Measuring Infill Development Capacities in Sabzevar City

‫)‪Creative Commons Attribution 4.0 International License (CC BY 4.0‬‬ ‫‪: https://dx.doi.org/10.22067/jgrd.2022.75748.1120‬‬ ‫مقالۀ پژوهشی‪-‬مطالعۀ موردی‬ ‫سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزوار‬ ‫سعید حسین آبادی (استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری‪ ،‬دانشگاه بزرگمهرقائنات‪ ،‬قائن‪،‬ایران‪ ،‬نویسندۀ مسئول)‬ ‫‪hosseinabadi@buqaen.ac.ir‬‬ ‫ابراهیم اکبری (دانش آموخته کارشناس ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی‪ ،‬دانشگاه تبریز‪ ،‬تبریز‪،‬‬ ‫ایران)‬ ‫‪e.akbari.2791@gmail.com‬‬ ‫صص ‪ 99‬ـ ‪17‬‬ ‫چکیده‬ ‫توسعه میان افزای شهری که تأکید بر بهره گیری از ظرفیت زمین هاای ااا و ب بادبن‬ ‫استفاده در دربن نواحو سااته شده‪ ،‬سااتمان های مخرببه ب اراضاو ههاوه ای دارد‬ ‫راهبردی در جهت کنترل پراکنده ربیو شهری ب پیامدهای مرتبط با آن است‪ .‬از ایان‬ ‫رب در ای ن پژبهش به سنجش ظرفیت های توسعه میان افزا در شاهر سابزبار ‪-‬کاه باا‬ ‫مشکل پراکنده ربیاو رببربسات ‪ -‬پردااتاه شاد‪ .‬پاژبهش حاضار از ن ار ربیکارد‪،‬‬ ‫توصیفو ‪ -‬تحلیلو ب از ن ر ماهیت‪ ،‬توسعه ای ‪ -‬کاربردی است‪ .‬داده های مورد نیاز باا‬ ‫استفاده از ربش کتابخانه ای ب اسنادی گاردآبری گردیاد‪ 80 .‬معیاار جهات سانجش‬ ‫ظرفیت های توسعه میان افزا تعیین شد ب با بهاره گیاری از ن ار متخصصاان در ها اب‬ ‫فراینااد تحلیاال سلمااله مراتبااو ‪ )AHP‬بزن ب اب ویاات هاار معیااار مشااخ‬ ‫گردید‪.‬همچنین از مدل فازی برای تو ید‪ ،‬استانداردسازی‪ ،‬فازی سازی ب تلفیق ایههاا‬ ‫در محیط ‪ GIS‬استفاده گردید‪.‬‬ ‫نت ایج پژبهش نشان داد در شهر سبزبار‪ ،‬نواحو مرکازی نمابت باه ناواحو حاشایه‬ ‫شهر‪ ،‬هابلیت بیشتری از ن ر توسعه میانافزا دارد‪ .‬با اینکه نواحو مرکزی‪ ،‬زمین هاای‬ ‫اا و کمتری دارد اما استقرار این زمین ها در دربن بافت موجود ب فاصله کمتر آنها‬ ‫___________________________‬ ‫تاریخ تصویب‪8018/10/11 :‬‬ ‫تاریخ دریافت‪8011/81/81 :‬‬ ‫مجلّة جغرافیا ب توسعة ناحیهای‬ ‫‪21‬‬ ‫شمارة چهلم‬ ‫با اراضو سااته شده ب همچناین ووا مال دیراری از جملاه بجاود ساااتمان های‬ ‫مخرببه‪ ،‬هدیمو ب با کیفیت پا یین در بافت های فرسوده ‪ ،‬دسترسو بیشتر به ادمات‬ ‫ب امکانات شهری ب‪ ...‬باوث شده که این نواحو هابلیت بیشتری از ن ر توسعه میاان ‪-‬‬ ‫افزا نمبت به نواحو حاشیه داشته باشد‪.‬در کل‪ ،‬حدبد ‪ 11/12‬درصد ممااحت شاهر‬ ‫س بزبار برای توسعه میان افزا کاملا مناساب ‪ 80/81،‬درصاد مناساب‪ 08/00 ،‬درصاد‬ ‫متوسط ‪ 81 /21 ،‬درصد نامناسب ب ‪ 1/11‬درصد کاملا نامناسب ماو باشاد ‪.‬بنابراین در‬ ‫شهر سبزبار ظرفیت هابل توجهو برای توسعه میان افزا بجود دارد که بهارهگیاری از‬ ‫آن مو تواند به کاهش پراکندهربیو در این شهر کمک کند‪.‬‬ ‫کلیدواژهها‪ :‬توسعه کا بدی شهر‪ ،‬توسعه میان افزا ‪ ،‬منطق فازی‪ ، AHP ،‬سبزبار‪.‬‬ ‫‪ .7‬مقدمه‬ ‫شهرنشینو یکو از تأثیرگذارترین فعا یتهای انمانو در سراسر جهان است که بار کیفیات‬ ‫زندگو شهری ب توسعه پایدار تأثیر موگذارد‪ .‬پراکندگو اساررال) شاهری یکاو از پیامادهای‬ ‫اصلو دگرگونوهای ناشو از تجمع جمعیت در مراکز شهری است شااوو‪ 8‬ب همکااران‪،1111،‬‬ ‫ص‪ .)1.‬براو محققان پراکندگو را ناشو از توسعه کم تراکم‪ ،‬پراکنده‪ ،‬تنک ب جماتهبگریخته‬ ‫شهری‪ ،‬توسعه ناپیوسته ب گمترش بهطرف ورصههای اارج از محدبده ب نواحو کام تاراکم‬ ‫حومه شهری همراه با تملط اتومبیلهای شخصو در حملبنقل دانمتهاند رهنما ب وباسزاده‪،‬‬ ‫‪ ،8012‬ص‪ .)08.‬پراکناادگو شااهری ریشااه بماایاری از مشااکلات زیمااتمحیطو اساات ب باار‬ ‫زیرسااتها ب پایداری شهرها تأثیر منفو دارد‪ .‬در بیشتر موارد‪ ،‬پراکنادگو باه معناو افازایش‬ ‫هزینه حملبنقل‪ ،‬زیرسااتهای ومومو ب توسعه ممکونو ب تجاری است‪ .‬پراکندگو شهری‬ ‫بهطور ممتقیم بر تراکم ترافیک‪ ،‬مصرف زیاد سوات ب بمایاری دیرار از ممااول حملبنقال‬ ‫تأثیر موگذارد ب تأثیرات منفو بر کیفیت هوا ب سلامت ومومو دارد که بر بضعیت انمان مؤثر‬ ‫است‪ .‬این امر به مشکلات بهداشتو برای ساکنان شهر ب آ ودگو هوا منجار موشاود بربنار‪،1‬‬ ‫‪ ،1180‬ص‪.)1 .‬‬ ‫‪1. Shao‬‬ ‫‪2. Brunner‬‬ ‫سال بیمتم‬ ‫سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار‬ ‫‪20‬‬ ‫رها ماندن زمینهای شهری ب گمترش پراکنده شهرها در حا و صورت موگیرد که درصد‬ ‫زیادی از اانوادههای با درآمد کم ب متوسط‪ ،‬در تأمین ممکن موردنیاز اود باه ولات گراناو‬ ‫بیشازحد هیمت زمین واجزند؛ بنابراین این ا روی توسعه کا بدی موجاب ناپایاداری شاهری‬ ‫شده است؛ ازاینرب ضربرت بهکارگیری تمام توانها ب ظرفیتهای موجود شهر بیش از پایش‬ ‫نمایان موشود؛ بدینمن ور ازم است بهجای توسعه ب رشد بوربیه شهر بهصاورت افقاو‪ ،‬از‬ ‫طریق پر کردن بافت موجود شهر‪ ،‬افزایش متعادل تاراکم ب تغییار کااربری بناهاای هادیمو ب‬ ‫آ ودهکننده‪ ،‬به رشد ب توسعه پایدار شهر دست یافت‪ .‬با توجه به چا شهای ناشو از شهرهای‬ ‫رب به رشد‪ ،‬امربزه تمرکز بیشتر بر توسعه محلات موجود با توسعه میانافزاست محمودزاده ب‬ ‫همکاران‪ ،8022 ،‬ص‪ .)1 .‬توسعه میانافزا برای سااتبساز در هر زمین توسعهنیافتهای اومال‬ ‫موشود که در حاشیه شهر نیمت‪ .‬گاهو اصطلاح کمو گمتردهتر «بازیافت زماین» باهجای آن‬ ‫استفاده موشود‪ .‬این ا روی توسعه با استفاده اهتصادی از زیرسااتهای موجود‪ ،‬درمانو برای‬ ‫پراکندگو شهری است بربکس ب همکاران‪ .)1188 ،‬نواحو مدن ر در توسعه میانافزا‪ ،‬معمو اً‬ ‫کیفیت با ا ندارند‪ ،‬اما معمو اً به زیرساااتهای شاهری تأمینشاده توساط دب ات‪ ،‬دسترساو‬ ‫مناسب دارند‪ .‬استفاده از چنین اراضوای برای تأمین ممکن یا دیرر انواع توساعه شاهری‪ ،‬در‬ ‫مقایمه با توسعه افقو شهر که ممتلزم صرف هزینههای بیشتری است‪ ،‬گزینه مطلاو تری باه‬ ‫شاامار م اوربد آربیاان ب همکاااران‪ ،8021 ،‬ص‪ .)1 .‬توسااعه میااانافزا بهمنز ااه پاسااخو بااه‬ ‫پیراشهرگرایو ‪-‬که واملو در رکود ب بازماندن نواحو مرکزی شهرها از توسعه است‪ -‬مطارح‬ ‫شد‪ .‬اب ین گام در راستای بهکارگیری توسعه میانافزا ‪ ،‬سنجش ظرفیت توسعه در محله‪ ،‬شاهر‬ ‫ب‪ ...‬است طبیبیان ب غنو‪)8020 ،‬؛ ازاینرب در ایان تحقیاق باه سانجش ظرفیتهاای توساعه‬ ‫میانافزا در شهر سبزبار پردااته شده است‪.‬‬ ‫ضربرت پردااتن به توسعه میانافزا در شهر سبزبار به د یل رشد فیزیکاو نامناساب ایان‬ ‫شهر در دهههای اایر بوده است‪ .‬ا روی توسعه فیزیکو این شهر نشان از کاهش تراکم‪ ،‬رشاد‬ ‫افقو ب بوهواره‪ ،‬پیشو گرفتن رشد فضایو از رشد جمعیتاو ب در یاک کلاام‪ ،‬بجاود ا راوی‬ ‫اسررال شهری است در دهههای گذشته‪ ،‬بهرغم افزایش جمعیت شهر سبزبار‪ ،‬تاراکم جمعیتاو‬ ‫کاهش داشته ب رشد فیزیکو شهر در این مدت زیاد بوده است حمینو ب هادمو‪ ،8021 ،‬ص‪.‬‬ ‫مجلّة جغرافیا ب توسعة ناحیهای‬ ‫‪20‬‬ ‫شمارة چهلم‬ ‫‪ .)111‬بخش دراور توجهو از افزایش مماحت این شهر تحتتأثیر باگذاری زمینهای دب تو‬ ‫ب نیز ا حاق ربستاهای پیرامون به محدبده هانونو شهر صورت گرفته است‪ .‬این پدیده ومادتاً‬ ‫ناشو از سیاستهای زمین ب ممکن است که در طرحهای جامع ب تفصایلو پایشبیناو شاده‬ ‫است رحیمو ب همکاران‪ ،8021 ،‬ص‪ .)02 .‬همچنین در شهر سبزبار میازان ااتلااک کااربری‬ ‫بهونوان یکو از شاا‬ ‫های شهر فشرده) در حد متوسط است ب بیشتر ااتلااک کااربری در‬ ‫مرکز شهر است ب با دبر شدن از محدبده مرکزی از میزان ااتلاک کاسته موشود پورمحمدی‬ ‫ب همکاران‪)8020 ،‬؛ بنابراین با توجه به تراکم ب ااتلاک کاربری کم بمیاری از محلات شهری‪،‬‬ ‫موتوان گفت این شهر رشد پراکنده دارد‪ .‬نتیجه چنین ا روی توسعه فیزیکو‪ ،‬بربز مشاکلات‬ ‫زیمتمحیطو‪ ،‬افزایش هزینههای زیرسااتها ب ادمات شهری‪ ،‬افزایش مصارف ساوات ب‬ ‫انرژی‪ ،‬افزایش حملبنقل ومومو‪ ،‬مشکلات اجتماوو مانند جادایوگزیناو طبقااتو ب از باین‬ ‫رفتن د بمتروهای مکانو است رحیمو ب همکاران‪ ،8021 ،‬ص‪.)02 .‬‬ ‫براساس این توضیحات‪ ،‬پیریری ا روی توسعه میانافزای شهری که بر افزایش اساتفاده از‬ ‫زمینهای بدبناستفاده شهری‪ ،‬بازآفرینو بافتهای هادیمو شاهری ب افازایش معقاول تاراکم‬ ‫تأکید دارد‪ ،‬موتواند به تحقق فرم ب توسعه فضاایو شاهری پایادار ب جلاوگیری از ممااول ب‬ ‫مشکلات تبعو پراکنده ربیو کمک کند؛ ازاینرب ضاربرت دارد کاه باه بررساو هابلیتهاای‬ ‫نواحو مختلف شهر از حاظ توسعه میانافزا پردااته شود؛ بنابراین تحقیاق حاضار باه دنباال‬ ‫پاسخرویو به این سؤال است کاه ا راوی پهنهبنادی بافات کا بادی شاهر سابزبار براسااس‬ ‫شاا‬ ‫های توسعه میانافزا چرونه است؟‬ ‫‪ .2‬پیشینۀ تحقیق‬ ‫رهنما ب همکااران ‪ )8020‬در مقا اهای باه دساتهبندی اراضاو ههاوهای شاهری براسااس‬ ‫ا روهای سرمایهگذاری پردااتند‪ .‬آنهاا باا اساتفاده از ربش تحلیال اوشاهای ب براسااس‬ ‫معیارهایو چون نوع ما کیت‪ ،‬درآمد سرانه بافت اطراف‪ ،‬فاصله از حرم مطهر‪ ،‬کارکرد اهتصادی‬ ‫بافت اطراف ب میازان مخااطرات محیطاو را در ‪ GIS‬دساتهبندی کردناد‪ .‬درنهایات‪ ،‬اراضاو‬ ‫ههوهای شهر مشهد براساس انواع ا روی سرمایهگذاری به سه گاربه اصوصاو‪ ،‬وماومو ب‬ ‫سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار‬ ‫سال بیمتم‬ ‫‪21‬‬ ‫ومومو‪-‬اصوصو تقمیم شدند‪ .‬نمترن ب هدسو ‪ )8020‬شناساایو پهناههای مماتعد توساعه‬ ‫میانافزا در نواحو ناکارآمد مراکز شهرها نمونه موردی‪ :‬منطقه یک اصفهان) را هدف تحقیاق‬ ‫اود هرار دادند‪ .‬نتایج نشان داد‪ ،‬بخشهای شرهو‪ ،‬جنوبو ب هممتو از بخش مرکزی منطقاه ‪8‬‬ ‫اصفهان که شامل محلات در‬ ‫کوشک‪ ،‬وباسآباد‪ ،‬الجا‪ ،‬صاوب ب شااهزاده اباراهیم هماتند‪،‬‬ ‫پهنااههای ممااتعد توسااعه میااانافزا را دارنااد‪ .‬نوری اان ب همکاااران ‪ )8021‬در پژبهش او بااه‬ ‫اب ویتبندی راهبردهای توسعه میانافزا در پهناههای بارش ورضاو ناواحو شاهری مطا عاه‬ ‫موردی‪ :‬منطقه ‪ 1‬شهر مشهد) پردااتند‪ .‬نتاایج نشاان داد‪ ،‬معیارهاای تاراکم‪ ،‬بیژگاو بافات‪،‬‬ ‫دسترسو ب فاصله از کاربریهای بیشترین بزن را بین معیارهای پهنهبندی برش ورضو کمب‬ ‫کردند‪ .‬همچنین مهمترین راهبردهای توسعه میانافزا بارای هماته شاهری باهترتیاب‪ ،‬کااهش‬ ‫ناسازگاری فعا یت‪ ،‬تقویت مشارکت مردمو ب افزایش شدت استفاده از زمین در هطعاات کام‬ ‫ارتفاااع محااور شناسااایو شااد‪ .‬محمااودزاده ب همکاااران ‪ )8022‬در پژبهشااو بااه ساانجش‬ ‫ظرفیتهای توسعه میانافزا با استفاده از تحلیل چنادمتغیره فاازی در شاهر اربمیاه پردااتناد‪.‬‬ ‫نتایج نشان داد‪ ،‬بیشتر اراضو این شهر ‪ 22/18‬درصد) دارای ظرفیت نامناساب بارای توساعه‬ ‫میانافزاست‪ .‬از ن ر ا روی فضایو نیز با حرکت از شمال شهر به سمت مرکز ب نواحو جنوبو‬ ‫شهر از میزان زمینهای مناسب برای توسعه میانافزا کاساته موشاود‪ .‬اسادی ب پورمحمادی‬ ‫‪ )8022‬در مقا های به بررسو تأثیر راهبرد توساعه میاانافزا بار سارزندگو شاهری در بافات‬ ‫فرسوده شهر زنجان پردااتند‪ .‬یافتههای این پژبهش تأییدکننده تأثیر مثبت توسعه میاانافزا بار‬ ‫ارتقای سرزندگو ب مطلوبیت اجتماوو در محدبده مطا عهشده است‪.‬‬ ‫در پژبهشهای اارجو نیز در مطا عات زیادی به بحاث توساعه میاانافزا پردااتاه شاده‬ ‫است؛ برای نمونه‪ ،‬فا کونر ب فرانک‪ )8221 8‬به بررسو کفایت ظرفیت زیرسااتهای شهری‬ ‫مدارس‪ ،‬جادهها‪ ،‬آ‬ ‫ب فاضلا‬ ‫ب دفع پمماند) برای توسعه میانافزا در ابر انادا پردااتناد‪.‬‬ ‫نتایج نشان داد‪ ،‬فرض ظرفیت کافو ظرفیات کاافو بارای گنجانادن در ساایتهای موجاود‬ ‫دربنو) فقط برای تأمین آ ‪ ،‬انتقال آ ‪ ،‬تصفیه فاضلا‬ ‫ب دفع مواد زاواد جاماد کاملااً معتبار‬ ‫است‪ ،‬اما برای جادههای شریانو ب مدارس ابتدایو ایان فارض کاملااً ناامعتبر اسات ب بارای‬ ‫‪1. Falconer & Frank‬‬ ‫‪21‬‬ ‫شمارة چهلم‬ ‫مجلّة جغرافیا ب توسعة ناحیهای‬ ‫فاضلا ‪ ،‬مدارس راهنمایو ب دبیرساتانها فقاط تاحادی معتبار اسات‪ .‬اشاتاینکر‪ )1110 8‬در‬ ‫پژبهشو با ونوان «توسعه میانافزا ب ممکن مقربنبهصرفه» باه ایان نتیجاه رساید کاه میازان‬ ‫توسعه ممکونو در شهرها بمیار بیشتر از حومههاست ب شواهدی بجود دارد که شهرهای باا‬ ‫سطوح با اتری از توسعه انبوه‪ ،‬ساات جدید ممکن نمبت به حومه اود دست به گریباناناد‪.‬‬ ‫ازآنجاکه میانرین ااتلاف هیمتها چشمریر نیمت‪ ،‬تنشهای زیادی بین دستیابو به دب هادف‬ ‫توسعه انبوه ب ممکن ارزانتر از شهر بجود دارد‪ .‬ما چوسکو‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ )1111‬در پاژبهش ااود باا‬ ‫ونوان «میانرین درجهبندی با ربیکرد فازی با استفاده از ربش ترکیب اطو بزندار ب میانرین‬ ‫درجهبندی بزنو در مکزیکوسیتو» راهبردهای توساعه آتاو شاهر را تعیاین کردناد‪ .‬بایلاو ب‬ ‫مککانل‪ )1181 0‬به ارزیابو چندمعیاره فازی مبتنو بر ‪ GIS‬بارای تجزیاه ب تحلیال تناساب‬ ‫کاربری زمین پردااتند‪ .‬توسعه میانافزا‪ ،‬چشماندازها ب شواهد اهتصااد ب برناماهریزی باه ایان‬ ‫موضوع اشاره موکند که بهرغم بحثهای گمترده درمورد پتانمیل ب اثارات پیشارفت توساعه‬ ‫میانافزا‪ ،‬شواهد تجربو درمورد اینکه آیا سیاستهای تبلیغاتو آن مؤثر بوده است یاا ایار‪ ،‬در‬ ‫حال حاضر بجود ندارد‪ .‬ترنس فااریس‪ )1181 0‬در پژبهشاو باا وناوان «مواناع اساتفاده از‬ ‫توسعه میانافزا برای دستیابو به رشد هوشمند» با بررسو ‪ 11‬شهر اصلو مرکزی ایا ات متحده‬ ‫آمریکا‪ ،‬موانع وملو برای توسعه میانافزا را شامل هزینههای زیربنایو‪ ،‬اهداف اجتماوو شهری‬ ‫ب سیاستهای ن ارتو‪ ،‬مشکل یافتن سازندگان‪ ،‬پیچیدگو مشارکتهای دب تاو ب اصوصاو‪،‬‬ ‫مقابمت ساکنان محلو ب درگیریهای ذینفعان ب محدبدیتهای سیاسو موداند‪.‬‬ ‫پارک‪ 1‬ب همکاران ‪ )1188‬در پژبهشو با ونوان «کاربرد شاا‬ ‫های تناسب اراضو بارای‬ ‫پیشبینو ب مقایمه رشد شهری در کره جنوبو» با استفاده از ‪ GIS‬ب‪ RS‬باه مقایماه شااا‬ ‫مناسب بودن زمین برای توساعه شاهری پردااتناد‪ .‬در ایان تحقیاق از ربشهاای رگرسایون‬ ‫جمتیک ب فرایند سلملهمراتبو برای بررسو اراضو مناسب توسعه شهری استفاده شد که هار‬ ‫‪1. Steinacker‬‬ ‫‪2. Malczewski‬‬ ‫‪3. Wiley & McConnell‬‬ ‫‪4. Terrence Farris‬‬ ‫‪5. Park‬‬ ‫سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار‬ ‫سال بیمتم‬ ‫دب ربش‪ ،‬اربجو مشابهو برای شاا‬ ‫‪22‬‬ ‫تناسب اراضو اراواه دادناد‪ .‬ابی ب او‪ )1180 8‬در‬ ‫پژبهشو به بررسو تأثیرات ناگهانو توسعه میانافزا در هیمت ممکن محلاو پردااتناد‪ .‬نتاایج‬ ‫نشان داد‪ ،‬توسعه میانافزا تأثیرات مثبت ب پایداری بر هیمت ممکن محلو دارد‪ .‬همچناین اثار‬ ‫انبماطو توسعه میانافزا بر سایتهای منفرد سااتهشده بیشتر است‪ .‬اثر انبماطو نیاز موتواناد‬ ‫به افزایش هیمت اانههای جدید بهبسیله ممکنسازان منجر شود‪ .‬کیم ب ارسان‪ )1182 1‬در‬ ‫مقا های به بررسو تأثیر توسعه میانافزای شاهری جدیاد بار پایاداری اجتمااوو در ابر انادب‬ ‫پردااتند‪ .‬یافتهها درمورد توسعه میانافزا نشان داد‪ ،‬نوشهرگرایو زبمااً پایاداری اجتمااوو را‬ ‫تضاامین نموکنااد؛ اگرچااه ای ان اصااول اغلااب درمااورد ابتکااارات تجدی اد حی اات بهبس ایله‬ ‫سرمایهگذاری ومومو با هدف گماترش درآماد ب مناافع ترکیاب شاده اسات‪ .‬آهاونییمو‪ 0‬ب‬ ‫همکاران ‪ )1181‬در پژبهشو به تاأثیر توساعه میاانافزا بار هیمات آپارتمانهاای موجاود در‬ ‫محلات شهر فنلاند پردااتند‪ .‬براساس نتایج‪ ،‬فرضیه تاأثیر مثبات توساعه میاانافزا بار هیمات‬ ‫مماکن موجود تأیید نشد‪ ،‬اما هیچکدام از مطا عات نشاندهنده تاأثیرات منفاو درااور توجاه‬ ‫نیمت‪.‬‬ ‫ایچورنا ب همکاران‬ ‫‪0‬‬ ‫‪ )1118‬در پژبهشو به حل تضاد باین ربیکارد توساعه میاانافازا ب‬ ‫سازگاری تغییرات اهلیمو در شهرهای آ مان پردااتند‪ .‬از ن ر آنان تضادی آشکار بین سیاست‬ ‫توسعه دربنزا ب جلوگیری از تغییرات اهلیمو بجود دارد‪ .‬در این مقا ه شش مطا عاه ماوردی‬ ‫انجام شده است‪ .‬این مطا عه سه جنبه کلیدی حکمرانو را شناسایو موکند کاه بارای ارتقاای‬ ‫اجرای مشترک ضربریاند‪ :‬ابزار‪ ،‬سازمان ب اثر متقابل‪ .‬براساس این مطا عاات ماوردی‪ ،‬نتیجاه‬ ‫گرفته شد که اجرای موفق تنها از طریق حاکمیت یکرارچه شامل هر سه حاوزه هابالدساتیابو‬ ‫است‪ .‬کیرر‪ )1118 1‬به الأهای موجود پرداات که اجرای رشد هوشمند را در شهر اتاابا باا‬ ‫مشکل مواجه کرده است‪ .‬این پژبهش از طریق تجزیه ب تحلیل محتوای سند اب یه برای طارح‬ ‫رسمو جدید شهر‪ ،‬استد ال موکند که شهر اتابا اصاول رشاد هوشامند را در برناماه رسامو‬ ‫‪1. Ooi & Lee‬‬ ‫‪2. Kim & Larsen‬‬ ‫‪3. Ahvenniemi‬‬ ‫‪4. Eichhorna‬‬ ‫‪5. Kipper‬‬ ‫مجلّة جغرافیا ب توسعة ناحیهای‬ ‫‪21‬‬ ‫شمارة چهلم‬ ‫جدید اود گنجانده است‪ ،‬اما همچنان موانع نهادی‪ ،‬سیاسو‪ ،‬اهتصادی ب اجتماوو‪-‬فرهنرو را‬ ‫در اجرا تجربه اواهد کرد‪ .‬مهم اسات کاه سیاساتگاذاران‪ ،‬کارکناان شاهر ب حامیاان رشاد‬ ‫هوشمند با تعامل با دب تهای فدرال ب ایا تو ب همچنین سهامداران جامعاه‪ ،‬ایان مواناع را در‬ ‫طول فرایند برنامهریزی‪ ،‬شناسایو ب برطرف کنند‪ .‬محمدی حمیدی ب فرست‪ )1111 8‬مطا عه‬ ‫امکانسنجو پیادهسازی راهبرد توسعه میانافزا را به ونوان یک راهحل او‬ ‫برای مواجهه با‬ ‫پراکندهربیو شهری ب محاف ت از نواحو پیرامون شهر اردبیل هدف پژبهش اود هرار دادند‪.‬‬ ‫آنها از پردازش تصابیر ماهواهای ب ‪ GIS‬برای بررسو ظرفیت توسعه میانافزای شهر اردبیال‬ ‫استفاده کردند‪ .‬نتایج نشان داد‪ ،‬بین سال هاای ‪ 1111‬تاا ‪ 212 ،1111‬هکتاار از اراضاو حوماه‬ ‫شهری بهد یل گمترش شهری از بین رفته است‪ .‬همچنین پیشبینوهای ‪ CA-Markov‬نشان‬ ‫داد‪ 011 ،‬هکتار تا سال ‪ 1101‬از بین اواهد رفت‪ .‬ارزیابو ظرفیت داالو شاهر بارای توساعه‬ ‫میانافزا نشان داد‪ ،‬بیش از ‪ 222‬هکتار از اراضو داال شهر برای حمایت از ایان اساتراتژی ب‬ ‫تأمین زمین موردنیاز برای توسعه شهری در دهه آینده مناسب است‪ .‬درنهایات‪ ،‬مطا عاه طارح‬ ‫جامع شهر که برای تمام شهرهای ایران اومال موشود‪ ،‬نشان داد‪ ،‬چشمانداز مناسابو درماورد‬ ‫میزان زمین در دسترس برای توسعه شهری آینده بجود ندارد که این امار باه ساو اساتفاده از‬ ‫زمین شهری ب گمترش شهری در شهرهای ایران منجر موشود‪.‬‬ ‫‪ .3‬روششناسی تحقیق‬ ‫‪ .7 .3‬دادهها و روش تحقیق‬ ‫این تحقیق از ن ر ماهیت جزب تحقیقات توسعهای کاربردی ب باه حااظ ربش‪ ،‬توصایفو‬ ‫تحلیلااو اساات‪ .‬دادههااای اب یااه از طریااق ربشهااای کتابخانااهای مقا ات‪،‬کتااا هااا ب‪ )..‬ب‬ ‫اسنادی نقشههای زمینشناسو‪ ،‬طرح جامع ب شهرداری سبزبار ب‪ )...‬بهدست آمده است‪.‬در این‬ ‫پژبهش پس از شناسایو معیارهای ظرفیتسنجو توسعه میانافازا ‪ ،‬بارای سانجش اهمیات ب‬ ‫بزن آنها‪ ،‬از ن ر ‪ 81‬نفر از کارشناسان حوزه مطا عات شهری در ها ب فرایند تحلیل سلماله‬ ‫‪1. Fürst‬‬ ‫سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار‬ ‫سال بیمتم‬ ‫‪22‬‬ ‫مراتبو ‪ AHP‬استفاده ب در نرمافزار ‪ Expert Choice‬تحلیل شد‪ .‬سرس از ربش فازی بارای‬ ‫مدلسازی سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار استفاده شد‪.‬‬ ‫مدل فازی ازجمله مدلهایو است که در دساته مادلهای تصامیمگیری چنادمعیاره هارار‬ ‫موگیرد اکبری‪ .)8022 ،‬در منطق فازی‪ ،‬میازان وضاویت یاک ونصار در یاک مجموواه‪ ،‬باا‬ ‫مقداری در بازه یک وضویت کامل) تا صفر ودم وضویت کامل) تعریاف موشاود‪ .‬درجاه‬ ‫وضویت معمو اً با یک تابع وضویت بیان موشود که شکل تاابع موتواناد بهصاورت اطاو‪،‬‬ ‫غیراطو‪ ،‬پیوسته یا ناپیوسته باشد‪ .‬در مدل فازی به هریک از پیکملها در هار نقشاه فااکتور‬ ‫مقداری بین صفر تا یک ااتصاص داده موشود که بیانرر میزان مناسب بودن محل پیکمال از‬ ‫دیدگاه معیار مربوک برای هدف مدن ر است‪ .‬موتوان نقشه فاکتور را بهگونهای تهیاه کارد کاه‬ ‫مقدار هر پیکمل شامل اهمیت نمبو فاکتور مربوک در مقایمه با سایر فاکتورها باشاد‪ .‬پاس از‬ ‫تشکیل نقشههای مربوک به هریک از فاکتورها‪ ،‬مقادیر وضویت موجود در آنهاا را باه کماک‬ ‫وملررهای فازی با یکدیرر ترکیب موشاوند‪ .‬پانج وملرار فاازی کاه موتاوان بارای تلفیاق‬ ‫نقشههای فاکتور سودمند باشد‪ ،‬شامل وملرر اشتراک فاازی‪ ،‬وملرار اجتمااع فاازی‪ ،‬وملرار‬ ‫ضر‬ ‫فازی‪ ،‬وملرر جمع فازی ب وملرر فازی گاماست بهشاتوفار ب همکاارن‪ ،8012 ،‬ص‪.‬‬ ‫‪ .)111‬در این تحقیق از وملرر گامای ‪ 1/2‬برای تلفیق نقشهها اساتفاده شاده اسات‪ .‬همچناین‬ ‫برای استانداردسازی معیارهای توسعه میانافزا توابع ‪ Large‬ب ‪ Small‬به کار رفته است‪.‬‬ ‫‪ .2 .3‬معرفی محدودۀ موردمطالعه‬ ‫شهر سبزبار در محدبده طولهای جغرافیاایو ‪ 12‬درجاه ب ‪ 01‬دهیقاه تاا ‪ 12‬درجاه ب ‪01‬‬ ‫دهیقه شرهو ب ورض جغرافیایو ‪ 01‬درجه تا ‪ 02‬درجه هرار دارد‪ .‬دشت سبزبار در حد فاصل‬ ‫دب رشتهکوه جغتای در شمال ب کوه میش در جنو‬ ‫شهر از شمال به جنو‬ ‫باهع شده است‪ .‬شیب غا اب ب وماومو‬ ‫ب بهطور متوسط یک درصد است‪ .‬گملهای اصلو ب فروو در شامال‬ ‫ب شمال غربو شهر به همراه رسوبات سمت نئوژن ب ساازندهای کاواترنری در شامال شاهر‬ ‫شااهرک توحیااد) توسااعه فعلااو ب آتااو شااهر را درمعاارض اطاار زمین اارزه هاارار مودهااد‬ ‫سلمانومقدم ب همکاران‪ ،8020 ،‬ص‪ .)81 .‬مماحت این شهر در حدبد ‪ 02/1‬کیلومترمرباع ب‬ ‫جمعیت آن طبق سرشماری ومومو نفوس ب ممکن ‪ 8021‬حدبد ‪ 100‬هزار نفر اسات مرکاز‬ ‫مجلّة جغرافیا ب توسعة ناحیهای‬ ‫‪11‬‬ ‫شمارة چهلم‬ ‫آمار ایران‪ .)8021 ،‬موهعیت چهارراهو مناسب ب سابقه دیرینه سابزبار جایرااه آن را باهونوان‬ ‫یکو از کانونهای ومده شهری ب مرکاز مباد اات ناحیاهای ب منطقاهای تثبیات کارده اسات؛‬ ‫بهطوریکه تجارت ب بازرگانو از گذشته تاکنون بهصورت فعا یتهای ومده ب پایاه اهتصاادی‬ ‫شهر درآمده است رحیمو ب همکاران‪ ،8021 ،‬ص‪.)02 .‬‬ ‫تراکم نااا‬ ‫جمعیتو سبزبار تقریباً ‪ 11/1‬نفر در هکتار است‪ .‬این شهر دب ناوع توساعه‬ ‫فیزیکو دارد‪ :‬یکو توسعه فیزیکو متصل که از همته اصلو شهر آغااز موشاود ب باه پیراماون‬ ‫ادامه مویابد ب دیرری توسعه منفصل است که شهرک توحید در فاصله ‪ 1‬کیلومتری شمال این‬ ‫شهر است‪.‬‬ ‫شکل ‪ .7‬نقشه منطقه موردمطالعه‬ ‫مأاذ‪ :‬ترسیم نرارندگان‪8011 ،‬‬ ‫سال بیمتم‬ ‫سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار‬ ‫‪18‬‬ ‫‪ .4‬مبانی نظری تحقیق‬ ‫در ابایل هرن بیمتم‪ ،‬شهرهای بزرگ کشورهای توسعهیافته با مماولو ن یر تمرکز‪ ،‬ازدحاام‬ ‫ب آ ودگو زیمتمحیطو رببهرب شدند که در مواجهه با آنها ایدههایو چون شاهر پهندشاتو‬ ‫رایت)‪ ،‬باغشهر هابارد) ب شهر دراشان وکوربوزیه) اراوه شد که موضوع اصلو آنها حل‬ ‫ممئله تراکم در شهرها بود‪ ،‬اما آنچه در نیمه دبم هرن بیمتم بهونوان مشاکل مطارح موشاود‪،‬‬ ‫رشد جامگمیخته حومههای کمتراکم باا بهرهگیاری گماترده از امکاناات اتومبیال اسات کاه‬ ‫مقررات منطقهبندی شهرسازی مدرنیماتو نیاز آن را تشادید کارده ب جهانوشادن مشاکلات‬ ‫زیمتمحیطو بر پیچیدگوهای آن افزبده است‪ .‬این ا روی جدید از توسعه شهری به پراکنش‬ ‫شهری معربف است هربانو‪ ،8010 ،‬ص‪ .)12 .‬پراکنش شهری ا رویو از رشاد شاهر ب ماادر‬ ‫شهر است که منعکسکننده تراکم کم‪ ،‬بابمترو به اتومبیل‪ ،‬توسعه جدید رهاشده ب محربم در‬ ‫حاشیه باحدهای ممکونو تکااانواری بازرگ‪ ،‬جادایوگزیناو فیزیکاو کاربریهاا‪ ،‬توساعه‬ ‫پیرامونو شهر با مصرف رب به تزاید زمین‪ ،‬توسعه تجاری گمترده ب توساعه بادبن فشاردگو‬ ‫است هربانو ب همکاران‪ ،8020 ،‬ص‬ ‫‪ .)2-0 .‬رشد پراکنده بهد یل پیامدهایو که داشت‪ ،‬نقاد‬ ‫شد که ازجمله پیامدها به این موارد موتوان اشاره کرد‪ :‬کاهش فضای بااز منطقاهای‪ ،‬تخریاب‬ ‫زمینهای کشابرزی‪ ،‬مصرف بوربیه انرژی‪ ،‬کااهش تناوع گوناههای زیماتو‪ ،‬کااهش ابعااد‬ ‫زیباشنااتو چشماندازها‪ ،‬افزایش احتمال سیلا ‪ ،‬از بین رفتن پوشش گیاهو ب اشاک شادن‬ ‫جویبارها ب‪ ...‬هربانو‪ ،8020 ،‬ص‪ .)821 .‬نقدها از طرف حامیان نوشهرگرایو ب رشد هوشمند‬ ‫مطرح شد‪ .‬طرفداران رشد هوشمند‪ ،‬بر محدبد کردن اثرات رشد پیرامونو از طریق اساتفاده از‬ ‫ا روهای توسعه مناسب تأکید موکنند کیرر‪ ،1118 ،‬ص‪ .)20 .‬حامیان رشد هوشمند باهدنباال‬ ‫تغییر ا روهای فعلو توسعه پراکنده با تراکم کم همتند‪ .‬آنها بر نیاز به رشد برنامهریزیشدهای‬ ‫تأکید موکنند که توسعه را در محلات فعلو ب نزدیک به آن متمرکز کند؛ زیرا چنین پربژههایو‬ ‫از زیرسااتهای موجود بهره موبرند ب سرمایهگذاری در محلههای فعلو را افزایش مودهند‪.‬‬ ‫بحث رشد هوشمند این است که توسعه با برنامهریزی بهتر ب با تراکم بیشتر باهع در محلاات‬ ‫موجود‪ ،‬موتواند بهطور مؤثر به رفع مشکلات بینجامد‪ .‬بمیاری از این مزایای درکشاده مانناد‬ ‫کاهش ازدحام ب آ ودگو هاوا‪ ،‬تاأثیرات منطقاهای دارناد‪ .‬نوشاهرگرایان کاه شاامل معمااران‪،‬‬ ‫مجلّة جغرافیا ب توسعة ناحیهای‬ ‫‪11‬‬ ‫شمارة چهلم‬ ‫برنامهریزان شهری ب توسعهدهندگان موشوند‪ ،‬بر بمایاری از هماین مزیتهاا در حمایات از‬ ‫توسعهی میانافزا تأکید موکنند‪ .‬ولابه بر این‪ ،‬آنها توجه بیژهای به ایان موضاوع دارناد کاه‬ ‫چرونه توسعه میانافزای او‬ ‫طراحوشده موتواند محلاتو پرجنب ب جوش را ایجاد ب احیا‬ ‫کند مککانل ب بایلو‪ ،1181 ،8‬ص‪)1 .‬؛ بنابراین توسعه میانافزای شهری جز کلیادی رشاد‬ ‫هوشاامند اساات رحیمااو‪ .)18:8022 ،‬کنرااره نوشااهرگرایو‪ ،‬بازساااات سیاساات ومااومو ب‬ ‫شیوههای توسعه بهمن ور حمایت‪ ،‬از احیای مراکز شهری موجود ب شهرکها در دربن منااطق‬ ‫منمااجم کلانشااهری حمایاات موکنااد صاارافو ب همکاااران‪ ،8020 ،‬ص‪ .)11 .‬ربیکاارد‬ ‫نوشهرگرایو بهونوان پاسخو به مدرنیمم ب اثرات منفو توسعه حومهای رباانو ابوا فضالو ب‬ ‫همکاران‪ ،8021 ،‬ص‪ )1 .‬شامل سرمایهگذاری مجدد در شهرهای فشرده ب دبر شدن از توسعه‬ ‫پراکنده است‪ .‬نوشهرگرایو ساات مجدد اجتماوات محلو را دنباال موکناد کاه باه اتومبیال‬ ‫بابمته نیمت دنیلاز‪ ،1180 ،1‬ص‪ .)2 .‬در نوشاهرگرایو‪ ،‬نرارش باه محلاات هادیمو ناهتنها‬ ‫بهونوان یادگار فرهنگ ب تاریخ گذشته‪ ،‬بلکه فراتر از آن بهونوان سرمایه محلاو تلقاو موشاد‬ ‫که موتواند نیازهای حال ب آینده ساکنان را برآبرده کند‪ .‬این نررش منااطقو دارای هابلیات ب‬ ‫پتانمیل از ن ر دسترسو به زیرسااتها‪ ،‬زمینهای بایر با توان بهرهبارداری یاا دارای بیژگاو‬ ‫استفادهشدنو مجدد را مدن ر هرار مودهد که موتواند زمینهساز توسعه پایدار باشد‪ .‬با توجه به‬ ‫این موضوع‪ ،‬نررش توسعه میانافزای مجادد شاهری طرحهاای توساعه مجادد میاانافزا ی‬ ‫شهری) در کشورهای غربو از سال ‪ 8221‬شاکل گرفات رضاویان ب صامدی‪ ،1181 ،‬ص‪.‬‬ ‫‪.)811‬‬ ‫توسعه میانافزا وبارت است از فرایند توسعه در هطعات ااا و یاا کاماساتفاده در منااطق‬ ‫شهری موجود که هبلاً تا حد زیادی توسعه یافتاهاناد گوستافماون‪ ،1118 ،0‬ص‪ .)0 .‬توساعه‬ ‫میانافزای شهری‪ ،‬توسعه زمینهای اا و ب بدبناستفاده در میان ناواحو شاهری اسات‪ .‬ایان‬ ‫ربیکرد به معنو سااتن اانههای جدید‪ ،‬مکانهای کار جدید‪ ،‬فربشراههای جدید ب امکانات‬ ‫‪1. McConnell‬‬ ‫‪2. Daniels‬‬ ‫‪3. Gustafson‬‬ ‫سال بیمتم‬ ‫سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار‬ ‫‪10‬‬ ‫ب تمهیلات دیرر در میان یا محدبده موجود شهر است‪ .‬این توساعه موتواناد اناواوو داشاته‬ ‫باشد‪ :‬یکو‪ ،‬سااتمانسازی در هطعات اا و ب ایجاد کارکردهای جدید برای محدبدههایو باا‬ ‫وملکرد پایین مانند هطعات پارکینگ یا سایتهای صنعتو هدیمو) ب دیرری‪ ،‬احیاا ب توساعه‬ ‫سااتمانهای موجاود ربث‪ 1111 ،8‬باه نقال از پورموساوی ب همکااران‪ ،8020 ،‬ص‪.)40 .‬‬ ‫توسعه دربنزا میانافزا) در زمینهایو اتفاق موافتد که کاربری شهری آنها را محصور کارده‬ ‫باشد یا حداهل ‪ 01‬درصد بههای آن را زمینهای سااتهشاده تشاکیل دهناد‪ .‬توساعه دربناو‬ ‫معمو اً در زمینهای دارای تمهیلات ومومو مانند فاضلا ‪ ،‬آ‬ ‫ب جاده اتفاق موافتد هربانو‪،‬‬ ‫‪ ،8020‬ص‪ ،821 .‬بااه نقاال از بیلمااون‪ 1‬ب همکاااران‪ .)1110 ،‬در توسااعه دربنزا بایااد از‬ ‫ظرفیتهای دربنو محلات ب نواحو موجود مثل زمینهاای ااا و‪ ،‬ساااتمانهای مخربباه‪،‬‬ ‫اراضو ههوهای ب با کاربری ناکارآمد) برای تأمین ممکن ب ادمات استفاده کرد ب ایان نقطاه‪،‬‬ ‫مقابل توسعه پراکنده ب حومهای است که پیوسته در حال دستاندازی به زمینهاای اطاراف ب‬ ‫حاشیه شهر زمینهای کشابرزی‪ ،‬مراتع‪ ،‬چشماندازهای طبیعاو ب‪ )...‬بارای سااتبساازهای‬ ‫شهری است‪.‬‬ ‫شکل ‪ .2‬توسعه درونی و نیاز به پرکردن بافتهای خالی شهر‬ ‫مأاذ‪ :‬پریزادی‪ ،8028 ،‬ص‪2 .‬‬ ‫‪1. Roth‬‬ ‫‪2. Wilson‬‬ ‫مجلّة جغرافیا ب توسعة ناحیهای‬ ‫‪10‬‬ ‫شمارة چهلم‬ ‫راهبرد توسعه میانافزا را موتوان با ‪ .8‬پرکردن زمینهای اا و‪ .1 ،‬استفاده مجدد از زماین‪-‬‬ ‫های استفادهنشده یا ‪ .0‬تغییر کاربری سااتمانها ب زمینهای موجود برای استفادههای جدیاد‬ ‫انجام داد‪ .‬هدف مهم پایداری‪ ،‬محدبد کردن گمترش کاربری اراضو شاهری اسات؛ ازایانرب‬ ‫توسعه میانافزا اب ین استراتژی است که مدن ر است محمدی حمیادی ب همکااران‪،1111 ،‬‬ ‫ص‪ .)1 .‬توسعه میانافزا موتواند مزایای زیر را برای توسعه شهری به همراه داشته باشد‪:‬‬ ‫‪ ‬افزایش فشردگو فرم شهری؛ زیرا تراکم نمبتاً زیادی را باا کاربریهاای مخاتلط ایجااد‬ ‫موکند؛‬ ‫‪ ‬افزایش کارایو حملبنقل ومومو ب طرحبندی شهری‪ ،‬تشویق پیادهربی‪ ،‬سرمایهگذاری‬ ‫بر زیرسااتهای موجود ب کاهش دادن نیاز به زیرسااتهای جدیاد پرهزیناه کاه باه‬ ‫دنبال اود ایجاد فرصتهایو را برای تعامل اجتماوو ب احماس امنیت ب تعلاق فاراهم‬ ‫موکند؛‬ ‫‪ ‬حفظ ب بازیابو تدابم فضایو مناظر ایابانو؛‬ ‫‪ ‬اراوه کاربریهای سازگار که بیژگوها ب نیازهای موجود جامعاه را باا افازایش ورضاه‬ ‫انواع ممکن ب بهبود کیفیت موجودی سااتمان ب احیای مراکز شهر تکمیل موکند؛‬ ‫‪ ‬حفظ منابع زیمتمحیطو‪ ،‬سارمایهگذاری اهتصاادی ب بافات اجتمااوو ب دروینحاال‬ ‫بازیابو مناطق حاشیهای ب متربکه ا و ب اتوا‪ ،1180 ،8‬ص‪)012 .‬؛‬ ‫‪ ‬احیای مرکز شهر ب محلات هدیمو؛‬ ‫‪ ‬ایجاد تعادل میان سکونت ب مشاغل؛‬ ‫‪ ‬کاهش پراکندگو شهری؛‬ ‫‪ ‬افزایش هابلیت پیادهربی پورمحمدی ب همکاران‪ ،8028 ،‬ص‪)00 .‬؛‬ ‫‪ ‬کاهش فشارهای توسعه در مناطق سبز؛‬ ‫‪ ‬افزایش پایه ما یاتو از طریق ایجاد ارزش در ملک یا اواده ارزش آن؛‬ ‫‪ ‬تخصی‬ ‫کاربری مناسب ب کارآمد به کاربریهای نامناسب یا اراضو رهاشده؛‬ ‫‪1. Aly&Attwa‬‬ ‫سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار‬ ‫سال بیمتم‬ ‫‪11‬‬ ‫‪ ‬استفاده بهینه از زیرسااتها ب امکانات موجود رضویان ب صمدی‪ ،1181 ،‬ص‪.)812 .‬‬ ‫‪ .5‬یافتههای تحقیق‬ ‫در این پژبهش‪ 80 ،‬معیار برای ظرفیتسنجو اراضو شهر سبزبار بهمن ور توسعه میانافزا‬ ‫در ن ر گرفته شد‪ .‬این معیارها شامل اراضو اا و ب بایر‪ ،‬ممااحت هطعاه زمینهاا‪ ،‬فاصاله از‬ ‫ممیلها‪ ،‬فاصله از معابر اصلو‪ ،‬فاصله از کاربریهای آموزشو‪ ،‬درمانو ب فضای سبز‪ ،‬کیفیت ب‬ ‫هدمت ابنیه‪ ،‬تعداد طبقات سااتمانو ‪ ،‬اراضو ههوهای‪ ،‬اراضو مخرببه ب نوع سازه است‪.‬ولات‬ ‫انتخا‬ ‫این معیارها از آن ربست که راهبرد توسعه میانافزا بر بهرهگیاری از ظرفیات اراضاو‬ ‫اا و ب بایر ب اراضو ناکارآمد مثل اراضو مخرببه‪ ،‬اراضو دارای ساااتمانهاای باا کیفیات‬ ‫پایین‪ ،‬هطعات ریزدانه ب کممماحت‪ ،‬اراضو ههوهای) به امکانات ب ادمات شاهری دسترساو‬ ‫دارند‪ ،‬تاکید دارد‪ .‬از بین امکانات ب ادمات شهری‪ ،‬کاربری آموزشو‪ ،‬درماانو ب فضاای سابز‬ ‫مدن ر است؛ یعنو آن دسته از کاربریهایو که نیاز ربزمره ب هفترو مردم هماتند ب از ساوی‬ ‫دیرر بخش اصوصو رغبت کمتری به سارمایهگاذاری در آنهاا دارد ب بایاد توساط بخاش‬ ‫ومومو یا دب تو تأمین شود‪ .‬کاربریهایو مثل تجاری بهد یل سودآبری هماواره مورداساتقبال‬ ‫بخش اصوصو است ب در تاأمین آن مشاکل کمتاری بجاود دارد؛ بناابراین در بخاشهاای‬ ‫مختلف شهر این کاربری توزیع موشود‪ ،‬اما ادمات درمانو‪ ،‬آموزشو ب فضای سبز تاأمین آن‬ ‫دشوارتر است ب توزیع آن نابرابرتر‪ .‬با توجه به اینکه شهر سبزبار دارای ممیل در دربن شاهر‬ ‫است‪ ،‬فاصله از ممیل نیز بهونوان یک معیار برای ایمنو بیشتر توسعه ب سااتبسازها مد ن ر‬ ‫هرار گرفت‪ .‬شرح همه معیارهای مطا عهشده در جدبل ‪ 8‬اراوه شده است‪.‬‬ ‫با توجه به نتایج مادل تصامیمگیری چنادمعیاره ‪ AHP‬کاه در محایط نرمافازار ‪Expert‬‬ ‫‪ Choice‬انجام شده است‪ ،‬نتیجه بزندهو به معیارها در شکل ‪ 0‬هابل مشاهده است؛ بر ایان‬ ‫اساس‪ ،‬معیار نزدیکو اراضو بایر به سااتهشده ب پس از آن اراضو مخرببه ب دبری از ممایل‬ ‫بیشترین بزنها را کمب کردهاند؛ درحا وکه دسترسو به کاربریهای آموزشو‪ ،‬فضای سابز ب‬ ‫درمانو کمترین اهمیت را از ن ر کارشناسان داشته است شکل ‪.)0‬‬ ‫‪11‬‬ ‫شمارة چهلم‬ ‫مجلّة جغرافیا ب توسعة ناحیهای‬ ‫شکل ‪ .3‬وزن معیارهای مطالعهشده‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫نحوه استانداردسازی این معیارها در جدبل ‪ 8‬نشان داده شده است‪ .‬ابتدا تمامو ایاهها در‬ ‫محیط نرمافزار ‪ GIS‬استانداردسازی شد ب سرس با استفاده از افزبنه ‪Fuzzy Membership‬‬ ‫ب استفاده از توابع فازی به فازی کردن ایهها اهدام شد‪.‬‬ ‫جدول ‪ .7‬استانداردسازی معیارهای توسعه میانافزای شهر سبزوار‬ ‫مأاذ‪ :‬نرارندگان‪8011 ،‬‬ ‫معیار‬ ‫زمین اا و‬ ‫ب بایر‬ ‫تحقیقاتی که از این معیارها‬ ‫نوع تابع‬ ‫استفاده کردهاند‬ ‫فازی‬ ‫در تحقیق حاضر ‪ ،‬معیار فاصله اراضو اا و به اراضو سااتهشده‬ ‫منوچهری ‪،)8011‬‬ ‫طبیبیان ‪ )8020‬ب‬ ‫‪small‬‬ ‫رضویان ‪)1181‬‬ ‫مماحت‬ ‫پوراحمد ‪،)8020‬‬ ‫هطعه‬ ‫ملکشاهو ‪،)8022‬‬ ‫زمینها‬ ‫رضویان ‪ )1181‬ب‬ ‫شرح‬ ‫مدن ر است‪ .‬اراضو اا و که فاصله کمتری با محدبدههای‬ ‫سااتهشده دارند ب دربن بافت سااته شده هرار دارند‪ ،‬پتانمیل‬ ‫بیشتری برای توسعه میانافزا دارند‪.‬‬ ‫ازآنجاکه هطعه زمینهای کوچکتر ریزدانرو) یکو از‬ ‫‪Small‬‬ ‫شاا‬ ‫های بافت فرسوده ب ناکارآمد محمو‬ ‫موشوند‪،‬‬ ‫محدبدههای دارای هطعات کوچکتر‪ ،‬اب ویت برای توسعه میانافزا‬ ‫سال بیمتم‬ ‫معیار‬ ‫سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار‬ ‫تحقیقاتی که از این معیارها‬ ‫نوع تابع‬ ‫استفاده کردهاند‬ ‫فازی‬ ‫منوچهری ‪)8011‬‬ ‫هدمت بنا‬ ‫محمودزاده ‪)8022‬‬ ‫‪12‬‬ ‫شرح‬ ‫دارند‪.‬‬ ‫‪Large‬‬ ‫پهنههای دارای سااتمانهای هدیموتر‪ ،‬ظرفیت بیشتری برای‬ ‫توسعه میانافزا دارند‪.‬‬ ‫طبیبیان ‪ ،)8020‬رضویان‬ ‫کیفیت بنا‬ ‫‪ ،)1181‬محمودزاده‬ ‫‪ )8022‬ب منوچهری‬ ‫‪Small‬‬ ‫بناهای با کیفیت پایینتر در اب ویت توسعه میانافزا هرار دارند‪.‬‬ ‫‪)8011‬‬ ‫اراضو‬ ‫مخرببه‬ ‫اراضو‬ ‫ههوهای‬ ‫طبیبیان ‪)8020‬‬ ‫‪large‬‬ ‫بیشتر است‪.‬‬ ‫ازآنجاکه اراضو ههوهای صنعتو‪ ،‬کارگاهو‪ ،‬انبار) کاربری ممکونو‬ ‫بنو هاشمو ب همکاران‬ ‫‪ )8021‬ب‬ ‫هرچه دسترسو به این اراضو بیشتر باشد‪ ،‬پتانمیل توسعه میانافزا‬ ‫‪small‬‬ ‫طبیبیان ‪)8020‬‬ ‫ناسازگار همتند‪ ،‬این اراضو ب زمینهای نزدیک به آنها پتانمیل‬ ‫بیشتری برای توسعه میانافزا دارند؛ چون موتوانند با تغییر کاربری‬ ‫به کاربریهای سازگار ب موردنیاز شهری تبدیل شوند‪.‬‬ ‫پوراحمد ‪،)8020‬‬ ‫تعداد‬ ‫طبیبیان ‪،)8020‬‬ ‫طبقات‬ ‫ملکشاهو ‪)8022‬‬ ‫‪Small‬‬ ‫تعداد طبقات کمتر بیانرر استفاده کمتر از فضا ب ظرفیت بیشتر‬ ‫برای توسعه میانافزاست‪.‬‬ ‫ب منوچهری ‪)8011‬‬ ‫سازه‬ ‫اسکلت)‬ ‫فاصله از‬ ‫معابر اصلو‬ ‫دسترسو‬ ‫به کاربری‬ ‫آموزشو‬ ‫پوراحمد ‪)8020‬‬ ‫‪small‬‬ ‫نمترن ب هدسو ‪،)8020‬‬ ‫محمودزاده ‪ )8022‬ب‬ ‫‪small‬‬ ‫ملکشاهو ‪)8022‬‬ ‫وابدینو ‪ )1182‬ب‬ ‫محمودزاده ‪)8022‬‬ ‫‪small‬‬ ‫دسترسو‬ ‫به کاربری‬ ‫وابدینو ‪)1182‬‬ ‫‪small‬‬ ‫درمانو‬ ‫دسترسو‬ ‫وابدینو ‪،)1182‬‬ ‫به فضای‬ ‫محمودزاده ‪ )8022‬ب‬ ‫‪small‬‬ ‫سااتمانهای بدبن سازه یا با سازههای کم مقابمت در اب ویت‬ ‫توسعه میانافزا هرار دارند‪.‬‬ ‫محدبدههایو که فاصله کمتری با معابر اصلو دارند‪ ،‬پتانمیل‬ ‫بیشتری دارند‪.‬‬ ‫دسترسو براساس فاصله‪ :‬زمینهایو مناسبتر همتند که فاصله‬ ‫کمتری با این کاربری دارند‪.‬‬ ‫دسترسو براساس فاصله‪ :‬زمینهایو که فاصله کمتری با این‬ ‫کاربری دارند مناسبترند‪.‬‬ ‫دسترسو بر اساس فاصله‪ :‬زمینهایو مناسبتر همتند که فاصله‬ ‫کمتری با این کاربریه دارند مناسبترند‪.‬‬ ‫‪11‬‬ ‫مجلّة جغرافیا ب توسعة ناحیهای‬ ‫معیار‬ ‫سبز‬ ‫فاصله از‬ ‫ممیل‬ ‫تحقیقاتی که از این معیارها‬ ‫نوع تابع‬ ‫استفاده کردهاند‬ ‫فازی‬ ‫شمارة چهلم‬ ‫شرح‬ ‫ملکشاهو ‪)8022‬‬ ‫محمودزاده ‪)8022‬‬ ‫‪Large‬‬ ‫بهد یل ایمنو بیشتر‪ ،‬محدبدههای دبرتر از ممیر سیلا‬ ‫مکانهای‬ ‫مناسبتری برای توسعه همتند‪.‬‬ ‫بعد از آمادهسازی ایههای اب یه در ‪ ،GIS‬ایاههای اطلاوااتو مادن ر براسااس بزنبنادی‬ ‫معیارها تو ید شدند که از ربش ‪ AHP‬به دست آمده بود‪ .‬در مرحله بعد باا اساتفاده از تواباع‬ ‫فازی‪ ،‬استانداردسازی دادههاا مطاابق باا جادبل ‪ 1‬انجاام شاد ب درنهایات نقشاههای فاازی‬ ‫استانداردشده تو ید شد شکلهای ‪ 0‬تا ‪.)11‬‬ ‫شکل ‪ .4‬وضعیت مطلوبیت اراضی شهر سبزوار‬ ‫شکل ‪ .5‬وضعیت مطلوبیت اراضی شهر سبزوار‬ ‫برای توسعه میانافزا بر اساس معیار نزدیکی‬ ‫برای توسعه میانافزا بر اساس معیار مساحت قطعه‬ ‫اراضی بایر به اراضی ساختهشده‬ ‫زمینها‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار‬ ‫سال بیمتم‬ ‫‪12‬‬ ‫شکل ‪ .6‬وضعیت مطلوبیت اراضی شهر سبزوار‬ ‫شکل ‪ .1‬وضعیت مطلوبیت اراضی شهر سبزوار برای‬ ‫برای توسعه میان افزا بر اساس معیار کیفیت بنا‬ ‫توسعه میان افزا بر اساس معیار اراضی مخروبه‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫شکل ‪ .8‬وضعیت مطلوبیت اراضی شهر سبزوار‬ ‫شکل ‪ .9‬وضعیت مطلوبیت اراضی شهر سبزوار برای‬ ‫برای توسعه میان افزا بر اساس معیار دسترسی به‬ ‫توسعه میان افزا بر اساس معیار تعداد طبقات‬ ‫اراضی قهوهای‬ ‫ساختمانی‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫‪21‬‬ ‫شمارة چهلم‬ ‫مجلّة جغرافیا ب توسعة ناحیهای‬ ‫شکل ‪ .71‬وضعیت مطلوبیت اراضی شهر سبزوار‬ ‫شکل ‪ .77‬وضعیت مطلوبیت اراضی شهر سبزوار‬ ‫برای توسعه میان افزا بر اساس معیار وضعیت‬ ‫جهت توسعه میان افزا بر اساس معیار دسترسی به‬ ‫سازه بناها‬ ‫معابر اصلی‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011،‬‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫شکل ‪ .72‬وضعیت مطلوبیت اراضی شهر سبزوار‬ ‫شکل ‪ .73‬وضعیت مطلوبیت اراضی شهر سبزوار‬ ‫جهت توسعه میان افزا از نظر معیار دسترسی به‬ ‫جهت توسعه میان افزا از نظر معیار دسترسی به‬ ‫مراکز آموزشی‬ ‫مراکز درمانی‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار‬ ‫سال بیمتم‬ ‫‪28‬‬ ‫شکل ‪ .74‬وضعیت مطلوبیت اراضی شهر سبزوار‬ ‫شکل ‪ .75‬وضعیت مطلوبیت اراضی شهر سبزوار‬ ‫برای توسعه میان افزا بر اساس معیار دسترسی به‬ ‫برای توسعه میان افزا بر اساس معیار فاصله از‬ ‫فضای سبز‬ ‫مسیل‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫شکل ‪ .76‬وضعیت مطلوبیت اراضی شهر سبزوار برای توسعه میان افزا بر اساس معیار قدمت بنا‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫مجلّة جغرافیا ب توسعة ناحیهای‬ ‫‪21‬‬ ‫شمارة چهلم‬ ‫‪ .7 .5‬الگوی نهایی ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزوار‬ ‫پس از آنکه نقشههای فازی برای تکتک ایهها تو ید شد‪ ،‬برای به دست آبردن ا رویو از‬ ‫هابلیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار‪ ،‬ایههای مختلف مورد استفاده با هم تلفیاق شاد‪.‬‬ ‫این ومل از طریق افزبنه تحلیل فضایو ‪ Fuzzy Overlay‬ب با بهرهگیری از سه سطح گامای‬ ‫فازی ‪ 1/2‬ب ‪ 1/1‬ب ‪ 1/2‬انجام گرفت‪ .‬اربجو آن سه نقشه ظرفیت اراضو بود که از بین آنها‬ ‫نقشه با گامای ‪ 1/2‬انتخا‬ ‫شد شکل ‪ .)82‬بعد از آن برای سهو ت تحلیال یافتاهها‪ ،‬اراضاو‬ ‫شهر به پنج طبقه از کاملاً مناسب تا کاملاً نامناسب تقمیمبندی شد ب نقشه آن اراوه شد شاکل‬ ‫‪.)81‬‬ ‫طبق این نقشه‪ ،‬نامناسبترین اراضو برای توسعه میانافزا در حاشیه شهر ب نیز بخشهای‬ ‫حاشیهای شهرک توحید در شمال شهر) باهع شدهاند‪ .‬این نواحو باهرغام داشاتن زمینهاای‬ ‫اا و بیشتر نمبت به نواحو دربنو شاهر‪ ،‬باه د یال فاصاله بیشاتر اراضاو باایر باا اراضاو‬ ‫سااتهشده‪ ،‬نبود دسترسو یا دسترسو ضعیف به ادمات شهری آموزشاو‪ ،‬درماانو‪ ،‬فضاای‬ ‫سبز ب‪ )...‬ب شبکه معابر در طیف کاملاً نامناسب ب نامناسب هرار گرفته است‪ .‬ا راوی فضاایو‬ ‫تناسب اراضو برای توسعه میانافزا‪ ،‬بهطور کلو بیانرر آن است که از حاشایه باه مرکاز شاهر‬ ‫اراضو برای توسعه میانافزا مناسبتر همتند‪ .‬نواحو مرکزی نمبت باه ناواحو حاشایه شاهر‪،‬‬ ‫هابلیت بیشتری از ن ر توسعه میانافزا دارد‪ .‬با اینکه نواحو مرکزی‪ ،‬زماینهاای ااا و ب باایر‬ ‫کمتری دارد اما استقرار این زمینها در دربن بافت موجاود ب فاصاله کمتار آنهاا باا اراضاو‬ ‫سااته شده ب همچنین ووامل دیرری از جمله بجود ساااتمانهای مخربباه‪ ،‬هادیمو ب باا‬ ‫کیفیت پایین در بافتهای فرسوده ‪ ،‬دسترسو بیشتر به ادمات ب امکانات شاهری ب‪ ...‬باواث‬ ‫شده که این نواحو هابلیت بیشتری از ن ر توسعه میانافازا نمابت باه ناواحو حاشایه داشاته‬ ‫باشد‪.‬این امر با منطق توسعه میانافزا نیز منطبق است؛ چرا که در ربیکرد توسعهمیان افازا‪ ،‬بار‬ ‫بازآفرینو بافتهای فرسوده ب هدیمو ب استفاده از پتانمیل اراضو باایر باهاع در دربن بافات‬ ‫سااته شده ب زمینهایو که به امکانات ب زیمرسااتهای شهری دسترسو دارند تاکیاد ماو‪-‬‬ ‫شود ب این در نقطه مقابل توسعه حومهای ب پراکنده است که بر استفاده از اراضو توسعهنیافته‬ ‫به شهر تمرکز دارد‪.‬‬ ‫سال بیمتم‬ ‫سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار‬ ‫شکل ‪ .71‬نقشه نهایی مطلوبیت اراضی شهر سبزوار برای توسعه میانافزا‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫شکل ‪ .78‬نقشه نهایی طبقهبندیشده مطلوبیت اراضی شهر سبزوار برای توسعه میانافزا‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪20‬‬ ‫شمارة چهلم‬ ‫مجلّة جغرافیا ب توسعة ناحیهای‬ ‫جدبل ‪ 1‬نیز سهم پهنههای مختلف هابلیت اراضو شهر سبزبار برای توسعه میاان افازا را‬ ‫نشان مودهد؛ بر این اساس‪ ،‬بیشترین اراضو شهر سبزبار در طیاف «تاحادبدی مناساب» یاا‬ ‫«متوسط» هرار موگیرد با سهم حدبد ‪ 08‬درصدی)‪ .‬اراضو با هابلیت کاملااً مناساب باا ‪11/0‬‬ ‫درصد رتبه دبم هرار را به اود ااتصاص داده که رهم دراور توجهو است؛ به وبارت دیرار‪،‬‬ ‫یکپنجم مماحت این شهر هابلیت بمیار زیادی برای توساعه میاانافزا دارد‪ .‬ساهم اراضاو باا‬ ‫هابلیت توسعه میاانافزای مناساب‪ ،‬حادبد ‪ 80‬درصاد‪ ،‬نامناساب حادبد ‪ 82‬درصاد ب کاملااً‬ ‫نامناسب حدبد ‪ 1‬درصد است؛ بنابراین ‪ 11‬درصد از اراضو این شاهر بارای توساعه میاانافزا‬ ‫مناسب نیمت ب همانطورکه‪ ،‬بیان شد بیشتر اراضو حاشیه شهر است‪.‬‬ ‫جدول ‪ .2‬مساحت و درصد طبقات نقشه توسعه میانافزا‬ ‫مأاذ‪ :‬یافتههای پژبهش‪8011 ،‬‬ ‫کد‬ ‫طبقات پهنهبندی‬ ‫مساحت طبقه (مترمربع)‬ ‫درصد طبقات‬ ‫‪8‬‬ ‫کاملاً نامناسب‬ ‫‪0111211‬‬ ‫‪1211‬‬ ‫‪1‬‬ ‫نامناسب‬ ‫‪1122811‬‬ ‫‪81221‬‬ ‫‪0‬‬ ‫تاحدبدی مناسب‬ ‫‪81082111‬‬ ‫‪08200‬‬ ‫‪0‬‬ ‫مناسب‬ ‫‪0122111‬‬ ‫‪80281‬‬ ‫‪1‬‬ ‫کاملاً مناسب‬ ‫‪2111111‬‬ ‫‪11212‬‬ ‫‪ .6‬نتیجهگیری و پیشنهادها‬ ‫توسعه میانافزا بهونوان استفاده از زمین در یک منطقه سااتهشده برای سااتبساز بیشتر‪،‬‬ ‫بهبیژه بهونوان بخشو از یک برنامه توسعه مجدد محلات شهری یا باهونوان بخشاو از رشاد‬ ‫هوشمند تعریف شده است که ومدتاً برای سااتبساز در هر زماین توساعهنیافتهای کاه در‬ ‫حاشیه شهری نیمت‪ ،‬اومال موشود‪ .‬این پژبهش با هدف سنجش هابلیاتهاا ب ظرفیتهاای‬ ‫توسعه میانافزا در شهر سبزبار صورت گرفته است‪ 13 .‬معیاار شاامل فاصاله اراضاو باایر از‬ ‫سااته شده‪ ،‬مماحت هطعه زمینها‪ ،‬فاصله از سایلا ‪ ،‬معاابر اصالو‪ ،‬فاصاله از کاربریهاای‬ ‫سال بیمتم‬ ‫سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار‬ ‫‪21‬‬ ‫آموزشو‪ ،‬درمانو ب فضای سبز‪ ،‬کیفیت ب هدمت ابنیه‪ ،‬تعداد طبقاات ساااتمانو ب ناوع ساازه‬ ‫سااااتمانها همااتند کااه بااا بهرهگیااری از پیشااینه تحقیااق انتخااا‬ ‫شاادند‪ .‬پااس از بررسااو ب‬ ‫صحتسنجو اب یه ایهها نقشهها)‪ ،‬در مرحله بعاد بارای بزندهاو باه معیارهاا پرسشانامهای‬ ‫طراحو شد که در آن معیارها دببهدب با هم مقایمه شدند ب با بهرهگیاری از ن ار متخصصاان‬ ‫پرسشنامهها تکمیل شد‪ .‬نتایج آن بارد نرمافازار ‪ Expert Choice‬شاد ب باا تحلیال ‪AHP‬‬ ‫بزندهو معیارها انجام شد‪ .‬نتایج نشان مودهد‪ ،‬معیاار دسترساو باه اراضاو باایر ‪ )12801‬ب‬ ‫معیار اراضو مخرببه ‪ )12800‬بیشترین بزنها را به اود ااتصاص دادهاند ب معیار درمانو باا‬ ‫بزن ‪ 12111‬کمترین بزن را گرفته است‪ .‬همچنین با استفاده از افزبنه ‪Fuzzy Membership‬‬ ‫ب استفاده از توابع فاازی ‪ small‬ب ‪ large‬باه فاازی کاردن ایاهها اهادام شاد‪ .‬پاس از آنکاه‬ ‫نقشههای فازی برای تکتک ایهها تو ید شد‪ ،‬برای باه دسات آبردن ا راویو از هابلیتهاای‬ ‫توسعه میانافزا در محدبده مطا عهشده‪ ،‬این ایهها با هم تلفیاق شادند ب همروشاانو از طریاق‬ ‫افزبنه ‪ Fuzzy Overlay‬انجام شد ب با بهرهگیری از گامای فازی ‪ 1/2‬نقشه نهایو اراواه شاد‪.‬‬ ‫نتایج نشان داد‪ ،‬نواحو مرکزی شهر سبزبار ممتعدترین نواحو برای توسعه میانافزاسات ب باا‬ ‫دبر شدن از نواحو مرکزی هابلیت توسعه میانافزا کاهش مویابد‪ .‬نتایج آماری نشان مودهد‪،‬‬ ‫حدبد ‪ 00‬درصد مماحت شهر سبزبار در محدبده مناساب ب ایلاو مناساب از ن ار هابلیات‬ ‫توسعهمیانافزا هرار دارد؛ بنابراین شهر سبزبار ظرفیت مناسبو برای توسعه میانافزا دارد که در‬ ‫صورت بهرهگیری از این ظرفیت موتوان از رشاد ب گماترش بادبن برناماه ب افمارگمایخته‬ ‫شهری ب نیز از تغییر کاربری ب پوشش زمین پیرامون ب حاشیه شهر جلوگیری کرد‪.‬‬ ‫نتایج پژبهش حاضر که ظرفیت توسعه میاانافزا در شاهر سابزبار را در ها اب نقشاهها ب‬ ‫جدابل فرابانو بیان کرد‪ ،‬موتواند راهنمایو برای برناماهریزی فضاایو کا بادی شاهر سابزبار‬ ‫باشد تا به بهرهگیری از این ظرفیتها بتوان پراکندهربیو در این شهر را کنترل ب محادبد کارد‬ ‫ب در جهت رسیدن به فرم شهر فشرده گام برداشت‪ .‬در این راستا برااو پیشانهادها در زمیناه‬ ‫توسعه میانافزا در این شهر اراوه موشود‪:‬‬ ‫‪ ‬بازآفرینو بافتهای فرسوده بخش مرکزی شهر سبزبار با توجه به اینکه طباق پاژبهش‬ ‫این محدبده ظرفیت بمیاری برای توسعه میانافزا دارد؛‬ ‫مجلّة جغرافیا ب توسعة ناحیهای‬ ‫‪21‬‬ ‫شمارة چهلم‬ ‫‪ ‬کنترل بیشتر سااتبسااز در حاشایه شاهر ب تشاویق ساازندگان باه توساعه در دربن‬ ‫بافتهای موجود؛‬ ‫‪ ‬افزایش دسترسو به ادمات ب امکانات در نواحو دارای استعداد توسعه میاانافزا بارای‬ ‫جذ‬ ‫سرمایهگذاریها برای سااتبساز؛‬ ‫‪ ‬کاهش ووارض سااتبساز در نواحو مرکزی شهر برای تشویق بیشتر سازندگان برای‬ ‫سااتبساز در این نواحو؛‬ ‫‪ ‬تبدیل کاربری اراضو ههوهای ب نمازگار دربن بافت ب محلات ممکونو به کاربریهای‬ ‫موردنیاز شهری ممکن ‪ ،‬ادمات شهری ب‪.)...‬‬ ‫تشکر و قدردانی‬ ‫این تحقیق در ها ب طرح پژبهشو به شماره ابلاغیه ‪ 02182‬مورخ‪ 8011/12/01‬با اساتفاده‬ ‫از اوتبارات پژبهشو «دانشراه بزرگمهر هاونات» انجام شده است که تشکر ب هدردانو موشود‪.‬‬ ‫کتابنامه‬ ‫‪ .8‬آربین‪ ،‬م‪ ،.‬پوراحمد‪ ،‬ا‪ ،.‬ب زنرنه شهرکو‪ ،‬س‪ .)8021 .‬ارزیاابو زمینهاای باایر باهمن ور توساعه‬ ‫میانافزا با استفاده از تکنیکهای تصمیمگیری تلفیقو ب ‪ ArcGIS‬نمونه موردی‪ :‬شاهر اهاواز)‪.‬‬ ‫مجله آمایش جغرافیایو فضا‪.811-810 ،)11 2 ،‬‬ ‫‪ .1‬اسدی‪ ،‬ا‪ ،.‬ب پورمحمدی‪ ،‬م‪ .‬ر‪ .)8022 .‬توسعه میانافزا ب تأثیر آن بر مو فههای مختلف در بافات‬ ‫فرسوده شهر زنجان‪ .‬نشریه ولمو جغرافیا ب برنامهریزی‪.01-12 ،)21 10 ،‬‬ ‫‪ .0‬اکبری‪ ،‬ا‪ .)8022 .‬مدلسازی ‪ GIS‬پایه کیفیت زندگو شهری‪ ،‬نمونه موردی‪ :‬منطقاه ‪ 2‬ب ‪ 88‬شاهر‬ ‫مشهد پایاننامه منتشرنشده کارشناسو ارشد)‪ .‬دانشراه تبریز‪ ،‬ایران‬ ‫‪ .0‬باکویو‪ ،‬م‪ .)8021 .‬بررسو کیفیت مناطق شهری با استفاده از سنجش از دبر ب تحلیل های مکانو‬ ‫مطا عه موردی‪ :‬شهر تبریز) پایاننامه منتشرنشده کارشناسو ارشد)‪ .‬دانشراه تبریز‪ ،‬ایران‪.‬‬ ‫‪ .1‬بنو هاشمو‪ ،‬ا‪ ،.‬سربر‪ ،‬ر‪ ،.‬ب زیاری‪ ،‬ی‪ .)8021 .‬توسعه میانافزا در بافات هاای فرساوده شاهری‬ ‫موردمطا عه‪ :‬محله اانوآباد تهران)‪ .‬نشریه جغرافیایو سرزمین‪.10-08 ،)01 81 ،‬‬ ‫سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار‬ ‫سال بیمتم‬ ‫‪22‬‬ ‫‪ .1‬بهشتو فر‪ ،‬س‪ ،.‬ممارری‪ ،‬م‪ ،.‬ب ادان زبج‪ ،‬م‪ ،.‬ب کریماو‪ ،‬م‪ .)8012 .‬اساتفاده از منطاق فاازی در‬ ‫محیط ‪ GIS‬بهمن ور مکان یابو نیربگااه هاای گاازی‪ .‬نشاریه مهندساو وماران ب نقشاه بارداری‬ ‫دانشکده فنو)‪.121-110 ،)0 00 ،‬‬ ‫‪ .2‬پورمحمدی م‪ .‬ر‪ ،.‬صدر موسوی ‪ ،‬م‪ .‬س‪ ،.‬ب حمین آباادی‪ ،‬س‪ .)8020 .‬ارزیاابو ا راوی ااتلااک‬ ‫کاربری زمین در محلات شهر سبزبار‪ .‬مطا عات جغرافیایو مناطق اشک‪.00-10 ،)11 1 ،‬‬ ‫‪ .1‬پورمحمدی‪ ،‬م‪ .‬ر‪ ،.‬شفاوتو‪ ،‬ا‪ ، .‬ملکو‪ ،‬ک‪ .)8028 .‬ارزیابو پتانمیل میانافزایو در محور تاریخو‪-‬‬ ‫فرهنرو کلانشهر تبریز‪ .‬نشریه جغرافیا ب برنامهریزی‪.810-818 ،)0 11 .‬‬ ‫‪ .2‬پورموسوی‪ ،‬س‪ .‬م‪ ،.‬ناصر ممتوفو‪ ،‬ا‪ ،.‬ب شکوهو بیدهنادی‪ ،‬م‪ .‬ص‪ .)8020 .‬شناساایو اصاول ب‬ ‫راهکارهای اجرایو توسعه میانافزا در شهر تهران به ونوان یکاو از ابعااد توساعه شاهری پایادار‪.‬‬ ‫مطا عات توسعه اجتماوو ایران‪.12-02 ،)0 1 ،‬‬ ‫‪ .81‬حمینو‪ ،‬س‪ ،.‬ب هدمو‪ ،‬م‪ .)8021 .‬تحلیل ا راوی توساعه کا بادی فضاایو شاهر سابزبار‪ .‬فضاای‬ ‫جغرافیایو‪.101-182 ،)00 80 ،‬‬ ‫‪ .88‬ربانو ابوا فضلو‪ ،‬غ‪ ،.‬رهنما‪ ،‬م‪ .‬ر‪ ،.‬ب ااکرور‪،‬‬ ‫‪ .‬ع‪ .)8021 .‬ارزیابو هابلیت پیاده مداری با تأکیاد‬ ‫بر ربیکرد نوشهرگرایو در بلوار سجاد مشهد‪ .‬جغرافیا ب توسعه فضای شهری‪.10-8،)1 0 ،‬‬ ‫‪ .81‬رحیمو ف‪ ،.‬زنرنه‪ ،‬ی‪ ،.‬ب زنرنه‪ ،‬م‪ .)8021 .‬تحلیلو بر نقش سیاستهای زمین شاهری بار رشاد‬ ‫پراکنده شهری مطا عه موردی‪ :‬سبزبار)‪ .‬مطا عات جغرافیایو مناطق اشک‪.01-11 ،)01 1 ،‬‬ ‫‪ .80‬رحیمو‪ ،‬ا‪ .)8022 .‬توسعه میانافزای شهری‪ ،‬ربیکردی ناوین در حفاظ زماین شاهری در تبریاز‪.‬‬ ‫نشریه ولمو ‪-‬پژبهشو جغرافیا ب برنامهریزی‪.21-22 ،)10 11 ،‬‬ ‫‪ .80‬رهنما‪ ،‬م‪ .‬ر‪ ،.‬ب وباسزاده‪ ،‬غ‪ .)8012 .‬اصول‪ ،‬مبانو ب مد های سنجش فارم کا بادی شاهر چاا‬ ‫ابل)‪ .‬مشهد‪ :‬انتشارات جهاد دانشراهو‪.‬‬ ‫‪ .81‬رهنما‪ ،‬م‪ ،.‬ب ااکرور‪،‬‬ ‫‪ ،.‬ب رضوی‪ ،‬م‪ .)8020 .‬شناسایو ب اوشه بنادی اراضاو ههاوه ای شاهر‬ ‫مشهد بهمن ور اراوه ا روهای سرمایهگذاری‪ .‬جغرافیا ب توسعه ناحیه ای‪.11-8 ،10 ،‬‬ ‫‪ .81‬سلمانومقدم‪ ،‬م‪ ،.‬امیراحمادی‪ ،‬ا‪ ،.‬ب کابیاان‪ ،‬ف‪.)8020 .‬کااربرد برناماهریزی کااربری اراضاو در‬ ‫افزایش تا آبری شهری در برابر زماین ارزه باا اساتفاده از سیماتم اطلاواات جغرافیاایو ‪GIS‬‬ ‫مطا عه موردی‪ :‬شهر سبزبار)‪ .‬مطا عات جغرافیایو مناطق اشک‪.00-82 ،)82 1 ،‬‬ ‫‪ .82‬صرافو‪ ،‬م‪ ،.‬توکلونیا‪ ،‬ج‪ ،.‬ب محمدیان مصصم‪ ،‬ح‪ .)8020 .‬اندیشههای نو در برناماهریازی شاهری‬ ‫چا‬ ‫ابل)‪ .‬تهران‪ :‬انتشارات هدیانو‪.‬‬ ‫‪21‬‬ ‫شمارة چهلم‬ ‫مجلّة جغرافیا ب توسعة ناحیهای‬ ‫‪ .81‬طبیبیان‪ ،‬م‪ ،.‬ب غنو‪ ،‬ف‪ .)8020 .‬سنجش پتانمیل توسعه میانافزا در بافت مرکازی تهاران‪ .‬محایط‬ ‫شناسو‪.210-200 ،)0 08 ،‬‬ ‫‪ .82‬ولواکبری‪ ،‬ا‪ .)8021 .‬ورصههای دربنافزای شهری ب کارآمدی سیاست رشد دربنافزای کلانشهر‬ ‫تهران‪ .‬پژبهشهای جغرافیایو برنامهریزی شهری‪.100-110 ،)1 1 ،‬‬ ‫‪ .11‬هربانو‪ ،‬ر‪ .)8020 .‬اصول ب مبانو برنامهریزی شهری چا‬ ‫ابل)‪ .‬تهران‪ :‬انتشارات سمت‪.‬‬ ‫‪ .18‬هربانو‪ ،‬ر‪ ،.‬جعفری‪ ،‬ف‪ ،.‬معبودی‪ ،‬م‪ .‬ت‪ ،.‬حمینآبادی‪ ،‬س‪ ،.‬ب دیرران ‪ .)8020‬نررش بر ا روهای‬ ‫نوین آمایش شهری چا‬ ‫ابل)‪ .‬تبریز‪ :‬انتشارات فربزش‪.‬‬ ‫‪ .11‬محمودزاده‪ ،‬ح‪ ،.‬معصومو‪ ،‬ع‪ ،.‬ب هریمچیان‪ ،‬م‪ .)8022 .‬سنجش ظرفیتهاای توساعه میاانافزا باا‬ ‫استفاده از تحلیل چند متغیره فازی مطا عه موردی‪ :‬شهر اربمیه)‪ .‬فصلنامه ولمو پژبهشو پژبهش‬ ‫ب برنامهریزی شهری‪.11-8 ،)08 88 ،‬‬ ‫‪ .10‬مرکز آمار ایران‪ )8021 .‬سرشماری ومومو نفوس ب ممکن‪ .‬شهر سبزبار‪.‬‬ ‫‪ .10‬میرمقتدایو‪ ،‬م‪ ،.‬رفیعیان ‪،‬م‪ ،.‬ب سنرو‪ ،‬ا‪ .)8012 .‬تاملو بر مفهوم توسعه میانافزا ب ضاربرت آن در‬ ‫محلات شهری‪ .‬نشریه شهرداریها‪.00-18 ،)21 81 ،‬‬ ‫‪ .11‬نمترن‪ ،‬م‪ ،.‬ب هدسو‪ ،‬ن‪ .)8020 .‬شناسایو پهنه های ممتعد توسعه میانافزا در ناواحو ناا کارآماد‬ ‫مراکز شهرها نمونه موردی‪ :‬منطقه یک اصفهان)‪ .‬پژبهش ب برنامه ریزی شهری‪.11-18 ،)11 1 ،‬‬ ‫‪ .11‬نوریان‪ ،‬ف‪ ،.‬وبدا له پور‪ ،‬س‪ ،.‬ب هاضو‪ ،‬ر‪ .)8021 .‬اب ویتبندی راهبردهاای توساعه میاانافازا در‬ ‫پهنههای برش ورضو نواحو شهری مطا عه موردی‪ :‬منطقه ‪ 1‬شهر مشهد‪، .‬فصلنامه ولمو‪-‬پژبهشو‬ ‫مطا عات شهری‪.21-11 ،)11 2 ،‬‬ ‫‪27. Ahvenniemi, H., Pennanen, K., Knuuti, A., Arvola, A., & K. Viitanen, (2018):‬‬ ‫‪Impact of infill development on prices of existing apartments in Finnish urban‬‬ ‫‪neighbourhoods. International Journal of Strategic Property Management, 22(3),‬‬ ‫‪157-167.‬‬ ‫‪28. Aly, S. S., & Attwa, Y. A. (2013) Infill development as an approach for‬‬ ‫‪promoting compactness of urban form. WIT Transactions on Ecology and the‬‬ ‫‪Environment, (173), 455–466.‬‬ ‫‪29. Brunner, A. (2013). The effects of urban sprawl on daily life. Paper presented at‬‬ ‫‪the Transportation Research Board 92nd Annual Meeting, Washington DC,‬‬ ‫‪United States.‬‬ ‫‪30. Eichhorn, S., Rusche, K., & Weith, T. (2021) Integrative governance processes‬‬ ‫‪towards sustainable spatial development – solving conflicts between urban infill‬‬ 22 ‫سنجش ظرفیتهای توسعه میانافزا در شهر سبزبار‬ ‫سال بیمتم‬ development and climate change adaptation. Journal of Environmental Planning and Management, 64(12), 2233-2256. 31. Falconer, M., & Frank, J. (1990). Sufficiency of infrastructure capacity for infill development. Journal of Urban Planning and Development, 116(3), 137-148. 32. Gustafson, K. R., Garcia-Chevesich, P. A., Slinski, K. M., Sharp, J. O., McCray, J. E. (2021). Quantifying the effects of residential infill redevelopment on urban stormwater quality in Denver, Colorado. Water, 13(7), 1-26. 33. Kim, J., & Larsen, K. (2017). Can new urbanism infill development contribute to social sustainability? the case of Orlando, Folorida. Urban Studies, 54(16), 38433862. 34. Kipper, K. (2021). The city of Ottawa’s smart growth challenge: What can we expect from the new official plan? Carleton Perspectives on Public Policy, 7, 93– 119. 35. Liu, J., Ye, J., Yang, W., & Yu, S. (2010). Environmental impact assessment of landuse planning in Wuhan city based on ecological suitability analysis. Journal of procedia Environmental Sciences, l2, 185-191. 36. Malczewski, J. (2006). Ordered weighted averaging with fuzzy quantifieirs: GISbased multicriteria evaluation for landuse suitability analysis. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 4(8), 270-277. 37. McConnell, V., & Wiley, K., (2010). Infill development: Perspectives and evidence from economics and planning, discussion papers. Washington, DC 20036, Retrieved from www.rff.org 38. Merlin, L. A. (2018). The influence of infill development on travel behavior. Research in Transportation Economics, 67, 54-67. 39. Mohammadi-Hamidi, S., Beygi Heidarlou, H., Fürst, C., & Nazmfar, H. (2022). Urban infill development: A strategy for saving peri-urban areas in developing countries (Case study of Ardabil, Iran). Land Journal, 11(4), 1-17. 40. Ooi, J. T., & Le, T. T. (2013). The spill over effects of infill developments on local hoseing prices. Regional Science and Urban Economics, 43(6), 850-861. 41. Park, S. Y., et al. (2011). Prediction and comparison of urban growth by land suitability index mapping using GIS and RS in South Korea, Journal of landscape and urban planning, 2(99). 42. Razavian, M., & Samadi, R. (2016). Evaluation of infill development potential in zone 8 of Tabriz by analysis network process method. Current Urban Studies, 4, 125-139. 43. Shao, Zh., Sumari, N., Portnov, A., Ujoh, F. , Musakwa, W., & Mandela, P. (2020). Urban sprawl and its impact on sustainable urban development: A combination of remote sensing and social media data. Geo-spatial Information Science, 24(2). 241-255. 44. Steinacker, A. (2003). Infill development and affordable housing: Patterns from 1996 to 2000. Urban Affairs Review, (38), 492-509. 45. Terrence., F. (2010). The barriers to using urban infill development to achieve smart growth, Journal Housing Policy Debate, 12(1), 1-30.