Resimli Gazete Dergisi Üzerine Bir İnceleme

Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018, p. 617-643 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13142 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY Research Article / Araştırma Makalesi Article Info/Makale Bilgisi  Received/Geliş: Şubat 2018 Accepted/Kabul: Mart 2018  Referees/Hakemler: Yrd. Doç. Dr. Birol BULUT – Yrd. Doç. Dr. Gaye Belkız YETER This article was checked by iThenticate. RESİMLİ GAZETE DERGİSİ ÜZERİNE BİR İNCELEME* Rukiye ÖZER** - Ali YILDIZ*** ÖZET Edebiyat ve kültür tarihimiz açısından önemli bir yere sahip olan Resimli Gazete dergisi, II. Abdülhamit devrinde yayımlanmaya başlamıştır. Uzun soluklu ve düzenli aralıklarla yayımlanan dergi; edebiyattan sanata, siyasetten tarihe, müspet ilimlerden din, ahlâk ve tasavvufa kadar çeşitli türlerde yazıları içermektedir. Yazı faaliyetlerinin yanı sıra içerdiği resim ve fotoğraflarla da dönemindeki dergiler arasında öne çıkmaktadır. Her sayısında yazıların içeriklerine uygun çok sayıda resim ve fotoğraf basılmıştır. Derginin şair ve yazarlarına ait portreler, siyaset ve devlet adamlarına ait portreler, askeriyede kullanılan alet ve edevata ait resimler, savaş esnasındaki görüntüler, haritalar, şehir içi, şehir dışı ve yurt dışına ait manzara fotoğrafları, güzel sanatlar ile ilgili levhalar, teknolojik gelişmelere ve haberlere dair resim ve fotoğraflar yer almaktadır. Bu çalışmada Tanzimat devrinden Resimli Gazete dergisinin yayımlandığı yıllar münasebetiyle II. Abdülhamit devrine kadar olan ilk gazete ve mecmua faaliyetleri hakkında bilgi verilmektedir. Rumî 13071315 (1891-1899) yılları arasında uzun süre yayımlanan Resimli Gazete’nin Rumî 1312-1315 (1896-1899) yıllarına ait 114 sayısı incelenmiştir. Şekil özellikleri başlığı altında Resimli Gazete dergisinin yayımlanma tarihi, sahib-i imtiyâzı, sermuharriri, basım yeri, idarehanesi, fiyatı, sayfa sayısı, logoları, serlevhaları ve abonelik şartları hakkında bilgi verilmiştir. Dergi, konu ve tür açısından zengin bir muhtevaya sahiptir. İçerik özellikleri başlığı altında, yazıların türlerine göre bir sınıflandırılma yapılmış ve muhtevası hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca yazar, fotoğraf sanatçısı ve ressam kadrosu ile ilgili bilgi yer almaktadır. Anahtar Kelimeler: Gazete, Dergi, Resim ve Fotoğraf Sanatı, Resimli Gazete. * Bu makale devam eden yüksek lisans tezinden yararlanılarak hazırlanmıştır. Yıldız Teknik Üniversitesi Yüksek Lisans Öğrencisi, El-mek: ozer.rukiyee@gmail.com Yrd. Doç. Dr. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fak.,Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, El-mek: a.yildiz@msn.com ** *** Rukiye ÖZER - Ali YILDIZ 618 A RESEARCH ABOUT THE RESİMLİ GAZETE MAGAZINE ABSTRACT Having an important place in terms of literary and cultural history, Resimli Gazete magazine has been published in the period of II. Abdulhamit. The journal, which is published in a long-term and regularly published period, contains articles in various genres ranging from literature to art, from politics to history, from positive sciences to religion, morality and mysticism. Besides its writing activities, it also stands out among the magazines of the period with its paintings and photographs. A large number of pictures and photographs were printed at each count corresponding to the contents of the texts. Portraits of poets and authors of the magazine, portraits of politicians and statesmen, images of instruments used in military service, images of warriors, maps of war, maps of landscapes of city, city, abroad, arts, technological developments and news pictures and photographs are included. In this study, the first newspaper and magazine activities from the period of Tanzimat to the period of II. Abdülhamit were given in connection with the publications of the Resimli Gazete Magazine. The number 114 of Rumî 1312-1315 (1896-1899) of the Resimli Gazete published for a long time between 1307-1315 (1891-1899) was examined. Under the heading of figure features, information about the publication date of the Resimli Gazete, owner's privilege, imprint, print, administration, price, number of pages, logos, serials and subscription conditions are given. The magazine has a rich content in terms of subject and genre. Under the title of content features, they are classified according to the type of writing and information about their content is given. It also contains information about writers, photographers and painters. STRUCTURED ABSTRACT The number 114 of Rumî 1312-1315 (1896-1899) studied in the study is examined. Resimli Gazete magazine is a weekly magazine published in long-term and regular intervals despite the restrictions in the area of printing in the period of II. Abdulhamit. In the Resimli Gazete which is published both as a science magazine and a literary magazine, there are frequently written articles about literature and language, informative articles about science and technology, and current affairs. The species studied in the study and the writings of these species; due to the extensive coverage of the Resimli Gazete Magazine, it has been limited to the selection of important and relevant writings that can reflect the rich content of the magazine. It is important that it has been published for many years compared to other newspapers and magazines published in the period. It is a quality and quality magazine in terms of form and content. The years of study are completely reflecting the principle that the magazine is about "science and a literary magazine". It is also worth noting that the use of pictures Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Resimli Gazete Dergisi Üzerine Bir İnceleme and photographs in each issue, as well as the French correspondence of the statements. Magazine publishing, has entered Turkey to Europe after nearly two hundred years. In 1850, there were a total of thirty-one publications in the Ottoman State. A very important part of these publications is foreign languages. For example, fourteen of them are in French, four are in Italian, and the others are Greek, Armenian and Bulgarian. The first Turkish magazine, “Vakayi-i Tıbbiye” (Medical Events) is published in 1266/1850 in Turkish and French. The “Mecmua-i Fünûn” (Science Journal) published by Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye, headed by Münif Paşa, was published in 1279/1862. II. Abdülhamit period can be divided into two in terms of the number of newspapers and magazines. In the years between 1879 and 1887, an average of nine to ten new publications in Istanbul appeared every year. There are many magazines from the newspapers. However, humor magazines were never allowed throughout the entire administration of Abdülhamit. In the second part from 1888 to 1908, on average, only one new publication is seen per year. The number of the magazines published in the period from 1890 until the year 1908, when the Constitutional Monarchy II was proclaimed, is very few. A significant part of the magazines published in this period are official publications. In the beginning of the 1890s, the Resimli Gazete, which is also the subject of the study, is published by the Kitapçı Karabet. The features of the magazine have been given information about the date of publishing, the owner's privilege, the name of the publisher, the place of publication, the price and number of pages, logos, serials and subscription conditions. Because of the large number of types and subjects in the Resimli Gazete under the title of content features, only some of the important ones were given. General information has been given about the literary genres under the subheadings of poetry, story, novel, theater, essay, travel, humorous anecdote, criticism, letter, chat, biography and autobiography. Apart from these, information about science and technology writings, magazine coverage, some articles written in the field of music have been given because of being a scientific magazine. Magazine; has published many inland literature such as science, social, art, literature, general culture, medicine, politics, military, news, religion, morality, music; has made important steps to raise awareness of the public and to increase the knowledge of the experts in the field. When the Resimli Gazete is taken as a whole, it is consistently content from the first to the last issue of the publication life. Political writings, everyday news, humorous elements, translated literary works, historical and philosophical positions, Islamic law, interstate relations, social agenda are all taking place. In this respect, it has an understanding of publishing beyond its expression of “fenetic and literary weekly magazine”. Although the Resimli Gazete is a magazine with an emphasis on both scientific and literary aspects, it is possible to find articles about Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 619 Rukiye ÖZER - Ali YILDIZ 620 many subjects and genres as common features of periodicals. It is possible to see many articles and kinds of texts ranging from literature to theater, from the introduction of the book to the riddle, from daily news to humorous jokes, moral mechanics, whimsical law, articles from newspapers, critic texts, poetry novels and stories. As there is no article criticizing the sultan and the administration of the period II. Abdulhamit's birthday and anniversary of the throne are decorated with fancy letters on the top pages of the magazine. When the subject of using photography in newspapers and magazines is examined, different techniques have been developed for it. With the departure of the photo, instead of imaginary paintings, the pictures of events and people based on the truth are started to be used. Fenton's paintings from the Crimean War are printed in Illustratd London News as engravings made from wood. Thus, the first step of the newspaper and magazine is taken. Lithography = The method of stone printing is put into paintings, newspapers and magazines with the discovery of a German at the end of the 19th century. Mir'at, published in 1863, is the first of the picture publications. The publisher is Refik. However, there were three numbers and it did not have a quality that would make the picture magazine system widespread. On February 9, 1867, the weekly magazine Âyine-i Vatan is also published with the picture. The Istanbul landscapes on the first page of the magazine are regarded as innovations among the press historians for that period. October 10 1874 The first issue of the “Musavver Medeniyet” magazine, is considered the beginning of the illustrated press in Turkey. Mir'at-ı Âlem, which gives a current and high quality picture but does not provide quality information with it, is the picture publication which attracts the most interesting. In this period, Mecmua-i Ebüzziya, which Ebüzziya Tevfik emerges from 1880, comes to the forefront. Bring the plates from Europe or order them to Europe. In this magazine, the pictures of Turkish folks are also included from time to time. While native subjects in Ebüzziya's publications usually consist of portraits, foreign subjects may also contain pictures of buildings or events as their puppets are brought from Europe. The Resimli Gazete magazine has a rich staff of writers. Ahmet Rifat, Ahmet Rasim, Halil Edîb, Huseyin Cahit, Andelib (Fâik Esad), Mehmed Akif, Ahmed Midhat Efendi, Recaizâde Mahmud Ekrem, Ali Kemal, Cenap Şahabettin, Hersekli Arif Hikmet, Halit Ziya, Müstecâbizâde İsmet Bey, Ali Emiri Efendi Important poets and writers of the time, such as İbnü’l-Emin, Mahmud Kemal, Leskofçalı Galip Bey, Mehmed Enisî, Hüseyin Nazmi, Hüseyin Dâniş, Mehmed Halim, Muallim Nâci, Musa Kâzım, İsmail Safa, important poets and writers of the period as well as writings from readers are published and answered for incentive purposes. There are a total of 428 unsigned texts in the magazine. These articles mostly belong to Strikes, Explanations, Announcements, Book Presentation, General Culture. It has been determined that some of the papers that have been published in more than one copy have also been published without signature. There are 254 authors' signatures in the journal. Those who do not have a signature or those who can not be found are given under the title unsigned. Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Resimli Gazete Dergisi Üzerine Bir İnceleme 621 The Resimli Gazete has an important place in its circulation in terms of art and photography. Many pictures and photographs were published that would explain social, political, architectural, military, current, artistic writings and increase the knowledge of the readers in the cultural sense. Portraits of poets and authors of the magazine, portraits of politicians and statesmen, pictures of military instruments, images of army, images of war, maps, landscapes of city, city and abroad, photographs reflecting everyday life, fine arts related plates, technological developments and pictures and photographs about the news. When the photographs and pictures used in the Resimli Gazete are examined, it is seen who is from Europe and who is supplied from the domestic presses. 723 visuals belonging to current, social, political, military and cultural elements were used in the Magazine. Portraits of magazine writers (especially in Nüsha-i Fevkalâde), portraits of Ottoman sultans, portraits of foreign state elders, many pictures and photographs according to the subject described in the writings. Nature and landscape paintings; cities, architectural structures, pictures and photographs of cultural items belonging to civilizations; pictures and photographs of technology and mechanical elements; there are guns, army, commander and soldier photographs, map pictures because of the wars made. Most of the photographs are printed unsigned. In the cover images of the addition of the magazine, the same Ayn. (‫ )ع‬Âdil sign is seen. Other than that, Th. Vafiadis has photographs of Istanbul. Much of the pictures are equally unsigned. But compared to the photographs, the signature cadres of the paintings are more diverse: C. Rossyrhe, E. W., F. M. Bredt, K. Kruş, M. Bello, Maylard, Miss Ekalet, Morgan, Mösyö Nâbih, Mustafa Şevket/ Şevket Bey, P. Roth, Préziosi is also in the magazine. Considering all these features, it is seen that the diversity of writers, poets, painters and photographers is one of the most important magazines of the period with a rich content in terms of content. Keywords: Newspaper, Magazine, Picture and Photograph art, Resimli Gazete. Giriş Avrupa’da 17. yüzyıl başlarında görülen gazetelerin, İslâm ülkelerinde ilk örneklerinin ortaya çıkması, 200 seneye yaklaşan bir gecikme ile mümkün olabilmiştir. Bu gecikmenin değişik nedenleri olmakla birlikte, önemli bir sebebi de ülkelerin sahip oldukları siyasal, ekonomik ve sosyal şartların farklı olmasıdır. Bununla birlikte 18. yüzyılın sonlarına gelindiğinde, İslâm ülkelerinde de bir kısım süreli yayının ortaya çıktığı tespit edilir. Bu yayınların ortak özelliği, yabancılar tarafından ve yayınlandıkları bölge halkının konuştuğu diller haricindeki bir dille çıkarılmış olmalarıdır. İslâm ülkelerinde görülen ilk süreli yayın, İstanbul’da Eylül 1795’te Fransız Büyükelçiliği tarafından, elçilik yayın organı olarak çıkarılan Le Bulletin de Nouvelles’tir. Bunu bir sene sonra La Gazette Française de Constantinople takip eder. Osmanlı ülkesinin bir başka şehrinde, İzmir’de de 1824’ten itibaren yine Fransızlar tarafından Le Smyrnien, Le Spectateur Oriental ve Le Courrier de Sınyrne gibi gazeteler çıkarılır (Yazıcı, 1991). Türkiye’de basın siyasî, sosyal ve ekonomik olaylar karşısında halk kitlesini aydınlatmak, kamuoyunu etkilemek gayesiyle toplumda duyulan isteklerden doğmamıştır. Basın, hükûmetin yaptığı işleri halka duyurmak amacıyla özel buyrukla ortaya çıkmış ve asıl işlevini zamanla kazanmıştır (Doğaner, 2012). Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Rukiye ÖZER - Ali YILDIZ 622 Türk basını, Batıdakinden farklı olmasına rağmen toplumsal dinamikleri harekete geçirebilmiştir: Basın yoluyla geleneksel yapıya eleştiri yöneltmeden toplum yapısını kökten değiştiren ıslahat girişimleri desteklenir. Yeni yasalar Takvim-i Vakayi gazetesinde zaman zaman halkın anlayacağı açıklamalarla birlikte sunulur. Osmanlı yönetimi Tanzimat ile birlikte merkeze bağımlılığı arttırmaya çalışır ve bu durum basın sütunlarına da yansır. İlke olarak Avrupa örneği kabul edildiğinden Avrupa’ya yöneltilmiş bir eleştiriye yer verilmez. Teknik konular, yeni buluşlar, siyasî olayların anlatımı gibi mevzularda Avrupa basını kaynaklarına bağlılık görülür (Koloğlu, tarih yok). Osmanlı Devleti 18. yüzyıldan beri değişim ve yenileşme hareketlerine sahne olmuştur. Avrupa’da öğrenim gören, Batıdaki anayasal hareketleri inceleyen ve ilerlemeyi parlamenter sistemde gören “Genç Osmanlılar” denilen aydın bir zümre oluşmuştur. Yayımlanan gazete sayısının artması ile okur-yazar sayısında artış görülür ve bu durum düşünen insanların tartışma ortamına girmesine yol açmıştır. Nitekim Ahmed Mithat, gerçeklerin tek yolla halka mâl edebilme yolunun basın olduğu hakikatini vurgulamıştır (Birecikli, 2008). 1. İlk Gazete ve Mecmualar Devletin resmî gazetesi olan “Takvim-i Vakayi” 1247/1831’de; bir İngiliz ürünü olan ve yarı resmî bulunan “Ceride-i Havadis” 1256/1840’ta; Agâh Efendi’nin gazetesi olan ilk müstakil ve şahsî gazetemiz “Tercüman-ı Ahval” 1277/1860’ta ve yine Winston Churchill’in Tercüman-ı Ahval’e rekabet için yayımladığı “Ruznâme-i Ceride-i Havadis” 1277/1860’ta; Şinasi’nin “Tasvir-i Efkâr” gazetesi ise 1278/1860’ta yayımlanmaya başlamıştır. Mecmualara gelince; Gutenberg’in modern anlamdaki ilk baskı makinesini bulmasından yaklaşık iki yüz yıl sonra, 1600’lü yılların ortalarında, Avrupa kıtasında ilk dergiler yayımlanmaya başlamıştır. Batı’nın bilinen ilk dergisi, 1665’te Paris’te yayımlanmaya başlayan Journal des Savants’dır. Bu ilk dergiyi, yine aynı yıl İngiltere’de (Londra’da) yayın hayatına giren Philosophical Tranaction ile 1668’de Roma’da çıkarılmaya başlanan Giornale de Letterati izlemiştir (Özbay, 2014). Bu ilk iki dergiden sonra 1668 yılında Roma’da Giornale de Letterati ve 1682 yılında yılında Acta Eruditorum yayımlanmıştır. Amerika’da ise Avrupa’dan yüz yıllık bir gecikme ile 1741 yılında American Magazine ve General Magazine adlı iki dergi çıkmıştır (Varlık, 1983). Dergi yayıncılığı, Türkiye’ye Avrupa’dan yaklaşık iki yüz yıl sonra girmiştir. 1850 yılında Osmanlı Devleti’nde toplam otuz bir süreli yayın bulunmaktadır. Bu yayınların çok önemli bir bölümü yabancı dillerdedir. Söz gelimi İstanbul’da yayımlanan on üç süreli yayının dört tanesi Fransızca, dört tanesi İtalyanca, birer tanesi de Rumca, Ermenice ve Bulgarcadır (Varlık, 1983). İlk Türkçe dergi, “Vakayi-i Tıbbiye” (Tıp Olayları) Türkçe ve Fransızca olarak 1266/1850’de yayımlanır. Münif Paşa’nın başkanlığını yaptığı Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye tarafından yayımlanan “Mecmua-i Fünûn” (Bilimler Dergisi) ise 1279/1862’de yayımlanmıştır. İlk mecmuamızın “Vakayi-i Tıbbiye” veya “Mecmua-i Fünûn” olması üzerinde çeşitli görüşler bulunmaktadır. Bu görüş ayrılığının sebebi “Vakayi-i Tıbbiye”nin mecmua değil gazete olduğunu ileri sürenlerdir. Fakat “Vakayi-i Tıbbiye” bir meslek mecmuasıdır. Bu mecmuaya kıyasen daha kapsamlı konuları ile “Mecmua-i Fünûn”’ndan her meslekten insanın yararlanabilecek olması, ona ayrı bir konum vermektedir (İskit, 2000). Temmuz 1862’de Münif Paşa tarafından yayımlanmaya başlayan Mecmua-i Fünûn, 1864’te kolera salgını yüzünden yayınını durdurur. 1866’da yeniden yayımlanmaya başladıysa da kısa bir müddet sonra yayına ara verir. Üçüncü defa 1883 yılında tekrar yayımlanmaya başlar fakat yeniden kapanır. Bu dergilerden başka Mirʹat-ı Mecmua-i İber-i İntibah ve devamı olan İbretnüma ile Ceride-i Askeriyye de ilk çıkan dergilerdendir (Özbay, 2015). Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Resimli Gazete Dergisi Üzerine Bir İnceleme 623 Osmanlıların kitap ve dergi basımında olduğu gibi dergi alanında da Avrupa’dan oldukça geri kaldığı görülmektedir. Osmanlı Devleti’nde bilinen ilk Türkçe dergi, 1831 yılında yayımlanan ilk Türk gazetesi Takvim-i Vakâyi’den on sekiz yıl sonra çıkan Vakâyi-i Tıbbiye’dir. Tıbbî konuları içeren bu dergi, o dönemde Hekimbaşı olan Abdülhak Molla sayesinde yayımlanır. Abdülhak Molla, bir gerekçe ile Sadaret’e müracaat eder. Hekimbaşı, bu alanla ilgili bir dergi çıkarılması gerektiğini beyan eder. Beyanında “memleketteki önemli işlerin tümünün iyi bir yola girmekte olduğu sırada tıbba ilişkin konuların da düzenli bir şekilde ilerlemesi gerektiğini ve bunun da Tıbbiye’deki hocaların eğitim ve öğretim yönlerine bağlı olduğunu” belirtir; özellikle Paris ve Londra’da bilimsel alanlarda ortaya çıkan son yeniliklerin tıp bilimine önemli katkılarda bulunduğunu vurgular. Hekimbaşı, ülkedeki tıbbî olayların ve durumların açıklanması; yurt dışındaki tıbbî olayların tercüme edilerek aktarılması; halkın sağlıkla ilgili olarak eğitilmesi, halka kolay uygulanabilecek bilgilerin öğretilmesi ve bazı ilaç ve tıbbî malzemelerin alanında uzman doktorlara tanıtılması gerektiğini ifade eder. Padişah tarafından gerekli izinler alınır ve 26 Mart 1849’da Vakâyi-i Tıbbiye yayın hayatına başlar. Derginin her sayısında yayımlanacak yazıların müsveddeleri, Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane Nâzırlığı’ndan Sadaret’e gönderilmiş, oradan iradesi alınmak üzere padişaha arz edilmiştir. Bu işlem, derginin her sayısı için yeniden yapılır. Derginin ikinci sayısında, Takvim-i Vakâyi-i Tıbbiye’nin de Fransızca bir nüshasının neşredilmeye başlandığı belirtilir. Vakâyi-i Tıbbiye ile büyük benzerlikleri olan Gazette Medicale de Constantinople’ın sözü edilen bu Fransızca nüsha olduğu düşünülür. Yaklaşık 600 abonesi olan dergi, yaklaşık üç sene yayımlandıktan sonra kapanır. Aynı adı taşıyan ikinci bir dergi 1879 yılında yayımlanır fakat bu ikinci derginin ilki ile adı dışında herhangi bir bağlantısı yoktur. Vakâyi-i Tıbbiye’nin kapanmasından sonra on yılı bulan bir suskunluk döneminin ardından 1862 tarihinde ikinci bir dergi Mecmua-i Fünûn yayımlanır. Dergi, “Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye” tarafından Temmuz 1862’de çıkarılır. Dergide yer alan konular çeşitlilik arz eder. İktisattan felsefeye, tarihten jeolojiye kadar çok geniş bir yelpaze içinde nitelikli yazılar yayımlanmıştır. Bu yazıların yanı sıra dergi dil üzerinde çalışmış, dilin sadeleştirilmesi yolunda öneriler geliştirmiştir (Varlık, 1983). Aynı yıl çıkan bir diğer dergi Mir’at’tır. Dergi , “fünûn ve sanayie müteallik mevad ile harita ve resimlere havi” açıklamasıyla yayımlanır. Mir’at üç sayı yayımlandıktan sonra Mecmua-i Fünûn ile giriştiği bir tartışmanın sonucunda kapanır. Yine aynı yıl “Cemiyet-i Kitabet” adını taşıyan bir kuruluş Mecmua-i İber-i İntibah’ı çıkarmıştır. Bu dergi sekiz sayı yayımlanır ve 1864 yılında kapanır. 1864 yılında basın ile ilgili olarak ilk kapsamlı siyasal düzenlemeler yapılır. Bu sırada askerî konularda incelemeler yapacak olan Mecmua-i Cerîde-i Askeriyye yayın hayatına başlar. 1865 yılında Cemiyet-i Kitabet, Mecmua-i İber-i İntibah’ın devamı niteliğinde olan Mecmua-i İbretnümâ’yı yayımlamıştır. 1866 yılında Mecmua-i Maarif ve 1867 yılında da Mecmuai Ulûm ile Tuhfetü’t-Tıb yayın hayatına başlar. Genel olarak değerlendirildiğinde 1849-1871 yılları arasında çıkan dergilerin genellikle seçkinler tarafından yayımlandığı ve yine seçkin kesime yöneldiği söylenebilir. Bunun dışında bazı dergilerde doğrudan veya dolaylı olarak devlet desteğinin söz konusu olduğu görülür (Varlık, 1983). 1872 yılında Ahmed Midhat Efendi tarafından yayımlanan Dağarcık dergisi çıkarılır. Seçkin kesime hitap eden yayınların ardından bu durum bir ölçüde de olsa kırılır. Dağarcık dergisinde yer alan yazılar kolay okunabilir, vakit geçirmeye olanak sağlar. Böylelikle dergi, geniş bir kitlenin beğenisini kazanır. Dağarcık’ın gösterdiği başarı, yayıncıları taklide yöneltir. Bunun Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Rukiye ÖZER - Ali YILDIZ 624 sonucunda ise birçoğu ancak birkaç sayı çıkan kısa ömürlü, niteliksel değeri fazla olmayan dergiler birbiri ardına çıkar. 1873-1880 yılları arasında yayımlanan yirmi kadar dergi mevcuttur. Bu dergiler arasında Cihan Fransızca nüshalarıyla, Mecmua-i Ebüzziya ise özenli baskı ve içeriği ile dikkatleri çeker. Bu dönem incelendiğinde sürekli olarak yeni yayınların çıktığı görülür. Ancak Türk süreli yayınları 1872 yılında hâlâ yetersiz durumdadır. 1872 yılı ortalarında İstanbul’da otuz bir süreli yayın bulunmaktadır. Bu dergilerin sekizi Rumca, sekizi Ermenice, yedisi Fransızca, ikisi Yahudice, ikisi İngilizce ve biri Arapça olarak yayınlanmaktadır. Türkçe olan süreli yayınların sayısı sadece üçtür (Varlık, 1983). 1880-1890 yılları arasında yayımlanan dergilerin sayısı ise ellinin üzerindedir. Bu dönemde yayımlanan dergilerin büyük bir kısmı 1880-1885 yılları arasında çıkar. Daha sonraki yıllarda yayınların sayısında düşme görülür. Bunun en önemli nedenlerinden biri, II. Abdülhamit’in basına uyguladığı ve giderek ağırlaşan sansürdür (Varlık, 1983). 22 Mayıs 1880 tarihinde Ebüzziya Tevfik tarafından Mecmua-i Ebüzziya çıkarılır. Düşünce ve edebiyat ağırlıklı olan dergi, 1890-1897 arasında yayımına ara vermek zorunda kalır. 15 Ağustos 1912 tarihinde yayımlanan 159. sayısıyla da yayın hayatı sona erer (Varlık, 1983). 1880’li yıllardan itibaren kadınlar da gazetecilik alanına çalışmaya başladı. 1883-1884 yıllarında Arife Hanım “Şükûfezar” adlı bir kadın dergisi çıkarmaya başladı. Arife Hanım, derginin önsözünde bilimsel buluşların etkisiyle toplumun yaşam koşullarının ne denli değiştiğini, ancak okuyan kadınların hayatta başarılı olabileceklerini, kadınların da erkekler kadar toplumun gelişmesine hizmet etmeleri gerektiğini ifade eder (Jeltyakov, tarih yok). II. Abdülhamit döneminde çıkan gazeteler ve dergiler, sayısı açısından ikiye ayrılabilir. 1879-1887 arasındaki yıllarda İstanbul’da ortalama dokuz-on yeni yayının her yıl piyasaya çıktığı görülür. Bunlarda gazeteden çok dergiler yer almaktadır. Ancak mizah dergilerine II. Abdülhamit’in yönetimi boyunca izin verilmemiştir. 1888’den 1908’e kadar olan ikinci kısımda ise yılda ortalama ancak bir yeni yayın görülür (Koloğlu, 2006). 1890 yılından II. Meşrutiyet’in ilan edildiği 1908 yılına kadar olan dönemde yayımlanan dergilerin sayısı ise çok azdır. Bu dönemde yayımlanan dergilerin önemli bir bölümü resmî nitelikli yayınlardır. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e kadar uzanan süreçte, iki edebî akımı sürükleyebilmesi açısından dönemin en önemli dergisi Servet-i Fünûn’dur. 1888-1889 yıllarında Umrân adlı on beş günlük bir dergi çıkaran Ahmet İhsan (Tokgöz), bu dergi kapatılınca daha önce çevirmen olarak çalıştığı Servet gazetesinin sahibi Nikolayadi Efendi ile anlaşır ve Servet’in haftalık ilavesi adı altında 27 Mart 1891 tarihinden itibaren Servet-i Fünûn dergisini yayımlamaya başlar. Bu dergi, harf devriminden sonra 6 Aralık 1928 tarihinde Uyanış adını aldı. Dergi, 26 Mayıs 1944 tarihine kadar basın hayatında yerini almıştır (Varlık, 1983). Servet-i Fünûn dergisi Avrupa resimli dergileri kalitesinde bir yayın yapmak amacıyla çıkar. İçerik olarak önceleri bir aile, moda ve şiir dergisi iken Recaizâde, Halit Ziya ve Tevfik Fikret’in dergiye katılmasıyla dönemin en etkili sanat ve düşünce yayını haline gelir. Servet-i Fünûn’un bir diğer önemli özelliği basın fotoğrafçılığı alanındadır. Ülkemizde amatör fotoğrafçılar arasında ilk yarışmayı düzenleyen dergi olmasının yanı sıra 1897 Yunan Savaşı, Alman İmparatorunun Kudüs gezisi, Hicaz Demiryolu inşaatı gibi olayların aktüel resimlerini yayımlayarak hem klişecilik sanatında hem de basın fotoğrafçılığında dergi ve gazetelere öncülük eder (Koloğlu, 2006). 1890’lı yılların başlarına gelindiğinde çalışmanın da konusunu teşkil eden Resimli Gazete, Kitapçı Karabet tarafından çıkarılır. Halkın anlayabileceği bir dil ve üslupla yayımlanan bilimsel Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Resimli Gazete Dergisi Üzerine Bir İnceleme 625 dergilerden Baba Tahir’in çıkardığı Malûmat bu dönemde yer alan dergilerdendir. 19. yy. sonları ile 20. yy. başlarında meslekî bilim dallarının gelişmesi sonucunda yeni yayımlar belirmeye başladı. Bir kısmı resmî nitelik taşıyan bu dergiler; Ceride-i Askeriye, Ceride-i Bahriye, Ceride-i Nâfia, Ceridei Mehâkim, Vak’a-i Tıbbiye’dir (Jeltyakov, tarih yok). 2. Osmanlı Basınında Gazete ve Dergilerde Resim ve Fotoğrafın Kullanımı Gazete ve dergilerde fotoğraf kullanılması için farklı teknikler geliştirilmiştir. Fotoğrafın kullanılmasıyla birlikte hayalî resimlerin yerini gerçeğe dayanan olay ve kişi resimleri almıştır. Nitekim Fenton’un Kırım Savaşı’na ait resimleri, Illustratd London News’te, tahta oymalardan yapılan gravürler şeklinde basılır. Böylece resimli gazete ve derginin ilk adımı atılmış olur. 19. yüzyılın sonunda Litografi=Taş Basması yöntemi bir Alman tarafından bulunur ve böylece resim, gazete ve dergilerde kullanılmaya başlanır. Ancak asıl gelişme, çinko veya madenî kalıpların kimyevî etkileme ile işlenmesi sonucu elde edilen klişelerin kullanılmasıyla sağlanır. Son derece hızlı olan bu yöntem, resimlerin gazetelerde günü gününe kullanılabilmesi sonucunu oluşturur (Koloğlu, 1992). 1863 Şubat-Nisan ayları arasında Refik tarafından üç sayı olarak “Fünûn ve sanayie müteallik mevad ile harita ve resimleri hâvi olarak ayda bir çıkarılır” notuyla yayımlanan Mir’at, resimli yayımların ilkidir. Ancak üç sayı çıkabilmiş ve resimli dergi sisteminin yaygınlaşmasını sağlayacak bir nitelik taşımamıştır. 9 Şubat 1867 tarihinde yine resimli olarak haftalık dergi Âyine-i Vatan yayımlanır. Derginin birinci sayfasında yer alan şimşirden oyulmuş kalıplarla basılmış İstanbul manzaraları, o önem için yenilik addedilir. Basın tarihçileri arasında Türkiye’de resimli basının başlangıcı olarak Musavver Medeniyet’i gösterenler çoktur. 10 Ekim 1874’te ilk sayısı çıkan derginin, aktüel olayları izleyerek resimlendirme çabasında başarılı olduğu ileri sürülür. Ali Fuad’ın sahibi bulunduğu, müdürlüğünü Ohannes Ferid’in yaptığı Musavver Cihan adlı haftalık Osmanlı gazetesi ise ciddi ve bilimsel nitelikli bir yayın olmasına rağmen kütleyi çekecek içeriğe sahip değildir. Güncel ve kaliteli resim veren fakat beraberinde kaliteli bilgi vermeyen Mir’at-ı Âlem asıl ilgiyi çeken resimli yayın olur. Bu dönemde yine Ebüzziya Tevfik’in 1880’den itibaren çıkardığı Mecmua-i Ebüzziya ön plana çıkar. Klişeleri ya Avrupa’dan getirtir ya da siparişle Avrupa’ya yaptırtır. Bu dergide zaman zaman Türk ünlülerin resimlerine de yer verilir. Ebüzziya’nın yayınlarındaki yerli konular, genellikle portrelerden oluşurken yabancı konular, klişeleri Avrupa’dan getirildiği için bina ya da olay resimlerini de içerebilir (Koloğlu, 1992). 3. Resimli Gazete Bu bölümde Resimli Gazete dergisi şekil ve içerik özellikleri açısından incelenecektir. 3.1. Resimli Gazete’nin Şekil Özellikleri Resimli Gazete, 1307-1315 (1891-1899) yılları arasında 235 sayı yayımlanmıştır. Fennî ve edebî haftalık mecmuadır. İmtiyaz sahibi Kitapçı Karabet Efendi, başyazarı İbn-i Rıfat Sâmih, sorumlu müdürü Mehmed Rıza’dır. İdare ve yazı işleri kurulu Mehmed Halim ve Mehmed Cemil Efendilerden oluşur. Resimli Gazete, 14 Mart 1307 tarihinde yayımlanmaya başlar. 9 Eylül 1315 yılına kadar yayımlanmaya devam eder. Bu itibarla II. Abdülhamit devrinin dergilerinden biridir. Resimli Gazete, 1312-1315 yılları arası incelendiğinde 7 Mart 1312’den 9 Eylül 1315 tarihine kadar yayımlanmaya devam ettiği görülür. Dergide yer alan tarihler Rumî ve Hicrî olarak belirtilmiş ve yıl olarak mesela klişede geçen “1315” ifadesinden başka “315” gibi bir ifade ile de belirtildiği görülür. Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Rukiye ÖZER - Ali YILDIZ 626 3.1.1. Yayımlanma Tarihi, Sâhib-i İmtiyâzı ve Sermuharriri Resimli Gazete, Rumî 1312 yılında (7, 14, 21 Mart); (24 ve 31 Teşrinievvel); (7, 14, 21, 28 Teşrinisani); (5, 12, 19, 29 Kanunuevvel); (7, 12, 19, 26 Kanunusani); (2, 9, 20, 27 Şubat) 21 sayı olarak yayımlanmıştır. 1313 yılında (6, 13, 20 ve 27 Mart); (3, 10, 17, 24 Nisan); (1, 8, 15, 22, 29 Mayıs); (5, 12, 19, 26 Haziran); (3, 10, 17, 24, 31 Temmuz); (7, 14, 19, 28 Ağustos); (4, 11, 18, 25 Eylül); (1, 9, 16, 23, 30 Teşrinievvel); (6 Teşrinisani); (11, 18, 28 Kanunuevvel); (7, 15, 22, 29, 30 Kanunusani); (9, 19, 26 Şubat) 47 sayı yayımlanmıştır. 1314 yılında (5, 12, 19, 26 Mart); (2, 9, 16 Nisan); (7, 9, 14, 21, 28 Mayıs); (4, 11, 18, 25 Haziran); (16, 23, 30 Temmuz); (6 Ağustos); (5, 12, 19, 26 Teşrinisani); (3, 10, 17 Kanunuevvel); (30 Kanunusani) 28 sayı yayımlanmıştır. 1315 yılında (29 Nisan); (6, 13, 20, 27 Mayıs); (3, 10, 17, 24 Haziran); (1, 8, 15, 26 Temmuz); (5, 12, 19, 26 Ağustos); (9 Eylül) 18 sayı yayımlanmıştır. 1312-1315 yılları arasında dergi toplam 114 sayı olmakla birlikte Ankara Milli Kütüphane’de Resimli Gazete 114 sayı olarak yer almaktadır. 17-24 Haziran 1315, 1-8-15 Temmuz 1315, 19-26 Ağustos 1315 tarihli nüshalar Milli kütüphane kataloğundan çalışılmıştır. 1315 yılının Eylül sayısı Milli Kütüphane kataloğunda görülmemektedir. Çalışmada Beyazıt Devlet Kütüphanesi’ndeki Hakkı Tarık Us Koleksiyonu’nda ve Ankara’daki Milli Kütüphane’de bulunan ve 1312-1315 yılları arasında yayımlanan nüshaların tamamı (toplam 114 sayı) çalışılmıştır. Derginin bu çalışmada incelenecek kısmı 7 Mart 1312 tarihli nüsha 22 numaradan başlar ve “Iyd-i Fıtre-i Mahsus” olarak çıkarılmıştır. Dış kapak tasarı aynı olmakla birlikte müdür mesulü Mehmed Sami (M. Sami Bey) ve sermuharriri ise Hüseyin İrfan (H. İrfan Bey) Arap harfleri ve Fransızca karşılıklarıyla (Rédacteur en chef, Directeur) belirtilmiştir. 14 Mart 1312 tarihli nüsha, 23 numaralıdır. Dış kapaktaki tarih yazımında Hicrî ve Rumî tarihe ilave olarak Fransızca tarih yazılması dikkat çeker. İç kapakta serlevhanın sağ üst tarafında muharrir Andelib, sağ alt tarafta sermuharriri H. İrfan Bey olarak yazılıdır. 21 Mart 1312 tarihli nüsha ise 24 numaralıdır. Tarih yazımında Fransızca karşılıklar ve muharririn Andelib olduğu bu sayıda da yer almaktadır. 1312 yılının mart ayına ait sayıların numaralama işleminde çalışma esnasında herhangi bir düzeltme yapılmamıştır. 1312 yılının Mart nüshaları 1311 yılının da bulunduğu ciltte son kısımda yer almaktadır. 1312 yılının Teşrinievvel sayısı Numara 1 şeklinde başlar. Dış ve iç kapakta aynı fotoğraf bulunmaktadır. Sayfanın sağ üst kısmında numara sayısı ve hemen altında yazı işleri heyetinin isimleri (İbn-i Ebu’l-İrfan Sırrî, Mehmed Halim, Mehmed Cemil) yer almaktadır. Sol üst kısımda ise gazetenin çıktığı gün, Hicrî ve Rumî tarihler yer alır. Tarihin hemen alt kısmında yazı işleri yardımcılarının isimleri (Muavîn-i Tahririye: Ahmed Rasim Bey, İkdam’ın Paris Muhabiri, İsmail Safa Bey, Mektep ceridesi sermuharriri İsmail Hakkı, Müstecâbizâde İsmet Bey, Rıza Tevfik Bey, İbn-i Rifat Sâmih Bey, Yusuf Ziya Bey, Emin Bey, Orhan Selahaddin Bey, Nuri Şeyda Bey, Halid Safa Bey, Ali Münif Bey, Feraizcizade Osman Faiz Bey, İsmail Saib Efendi, Mustafa Hayrullah Bey, , Mehmed İhsan Bey, Rauf Zati Bey, Ali Enver Efendi, Haydar Rifat Bey,Ahmed Refik Bey, Halid Eyyub Bey, İbn-i Reşid Osman Rahmi Efendi, Vacid Bey, Hüseyin Dâniş Bey, Avanzâde Süleyman Bey, Hüseyin Nazmi Bey, Doktor İsmail Hakkı Efendi, Rıza Hayati Bey İbn-i Musa, Ayn. (‫ )ﻉ‬Mestî Efendi, Nureddin Ramih Bey) yazılıdır. Logonun sağ alt kısmında Arap harfleriyle sermuharriri Andelib yazılıdır. Orta kısımda Arap harfleriyle “Makâlât-ı ilmiye ve fenniyenin vasâiti intişârı gülzâr-ı edebiyyâtın tecelligâh-ı âsârıdır” yazısı yer alır. Sol tarafta ise Fransızca Masteur Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Resimli Gazete Dergisi Üzerine Bir İnceleme 627 en chef: Andélib yazılıdır. Nüshanın İç kapağının son sayfasında sol altta sâhib-i imtiyâz “Kitapçı Karabet” yazılıdır. Numara 5’ten itibaren sermuharriri İbn-i Rifat Sâmih olarak değişir. Numara 9’da muharrirler Ahmed Rasim, Vecihi, Sâmih olarak değişir. Numara 15’te ise Vecihi, Sâmih, Enîsî muharrirler olarak zikredilir. Numara 27’den itibaren müdür Mehmed Rıza olarak geçer. 6 Mart 1313 tarihi, Resimli Gazete’nin 6. senesi ve 19. sayısıdır. Çalışmada gazetenin dış kapak kısmı gazetenin eki olarak ele alınmıştır. Sayfanın sağ üst kısmında gazetenin numarası, orta kısımda yayımlandığı gün, sol üst kısımda ise Latin harfleriyle numara yazılmıştır. Hemen sağ alt kısmında Hicrî takvime göre gazetenin tarihi, sol kısmında da Rumî takvime göre tarih belirtilmiştir. Resimli Gazete logosunun üstünde gazetenin müdürü Rıza Fransızca “Directeur RIZA” karşılığıyla yazılıdır. Logonun altında Fransızca “journal illustré” ve Latin harflerle RESSIMLI GAZĖTA yazılıdır. Yazının sağ alt kısmında “perşembe günleri neşrolunur fennî ve edebî haftalık gazete” açıklaması yer alır. Sayfanın sol sütununda tuval üzerine resim yapan fesli bir çocuk çizilmiştir. Resmin sağ tarafında ise sayıda yer alan musavvirler (Latin harfleriyle de yazılıdır) muharrirler (Vecihi, Sâmih ve Enîsî) ve fotoğraf sahiplerinin isimleri yazılıdır. Sayfanın sağ alt köşesinde gazetenin adresi yer almaktadır. Gazetenin iç kapak kısmında ise farklı olarak logonun sağ tarafında gazetenin açık adresi, idare ve yazı işleri ile ilgili müracaat edilecek kişinin ismi, yayımlanmayan yazının iade olunmayacağı ile ilgili açıklama varır. Sol tarafında ise satın alma şartları (Şerâit-i İştirâ), bedelleri ve adres bilgisi ile ilgili yazı yer alır. Ayrıca logonun sağ alt kısmında nüshanın fiyatı belirtilmiştir. İç kapağın son sayfasında sol sütunun alt kısmında sâhib-i imtiyâz Kitapçı Karâbet olarak belirtilir; hemen altında matbaa adresi açık olarak verilir. Haftalık olarak çıkarılan Resimli Gazete mart ayında üst üste yayım yapar. 6 Mart 1313 tarihli nüsha 19 numaralıdır. 1313 yılına ait 61 numaralı nüsha itibariyle gazetenin sermuharriri Tevfik olarak değişir. 1315 yılında “Perşembe günleri neşrolunan fennî ve edebî haftalık gazete”, “Memâlik-i mülk ü devlete hâdim, fennî ve edebî haftalık musavver Osmanlı cerîdesi” yahut “Memâlik-i mülk ü devlete hâdim, fennî ve edebî haftalık musavver Osmanlı gazetesi” olarak yayımlanan Resimli Gazete’de sâhib-i imtiyâz yahut sâhib-i imtiyâzı (Numara 18) Karâbet olarak belirtilir. 3 numaralı sayısında sermuharrir Selânikli Hilmi, refîk-i tahrîr ise Avanzâde Mehmed Süleyman’dır. 6 numaralı sayısında gazete müdürü Bağcızâde Ayn. (‫ )ﻉ‬Nuri’dir. Sâhib-i imtiyâz Karabet’tir. 3.1.2. Basım Yeri, İdarehanesi, Fiyatı ve Sayfa Sayısı Resimli Gazete’nin basım yeri Kitapçı Karâbet’tir. Bu ibare, derginin son sayfasında sol alt köşede yazılıdır. İdarehânesi ilk 12 sayıda logonun sağ tarafında ve sol tarafında “Şerâit-i İştirâ başlığının altında; “Mahal-i İdaresi: Bâb-ı ‘Âli Caddesinde Dâire-i Mahsûsadır” şeklinde verilmiştir. 13. sayıdan itibaren yine logonun sağ tarafında ve sol tarafında “Şerâit-i İştirâ başlığının altındadır: “Mahal-i İdaresi: Bâb-ı ‘Âli Caddesinde Ebu’s-suûd Caddesinde Mahmud Bey Matbaasıdır” şeklinde yazılmıştır. 26. sayıdan itibaren ise logonun sağ tarafındadır. Bazı sayılarda sol tarafında “Şerâit-i İştirâ başlığının altında; “Mahal-i İdâresi: Bâb-ı ‘Âli Caddesinde Dâire-i Mahsûsadır” şeklinde belirtilir. Bazı sayılarda ise bu ifade yerine “İdarehâne pazardan maʿdâ her gün açıktır” ibaresi görülür. 55. sayıdan itibaren “Mahal-i İdâresi: Bâb-ı ‘Âli Caddesinde Ebu’s-suûd Caddesinde Mahmud Bey Matbaasıdır” olarak yazılıdır. 26 Sefer 315/15 Temmuz 313 tarihli Nüsha-i Fevkalade ise “Mahmud Bey Matbaası, Bâb-ı Âli Caddesinde Ebu’s-suûd Caddesinde Numara 72” olarak belirtilir. 1315 yılına gelindiğinde sadece ilk sayıda dış kapağın sağ alt kısmında “Mahal-i İdaresi: Bâb-ı ‘Âli Caddesinde Dâire-i Mahsûsadır” şeklinde verilmiştir. Numara 14’ün ve 16’nın ilavesinde ilk sayfada logonun altında “İdârehânesi: İstanbul- Bâb-ı Âli Caddesinde Mısırlıoğlu Hanında Numara- 9” şeklinde belirtilmiştir. Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Rukiye ÖZER - Ali YILDIZ 628 Resimli Gazete’nin fiyatı 7 Mart 1312 tarihli 22 numaralı nüshanın ekine ait kapakta sayfanın sağ alt tarafında “Bir Nüshası 50 Paradır” ve sol alt tarafında ise “Le Numéro 25 Centimes” olarak belirtilir. İç kapakta fiyat, logonun sol üstte “Bir Nüshası 50 Paradır” ve logonun sol alt kısmında Latin harfleriyle “Le Numéro 50 Paras” şeklinde belirtilmiştir. 21 Mart 1312 tarihli 24 numaralı nüshada “Bir Nüshası 50 Paradır” ve logonun sol alt kısmında Latin harfleriyle “Le Numéro 50 Paras” ifadesi yer alır. 24 Teşrinievvel 1312 tarihli 1 numaralı nüshada logonun altında orta kısımda sağ tarafta “Bir Nüshası 50 Paradır” ve sol tarafında “Le Numéro 25 Centimes” yazılıdır. 19 Kanunuevvel1312 tarihli numara 9’dan itibaren sadece “Nüshası 50 Paradır” ifadesi yer alır. 1312-1314 yılları arasında ilk on dokuz sayıda logonun sol tarafında “Şerâit-i İştirâ başlığı altında ”fiyatı “Dersaâdet’te mahal-i memuriyetine gönderilmek üzere seneliği 50, altı aylığı 30 kuruştur. Vilâyet için seneliği 70, altı aylığı 40 kuruştur ” ifadesi yer almaktadır. 20. sayıdan itibaren ise “Vilâyette Dersaâdet’te mahal-i ikâmetlerine gönderilmek üzere seneliği 70, altı aylığı 40 kuruştur idarehanemizden alınmak üzere seneliği 50, altı aylığı 30 kuruştur” şeklinde yazılmıştır. “Girit Ahâlî-i İslâmiyesi Muhtâcîni Menfaatine Mahsus Resimli Gazete Nüsha-i Fevkalâde” kapağıyla yayımlanan 69. sayının “Bir Tebşîr-i Mühimm” başlıklı yazısında nüsha-i fevkaladenin Dersaâdet için 10, taşra için 12 kuruş olacağı duyurulur. 1315 yılına gelindiğinde ilk sayıdan itibaren dış kapakta logonun sağ alt tarafında “Şerâit-i İştirâ” başlığının altında seneliği Dersaâdet için 80, vilâyet için 100 kuruş; altı aylığı Dersaâdet için 45, vilâyet için 55 kuruştur. Ayrıca Fransızca açıklamaları da yer almaktadır. 14. sayıda dış kapakta resmin alt kısmında “Gazetemizin bu nüshası (20) sahifedir” açıklaması ile senelik, altı aylık abone bedellerinin yanı sıra üç aylık bedel Dersaâdet için 25, vilâyet için 30 kuruş olarak belirtilmiştir. 18. sayının son sayfasında sağ alt kısmında yer alan “İhtâr-ı Mahsûs” yazısında Musavver Fen ve Edeb ile Resimli Gazete’nin birleşmesinden dolayı Musavver Fen ve Edeb’in neşredilmiş on sekiz nüshalık koleksiyon için 20 kuruş, Dersaâdet için 36 kuruş fiyat verilir. Resimli Gazete’ye abone olan yahut olacak olan kişiler için sekiz nüsha posta ücreti dâhil 25 kuruştur yahut 18 kuruş posta bedeli olmak üzere alınıp hediye olarak takdim edilecek kitaplar meyanında takdim edileceği duyurulur. Musavver Fen ve Edeb’e daha önce abone olanlar için ise Resimli Gazete’nin bundan evvel neşredilmiş olan on üç nüshasına vilâyet için posta ücreti de dahi olmak üzere 20 kuruşa alabileceklerdir. 1315 yılının 29 Nisan tarihli 1 numaralı nüshasında ilavenin kapak kısmında sağ alt kısımda “Nüshası 2 Kuruş” ifadesi yer alır. 5 Ağustos 315 tarihli 14 numaralı nüshadan itibaren “Bir Nüshası 2 Kuruş” şeklinde belirtilir. Derginin iç sayfaları, uzun üç sütun halindedir ve bu sütunları birbirinden ayıran uzun birer çizgi kullanılmıştır. Ayrıca birbirini takip eden yazılar arasında başlangıç veya sonuç bildiren motifler, işaretler kullanılmıştır. Sayfa sayıları: 7 Mart 1312 tarihli 22 numaralı nüshada ilave sayfalar hariç toplam 16 sayfa yer alır, 4 sayfa da ilavesi vardır. İlavelerin bir sayfası kapaktır. 24 Teşrinievvel 1312 tarihli 1 numaralı nüshada sayfa sayısı 12’ye düşerken ilaveler 4 sayfa olarak devam etmektedir. İlavelerde kapak hariç yazılar genelde 1-2-3 sayfa tutmaktadır. 34 numaralı nüsha sayfa numarası verilmeyen bir tablo sayfası hariç 12 sayfadır. 15 Temmuz 313 tarihli nüsha, Nüsha-i Fevkalâde’dir. Dış kapak, ilaveler ve sayfa numarası olmayan resimler-fotoğraflar ile birlikte toplam 168 sayfadır. 1315 yılının 1. ve 2. nüshası ilaveler hariç 16 sayfadır. 4 sayfa ilavesi vardır. 3, 4, 5, 6, 7. nüshalar 4 sayfalık ilave hariç 16 sayfadır. 8. nüsha 14 sayfadır. 9. Nüsha 12 sayfadır. 10. nüsha 17 sayfadır. 11. nüsha 12 sayfadır. 12. nüsha 16 sayfadır. 13. nüsha 16 sayfadır ( 8-13 arası nüshaların ilavesi yoktur). 14. nüsha 20 sayfadır (ilave hariç). 15. nüsha 20 sayfadır (ilavesi yoktur). 16. nüsha 16 sayfadır (ilaveler hariç). 17.nüsha 16 sayfadır (ilavesi yoktur). 18. nüsha 16 sayfadır (ilavesi yoktur). Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Resimli Gazete Dergisi Üzerine Bir İnceleme 629 3.1.3. Logoları, Serlevhaları ve Abonelik Şartları Resimli Gazete’nin 21 sayılık 1312 yılının Mart sayılarında logo hep aynı şekildedir ve Resimli Gazete yazısı bulunmaktadır. Logonun sağ tarafında mahal-i idâresi başlığı altında idârehânenin adresi, idare ve tahririye ile ilgili işler için başvurulacak adres ile yayımlanmayan yazıların iade edilmeyeceği bilgisi verilir ve onun da altında gazetenin fiyatı yer alır. Logonun sağ tarafında ise abonelik şartları ile Latin harfleriyle gazetenin fiyat bilgisi vardır. Mart ayına ait serlevhalar ise “Pençşembe günleri neşrolunur fennî ve edebî haftalık gazete” yazısı bulunmaktadır ve bu serlevhanın altında Latin harfleriyle logo ve serlevha yazısı yer almaktadır. 1312 yılının Teşrinievvel ve Teşrîn-i sâni nüshalarında ise farklı olarak “Makâlât-ı ilmiye ve fenniyenin vasâit-i intişârı gülzâr-ı edebiyyâtın tecelligâh-ı âsârıdır” serlevhası yer alır. Ayrıca logonun sol alt kısmında heyet-i idare ve tahririye ile sağ alt kısmında sermuharrirlik koltuğunda yer alan zevâtın isimleri bulunmaktadır. 19 Kanunuevvel1312 tarihli 9 numaralı nüshada logonun sağ ve sol tarafında idarehaneye ait adres bilgisi verilmiştir. Bir de serlevhanın sağ alt kısmında müdür ismi, sol alt kısmında ise Latin harfleriyle isim tekrar yazılmıştır. 12 Haziran 1313 tarihli 33 numaralı nüshaya kadar serlevhanın hemen altında orta kısımda gazetenin çıktığı gün yazılı iken bu nüsha itibariyle 91 numaralı nüshaya kadar sermuharririn adı yazılıdır. Resimli Gazete’nin ilave kısımlarında ait kapaklarda ise gazetenin logosu sol yukarıya doğru eğik bir biçimde yazılıdır. Serlevhada değişiklik yoktur. 10 numaralı nüshada serlevha “Makâlât-ı ilmiye ve edebiye ve şuûnât-ı fenniye ve medeniyeden bâhis menâfi-i mülk-i düvele hâdim haftalık musavver Osmanlı gazetesidir” şeklinde yazılıdır. 15 numaralı nüshadan itibaren ilavelere ait kapaklarda logoların hattı daha süslü ve farklıdır. Serlevha ise “Pazar günleri neşrolunur fennî ve edebî musavver gazetedir” veya “Perşembe günleri neşrolunur fennî ve edebî musavver gazetedir” şeklinde yer alır. 1312 yılının 10. nüshasına kadar perşembe günü yayımlanırken 10. nüshadan itibaren birkaç sayı Salı ve Pazar günleri de çıkmıştır. Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Rukiye ÖZER - Ali YILDIZ 630 3.2. Resimli Gazete’nin İçerik Özellikleri Resimli Gazete, yayın hayatının ilk yıllarından son yıllarına kadar incelendiğinde genel olarak içerik açısından tutarlılık gösterir. Her sayısında olmasa bile siyasî yazılar, gündelik haberler, mizahî unsurlar, tercüme edilen eserler, tarihî ve felsefi mevzular, İslam hukuku, devletlerarası münasebetler, sosyal hayata ait gündemler, hayli yer kaplamaktadır. Bu açıdan serlevhasında yer alan “fennî ve edebî haftalık mecmua” ifadesinin ötesinde bir yayın anlayışına sahiptir. Resimli Gazete fennî ve edebî yönü ağır basan bir dergi olsa da dönemin yayınlarının ortak özelliği olarak birçok konu ve türle ilgili yazılara rastlamak mümkündür. Edebiyattan tiyatroya, kitap tanıtımından bilmeceye, günlük haberlerden mizahî fıkraya, ahlâktan mekaniğe, tıptan hukuka, makaleden sohbete, tenkitten mektuba, şiirden roman ve hikâyeye kadar birçok konuda ve türde yazı görmek mümkündür. Resimli Gazete’de kullanılan fotoğraf ve resimler incelendiğinde, kiminin Avrupa’dan kiminin yurt içindeki matbaalardan tedarik edildiği görülür. Dergide güncel, sosyal, siyasal, askerî ve kültürel unsurlara ait toplam 723 görsel kullanılmıştır. Dergi yazarlarına ait portreler (bilhassa Nüsha-i Fevkalâde’de bulunmaktadır), Osmanlı padişah portreleri, yabancı devlet büyüklerine ait portreler, yazılarda anlatılan konuya uygun çok sayıda resim ve fotoğraf yer alır. Doğa ve manzara resimleri; şehirlere, mimari yapılara, medeniyetlere ait kültürel öğelerin resimleri ve fotoğrafları; teknoloji ve mekanik unsurlara ait resimler ve fotoğraflar; yapılan savaşlar dolayısıyla silah, ordu, komutan ve asker fotoğrafları, harita resimleri vardır. Fotoğrafların çoğu imzasız basılmıştır. Derginin ilavesine ait kapak resimlerinde ise Ayn. (‫ )ع‬Âdil imzası görülür. Bunun dışında bir de Th. Vafiadis’in İstanbul manzarası fotoğrafları bulunmaktadır. Resimlerin de aynı şekilde büyük bir kısmı imzasızdır. Fakat fotoğraflara kıyasen resimlerin imza kadrosu daha çeşitlidir: C. Rossyrhe, E. W., F. M. Bredt, K. Kruş, M. Bello, Maylard, Miss Ekalet, Morgan, Mösyö Nâbih, Mustafa Şevket, P. Roth, Préziosi, Şevket Bey gibi ressamların levhaları da dergide bulunmaktadır. 3.2.1. Şiir Resimli Gazete’de şiir türünde telif ve tercüme çok sayıda eser bulunmaktadır. Teması tarihî, siyasî ve dinî şiirlerin yanı sıra sevgiliye duyulan aşk, ayrılık, tabiat tasvirleri ile dönemin şairlerine atıfta bulunan nazireler vardır. Asakîr-i Osmâniyenin Muhârebe-i Âhire-i Yunâniyede İhrâz-ı Şeref-i Galibiyet Etmesi Üzerine Tebrîk ve Tes′ȋdi Hâvi Bir Kasîde-i Tarihiyedir, Sürûd-ı Zafer, İstirdâd-ı Vatan yahud Gülbang-ı Zafer, Çatalca, Galus Muzafferiyâtı, Mecrûh Gazilerimizi İstikbal, Gelibolu’da, Terâne-i Harb, Satvet-i Osmâniye, Yenişehir Fethi, Osmanlı Neferi, Bir Askerin Meydan-ı Marikada İbraz Ettiği Şecâat (Tarih, asker, savaş ve zafer temalı şiirler) Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Resimli Gazete Dergisi Üzerine Bir İnceleme 631 Münâcât, Mevlidü’n-nebi Aleyhisselam, El’hakku Yaʿlü, Leyle-i Beraat Mağfiret-i Âyât, Leyle-i Mirâc, Leyle-i Veladet, Tevhid-i Bârȋ(Din temalı şiirler) Bu da Ol Bȋvefaya Dairdir, Seviyorum, Cânana!, Sensizliğimin Izdırapları, Nâdime-i Sevdâ, Hasretzede-i Sevda, Sevdiğime Şikayet, Zülf-i Yâre Hitap, Aşk, Nasıl Sevdim, Elveda, Nâlelerim, Teellüm (Aşk, ayrılık temalı şiirler) Yaz Gecesi Yağmuru, Kış, Çoban Türküleri, Şitâ, Güneş Gurûb Ederken: Şâir, Mûsıki-şinâs, Ressam, Dağlarda Aks-i Nâlem, Sihr-i fi’s-Seher, Bahar, Gece, Kütahya Mesirelerinde, Mehtâpta Dere Kenarında, Bir Akşam Âlemi (Tabiat temalı şiirler) Nedim’e Eski Bir Nazariyemden, Nazire-i li-gazeli Cenâb-ı Hikmet, Muallim Nâci Efendiye, Bir Risâle-i Mevkûte Müdürüne, Fuzûlî’ye Nazire, Necatî’ye Nazire, Cenâb-ı Sâmih’e Bir Nazire, Hazret-i Muallime Nazire: Hitâp, (Fuzûlî)nin Bir Matlaını Tesdîs (Nazireler ve ithaflar) Hersekli Arif Hikmet Bey’e ait çok sayıda gazel yer almaktadır. Resimli Gazete’de telif şiir örneklerinin yanı sıra Arap, Fars ve Batı edebiyatından tercüme şiir örneklerine de rastlanır. 1312 yılında on, 1313 yılında on, 1314 yılında yirmi bir, 1315 yılında bir adet olmak üzere toplamda kırk iki tercüme şiir yayımlanmıştır. İngiliz Edebiyatı, Arapların Eşʿâr-ı Âşıkânesi, Tercümelerim başlığıyla ve münferit yayımlanan şiirler bulunmaktadır. Gazetede bu şiirlerin tercüme olduğuna dair genellikle dipnot veya açıklama yapılmaktadır. Abdülkadirzâde Hüseyin Hâşim, İbnü’l-İrfan Mısrȋ, İbn-i Rifat Sâmih, Mehmed Akif, Midhat Bahârî, Şeyh Vasfi ve Ziyâüddin imzalı tercümeler Arap ve Fars edebiyatı örneklerindendir. Muhyiddin, Mehmed Cemil, Ali Rıza Seyfi imzalarını taşıyan şiirler İngiliz edebiyatı örneklerindendir. Bunlar haricinde M. Âsaf, Çağatay edebiyatı örneklerinden bir şiiri tercüme etmiştir. 3.2.2. Hikâye Resimli Gazete’de en yaygın görülen yazı türlerinden biri hikâyedir. Dergide yayımlanan hikâyelerin bazıları Hikâye alt başlığı ile çıkmıştır. Bundan başka münferit olarak yayımlanan hikâyelere de rastlanır. Hikâyelerin dili oldukça yalındır. Konu olarak kadın-erkek ilişkileri üzerinden aşk, ayrılık ile ilgili hikâyeler, sosyal hayatla ilgili temalar, ahlâkî nitelikte ders veren hikâyeler, rastlanır. Hikâyelerde genel amaç kimi zaman bahsedilen konuyu akıcı bir şekilde aktarmak kimi zaman da ders vermektir. Derginin 7 ve 14 Mart 1312 tarihine ait nüshalarda Hikâye başlığı altında ve Zaimzâde Hasan Fehmi imzası ile Şeytan Jan!. İspanya’da Pirene Dağları adlı hikâyede zâhirde keşfi muhâl olan odaların, geçitlerin neye tahsis edildiğini anlatılır. 24 Teşrinievvel 1312 tarihinde yer alan hikâyeler: Mehmed Halim imzalı Aʿmâ Foster’dan yapılan tercüme hikâyedir; küçük bir kızcağız ve gözleri görmeyen bir beyefendi anlatılır. Vecihi Dilâşub’ta uzun yıllardan beri evli olan çiftlerden hanımefendinin eşine yazdığı mektup yer alır. Ahmed Rasim Hevâ-yı Raks’ta dama ile kavalyenin masumiyetinin bir raks edasıyla gösterdiği latif temâşayı anlatır. 7 Kanunusani 1312 tarihli Mehmed Enisî imzalı yazıda bir annenin kızını evlendirirken yüksek kriterleri olan kişiler arasından seçme arzusu ve kızının yaşadığı ıstıraplar anlatılır. Bu misalden yola çıkarak zevç ve zevcenin ailedeki konumu, bir evladın anne ve babasına itaat etmesinin öncelikli vazife olduğunu anlatır. 19 Ağustos 315 tarihli Kemal imzasını taşıyan Nedime başlıklı hikâyede Recep Bey ve oğlu Doktor Fehmi, Necibe isimli bir genç kızın ve validesinin evine gelir. Babası daha önce vefat eden Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Rukiye ÖZER - Ali YILDIZ 632 Necibe annesinin hastalığı sebebiyle çok üzgündür. Yapılan tedavi sonucu validesi eski sağlığına kavuşması anlatılır. 28 Ağustos 1313’te yayımlanan Mehmed Enisî imzalı Bir Ailenin İcmal-i Hayatı başlıklı hikâyede Şaziye’nin düştüğü sefil hayat anlatılır. Acınacak bir halde olmasına eşinin kötü ahlâkı da tesir etmiştir. Şaziye’nin hayatından yola çıkarak ahlâk ve aile hususunda yapılması gerekenler anlatılır. 12 Kanunusani 1312’te M. Ziver imzalı Hisar Âleminden Bir Hatıra yahut Köylülükteki Sâfiyet-i Hayat başlıklı Hikâye bölümünde yer alan yazıda yaz mevsiminde insanların kırlara kaçmaları, kendilerinin Hisar, Boğaz hatıralarını anlatır. 12 Kanunuevvel 1312 tarihli ve Faik R. imzalı Netice-i Sefâlet başlıklı Fransızcadan tercüme hikâyede Tophane ve Boğazkesen’de harabeye dönüşmüş bir evde yaşayan fakir insanlar anlatılır. 6 Ağustos 1314 tarihli Orani 1 başlıklı hikâyenin müellifi Kamil Flameryon, tercüme eden kişi ise Mehmed Akif’tir. Yazının mukaddime kısmında bu tercüme faaliyetinden bahseden Akif, her hafta gazetede neşrinin olacağını da duyurur. Hikâye 17 yaşındaki bir gencin hayatı, Orani adında zîruh bir kızı anlatması etrafında şekillenir. Bundan başka günlük hayatta karşılaşılan durum ve olayları konu edinen, imzasız olarak yayımlanmış başka birkaç hikâye daha vardır. 28 Teşrinisani 1312 tarihli Hayat Levhaları’nda hasta, biçare Refî’yi onu vazifesi dolayısıyla uzun zamandır görmeyen arkadaşının ziyareti anlatılır. İki arkadaş arasında geçen konuşmalar yer alır. 19 Kanunuevvel 1312’de yayımlanan Matemli Bir Düğün’de Beyza isimli bir hanımın, eşini genç yaşta kaybetmesi ve bunun üzerine bütün zamanını çocuklarına ayırması anlatılır. 28 Kanunuevvel 1313 tarihli Ana Yüreği hikâyesinde acımasız fakat sevdiği bir hanım ile validesi arasında kalan Fuat’ın başına gelen ibretlik hadise anlatılır. 3.2.3. Roman Resimli Gazete’de roman tefrika ve tercüme olmak üzere iki başlık altında incelenebilir. Tefrika romanda Ahmed Rasim’den bir kişinin başından geçen dehşetli, uzun bir gecenin anlatıldığı Derd-i Dil, Selânikli Hilmi’den Hacı Reis ve Kemâleddin Efendi’ye ait geminin korsanlara mağlup olması, korsanların başındaki şerîr kişi Andreya ve Kemâleddin Efendi’nin güzelliği ile meşhur manevi kerîmesi Fatıma arasında yaşanan talihsiz olayın anlatıldığı Musa Cezzâr, Mehmed Enisî’den bir gemicinin güvertede geçirdiği vakitleri, nöbet zamanları ve bu zamanlarda yalnız kaldığında aklında olan sevgilisine dair hissiyatı mektup şeklinde anlattığı Gemicinin Ruznâmesi İsmindeki Romandan Çıkarılmış Bir Mektup yer alır. Tercüme romanlarda ise Behzat’ın Fransız meşhur hikâye yazarlarından Emil Rişburg’a ait bir eserde Paris’te ünlü bir bestekâr olan Frederik Buvasiye’den ve verdiği konserden bahseden Zavallı Sanatkâr, Hasan Sabri’nin İtalyancadan tercüme ettiği romanda çocuğu vefat eden bir babanın üzüntüleri, çocuğuna olan bağlılığı ve sevgisi, çocuğuyla geçirdiği vakitleri anlatan Sihirbaz’ı, Mehmed Enisî’nin muharriri Pierre Maël’den yaptığı tercüme eserde Kolağası Frederik Plemun’un zırhlı gemide iken tabiatı seyri ve bu seyir esnasında hissettikleri anlattığı 29 Numaralı Torpido İstambotu, Osman Şükrü’nün buz kayalarının birleşmesiyle oluşan bankizlerde hayatta kalma mücadelesi veren kişinin başına gelenleri tercüme ettiği 10.000 Sene Bir Buz Kayası İçinde ile M. Tevfik’in Bernar Durozen’den tercüme ettiği bir arabada seyahat eden yolcuların ruh halleri, fiziksel özelliklerine dair gözlemler anlatılır Gizli Keder eseri yer almaktadır. 3.2.4. Tiyatro Resimli Gazete’de, dergide yayımlanacak tiyatroları duyuran ilanlar vardır. F. Reşâd Bey 30 Teşrinievvel 1313 tarihli 53 numaralı nüshada Sâmih Beyefendi’ye yazdığı mektupta Netice-i Sefâlet adlı yazıları da kendisinin yazdığını belirtir ve oradan aldığı cesaretle gazeteye yeni yazısını gönderir. Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Resimli Gazete Dergisi Üzerine Bir İnceleme 633 Esere Kâmi denilebileceğini söyler. İki perdelik komedya türünde bir eserdir. 5 sayı yayımlanır. Eser bazı nüshalarda imzasız yayımlanmıştır. Kâmi, Huriye ve Sıdıka etrafında cereyan eden olaylar anlatılır. İlyas Sükûtî’nin 22 Kanunusani 1313 tarihli 60 numaralı nüshada yayımlanan Netice-i Sevda adlı oyun ise Hikâye bölümünde yer alır. Facia, 3 Perde alt başlıklıdır. Tiyatro iki nüsha yayımlanır. Yaşamaktan saymadığı dakikaları ölümden beter olarak addeden kişinin ızdırapları anlatılır. Nevbave’ye aşık Ferid Bey ile arkadaşı Rauf Bey arasında yaşananlar anlatılır. Müellifleri Théodore Barrière ve Henry Murger; mütercimi Ra. (‫ )ﺮ‬olan Bohemya Âlemi adlı piyes 5 perdeden oluşur. Ömrünü bilhassa gençliğini ili tahsil etmekle geçiren Murger fakirlik ve acılar içinde yaşamış ve bu yaşamını tasvire vâkıf biridir. Fransızlar bu yaşamı “Bohemya” adını verdikleri kavram ile açıklarlar. Gazetede yayımlanan tiyatro da bu yaşamdan kesitler sunar. Uşak Babtist ile zengin bir zât olan Durand, yeğeni şair Rudolf’un saati dolabın içinde tutması, çizmeleri ocaklığın üzerine koyması gibi garip alışkanlıklarını konuştuklarına şahit olunur. 3.2.5. Deneme Resimli Gazete’de edebî nitelikte çok sayıda deneme yayımlanmıştır. Bunların dışında günlük hayata ilişkin düşünce ve yorumlardan oluşan denemeler, aşk, tabiat ile ilgili denemeler de vardır. Yazılardaki üslup konusuna göre kimi zaman süslü ve ağdalı kimi zaman samimi ve yalındır. 33 adet telif, 11 adet tercüme deneme yazısı yer alır. Abdülhalim’in Niçin Ağlıyor?, Niye Gülüyor? başlıklı yazısında bebeğin ağlama ve gülme sebebi sorgulanır. İnsanın gülme sebebi zevkten, ağlama sebebi ise ızdıraptandır. Oysa bebeğin bu davranışının sebebini validesinin dahi bilememesi esrar-ı Kudret’tendir. Ali Rıza Seyfi Gurub yazısında tabiata, denize, batan güneşe ve ağaçlara dair izlenimlerini aktarır. Bekir Sıddık’ın İnsan Nasıl Sever? yazısı insanın sevme hissi üzerinedir. Mehmed Enisî, İki Ruhun Menkîbe-i Tahassürü’nde tabiatın her mevsimde hikmet nazarına bir başka kudret kitabı takdim ettiğini ve bunlar arasında en hüzünle dolu mevsimin sonbahar olduğunu ifade eder. İbn-i Reşid Osman Rahmi Hayat başlıklı yazısında hayat, bahar ve canlılık, hastalık ve sağlık gibi konularla ilgili düşüncelerini ifade eder. Şemsü’l-Mekteb’te Arapça ve Farsça hocası Hafız Şemʿî tarafından yazılan Sünbül-i Nevşüküfte başlıklı yazıda yazar, çiçekler arasında en çok gülü ve sümbülü sevdiğini söyler. Bu güzelliklerin bir gün solup buruşacağından yola çıkarak kâinattaki her şeyin fani olduğu hakikatini dile getirir. İlyas Sükûti, Levha-i Rikkat başlıklı yazısında biçare kuşların ızdıraplarını, acınacak hallerini anlatır. Mehmed Cemil, Bir Ayyâşın Hasbihâli yazısında içkinin insanın hüviyetini nasıl zâyi edip sefil bir hale getirdiğini anlatır. Tercümesi yapılan denemelerde ise Halil Edib Bey’in Girit Ahâli-i İslâmiye-yi Muhtâcîni Menfaatine Mahsus Resimli Gazete Nüsha-i Fevkalâdesi’nde yayımlanan Semâvâtı Temâşâ yazısı ‘Heyet-i şinâs-şehîr Flamaryon’un âsârından’ alt başlıklıdır. Müşâhedesi mümkün olabilen tabiat güzelliklerini temâşâ derecesinde beşer aklını yücelten başka bir unsurun bulunmadığı hakikatini anlatır. Mehmed Halim Şeb-i Sükûn yazısını Eşile Segard’dan tercüme eder. Denemede gecenin sessizliğine hitap edilir ve sükûn gecesinden teselli bekleyenler olduğu ifade edilir. Başka bir yazısı ise Jean Lahor’dan tercümedir. Denizin mâhiyeti, değişimi ile ilgili tasvirî cümleler yer alır. Âşiyânei Dildârın Kapalı Pencereleri yazısı ise Andre Lemon’dan tercümedir. Sevda yuvasının geçmişteki güzel günleri ihtar etmesinden yakınır. Set çekilmiş yuvanın pencerelerini kapalı gözlere benzetir. Orada yaşayan bahtiyarlar evi terk ettiğinden yuvanın çiçekleri solmuş, her taraf toz içinde kalmıştır. 3.2.6. Seyahat Resimli Gazete’de tercüme ve telif çok sayıda seyahat yazısı kaleme alınmıştır. Seyahat yazılarının bazısı hatıra türü niteliklerini de taşır. Gazetede toplamda 61 sayıda seyahat yazısı yayımlanmıştır. Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Rukiye ÖZER - Ali YILDIZ 634 Dergide Mehmed Enisî’nin Avrupa Hatırâtım yazıları gazetede geniş yer kaplamaktadır. Donanmada staj yapmak üzere 1895'te Fransa'ya gönderilen Enisî, İstanbul'dan Marsilya'ya olan yolculuk ile görev yaptığı gemi ve Toulon, Nice, Cannes gibi çeşitli kentlerle ilgili gözlemlerini yazar. 47 sayı boyunca yayımlanan bu staj hatıralarını Enisî, 1911 yılında Avrupa Hatırâtım (Matbaaı Ebuzziya, 1911) adıyla yayımlamıştır. Avrupa Hatıratım, 2008 yılında N. Ahmet Özalp tarafından Bir Denizcinin Avrupa Günlüğü adıyla günümüz alfabesine aktarılmıştır. Ayn. (‫ )ع‬imzalı Çin’in Aktar-ı Mechule ve Memnuasına Bir İngilizin Seyahati başlıklı yazı 3 sayı devam eder. Savage Landor isimi bir İngiliz gazetecisinin Lehasse şehrine seyahat teşebbüsü ve bu sırada başına gelen olaylar anlatılır. Mustafa Rauf’un Beyrut Ceridesi’nin yazı işlerini ziyaret etmesini anlatan Suriye’de 91 Gün Fenni Seyahat yazısı 2 sayıda çıkmıştır. Hüseyin Mazhar, Velosiped İle 3,000 Kilometre Seyahat, Ayn. (‫ )ع‬Lütfi’nin Seyahat başlıklı birer yazıları bulunmaktadır. İsimleri zikredilen yazarlar haricinde imzasız seyahat yazıları da mevcuttur fakat bu yazılar Ayn. (‫)ع‬, Mehmed Enisî ve Ali Rıza Seyfi’nin yazılarının devamı olan yazılardır. Tercüme seyahat yazıları ise Ali Rıza Seyfi’nin Kutb-ı Şimâlî Keşfiyâtı 6 sayı yayımlanır. Mehmed Ekrem Beyefendi tarafından lisanımıza çevrilen Groenland Seyahatnâme’sinden bölümler yer alır. Lütfi’nin Lavey Illustre gazetesinde şark seyahati, Süveyş Kanalı hakkında yazılan Aksâ-yı Şark Seyahati ve Mehmed Tevfik’in 22 Eylül 1893’te Norveçli kutup araştırmacısı Nansen’in Fram türü gemiyi tasarlayıp Kuzey Kutbunu keşfini anlattığı Kutb-ı Şimâlî Seyyahı Nansen’in Tarih Seyahatinden Birkaç Yaprak başlıklı yazılarıdır. Birer sayı yayımlanırlar. 3.2.7. Mizahî Fıkra Resimli Gazete’de Hefevât, Letâif, Latîfe alt başlıkları altında Âli, Ispartalı M. Hakkı ve imzasız halde mizahi fıkralar mevcuttur. Fıkralar genellikle hacimce küçük, dil bakımından sade ve anlaşılır bir yapıdadır. Gazetede toplam 28 fıkra yer almaktadır. Derginin 1313, 1314 ve 1315 yılına ait nüshalarında bulunur. Nükte, mizah ve güldürü unsuru ön planda tutularak toplumla alakalı bazı noktalar eleştirilmiştir. Fıkralardaki ince göndermelerle bazı durumlar eleştirilirken kimi zaman ders verme, kimi zaman eleştiri ve çoğunlukla da güldürme işlevi görülür. Derginin 23 Temmuz 1314 tarihli 8 numaralı nüshasında Hefevât bölümü vardır. İnne Enkiru’l- Esvad başlıklı fıkrada bir düğün söz konusudur. Bu düğünde çalınan davul seslerinden rahatsız olan bir zat bunu dile getirir. Ahaliden biri bu durumun ayetteki hükmünü sorar ve cevap olarak ‘Muhakkak ki seslerin en çirkini’ diye başlayan ayet-i kerime çıkar. 5 Şubat 313 tarihli 62. numaranın İlavesinde Letâif bölümünde Munsif Bir Zevce alt başlıklı yazıda çok sevdiği zevcesi tarafından muhabbet eseri görmeyen bir erkek vardır. Asıl bedbahtın kendisi değil zevcesi olduğunu latif bir şekilde anlatır. 3.2.8. Tenkit Resimli Gazete’de tenkit edebiyat ve dil alanına dairdir. Yirmi yedi adet tenkit yazısı yer almaktadır. Behzat imzalı Bizde Hikâye yazısı üç sayı devam etmiştir. Eser tercümesi sırasında yaşadıklarını, edebiyatımızdaki milli hikâyeleri ve hikâye üsluplarını eleştirir. Ispartalı M. Hakkı’nın (Şeyh Saʿdî) Hakkındaki Manzûme Üzerine Bazı Mütâlaât makaleleri dört sayı yayımlanır. Şâir-i Âteş-zebân Akif Beyefendiye notuyla yayımlanan yazılarda Şeyh Saʿdî-i Şirâzî Hazretleri hakkında yazılıp şâir-i hakîm Arif Hikmet Bey’e sunulan manzume ve Akif’in şairliği hakkındaki takdir ve beğeniler dile getirilir. İmzasız ve iki sayı yayımlanan Küçük Bir İntikâdda Büyük Bir Tenâkus yazısında Yol Mecmuasının 9 numaralı nüshasında görülen ‘Küçük Bir İntikâd’adlı makaleden istifade ettiklerini beyan ederler. ‘İntikad’ kelimesinin anlamı ve İsmail Safa’nın manzumesi Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Resimli Gazete Dergisi Üzerine Bir İnceleme 635 üzerinde durulur. İmzasız yayımlana “Pejmürde İçindir” yazısında Recaizâde Mahmud Ekrem’e ait Pejmürde eseri mütalaa edilir, mahiyet-i edebiyesi hakkında fikir beyan edilir. Maʿkes-i Hayâl İçindir makalesi de imzasız yayımlanmıştır. Vaktiyle Ahmet Midhat Efendi’nin tercüme eseri olan Merâm hakkında yazdığı mütâlaanâmeye İslam dünyasındaki kadınlar arasında kalem erbabı olanların yetişemeyeceği iddia edilir. Daha sonra Leman Hanım, edebi kişiliği, eser verdiği türler ve Maʿkes-i Hayâl hakkında bilgi verilir, değerlendirme yapılır. Lâmia binti Nigâristân tarafından kaleme alınan Kadınlarımızın Âsâr-ı Kalemiyesi başlıklı makalede Fatma Aliye Hanım, Makbule Leman, Nigâr Hanımefendi, Emine Semiye Hanımefendi hakkında bilgi verilir. Makalede önemli bir husus ise kadın yazarların erkek yazarların üslûbunu taklitten öteye gitmemesinin eleştirilmiş olmasıdır. Mehmed Celal imzalı Tepedelenlizâde Kâmil Bey Efendiye başlıklı yazı iki sayı yayımlanır. Lisan ve edebiyatın çığırından çıktığını Ahmet Midhat Efendi gibi kimselerin lisan ve edebiyata yaptığı katkıları ifade eder. Yazılan eserlerde hayallerin hep aynı, tarzların ise başka başka olması durumu açıklanır. Buna mukabil Tepedelenlizâde Kâmil tarafından Mehmed Bey Efendi’ye Cevap yazısı yayımlanır. Dekadanlar makalesi hakkındaki fikirlerini beyan eder. Mehmed Enisî, iki sayılık Takdir-i Âsâr yazısında Süleyman Nutku Bey’in gemicilikle ilgili son romanı değerlendirir. S. (‫ )س‬Nutku tarafından kaleme alınan Seyahat ve Seyyâhîn başlıklı yazıda Mehmed Enisî Efendi’nin iki sene kaldığı Fransa’da devlet donanmasında vazifede iken yazdıklarının basılması ve eserin övülmesi söz konusudur. Nuri Şeydâ’nın Şiir ve Üdebâmız Hakkında Bir Mülâhaza yazısında Arap, Acem ve Garp edebiyatının yazarları ve eserleri, eser içerikleri yönünden kıyaslamaları mevcuttur. Derviş Senâî Cenâb-ı Vasfî-i Dil-âgâh’a yazısında Şeyh Vasfî’nin Mevlânâ Câmi’nin Na′t-ı Şerîf’ine yazmış olduğu tercümeyi çok beğendiğini ifade eder. Bu gibi kıymetli Fars şiirlerini tercüme etmesini arzu ettiğini dile getirir. Hüseyin Haşim Tenkidâta Nazar makalesinde İsmail Safa Bey’in bazı eserler üzerine beyan eylediği edebi değerlendirmeleri içeren Tenkidât unvanlı makalesini eleştirir. 3.2.9. Mektup Resimli Gazete’de mektup türünde yazılan yazılar üçe ayrılır: Kadın Mektupları, Dil ve Edebiyat İle İlgili Mektuplar, Diğer Mektuplar. Dil ve edebiyat ile ilgili yazılara dil başlığı altında da yer verildiğinden ayrıca anlatılmayacaktır. Kadın Mektupları bölümünde altı yazı ile Salihanizâde Ahmed Refik imzası bulunmaktadır. Bir Vakʿa yazısı Berlin’de yaşayan Leylâ adlı hanımefendiye yazılan mektuptur. Genç kızın birahane önünde tanımadığı bir kişi tarafından rahatsız edilip takip edilmesi ve akabinde yaşadığı korku dolu anlar anlatılır. Cevaben yayımlanan Kadın Mektupları Leylâ adlı hanımefendinin arkadaşına yazdığı mektuptur. Bir diğer Kadın Mektupları yazısı ‘Paris’te Dârü’l-Muallimâtlardan birine devam eden genç bir kızdan Nis’te mukîm muhibbesine’ notuyla yer alır. Mektupta bir genç kız ve kendisine aşık olan genç bir beyefendinin başından geçen hadiseler anlatılır. Bir Lokma Ekmek İçin başlıklı mektupta annenin bir lokma ekmek tedarik edebilmek ve çocuğunun maişetini karşılayabilmek için düştüğü sefîhâne hayat, çocuğundan ayrı kalması, çocuğunun yıllar sonra annesini kabullenmemesi ve annenin üzüntüsü anlatır. Nedâmet başlıklı mektup Luiz’e yazılır. Eşi Karl’ı aldattığından dolayı çektiği büyük vicdan azabını ve bu günahı işlemekten duyduğu pişmanlığı dile getirir. Vecihi imzalı Mektup’ta ise iki dostun birbirinden ayrı kaldıkları günlerde dostluğun, kardeşliğin, kelamın ehemmiyetinden ve nasıl olması gerektiğinden bahsedilir. Diğer Mektuplar bölümünde yer alan yazılar gazeteye gönderilecek eserler ile ilgili sermuharrire bilgilendirme amaçlı yazılan mektuplar, dostluk, vatan sevgisi, sosyal içerikli mektuplardır. Midhat Bahârî’nin üç sayı devam eden Bir Müteallim-i Edîbe Cevapnâme başlıklı mektubu sosyal içeriklidir. Sâhib-i seyf ve kalem olmayana acımamak gerektiğini söyler. Çünkü bu hasletlere sahip olanın vatanına, vatandaşına hizmet edeceklerini ifade eder. Ayrıca bir erkek ne kadar okursa bir kadının da o kadar okuması gerektiği ifade edilir. Kale-i Sultaniye Muhâbir-i Mahsûsası tarafından Hafta Mektupları 1 Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Rukiye ÖZER - Ali YILDIZ 636 ve Hafta Mektupları 2 olarak yayımlanan yazılar muhabirin yolculuk esnasındaki gözlemlerini içerir. İbnü’l-emin Mahmud Kemal tarafından yazılan üç sayılık (Tercümân-ı Hakikat) Refik-i Muhterememizden Nakl Olunmuştur: Makale-i Mahsûsa Faziletli Mösyö Kâzım Efendi Azizimiz Hazretlerine: Medeniyet-i Sahîha başlıklı yazıda adı geçen makale övülür. Allah’ın insana verdiği en büyük ihsanın akıl olduğu ve yüksek meziyetlerini göstermek için bir dine ihtiyaç olduğu söylenir. Sahîh medeniyetin ve hakikî maârifin İslamiyet’e mahsus olduğu ifade edilir. Halil Edîb tarafından yazılan Bir Mektup yazısı hisleri vatan sevgisi ile dolu genç bir Osmanlı zâbitinin babasına yazdığı mektuptur. Çamlıcalı Ayn. (‫ )ع‬Nâdire’nin Varaka başlıklı yazısında gazete hakkındaki övgü ve takdir dolu cümleler yer alır. Yazma hevesinde olduğunu ve gazeteye de eğer uygun görülürse ‘şehir postası’ tarzında yazılar karalayabileceğini söyler. Gazete de yardımlarını beklediğine dair yazı iletir. Ahmed Sema tarafından yazılan Son Sahife başlıklı mektup, İsmail Hakkı Bey’e ithaf edilir. Arkadaşından bir senedir ayrı kalan kişinin bu durumdan duyduğu üzüntü, geçmişte birlikte geçirdikleri günleri yâd etmesi söz konusudur. 3.2.10. Hatıra Resimli Gazete’de on bir adet hatıra türünde telif ve bir adet tercüme yazı yer almaktadır. Hatıraların genel özelliği bir mevsimin veya bir yerin kişideki tesiri neticesinde geçmişi yâd etmesi üzerinedir. Bunun dışında aşk, sevgili, ayrılık, çocukluk günlerinin hatıralarının anlatıldığı yazılar da bulunmaktadır. Hatıra türündeki yazıların dili sade, akıcı ve anlaşılırdır. Ahmed Fuad tarafından gazeteye gönderilen Çamlıca başlıklı yazıda çocukluk zamanının en mesut günlerini geçirdiği Çamlıca’yı, anlatır. Resimli Gazete ‘masumiyet tekellüften vârestedir’ fehvasınca yazıyı tashih etmez. Ahmet Rıfat imzalı Hatıra-i Garam yazısında yaşadığı bir aşkı, saadet dolu günlerini yâd eder. Halil Edîb kaleme aldığı (Hatıralarım)dan: Esnaflık başlıklı yazısında bir baba dostu ile ilgili hatıralarını ve onun yaşamını anlatır. İmzasız yayımlanan İntizâr’da âlemde intizar tabirine karşı kalbinde bir his uyanmayan kişinin olamayacağı ve Akdeniz ahâlisinin intizara mecburiyetinin pek güç temin olunan maişet sebebiyle olduğu söylenir. Kıyasizâde Ayn. (‫ )ع‬Refik’in sonbahar mevsimi, bu mevsimin kişiye hissettirdikleriyle ilgili hatıralarını ifade ettiği Hazan Hatıralarından 1; Heybeliada’ya giden kişi üzerinde o yerin tabiatının ve güzelliklerinin nasıl duygular oluşturduğunu anlattığı Defterimden 21 Şubat 1312 ‘Çamlıkta’ başlıklı yazıları yer almaktadır. Mehmed Enisî Ravza-i Hatırât’ta bir bahar tasviri yapar. Açan çiçekler, her tarafa yayılan bahar rayihası kişiye hatıralarını, yaşadıklarını, gezdiği yerleri anımsatır. Moltke’nin Türk Hamamı yazısı önemlidir. Bir yabancının gözünden Türk hamamı anlatılır. Bu yerin özellikleri ve Moltke’nin hamamda yaşadıklarına şahit olunur. Safvet İlhâmî’nin kaleme aldığı Defter-i Hatırâtımdan yazısında gençlik zamanlarındaki sevgilisine seslenen yazar, sevdiği kişiyi mesut etmek liyâkatini kendinde bulduğunu ifade eder. Mektepte hocalık yapan genç bir muallimin yatılı koğuşta nasıl vakit geçirdiğine tanık oluruz. Haydar Rifat’ın tercüme ettiği hatıra yazısı Alfons Dude’ye aittir. Yazıda mektepte hocalık yapan genç bir muallimin yatılı koğuşta nasıl vakit geçirdiği anlatılır. 3.2.11. Sohbet Resimli Gazete’de 44 adet sohbet türünde yazı mevcuttur. Yazılar günlük hayattaki gelişmeler ile ilgili olmasının yanı sıra edebiyat alanıyla ilgili çeşitli yorumların yapıldığı yazılar da bulunmaktadır. Sohbet türündeki yazıların dili sade ve anlaşılırdır. Ahmed Rasim, Edeb-i Millî yazısında lisan, edebiyat ve milliyet kavramları ile birbirlerine tesirleri ve ehemmiyetlerini anlatır. Alaybeyizâde Nâci Bey, Akvâl ve Efʿâl’de fiile ulaşmayan her bir sözün cansız vücuda, söz ile desteklenmeyen her bir fiilin de vücutsuz cana benzediğini söyler. Hayret Efendi Sûk-ı Ukâz yazılarında Mekteb-i Ukâz ve Mescid-i Ukâz’dan, orada yetişen isimlerden bahseder. Hüseyin Mazhar, Ne Yaparım, Bilir misiniz? yazısında ailesinden habersiz evden çıkan ve eğlenen genç sevdâzedelerin başlarından geçen tehlikelere üzülmesini anlatır. İmzasız yayımlanan Mütâlaât-ı Edebiye’de edebiyat mütalaasının zorlukları ve bu bağlamda fen ilimleri ile kıyaslaması Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Resimli Gazete Dergisi Üzerine Bir İnceleme 637 yer alır. Yine imzasız yayımlanan Havâdis-i Edebiye’de edebiyat ile ilgili çeşitli haberler, gelişmelerden bahsedilir. T. Hicâbî, Musâhebe-i Usbûiye başlıklı on dört sayıda yayımlanan yazılarında bayram tebriği, savaşlar, yaralılar gibi günlük hayata dair gelişmeler ile ilgili konularda yazar. 3.2.12. Biyografi ve Otobiyografi Resimli Gazete’de otuz beş telif biyografi yazısı, bir adet tercüme biyografi yazısı ve bir adet telif otobiyografi ve bir adet de tercüme otobiyografi yazısı bulunmaktadır. Otobiyografi türündeki yazılar için ayrı bir bölüm yoktur. Yazılar genellikle Terâcim-i Ahvâl bölümünde yer alır. Bunun dışında bazıları Musâhebe bölümünde bazıları da ayrı bir başlık ile yayımlanır. 1312 yılında beş, 1313 yılında on altı, 1314 yılında on, 1315 yılında beş biyografi yazısı yer almaktadır. Birkaç nüsha devam eden yazıların yanı sıra bir nüsha yayımlanan biyografiler de vardır. Gazetede dönemine ışık tutacak önemli şahsiyetlerin hayatlarından ve eserlerini bilmenin ehemmiyetinden bahsedilir. Bu vesileyle hayat hikâyeleri yazmanın, değerlerine sahip çıkmanın önemi vurgulanır. Matematikçilerden hat sanatçılarına, âlimlerden tiyatro sanatçılarına, şairlerden tarihi şahsiyetlere kadar pek çok önemli ismin hayat hikâyelerine ve eserleri hakkında kapsamlı bilgilere rastlamak mümkündür. Bu durum gazetenin sadece döneminde yaşayan insanlara değil geçmişte yaşamış önemli sanat ve fikir insanlarına da yer verdiğinin göstergesidir. Ahmed Rasim, Terâcim-i Ahvâl bölümünde Andelib’e başlığıyla mektup şeklinde yazdığı yazıda kendi yaşam öyküsünü anlatır. Ali Muzaffer Riyazî Kadınlar yazısında matematikçi kadınların kısaca hayatlarından bahseder. Bunun yanı sıra o dönemde ilim ve marifetle uğraşma hususunda kadınların gayretlerinden söz etmeleri önemlidir. Bursalı Mehmed Tahir/Mehmed Tahir imzalı iki sayı yayımlanan yazısında Mevlânâ eş-Şeyh İsmail Hakkı el-Celvetî Kuddise Sirruhu’nun hayatı anlatılır. Eminzâde Ahmed, Meşâhir-i Osmâniye başlıklı yazısında Tevfik merhum Hattât Muhammed Şefik Bey’in tercüme-i halini anlatır. Süreyya Paşa imzalı Meşâhir-i Osmâniye’de Bağdat müfettişi ulemâ-i şehir Mehmed Feyzi Zehâvî Hazretlerinin tercüme-i hali yer alır. Numan Sâbit imzalı Meşâhir-i Osmâniye’de ise Meşâhir-i hattâtîn-i Osmâniyeden Şefik Bey merhumun tercüme-i hali incelenir. Üç adet Fâikî imzalı ve bir adet de imzasız yayımlanan Zübdetü’l-Eşʿâr’da Ebu’s-Suûd Efendi, Ahmed Paşa, Kemalpaşazâde Ahmed Efendi, Azeri Çelebi, İshak Efendi, Şeyhülislam Esad Efendi, Usulî, Afitâbî, İlâhî, Beyzâde Ali gibi pek çok şahsiyetin hayatı anlatılır ve şiirlerinden örnekler yer alır. Hâmi imzalı Merhum Mustafa Hami Paşa yazısında Mustafa Hami Paşa’nın eğitim ve meslek hayatı, bildiği diller, şahsiyet özellikleri ve vefatı anlatılır. İbn-i Rifat Sâmih’in iki sayı yayımlanan Avni Bey biyografisinde Avni Bey’in hayatı, şairliği anlatılır ve Divan’ından bahsedilir. İbnü’l-emin Mahmud Kemal Fatiha yazısında Âtıf Efendi’nin hayatı, fikirleri ve ilmi yönü ile ilgili bilgiler yer alır. Yazar, Atıf Efendi ile ilk karşılaşmalarını, tanışmalarını da anlatır. İhya Salih’in Meşâhir-i Etıbbâdan Doktor, Fovel Le Docteur Fovel başlıklı yazısında tıp dünyasının meşhur isimlerinden Doktor Fovel’in hayatı anlatılır. İmzasız ve iki sayı yayımlanan Cemil Sıdkı Efendi yazısında Cemil Sıdkı Efendi’nin hayatı anlatılır. Bunun yanı sıra Cemil Sıdkı Efendi’ye ait E’l-Kâinat, Delilü’l-Akl, İsbat-ı Mebdâ, Cihâdü’l-Ukûl, Hatırâtu’l-Felsefe isimli eserlerinden bahsedilir. Üç sayı yayımlanan Baba Oruç biyografisi tarihi bir şahsiyet hakkındadır. Baba Oruç’un savaşları ve kazandığı başarılar, ordu tarafından sevilen, sayılan ve güvenilen biri olması, sonunda ise şehit olması anlatılır. İki sayı yayımlanan Arapların Hakiki Şairlerinden İmruü’l-Kays yazı dizisinde Arap edebiyatının kalemi kuvvetli şairlerinden İmruü’l-Kays’ın tercüme-i hali, Arap edebiyatındaki konumu hakkında bilgiler yer alır. M. Rauf Yekta imzalı dört sayı devam eden Mâverâünnehir Edebiyatı başlıklı yazılar Sâmâniyân hükümdarları zamanında Buhara ve Horasan’da bulunan şairlerin hal tercümelerini içerir. Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Rukiye ÖZER - Ali YILDIZ 638 Mehmedzâde Vassâf, Meşâhir-i Şuarâdan Urve yazısında Arap edebiyatı hakkında bilgi verir. Meşhur şairlerden Urve, eseri ve edebi kişiliğini anlatır. Ömer Lütfi’nin üç sayı yayımlanan Sara Bernar yazısı Jol Hevre’nin Şu Asrın Tiyatro Sanatkârları adındaki meşhur eserinden iktibâs edilir. Tiyatro oyuncusu Sarah Bernhardt’ın oyunculuğu, oyunlarına dair hatıralar anlatılır. Diğer bir adet Adelina Patti yazısında ise Rus asilzâdesi ve opera tiyatrosunun en yüksek ses ile şarkı söyleyen sanatçısı anlatılır. Şeyh Mehmed Şerafeddin, Terâcim-i Ahvâl başlıklı yazısında Hz. Pir Sâdettin Cebâvi’nin tercüme-i hâlini anlatır. Hz. Pir’in doğumu, ailesi, ilim hayatı, lâkabının nereden geldiği hakkında bilgi verir. Biyografi alanında yazılmış tercüme yazı Ali Rıza Seyfi İngiliz Edebiyatı, Deniz başlıklı yazısıdır. İngiliz meşhurlarından Biryan Valer Prutgeter’in hayatı anlatılır. Edebi kişiliği hakkında bilgi verilir ve ‘Deniz’ başlıklı manzumesinin çevirisi yapılır. Otobiyografi alanında yazılmış yazı ise Hüseyin Mevcî imzalı başlıksız bir yazıdır. Yazar, İsmail Hakkı Hazretlerinin kendi tarafından Arapça yazılmış hayat hikâyesini bir yerde görür ve tercüme eder. 3.2.13. Dil Resimli Gazete, konusu itibariyle edebiyatı kendine konu edinen bir gazetedir. Serlevhasında “fennî ve edebî haftalık mecmua” olarak belirtilir. Bu sebeple dil, edebiyat, edebiyat tarihi ile ilgili çeşitli yazarların makalelerine, tenkitlerine, tartışmalarına ve mektuplaşmalarına şahit olunur. Dil ile ilgili otuz adet yazı yayımlanmıştır. Yazıların bazıları diğer bir yazının devamı niteliğindedir. Ahmed Necati, Bir Arkadaşınız, F. (‫)ﻑ‬, Ispartalı M. Hakkı, İbn-i Mevlânâ Veled, İbni Rifat Sâmih, Mehmed Veled, Muallim Nâci, Musa Kâzım, Müstecâbizâde İsmet, Reşâd, Sin (‫)ﺱ‬ imzalı ve imzasız yayımlanan yazılar mevcuttur. Yazıların dili meselenin ehil erbabına göre açık ve anlaşılır olarak değerlendirilebilir. Ancak toplumun geneli göz önüne alındığında makalelerin dili ağır ve anlaşılması zordur. F. ve İmzasız arasında Evrâk-ı Mekatib bölümünde Üdebâdan İki Zât Arasında Cereyân Eden Muhâbere-i Edebiyedir başlığıyla yazı dizisi şeklinde yayımlanır. Mektuplaşmalarda Evliya Çelebi ve Seyahatnâme, Tezâkir-i Şuarâ, Mâi ve Siyah eserleri üzerinden edebî mülâhazalara yer verilir. Yalnızca roman yazarak ve iyi Fransızca bilerek büyük edip olunamayacağı ifade edilir. Ayrıca imlâ hususunda fikir beyan edilir. Lisana yerleşen piyano, baston gibi kelimeler yerine Arapça karşılıkları kullananlar eleştirilir. Ispartalı M. Hakkı’nın beş sayı devam eden İmlâ Hakkında Tetebbuât ve Mülâhazât başlıklı yazı dizisi lisanın imlâsı hakkındadır. Lisandaki bu gerekliliğin nasıl ortaya çıktığı, bu minvâlde yapılan tartışmalar, fikir ayrılıkları, usûl-i tersîmi etkileyen Arap ve Fars lisanlarından bahsedilir. İbn-i Mevlânâ Veled’in Hakikat ve Mecâz makaleleri Lisan bölümündedir, üç sayı yayımlanır. Hakikat ve mecâz kavramları ile bir kelimenin hem hakikat hem de mecâz olabileceği örnek ve kâideleriyle birlikte açıklanır. Musa Kâzım’ın Vâsıta-i Medeniyet ve Lisan-ı Arab başlıklı makalesinde medeniyet vâsıtası olarak dil konusu anlatılır. Lisanın ve lafızların ortaya çıkışı, nasıl bir ihtiyaç sonucunda meydana geldiği ifade edilir. Arapların yegâne iftihar ettikleri hususun fesâhât ve belâgât üzere söz söylemek olduğu söylenir. Muallim Nâci Meşâhîr-i Üdebânın Kitap Sûretinde Matbûʿ Olmayan Bazı Âsârını Hâvidir başlıklı yazısında Arapça, Farsça, Osmanlı Türkçesinde ‘veche’ kelimesinin hangi anlamlara geldiğini kıyas eder. 3.2.14. Edebiyat Tarihi Dergide edebiyat tarihi ile ilgili üç yazı yer almaktadır. İmzasız yayımlanan Alfred dö Mösse İle Jorc San’da 18. asrın ortasında Batı edebiyatında Jean Jacques Rousseau’nun sebep olduğu değişimler, Klâsikler, Hayâliyyûn ve bu akımları kişilerin itirafları yer alır. Sâhib imzalı Mebâdî-i Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Resimli Gazete Dergisi Üzerine Bir İnceleme 639 Şiʿr-i İran başlıklı yazıda İran şiirinin tarihi devirleri, devir ile siyasi olaylar arasındaki gelişim ve İran şairleri hakkında bilgi verilir. Yusuf Ziya imzalı Alfred dö Mösse İle Jorc San başlıklı yazıda Fransız edebiyatı hakkında bilgi verilir. Bir müellifin eserinin kendisinden başka bir şey olması, müessirin hüviyeti, Alfred dö Mösse ile Jorc San hakkındaki keşfiyyât, Sent Buva ve eseri Kitâb-ı Aşk’tan bahsedilir. 3.2.15. Haber Resimli Gazete’de büyük ölçüde güncel haberlere yer verilir. Bu haberlere genellikle gazetenin son bir ya da iki sayfası ayrılır, kapsamı; siyasî durum, tarihi bilgiler, diğer ülkelerle olan ilişkiler, sosyal hayatı ilgilendiren haberler, fen, teknoloji ve mekanik ile ilgili gelişmelerden oluşur. Mütenevvia, Fıkarât-ı Târihiye, Havâdis-i Medeniye gibi alt başlıklarda yer alır. Avanzâde Mehmed Süleyman’ın Resimli İnsanlar yazısı Avrupa ve Amerika’da âdet haline gelen vücuda resim nakşettirmek ile ilgilidir. Avrupalılar bu âdeti hem bir moda hem bir zevk haline getirir. Garip bir zevk, tuhaf bir adet ve kadim bir usul olarak ifade edilen resim yaptırma sanatının ilim ve fenle bir alakasının olmadığı beyan edilir. İmzasız yayımlanan Gayet Nahif Bir Adam’da çocukluğundan itibaren yaşıtlarına nazaran oldukça kilolu bir gencin anlatımı söz konusudur. Fıkarât-ı Târihiye başlıklı yazılarda Fransa’da bir köşkte kâin olan kimselerin kurbağa sesinden rahatsız olmamak için neler yaptıkları, Roma’da bir mahkemenin bir kararı alırken ne kadar titiz davrandığı, vaktiyle tedavi etmekle mesul olduğu insanların hiçbirine afiyet sağlayamayan doktorun hapis cezasına çarptırıldığı haberleri yer alır. Garip Bir Hacer-i Semâvî, Meşâhir-i Nisvânın Eğlenceleri başlıklı yazılarda Belçika’nın doğusunda görülen garip bir göktaşı; İngiltere’de yayımlanan bir gazetenin meşhur kadınların en ziyade eğlendiği oyunlar ile ilgili bir haberi anlatılır. Röntgen Şuâı ve Edison, Çiçeklerden Şifa başlıklı haberlerde Amerikalı meşhur Edison’un röntgen ışıklarını kullanarak aʿmaları tedaviye çalıştığı ve bir gazetede çıkan habere göre genç bir kıza uyguladığı yöntemle gözlerini açmaya vesile olduğu duyurulur. Macar tıpçılarından birinin güzel kokulu, rayihalı çiçeklerin hastalara iyi geldiğini iddia ettiği ifade edilir. Röntgen Şuââtı ve Gümrükler başlıklı Havâdis-i Medeniye bölümünde yer alan yazıda gümrükten kaçak eşya geçirme olayları eskiden olmuşsa da bugün röntgen ışıkları sayesinde önlenebileceği söylenir. Saçlar Boyamaksızın da Kararır, Garip İstatistikler, Koalar başlıklı Mütenevvia bölümünde yer alan yazılarda arsenik kullanımından dolayı rahatsızlanan bir kadına kullanılan ilaç sonrası saçlarının karardığı; denizde seyir halindeki bir geminin, telgrafın, sineğin ve rüzgarın süratinin dakikadasaniyede ne kadar olduğu; koyunların ciltlerine konarak hasar veren bir papağan türü olan koalar hakkında bilgi verilir. Ali Rıza Seyfi’nin Gemicilik, Sahil Fenerleri haberinde ticaretin önemli vasıtası olan gemi seferlerini emniyet altına almak ve gemicileri her an maruz kaldıkları durumlardan haberdar etmek için inşa edilen fener kaleleri anlatılır. 3.2.16. Fen ve Teknoloji Resimli Gazete’de yayımlanan fen hakkındaki yazılar Musâhebe-i Fenniye bölümünde sohbet, makale türünde, Mütenevvia başlığı altında kısa bilgilendirici yazılar şeklinde yer alır. Bu türler haricinde münferit fen yazıları da mevcuttur. Sohbet türü ve kısa bilgilendirme amaçlı fennî yazılar, daha çok halkı bilinçlendirme ve eğitme amacı taşır. Günlük hayattan örneklerle meselelerin açıklandığı görülür. Bu sebeple dili her kesimden insanın anlayıp değerlendirme yapabileceği niteliktedir. Makaleler ise uzmanlık gerektiren alanlarda yazılmış ve hitap ettiği kesim de alanında uzman kişilerdir. Mesud Remzi’nin Musâhebe-i Fenniye yazısı genel sağlık, DaelKeul (Alkolizm), bira mayası, sarmaşık yaprakları ve meyveleri ile ilgili yazıdır. Tabip Ebu Lütfi Nâzım’ın Musâhebe-i Fenniye yazısı ışığın tıptaki uygulaması, ışık banyoları, renkli ışıklar, hayvanlara ve bitkilere tesiri hakkında bilgi verir. Avanzâde Mehmed Süleyman’ın Parmakların Harekâtıyla Mesâî-i Beşerin Tetkîk ve Tayini yazısı İngiltereli Doktor William Jack’in bulduğu el ve parmakların mekanik Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Rukiye ÖZER - Ali YILDIZ 640 hareketlerini tahlil ile mâneviye-yi beşeriyeyi tetkîk eden cihaz ile ilgilidir. İmzasız yayımlanan Karın Mürekkebâtı yazısında bir avuç kar içindeki bileşenlerin tahlili ile ilgili deney anlatılır. Zehâvȋzâde Cemil Sıdkı Efendi’nin Câzibe ve Dâfia makaleleri çekme ve itme kuvvetini/kanununu açıklayan bir yazılardır. Vizantal’ın Hayvanlarda Lisan makalesi bir araştırmacının hayvanat bahçesindeki maymunun konuştuğunu duymasıyla ilgilidir. Her hayvanın kendine mahsus bir dili olduğu iddia edilir. Fen alanındaki üç adet tercüme yazı bulunur. Bunlardan biri olan Ayn. (‫ )ع‬Nuri imzalı Bir Medeniyenin Hayatı Hakkında İngilizce Bir İstatistik’te ortalama 60 yıl yaşamış bir insanın bedeninde bulunan maddelerin miktarı üzerine veriler sunulur. Muhyiddin’in William Ripper’in risalesinden tercüme ettiği Staem makalesine hararetin mahiyeti ve tesiri, buharın istihsâl ve istimâlinden maksadın ne olduğu ve termometrelerin işlevleri anlatılır. Dergide teknoloji alanında yayımlanan yazı Mesud Remzi imzalıdır. Arabalar: Öküz Arabalarından Otomobil Arabalarına Kadar başlığıyla Paris, Londra, Hindistan gibi ülkelerde kullanılan araçlar, modelleri sıralanır. Araçların sosyal statüsüne göre kimler tarafından kullanıldığı hakkında bilgi verilir. İki sayı yayımlanır. 3.2.17. Mûsıkî Resimli Gazete’de Ahmed Midhat Efendi ve M. Rauf Yekta Bey’in mûsıkîye dair makaleleri önemlidir. Mûsıkiyân-ı Tabiat yazı dizisi 1315 yılında beş sayı olarak yayımlanır. Mösyö Henri Kop bir makalesinde kuşların, böceklerin güfteleri-besteleri hakkında yapılan birçok araştırma olduğunu söyler. Bu durumdan yola çıkılarak hakikatte birçok bestekârın, kuşların seslerini dikkatle dinlemesi ve onları taklit etmesi anlatılır. İmzasız yayımlanan Mûsıkî-i Osmânȋ Nazariyâtı ve M. Rauf Yekta imzalı 11 adet Lisan-ı Elhân, Mûsıkî-i Osmânȋ Nazariyâtı başlıklarıyla yayımlanan makalelerde Osmanlı mûsikîsine mahsus kâidelerin yer aldığı eser ve mûsıkîşinâsların hayatları, eserlerinin tetkîki hakkında yapılacak çalışmalara olan ihtiyaç dile getirilir, Osmanlı mûsıkî makamları hakkında bilgi verilir. Rauf Yekta imzalı bir başka makale mûsıkî ile hastalıkları tedavi etme yöntemlerini anlatan Tedâvi-i Bi’l-Mûsıkî’dir. 3.3. Yazar Kadrosu Resimli Gazete, zengin bir yazar kadrosuna sahiptir. Sâmih Rifat, Ahmet Rasim, Halil Edîb, Hüseyin Cahit, Andelib, Mehmed Akif, Ahmed Midhat Efendi, Cenap Şahabettin, Hersekli Arif Hikmet, Halit Ziya, Müstecabizâde İsmet, Ali Emiri Efendi, İbnü’l-emin Mahmud Kemal, Leskofçalı Galip Bey, Mehmed Enisi, Hüseyin Nazmi, Mehmed Halim, Muallim Naci, Musa Kâzım, İsmail Safa gibi devrinin önemli şair ve yazarlarının yanı sıra okuyuculardan gelen yazılar da teşvik amaçlı yayımlanır ve cevaplanır. Dergide toplam 428 adet İmzasız yazı bulunmaktadır. Bu yazılar daha çok İhtar, Açıklama, Duyuru, Kitap Tanıtımı, Genel Kültür yazılarına aittir. Birden fazla nüshada devam eden yazıların bir kısmının da imzasız yayımlandığı tespit edilmiştir. Dergide imzası olan yazarlar 254 kişidir. İmzası bulunmayanlar veya tespit edilemeyenler İmzasız başlığı altında verilmiştir: Abdullah Hasib (Farukîzâde), Abdülhalim (Memduh), Abdülkadirzâde Hüseyin Haşim/Hüseyin Mevcî /Hüseyin Haşim, Adanalı Ziya, Âdil Hâki, Ahmed Bey (Udî Selânikli Ahmed Efendi), Ahmed Fuad, Ahmed Hamdi (Serbestzâde Ahmed Efendi), Ahmed Kemâl (Hamdullah Suphi Tanrıöver), Ahmed Midhat Efendi, Ahmed Necati, Ahmed Rasim, Ahmed Rifat, Ahmed Sema, Ahmed Sıdkı, Alaybeyizâde Nâci Bey, Âli (Beyefendi/ Mehmet Âli Bey), Ali Emirî Efendi, Ali Fakrî Efendi, Ali Galib, Ali Mazhar, Ali Muzaffer, Ali Rifat Bey (Çağatay), Ali Rıza (Efendi), Ali Rıza Seyfi, Andelib/ Fâik/ Fâikî/F. Elif (‫)ﺍ‬, Andre Turye, Arif, Âsaf Râzı, Avanzâde Mehmed Süleyman, Avram Naum, Ayn. (‫)ع‬, Ayn. Elif ( .I.‫)ع‬, Ayn. (‫ )ع‬Nâci (Ömer Nâci), Ayn. (‫ )ع‬Nuri, Ayn. (‫ )ع‬Sin (‫ )ﺱ‬, Ayn. (‫ )ع‬Sâbit, Ayn. (‫ )ع‬Tahsin / Hümâîzâde Ayn. (‫)ع‬ Tahsin, B. Te. (‫ب‬, ‫) ت‬, Bahriye Gazetesi, Behçet (M. Behçet Yazar), Behzad, Bekir Sıddık, Bir Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Resimli Gazete Dergisi Üzerine Bir İnceleme 641 Arkadaşınız, Bir Heveskâr-ı Marifet, Bursalı Mehmed Tahir, Cemil Mustafa, Cemil Satiʿ, Cenab Şahabeddin, Civani Kirallı (Giovanni Kirallı), Çamlıcalı Ayn. (‫ )ع‬Nâdire, Çatalcalı Memduh, Derviş Senaî, Doktor Abidin (Zeynel Abidin Atak), Doktor Bafralı Yanko, Doktor Cemal, Doktor Nâzım Şerafeddin, Elif (‫ )ﺍ‬Hakkı (İsmail Hakkı Alişanzade), Eminzâde Ahmed Tevfik, Emin Fikri, Enver/M. Enver/ M. Enverî, Etıbbâ-i Askeriyeden (okunmuyor), F. (Faik Ali Ozansoy), Fagmer Henri (Farmer Henry George), Fâik Beyefendi (Manastırlı Salih Faik), Fâik R./ F. Reşâd/Fâik Reşâd/ Ahmed Reşâd/ Fâik Reşâd, Ferâizcizâde Fâiz Salih, Ferâizcizâde Osman Fâiz, H. (‫ )خ‬Hayri, H. İkbal/İkbal, Hâce Yahya Efendi (Yahya Hakkı Efendi), Hacı Hasanbeyzâde Mehmed Halid, Hâfız Müctebâ Efendi, Hâfız Şemʿî (Şemsü’l-Mekâtib Farsça ve Osmanlıca muallimi), Hakkı, Hâlid Safa, Halil Edib [Bey], Halil Huldi, Hâmi, Harputlu Veysi (Hacı Ömer Efendizâde Veysî), Hasan Fahreddin, Hasan Sabri (Ayvazov), Hasan Süheyl, Hâtif, Havadis-i Edebiye Muhabiri, Haydar Rıfat, Hayret Efendi (Mehmed Bahâeddin), Hersekli Arif Hikmet Bey, Heyet-i Tahririye Kolları, Hıfzı Paşa, Hoca Zekâi Efendi, Hüseyin Cahid (Yalçın)/ Nâmȋ, Hüseyin Dâniş (Pedram), Hüseyin Halil, Hüseyin Mazhar, Hüseyin Nazmi, Hüseyin Servet (Ziya Şakir Soko), Hüznȋ (Mehmed Efendi), Ispartalı M. Hakkı (Ispartalı Mustafa Hakkı), İbnü’l-İrfan Sırrȋ (Kemâl), İbnü’l- Hızır Rüştü, İbn-i Mevlânâ Veled (Veled Çelebi İzbudak), İbn-i Reşid Ali, İbn-i Reşid Osman Rahmi, İbn-i Rifat Sâmih/Sâmih, Sin (‫)س‬/M.S./M. Sâmih, İbnü’l-emin Mahmud Kemal, İbnü’l-Fâik Ahmed Câzim/ Elif.(‫ )ﺍ‬Câzim/İbnü’l-Fâik A. Câzim/Ahmed Câzim, İbnü’l-Hamdi Âtıf (İskilipli Mehmed Âtıf Efendi), İbnü’l-lâmi Mahmud Ekrem, İbrahim Ethem, İhyâ Salih, İkdam, İkdam’ın Paris Muhabiri (Ali Kemal), İlyas Sükûtî / H. ( ‫ )ح‬İlyas Sükûtî, İsak Ferera (Efendi), İsmail Nâdirî, İsmail Nuri, Kalbî, Kadıçeşmeli Ahmed Talat, Kale-i Sultâniye Muhâbir-i Mahsûsası, Kasımpaşalı M. Hakkı, Kayserili Mustafa İbn-i Musa, Kâzım, Kıyasizâde Ayn. (‫ )ع‬Refik (Kıyasizâde Ali Refik), Lâmia binti Nigâristân, Leskofçalı Galib Bey, M. Âsaf, M. Âsım (Mustafa Âsım Bey), M. Hakkı (Mustafa Hakkı Bey), M. Muslihiddin, M. Nuri /Mehmet Nuri (Ruscuklu), M. Rauf Yektâ, M. Sâʿdî, M. Sâmi (Süleyman Nesip), M. Süreyya (Süreyya Mehmed Bey), M. Tevfik/Mehmed Tevfik (Ebüzziya Tevfik), M. Ziver (Mehmed Ziver), Mahmud/Mahmud Esad Efendi (Seydişehrî), Mahmud Celal, Mahmud Kenan, Mahmud Nedim, Mahmud Râşid (Şefik Efendizâde), Mahmud Sadık, Manastırlı Rıfat, Mehmed Akif (Ersoy), Mehmed Ali Aynî, Mehmed Celâl, Mehmed Cemil, Mehmed Çelebi, Mehmed Enisî (Yalkı), Mehmed Esad, Mehmed Halim, Mehmed Kâzım, Mehmed Mesud, Mehmed Muhlis, Mehmed Şerif, Mehmedzâde Vassâf(Vassâf Abdullah Efendi), Mehmed Veled (Veled Çelebi İzbudak), Mehmed Zâti, Mehmed Zihni (Menşe-i Küttâb müntehî sınıf talebesi), Mehmed Ziya (Ziya Gökalp), Mektûbî-i Seraskerî Muhâsibi, Menemenlizâde Tâhir, Mesud Remzi, Midhat Bahârî (Ahmet Midhat Beytur), Muallim Cûdî Efendi (Muallim İbrahim Cûdî), Muallim Nâci, Muhtar Beyefendi (Giritli Ahmed Muhtar Efendi), Muhibbizâde Nâmık Bey, Muhibbizâde Vassâf, Muhyiddin, Mukaddes, Musa Kâzım (Şeyhülislâm Musa Kâzım), Musavver İdaresi, Mustafa Cemal (Edirne Maârif Muhasebecisi), Mustafa Hayrullah (Ord. Prof. Dr. Hayrullah Diker), Mustafa Rauf, Mustafa Sabri (Efendi), Mülâzım-ı Evvel Mehmed Ali (Mehmed Ali Paşa), Mümtâz, Münib Süreyya, Müstecâbizâde İsmet İbrahim, Nazif Sürûrî, Nâzikîzâde Mehmed Hilmi (Mehmed Hilmi Nâzikîoğlu), Necib Âsım (Yazıksız), Nejat İsmail Safa, Nevres (Osman Nevres), Nezih (Mehmed Nezih Bey), Numan Sâbit, Nureddin Râmih (Ener), Nuri (Gedikpaşa’dan), Nuri Şeyda, Nüzhet, Orhan Selahaddin, Osman Nuri (Efendi), Osman Senâî (Erdemgil), Ömer Fahri, Ömer Lütfi (Safvet Nezîhî), Ra.(‫)ﺮ‬, Râşid, Rauf Vicdânȋ (Mehmet Rauf), Rauf Yektâ Bey, Rauf Zâtî, Recâizâde M. Ekrem, Recep Beyefendi (Mehmed Recep), Remzi (Hasan Remzi Efendi), Reşâd (Yahya Reşat Fuat Bey), Rıfat Senâî, Rıza Hayâti, Rıza Hicrî, Sakte Sadberg, Sin Elif (‫ﺍ‬. .‫)س‬, Sadık Sabri (Erkan-ı Harbiye Zabıtanından), Safsaf, Safvet İlhami (Mustafa Safvet İlhami Baba), Sahib (Pirîzade Mehmet Sahip Molla), Said (Kemalpaşazâde Muhammed Said Bey), Said Paşa (Diyarbakırlı), Salihanizâde Ahmed Refik, Salih Zeki, Selânikli Hilmi, Sertabip Nuri (Doktor Ziya Nuri Birgi), Seyyar Muhabir, Süleyman Nutku/ S. (‫ )س‬Nutku, Süleyman Tevfik (Özzoroğlu), Süreyya Efendi (Abdurrahman Süreyya), Süreyya Paşa (Bağdat Valisi), Şahber (Mirgûn İnâs Rüşdiyesinden Mahrec), Şâkir Efendi (Mehmed Şâkir Efendi), Şeyh Mehmed Şerafeddin/ Mehmet Şerefettin (Yaltkaya), Şeyh Saʿdî, Şeyh Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Rukiye ÖZER - Ali YILDIZ 642 Vasfî, Şükrü Osmanî/Osman Şükrü (Doktor Osman Şükrü Şenozan), T. Hicâbî, Tabip Ebu Lütfi Nâzım, Tâhirü’l-Mevlevî, Tanbûrî Neşet Bey, Tepedelenlizâde Kâmil, Tevfik Rıza/Doktor Rıza Tevfik (Bölükbaşı), Uşşakîzâde Hâlid Ziya (Halit Ziya Uşaklıgil), Vav. Ye (‫ﻯﻭ‬. ), Vecihi, Vizantal (Wilhelm Wiesenthal), Yanyalı Raziye, Yenişehirlizâde Halid Eyyub, Yenişehirli Yusuf Nihad (Berker), Yusuf Bedri, Yusuf Ziya, Zaimzade Hasan Fehmi, Zehâvȋzâde Cemil Sıdkı, Ziya (Paşa), Ziyâüddin (Ahmed Ziyaeddin Gümüşhanevî). Resimli Gazete’de resimlerin ve fotoğrafların büyük bir bölümü imzasız olarak yayımlanmıştır. Derginin 1313 yılına ait iki sayısında yer alan fotoğrafta ve ilavelerine ait kapak resimlerinde Ayn. (‫ )ﻉ‬Adil imzası, 1315 yılına ait iki sayının fotoğrafında ise TH. Vafiadis imzası görülmüştür. Fotoğraflara kıyasen resimlerde yer alan imzalar daha çeşitlidir. İmzasız resimler haricinde C. Rossyrhe, M. Bello, Maylard, Miss Ekalet, Mösyö Nâbih, K. Kuruş, Prėziosi (Preçiyozi), F. M. Bredt, E. W., Mustafa Şevket/ Şevket Bey, P. Roth ve Morgan’a ait resimler bulunmaktadır. Sonuç Resimli Gazete, II. Abdülhamit devri matbuat alanındaki kısıtlamalara rağmen uzun soluklu ve düzenli aralıklarla yayımlanan haftalık bir mecmuadır. Bu çalışmada, derginin Rumî 1312-1315 (1896-1899) yıllarına ait 114 sayısı incelenmiştir. “Fennî ve edebî bir dergi” olarak çıkarılan Resimli Gazete’de edebiyat ve dil ile ilgili yazılar, fen ve teknoloji ile ilgili bilgilendirici yazılar, güncel meseleler ile ilgili yazılar sıkça yer almaktadır. Çalışmada incelenen türler ve bu türlere ait yazılar; Resimli Gazete dergisinin oldukça kapsamlı olması sebebiyle derginin zengin muhtevasını yansıtabilecek önemde ve konumda yazıların seçilmesiyle sınırlandırılmıştır. Dergi; fen, sosyal, sanat, edebiyat, genel kültür, tıp, siyaset, askeriye, haber, din, ahlâk, mûsıkî gibi birçok alanda yazılar yayımlamış; gerek halkı bilinçlendirme ve gerek alanında uzman kişilerin bilgisini artırma yolunda önemli adımlar atmıştır. Döneminde yayımlanan diğer gazete ve mecmualara kıyasla uzun yıllar yayımlanmış olması önemlidir. Şekil ve içerik açısından nitelikli ve kaliteli bir dergidir. Çalışmaya konu olan yıllar, derginin “fennî ve edebî bir dergi” olma ilkesini tamamen yansıtmaktadır. Ayrıca her sayıda resim ve fotoğrafın kullanılması, açıklamaların Fransızca karşılıklarına da yer verilmesi dikkat çekmektedir. Devrin padişahı ve yönetimini eleştiren herhangi bir yazı mevcut olmadığı gibi II. Abdülhamit’in doğum günü ve tahta çıkma yıldönümleri derginin baş sayfalarında süslü yazılar ile yer almaktadır. Resimli Gazete, resim ve fotoğraf sanatı açısından devrinde önemli bir yere sahiptir. Sosyal, siyasal, mimari, askeri, güncel, sanatsal açıdan yazıları açıklayacak ve okuyucuların kültürel anlamda bilgisini arttıracak pek çok resim ve fotoğraf basılmıştır. Derginin şair ve yazarlarına ait portreler, siyaset ve devlet adamlarına ait portreler, askeriyede kullanılan aletlere ait resimler, orduya ait fotoğraflar, savaş esnasındaki görüntüler, haritalar, şehir içi, şehir dışı ve yurt dışına ait manzara fotoğrafları ve gündelik hayatı yansıtan fotoğraflar, güzel sanatlar ile ilgili levhalar, teknolojik gelişmelere ve haberlere dair resim ve fotoğraflar yer almaktadır. Tüm bu hususiyetleri göz önüne alındığında yazar, şair, ressam ve fotoğraf sanatçılarının çeşitliliği hâricinde içerik yönünden de zengin bir muhtevaya sahip, devrinin önemli dergilerinden biri olduğu görülmektedir. Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018 Resimli Gazete Dergisi Üzerine Bir İnceleme 643 KAYNAKÇA Birecikli, İ. B. (2008, Kış). Yüzüncü yılında II. Meşrutiyet’in ilanı üzerine bir inceleme. Gazi Akademik Bakış, Cilt. 2, Sayı. 3, (s. 212-213). Doğaner, Y. (2012, Haziran). Hürriyet ve modernleşme enstrümanı olarak Osmanlı’da basın. Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt. 29, Sayı. 1, ( s. 110). Duman, H. (2000). Başlangıcından Harf Devrimine Kadar Osmanlı-Türk Süreli Yayınları ve Gazeteleri Bibliyografyası ve Toplu Kataloğu, 1828-1928, Cilt. 2, (s. 692). Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı. İskit, Servet R. (2000). Türkiye’de neşriyat hareketleri tarihine bir bakış. Araştırma-İnceleme Dizisi:80, Ankara: Milli Eğitim Basımevi 48. Jeltyakov, A. D. (tarih yok). Türkiye'nin sosyo-politik ve kültürel hayatında basın (1729-1908 yılları): matbaacılığın 250. kuruluş yıldönümüne armağan, haz. Orhan Koloğlu, Ankara: Basın Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğü, (s. 122). Koloğlu, O. (1992). Basınımızda resim ve fotoğrafın başlaması. İstanbul: Engin Yayınları. Koloğlu, O. (2006). Osmanlı’dan 21. yüzyıla basın tarihi. İstanbul: Pozitif Yayınları. Özbay, C. (2014). Dünyada ve Osmanlı’da basının tarihsel gelişimi, Baskı.1, İstanbul: Doğu Kitabevi. Varlık, B. (1983). Tanzimat ve Meşrutiyet dergileri. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt.1, (s. 112-116). İstanbul: İletişim Yayınları. Yazıcı, N. (1991). Vakayi-i Mısriye üzerine birkaç söz. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), Sayı. 2, (s. 267). Turkish Studies Volume 13/5, Winter 2018