Sadrazamların Bayram Alayları

İstanbul 2024 AŞK İLE ÇALIŞAN YORULMAZ Ali Akyıldız Armağanı CİLT-1 TİMAŞ YAYINLARI | 6111 Tarih Kitaplığı - Hatırat | 55 EDİTÖRLER Mehmet Yaşar Ertaş İlhami Yurdakul Ömerül Faruk Bölükbaşı KAPAK TASARIMI Kısmetgül Albayrak İÇ TASARIM Nur Kayaalp 1. BASKI Haziran 2024, İstanbul ISBN ISBN: 978-625-6767-18-8 9 786256 767188 TİMAŞ YAYINLARI Bahçelievler Mah. Zübeyde Hanım Cad. No: 8 Üsküdar / İstanbul Telefon: (0212) 511 24 24 timas.com.tr timas@timas.com.tr timasyayingrubu Kültür Bakanlığı Yayıncılık Sertifika No: 45587 BASKI VE CİLT Uzunist Dijital Matbaa A.Ş. Akçaburgaz Mah. 1584. SK. No : 21 Esenyurt/İstanbul Telefon: (0212) 945 48 42 Matbaa Sertifika No: 68922 YAYIN HAKLARI © Eserin her hakkı anlaşmalı olarak Timaş Basım Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi’ne aittir. İzinsiz yayınlanamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. EDİTÖRLER Mehmet Yaşar Ertaş İlhami Yurdakul Ömerül Faruk Bölükbaşı MEHMET YAŞAR ERTAŞ Marmara Üniversitesi Tarih Öğretmenliği Bölümü’nden 1992’de mezun oldu. Yüksek lisans ve doktora eğitimini Marmara Üniversitesi’nde tamamladı. Sakarya Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih Bölümü’nde görev yapmaktadır. Sultanın Ordusu; Karaağaç-ı Gölhisar (Acıpayam) Kazası; Sırrı Efendi, Risâletü’t-Târih-i Nâdir Şâh; Yazıcı Murtaza Arnavutluk’tan Basra’ya 18. Yüzyılda Kayserili Bir Katibin Seyahat Anıları; Rodos Kuşatması 1522 adlı müstakil kitapları yayımlanmıştır. Ayrıca Eskiçağ’dan Cumhuriyet’e Homa (Gümüşsu) Tarihi, Osmanlı Dönemi Akdeniz Dünyası, Osmanlı’da Diplomasi, Siyaset ve Savaş, Osmanlı’da Yönetim ve Savaş, Kûtü’l Amâre 1916; Tarih Bilimi ve Metodolojisi, Tarih ve Diğer Bilimler adlı editoryal çalışmaları bulunan yazar, Osmanlı seferleri ile sosyal ve ekonomik tarihi üzerine çok sayıda makale kaleme almıştır. Halen Osmanlı dönemi savaş tarihi ve seyahatnameler üzerine çalışmalarını sürdürmektedir. İLHAMİ YURDAKUL Lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimini Marmara Üniversitesi’nde tamamlayan İlhami Yurdakul, çalışmalarını Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi’nde yürütmektedir. Yurdakul’un Şeyhülislamlık Arşivi (Bab-ı Meşihat) Defter Kataloğu, Osmanlı İlmiye Merkez Teşkilatı’nda Reform (1826-1876), Kethy Brown’un Bursa ve İstanbul Hatıratı, Aziz Şehre Leziz Su- Dersaadet (İstanbul) Su Şirketi, İstanbul Şer‘iyye Sicilleri Vakfiyeler Kataloğu, Şeyhülislam Arzları ve Padişah İradeleri (1845-1878), Şehrin Hafızası- Bilecik Mezar Taşları ve Kitabeleri, Bir Harf Bir Medeniyet- Mim Kitabı, İktidarın Ruhu- Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kişizade İmtiyazları (Beşik Ulemalığı, Siyaseten Katl, Müsadere) adlı kitap çalışmaları yayımlanmıştır. Yurdakul’un Osmanlı İlmiye Merkez Teşkilatı’nda Reform (1826-1876) adlı kitabı Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) tarafından 2013 yılı Sosyal Bilimler Telif Eser Ödülü’ne, Bir Harf Bir Medeniyet- Mim Kitabı adlı kitabı 2022 yılı Mehmet Genç Özel Telif Eser Ödülü’ne İktidarın Ruhu adlı kitabı ise 2023 yılı Sosyal Bilimler Telif Eser Ödülü’ne layık görüldü. ÖMERÜL FARUK BÖLÜKBAŞI Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü’nde öğretim üyesidir. Yüksek lisans ve doktora eğitimini aynı üniversitede tamamlamıştır. Osmanlı sosyal ve ekonomik tarihi üzerine araştırmalar yapmaktadır. Özellikle Osmanlı maliyesi ve darphaneleriyle ilgili yayınlanmış çalışmaları vardır. Bunlardan bazıları şunlardır: XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Darbhâne-i Âmire, II. Abdülhamid Döneminde Mali İdare.. Bölükbaşı 2003 yılında yüksek lisans teziyle Bankacılık ve Finans Tarihi Araştırma Ödülü’nü, 2013 yılında ise doktora teziyle Demirkent Tarih Ödülü’nü almıştır. İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ ............................................................................................................................................8 ÖZGEÇMİŞ.....................................................................................................................................10 ANILARLA ALİ AKYILDIZ ............................................................................................33 AİLESİNDEN .............................................................................................................33 DOSTLARI, HOCALARI VE ÖĞRENCİLERİNDEN ...................................................41 Bir Azim ve Çalışkanlık Örneği: Ali Akyıldız Mübahat S. Kütükoğlu.............................................................................................................41 Kıymetli Meslektaşım Ali Akyıldız’a Dair Mehmet İpşirli ..........................................................................................................................43 Doğruyu Eğip Bükerseniz Doğru Olmaz Azmi Özcan ..............................................................................................................................44 Ali Akyıldız’ın Bir Tarihçi Olarak Portresi Gökhan Çetinsaya....................................................................................................................47 Arkadaşım, Kardeşim Ali Akyıldız Gülay Öğün Bezer....................................................................................................................53 Ali Akyıldız ile Talebelik Yıllarımızdan Bir Kesit Zeynep Tarım ...........................................................................................................................57 Bir Dost Olarak Ali Akyıldız Hamza Akengin .......................................................................................................................63 Geçmişten Geleceğe Aziz Bir Dostu Zamâna Hikâyet Denemesi: Ali Akyıldız Muzaffer Doğan .......................................................................................................................65 Aziz Dostum ve Meslektaşım Ali Akyıldız Ş. Tufan Buzpınar .....................................................................................................................72 Güvenilir Yol Arkadaşı, Çalışkan ve Disiplinli Bilim İnsanı: Ali Akyıldız Ali Ürey .....................................................................................................................................78 Azim, İstikrar ve Sebat: Böyle Tanıdım Böyle Bildim... Mehmet Yaşar Ertaş .................................................................................................................82 Akademi Dünyam ve Ali Akyıldız: Mesleki Ahlak ve Bir Gelenek Tesisi İlhami Yurdakul .......................................................................................................................92 Günümüz Tarihçiliğinde Bir Yıldız: Meslektaşım, Dostum, Ağabeyim Prof. Dr. Ali Akyıldız Zekeriya Türkmen ...................................................................................................................99 Ali Akyıldız: Bir Müverrih, Bir Hoca, Bir İnsan Sema Küçükalioğlu Özkılıç ....................................................................................................104 Öğrencisine Saygı Duyan Bir Hoca Asiye Kakırman Yıldız .............................................................................................................115 Tarihçinin Semasında Sonbaharı Olmayan Bir Anka Muharrem Varol.......................................................................................................................117 FOTOĞRAFLAR .............................................................................................................127 TARİH, EDEBİYAT VE KÜLTÜR ...................................................................................145 Tarihçiliğin Teracim-i Ahvâl Meselesi Ali Birinci ..................................................................................................................................147 “Orta Çağ” Ne Zaman ve Neden İcat Edildi? Tahsin Görgün..........................................................................................................................189 Yörükler ve Masatake Matsubara İlhan Şahin ................................................................................................................................200 Kahramanmaraş Depremlerine (6 Şubat 2023) Dair Tarihî Perspektifte İntiba ve Mütalaalar Feridun M. Emecen .................................................................................................................211 Klasik Dönem Osmanlı Toplumunda Kendini Yazmanın İmkan ve Sınırlarına Dair Bir Tartışma Mehmet Yaşar Ertaş .................................................................................................................230 XVI. Asrın Sonlarında Hazırlanmış Bir Defterdeki/Katalogdaki Saray Hazinesinde Bulunan Türkçe Kitaplar İsmail E. Erünsal ......................................................................................................................252 Mihrâbâd’ı Âbâd Eden “Tanrı Şair” Beşir Ayvazoğlu ........................................................................................................................265 20. Yüzyıldan Elifnâme Örnekleri: Âmil Çelebioğlu’nun Elifnâmeleri Nihat Öztoprak.........................................................................................................................272 Sultan Abdülmecid’in Çocuklarının Sünnet Düğünü ve Bazı Tebrik Manzumeleri (1273/1857) Hacı İbrahim Demirkazık-Ümran Ay ...................................................................................282 Osmanlı’dan Erken Cumhuriyet Dönemine Râbiatü’l-Adeviyye Anlayışı Betül İpşirli Argıt .....................................................................................................................311 EĞİTİM VE HUKUK .......................................................................................................335 Osmanlı Medrese Geleneğinin Oluşumu: İznik Medreseleri Üzerine Bir İnceleme Bilgin Aydın ..............................................................................................................................337 Kasidecizâdeler: Bir İlmiye Ailesinin Serencamı Zekeriya Kurşun .......................................................................................................................366 Ahmed Cevdet Paşa’nın Ben Merkezli İlmiye Sınıfı Anlatısını Arşiv Kayıtları ve Yeni Yayınlar Ne Ölçüde Doğrular? İlhami Yurdakul .......................................................................................................................390 Sivil Memur Yetiştiren Bir Tanzimat Okulu: Mekteb-i Ulûm-ı Edebiye Kemalettin Kuzucu ..................................................................................................................419 Bir Garip Kilise ve Mektep Hikâyesi Mehmet Topal ..........................................................................................................................446 19. Yüzyıl Erken Dönem İstintaknâmelerinin Osmanlı Araştırmaları Bakımından Kaynak Değeri Üzerine Kübra Fettahoğlu .....................................................................................................................462 Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Yıllarında Baro ve Avukatlık Mesleği Süleyman Beyoğlu ...................................................................................................................493 İstanbul 2024 AŞK İLE ÇALIŞAN YORULMAZ Ali Akyıldız Armağanı CİLT-2 TİMAŞ YAYINLARI | 6166 Tarih Kitaplığı - Hatırat | 56 EDİTÖRLER Mehmet Yaşar Ertaş İlhami Yurdakul Ömerül Faruk Bölükbaşı KAPAK TASARIMI Kısmetgül Albayrak İÇ TASARIM Nur Kayaalp 1. BASKI Haziran 2024, İstanbul ISBN ISBN: 978-625-6767-23-2 9 786256 767232 TİMAŞ YAYINLARI Bahçelievler Mah. Zübeyde Hanım Cad. No: 8 Üsküdar / İstanbul Telefon: (0212) 511 24 24 timas.com.tr timas@timas.com.tr timasyayingrubu Kültür Bakanlığı Yayıncılık Sertifika No: 45587 BASKI VE CİLT Uzunist Dijital Matbaa A.Ş. Akçaburgaz Mah. 1584. SK. No : 21 Esenyurt/İstanbul Telefon: (0212) 945 48 42 Matbaa Sertifika No: 68922 YAYIN HAKLARI © Eserin her hakkı anlaşmalı olarak Timaş Basım Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi’ne aittir. İzinsiz yayınlanamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. EDİTÖRLER Mehmet Yaşar Ertaş İlhami Yurdakul Ömerül Faruk Bölükbaşı MEHMET YAŞAR ERTAŞ Marmara Üniversitesi Tarih Öğretmenliği Bölümü’nden 1992’de mezun oldu. Yüksek lisans ve doktora eğitimini Marmara Üniversitesi’nde tamamladı. Sakarya Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih Bölümü’nde görev yapmaktadır. Sultanın Ordusu; Karaağaç-ı Gölhisar (Acıpayam) Kazası; Sırrı Efendi, Risâletü’t-Târih-i Nâdir Şâh; Yazıcı Murtaza Arnavutluk’tan Basra’ya 18. Yüzyılda Kayserili Bir Katibin Seyahat Anıları; Rodos Kuşatması 1522 adlı müstakil kitapları yayımlanmıştır. Ayrıca Eskiçağ’dan Cumhuriyet’e Homa (Gümüşsu) Tarihi, Osmanlı Dönemi Akdeniz Dünyası, Osmanlı’da Diplomasi, Siyaset ve Savaş, Osmanlı’da Yönetim ve Savaş, Kûtü’l Amâre 1916; Tarih Bilimi ve Metodolojisi, Tarih ve Diğer Bilimler adlı editoryal çalışmaları bulunan yazar, Osmanlı seferleri ile sosyal ve ekonomik tarihi üzerine çok sayıda makale kaleme almıştır. Halen Osmanlı dönemi savaş tarihi ve seyahatnameler üzerine çalışmalarını sürdürmektedir. İLHAMİ YURDAKUL Lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimini Marmara Üniversitesi’nde tamamlayan İlhami Yurdakul, çalışmalarını Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi’nde yürütmektedir. Yurdakul’un Şeyhülislamlık Arşivi (Bab-ı Meşihat) Defter Kataloğu, Osmanlı İlmiye Merkez Teşkilatı’nda Reform (1826-1876), Kethy Brown’un Bursa ve İstanbul Hatıratı, Aziz Şehre Leziz Su- Dersaadet (İstanbul) Su Şirketi, İstanbul Şer‘iyye Sicilleri Vakfiyeler Kataloğu, Şeyhülislam Arzları ve Padişah İradeleri (1845-1878), Şehrin Hafızası- Bilecik Mezar Taşları ve Kitabeleri, Bir Harf Bir Medeniyet- Mim Kitabı, İktidarın Ruhu- Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kişizade İmtiyazları (Beşik Ulemalığı, Siyaseten Katl, Müsadere) adlı kitap çalışmaları yayımlanmıştır. Yurdakul’un Osmanlı İlmiye Merkez Teşkilatı’nda Reform (1826-1876) adlı kitabı Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) tarafından 2013 yılı Sosyal Bilimler Telif Eser Ödülü’ne, Bir Harf Bir Medeniyet- Mim Kitabı adlı kitabı 2022 yılı Mehmet Genç Özel Telif Eser Ödülü’ne İktidarın Ruhu adlı kitabı ise 2023 yılı Sosyal Bilimler Telif Eser Ödülü’ne layık görüldü. ÖMERÜL FARUK BÖLÜKBAŞI Marmara Üniversitesi Tarih Bölümü’nde öğretim üyesidir. Yüksek lisans ve doktora eğitimini aynı üniversitede tamamlamıştır. Osmanlı sosyal ve ekonomik tarihi üzerine araştırmalar yapmaktadır. Özellikle Osmanlı maliyesi ve darphaneleriyle ilgili yayınlanmış çalışmaları vardır. Bunlardan bazıları şunlardır: XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Darbhâne-i Âmire, II. Abdülhamid Döneminde Mali İdare.. Bölükbaşı 2003 yılında yüksek lisans teziyle Bankacılık ve Finans Tarihi Araştırma Ödülü’nü, 2013 yılında ise doktora teziyle Demirkent Tarih Ödülü’nü almıştır. İÇİNDEKİLER SİYASET VE DİPLOMASİ ..............................................................................................7 Oğuzların Selçuklu Serüvenine Dair Yeni Bir Değerlendirme Gülay Öğün Bezer....................................................................................................................9 Şibanîler: XVI. Asırda Maveraünnehr’e Hükmeden Özbek Sülalesi Ahmet Kanlıdere ......................................................................................................................35 Şehzadeyi Kim Katletti? 18. Yüzyıl Osmanlı Siyasi Yapısı Bağlamında III. Ahmed’in Şehzadesi Mehmed’in Ölümü Meselesi Mehmet Yılmaz Akbulut .........................................................................................................54 Sadrazamların Bayram Alayları Şaduman Tuncer ......................................................................................................................77 II. Mahmud Devrinde Değişen Siyasi Sembolizm, Hükümdarın Görünürlüğü ve Ta’lîk-i Tasvir-i Hümayun Merasimleri Yüksel Çelik ..............................................................................................................................91 Batılı Müelliflerin Perspektifinden Sultan II. Mahmud: Doğu ve Batı Arasında Arafta Kalan Bir Sultan Süheyla Yenidünya Gürgen.....................................................................................................129 Şeyhülislâmlık’tan İlk Siyasî-Dinî Beyannâme: İlmiye, Meşrutiyet ve Muhalefet İsmail Kara ................................................................................................................................154 Damat, Darbeci, Deli: Erken Tanzimat Siyasî Dünyası, 1848 Devrimlerinin Babıâli’ye Yansıması ve Reform Düşmanı Bir Paşanın Çıkışlı-İnişli Öyküsü Selçuk Akşin Somel .................................................................................................................175 Fransız Maliyeci Marquis de Ploeuc’ün İstanbul Serüveni (1859-1867) Hasan Ali Çakmak ...................................................................................................................215 Babüssaade Ağası Hacı Ahmed Ağa’nın Trajik Serencamı Edhem Eldem ...........................................................................................................................246 Münir Paşa Merkezinde Kraliçe Victoria’nın “Elmas Jübilesi” (1897) Hacer Topaktaş Üstüner..........................................................................................................284 Mütareke Döneminden İşgale, İzmir’de Osmanlı Hükumeti’nin İdari ve Askeri Uygulamaları Zekeriya Türkmen ...................................................................................................................301 EKONOMİ VE TOPLUM ................................................................................................327 16. Yüzyılın Başlarında Niksar Kazası Kırsalında İktisadi Hayat M. Hanefi Bostan .....................................................................................................................329 Osmanlı Devleti’nde Köle ve Cariye Sahibi Gayrimüslimlerden Alınan Vergi: Resm-i Üsârâ Murat Uluskan .........................................................................................................................352 Evliya Çelebi’nin Köleleri Mehmet Ali Ünal .....................................................................................................................365 1652 İstanbul Yangını’nın Vakıflara Etkisi Üzerine Bir Derleme Kenan Yıldız..............................................................................................................................393 Darbhâne-i Âmire Osmanlı Sikkelerini Neden Tecdid Ediyordu? Para Emisyonuna Osmanlı Sikkelerinin Katkısı (1766 - 1802) Ömerül Faruk Bölükbaşı ........................................................................................................411 Bülbülce Adası ve Cizye Muafiyeti Nursel Manav ...........................................................................................................................426 Bâbıâli Tanzimat’ın İlk Yıllarında Ekonomik Kararları Nasıl Alırdı? Temettuat Sayımları ve Taşrada Vergi Politikasının Oluşturulma Süreci (1845-1847) Sinan Kaya ................................................................................................................................453 19. Yüzyılda Lefke’de (Osmaneli) Bir Yabancı ile Evlenmek: Roza ile Âsım’ın Evlilikleri Muzaffer Doğan .......................................................................................................................484 Süleymaniye Sancağı’nda Martini Taklidi Kaçak Tüfek Üretimi (1878-1918) Davut Hut .................................................................................................................................500 İdare-i Mahsusa Çalışanlarının Sosyal Güvenliği Meselesi (1888-1922) Sema Küçükalioğlu Özkılıç ....................................................................................................525 Eyvah, Paşa’m Öldü: Evlilik ve Mülkiyet Ekseninde Bir Osmanlı Kadınının Miras Mücadelesi Serap Sunay...............................................................................................................................552 Van Vilayetinin Demografik Yapısı ve Kürt-Ermeni İlişkileri (1876-1908) Tuncay Öğün ............................................................................................................................586