı ise özellikle erken
kültür pozitifliği ise en az 100 basil bulunması
tanı açısından büyük önem taşımaktadır (4, 7,
durumunda elde edilebilmektedir. ADTB odağında
10, 14). Örnekleme için hastamıza intraoperatif
basil sayısının az olması, hem ARB hem de kültür
abse drenajı yapılmış ve alınan abse materyali
pozitifliğinin saptanmasında önemli bir dezavantajdır.
bakteriyolojik kültür, TB kültürü, ARB boyama,
Ek olarak M. tuberculosis kültürü zaman alıcı bir
patolojik inceleme ve TB PCR çalışılması amacıyla
yöntem olup 4-8 haftada sonuçlanmaktadır (15-
laboratuvara gönderilmiştir. Bakteriyolojik kültürde
17). Moleküler yöntemler kullanılarak farklı klinik
ve TB kültüründe üreme saptanmazken, ARB sonucu
örneklerde 1-10 basil saptama sınırı ile erken ve hızlı
da negatif olarak bildirilmiştir. Patolojik incelemede
tanı mümkün olmaktadır. PCR; ADTB’de, özellikle
kronik
granülomatöz
de spinal TB’da yüksek duyarlılık ve özgüllüğe sahip
reaksiyon gözlenmiştir. Vertebral lezyonlarda basil
hızlı bir yöntem olup, ARB negatif örneklerde klinik
sayısının az olması nedeniyle ARB sonucunun ve TB
ve radyolojik bulgular ile birlikte değerlendirildiğinde
kültürünün negatif olarak bildirilmesi doğal bir sonuç
duyarlılık oranı oldukça artmaktadır (14, 17).
düzeyde
yapılamadığı
inflamasyon,
için
fibrozis
bakteriyolojik
ve
Turk Hij Den Biyol Derg
233
TÜBERKÜLOZ SPONDİLODİSKİT
Cilt 69 Sayı 4 2012
TB’un
hemen
ve radyolojik bulgulara destek bilgi sağlayarak
düşünülmesi
erken tanı konmasına yardımcı olacaktır. Bu durum
gereken ADTB, gelişen cerrahi teknikler ve etkin
erken tedaviye başlanmasına ve dolaylı olarak da
antitüberküloz kemoterapotiklere rağmen bugün
morbidite ve mortalite oranlarında azalmaya yol
bile hayatı tehdit edebilen ciddi bir hastalıktır.
açacaktır. Her hastada maliyet etkin olmamakla
Ancak son yıllarda ADTB’de tanısal dezavantajlar,
birlikte, klinik semptomların ve radyolojik bulguların
moleküler testlerin kullanımı ile azalmıştır. Yakın
kuvvetle düşündürdüğü, ancak tanısal mikrobiyolojik
gelecekte bu testlerde standardizasyonun sağlanması
yöntemlerin yetersiz kaldığı durumlarda moleküler
ve tanı algoritmaları oluşturulması ile daha büyük
testlerin kullanılabileceği sonucuna varılmıştır.
her
endemik
enfeksiyonun
olduğu
ayırıcı
ülkelerde
tanısında
avantajlar elde edilebilecektir. PCR sonucu klinik
KAYNAKLAR
1. World Health Organization: Global tuberculosis
control: Surveillance, Planning,
Geneva, WHO Report, 2008.
Financing.
2. Sreeramareddy CT, Panduru KV, Vermal SC, Joshi
10. Hale YM, Pfyffer GE, Salfinger M. Laboratory
diagnosis of mycobacterial infections: New tools
and lessons learned. Clin Infect Dis, 2001; 33:
834-46.
HS, Bates MN. Comparison of pulmonary and
extrapulmonary tuberculosis in Nepal-a hospital
based retrospective study. BMC Infect Dis, 2008;
8: 8.
11. Sarmiento OL, Weigle KA, Alexander J, Weber
3. Cailhol J, Decludt B, Che D. Sociodemographic
12. Turgut M. Spinal tuberculosis (Pott’s disease):
4. Bozkurt H, Turkkanı MH, Musaombasıoglu S, Gullu
13. Gouliamos
5. Demiralay R. Some epidemiological features of
14. Amin I, Idrees M, Awan Z, Shahid M, Afzal S,
factors that contribute to the development of
extrapulmonary tuberculosis were identified. J
Clin Epidemiol, 2005; 58: 1066-71.
U, Baykal F, Hasanoglu HC, Ozkara S. The National
tuberculosis report’s 2009. Ankara, Turkish
Republic. Ministry of Health, 2009.
extrapulmonary tuberculosis registered in the
tuberculous struggle dispensaries in Isparta.
Tuberkuloz Toraks, 2003; 51: 33-9.
6. Moore SL, Rafii M. Imaging of musculoskeletal and
spinal tuberculosis. Radiol Clin North Am, 2001;
39: 329-42.
7. Cormican L, Hammal R, Messenger J, Milburn
HJ. Current difficulties in the diagnosis and
management of spinal tuberculosis. Postgrad Med
J, 2006; 82: 46-51.
8. Soini H, Musser JM. Molecular diagnosis of
Mycobacteria. Clin Chem, 2001; 47: 809-14.
9. American Thoracic Society and the Centers
for Disease Control and Prevention. Diagnostic
standards and classification of tuberculosis in
adults and children. Am J Respir Crit Care Med.
2000; 161: 1376-95.
234
Turk Hij Den Biyol Derg
DJ, Miller WC. Assessment by meta-analysis of
PCR for diagnosis of smear-negative pulmonary
tuberculosis. J Clin Microbiol, 2003; 41: 3233-40.
its clinical presentation, surgical management,
and outcome. A survey study on 694 patients.
Neurosurg Rev, 2001; 24: 8-13.
AD, Kehagias DT, Lahanis S,
Athanassopoulou AA, Moulopoulou ES, Kalovidouris
AA, Trakadas SJ, Vlahos LS. MR imaging of
tuberculous vertebral osteomyelitis: pictorial
review. Eur Radiol, 2001; 11: 575-79.
Hussain A. PCR could be a method of choice
for identification of both pulmonary and
extrapulmonary Tuberculosis. BMC Research
Notes, 2011; 4: 332.
15. Cheng VCC, Yam WC, Hung IFN, Woo PCY, Lau
SKP, Tang BSF, Yuen KY. Clinical evaluation of the
polymerase chain reaction for the rapid diagnosis
of tuberculosis. J Clin Pathol, 2004; 57: 281–85.
16. Moore DF, Guzman JA, Mikhail LT. Reduction
in turnaround time for laboratory diagnosis of
pulmonary tuberculosis by routine use of a nucleic
acid amplification test. Cent Diagnostic Microbiol
Infect Dis, 2005; 52: 247–54.
17. Pandey V, Chawla K, Acharya K, Rao S, Rao S.
The role of polymerase chain reaction in the
management of osteoarticular tuberculosis.
International Orthopaedics (SICOT), 2009; 33:
801–5.