251507355-Derida-Uliks-Gramofon-Da-govor-Kod-Dzojsa.pdf

& K olekcija Pečat Izv o rn ik Ja c q u e s D e rrid a U L Y S S E G R A M O P H O N E , O u ï - d ir e d e J o y c e G a lilé e , P a r is , 1 9 8 7 . S fra n c u sk o g p re ve la A L E K S A N D R A M A N Č IĆ M E L IĆ P og ovor N O V IC A M IL IĆ N a korici Ž a k D e r id a u B e o g r a d u ( 1 9 9 2 ) ' - Žah Dérida Uliks gr a m ofon D a - g o v o r * k o d D ž o js a Rad H H B K IIT A P C K M B I1O J 5 G G 3 ______ 'i * N a p o m e n a o p o d n a s l o v u : D a -g o v o r - O d lu č ili s m o se z a o v a k a v p r e v o d im a ju ć i u v id u o b ja š n je n je o d v o u m ­ lje n ju iz m e đ u r e č i ,,o u i“ ( „ d a “ ) i ,,o u i“ ( „ č u j “ ) k o je D e r id a d a je u s a m o m te k s tu . M a d a se a u to r u k o n a č n o j v e r ­ z iji o d lu č io z a p o d n a s lo v k o ji z n a č i „ r e k la - k a z a la k o d D ž o js a “ , ili č a k „ p o k v a re n i te le f o n i k o d D ž o js a “ , „ d a “ j e o d p rv o ra z re d n o g z n a č a ja u o v o m e s e ju , p a s m o se o p re d e lili z a p r e v o d te re č i o n a k o k a k o s e o n a č u je , a n e k a k o s e č i t a . (P r im .p re v . ) I Oiti, o u i, d a , d a , d o b r o m e č u j e t e , t o s u f r a n c u s k e f e č i . N a r a v n o , to č a k n i n e tre b a p o tv rd iti n e k o m d ru g o m r e č e n i c o m , d o v o l j n o j e d a r a z u m e t e p r v u r e č , o u i, p a d a z n a te , a k o b a r e m t o l i k o r a z u m e t e f r a n c u s k i, k a k o ć u s e , z a h ­ v a lj u ju ć i v e l i k o d u š n o j d o z v o l i k o j u s u m i d a l i l j u d i o d g o ­ v o r n i z a J a m e s J o y c e S y m p o siu m , j a v a m a o b r a t i t i , m a n j e v iše , n a s v o m p r e tp o s ta v lje n o m je z ik u , g d e b a r e m o v a j p o s l e d n j i i z r a z o s ta j e k v a z ia n g li c iz a m . N o d a , m o ž e li s e n a v e s t i i p r e v e s t i d a l E to j e d n o g o d p i ­ ta n ja z a k o ja s m a tra m d a se p o s ta v lja ju to k o m o v o g s a o p š te n ja . K a k o b i s e p r e v e l e r e č e n i c e k o j e s a m u p r a v o u p u t i o u v a š e m p r a v c u ? R e č e n i c a k o j o m s a m p o č e o , b a š k a o š t o M o li p o č i n j e i s v r š a v a o n o š to p o m a l o o l a k o n a z i v a m o n j e n i m m o n o lo g o m , n a i m e , p o n a v l j a n j e m j e d n o g da, n e z a d o v o l j a ­ v a s e t i m e d a p o m e n e , n e g o n a s v o j n a č i n i k o risti t a d v a da, o v a k o j a j a s a d a n a v o d i m , da , da. U m o m u v o d u n i s t e s e m o g li o d l u č i ti , i j o š u v e k z a t o n i s t e k a d r i, d a l i s a m v a m j a g o v o r io d a ili g a n a v o d io , i li u o p š t e n i j e , j e s a m l i p o m i n j a o r e č oui, p o d v a p u t a , p o d s e ć a j u ć i , c iti r a m , k a k o s u t o z a i s t a f r a n c u s k e r e č i. U p r v o m s l u č a j u , j a tv r d im ili o d o b r a v a m , p o t v r đ u j e m , o d g o v a r a m i l i o b e ć a v a m , u s v a k o m s lu č a j u , o b a v e z u j e m s e i p o t p i s u j e m : i d a o p e t p r i b e g n e m s ta r o m i u v e k u i z v e s n o j m e r i k o r i s n o m r a z l i k o v a n j u k o j e p r a v i s p e e c h a c t th e o r y [ te o r ij a g o v o r n i h č in o v a ] i z m e đ u u se [ u p o tr e b e ] i m e n tio n [p o m in ja n ja ] , u p o tre b a s a m o g a d a se u v e k b a r e m pod- r a z u m e v a u t r e n u t k u p o t p is i v a n j a . U d r u g o m s lu č a j u , p r e s a m n a v e o i l i p o m e n u o d a , da. O d n o s n o , a k o č in n a v o đ e n ja ili p o m i n j a n j a n e s u m n j i v o p r e t ­ p o s ta v lja i n e k a k v o p o tp is iv a n je i n e k o p o tv r đ iv a n je č in a Da-govor k o d D žo jsa 5 p o m i n j a n j a , to s e s a m o p o d r a z u m e v a , a i m p l ic i tn o d a n e b r ­ k a s e s a n a v e d e n i m ili p o m e n u t i m da. V i d a k le j o š u v e k n e z n a te š t a s a m j a h t e o d a k a že m ili h t e o d a uč in im p o č i n j u ć i o v o m r e č e n ic o m : „ O u i, oui, d a , d a , d o b r o m e č u je te , to s u f r a n c u s k e r e č i . “ U s tv a r i, u o p š t e m e n e ra z u m e te d o b ro . P o n a v l ja m p i ta n je : k a k o b i s e p r e v e l e r e č e n ic e k o j e s a m u p r a v o u p u t i o u v a š e m p r a v c u ? U t o l i k o u k o l ik o o n e p o m in j u , o d n o s n o n a v o d e da, o n e u s tv a r i p o n a v l j a j u f r a n c u s k u r e č i p r e v o d j e i s p o č e t k a b e s m i s l e n i l i n e d o p u s ti v : y e s , y e s , t o n i s u f r a n c u s k e r e č i . K a d a j e D e k a r t , n a k r a j u R a sp ra v e o m e to d i, o b j a s n i o z a š t o j e o d l u č i o d a p i š e n a j e z i k u s v o j e z e m lje , l a t in s k i p r e v o d R a sp ra v e j e d n o s t a v n o j e i z o s t a v i o taj o d e lja k . K a k v o g s m i s la i m a p i s a t i n a l a t in s k o m r e č e n i c u k o ­ j a v a m u s u š tin i k a ž e : e v o d o b r ih r a z lo g a iz k o jih p iš e m , o v d e i s a d a , n a fra n c u s k o m ? I s tin a j e d a j e la tin s k i je d in i p r e v o d k o j i j e b e z o b z i r n o i z b r i s a o t u a f i r m a c ij u f r a n c u s k o g j e z i k a . J e r to n i j e b i o t e k j e d a n o d p r e v o d a , o n j e n a s t o j a o d a R a sp ra v u o m e to d i v r a t i o n o m e š to b i , p r e m a z a k o n u f i l o ­ z o f s k o g d r u š t v a o n o g a v r e m e n a , m o r a o b i ti p r a v i i z v o r n i k n a s v o m p r a v o m j e z i k u . O s t a v i m o to z a n e k o d r u g o p r e d a ­ v a n je . i S a m o s a m ž e le o d a n a z n a č i m k a k o j e a f i r m a c i j a j e d n o g je z ik a n jim e s a m im - n e p r e v o d ljiv a . Č in k o ji u je d n o m j e z i k u sk reće p a ž n ju n a s a m ta j j e z i k , i n a ta j n a č i n g a d v a p u ta p o tv rđ u je , je d n o m g o v o re ć i g a , a d ru g i p u t g o v o re ć i d a s e o n t a k o g o v o r i, o t v a r a p r o s t o r z a d vo stru k o istica n je, k o j e is to v re m e n o , is tim d v o s tru k im p o te z o m , iz a z iv a i p r iz iv a p r e v o d . P r e m a j e d n o m r a z l i k o v a n j u k o j e s a m s e u s u d io d a i z n e s e m n a d r u g o m m e s t u , p o v o d o m i s t o r ij e i i m e n a V a v ilo n a , o n o š to o s ta j e n ep revo d ljiva j e s t e u s u š ti n i j e d i n a s tv a r z a p re v o đ e n je , j e d i n a s t v a r k o j a s e m o že p re vo d iti. Z a p r e ­ v o đ e n j e , u o n o m e š to s e m o ž e p r e v o d i t i , m o ž e b i t i s a m o o n o n e p r e v o d l ji v o . 1 U p r ip r e m i. [Z a D e r iđ in u r a s p r a v u o D e k a r tu , p r o b le m u „ p ra v o g iz v o r n ik a n a s v o m p r a v o m j e z i k u “ i n a j e z i c i m a p r e ­ v o d a v. n je g o v s p is „ S ’il y a lie u d e tr a d u ire . II. L e s r o m a n s d e D e s c a r t e s o u F é c o n o m ie d e s m o ts “ , u : J a c q u e s D e r r id a : D u dro its à la p h ilo so p h ie (P a ris: G a l ilé e , 1 9 9 0 ). - Prirn. prev.] 6 Žak Dérida: ULIKS GRAM OFON V e ć s te s h v a t i l i k a k o s a m s e s p r e m io d a v a m g o v o r i m o d a u n e k i m o d l o m c i m a U liksa, ili b a r e m o n e k i m m o d a l i t e t i ­ m a da , i t o , o d m a h j a s n o s ta v l ja m d o z n a n ja , t e k u o b l i k u p rv o g n a c rta . K a k o b i h o d m a h s ta v io ta č k u n a b e s k o n a č n o k r u ž e n j e ili k r u ž n u p l o v id b u , n a o p l o v lj a v a n j e , k a k o b i h i z b e g a o a p o r i j u im a ju ć i u i z g l e d u b o l j i p o č e ta k , b a c io s a m s e u v o d u , k a k o se to k a ž e n a fra n c u s k o m , i o d lu č io sa m d a se z a je d n o s a v a ­ m a p r e p u s t i m s l u č a j n o s t i j e d n o g s u s r e t a . S a D ž o j s o m , s lu č a j j e u v e k o m e đ e n z a k o n o m , s m i s lo m i p r o g r a m o m , u z a v i s ­ n o s ti o d n a d o d re đ e n o s ti f ig u r a i lu k a v s ta v a . A ip a k , s lu ­ č a jn o s t s u s re ta , s lu č a jn o s t k o in c id e n c ija u p ra v o d o p u š ta d a b u d e p o tv rđ e n a , p rih v a ć e n a , d a, o d n o s n o d o k a z a n a u s v a ­ k o m p r o m a š a j u . U s v im p r o m a š a j i m a , š to ć e r e ć i u s v i m g e ­ n e a lo š k im s lu č a je v im a k o ji iz o k r e ć u z a k o n ito s r o d s tv o , u U liksu , a b e z s u m n j e i d r u g d e . T o j e v i š e n e g o o č i g l e d n o z a s u s re t iz m e đ u B lu m a i S te fa n a n a k o ji ć u se z a č a s v r a titi. B a c i ti s e u v o d u , r e k o h . M is l io s a m n a v o đ u j e d n o g j e ­ z e r a , t r e b a d a n a z n a č i m . A li v i s te m o g l i p o m i s l it i: b o c a u m o ru , p o z n a ta v a m j e ta D ž o js o v a re č . J e z e ro m u , m e đ u tim , n ije b i lo t o l i k o s tr a n o , o d m a h ć u to o b j a s n i ti . S l u č a j n o s t i k o j o j s a m j a r e k a o da , o d m a h o d l u č i v š i d a va m j e o v d e i s p o r u č im , d a je m im e T o k io . T o k io : d a l i s e ta j g r a d n a l a z i n a z a p a d n o m k r u g u k o j i v o d i n a z a d u D a b l in i l i n a I ta k u ? N e k a k v o l u ta n je b e z r a č u n a , d u g a š e tn j a j e d n e r a n d o m ­ n e ss [ n a s u m ič n o s t i] d o v e la m e j e j e d n o g a d a n a d o o v o g o d ­ lo m k a ( E u m a e u s , The shelter, 1 a.m [ E u m e j, S k l o n i š t e , 1 č a s p o s le p o n o ć i ] , 5 6 7 ) t o k o m k o j e g a B l u m i m e n u j e „the c o in ­ c id en ce o f m e e tin g , d iscu ssio n , dance, row, o ld sa lt, o f th e here to d a y a n d g o n e to m o rro w type, n ig h t loafers, th e w h o le g a la x y o f events, a ll w e n t to m a k e u p a m in ia tu re c a m e o o f th e w o r ld w e liv e in... [ s l u č a j n o s t s u s r e t a , r a s p r a v l j a n j e , ig r u , g u ž v u , s t a r o g m o r s k o g v u k a , o d v r s t e d a n a s j e s t e s u t r a n ije , n o ć n a tu m a r a l a , č i t a v u g a la k s i ju d o g a đ a ja , š t o s v e z a ­ j e d n o č i n i m i n i j a t u r n u s lik u s v e ta u k o j e m ž i v i m o . ] “ .2 2 J a m e s J o y c e : Ulysses, P e n g u in é d ., p. 5 6 7 ; b r o j e v i s t r a n i ­ ca u p u ć u ju n a o v o s ta n d a r d n o iz d a n j e , iz k o j e g s m o i p r e v o d i l i s v e o d lo m k e c itir a n e u o v o m e s e ju . (Prim , p rev.) Da-govor k o d D žo jsa 7 „The g a la x y o f ev en ts [ g a l a k s ij a d o g a đ a j a ] “ p r e v e d e n o j e n a f r a n c u s k i k a o „ g e rb e d e s é v é n e m e n ts [ m l a z d o g a đ a j a ] “ , k o jim se g u b i s v e m le k o , p a d a k le i č a j s m le k o m k o ji n e p r e s t a n o n a t a p a U lik s u p r a v o d a b i o d n j e g a n a p r a v i o m l e č n i p u t i li „g alax y“. D o p u s t it e m i o v đ e d a s e j o š j e d n o m u d a lj im o d p r e d m e ta . P i ta l i s m o s e š ta s e d e š a v a s a d a k a d a s e o n o p o n a v l j a , p r i l i k o m „ p o m i n j a n j a “ il i p r i l i k o m n a v o ­ đ e n ja . A l i š t a s e d o g a đ a k a d a o n o p o s t a n e z a š t i ć e n i z n a k , n e o t u đ i v i n a z i v n e k e v r s t e p a t e n t a ? A p o š t o s e o v d e v r ti m o , ili k is e lim o u m le k u , š ta se d o g a đ a k a d a d a p o s ta n e , d a , m a r k a i l i n a z i v j o g u r t a ? Č e s t o ć u s e v r a ć a t i n a O h a j o , to o b e l e ž e n o m e s t o u U liksu. P o s t o j i , d a k le , u O h a j u iz v e s n o z a š tić e n o im e jo g u r ta D a n o n k o ji se z o v e n a p ro s to p o d v e lik o g y es y e s . I is ­ k o je se m o ž e p r o č ita ti n a s a m o m p o k lo p c u , r e k l a m a k a ž e : „Bet You C a n ’t S a y N o to Yes [ K la d i m s e d a n e m o ž e š r e ć i n e o v o m d a \ l. „C o in c id e n c e o f m e e tin g [ s l u č a jn o s t s u s r e t a ] “ , p i š e u o d ­ lo m k u k o ji u p ra v o c itir a m . N e š to n iž e p o ja v lju je s e im e T o k i o - iz n e n a d a , k a o t e l e g r a m i li k a o n a s lo v n a n o v i n s k o j s tr a n ic i The T eleg ra p h s k o ji s e n a l a z i i s p o d B l u m o v o g la k ta , „as lu c k w o u ld ha ve it [ k a o d a j e t a k o s r e ć a h t e l a ] “ , r e č e n o j e n a p o č e t k u o d e lj k a . I m e T o k i o v e z u j e s e z a j e d n u b i tk u , „ G rea t ba ttle Tokio [ V e lik u b i t k u z a T o k io ] “ . T o n ije T r o ja , n e g o T o k i o 1 9 0 4 : r a t s a R u s i jo m u p o z a d in i. D a k l e , n a l a z i o s a m s e u T o k iju p r e v i š e o d m e s e c d a n a , i ta m o sa m p o č e o d a p iše m o v o p re d a v a n je , o d n o s n o p re d a d i k ti r a m o s n o v n e s tv a r i u j e d a n m a l i d ž e p n i d i k ta f o n . O d l u č i o s a m d a g a d a t i r a m , j e r d a t i r a t i z n a č i p o t p is a ti , k a o ju tr o 11. m a j a , k a d a s a m t r a ž i o p o š t a n s k e k a r t e u n e k o j v r s t i p r o d a v n i c e n o v i n a , u p o d r u m u , u „ b a s e m e n t H o t e la O k u r a . T r a ž i o s a m p o š ta n s k e k a r t e s a s li k a m a j a p a n s k i h j e ­ z e r a , k o j a m o ž e m o n a z v a t i p o z a d i n s k i m m o r i m a . P a lo m i j e n a u m d a s le d i m o b a le j e z e r a u U liksu, d a k r e n e m u v e li k i o b ila z a k je z e r a , iz m e đ u je z e r a ž iv o ta k o je p r e d s ta v lja S re ­ d o z e m n o m o r e i L a c u s M o rtis k o j e se p o m in j e b a š u s c e n i u b o l n i c i , n a d k o j im s e n a d n e o s im b o l m a j k e : „ ... th e y co m e tro o p in g to the su n k en sea , L a c u s M o r t is ... O n w a rd to the d e a d s e a th e y tra m p to d rin k [ d e f i lu j u s v e d o p o t o n u lo g m o 8 Žale Dérida: ULIKS G RAM O FO N r a , L a c a s M o r t i s ... S v e d o m r t v o g m o r a t r u p k a j u d a b i p ili...] “ (4 1 1 ). U s t v a r i, z a o v o p r e d a v a n j e o U l i k s u , j a s a m n a j p r e n a m e r a v a o d a , k a k o v i t o k a ž e t e n a e n g l e s k o m , a d r e s ir a n i s c e n u s a p o š t a n s k o m k a r t o m , d a s e o b r a t i m to j s c e n i , p o m a ­ lo s u p r o t n o o n o m e š to s a m u r a d i o u P o š ta n sk o j k a r ti, g d e sa m p o k u š a o d a p re d s ta v im v a v ilo n iz a c iju p o š ta n s k o g s is ­ t e m a u B d e n ju F in e g a n a . V i t o b e z s u m n j e z n a t e b o l j e o d m e n e , m o ž d a č ita v a h rp a p o š ta n s k ih k a ra ta n a g o v e š ta v a m o g u ć n o s t d a b i g e o g r a f ij a t r a s a i z U liksa p o s r e d o z e m n o m j e z e r u s a s v i m m o g l a im a ti s t r u k t u r u j e d n e p o š t a n s k e k a r t e ili k a rto g r a f ije p o š ta n s k ih p o š ilja k a . T o ć e se p o k a z a t i p o s te ­ p e n o , a z a s a d a iz d v a j a m j e d n u r e č e n i c u D ž . D ž . - a k o j a g o ­ v o r i o s l i č n o s t i iz m e đ u p o š t a n s k e k a r te i o b j a v l j e n o g d e la . S v a k i j a v n i s p is , s v a k i o t v o r e n t e k s t n u d i s e k a o i z l o ž e n a p o v r š i n a , k a o p o v r š i n a k o j a n i je p r iv a t n a , n i je s k r i v e n a , k a o p o v r š i n a o t v o r e n o g p i s m a , d a k le p o š t a n s k e k a r t e , s a a d r e ­ s o m u n e s e n o m u p o r u k u , te o t u d a i s u m n j i v o m , s a s v o j i m i s ­ t o v r e m e n o k o d i r a n i m i s te r e o ti p n im j e z i k o m , t r i v i j a l i z o v a n i m s a m i m k o d o m il i š if r o m . S a d r u g e s tr a n e , s v a k a p o š t a n ­ s k a k a r t a j e j a v n i d o k u m e n t , l i š e n s v a k e p r iv a c y , k o j i o s im to g a , i b a š z a to , p a d a p o d u d a r z a k o n a . U p r a v o t o k a ž e D ž . D ž: A n d m oreover, sa y s J.J. ( o v o n i s u m a k a r k o j i i n i c i ­ j a l i ) , a p o s tc a r d is a p u b lic a tio n . I t w a s h e ld to b e s u ffic ie n t ev id e n c e o f m a lic e in the testc a se S a d g ro ve v. H o le . I n m y o p in io n an a ctio n m ig h t lie [ - S t a v i š e - r e č e D ž . D ž . - p o š ­ t a n s k a k a r t a j e j a v n a s tv a r . S m a t r a l o s e d a j e t o d o v o l j a n d o k a z z lo n a m e m o s ti u p a rn ic i iz m e đ u S e d g ro u v a i H o u la . P o m o m m iš l j e n j u , m o g a o b i s e p o v e s t i p o s t u p a k . ] “ ( 3 2 0 ) . P r e v e d i t e : m o g l o b i s e s u d s k i g o n iti , to su e, a li ta j č i n b i m o ­ g a o i la g a t i. U p o č e t k u b e š e sp e e c h a c t... D a k le , t r a g , il i v e z u s a to m p o š ta n s k o m k a r t o m k o j u t r e ­ b a p r a t i ti ili g o n i ti , n a ć i ć e te u k a r t i g o s p o d in a R e g i j a , „his silly p o s tc a r d [ n je g o v o j lu c k a s t o j p o š ta n s k o j k a r t i ] “ , k o j u j e G e r ti m o g l a d a p o c e p a „into a d o zen p ie c e s [u d e s e t i n e k o ­ m a d i ć a ] “ ( 3 6 0 ) . I z m e đ u o s t a l i h , t u j e i „ p o stc a rd to F ly n n [ p o š t a n s k a k a r t a z a F l in a ] “ , n a k o jo j j e B l u m , p o r e d s v e g a , p r is e ć a se , z a b o r a v io d a n a p iš e a d re s u , č im e s e p o d v l a č i k a r a k t e r a n o n i m n e p u b l ik a c ij e : p o š t a n s k a k a r t a n e m a s t v a r ­ n o g p r i m a o c a , d o li o n o g a il i o n u k o j i p o tv r d e p r i j e m p o t p i ­ s o m k o j i s e n e m o ž e p o d r a ž a v a ti . U liks, o g r o m n a p o s tc a r d . Da-govor k o d D žo jsa 9 .M r s M a rio n . D id I fo r g e t to w rite a d d ress o n th a t le tte r like the p o s tc a r d I s e n t to F ly n n ? [ G đ a M e r i o n . D a l i s a m z a b o ­ ra v io d a n a p iš e m a d re s u n a to m p is m u k a o n a k a rti k o ju sam p o s l a o F l in u ? ] “ ( 3 6 7 ) . ( I z d v a ja m o v e p o š t a n s k e k a r t e u j e d ­ n o m d i s k u r z i v n o m , il i t a č n i je , n a r a t i v n o m t o k u č i j i s m e r n e m o g u s v a k i p u t iz n o v a d a u tv rđ u je m . T u s e n e iz b e ž n o p o s t a v l j a m e t o d o l o š k i p r o b le m n a k o j i ć u o d m a h p r e ć i . P o š ­ ta n s k a k a rta b e z a d re s e k o ja n e d o p u š ta d a b u d e z a b o ra v lje ­ n a p o z iv a se n a B lu m o v o d o b ro p a m ć e n je u tre n u tk u k a d a o v a j tr a ž i n e k o z a g u b lj e n o p i s m o : „ W here d id I p u t the le t­ ter? Yes, a ll r ig h t [ G d e s a m s t a v i o p i s m o ? D a , u r e d u j e ] “ (3 6 5 ). M o ž e se p re tp o s ta v iti d a ,y e s “ u tv rđ u je , p r a ti i p o ­ tv rđ u je p o v ra ta k p a m ć e n ja - m e s to g d e se p is m o n a la z i p o ­ n o v o j e p r o n a đ e n o .) N e š t o d a lj e , p o s le R e g i je v e „silly p o s t­ c a r d 1, e v o i „silly letter “ : „D a m n e d g la d I d id n t do it in the b a th th is m o r n in g o v e r h e r s il l y I w ill p u n is h y o u le tte r [ S t r a š n o m i j e d r a g o š to to n i s a m j u t r o s u č i n i o u k u p a t i l u p o n je n o m lu c k a s to m k a z n ić u -te p is m u ] “ (3 6 6 ). O s ta v im o m i r i s u t o g a k u p a t i l a i o s v e ti t o g a p i s m a v r e m e n a d a đ o p r u d o n a s . T a p o ru g a n a ra s ta sv e d o k n e p o s ta n e M o lin s a rk a ­ z a m p r o ti v o n o g a k o „now [ h e s] g o in g a b o u t in h is slip p e rs to lo o k f o r 10 0 0 0 f o r a p o s tc a r d u p u p O S w e e th e a rt M a y... [ s a d o k o l o id e u p a p u č a m a d a t r a ž i 1 0 0 0 0 f u n ti z b o g p o š ­ t a n s k e k a r t e j o š j o š O S la tk a M o j a . . . ] “ ( 6 6 5 ) . D a k le u p r a v o s a m k u p o v a o p o š t a n s k e k a r t e u T o k iju , u p ro la z u is p o d H o te la O k u ra . O d n o s n o o d lo m a k k o ji te le ­ g r a f s k im s ti l o m p o m i n j e „G reat b a ttle T o k i o p o š t o j e p o d s e ti o n a „ co in cid en ce o f m e e t i n g k o p i l a n s k u g e n e a l o g ij u i n e z a k o n i t o s r o d s t v o k o je v e z u j e S t e f a n a z a B l u m a , „ g a l a k s i ­ j u d o g a đ a j a “ , itd ., p r e d s t a v l j a o d l o m a k i z n e k e d r u g e p o š ­ t a n s k e k a r te . O v o g a p u t a t o n i j e p o š t a n s k a k a r t a b e z a d r e s e , n e g o p o š t a n s k a k a r t a b e z p o r u k e . R e k l o b i s e , d a k le , p o š t a n ­ s k a k a r t a b e z te k s t a , k o j a b i b i l a s v e d e n a n a p r o s t o n a s p o j j e d n e s li k e i j e d n e a d r e s e . I s p o s t a v l j a s e d a j e o v d e a d r e s a j o š p o v r h s v e g a iz m iš l je n a . P r i m a l a c te p o š t a n s k e k a r t e b e z p o r u k e j e s t e n e k a v r s t a i z m i š l j e n o g č ita o c a . P r e n e g o š to se n a to v r a t i m o , n a p r a v i m o j e d a n k r u g p o o d l o m k u z v a n o m „ T o k io “ ; m o r a m g a n a v e s t i . U n j e m u s e p o m n o p r a t i n e o ­ b i č a n r a z g o v o r i z m e đ u B l u m a i S t e f a n a , o p r ip a d a n ju ( b e ­ lo n g in g ): „You suspect, S tep h en r e to r te d w ith a s o r t o f a h a l f 10 Žak Derida: ULIKS GRAM O FON la u g h , t h a t I m a y b e im p o r ta n t b e c a u s e I b e lo n g to th e f a u b o u r g S a i n t - P a t r i c e c a lle d Ir e la n d f o r short. - I w o u ld g o a ste p fa rth e r, M r B lo o m in s in u a te d ( p r e ­ n o s e ć i „ a s te p fa r th e r [ k o r a k d a l j e ] “ k a o „ un p e u p l u s lo in [ m a lo d a l j e ] “ , f r a n c u s k i p r e v o d , o s i m t o l i k o d r u g i h s t v a r i g u b i , n e k a n a m s a p o t p i s n i k D ž . D ž . n e z a m e r i , i o n o „ s te p fa th e r [o č u h ]“ k o jim se n a p o z a d in u s v ih tih g e n e a lo š k ih f a n t a z m i , s a g e n e ts k i m u k r š t a n j i m a i s lu č a jn im d i s e m i n a c i ja m a , o s e m e n ja v a n jim a i ra s e m e n ja v a n jim a , u tis k u je s a n o o z a k o n j a v a n j u u s v a j a n j e m i p o v r a t k o m s in a , il i b r a k o m s a k ć e rk o m . A li n ik a d se n e z n a k o k o m e , š ta k o m e , k o č e m u p rip a d a . S u b je k t p r ip a d a n ja n e p o s to ji ta m a n k o lik o n i v l a s n i k p o ­ š ta n s k e k a r t e : o n a o s ta j e b e z n a z n a č e n o g p r i m a o c a ) . - B u t I suspect, S te p h e n in terrup ted, th a t Ir e la n d m u s t b e im p o rta n t b e c a u se it b e lo n g s to me. - W h a t b e lo n g s? q u e r ie d M r B lo o m , be n d in g , f a n c y in g h e w a s p e r h a p s u n d e r so m e m isa p p reh e n sio n . E x c u s e m e. U n fo rtu n a te ly I d id n 't c a tc h th e la tte r p o rtio n . W h a t w a s it yo u ? ... [ P r e t p o s ta v l ja te , u z v r a t i S t e f a n s n e k o m v r s t o m p o lu sm e h a , d a sa m j a m o ž d a v a ž a n j e r sp a d a m u fa u b o u r g S a in t-P a tric e ( p r e d g r a đ e S v e t o g P a t r i k a ) k r a ć e n a z v a n o I r s ­ ka. - P o š a o b i h k o r a k d a lj e , d o m e t n u o j e g. B lu m . - A l i j a p r e t p o s t a v l j a m , p r e k i d e g a S te f a n , d a I r s k a m o r a b i ti v a ž n a j e r p r i p a d a m e n i . - Š t a p r i p a d a ? U p i t a g. B l u m , n a g n u v š i s e , p o m i š l j a j u ć i d a j e m o ž d a p o g r e š n o r a z u m e o . I z v in ite . N a ž a lo s t, n is a m d o b r o č u o t o n a k r a j u . Š t a v a m a ? .. . ]“ S te f a n t a d a u b r z a v a s tv a r i: We ca n 1 ch a n g e th e c o u n ­ try. L e t u s c h a n g e th e s u b je c t. [ - N e m o ž e m o p r o m e n i t i z e m l ju . H a j d e d a p r o m e n i m o t e m u ( s u b je c t t e m a ; p o d a n i k , d r ž a v l ja n i n ; s u b j e k t ) ] “ ( 5 6 5 - 5 6 6 ) . N i je d o v o l j n o o t i ć i u T o k i o k a k o b i se p r o m e n i l a z e m l j a , p a č a k n i je z ik . N e š t o d a lj e , d a k l e , p o š t a n s k a k a r t a b e z p o r u k e i a d r e s e v ra ć a s e iz m iš lje n o m p rim a o c u . B lu m m is li n a s lu č a jn o s t s u s r e ta , n a g a l a k s i j u d o g a đ a ja , s a n ja o t o m e d a p i š e , d a p i š e š ta m u p a d n e n a u m , k a o š to j a to o v đ e č in i m , d a p i š e o s e b i, „m y e x p e rie n c e s [ m o ji d o ž i v l j a j i ] “ , k a k o k a ž e , d a p i š e n e k u Da-govor k o d D žo jsa 11 v r s t u l e t o p i s a , d n e v n ik a u d n e v n i k u , l i č n o g d ia ry [ d n e v n ik a ] i li l i č n i h n e w sp a p e r [ n o v in a ] , u p o t p u n o s t i s e p r e p u š t a j u ć i a s o c i j a c i ja m a . E v o , p r i b l i ž a v a m o s e o b a li , p o š t a n s k a k a r t a j e u b l i z i n i T o k ija : „ T he co in c id en c e o f m eetin g ... the w h o le g a la x y o f events... To im prov e the sh in in g h o u r h e w o n d e re d w h e th e r h e m ig h t m e e t w ith a n y th in g a p p r o a c h in g th e s a m e l u c k ( p o d v la č im ) as Mr. P h ilip B e a u fo y i f ta ke n d o w n in w ritin g. S u p p o s e h e w e r e to p e n s o m e t h in g o u t o f th e c o m m o n g ro o ve (a s h e fu ll y in te n d e d d o in g ) a t the ra te o f on e g u in e a p e r c o lu m n , M y E x p e r ie n c e s , let u s say, i n a C a b m a n ’s S h e l ­ te r. [ S l u č a j n o s t s u s r e t a . . . č i t a v a g a la k s i ja d o g a đ a j a . . . N e b i l i u č in i o b o l j i m ta j b l i s t a v i č a s u p i t a se d a li b i m o g a o n a i ć i n a i š t a p r i b l i ž n o to j sreći k a o g . B o f o j a k o t o z a p iš e . R e c i m o d a j e h t e o d a n a p i š e n e š to š to i z l a z i i z k o l o t e č i n e ( k a o š to j e s a s v im i n a m e ra v a o d a u č in i) p o c e n i o d je d n e g v in e je p o s tu p c u , M o ji d oživlja ji, r e c i m o , u S v ra tištu k o d K o č ija š a .] “. M y E x p e rie n c e s, to j e i s t o v r e m e n o m o j a „ f e n o m e n o l o g i ­ j a d u h a “ u H e g e l o v o m s m i s lu „ n a u k e o i s k u s t v u s v e s t i “ , k a o i v e li k i k r u ž n i p o v r a t a k , U l i k s o v a a u t o b i o g r a f s k o e n c i k l o p e d i j s k a k r u ž n a p l o v id b a : č e s t o s e g o v o r ilo o o d i s e j i f e n o m e ­ n o lo g ije d u h a . O v d e b i f e n o m e n o lo g ija d u h a im a la o b lik d n e v n ik a s v e s ti i n e s v e s n o g , p r e p u š te n ih n a m ilo s t i n e ­ m ilo s t p is m im a , te le g ra m im a , d n e v n ic im a n a s lo v lje n im , n a p r im e r , Telegraf, p r e p u š t e n i h p i s a n j u n a d a lj in u , i k o n a č n o , p o š ta n s k im k a rta m a u k o jim a p o n e k a d sa m te k s t, iz v a đ e n iz d ž e p a n e k o g m o rn a ra , p r e d s ta v lja s a m o u tv a r u n e k e a d re s e . B l u m j e u p r a v o g o v o r i o o M y E xp erien ces'. „T h e p i n k edition , e xtra spo rting, o f th e Telegraph, tell a g r a p h ic lie, lay, a s lu c k w o u ld h a v e it, b e sid e h is elb o w a n d a s h e w a s j u s t p u z z lin g aga in , f a r f r o m sa tisfie d , o v e r a c o u n tr y b e ­ lo n g in g ( jo š u v e k ) to h im a n d th e p r e c e d in g reb u s th e v e sse l ca m e fr o m B rid g w a te r a n d the p o s tc a r d w a s a d d r e ss e d to A . B ou din, f i n d th e c a p ta in ’s age, h i s e y e s ( p o d v la č im r e č eyes, v r a t i ć e m o s e n a n ju ) w e n t a im le ssly o v e r th e resp ectiv e c a p ­ tio n s w h ic h ca m e u n d er h is sp e c ia l p ro vin ce, th e a lle m b ra c ­ in g g ive u s this d a y ou r d a ily p ress. F ir st h e g o t a b it o f a sta rt b u t it tu rn e d o u t to be o n ly so m e th in g a b o u t s o m e b o d y n a m e d H. d u B oyes, a g e n t f o r typ e w rite rs o r s o m e th in g like that. G rea t b a ttle Tokio. L o v e m a k in g in Iris h 2 0 0 d a m a g e s 12 ŽakD erida: UL1KS GRAM O FON [ R u ž ič a s to , v i š e n e g o u p a d l j i v o i z d a n j e T eleg ra fa , u s l i c i i r e č i g o v o r i la ž i, l e ž i , k a o d a j e s r e ć a t a k o h t e l a , u z n j e g o v l a ­ k a t a p o š to j e o n b a š o p e t r a z b i ja o g la v u , d a l e k o o d t o g a d a b u d e z a d o v o lja n , n a d z e m ljo m k o ja m u p r ip a d a i p r e th o d ­ n o m z a g o n e t k o m s ti ž e l a đ a i z B r i d ž v o t e r a a p o š t a n s k a k a r t a j e b ila a d re s ira n a n a A . B o u d e n a , p o g o d i k o lik o k a p e ta n im a g o d in a , n je g o v e o či b e s c i l j n o s u p r e l a z i l e p r e k o o d g o v a r a ­ ju ć ih n a s lo v a k o ji s u s p a d a li u n je g o d p o s e b a n d e lo k r u g , u s v e o b u h v a t n o d a j n a m d a n a s n a š u š ta m p u n a s u š n u . P r v o g a n e š to š t r e c n u a l i s e i s p o s t a v il o d a j e t o s a m o n e š t o o n e k o m e p o im e n u H . d i B o je s , z a s t u p n i k z a p i s a ć e m a š i n e i l i s l i č n o . V e l ik a b i t k a z a T o k i o . L j u b a v p o i r s k i 2 0 0 f u n t i š t e t e ] “ ( 5 6 7 ). N e ć u o v d e a n a liz ira ti s tra tig ra fiju to g p o lja n a k o je m j e b i l a „ b a ttle T o k io “ , š t o b i s t r u č n j a c i m o g l i č i n i t i d o u b e s k r a j ; p r o p i s a n a d u ž i n a i z l a g a n j a d o z v o lj a v a m i s a m o d a v a m i s p r i č a m m y e x p e rie n c e s in Tokio, š to ć e b i t i k a o p o ­ š ta n s k a k a r t a b a č e n a u m o r e , a z a ti m d a u s p u t p o s t a v i m p i ­ ta n je D ž o js o v ih da, s lu č a jn o s ti i is k u s tv a k a o p o tv r d e o s tr u č n o s ti : š ta j e t o s tr u č n ja k , d o k t o r z a d ž o j s o v s k a p i t a n j a ? K a k v a j e t a d ž o j s o v s k a i n s t i t u c i j a i š ta d a se m i s l i o g o s t o ­ lju b i v o s ti k o j o m m e j e p o č a s t i l a d a n a s u F r a n k f u r t u ? BI u m p o s t a v l j a j e d n o u z d r u g o a l u z i j u n a p o š t a n s k u k a r ­ tu i o n o Što v e ć p r e d s t a v l j a č i s t o a s o c i j a t iv n o s p a j a n j e , p r i ­ v id n o b e z n a č a jn o d o d iriv a n je , i to p o d v la č e ć i n j e g o v u b e z ­ n a č a j n o s t : to j e p i t a n j e k a p e t a n o v i h g o d i n a k o j e t r e b a d a p o g o d im o , p re n e g o da iz ra č u n a m o , p re m a iz lo ž e n o m n iz u p o d a ta k a , F ig u ra j e d n o g „ r e b u s a “ u k o j e m n e m a o č i g l e d n e v e z e s a p ita n je m . Ip a k , u to j š a li s e p o d r a z u m e v a d a je k a p e ta n - k a p e t a n b r o d a . D a k l e ta p o š t a n s k a k a r t a j e u p r a v o o n a k a r t a o k o j o j j e g o v o r io j e d a n m o r n a r , j e d a n p o m o r s k i p u t n ik , k a p e t a n k o j i se k a o U lik s je d n o g a d a n a v r a ć a sa d u g o g p u to v a n ja o k o S re d o z e m n o g je z e r a . N e k o lik o s tr a n ic a is p r e d , n a is to m m estu , u isto v re m e : Why, th e sa ilo r a n sw ered , u p o n re­ fle c t i o n u p o n it, I ’v e c ir c u m n a v ig a te d a b it s i n c e I f i r s t j o in e d on. I w a s in the R e d Sea. I w a s in C h in a a n d N o rth A m e ric a a n d S o u th A m erica . I se e n iceb erg s p le n ty , g r o w ­ lers. I w a s in S to c k h o lm a n d th e B la c k S e a , th e D a r d a ­ nelles, u n d e r C a p ta in D a lto n the b e s t b lo o d y m a n th a t e v e r Da-govor k o d D žo jsa 13 s c u ttle d a ship. I se en R u ssia ... ( . . . ) I seen m a n e a te rs in P e ­ r u ... [ „ P a “ , o d g o v o r i m o r n a r , p o s t o j e p o r a z m i s l i o o t o m e , „ o p lo v i o s a m j a š to š t a o t k a k o s a m s e p r v i p u t o t is n u o . B io s a m n a C r v e n o m m o r u . B i o s a m u K in i i u S e v e m o j A m e r i c i i u J u ž n o j A m e r i c i . V id e o g o m i l u l e d e n i h b r e g o v a , s a n ti . B io sa m u S to k h o lm u i n a C rn o m m o ru , n a D a rd a n e lim a , p o d k a p e t a n o m D a l to n o m , n a j k r v a v i j i m t i p o m k o j i j e ik a d a k r m a r i o b r o d o m . V id e o R u s iju . ( . . . ) V i d e o l j u d o ž d e r e u P e ­ r u u . . . “ ]“ (5 4 5 -5 4 6 ). I š a o j e s v u d a o s i m u J a p a n , r e k o h s e b i, d a k le e v o o n i z d ž e p a v a d i p o š t a n s k u k a r t u b e z p o r u k e . Š to s e t ič e a d r e s e , o n a j e i z m i š l j e n a , i s t o o n o l i k o i z m i š l j e n a k o l i k o i U liks, i to j e j e d i n a s t v a r k o j u ta j U l i k s i m a u d ž e p u : „He fu m b le d o u t a p ictu re p o s tc a r d fr o m h is in sid e p o c k et, w h ic h s e e m e d to be in its w a y a sp e c ie s o f repository, a n d p u s h e d it a lo n g the ta b le . T h e p r in t e d m a tte r o n it s ta le d : C h o z a d e I n d i o s . B e n i, B o l i v ia . A ll f o c u s e d th e ir a tte n tio n o n the sc en e e x h ib ite d , a t a ' g ro u p o f sa v a g e w o m e n in s tr ip e d lo incloths. ( . . . ) H is p o s tc a r d p r o v e d a cen tre o f a ttra c tio n f o r M e s s r s the g re en h o rn s f o r se v e ra l m in u tes, i f n o t m ore. ( . . . ) M r. B lo o m , w ith o u t e v in c in g su rp rise , u n o s te n ta tio u s ly tu rn e d o v e r th e c a r d to p e r u s e the p a rtia lly o b lite r a te d a d ­ dress a n d p o stm a rk. I t ra n a s fo llo w s : T a r je ta P o s ta l. S e n o r A . B o u d i n , G a l e i r a B e c c h e . S a n t ia g o , C h i le . Th ere w a s n o m e ssa g e evidently, as h e to o k p a r tic u la r n otice. T h o u g h n o t an im p lic it b e lie v e r in th e lu r id sto ry n a rra te d ... ( . . . ) , h a v­ in g d e te c te d a d isc re p a n c y b e tw e en h is n a m e (a ssu m in g he w a s the p e r s o n h e re p re se n te d h im s e lf to be a n d n o t sa ilin g u n d er fa ls e c o lo u rs a jle r h a v in g b o x e d the c o m p a ss on the stric t q.t. so m ew h ere) a n d the fic titio u s ad d ressee o f th e m is­ siv e w h ic h m a d e h im n o u rish so m e su sp ic io n s o f o u r fr ie n d 's b o n a f id e s , ne verth eless... [ I z u n u t r a š n je g d ž e p a , k o j i j e i z ­ g l e d a b i o s k la d i š te s v o je v r s t e , i s p e t lj a o j e r a z g l e d n i c u i g u r ­ n u o j e p r e k o s to la . O n o š to j e n a n j o j b i lo o d š ta m p a n o g l a s i ­ l o j e : C h o z a de In d io s . B e n i, B o liv ia ( I n d i j a n s k a k o l i b a . B e n i , B o li v ija ) . S v i s u u s m e r ili p a ž n ju n a iz lo ž e n u s c e n u , n a g ru p u u r o đ e n i č k i h ž e n a s a tr a k a s ti m p r e g a č a m a . ( . . . ) 14 Žak Derida: ULIKS G RAM O FO N N j e g o v a p o š t a n s k a k a r t a b e š e u s r e d i š tu p a ž n j e g g . ž u to k l ju n a c a n e k o l i k o m in u t a , a k o n e i v i š e . ( . . . ) G . B lu m , b e z v id ljiv o g iz n e n a đ e n ja , n e n a m e tljiv o p r e v r te r a z g l e d n i c u d a b i p r e g l e d a o d e l i m i č n o i z b r i s a n u a d r e s u i p o š t a n s k i ž ig . P i s a l o j e s le d e ć e : Ta rjeta P o sta l. S e ñ o r A . B oud in, G a le ría B ecch e, S a n tia g o , C h ile ( P o š t a n s k a k a r t a . G o s p o d in A . B o u d e n , P a s a ž B e k ć e , S a n tja g o , Č i l e ] , O č i ­ g le d n o n i je b i l o p o r u k e , š to m u j e p o s e b n o p a l o z a o k o . M a ­ d a n ije b e z u s lo v n o v e ro v a o u is p r ič a n u g ro z n u p r ič u ( ...) , p o š to j e o t k r i o n e s l a g a n j e i z m e đ u n j e g o v o g i m e n a ( p o d p r e t ­ p o s ta v k o m d a j e s t e o s o b a z a k o j u s e p r e d s t a v l j a o , a n e d a p l o v i p o d l a ž n i m b o j a m a p o š t o j e n e g d e s tr o g o p o v . p o č e o is p o č e tk a ) i n a v o d n o g p r im a o c a n a p o š i l j c i k o j a j e u n j e m u p o t h r a n i l a s u m n j e u b o n a f id e n a š e g d r u g a r a , i p a k . . . ] “ ( 5 4 6 54 7 ). D a k le , u p r a v o k u p u je m p o š ta n s k e k a rte u T o k iju , sa s lik a m a j e z e r a , i b o ja ž ljiv o se p r ih v a ta m d a p r e d „ J o y c e sc h o la rs [ s t r u č n j a c i m a z a D ž o j s a ] “ o d r ž i m p r e d a v a n j e o da u U liksu i o i n s t i t u c i j i z a p r o u č a v a n j e D ž o js a , k a d a i z n e n a d a n a đ e m , u ra d n ji u k o jo j s e s lu č a jn o z a te k n e m , u p o d r u m u H o t e l a O k u r a - „ c o in c id e n c e o f m e e tin g “ - k n j i g u p o d n a s l o v o m 1 6 w a y s to a v o id s a y i n g n o [ 1 6 n a č i n a d a s e ¡ z b c g n e r e ć i ne], k o j u j e n a p is a o M a s a k i h n a i . B i l a j e t o , č i ­ ni m i s e , k n j i g a o t r g o v a č k o j d i p l o m a t i j i . K a ž u d a J a p a n c i iz u č ti v o s ti i z b e g a v a j u , k o l ik o g o d j e t o m o g u ć e , d a k a ž u ne, č a k i a k o ž e le d a k a ž u ne. K a k o d a o b j a s n i m o d a h o ć e m o d a k a ž e m o ne k a d a h o ć e m o d a k a ž e m o n e a d a g a n e k a ž e m o ? K a k o p r e v e s t i ne k a o da, i š ta z n a č i p r e v o d i t i k a d a j e u p i ­ ta n j u ta j j e d i n s t v e n i p a r d a /n e , e v o p i t a n j a k o j e n a s o č e k u j e n a p o v r a t k u . 3 P o r e d te k n jig e , n a i s t o j p o lic i i o d i s t o g a u t o ­ 3 B a v lje n je o v im p i ta n je m b i ć e p r e d o d r e đ e n o t e ž i n o m i r ­ s k o g j e z i k a k o j i p r it is k a u tiš i n i i p o s tr a n c e č it a v t e k s t . I r s k i ( a k o đ e n a s v o j n a č in i z b e g a v a s v a k o da ili we u d i r e k t n o m o b ­ lik u . N a p ita n je : „ d a li si b o l e s t a n ? “ ta j j e z i k n e o d g o v a r a n i sa <la n i s a ne, n e g o e k v iv a l e n t o m z a J e s a m “ ili „ n is a m “ . „ D a li j e o n b i o b o le s ta n ? “ „ B io j e “ , ili „ n ije b i o “ itd . N a č i n n a k o j i j e hoc m o g lo p r e u z e ti z n a č e n je da s v a k a k o n ije s tr a n t o m p r o c e ­ su . O il (hoc illud), i o c p o s lu ž ili s u d a k le d a se j e z i c i o d r e d e p r e m a n a č in u n a k o j i s e n a n jim a k a ž e da. I ta lij a n s k i j e ta k o đ e p o n e k a d n a z i v a n j e z i k o m .« '. D a , im e j e z i k a . [U n a j s t a r i j e m p e - Da-govor k o d D žo jsa 15 ra , n a la z i se d r u g a k n jig a , ta k o đ e u p r e v o d u n a e n g le s k i: N e v e r ta ke y e s f o r a n a n sw e r [ N i k a d a n e p r ih v a t a j d a k a o o d g o v o r]. D a k le , a k o j e v e o m a t e š k o b i l o š ta r e ć i s a v e l i k o m s i g ­ u r n o š ć u , o d n o s n o b ilo š ta š to b i s ig u r n o b i lo m e t a j e z i č k o , o to j j e d i n s t v e n o j r e č i , r e č i da , k o j a n i š t a n e i m e n u je , n i š t a n e o p is u je , č ije j e g r a m a tič k o i s e m a n tič k o o d r e đ e n je m e đ u n a j z a g o n e t n i j i m a , v e r u j e m o k a k o u n a jm a n ju r u k u m o ž e m o t v r d i t i o v o : it m u st b e ta ke n f o r a n a n s w e r [ o n o m o r a b i ti p rih v a ć e n o k a o o d g o v o r]. O n o u v e k im a o b lik o d g o v o ra . O n o d o la z i p o s l e d r u g o g a k a k o b i b a r e m i m p l i c i t n o o d g o v o ­ rilo n a z a h te v ili p ita n je k o je d ru g i p o s ta v lja , m a to b io i o n a j d ru g i u m e n i. D a p o d ra z u m e v a , re k a o b i B lu m , je d n o g „im p lic it b e lie v e r [ p o d r a z u m e v a n o g v e r n i k a ] “ , k a d a d r u g i tr a ž i n e k a k v o o b j a š n j e n je . D a u v e k im a s m i s a o , f u n k c i j u ili m i s i j u o d g o v o ra , č a k i a k o ta j o d g o v o r , to ć e m o t a k o đ e v i đ e ti , p o n e k a d i m a z n a č a j p r a v o g i b e z u s l o v n o g o b e ć a n j a . D a k le , n a š j a p a n s k i p i s a c n a m p r e p o r u č u j e d a n i k a d a n e u z i ­ m a m o „ y e s f o r a n a n s w e r “. T o m o ž e d a z n a č i d v e s tv a r i: d a m o ž e z n a č i t i n e, ili: d a n i j e o d g o v o r . V a n d i p lo m a t s k o - t r g o v a č k o g k o n te k s ta , g d e se n a iz g le d o d rž a v a , ta o p re z n o s t m o g l a b i n a s d a le k o o d v e s ti. A l i d a n a s t a v i m le t o p is ,,m y e x p erien c e s“. U t r e n u t k u k a ­ d a s a m z a p is i v a o o v e n a s l o v e , n e k i a m e r i č k i t u r i s t a n a j t i p i č n ije v r s t e n a g in j e s e p r e k o m o g r a m e n a i u z d iš e : „Sa m a n y b o o k s ! W h a t is th e d é fin itiv e o n e ? I s th ere a n y ? [ K o l i k o m n o g o k n j ig a ! K o j a j e o n a p r a v a ? P o s t o ji li t a k v a ? ] “ . B i l a j e to s a s v im m a la k n již a r a , p r o d a v n ic a n o v in a . U m a lo m u n i s a m o d g o v o r i o „yes, th ere are tw o o f them , U l y s s e s a n d F i n n e g a n s W a k e [ d a , p o s t o j e d v e , U lik s i B d e n je F in e g a n a ]“, a li s a č u v a o s a m to d a z a s e b e i n a s m e š i o s e g l u p a ­ v o , k ao n e k o k o n e raz u m e je z ik . r io d u r o m a n i z o v a n j a G a lije n a s ta l e s u v e li k e r a z l ik e iz m e đ u g o v o r a p o j e d i n ih o b la s ti. N a te r ito r iji d a n a š n je F r a n c u s k e , i z ­ d v a ja le s u s e d v e j e z i č k e g r u p e : s e v e m a - langue d ’oïl, i j u ž n a - langue d 'o c , p r e m a n e k a d a š n je m iz g o v o r a r e č i oui, k o j i j e n a s e v e r a g la s io oïl, o d la tin s k o g h o c illu d ( e to to , ta k o , d a ) a n a j u g u j e o b l ik o s ta o b l i ž i z a m e n ic i hoc. S a v r e m e n i f r a n c u s k i j e z i k n a s ta o j e o d langue d ’oïl. T e k s t se n a v iš e m e s t a p o i g r a v a h o m o f o n i jo m r e č i oïl i r e č i o eil (što z n a č i „ o k o “ ). Prirn. p r e v .] 16 Žak D erida: ULIKS G RAM O FO N II G o v o r i o s a m v a m o p i s m i m a u U liksu , i o p o š t a n s k i m k a r t a m a , i o p i s a ć i m m a š i n a m a i o t e l e g r a f im a : j o š n e d o s t a j e te l e f o n , t e m o r a m d a v a m i s p r i č a m i j e d a n t e l e f o n s k i d o ž i v ­ lja j. V eć d u g o v r e m e n a v e r u j e m , i t o j o š u v e k t r a j e , k a k o n i ­ k a d a n e ć u b iti s p re m a n d a o d rž im n e k o p re d a v a n je o D ž o js u p r e d p u n o m s a l o m s t r u č n ja k a . S t a z n a č i b i ti s t r u č n j a k k a d a j e r e č o D ž o j s u , t o j e m o je p i t a n j e . U m e s e c u m a r t u , k a d a sa m jo š u v e k b io z a p la š e n , k a d a sa m z n a o d a k a s n im , i u o p š te k a d a s a m s e n a la z io u p r i l i č n o t e š k o m p o l o ž a j u , m o j p rija te lj Z a n - M iš e l R a b a te m i te le f o n ir a d a m e p ita z a n a s lo v . N i s a m g a im a o . S a m o s a m z n a o d a ž e l i m d a g o v o ­ r im o d a u U liksu. Č a k s a m p o k u š a o d a i h p r e b r o j i m , n e p re te ra n o b riž ljiv o : v iš e o d 2 2 2 p u ta ja v lja s e r e č y e s u ta k o z v a n o j o r i g i n a ln o j v e r z i j i ( a s a d z n a m o b o lje n e g o i k a d a u z k a k v e m e r e p r e d o s tr o ž n o s ti tr e b a u p o t r e b l ja v a ti ta j i z r a z 1). D o t o g b r o ja , b e z s u m n j e s a s v i m p r i b l i ž n o g , d o š a o s a m te k p o s l e p r v o g s a b ir a n ja k o j e j e u z e l o u o b z i r s a m o y e s u i z r i č i to m o b l ik u . 2 K a ž e m b a š r e č y e s , j e r m o ž e p o s t o j a t i d a b e z r e č i y e s , a n a r o č i to , š to j e o g r o m a n p r o b l e m , r a č u n i c a 1 N a k o n p r v o g iz d a n j a i z 1 9 2 2 . G o d i n e , U liks j e s v e d o 19X4. p r e š ta m p a v a n u o b l ik u z a k o j i s e s m a tr a d a g a j e a u t o r i z o v a o s a m p is a c . T a d a se p o ja v ilo t z v . k r itič k o i s i n o p t i č k o i z ­ d a n je , o s lo n je n o n a p o je d in e s a č u v a n e D ž o js o v e r u k o p i s e i i s ­ p r a v k e t o k o m š ta m p e , k o je j e p r ip r e m i o H . V . G a b l e r , o d n o s n o „ is p r a v lje n o “ p o p u l a r n o i z d a n j e k u ć e P in g v in . O b j a v l j i v a n j e o v o g iz d a n ja p r a ti le s u b r o j n e k o n tr o v e r z e , k o je D e r i d a i m a u v id u u o v o j z a g ra d i. - Prim. prev. 2 K a s n ije , t o k o m n e d e lje p o s le o v o g a p r e d a v a n ja , s t r u č n j a k i p r ija te lj k o g a s a m s re o u T o r o n tu s k r e n u o m i j e p a ž n j u n a d r u g u j e d n u r a č u n ic u . N jo m e s e d o š lo d o m n o g o v e ć e b r o jk e , D a-govor k o d D žo jsa 17 v i š e n i j e i s t a u p r e v o d u . F r a n c u s k i p r e v o d d o d a je m n o g a da. V iš e o d č e t v r t i n e t i h , y e s “ s a b r a n o j e u o n o m e š to n a i v n o n a z i v a m o M o l i n i m m o n o l o g o m : č im s e p o j a v i d a , u m o n o ­ lo g u n a s ta je n e k a k a v p re k id , n e k a te le fo n s k a s lu š a lic a j e s p u š te n a . K a d a m i j e Ž a n -M iš e l R a b a te te le fo n ira o , j a s a m b io o d ­ l u č i o d a i s p i t a m , a k o se t a k o m o ž e r e ć i , d a i z U liksa , k a o i d a p ro u č im in s titu c iju s tru č n ja k a z a D ž o js a , i jo š d a p ro v e rim š ta se d o g a đ a k a d a j e je d n o d a n a p is a n o , n a v e d e n o , p o n o v lje n o , a rh iv ira n o , reco rd ed , g ra m o fo n is a n o , k a d a p r e d s t a v l j a p r e d m e t p r e v o đ e n j a i p r e n o s a , tr a n s f e r a . A l i j o š u v e k n i s a m i m a o n a s lo v , i m a o s a m s a m o s t a t i ­ s t i k u i n e k e b e l e š k e n a j e d n o j j e d i n o j s tr a n ic i . Z a m o l i o s a m b e z s u m n j e z a to š to s u u z e t a u o b z i r s v a a y, z a k o j a u s p u t b e le ž im d a , p o š to s e iz g o v a r a ju k a o / , b a š k a o i r e č k o ja z n a č i ja , p r e d s t a v lja ju p r o b le m n a k o j i ć u se k a s n ije v r a titi. E v o te d r a g e r a č u n i c e N o e l a R a j lij a F i č a [Noel R ile y F itc h ] u k n jiz i Sylvia B each a n d the L o st G eneration, A H isto ry o f L ite ra ry P a ris in the Tw enties & Thirties [ S ilv ija B ič i i z g u b lje n a g e n ­ e r a c ija , I s t o r ij a k n již e v n o g P a r iz a d v a d e s e tih i tr i d e s e tih ] , N e w Y o r k , L o n d o n , 1 9 8 3 . A k o n a v o d im č ita v ta j o d e lja k , to j e z a to što m i j e o n v a ž n iji o d p u k e a r i tm e tik e yes: „One consu ltation w ith Jo yce co n cern ed B e n o it-M e c h in ’s translation o f the fin a l w ords o / U l y s s e s „ a n d h is he a rt w a s g o in g like m a d a n d y e s I s a id Yes I w i l t . The y o u n g m an w a n te d the n o vel to co nclude w ith a f in a l „ y e s “ fo llo w in g the „1 w ill“. E a rlie r J o y c e h a d co n sid ered u sin g „y e s " (wich ap p ea rs 35 4 tim es in the novel) a s h is f in a l w ord, h u t h a d w ritten „1 w ill “ in the d ra ft th a t B eno ist-M echin w a s translating. There fo llo w e d a d a y o f dis­ cussion in w h ich they dra g g ed in a ll the w o r ld ’s g re a t p h ilo so ­ phers. B enoist-M echin, w ho a rg u ed th a t in F ren ch the „ oui “ is stron ger a n d sm oother, w a s m o re p ersu a sive in the p h ilo so p h i­ ca l discussion. „1 w ill „ so u n d s a u th o rita tive a n d Luciferian. „ Yes “, h e argued, is optim istic, an affirm ation to the w o rld b e­ y o n d oneself. Joyce, w ho m a y h a ve c h a n g ed h is m in d ea rlier in the discussion, co n ced ed h ou rs later, „ y e s “, the y o u n g m an w a s right, the b o o k w o u ld en d with „ the m o st p o sitiv e w o rd in the langu ag e “ [ J e d n a k o n s u lt a c ija s a D ž o js o m t ic a la s e B e n o a M e š e n o v o g p r e v o d a p o s le d n jih r e č i u Uliksu: ,,i n je g o v o s rc e u d a r a lo j e k a o lu d o i d a r e k l a s a m D a h o ć u “ . M la d ić j e h te o d a 18 Ža k Derida: U IJK S G RAM O FO N R a b a t e a d a s a č e k a t r e n u t a k , p o p e o s e u s v o ju s o b u , b a c i o p o g le d n a p a p ir s b e le š k a m a , i u s v e s ti m i j e s in u o n a s lo v č i­ j a m i s e k r a t k o ć a u č i n i l a n e o d o l j i v o m , č ij i j e a u t o r i t e t b i o t e l e g r a f s k o g r e d a : l ’o u i dire d e J o y c e [ d a - g o v o r k o d D ž o j ­ sa ]. D a k l e , d o b r o m e r a z u m e t e , k a z i v a n j e da k o d D ž o j s a , a li i g o v o r i l i d a k o j e s e č u je , g o v o re n je d a k o je s e š e t a k a o n e ­ ki n a v o d ili k a o n e k a k a v ž a m o r k o ji s tru ji, k o j i k r u ž i p o la v irin tu u h a , z a š ta z n a m o s a m o k r o z g o v o r k a n je , r e k l a k a z a la , o u ï-d ire, i l i d o s lo v n o č u j- g o v o r , hea rsa y. T im e se m o ž e m o ig ra ti s a m o n a fra n c u s k o m , u z b u n ju ju ć o j i v a v ilo n s k o j h o m o n im iji o n o g ou i sa s a m o j e d n o m ta č k o m n a i, i o u ï s a t r e m o m o d n o s n o d v e t a č k e n a /. T a n e p re v o d ljiv a h o m o n im ija p re se č u je (k ro z r e k la - k a z a la , d a k l e ) n e g o š to s e č i t a o č i m a , w ith th e eyes, d o k o v a p o s le d n j a r e č , e y es, u z g r e d b u d i r e č e n o , p r e d o p u š t a d a g r a f e m y e s b u d e p r o č i t a n n e g o d a s e č u j e . Yes, d a k l e , u U lik s u , m o ž e s a m o d a b u d e b e le g k o ji s e is to v re m e n o iz g o v a r a i p iš e , v o k a l i z o v a n k a o g r a f e m a i n a p is a n k a o f o n e m a , d a , u n e k o j g r a m o fo n is a n o j reči. O u ï-d ire m i s e d a k le u č in i o k a o d o b a r n a s lo v , d o v o l j n o n e p r e v o d l j i v i p o t e n c i ja l n o s p o s o b a n d a o b ja s n i o n o š t o s a m ž c le o d a k a ž e m o D ž o j s o v o m da. R a b a t e m i o d g o v o r i „ d a “ p r e k o t e l e f o n a , n a s l o v j e d o g o v o r e n . N e k o l ik o d a n a k a s n i j e , m a n je o d n e d e lj u d a n a , d o b io s a m n je g o v u d i v n u k n j i g u D žojs, p o r tr e t p is c a u d ru g o m č ita o c u , u k o j o j č e t v r t o p o ­ g l a v lje n o s i n a s lo v : M o lly : o u ï-d ire ( s a t r e m o m ) . „ C u r io u s ro m a n o k o n č a z a v rš n im „ d a “ iz a o n o g a „ h o ć u “ . P r e th o d n o jc D ž o js r a z m iš lja o o to m e d a u p o tre b i „ d a “ ( k o je s e p o ­ ja v lju je 3 5 4 p u t a u r o m a n u ) k a o z a v r š n u r e č , a l i j e n a p i s a o „ h o ć u “ u b e le š k a m a iz k o jih j e B e n o a -M e š e n p r e v o d io . Ž a ­ lim j e u s le d i o č ita v d a n r a s p r a v a u k o j e s u u v u k l i s v e v e l i k e s v e ts k e f i l o z o f e . B e n o a - M e š e n , k o j i j e t v r d io d a j e u f r a n ­ c u s k o m „ o u t j a č e i g l a t k ij e , b i o j e u b e d lj iv i j i u f i l o z o f s k o j r a s p r a v i. „ H o ć u “ z v u č i a u to r i ta ti v n o i lu c i f e r s k i. „ D a “ , t v r ­ d i o je o n , z v u č i o p t im is t ič k i , to j e a f i r m a c ij a u s v e t u i z v a n s a m o g a s e b e . D ž o j s , k o ji j e m o ž d a p r o m e n i o m i š l j e n j e r a n i ­ j e t o k o m r a s p r a v e , n e k o l i k o č a s o v a k a s n ij e p r i z n a o j e , „ d a “ , m la d ić j e u p r a v u , k n jig a ć e se z a v rš iti „ n a jp o z itiv n ijo m r e č j u u j e z i k u “ ]. (S tr. 1 0 9 - 1 1 0 .) Da-govor leod D žo jsa 19 c o in c id en c e , M r B lo o m c o n fid e d to S te p h e n u n o b tru siv e ly [Č u d n a s lu č a jn o s t, p o v e ri se g. B lu m S te fa n u n e n a m e tlji­ v o ] “ , u tre n u tk u k a d a m o rn a r iz ja v lju je d a v e ć p o z n a je S te f a n a D e d a l u s a ; „ co in c id en c e o f m e e tin g “, k a ž e B l u m n e š to p o s le s v o g s u s r e t a s a S te f a n o m . O d l u č i o s a m d a k le d a s a č u ­ v a m ta j n a s l o v u p o d n a s l o v u k a k o b i h t im e u k a z a o n a k o i n ­ c i d e n c i j u , j e r s a m t a d a b i o p o t p u n o s ig u r a n d a n e ć e m o i s ­ p r i č a t i s a s v i m i s t u p r i č u p o d i s t i m n a s lo v o m . A l i t e k k a s n i j e , p r il ik o m j e d n o g is t o t a k o s l u č a j n o g s u ­ s r e t a p o m o m p o v r a t k u i z J a p a n a - Ž a n - M i š e l R a b a t e to m o ž e d a p o s v e d o č i (v o z io s a m s v o ju m a jk u , i k a d a sa m u g l e d a o R a b a t e a is k o č io s a m i z a u to m o b i l a n a t r o t o a r j e d n e p a r i š k e u l ic e ) - z a k lj u č i l i s m o k a k o j e t a s l u č a j n o s t m o r a l a b i t i „ t e l e f o n i r a n a “ n a n e k i n a č i n , p r e m a s t r o g o u tv r đ e n o m p r o g r a m u č i j a j e n u ž n o s t u n a p r e d s n im l je n a k a o n a t e l e f o n ­ s k o j s e k r e t a r i c i , p a i a k o j e p r o š l a k r o z m n o g o b r o j n e ž ic e , m o r a l a s e n a k r a j u s p o j it i u n e k o j c e n t r a l i i p o k r e n u t i n a s , i j e d n o g i d ru g o g , j e d n o g z a je d n o s a d ru g im ili je d n o g a k a d ru g o m , je d n o g p re d ru g o g , a d a n ik a k v a z a k o n s k a p r ip a d ­ n o s t n i k a d a n e b u d e p r ip i s a n a . M e đ u ti m , p r i č a o k o r e s p o n ­ d e n c ij a m a , p r e p i s k a m a i t e l e f o n u n e z a v r š a v a se o v d e . R a ­ b a te j e n e z n a m k o m e m o r a o te l e f o n o m d a j a v i m o j n a s lo v , i to j e i z a z v a l o iz v e s n a s p e c i f ič n o d ž o j s o v s k a i z o b l i č e n j a p r o ­ g r a m i r a n a u c e n t r a l i s tr u č n j a k a , j e r s a m j e d n o g a d a n a p r im io p i s m o o d K l a u s a R a j h a r t a , n a p a p i r u s a z a g l a v l j e m N in th I n ­ te r n a tio n a l J a m e s J o y c e S y m p o s iu m , i z k o j e g ć u n a v e s t i s a m o o v a j o d lo m a k : „1 a m v e ry c u rio u s to k n o w a b o u t y o u r L u i/O u i’s w h ich c o u ld b e s p e lt L o u is a s w e ll I su p p o se. A n d the L o u is ’ h a v e n o t y e t b e e n d e te c te d in J o y c e as f a r a s I know. T h u s it so u n d s p r o m is in g fr o m e v e r y a n g le [ V e o m a m e z a n i m a d a s a z n a m s v e o v a š e m L u i /O u i, š to b i s e m o g lo , p r e t p o s t a v l j a m , i z g o v o r i ti i k a o L u j . K o l i k o m i j e p o z n a to , L u j jo š n ije p ro n a đ e n k o d D ž o js a . D a k le , o b e ć a v a u s v a k o m p o g le d u ]“ . P o s to ji b a re m je d n a s u š tin s k a ra z lik a iz m e đ u R a b a te a , R a j h a r t a i m e n e , k a o i i z m e đ u s v ili v a s i m e n e , a to j e r a z l i ­ k a u s t r u č n o s t i . V i s te s v i z n a l c i , p r i p a d a t e j e d n o j s a s v i m iz u z e tn o j in s titu c iji. O v a in s titu c ija n o s i im e o n o g a k o j e u č in i o s v e , a to j e i s a m r e k a o , k a k o b i o n a p o s t a l a n e o p h o d ­ n a i r a d i l a v e k o v im a , k a o k a k v a n o v a V a v i lo n s k a k u l a k o j a b i t r e b a l o d a „ s tv o r i j e d n o i m e “ ; o n a n o s i i m e č o v e k a k o j i j e 20 Žak Derida: ULIKS G RAM O FO N u č in io s v e n e b i l i s tv o r i o j e d n u m o ć n u m a š i n e r i j u č i t a n j a , p o t p is i v a n j a i p r e m a p o t p i s i v a n j a u s l u ž b i s o p s t v e n o g i m e n a , „ p e č a t a “ i l i „ p a t e n t a “ . A l i to j e i i n s t i t u c i j a z a k o j u j e o n , k a o B o g z a V a v ilo n s k u k u lu , o d s a m o g p o č e tk a s v e č in io k a k o b i p o s ta la n e m o g u ć a i n e v e ro v a ln a , k a k o b i j e u n a p r e d u n i š tio , p a č a k m i n i r a o i s a m p o j a m s tr u č n o s ti n a k o j e m b i n je n a z a k o n ito s t je d n o g a d a n a m o g la d a se z a s n iv a , b ilo d a s e r a d i o p o d o b n o s t i p r e m a z n a n j u i li o p o d o b n o s t i p r e m a u m e š n o s ti. P r e n e g o š to s e v r a t i m o n a p i t a n j e š t a to v i i j a o v d e r a d i ­ m o , p o š to j e n a š a s tr u č n o s t, o d n o s n o n e s tr u č n o s t , p r o v e r e n a , j o š n e k o v r e m e o s t a j e m n a t e l e f o n s k o j v e z i , p r e n e g o š to p re k in e m je d a n m a n je -v iš e te le p a ts k i ra z g o v o r s a Ž a n - M iš e l R a b a te o m . D o s a d a s m o s a k u p lja li p is m a , p o š ta n s k e k a r t e , t e le ­ g r a m e , p i s a ć e m a š i n e itd . D a k a k o , t r e b a i m a t i n a u m u d a , a k o j e B d en je F in e g a n a n a j v i š a v a v i l o n i z a c i j a j e d n o g p e n m a n a i j e d n o g p o stm a n a , m o t i v p o š t a n s k e r A z l i k e 3, m o t i v d a lj in s k o g u p r a v l j a n j a i t e l e k o m u n i k a c i j e u v e l i k o j e n a d e lu v e ć i u U liksu . I t o s e p r im e ć u j e u p r a v o , k a o i u v e k , u b e z ­ d a n u . N a p r i m e r , u The w e a re r o f th e cro w n: „ U n d e r th e p o rch o f th e g e n e r a l p o s t o ffice s h o e b la c k s c a lle d a n d p o l ­ ished. P a r k e d in N o r th P rin ce 's s tr e e t H is M a je s ty 's v e r m i­ lion m a ilca rs, b e a r in g on th eir s id e s th e ro ya l in itia ls , E .R ., re ce ive d lo u d ly flu n g sa c ks o f letters, p o stc a rd s, lette rc a rd s, pa rcels, in s u r e d a n d p a id , f o r local, p ro vin cia l, B r itis h a n d o v e rse a s deliv ery. \K ru n o n o sa c : „ P o d t r e m o m g l a v n e p o š t e 3 La d iffé ra n c e . - R e č j e o D e r i d i n o m i z r a z u „ l a d i f f é r a n c e “ z a o z n a k u n e s v o d lj iv e r a z l i č i t o s t i , „ d i f e r a n c i j e “ k a o o d s tu p a n ja u p r o s t o r u ( ra z m a k a , r a z m ic a n ja ) i v r e m e n u ( k a š n ­ je n ja , o d la g a n ja ) , „ s ta r ij e “ i n a č e l n o r a z l ič ite o d t r a d i c i o n a l n o g p o jm a r a z l ik e ( d if e r e n c ije , „ la d i f f é r e n c e “ ). U f r a n c u s k o m se o v a j n e o lo g i - z a m m o ž e p r o č ita ti, a li s e n e m o ž e č u t i k a o r a z ­ lič it, p r ip a d a ju ć i i t im e f e n o m e n u p i s m a . V. „ L a d i f f é r a n c e “ u M arg es de la p h ilo so p h ie (P a ris : M in u it , 1 9 7 2 ), 3 - 2 9 . O p o š ­ ta n sk o j r A z li c i - p is m e n o j p o š il j c i k o j a u r a z m a k u i o d l a g a n j u n e m o r a s t i ć i n a s v o je o d r e d i š t e , š to j e , p o D e r i d i , n a č e l o s v a k o g p is a n o g z n a k a , p a i z n a k a u o p š te , v . L a ca rte p o s ta le de S o cra te à F r e u d e t au-d elà ( P a r i s : F la m m a r io n , 1 9 8 0 ) . - Prim. prev. D a-govor ko d D žo jsa 21 č i s t a č i c i p e l a s u v i k a l i i g l a n c a li . P a r k i r a n a u N o r t P r in s u l i ­ c i, j a r k o c r v e n a p o š t a n s k a k o l a N j e g o v o g V e l ič a n s tv a , k o j a s u s a s tr a n e n o s il a k r a lje v s k e i n ic ij a le , E . R ., p r im a la s u b u č n o b a c a n e v re ć e sa p is m im a , p o š ta n s k im k a rta m a , d o p is ­ n i c a m a , p a k e ti m a , p r e p o r u č e n i m i p o u z e ć e m , z a m e s n u i s ­ p o ru k u , is p o ru k u u u n u tra š n jo s ti, u B rita n iji i u p r e k o ­ m o r s k i m z e m l j a m a . ] “ ( 1 1 8 ) . T a t e h n o l o g i j a „ re m o te c o n t r o t , k a k o s e n a e n g le s k o m z o v e d a lj in s k i u p r a v l j a č z a t e l e ­ v i z o r , n i je s p o lj a š n j i č in i la c k o n t e k s t a , o n a s e t ič e u n u t r a š ­ n j o s t i č a k i n a j e l e m e n t a m i j e g s m i s la , s v e d o i s k a z a i li u p i s a s k o r o i n a j m a n j e r e č i , s v e d o g r a m o f o n ij e r e č i da. E t o z a š t o k r u ž n o l u t a n j e p o š t a n s k e k a r t e , p i s m a i li t e l e g r a m a p r e m e š t a o d r e d iš ta sa m o k ro z n e p re s ta n o b ru ja n je je d n e te le fo n s k e o p s e s i j e , i li j o š , a k o u z m e t e u o b z i r g r a m o f o n i l i t e l e f o n s k u s e k r e t a r ic u , j e d n e t e l e g r a m o f o n s k e o p s e s i j e . A k o s e n e v a r a m , p r v i t e l e f o n s k i p o z i v n a j a v l j e n j e o v im B l u m o v im r e c i m a : „ B e tte r p h o n e h im up f i r s t [ B o lje m u p r ­ v o t e l e f o n i r a j ] “ , u o d l o m k u n a s l o v l j e n o m ( 1 2 4 ) „ A n d it w a s th e f e a s t o f the P a sso v e r [I b e š e s v e t k o v i n a P a s h e ] “ . N e š t o p re to g a o n j e p o m a lo m e h a n ič k i, k a o n e k a k v a g ra m o fo n s k a p l o č a , p o n a v l j a o z a J e v r e j in a n a j o z b i l j n i j u m o l i t v u , o n u k o j a s e n i k a d a n e b i s m e l a m e h a n i č k i p o n a v l j a t i i li g r a m o f o n i s a ti, „S h em a Is r a e l A d o n a i E lo h e n u “. A k o s e ta j e le m e n a t i z v u č e m a n j e - v i š e z a k o n i t o ( je r s v e j e z a k o n ito i n iš ta n ije z a k o n ito k a d a se n e k o lik o o d e lja k a iz d v o ji p o d iz g o v o ro m n a ra tiv n e m e to n im ije ) iz n a jja s n ije i z l o ž e n o g z a p le ta u t e k s t u , o n d a s e m o ž e g o v o r it i o t e l e f o n ­ s k o m S h e m a Is r a e l i z m e đ u B o g a , n a b e s k o n a č n o m o d s t o ­ j a n j u ( „ a lo n g d ista n ce call, a c o lle c t c a ll fr o m o r to th e c o l­ le c to r o f p r e p u c e s [ m e đ u g r a d s k i r a z g o v o r , p o z i v k o j i p l a ć a p r i m a l a c , o d i li z a s k u p lj a č a p r e p u c i j u m a ] “ ) , i I z r a e la . S h e ­ m a Is r a e l z n a č i , z n a te t o , p o z i v I z r a e lu , s lu š a j, I z r a e le , h a lo , I z r a e l, n a im e I z r a e la , a p re so n to p e r s o n c a ll [ li č n i p o z iv ] . S c e n a „b ette r p h o n e h im u p f i r s t o d v i j a s e u p r o s t o r i j a m a d n e v n i k a Telegram ( a n e Tetra gram ) i B l u m u p r a v o z a s t a je d a p o g l e d a n e k u v r s t u p i s a ć e m a š i n e , il i t a č n i je m a š i n e z a s l a g a n j e t e k s t a , t i p o g r a f s k u m a t r i c u ( M e s ta y e d in h is w a lk to w a tc h a ty p e se tte r n e a tly d istr ib u tin g typ e [ Z a s t a o j e u š e tn ji d a p o g le d a k a k o s lo v o s la g a č u re d n o ra s p o r e đ u je s l o g ] “ ) . A p o š to p r v o č i t a u n a t r a š k e („ R ea d s it b a c k w a r d f i r s t ) , s k la p a ju ć i im e P a tris D ig n a m , o č e v o im e , P a tris , s 22 Žak Derida: U U K S G RAM O FO N d e s n a n a l e v o , s e ć a s e s v o g a o c a k o j i j e č it a o h a g a d u u i s t o m sm e ru . U to m o d e ljk u u z P a tris a b is te m o g li d a p r a t i te č ita v n iz o č e v a , d v a n a e s t J a k o v l j e v i h s i n o v a it d ., a r e č „ p ra c tic e [ o b ič a j; v e ž b a n j e ] “ d v a p u t a s k a n d u j e t u p a t r i s t i č k u l i t a n i j u („Q u ickly h e d o e s it. M u s t requ ire so m e p r a c tic e [ B r z o r a d i . M o r a b i ti d a z a t o t r e b a v e ž b e j “ . A d v a n a e s t r e d o v a n i ž e : „H o w q u i c k l y h e d o e s th a t j o b . P r a c tic e m a k e s p e r f e c t I K a k o m u p o s a o b r z o id e . V e ž b a n j e d o v o d i d o s a v r š e n s t ­ v a ] “ ). S k o r o o d m a h z a t i m č i t a m o : „ B e tte r p h o n e h im up first“ : „p lu tô t un c o u p d e té lép h o n e p o u r c o m m e n c e r“, „ b o ­ lje j e p o z v a t i t e l e f o n o m z a p o č e t a k “ , k a ž e f r a n c u s k i p r e v o d . R e c im o : p o z v a t i t e l e f o n o m , r a d i j e , z a p o č e ta k . N a p o č e t k u je, z a is ta , t r e b a l o d a b u d e n e k o l i k o t e l e f o n s k i h p o z i v a . P r e d e la , i li r e č i , t e l e f o n . U p o č e t k u b e š e t e l e f o n . Č u j e m o d a k le k a k o n e p r e s t a n o o d z v a n j a ta j t e l e f o n s k i p o te z ( p o z i v ) k o ji s e i g r a b r o j k a m a , n a i z g l e d s l u č a j n im , a li o k o j i m a b i s e m o g lo t o l i k o t o g a r e ć i. O n u s e b i s a d r ž i o n o d a n a k o j e s e p o la k o v r a ć a m o , k r u ž e ć i o k o n j e g a . P o s t o ji v i š e m o d a l i t e t a ili t o n a l i t e t a t e l e f o n s k o g d a , a l i j e d a n o d n j ih n a p r o s t o i z n o ­ v a b e le ž i, n e g o v o r e ć i n i š t a d r u g o , d a j e n e k o tu, p r i s u t a n , d a o s lu š k u j e n a d r u g o m k r a j u ž ic e , s p r e m a n d a o d g o v o r i , a h u to m t r e n u t k u n e m a d r u g o g o d g o v o r a o s i n i s p r e m n o s t i d a o d g o v o r i ( h a l o , d a : č u j e m , s h v a t a m d a s i ta m o , s p r e m a n d a p ro g o v o riš u tre n u tk u k a d a j a b u d e m s p re m a n d a g o v o r im sa to b o m ) . U p o č e t k u b e š e t e l e f o n , d a , u p o č e t k u t e l e f o n s k o g p o z iv a . N e k o l ik o s t r a n i c a p o s le d e l a „ S h em a I s r a e T i p r v o g t e l e ­ fo n sk o g p o z iv a , o d m a h p o s le n e z a b o ra v n e s c e n e s a O h a jo m p o d n a s l o v o m M e m o r a b le B a ttle s R e c a lle d [ S e ć a n j a n a s la v n e b i tk e ] ( d o b r o s h v a ta t e d a o d O h a j a d o B a ttle Tokio g la s p u t u j e v e o m a b r z o ) i z v e s n o t e l e f o n s k o y e s o d z v a n j a u z je d n o „ B i n g b a n g “ k o j e p o d s e ć a n a s tv a r a n je v a s i o n e . J e d a n m ero d a v an p ro fe so r u p ra v o je p ro ša o , A P e r fe c t c r e tic l the p r o fe s s o r sa id . Long, s h o r t a n d lo n g [ S a v r š e n a k r i t s k a s to p a ! R e č e p r o f e s o r . D u g i , k r a t k i i d u g i ] “ , p o s l e u z v i k a J n O h io ! “ „ M y O h io ! [U O h a jo ! M o j O h a j o ! ] “ . Z a t i m s e , n a p o č e tk u O H a r p E o lia n [O E o l o v a h a r f o ] č u je z v u k z u b a k o |i c v o k o ć u u u s t i m a k a d a k r o z n j i h p r o đ e „ d e n ta l f l o s s Ik o n a c z a z u b e ] “ ( a a k o v a m k a ž e m d a s a m o v e g o d i n e , p r e T o k i ja , i š a o u O k s f o r d , O h a jo , i d a s a m č a k k u p i o „d en ta l flo s s “ - o d n o s n o E o l o v u h a r f u - u j e d n o j a p o t e c i u I t a c i , Da-govor k o d D žo jsa 23 n e ć e te m i v e ro v a ti. P o g re š ić e te , j e r to j e is tin a i m o ž e se p r o v e r i t i ) . K a d a u u s t i m a „ re so n a n t u n w a s h e d tee th [ n e o ­ p r a n i z u b i k o j i c v o k o ć u ] “ t r e p e r e n a „ d en ta l f lo s s “, č u j e s e „ B in g b a n g , b a n g b a n g B l u m t a d a tr a ž i d a te l e f o n i r a : „ / j u s t w a n t to p h o n e a b o u t a n a d [ S a m o ž e l i m d a t e l e f o n i r a m p o v o d o m n e k o g o g l a s a ] “ . Z a t i m „ The te lep h o n e w h ir r e d in ­ sid e [ T e le f o n j e z a z u j a o u n u t r a ] “ . O v o g a p u t a E o l o v a h a r f a n i j e d e n ta l f lo s s n e g o t e l e f o n č i j i s u k a b l o v i n a d r u g o m m e s t u n a v e l co rd s [ p u p č a n e v r p c e ] k o j i s p a ja j u s a E d e n o m . Tw en ty eig h t... N o, tw en ty ... d o u b le fo u r... Yes. [ D v a d e s e t o s a m . . . N e , d v a d e s e t . . . d v a p u t a č e t v o r k a . . . D a .] “ . N e z n a s e d a li t o Yes p r i p a d a m o n o l o g u , č im e d o k a z u j e p r i s u s t v o d r u g o g u s e b i ( d a , to j e z a is t a ta j b r o j) i l i v e ć g o v o r i n e k o m d r u g o m n a o n o m k r a j u ž ic e . I t o s e n e m o ž e z n a ti . K o n t e k s t j e o d s e č e n , t o j e k r a j o d e ljk a . A l i n a k r a j u s le d e ć e g o d l o m k a ( S p o t the W inner) t e l e f o n ­ s k o y e s p o n o v o o d j e k u j e u s a m i m p r o s t o r i j a m a T e leg ra m a : Yes... E v e n i n g T e l e g r a p h here, M r B lo o m p h o n e d fr o m the in n e r office. Is the boss... ? Yes, T e le g r a p h . .. To w h ere? A h a ! W h ich a u c tio n ro o m s? ... A h a ! I see... R ig h t. I ’ll ca tc h him. [O tk rijte p o b ed n ik a : ( . . . ) D a , o v d e I v n in g Telegraf, t e l e f o n i r a o j e g . B l u m i z u n u t r a š n j e k a n c e l a r i j e . D a li j e š e f . . . ? D a , T eleg ra f... K u d a ? A h a ! K o je p r o s t o r i j e z a a u k ­ c iju ? . . . A h a ! S h v a t a m . . . U r e d u . N a ć i ć u g a .] “ . U v iš e n a v ra ta n a z n a č e n o j e d a te le fo n s k i p o z iv d o la z i izn utra . ,JMr B loom ... m a d e f o r th e i n n e r d o o r“ k a d a h o ć e d a t e l e f o n i r a ; z a t i m „ T he te le p h o n e w h ir r e d in s id e “ , i n a k r a j u „M r B lo o m p h o n e d fr o m th e i n n e r o ffice“. T e l e f o n s k a u n u t r a š n j o s t , d a k le : j e r p r e b i l o k a k v o g o d r e đ e n j a k o j e to i m e n o s i u n a š e v r e m e , t e l e f o n s k a te c h n e d e l u j e u n u t a r g la sa , o n a u m n o ž a v a p is a n je g la s o v a b e z in s tru m e n a ta , r e ­ k a o b i M a la r m e , o n a j e m e n t a l n a t e l e f o n i j a k o j a , u p i s u j u ć i d a l j i n u , r A z l i k u i r a z m a k u p h o n e , i s to v r e m e n o u v o d i , z a b ra n ju je i o m e ta m o n o lo g k o ji g o v o ri o s e b i i z a se b e . I s t o v r e m e n o , j e d n i m u d a r c e m , i j e d n i m p o z iv o m , o d p r v o g te le fo n s k o g p o z iv a i o d n a jje d n o s ta v n ije v o k a liz a c ije , o d j e d n o s l o ž n o g p r iv i d n o u m e t n u t o g „da“, ,y e s “, „ay“. A f o r ­ tio ri t o v a ž i i z a „ d a , d a “ , k o j e z a s t u p n i c i s p e e c h a c t t e o r i je d a j u k a o p r i m e r p e r f o r m a ti v a , a M o l i i h p o n a v l j a n a k r a j u s v o g t o b o ž n j e g m o n o lo g a , u o n o m Yes, Yes, I do, p r i s t a j u ć i n a b ra k . K a d a g o v o rim o m e n ta ln o j te le f o n iji, o d n o s n o o 24 Žak Derida: ULIKS G RAM O FO N m a s t u r b a c ij i , i m p l i c i t n o n a v o d i m „ t h e s i n s o f t h e p a s t : f in a m e d l e y o f v o ic e s ,) H e w e n t th ro u g h a fo r m o f c la n d e s tin e m a r r ia g e w ith a t le a s t o n e w o m a n in th e s h a d o w o f th e B la c k C h u rch . U n sp e a k a b le m e s s a g e s h e te le p h o n e d m e n ­ ta lly to m iss D u n n e a t an a d d re ss in d 'O lier S tre e t w h ile h e p r e s e n te d h im s e lf in d ec e n tly to th e in stru m e n t in th e c a ll box. | g r e s i p r o š l o s t i : (u m e ša v in i g la so v a ) U s e n c i C r n e c r k v e s k lo p io j e n e k a k a v ta jn i b r a k b a r e m sa je d n o m ž e n o m . U d u h u j e te le fo n ira o n e iz re c iv e p o r u k e g o s p o đ ic i D a n n a n e k u a d r e s u u D ’O l i je u l i c i d o k s e u te le f o n s k o j g o v o r n i c i n e p r i s to j n o p o k a z i v a o p r e d a p a r a t o m . ] “ ( 4 9 1 - 4 9 2 ) . T e le fo n s k o ra s p ro s tira n je n a ro č ito j e u p e č a tljiv o u s c e n i p o d n a s l o v o m A D is ta n t Voice [ G l a s i z d a lj in e ] , U n j o j s e u k r š t a ju s v e n i ti n a š e m r e ž e , p a r a d o k s i m e r o d a v n o s t i i i n s t i ­ tu c ije , k o je s u o v d e p r e d s ta v lje n e u lik u p r o f e s o r a i, u s v a k o m s m i s lu te r e č i , p o n a v lja n je ,y e s “, i z m e đ u o č i j u i u š i ­ j u , e y e s a n d ea rs. S v i t i t e l e f o n s k i k o n c i m o g u s e p o v u ć i j e d n i m j e d i n i m o d e ljk o m : „A DISTANT VOICE - I ’ll a n sw e r it, the p ro fe sso r s a id g o in g . ( . . . ) H e llo ? E v e n i n g T e l e g r a p h h ere... H e llo ? ... W h o 's th e ­ re?... Yes... Yes... Yes... ( . . . ) The p r o fe s s o r cam e to th e in n e r d o o r ( o p e t ’ in n e r ’) . B lo o m is a t th e teleph on e, h e sa id . [GLAS IZ DALJINE - J a ć u o d g o v o r it i, r e č e p r o f e s o r p o l a z e ć i. ( . . . ) - H a lo ? I v n in g T e le g ra f o v d e .. . H a l o ? K o j e t a m o ? ... D a ... D a .. . D a ... ( . . . ) P ro fe s o r d o đ e d o u n u tra š n jih v r a ta ( ...) - B l u n i j e n a te l e f o n u , r e č e . ] “ ( 1 3 7 - 1 3 8 ) . B l u m - j e - n a - t e le f o n u . P r o f e s o r t a k o o d r e đ u j e j e d n u n a r o č ilu s i t u a c i j u u t o m t r e n u t k u u p r i č i , s u m n j e n e m a ; m e đ u t i m k a o i u v e k u s t e r e o f o n i j i t e k s t a k o j i d a je v i š e ž i v o s t i s v a ­ k o m is k a z u i u v e k o m o g u ć a v a m e to n im ijs k e p r e tp o s ta v k e , a jn n i s a m j e d i n i č i t a l a c D ž o j s a k o j i i m s e p r e p u s t i o , n a i s ­ t o v r e m e n o z a k o n i t i n e z a k o n i t, d o z v o l j e n i n e d o p u š t e n n a č i n o n ta k o đ e im e n u je B lu m o v u n e p ro m e n ljiv u s u š tin u . T o se m o ž e p r o č i t a t i i z o v e n a r o č i te p a r a d i g m e : he is a t th e te le ­ p h o n e , o n j e u v e k t a m o , o n p r i p a d a te l e f o n u , o n j e i s t o v r e ­ m e n o z a n je g a p r ik o v a n i n je m u n a m e n je n . N j e g o v o b ić e D a-govor kod D žo jsa 25 j e s t e b i ć e - n a - t e l e f o n u . O n o j e p r i k l ju č e n o n a m n o š t v o g l a s o ­ v a il i a p a r a t a k o j i a u t o m a t s k i o d g o v a r a j u . N j e g o v o t u - b i ć e j e s t e b i ć e - n a - t e l e f o n u , o n o j e b i ć e z a t e l e f o n , k a o š to H a j d e g e r g o v o r i o b i ć u z a s m r t D a sein a . I n e i g r a m s e k a d a k a ž e m : H a j d e g e r o v D a se in t a k o đ e z n a č i b i t i - p o z v a n , u v e k t o z n a č i , k a ž e n a m S e in u n d Z eit, i k a o š to m e j e p o d s e t i o m o j p r i j a t e l j S e m V e b e r, D a s e in k o j i d o s e ž e s a m o g a s e b e t e k n a P o z i v ( d e r R u j), n a p o z i v k o j i d o l a z i i z d a le k a , k o j i n i je n u ž n o u p u ć e n r e c i m a , i k o j i n a i z v e s t a n n a č i n n i š t a n e k a ž e . U t u a n a l i z u b i s e d o u d e ta l j m o g l o u k l o p i t i č i t a v o p e d e s e t s e d m o p o g l a v l j e S e in u n d Z e it, k o j e g o v o r i o d e r R u f, n a p r im e r , u v e z i s a r e č e n i c a m a k a o š to s u s le d e ć e : D e r A n g e r u fe n e ist e b e n d ie se s D a s e in ; a u fg e r u fe n z u s e in e m e ig e n ste n S e in k ö n n e n (S ic h -v o r w e g ...) U n d a u f g e r u fe n is t d a s D a s e i n d u r c h d e n A n r u f a u s d e m V e r fa lle n in d a s M a n ...: p o z v a n i j e u p r a v o ta j Dasein-, s a z v a n , iz a z v a n , p r i z ­ v a n k a n a jč is tijo j m o g u ć n o s ti s v o g a b ić a (p re d s o b o m ). I D a se in j e n a ta j n a č in p r i z v a n o v i m p o z iv o m , p o č e v o d p a d a u b e z l i č n o , i li i z v a n n j e g a . . . N e m a m o , n a ž a l o s t, v r e m e n a z a t u a n a l i z u , b i l o u n u ta r , b i l o iz v a n ž a r g o n a E ig en tlich lceit [ a u ­ te n tič n o s ti] , n a k o ji o v a j [ fra n k fu rts k i] u n iv e r z ite t č u v a iz v e s n e u s p o m e n e .4 B lo o m is a t telep ho ne, h e said. Teli h im g o to hell, th e e d ito r s a i d p ro m p tly . X is B u rk e ’s p u b lic -h o u se , see? [ - B l u m j e n a te l e f o n u , r e č e . R e c i m u d a id e d o đ a v o la , o b r e c n u s e u r e d n ik . X j e B e r k o v a g o s ti o n i c a , r a z u m e t e ? ] “ B l u m j e n a t e l e f o n u , p r i k l j u č e n n a m o ć n u m r e ž u o k o jo j ć u z a n e k o l i k o t r e n u t a k a p o n o v o g o v o r it i. O n p o s v o jo j s u š ­ tin i p r ip a d a je d n o j p o lite le fo n s k o j s tru k tu ri. A li o n j e n a t e l e f o n u , š to z n a č i d a g a i o č e ku je m o n a te l e f o n u . K a d a k a ž e „ B l u m j e n a t e l e f o n u “ , k a o š to b i h j a s a d m o g a o r e ć i „ D ž o j s j e n a t e l e f o n u “ , p r o f e s o r k a ž e : o n č e k a d a m u s e o d g o v o r i, a 4 R e č j e o k n jiz i j e d n o g o d p r e d s ta v n i k a tz v . f r a n k f u r ts k e k r iti č k e te o r ije , T e o d o r a A d o m u i n je g o v o j k r iti c i H a j d e g e r a k r o z „ ž a r g o n a u te n t ič n o s ti“ , k a k o i g l a s i n a s lo v te A d o m o v e k n j ig e . P rim . prev. 26 Žak Derida: U U K S G RAM O FO N i z d a v a č - k o j i o d l u č u j e o t o m e š t a ć e b iti s a t e k s t o m , h o ć e li s e s a č u v a t i , k o j a j e n j e g o v a i s t i n a - t o n e ž e li d a u č i n i , i o v d e g a š a l j e u p a k a o , d o l e , u V erfa lle n , u p a k a o c e n z u r is a n ih k n j ig a . B lu m č e k a d a m u s e o d g o v o r i, d a m u s e k a ž e „ h a lo , d a “ . O n t r a ž i d a m u s e k a ž e da, da, d a se p o č n e t e l e ­ f o n s k im d a k o j e u k a z u je d a z a is t a p o s t o j i d r u g i g l a s , i l i t e l e ­ fo n sk a s e k re ta ric a , a u to m a t k o ji o d g o v a ra sa d r u g o g k r a ja ž ic e . K a d a n a k r a j u k n jig e M o li k a ž e „ d a , d a “ , o n a o d g o v a r a n a m o lb u , a li n a m o l b u k o j u s a m a u p u ć u je . O n a j e n a t e l e ­ f o n u , č a k i u k r e v e t u , o n a tr a ž i, o n a č e k a d a se o d n j e t r a ž i, p r e k o t e l e f o n a ( je r j e s a m a ) d a k a ž e „ d a , d a “ . A t o š t o o n a to tr a ž i „ w ith m y e y e s [ s v o ji m o č i m a ] “ , n e s m e t a j o j d a b u d e u a t e l e f o n u , n a p r o t i v : „ . . . w e ll a s w e ll h im a s a n o th e r a n d th en I a sk e d h im w ith m y eyes to a s k a g a in y e s a n d th e n h e a s k e d m e w o u ld I y e s to sa y y e s m y m o u n ta in flo w e r a n d f i r s t I p u t m y a rm s a r o u n d h im y e s a n d d re w h im d o w n to m e s o h e c o u ld f e e l m y b rea sts a ll p e r fu m e y e s a n d h is h e a r t w a s g o ­ in g lik e m a d a n d y e s I s a id y e s I w ill Yes. [... p a d o b r o 011 ili n e k o d ru g i i o n d a g a u p ita h s v o jim o č im a d a p o n o v o p ita d a i o n d a m e u p i ta d a li b i h d a k a ž e m d a m o j p l a n i n s k i c v e t e i n a jp r e g a o b g r li li r u k a m a d a i p r i v u k o h g a d o le k s e b i t a k o d a o s e ti m o j e g r u d i s v e m i r i s n e d a i n j e g o v o s r c e j e l u p a l o k a o lu d o i d a r e k o h d a h o ć u D a .] “ P o s l e d n j e Yes, p o s l e d n j u r e č , e s h a t o l o g i j u k n j i g e , s h v a ­ ti ć e m o s a m o čita n je m , j e r p o s l e d n j e Yes se r a z l i k u j e o d o s ­ ta lih p o j e d n o m n e č u jn o m v e l i k o m s l o w , k a o š to j e i s v e o s ­ ta lo n e č u j n o , i s a m o j e v id lj iv o , š t o p r e d s t a v l j a d o s l o v n o , i s lo v n o , o t e l o v l j e n j e d a u o k u j e z i k a , o t e l o v lj e n je y e s u eyes. L a n g u e d ' o e i l 5. J o š n e z n a m o š ta z n a č i y e s i k a k o t a m a l a r e č , a k o j e r e č , d e js t v u je u j e z i k u i o n o m e š to m i r n e d u š e n a z i v a m o g o v o r ­ n im č in o v i m a . N e z n a m o d e l i li o n o i š t a s a b i l o k o j o m d r u ­ g o m r e č j u u b i l o k o j e m j e z i k u , d e l i li iš t a m a k a r i s a „ n e “ , k o je m u s ig u r n o n i j e s im e tr i č n o . N e z n a m o d a li p o s t o j i n e k i g r a m a t i č k i , s e m a n t i č k i , l i n g v i s t i č k i , r e t o r i č k i i li f i l o z o f s k i p o ja m o s p o s o b l j e n z a ta j d o g a đ a j o b e l e ž e n k a o y e s . O s t a v i - 5 J e z ik o k a : o v d e se a u to r p o i g r a v a h o m o f o n ijo m r e č i o eil ( o k o ) i o il ( d a ) . V. o b ja š n je n je u z n a p o m e n u 3 u p o g l a v l j u I. Prim .prev. Da-govor k o d D žo jsa 27 m o to n a t r e n u t a k . P o n a š a j m o s e ( a to n i j e s a m o p r e t p o ­ sta v k a ) ka o d a n a s to n e s p re č a v a d a ra z u m e m o š ta je d n o d a z a p o v e d a . T e ž a p i t a n j a ć e m o p o s t a v i t i k a s n ij e , a k o b u d e m o im a li v re m e n a . D a re č e n o p re k o te le fo n a m o ž e u je d a n m a h d a b u d e p r o ž e to m n o g im in to n a c ija m a , i v e lik i s te r e o f o n s k i ta la s i p o ja č a v a ju u p ra v o o n a n jih o v a s v o js tv a k o ja o d r e đ u ju r a z ­ l ik e . M o ž e i z g l e d a t i d a s e o n e o g r a n i č a v a j u n a u z v i k , n a m e h a n i č k i k v a z i s i g n a l k r o z k o j i s e i s p o l j a v a b i lo p u k o p r i ­ s u s t v o D a s e in a s a g o v o m i k a n a d r u g o m k r a j u ž i c e ( h a l o , d a . . . ) b i l o p a s i v n a p o s l u š n o s t s e k r e t a r ic e i li p o d r e đ e n e o s ­ o b e , s p re m n e d a z a b e le ž i n a re d b e k a o n e k a k v a m a š in a z a s k la d i š t e n j e p o d a ta k a : ,,yes, s ir “, ili p a k o s o b e k o j a ć e o s ta t i n a t o m e d a d a j e č is t o i n f o r m a t i v n e o d g o v o r e : „yes, sir; no, sir“. T o j e j e d a n o d m n o š t v a p r im e r a . N a m e m o g a b i r a m o d o n i h m e s t a g d e n a s p i s a ć a m a š i n a i n a z iv h .e .l .y . ’ s d o v o d e d o p o s le d n je g p r e d m e ta u to m t e h n ič k o - te le k o m u n ik a c io n o m p r e d v o r ju ili p r e d g o v o r u , d o v o d e n a s d o je d n o g g r a m o f o n a , i to u t r e n u t k u k a d a g a p r i k l ju č u j u 11a m r e ž u p r o ­ r o k a I li je . E v o t o g t r e n u t k a ( a l i j a , n a r a v n o , r a z d v a j a m i i z d ­ v a ja m , f i l t r i r a m š u m ) : „ M iss D u n e h i d th e C a p e l s tr e e t lib r a r y c o p y o / 'T h e W o m a n i n W h i t e f a r b a c k in h e r d ra w e r a n d r o lle d a sh e e t o f g a u d y n o te p a p e r in to h e r typewriter. Too m u c h m y stery b u sin e ss in it. I s he in lo ve w ith th a t on e, M a r io n ? C h a n g e it a n d g e t a n o th e r b y M a r y C e c il H a ye. ' The d is k s h o t d o w n the g ro ov e, w o b b le d a w hile, c e a se d a n d o g le d th em : six. M is s D u n n e c lic k e d on th e keyb oa rd : - 1 6 ju n e 19 04 ( s k o r o 8 0 g o d in a ) . F iv e ta llw h ite h a tte d sa n d w ic h m e n b e tw e en M o n y p e n y ’s co rn er a n d the sla b w h ere W olfe Tone's sta tu e w a s not, e e le d th em selv es tu rn in g h . e . l . y ’s a n d p lo d d e d b a c k a s th ey h a d com e. ( . . . ) The te le p h o n e ra n g ru d e ly b y h e r ear. H ello . Yes, sir. N o, sir. Yes, sir. I ’ll rin g th em u p a fte r fiv e . O n ly th o se two, sir, f o r B e lfa st a n d L iverp o o l. A ll right, sir. Then I c a n g o a fte r s ix i f y o u 're n o t back. A q u a rte r a f­ 28 Žak Derida: ULIKS GRAM O FON ter. Yes, sir. Tw en ty s e v e n a n d six. I ' l l te ll him. Yes : o n e , s e ­ ven, six. S h e sc rib b le d th ree fig u r e s on a n envelo ppe. M r B o y la n ! H e llo ! T h a t g e n tle m a n fr o m S p o r t w a s in lo o kin g f o r y o u . M r L e n e h a n , y e s . H e s a id he 11 b e in th e ( )rm o n d a t fo u r. N o , sir. Yes, sir. I ’11 r in g them up a fte r fiv e . [ G o s p o đ i c a D a n s a k r i d u b o k o u s v o jo j f i o c i p r i m e r a k Žene u b elo m p o z a j m l j e n i z b i b l i o t e k e u u lic i K a p e l i u v u č e lis t i z d r e č a v e b e l e ž n i c e u p i s a ć u m a š i n u . P r e v iš e t a j a n s t v e n o s t i u to m e . D a l i j e z a l j u b l j e n u o n u , u M c r io n ? Z a m e n i j e , i u z m i n e k u d r u g u o d M e r i S e s il H e j . K o l u t z a p a d e u ž le b , z a tr e s e s e , u k o č i , i u p i lj i s e u n jih : š e st. G o s p o đ ic a D a n p ritis n u d irk u : - 16. j u n 1 9 0 4 . ( . . . ) P e to ric a v is o k o b e lo z a š e š ire n ih lju d i-o g la s a , iz m e đ u u g la M o n ip e n ija i p o s to lja g d e n ije b ila s ta tu a V o lfa T o u n a , z a o k re n u š e p o k a z u ju ć i H .E .L .Y .’ S i o d g e g a š e s e n a z a d o d a k le s u i d o š li . ( . . . ) T e le f o n n e p r i j a t n o z a z v r j a p o r e d n j e n o g u v a . - H a l o . D a , g o s p o d in e . N e , g o s p o d i n e . D a , g o s p o d i n e . I’o z v a ć u ih p o s le p e t. S a m o o n a d v a , g o s p o d in e , z a B e l f a s t i L iv e r p u l. U r e d u , g o s p o d i n e . D a k l e , m o g u ić i p o s l e š e s t a k o sc n e v r a t i t e . Č e t v r t s a t a k a s n i j e . D a , g o s p o d i n e . D v a d e s e ts e d a m i š e s t. R e ć i ć u m u . D a : j e d a n , s e d a m , š e s t. N a ž v r lj a tr i b r o j k e n a n e k o m k o v e r t u . - G o s p o d i n e B o jl a n ! H a lo ! O n a j g o s p o d in i z S p o r ta j e b io o v d e i t r a ž i o v a s . G o s p o d i n L e n e h a n , d a . R e k a o j e d a ć e b ili u O r m o n d u u č e t i r i . N e , g o s p o d i n e . D a , g o s p o d i n e . Z v a ć u ih p o s l e p e t . ] “ . ( 2 2 8 - 2 2 9 ) Da-govor ko d D žo jsa 29 III P o n a v l j a n j e r e č i d a m o ž e d o b i t i m e h a n i č k e , s e r v i ln e o b ­ l ik e , k o j i m a s e ž e n a č e s t o p o k o r a v a s v o m e g o s p o d a r u ; a li to n ije s lu č a j n o , č a k i a k o s v a k i o d g o v o r d r u g o m e k a o p o j e d i ­ n a č n o m d r u g o m m o r a , č in i s e , d a m u i z m a k n e . D a k o j i m s e p o t v r đ u j e , k o j i m s e o d o b r a v a i l i k o j i m s e s a g la š a v a , u d r u ­ ž u je , o b e ć a v a , p o t p i s u j e ili p o k l a n j a , m o r a n o s i t i p o n a v l j a n j e u s e b i s a m o m k a k o b i v r e d e lo o n o lik o k o lik o v re đ i. O n o m o r a n e p o s r e d n o i a p r io r i d a p o tv r d i s v o je o b e ć a n j e i d a o b e ć a s v o j e p o t v r đ i v a n je . T o s u š t i n s k o p o n a v l j a n j e d o p u š t a d a g a p r o g a n ja u n u tra š n ja p re tn ja , u n u tra š n ji te le fo n k o ji p o s ta j e n j e g o v p a r a z i t i n j e g o v m im e t i č k o - m e h a n i č k i d v o j ­ n i k , n e p r e s t a n a p a r o d i ja . V r a ti ć e m o s e to j s u d b o n o s n o j č in j e n ic i . A l i v e ć č u je m o t u g r a m o f o n i j u k o j a b e le ž i p i s m o n a j ž i v l j i m g la s o m . O n a g a a p r io r i r e p r o d u k u j e , u o d s u s t v u b i l o k a k v o g i n t e n c i o n a l n o g p r i s u s t v a p o t v r đ i v a č a i li p o t v r đ i v a č i c e . T a k v a g r a m o f o n i j a s i g u r n o o d g o v a r a s n u o r e p r o d u k c i j i k o j a ču va , k a o s v o ju i s t i n u , ž iv o d a , u s k la d i š t e n o u o b l i k u s v o g n a j ž i v l j e g g la s a . A l i u p r a v o t im e o n a o s ta v l ja m e s t a z a m o g u ć n o s t p a r o d i j e , z a j e d n u t e h n i k u r e č i da k o j a j e u g r o z n ič a v o j p o t r a z i z a n a j s p o n ta n i jo m ž e lj o m , ž e lj o m k o j a n a jv i š e g o v o r i da. K a k o b i o d g o v o r i l o s v o jo j n a m e n i , t o d a m o r a o d m a h b i ti p o n o v o p o t v r đ e n o . T o j e s v o js tv o p o t p i s a n e o b a v e z e . D a n e m o ž e d a se k a ž e o s im a k o s a m o s e b i n e o b e ć a s e ć a n j e n a s e b e . P o t v r ­ đ iv a n je k o je n o s i da je s te p o tv rđ iv a n je s e ć a n ja . D a se m o ra s a č u v a ti, d a k le p o n a v lj a ti s e , u s k l a d i š t i t i s v o j g l a s k a k o b i s e o n m o g a o p o n o v o č u ti. T o j e o n o š to j a n a z i v a m e f e k t o m g r a m o f o n a . D a s e a p r io r i g r a m o f o n i z u j e i t e l e g r a m o f o n i z u je . Z e l j a z a s e ć a n j e m i ž a l o s t š to ili d a u s e b i n o s i, p o k r e ć u a n a m n e tič k u m a š in u . I n je n o h ip e rm n e tič k o u b rz a n je . M a ši- 30 l a k Derida: U LI K S G RAM O FO N n a r e p r o d u k u j e o n o Š to j e ž i v o , i b r z o , o n a a u t o m a t s k i s tv a r a n je g o v o g d v o j n i k a u z p o m o ć s v o g m e h a n i z m a . P r i m e r k o j i o v d e b ira m p ru ž a p o g o d n o s t d v o s tru k e b lis k o s ti: b lis k o s ti re č i „ d a “ s a r e č ju „ g la s “ i s a re č ju „ g ra m o fo n “ , u n i z u k o ji iz g o v a r a ž e l j u s e ć a n j a , ž e l j u k a o s e ć a n j e n a ž e l j u i ž e l j u z a s e ć a n je m . U p r a v o u H a d u , n a g r o b lju , o k o j e d a n a e s t č a s o v a iz ju tr a , n a s ta j e t r e n u t a k src a ( k a o š to b i j o š H a j d e g e r r e k a o , m e s to s e ć a n ja k o je č u v a i tre n u ta k is tin e ) o v d e , t r e n u ta k S v e to g S rc a: „The s a c re d H e a r t th a t is : s h o w in g it. H e a r t o n h is s le ­ e v e. ( . . . ) H o w m a n y ! A l l th e s e h e re o n c e w a l k e d r o u n d D ub lin. F a ith fu l dep a rted . A s y o u are n o w so o n c e w e r e we. B e s id e s h o w c o u ld y o u r e m e m b e r e v e r y b o d y ? E y e s , walk, voice. Well, the voice, y e s : g ra m o p h o n e . H a v e a g r a ­ m o p h o n e in e v e r y g ra v e o r keep it in th e ho use. A f te r d in n e r on a Sunday. P u t on p o o r o ld g r e a tg ra n d fa th e r K ra c ih ra a rk ! H e llo h e llo h e llo a m a w fu lly g la d k r a a r k a w fu lly g la d a s e e r a g a in h e llo h e llo a m a r a w f ko p th sth . R e m in d y o u o f th e v o ic e tike the p h o to g ra p h rem in d s y o u o f th e fa c e . O th e r w is e y o u c o u ld n ’t re m e m b e r th e fa c e a fte r fifte e n y e a rs, sa y. F o r in ­ sta n ce w h o ? F o r in sta n ce so m e fe llo w th a t d ie d w h e n I w a s in W isdom H e l y ’s . [T o j e S v e to src e : p o k a z u je g a . S rc e n a n je g o v o m r u ­ k a v u . ( ...) K o lik o ih je ! S v i o v i o v d e n e k a d a s u s e š e ta li D a b l in o m . V e m i k o j i o d o š e . K a o š to s te v i s a d a , n e k a d a b e j a s m o m i. U o s t a lo m , k a k o b i s t e m o g l i s v a k o g a d a s e s e ć a t e ? O č i j u , h o d a , g la s a . R e c im o , g la s a : d a , g ra m o fo n . I m a ti p o j e d a n g r a m o f o n u s v a k o m g r o b u ili g a d r ž a t i u k u ć i. P o s l e n e d e l j n o g ru č k a . S ta v i j e d n o g s ta ro g č u k u n d e d u H ra a a a a k h ra a a a k ! H a lo h a lo h a lo v r a g o m ije d ra g o h r a a a a k v r a g o m ije d r a g o d a v a s v id im o p e t h a lo h a lo o p e tk lo p e th h š ts . P o d s e ć a v a s n a g la s k a o š to v a s f o r o g r a f i j a p o d s e ć a n a lik . I n a č e n e b i s t e m o g li d a s e s e ć a t e l i k a p o s le , r e c i m o , p e t n a e s t g o d i n a . K o ­ g a , n a p r im e r ? N a p r im e r , o n o g t ip a k o ji j e u m r o k a d s a m j a b io k o d V i z d o m a H e l ij a .] “ ( 1 1 5 - 1 1 6 ) .1 1 K a ž u m i d a s e u n u k D ž e jm s a D ž o js a n a la z i o v d e , s a d a , u o v o j s a li. O v a j n a v o d j e , n a r a v n o , n j e m u p o s v e ć e n . Da-govor k o d D žo jsa 31 S k a k v im p ra v o m se m o ž e iz d v o jiti ili p r e k in u ti n e k i n a v o d iz U lik s a l T o j e u v e k z a k o n i t o i n e z a k o n i t o , u v e k t r e ­ b a d a b u d e o z a k o n je n o , k a o n e k o k o p i le . M o g a o b ili d a s l e ­ d i m l in i je H e l ij a , b i v š e g B l u m o v o g g a z d e , k r o z s v a k o v r s n e g e n e a l o g ije . S p r a v o m ili n e , o v d e s m a t r a m d a j e z g o d n ij e d a s e o s l o n i m n a o n o š to j e u v e z i s a i m e n o m p r o r o k a I lije , č i j i s e p r o l a s c i u m n o ž a v a j u , i li t a č n i j e , č ij i s e d o l a z a k r e ­ d o v n o o b e ć a v a . Ja n je g o v o im e iz g o v a r a n i n a f r a n c u s k i n a č in , „ E l i “ , a li u e n g le s k o m „ I i a j a “ m o ž e t e č u ti k a k o o d z ­ v a n j a M o l i n o J a , a k o o n a d a j e r e č p u t i [chair] ( z a p a m t i t e o v u r e č ) , k o j a u v e k k a ž e „ d a “ (ste is be ja h t, p o d s e ć a D ž o js , iz v rć u ć i G e te o v e re c i). J a se n e ć u tru d iti d a se n a đ e m u z „voice o u t ofha\>en, ca llin g : E l ija h ! E l ija h ! a n d h e a n sw e re d w ith a m a in c ry : A b b a ! A d o n a i ! a n d th e y b e h e ld H im even H im , b e n B lo o m E lija h, a m id c lo u d s o f a n g els... [ g la s s a n e b e s a k o j i d o z iv a : Ilija ! Ilija ! A o n m u o d g o v a r a p o v i k a v š i i z s v e g g la s a : A b b a ! A d o n a i\ I o n i G a v i d e š e , N j e g a a m a n N j e g a , b e n B l u m a I l i ju , s r e d o b l a k a a n đ e l a . . . ] “ . ( 3 4 3 ) N e , b e z p r e la z a ć u d o ć i n a p o n a v lja n je , n a o n o š to j e n a z v a n o „ se c o n d c o m in g o f E lija h [ d r u g i I liji n d o l a z a k ] “ u j a v n u k u ć u ( 4 7 3 ) . T a d a G r a m o f o n , to j e s t l i č n o s t i g la s g r a m o f o n a , a k o s e t a k o m o ž e r e ć i , u z v i k n e : „ J e ru sa le m ! O p en y o u r g a te s a n d sin g / H o sa n n a ... [ J e r u s a li m e ! O t v o r i s v o je k a p ije i z a p e v a j / O s a n a . . . ] “ . D r u g i I lijin d o la z a k , p r e d „the e n d o f the w o r ld [k ra j s v e t a ] “ . I li ji n g l a s s e j a v l j a k a o t e l e f o n s k a c e n tr a l a i li k a o r a n z i m a s ta n i c a . S v e m r e ž e k o m u n ik a c ije , tra n s p o rta , tra n s fe r a i p re v o đ a p ro la z e k ro z n je g a . P o l i t e l e f o n i j a p r o la z i k r o z I l i j i n u p r o g r a m o f o n i ju . N e z a b o r a v ite , m a š ta č in ili, d a j e , M o li n a to p o d s e ć a , b e n B l u m I l a j a i z g u b i o m e s t o k o d g a z d e H e lija . T a d a j e n a m e r a v a o d a p r o s titu iš e M o li, d a j e n a te r a d a p o z ir a g o la k o d je d n o g v e o m a b o g a to g č o v e k a . I li ja , to j e s a m o g la s , č v o r i š t e g l a s o v a . F r a n c u s k i p r e v o d , k o ji j e D ž o j s o z a k o n io , k a ž e : „ C ’e s t m o i q u i o pè re to u s les té lé p h o n es d e ce ré se a u -là [ J a d a j e m v e z u s v im t e l e f o n i m a n a o v o j m r e ž i ] “ . T o j e p r e v o d z a : „Say, I am o p e ra tin g a ll th is tr u n k line. B o ys, do it now. G o d ’s tim e is 12 .2 5 . Tell m o th e r y o u ’II be there. R u sh y o u r o rd er a n d y o u p la y a slic k ace. J o in on r ig h t h ere! B o o k th ro u g h to e te rn ity ju n c tio n , the n o n sto p ru n [ Č u jte , j a u p r a v l j a m ć e lo m o v o m g l a v n o m lin ijo m . M o m c i, p ra v i j e č a s. N a B o ž je m s a tu j e 32 Ža k Dérida: ULIKS GRAM O FON 1 2 .2 5 . K a ž ite m a j c i d a ć e t e b i t i tu . B r z o n a r u č i te , p a i z v u c i t e k e c a iz r u k a v a . S m e s t a s e u k lju č ite ! R e z e r v i š it e k a r t e d o č v o r i š t a v e č n o s t i, r a d i b e z p r e k i d a . ] “ . J a b i h n a f r a n c u s k o m i n s i s t i r a o n a č i n j e n i c i d a t r e b a izn a jm ili (b o o k, b o o k in g ), r e z e r v i s a t i s v o ja m e s ta p o re d Ilije , tre b a v e lič a ti Iliju , s a č in iti m u h v a lo s p e v ; a m e s to to g a h v a lo s p e v a je s te u p r a v o k n jig a (b o o k) k o j a s a d r ž i „ e te r n ity j u n c tio n [ č v o r i š t e v e č n o s t i ] “ , k ao tra n s fe re n c ija ln a , te le p ro g ra m o fo n s k a c e n tra la . „J u s t o n e w o r d m o re [ S a m o j o š j e d n u r e č ] “ , n a s t a v l j a I l i j a i o n d a p o d s e ć a n a d ru g o ja v lja n je H ris ta i p i ta j e s m o li s v i s p re m n i, F lo r i H r i s t , S t e f a n H r is t, Z o e H r i s t , B lu m H r i s t itd . „A re y o u a ll in th is v ib ra tio n ? I sa y y o u are [ J e s te li s v i n a o v o j v i ­ b r a c iji ? J a k a ž e m d a j e s t e ] “ š to j e n a f r a n c u s k i p r e v e d e n o : „M o i j e d is que o u i [ J a k a ž e m d a ] “ , š to j e s u m n j i v , a k o n e i n e d o p u s tiv p re v o d , o č e m u b is m o j o š m o ra li p o r a z g o v a r a ti. A g l a s o n o g a k o k a ž e „ da “ , I liji n g l a s , k a ž e t o s v i m a k o j i s u n a is t o j v ib ra c iji ( š t o j e p o m e n i s u š ti n s k a r e č ) d a m o g u p o z ­ v a ti u s v a k o m tr e n u tk u , o d m a h , s m e s ta , č a k n e k o r is t e ć i te h n ik u n iti p o š tu , v e ć s u n c e , s u n č e v e k a b lo v e i li z ra k e , s u n č e v g la s , m o g li b is m o re ć i, fo to fo n ili s u n c o fo n . O n k a ž e „by s u n p h o n e “ : „ G ot m e ? T h a t ’s it. You c a ll m e u p b y su n p h o n e a n y o ld tim e. B u m b o o se rs, sa v e y o u r s ta m p s [ s u n c o fo n o m : K a p ira te ? T a k o je . Z o v ite m e s u n c o fo n o m k a d v a m je v o l ja p o s ta r o m v r e m e n u . B e s p r i z o r n i c i , š t e d i t e m a r k e . ] . “ D a k le , n e p i š i t e m i p is m a , š te d i te m a r k e , m o ž e t e i h s k u p l j a t i k a o M o li n o ta c . D o v d e s m o d o š li z a to š to s a m v a m p r i č a o o s v o j i m d o ­ ž iv lja jim a s a p u t o v a n j a , s a r o u n d trip, i o n e k o l i k o t e l e f o n ­ s k ih p o z i v a . A k o v e ć p r ič a m p r ič e , t o j e z a to š t o ž e l i m d a o d l o ž i m t r e n u t a k k a d a t r e b a g o v o r it i o o z b i l j n i m s t v a r i m a i /,a to š t o s a m p r e v i š e z a p l a š e n . N i š t a m e n e p l a š i v i š e o d u d r u ž e n ja s tr u č n ja k a z a d ž o js o v s k e s tv a ri. Z a š to ? I s p r v a sa m h te o d a v a m g o v o rim u p r a v o o to m e , o a u to r i te tu i z a stra š iv a n ju . S tra n ic u k o ju ć u p ro č ita ti n a p is a o s a m u a v io n u k o ji m e je v o z io k a O k s fo rd u , O h a jo , n e k o lik o d a n a p r e p u ta u T o k io . T a d a s a m o d l u č i o d a p r e d v a m a p o s t a v i m p i t a n j e o s tr u č n o s ti, z a k o n ito s ti, i o in s titu c iji n a d le ž n o j z a D ž o js a . K o im a p r i z n a t o p r a v o d a g o v o r i o D ž o j s u , d a p i š e o D ž o j s u , i k o to d o b r o r a d i ? U č e m u s e o v d e s a s t o j i s t r u č n o s t i d e la t n o s t, k o m p e t e n c i j a i p e r f o r m a n s a ? D a-govor k o d D žojsa 33 K a d a s a m p r is t a o d a g o v o r im p r e d v a m a , p r e d n a j s t r a š n i ­ j i m s k u p o m n a s v e tu , p r e d n a j v e ć o m k o n c e n t r a c i j o m z n a n ja 0 j e d n o m d e l u p u n o m t a k o r a z n o v r s n i h z n a n ja , n a j p r e s a m b i o d i r n u t č a š ć u k o j a m i j e u č in j e n a . 1 u p i t a o s a m s e , č im e sa m v a s m o g a o u b e d iti d a j e o d is ta z a s lu ž u je m , m a k a k o m a l o to b ilo . N e m a m n a m e r u d a o v d e o d g o v a r a m n a t o p i ­ t a n j e . M e đ u ti m , k a o i v i, z n a m d a n e p r i p a d a m v a š o j v e lik o j 1 v e lič a n s tv e n o j p o ro d ic i. N a z iv p o r o d ic a d r a ž i m i j e o d im e n a f o n d a c i j a ili in s ti tu c ija . O n a j k o j e u i m e D ž o j s a o d ­ g o v o rio da , u s p e o j e d a p o v e ž e b u d u ć n o s t j e d n o g lič n o g i m e n a i j e d n o g p o t p is a , j e d n o g p o tp is a n o g l ič n o g i m e n a , j e r n a p i s a t i s v o j e im e j o š u v e k n e z n a č i i p o t p i s a t i se . A k o u a v i o n u u p i š e t e s v o je im e u k a r t i c u s p o d a c i m a k o j u ć e te p r e ­ d a ti u T o k iju , v i s e j o š n is te p o t p is a li . P o t p is u j e te s e t e k k a ­ d a g e s t k o j i m , n a k r a j u k a r t i c e , il i n a k r a j u k n j i g e , p o n o v o u p i s u j e t e s v o je im e i k a d a t o d o b i je z n a č e n j e j e d n o g da, k a ­ d a z n a č i „ to j e m o je i m e , p o t v r đ u j e m to , d a , d a , m o g a o b i h to i z n o v a p o t v r d i t i , s e tić u s e o d m a h , o b e ć a v a m , d a s a m z a ­ i s t a j a to p o t p i s a o “ . P o t p is j e u v e k j e d n o „ d a , d a “ , sin te tič k i p e rfo rm a tiv o b e ć a n ja i s e ć a n ja k o je u s lo v lja v a s v a k o o b a v e z iv a n je . V r a tić e m o s e n a o n u n e i z b e ž n u p o l a z n u t a č k u s v a ­ k o g d i s k u r s a , s le d e ć i k r u g k o j i j e i s t o v r e m e n o k r u g r e č i da, re č i „ n e k a ta k o b u d e “ k o je s a d rž e i a m e n i h im e n . N i s a m s e o s e ć a o d o s to j n i m p o č a s t i k o j a m i j e u č in je n a , d a l e k o o d t o g a , a li s a m m o r a o p o t h r a n i t i m r a č n u ž e lj u d a p o s t a n e m d e o te m o ć n e p o r o d i c e k o j a n a s t o j i d a s a ž m e s v e o s ta l e , z a j e d n o s a n j ih o v i m s k r i v e n i m s p is i m a o n e z a k o n i ­ to s ti, o z a k o n j e n o s t i i p r o ti v z a k o n i to s t i. A k o s a m p r is t a o , to j e p r e s v e g a z a to š to s a m n a s l u t i o n e k a k a v i z o p a č e n iz a z o v u j e d n o m t a k o v e li k o d u š n o p o n u đ e n o m o z a k o n je n ju . Z n a te b o lje o d m e n e , n e s p o k o j s tv o u v e z i s a p o ro d ič n im o z a k o n j e n j e m i z a z i v a t r e p e r e n j e u U liksu k a o i u B d e n ju F in eg a n a . U t o m a v io n u , m is l i o s a m n a i z a z o v i n a z a m k u , j e r o v i s tr u č n ja c i, g o v o rio s a m s e b i, s o š tr o u m n o š ć u i is ­ k u s tv o m k o je su s te k li s ta ln im v r a ć a n je m D ž o js u , m o ra ju z n a ti b o l je o d d r u g ih d o k o j e m e r e , p o d m a s k o m n e k o li k o z n a k o v a s a u č e s n iš tv a , p o d p riv id o m r e fe re n c i i c ita ta u s v a ­ k o j o d m o j i h k n jig a , D ž o js z a m e n e o s ta j e s t r a n a c , k a o d a g a n e p o z n a je m . N e s t r u č n o s t j e , o n i t o z n a ju , d u b o k a i s t i n a o m o m o d n o s u p r e m a te m d e lu k o je j a u s tv a r i p o z n a je m s a m o p o s r e d n o , p o č u v e n ju , p o p r ič a n ju , p o o n o m e „ k a ž u “ , 34 Žak Derida: U LI K S GRAM O FO N p o e g z e g e z a m a iz d ru g e ru k e , p o u v e k d e lim ič n im č ita ­ n jim a . P r e m a t im s tr u č n ja c im a , r e k o h s e b i , d o š l o j e v r e m e d a s e p o d v a la r a z o tk r ije , a k a k o j e b o lje o n a m o g la b iti p o k a z a n a ili p o tk a z a n a n e g o o tv a r a n je m je d n o g v e li k o g s im p o z ij u m a ? N e b i h li s e o d b r a n i o o d te p r e t p o s t a v k e , k o j a g o t o v o d a p r e d s t a v lj a i z v e s n o s t , u p i ta o s a m s e : p a u č e m u s e , n a k r a j u k r a j e v a , s a s t o j i s t r u č n o s t u s l u č a j u D ž o j s a ? I š ta t o m o ž e b iti d ž o js o v s k a i n s t i t u c i j a ili p o r o d ic a , s t a j e to d ž o j s o v s k a i n t e r n a c io n a la ? N e z n a m u k o jo j s e m e r i m o ž e g o v o r i t i o D ž o j so v o j m o d e rn o s ti, a li a k o o n a p o s to ji, iz v a n r a s p o lo ž iv e p o š ­ ta n s k e i p ro g ra m o fo n s k e te h n o lo g ije , o n a im a v e z e s a tim e š to j e p r o j e k a t n a m e n j e n o s p o s o b l j a v a n j u g e n e r a c i j a u n i ­ v e r z ite ts k ih p r o f e s o r a to k o m v e k o v a v a v ilo n s k o g i z g r a ­ đ iv a n ja i v a s p ita v a n ja , m o ra o d a s e p r ila g o d i m o d e l u u n i ­ v e rz ite ts k e te h n o lo g ije i p o d e le r a d a k o ji n ije m o g a o b iti m o d el iz p ro šlih v e k o v a . N a m e ra d a se sv o m z a k o n u p o tč in e o g ro m n e z a je d n ic e č ita la c a i p is a c a , d a o n i b u d u o b u z d a n i b e s k r a j n im p r e n o s n i m la n c e m p r e v o d a i p r e d a n j a , m o ž e b i t i p o z a j m l j e n a o d P l a t o n a , k a o i o d S e k s p ir a , o d D a n t e a k a o i o d V ik a , a o H e g e l u i d r u g i m k o n a č n i m b o ž a n s t v i m a d a i n e g o v o r im o . A li n i k o o d n j ih n i je m o g a o k a o D ž o j s d a t a k o d o b ro p r o ra č u n a s v o j u d a ra c p rila g o đ a v a ju ć i g a o d r e đ e n im tip o v im a m e đ u n a r o d n ih is tr a ž iv a č k ih in s titu c ija , s p r e m n ih d a k o ris te n e s a m o s re d s tv a o rg a n iz a c io n o g p r e n o s a , k o m u ­ n i k a c ije , p r o g r a m i r a n j a - k o j i o m o g u ć a v a j u u b r z a n o g o m i ­ la n je , u ž u r b a n o a k u m u l i r a n j e u d r u ž e n i h i b l o k i r a n i h i n t e r e s a z n a n j a u i m e D ž o j s a , p o š t o v a m o n s v im a d o p u š t a d a p o ­ tp iš e te n j e g o v i m i m e n o m , k a o š to b i r e k l a M o li ( „ / c o u l d o f­ fen h a v e xvritten o u t a fin e ch e q u e f o r m y s e lf a n d w r ite h is n a m e o n it [ C e s to s a m m o g l a d a n a p i š e m le p č e k z a s e b e i d a s ta v i m n j e g o v o i m e ] “ , 7 0 2 ) - n e g o i n a č in e a r h i v i r a n j a i k o n s u lto v a n ja p o d a ta k a z a k o je n is u n i č u li s v i o n i p r a o c i k o je s a m p o m in ja o , z a b o ra v iv š i p rito m H o m e ra . Z a s t r a š i v a n j e s t o j i u v e z i s a s le d e ć im : s tr u č n ja c i z a D ž o j ­ s a s u p r e d s t a v n i c i , a li i p o s le d i c a , n a j m o ć n i j e g p r o j e k t a z a v e k o v n o p r o g ra m ira n je s v e u k u p n o g is tra ž iv a n ja n a o n to l o g i č k o - e n c i k lo p e d i js k o m p o l j u - s v e u c il ju p o d s e ć a n j a n a s o p s t v e n i p o t p is . J e d a n J o y c e s c h o la r u p o t p u n o s t i r a s p o l a ž e p r a v o m n a k o m p e t e n t n o s t u e n c ik l o p e d i j s k o m p o l j u u n iv e r sita s. O n v l a d a k o m p j u t e r o m s v e o p š t e m e m o r ij e , o n s e i g r a Da-govor k o d D žo jsa 35 č i t a v o m a r h i v o m k u l tu r e - il i b a r e m k u l t u r o m k o j a s e n a z i v a z a p a d n o m i o n i m e š to u n j o j u p u ć u j e n a n j u s a m u p r e m a u l i k s o v s k o m e n c ik l o p e d i j s k o m k r u g u ; i z a to u v e k m o ž e m o b a re m s a n ja ti d a p iš e m o o D ž o js u a n e u D ž o js u p o d u ti­ s k o m p r i v i đ e n j a iz n e k e p r c s t o n i c e D a l e k o g I s t o k a , n e m a ­ j u ć i , b a r e m u m o m s lu č a j u , m n o g o i lu z i j a p o to m p i ta n ju . P o s l e d i c e t o g p r e - p r o g r a m i r a n j a - v i to z n a t e b o l j e o d m e n e - d o s to jn e s u d iv lje n ja i z a s tra š u ju ć e , p o n e k a d i n e ­ p o d n o š ljiv o su ro v e . J e d n a o d n jih iz g le d a o v a k o : n iš ta se n e m o ž e i z m i s l i t i p o p ita n ju D ž o j s a . S v e š to s e m o ž e r e ć i o U liksu, n a p r im e r , v e ć j e u n a p r e d p r e d v i đ e n o , z a je d n o s a , t o s m o v e ć v id e li, p riz o ro m a k a d e m s k e s tru č n o s ti i n a iv n o s ti m e ta -d is k u rs a . U h v a ć e n i sm o u tu m re ž u . S v a k i g e st n a ­ p ra v lje n u p o k u š a ju d a s e n a č in i n e k a k a v p o k re t, n a la z i se n a ja v lje n u te k s tu , n a d m o ć n o m i s v e o b u h v a tn o m , k o ji ć e v a s u d a t o m t r e n u t k u p o d s e ti ti d a s te u h v a ć e n i u m r e ž u j e z i ­ k a , p i s m a , z n a n j a , p a č a k i p r ip o v e d a n ja . E t o j e d n e o d s tv a r i k o j e s a m m a l o č a s ž e le o d a p o k a ž e m , p r i č a j u ć i v a m s v e o n e , d a k a k o i s t i n it e , p r ič e o p o š ta n s k o j k a r t i u T o k iju , o p u t o v a ­ n ju u O h a jo , ili o te le fo n s k o m r a z g o v o r u sa R a b a te o m . U t v r d il i s m o d a j e s v e to i m a lo s v o ju n a r a t i v n u p a r a d i g m u , već s e n a l a z i l o i s p r i č a n o u U liksu. S v e š to m i s e d e š a v a l o , d o s a m o g z a p is a k o ji ć u o to m e p o k u š a ti d a n a p ra v im , n a l a z i l o s e p r e t h o d n o r e č e n o i i s p r i č a n o u s v o jo j d a ti r a n o j je d in s tv e n o s ti, u n a p re d z a p is a n o i p r o p is a n o u je d n o j s e k v e n c i z n a n j a i n a r a c ij e : u n u t a r U liksa, a B d e n je F in e g a n a d a i n e p o m in j e m o ; z a p is a la g a j e h i p e r m n e t i č k a m a š i n a k a d r a d a u z p o m o ć z a p a d n o g z n a n ja i u z m o g u ć n o s t k o r iš ć e n ja s v i h j e z i k a s v e ta u j e d n o j n e i z m e r n o j e p o p e ji u s k l a d i š t i č a k i tr a g o v e b u d u ć n o s ti . D a , s v e n a m s e v e ć d o g o d i l o s a U likso m , i u n a p r e d j e p o t p i s a n o D ž o j s . O s t a je n a m d a s a z n a m o Šta s e d o g a đ a s tim p o t p i s o m u o v a k v im u s l o v i m a - e to j e d n o g o d m o j i h p ita n ja . O v a j p o l o ž a j j e p o v r a t a n , i to j e u v e z i s a p a r a d o k s o m s a m o g a da. P i ta n j e s a m o g a d a u o s t a l o m u v e k u p u ć u j e n a p i ­ ta n je d o kse, o n o g a š to u m n je n ju m n i. E v o p a ra d o k s a : u t r e n u t k u k a d a d e lo s a j e d n i m t a k v i m p o t p i s o m p o k r e n e d ru g i b i r e k li p o d ja r m i - u s v a k o m s lu č a ju , k a d a o n o z a sebe, d a b i s e u p r a v o n j e m u v r a t ila , s t a v i u p o k r e t m a š i n u z a n a j s t r u č n i j u i n a ju s p e š n ij u p r o d u k c i j u i r e p r o d u k c i j u , o n o i s ­ 36 Žak Derida: U LI K S GRAM O FO N t o v r e m e n o u n i š t a v a i li b a r e m p r e t i d a u n i š t i m o d e l . D ž o j s j e d a o s v o j p r i l o g m o d e r n o m u n i v e r z i t e t u , a li g a i i z a z i v a d a s e p re m a n je m u i re k o n s titu iš e . O n o d re đ u je n je g o v e s u š tin s k e g r a n ic e . U k r a j n j o j lin i ji, o n u t o m e n e m o ž e b i t i d ž o j s o v s k i k o m p e te n ta n u ta č n o o d re đ e n o m , s tro g o m s m is lu p o jm a k o m p e te n c ije , z a je d n o sa k r ite riju m im a p r o c e n jiv a n ja i o z a k o n j a v a n j a k o j i s u t o m p o j m u p r id o d a t i. O n n e m o ž e i m a t i d ž o j s o v s k u f o n d a c i j u ili d ž o j s o v s k u p o r o d ic u . U k a k v o j j e v e z i o v a s itu a c ija sa p a ra d o k s o m s a m o g a d a ili s a s tr u k tu ­ ro m p o tp is a ? K la s ič a n p o ja m s tr u č n o s ti p r e tp o s ta v lja d a s e z n a n je (p re m a s v o m d e lo v a n ju ili p o lo ž a ju ) m o ž e s tro g o r a z d v o jiti o d d o g a đ a ja o k o j e m g o v o r i, a n a r o č i t o o d n e d o v o l j n e p o u z ­ d a n o s ti p is a n ih i g o v o rn ih b e le g a , re c im o o d g r a m o f o n ija . S tru č n o s t p r e tp o s ta v lja d a j e m e ta d is k u rs m o g u ć , n e u tr a la n i is t o i m e n s a s a d r ž a j e m j e d n o g p o l j a o b j e k t i v n o s t i , i m a o o n s tru k tu ru te k s ta ili n e . U č in c i k o jim a ta s tr u č n o s t u p r a v l j a u n a č e lu m o ra ju b iti p r e v o d ljiv i b e z o s ta tk a u s a d rž a j k o r p u s a k o ji j e i s a m p r e v o d l j iv . O s n o v n o j e d a o n i n i k a k o n e s m e j u b iti n a r a t i v n o g tip a . N a u n i v e r z i t e t u s e , u n a č e l u , n e p r i č a j u p r ič e ; u č i s e i s t o r i j a , p r i č a s e k a k o b i s e p o d u č i l o i l i r a z j a s n i ­ lo , g o v o r i s e o p r e d m e t u p r i p o v e s ti i li e p s k e p e s m e , a l i d o ­ g a đ a ji i p r i č e t u n e s m e j u d a p o s t o j e u s v o js t v u z n a n j a k o j e se m o ž e i n s t i t u c i o n a l i z o v a t i . D a k l e , s a d o g a đ a j e m k o j i j e p o t p is a n „ D ž o j s “ , n e k a d o u b le -b in d [ d v o s t r u k a v e z a ] p o s t a ­ la j e b a r e m e k s p l i c i t n a ( je r o n a n a s p o v e z u j e j o š o d V a v i lo n a ili H o m e r a , i s v e g a o n o g a š to im s l e d i ) : s j e d n e s t r a n e , t r e b a p is a ti, t r e b a p o tp is iv a ti, tr e b a s tv a r a ti n o v e d o g a đ a je z a ­ p isa n e n e p re v o d ljiv im b e le z im a - a to j e o č a jn ič k i p o z iv , v a ­ p a j p o t p i s a k o j i t r a ž i n e k o d a o d d r u g o g a , to j e p r e k l i n j u ć e iz is k iv a n j e p r e m a p o t p i s a ; a li s a d r u g e s tr a n e , j e d i n a n o v i n a k o ju d o n o s i b ilo k o je d ru g o d a b ilo k o je g d r u g o g p o tp is a n a la z i s e v e ć p r e g r a m o f o n i s a n o u d ž o js o v s k o m c o rp u su . E f e k t e i z a z o v a te d o u b le -b in d n e u v i đ a m i s k l j u č i v o n a s e b i s a m o m , u b o j a ž l ji v o j ž e lj i k o j u m o ž d a i m a m d a p o s t a ­ n e m č l a n p o r o d i c e D ž o j s o v i h z a s t u p n i k a , g d e ć u u v e k b i ti s a m o k o p i le . J a i h u v i đ a m i k o d v a s . S j e d n e s tr a n e , o s ig u r a n a v a m j e z a k o n it a m o g u ć n o s t d a z a d rž ite , ili d a b a re m p o k u š a te d a o rg a n iz u je te n e k u v r s tu n a d s t r u č n o s t i p o m e r i c o rp u sa k o j i p o t e n c i j a l n o o b u h v a t a Da-govor k o d D žo jsa 37 s v e o n o č im e se u n iv e rz ite t b a v i (n a u k o m , te h n ik o m , r e lig i­ j o m , f i l o z o f i j o m , k n j i ž e v n o š ć u i , n a p o r e d o s a s v im t i m e , je z ic im a ) . U o d n o s u n a tu h ip e rb o lič n u s tru č n o s t n iš ta n ije t r a n s c e n d e n t n o . S v e j e u n u tra šn je , s v e s e m o ž e u k l ju č it i u d o m a ć e o k v i r e t e p r o g r a m o t c l e f o n s k e e n c ik l o p e d i j e . A l i s a d r u g e s tr a n e , u i s t o v r e m e t r e b a z n a ti , a vi to zn a te , d a s u p o t p i s i o n o d a k o j e v a s z a o k u p l j a k a d r i ( to j e n j i h o v a n a m e n a ) d a ra z o re sa m k o r e n o v e s tru č n o s ti, o v e z a k o n i­ to s t i , d a r a z o r e o s n o v u n j e n e n a j p r i s n i j e u n u t r a š n j o s t i , k a d r i d a ra z o re in s titu c iju u n iv e rz ite ta , n je g o v e u n u ta rn je p re ­ g r a d e , k a o i n j e g o v u g o v o r s a v a n u n i v e r z i t e t s k i m s v e to m . O tu d a m e š a v in a s a m o u v e re n o s ti i n e m o ć i k o ja se m o ž e o s e t i t i k o d „Joyce sc h o la rs “ . S j e d n e s tr a n e , o n i z n a ju , k a o D ž o j s , i p r e p r e d e n i s u , k a o U l i k s , o n i d a k le z n a ju d a o to m e z n a j u v i š e , d a u v e k i m a ju k e c a v i š e u r u k a v u - b i l o d a j e r e č o s v e o b u h v a tn o m s a ž e tk u , ili o m ik ro s k o p s k o m ra z la g a n ju n a e le m e n te m a n je o d a to m a (a to j e o n o š to j a z o v e m „ d e l j i v o s t s l o v a “ ) , z n a ju d a n e m a n i k o g a k o to r a d i b o lje , j e r , s v e to m o ž e s e u k l j u č i t i u „ o v o j e m o je t e l o “ c o rp u sa . A l i s a d r u g e s tr a n e , t a h i p e r m n e t i č k a i n t e r i o r i z a c i j a n i k a d a n e m o ž e d a s e z a tv o r i u s a m u s e b e . N a o s n o v u r a z l o g a k o j i s e d o t i č u s tr u k t u r e k o r p u s a , p l a n a i p o t p is a , n e m o ž e t e b i ti s ig u r n i n i u k o je n a č e lo is tin ito s ti ili z a k o n ito s ti. O tu d a i o s e ć a j d a b i, ia k o v a s n iš ta n o v o v iš e n e m o ž e iz n e n a d iti iz n u tra , n e š to ip a k m o g lo d a v a m s tig n e iz n e p re d v id ljiv e s p o lj a š n jo s t i. I i m a t e g o s te . 38 ŽakD erida: ULIKS GRAM O FO N IV O č e k u j e t e I l i j i n p r o la z a k , i l i d r u g i d o l a z a k . I , k a o u s v a ­ k o j d o b ro j je v r e js k o j p o ro d ic i, u v e k č u v a te j e d a n t a n j i r za n j e g a . U o č e k i v a n j u I l i j e , č a k i a k o j e n je g o v ' d o l a z a k v e ć g r a m o f o n i s a n u U liksu, s v i s te v i s p r e m n i, b e z m n o g o z a v a ­ ra v a n ja , č in i m i se , d a p riz n a te s tru č n o s t k o ja d o la z i s p o lja , o d p i s a c a , f i l o z o f a , p s i h o a n a l i t i č a r a , l in g v i s t a . Č a k o d n j i h tr a ž ite d a o t v a r a j u v a š e s k u p o v e . I d a p o s t a v l j a j u p i t a n j a k a o š to j e n a p r i m e r o v o : š ta s e d a n a s d e š a v a u F r a n k f u r t u , u t o m g ra d u u k o je m j e d ž o js o v s k a in te m a c io n a la , k o s m o p o lits k a , a li p r i l i č n o a m e r i č k a J a m e s J o y c e F o u n d a tio n , e s ta b lis h e d B lo o m s d a y 1 9 6 7 [ F o n d a c i j a D ž e j m s D ž o j s , o s n o v a n a n a B lu m o v d a n 1 9 6 7 ], č iji P re d s e d n ik se, k o ji p r e d s ta v lja i z u z e tn o v e l i k u a m e r i č k u v e ć in u , n a l a z i u O h a j u ( o p e t O h a j o ! ) i p r a t i t o k n j e n e i z g r a d n j e u o v o m m o d e m o m V a v i lo n u k o ji j e j e d n a k o p r e s t o n i c a s a j m a k n j i g a i č u v e n e f i l o z o f s k e š k o le s a v r e m e n o g d o b a ? K a d a p o z i v a t e n e s t r u č n j a k e - i l i n a v o d n e s p o ljn e s tru č n ja k e , z a k o je s a v rš e n o z n a te d a n e p o s to j e - k a o š to s a m j a , n i j e li t o o n d a i s t o v r e m e n o z a t o d a b i s t e i h p o n i z i l i i z a to š t o o d t i h g o s t i j u o č e k u j e t e - o s i m n e k e n o v o s t i , n e k e d o b r e v e s ti k o j a ć e v a m n a j z a d b i t i i s ­ p o ru č e n a iz h ip e rm n e tič k e u n u tra š n jo s ti p o k o jo j s e v r tite u k r u g k a o l u đ a c i u t r e n u t k u k o š m a r a - d a k le , z a to š t o o č e k u ­ j e t e o d n j i h d a v a m p r i z n a j u z a k o n it o s t. J e r , v i s te i s t o v r e ­ m e n o v e o m a s ig u r n i i v e o m a m a l o s i g u r n i u v a š a p r a v a , p a č a k i u v a š u z a je d n ic u , u je d n o r o d n o s t v a š ih p o s tu p a k a , v a š i h m e t o d a i s til o v a . N e m o ž e t e d a r a č u n a t e n i n a n a j m a ­ n ju s a g la s n o s t, n i n a n a jm a n ju a k s io m a ts k u n a g o d b u m e d u s o b o m . U s u š tin i, v i n e p o s to jite k a o f o n d a c ija , e to š ta m o ž e te p r o č ita ti iz D ž o js o v o g p o tp is a . T e o n d a p o z iv a te s tr a n c e n e b i li d o š li d a v a m k a ž u - a to j e o n o š t o j a č in im o d g o v a ra ju ć i n a v a š p o z iv - je s te , p o s to jite , z a s tr a š u je te m e , D a-govor k o d D žo jsa 39 p r i z n a j e m v a s , p r iz n a je m v a š o č i n s k i i p r a o t a č k i a u to r i te t, p r iz n a jt e i v i m e n e , d a jte m i d i p l o m u i z d ž o j s o v s k i h s tu d i ja . N a ra v n o , u o v o m e tre n u tk u n e v e ru je te n i re č i o d o v o g a š to v a m k a ž e m . P a č a k i a k o b i to b i l a is t i n a , č a k i a k o , d a , t o j e s t e i s t i n a , n e b i s te m i v e r o v a l i a k o b i h v a m r e k a o d a se i j a z o v e m I li ja : t o i m e n i je u p i s a n o u m o je l i č n e p o d a t k e , a li m i j e ip a k b ilo d a to n a m o j s e d m i d a n . I lija j e , u o s ta lo m , im e p r o r o k a k o j i j e p r is u t a n p r i l i k o m sv ih o b r e z i v a n j a . O n j e z a š t i tn i k , a k o t a k o m o ž e d a s e k a ž e , o b r e z i v a n j a . S t o li c a n a k o jo j s e d rž i n o v o ro đ e n i d e č a k z a v r e m e o b re z iv a n ja z o v e s e „ E l i j a h ’s c h a ir [ I l i j i n a s t o l i c a ] “ . T o i m e b i t r e b a l o d a ti s v i m „ c h a ir s [ k a t e d r a m a ] “ z a p r o u č a v a n j e D ž o j s a , s v i m „pa nels“, „w o rk sh o p s “ [ r a z g o v o r i m a , r a d i o n i c a m a ] k o j e o r g a n iz u je v a š a f o n d a c ija . I s p r v a s a m b i o n a u m i o d a o v o p r e ­ d a v a n je n a z o v e m O p lo vlja va n je i o b reziva n je , p r e n e g o P o ­ šta n sk a k a r ta iz Tokija. U j e d n o m m i d r a š u s e p r i č a k a k o s e I li ja ž a li o n a to d a j e p a o u z a b o ra v je d a n s a v e z s a Iz ra e lo m , o d n o s n o , k a k o se z a b o ra v ilo n a o b re z iv a n je . B o g m u j e ta d a n a lo ž io d a p r i­ s u s t v u j e s v i m o b r e z i v a n j i m a , š to j e m o ž d a b i la n e k a v r s t a k a z n e . M o g l o j e b iti u č in j e n o d a p r o k r v a r i t a s c e n a p o t p i s i ­ v a n ja , d a s u s v i n a v e d e n i d e lo v i o p r o r o k u I l i ji b i l i v e z a n i z a č in o b r e z iv a n ja , z a tr e n u ta k u la s k a u z a je d n ic u , p r id r u ž i­ v a n j a i o z a k o n je n ja . N a j m a n j e d v a p u t a u IJliksu s e p o d s e ć a n a „ c o lle c to r o f p re p u ce s “ {„The isla n de rs, M u llig a n s a id to H a in e s c a su a lly , s p e a k fr e q u e n tly o f th e c o lle c to r o f p r e ­ p u c e s [ „ O s tr v lj a n i, r e č e M a li g a n n e h a jn o H e jn s u , č e s t o g o ­ v o r e o s a k u p l j a č u p r e p u c i j u m a ] “ , 2 0 ) i l i „.Jehovah, c o lle c to r o fp r e p u c e s [ J e h o v a , s a k u p lj a č p r e p u c i j u m a . ] “ ( „ W h a t’s h is n a m e ? Ik e y M o se s ? B loom . H e r a ttle d on. - J e h o v a h , c o lle cto r o fp r e p u c e s , is n o m ore. I fo u n d him o v e r in th e m u s e u m w h e n I w e n t to h a i l th e f o a m b o a t A p h ro d ite [ K a k o se z o v e ? M o š a J e š a ? B l u m . O n o tk le p e ta : J e h o v a , s a k u p lja č p r e p u c iju m a , v iš e n e p o s to ji. N a b a s a o s a m n a n j e g a u m u z e j u k a d s a m i š a o d a p o z d r a v i m i z p e r je ro đ e n u A f r o d itu ] “ , 2 0 1 ). S v a k i p u t, a n a r o č ito p re d sa m n a d o l a z a k m l e k a ili p c n e , o b r e z i v a n j e j e p o v e z a n o s a M o j s ij e v i m i m e n o m , k a o u o n o m d e l u g d e , p r e d „th e n a m e o f M o se s H e rzo g [im e n o m M o js ija H e r c o g a ] “ , C ir c u m - 40 Žak Derida: ULIKS GRAM O FO N c ise d ! s a y s Jo e . - Ay, s a y s I. A b it o f f the top [ - O b r e z a n , k a ž e D ž o . - D a , k a ž e j a . M a l o p r i v r h u ] “ ( 2 9 0 ). „Ay, s a y s 7 “ : d a , k a ž e j a , i l i j o š : j a , k a ž e j a , il i j o š j a ( k a ž e ) j a , d a ( k a ž e ) d a : j a : j a , d a : d a , d a , d a , j a , j a , itd . T a u to lo g ija , m o n o l o g i j a , a li i s i n t e t i č k i s u d a p r io r i. I s t o t a k o b i s t e s e m o g l i i g r a t i č in je n ic o m d a n a h e b re js k o m r e č z a o č u h a (s te p -fa th e r : s e tit e s e B l u m a k a d a p r e d S t e f a n o m k a ž e k a k o j e s p r e m a n d a k r e n e ,,a s te p f a r t h e r “) o z n a č a v a i o b r e z i v a č a . I a k o B lu m o n e č e m u s a n j a , s a n j a o t o m e d a S t e f a n a u v e d e u p o r o d ic u i o n d a , p u t e m b r a k a ili u s v o j e n j a , d a o b r e ž e J e l i n a . K u d a , d a k le , i d e m o p r i d r u ž u j u ć i s e o v o m d ž o j s o v s k o m d r u š t v u ? Š t a ć e s a n j im b i t i u z o v a k a v r it a m a k u m u l a c i j e i k o m e m o r a c i je , k r o z v e k ili d v a , i m a j u ć i u v i d u n o v e t e h n o ­ lo g ij e s a k u p l j a n j a i s k l a d i š t e n j a p o d a t a k a ? U s t v a r i, I l i j a - to n is a m j a , n iti j e to n e k a k a v ' s tra n a c k o ji j e d o š a o d a v a m k a ž e v e s t, d a v a m s a o p š t i n o v o s t k o j a d o l a z i s p o l j a , a t o j e d a d o la z i a p o k a lip s a d ž o js o v s k ih s tu d ija , o d n o s n o d a v a m k a ž e i s t in u , k o n a č n o o t k r i ć e ( a z n a te d a j e I l i ja u v e k b i o p o ­ v e z a n s a a p o k a l i p t i č k i m g o v o r o m ) . N e , I l i ja , to s te v i , v i s te I l i ja i z U liksa k o j i s e p r e d s t a v l j a k a o v e l i k a t e l e f o n s k a c e n ­ tr a la („ H e llo there, c e n tr a l! [ H a lo t a m o , c e n t r a l a ! ] “ , 1 4 9 ) , k a o r a n ž i r n a s ta n i c a , k a o m r e ž a k r o z k o j u s v a k a i n f o r m a c i j a m o ra da p ro đ e. O d m a h z a tim z a m iš lja m o d iv o v s k i k o m p ju te r z a p r o u ­ č a v a n j e D ž o j s a ( „ o p ercitin g a li th is tr u n k l i n e ... B o o k to e te rn ity ju n c tio n ... [ u p r a v lja m ć e lo m o v o m g l a v n o m l i n i j o m ... R e z e r v i š it e k a r t e d o č v o r i š t a v e č n o s t i . . . ] “ ). O n ć e g o m i ­ la t i s v e p u b l i k a c i j e , k o o r d i n i r a t i i t e l e p r o g r a m i r a t i s v e k o ­ m u n ik a c ij e , s k u p o v e , te z e , p a p e rs, s a č i n i ć e i n d e k s e n a s v im je z ic im a . M o ć i ć e m o d a ga k o n s u ltu je m o u s v a k o m t r e ­ n u tk u , p r e k o s a te l it a i li h e l i o f o n a ( s u n c o f o n a , „ su n p h o n e “), d a n o n o ć n o , r a č u n a j u ć i 11a „ relia b ility [ p o u z d a n o s t ] “ a u t o m a ­ ta: H e llo , y e s, y e s, w h a t are y o u a sk in g fo r ? o h ! f o r a li the o cc u re n c e s o f the w o r d „ y e s “ in U l y s s e s ? Yes. [ H a lo , d a , d a , š ta t r a ž i t e ? o h ! s v a m e s t a 11a k o j i m a s e p o j a v l ju j e r e č „ d a “ u U liksu ? D a .] P r e o s t a ć e d a s a z n a m o d a li ć e o s n o v n i j e z i k t o g r a č u n a r a b i ti e n g l e s k i i h o ć e li n j e g o v a m a r k a ( n j e g o v „ p a te n t“ ) b iti a m e rič k i, z b o g o g ro m n e i z n a č a jn e v e ć in e A m e r i k a n a c a u t r u s t u D ž o j s o v e f o n d a c i je . T a k o đ e p r e o s t a j e d a s a z n a m o d a li s e ta j k o m p ju t e r m o ž e k o n s u l t o v a t i p o v o d o m d a n a s v i m j e z i c i m a , m o ž e m o li s e z a d o v o l j i t i Da-govor k o d D žo jsa 41 r e č j u d a i d a l i t a da, p o s e b n o o n a k o j a s e u p o t r e b e p r il ik o m k o n s u l t o v a n j a , m o g u b iti p r e b r a j a n a , p r o r a č u n a ta , i z b r o j a n a . J e d n o k r u ž e n j e u b r z o ć e m e v r a t i t i n a t o p i ta n je . U s v a k o m s lu č a ju , b i o to l i k p r o r o k a , o b r e z i v a č a , s v e s ­ t r a n o g s t r u č n j a k a t e l e m a t s k i h s p o s o b n o s t i , l i k I lije s a m o j e j e d n a s in e g d o h a u lik s o v s k o g p rip o v e d a n ja , is to v re m e n o v e ć a i m a n j a o d c e li n e . M o ra li b is m o se , d a k le , o ta r a s iti d v o s tru k e z a b lu d e i d v o s tr u k e z a p la š e n o s t i. 1. N i j e d n a i s t i n a n e m o ž e d o ć i i z ­ v a n d ž o js o v s k o g d ru š tv a , n iti b e z is k u s tv a , o š tro u m lja i z n a n ja k o ja s u s a b ra li v iš e n e g o u v e ž b a n i č ita o c i. 2. A li, s u p r o t n o ili s im e tr ič n o to m e , n e p o s t o j i m o d e l „ d ž o j s o v s k e “ s tr u č n o s ti , n i t i j e m o g u ć e i n t e r i o r i z o v a t i i li z a t v o r i t i p o j a m je d n e ta k v e s tru č n o s ti. N e p o s to ji a p s o lu ta n k r ite r iju m z a m e re n je s te p e n a p r ik la d n o s ti d is k u rs a v e z a n o g z a te k s t p o t­ p is a n „ D ž o js “ . T a k a v d o g a đ a j b i u z d rm a o s a m p o ja m s tru č ­ n o s ti . J e r t r e b a p i s a t i, p i s a t i n a j e d n o m j e z i k u , o d g o v o r i t i n a da i p re m a p o tp is a ti n a n e k o m d ru g o m je z ik u . S a m d isk u rs s tru č n o s ti (n e u tra ln o g i m e ta je z ič k o g z n a n ja b e z b e d n o g o d s v a k o g n e p r e v o d l j i v o g p i s a n j a , i td .) n e s t r u č a n j e i n a j m a n j e m o g u ć e p o d e s a n da g o v o ri o D ž o js u ; i o n sa m se n a đ e u is ­ to m p o lo ž a ju k a d g o d g o v o ri o s v o m „ d e lu “ . U m e s to d a n a s ta v im o v im p u te m u o p š ta v a n ja , p o š to i m a m n a u m u d a s e s k a z a l jk e č a s o v n i k a o k r e ć u , v r a ć a m se n a d a u U lik s u . V e ć o d a v n o p i t a n j e t o g a d a p o k r e ć e i l i p r o ž im a s v e o n o o č e m u se tru d im d a m is lim , p iš e m , d a p o u č i m , ili d a p r o č i t a m . G o v o r e ć i s a m o o č i t a n j u , č i t a v e s e m i n a r e i t e k s t o v e p o s v e ti o s a m t o m e da, d a u N i č e o v o m Z a ra tu stri („T h u s sp a ke Z a ra th u stra “ , k a ž e u o s t a l o m M a l i ­ g a n , 2 9 ) , o n o m da, da k o j e k a ž e h i m e n , š to j e u v e k n a j b o l ji p rim e r, da v e lik o g p o tv r đ iv a n ja u p o d n e , a z a tim i d v o ­ s m i s le n o s t i d v o s tr u k o g da: j e d n o u p u ć u je n a h r i š ć a n s k o p r i ­ m a n j e b r e m e n a , n a „Ja, J a “ m a g a r c a p r e t o v a r e n o g , k a o H r i s t o s , s e ć a n j i m a i o d g o v o r n o s t i m a ; d r u g o da, da, l a g a n o , v a z d u š a s to , ra z ig ra n o , s u n č a n o , ta k o đ e je je d n o da p o n o v n o g p o tv rđ iv a n ja , o b e ć a n ja i z a k le tv e , d a v e č ito m p o v r a t k u . R a z l ik a iz m e đ u o v a d v a da, ili t a č n i je , i z m e đ u d v a p o n a v lj a n ja da , o s ta j e n e p o s t o j a n a , is t a n č a n a , u z v iš e n a . J e d ­ n o p o n a v lj a n je p r o g a n j a o n o d r u g o . D a u v e k p r o n a l a z i s v o ju p r i l i k u k o d i z v e s n e ž e n e , k o d N i č e a k o j i j e , u s la l o m k a o i 42 Žak Derida: ULIKS G RAM O FO N D ž o j s , p r e d v i đ a o d a ć e j e d n o g a d a n a b i ti o s n o v a n e k a t e d r e z a p r o u č a v a n j e n j e g o v o g Z a ra tu stre . I s t o t a k o , u B l a n š o o v o m L u d ilu d a n a l a ž n i p r i p o v e d a č s p o s o b n o s t d a g o v o r e d a p r i p i s u j e ž e n a m a , l e p o ti ž e n a , k o j e s u l e p e u k o l i k o k a ž u da: „ I p a k s a m s u s r e t a o b i ć a k o j a n i k a d a n i s u k a z a l a ž iv o t u : u ć u ti, n i ti s u k a z a la s m rti: o d la z i. S k o r o u v e k s u t o b ile ž e n e , le p a s tv o re n ja “ . D a b i d a k le p rip a d a lo ž e n i - i to n e s a m o m a jc i, p u ti, z e m l ji , k a o š t o s e č e s t o g o v o r i o M o l i n o m y e s u v e ć i n i č i t a n ­ j a k o j a s u m u p o s v e ć e n a : P en elo p e, bed, fle s h , ea rth , m o n o ­ lo g u e , [ P e n e l o p a , k r e v e t , p u t , z e m l j a , m o n o l o g ] r e k a o j e G i l b e r t i t o l i k i d r u g i p o s le n j e g a , p a i p r e n j e g a , i t u D ž o j s n i je n i š t a s tr u č n i j i o d b i lo k o g a d r u g o g . T o n i j e p o g r e š n o , to j e č a k i s t i n a i z v e s n e i s t in e , a li to n i j e s v e i n i j e t a k o j e d n o ­ s ta v n o . Z a k o n ro d a ( ž a n r a ) č in i m i s e p r e v i š e o d r e đ e n i m i b e s k r a j n o s l o ž e n i ji m , b i l o d a j e r e č o p o l n o m i l i o g r a m a ­ t ič k o m r o d u , b i l o o r e t o r ič k o j t e h n i c i . N a z v a t i t o m o n o l o ­ g o m p o s l e d i c a j e m e s e č a r s k e p o v r š n o s t i. T a k o sa m p o ž e le o d a p re s lu š a m s v a M o lin a da. A li, m o ž e li se to u č in iti a k o se o n a n e d o v e d u u s a z v u č je s a s v im o n i m d a k o j a ih n a ja v l ju j u , o d g o v a r a j u i m i z a d r ž a v a j u ih n a d r a g o m k r a j u ž ic e t o k o m č it a v e k n j i g e ? P r o š l o g l e t a , u N i c i , p o n o v o s a m d a k l e p r o č i t a o U lik s , n a j p r e n a f r a n ­ c u s k o m , z a t i m n a e n g le s k o m , s o l o v k o m u r a c i , p r e b r o j a v a ­ j u ć i da, z a tim y e s , i p r a v e ć i n a c r t j e d n e t ip o l o g ij e . K a o š to i m o ž e te z a m is liti, s a n ja o s a m o to m e d a s e p r ik lju č im n a r a č u n a r f o n d a c i j e D ž o j s , a r a č u n m i s e n i j e s la g a o o d j e d n o g je z ik a d o d ru g o g . M o li n i j e I lija , o n a n i je M o e li ja ( je r, z n a te d a j e M o h e l o b r e z i v a č ) i M o li n i je D ž o js , p a ip a k : n j e n o y e s o p l o v l j a v a i o b r e z u j e , o n a o p k o l j a v a p o s le d n j e p o g l a v l j e U liksa , j e r t o j e is t o v r e m e n o n j e n a p r v a i n j e n a p o s le d n j a r e č , n j e n a p o s l a n i ­ c a i n j e n p a d : „ Yes, b e c a u se h e n e v e r did... [ D a , z a t o š to o n n i k a d a n i j e ... ] “ a n a k r a ju : „ ... a n d y e s I s a id y e s I w ill Yes. | . . . i d a r e k l a s a m h o ć u D a .]“ . P o s l e d n j e , e s h a t o l o š k o Yes z a u z i m a m e s t o p o t p i s a , d o l e d e s n o u t e k s t u . Č a k i a k o se p r a v i r a z l ik a , k a o š to tr e b a , i z m e đ u M o li n o g d a i d a U liksa u k o j e m j e o n a s a m o l ik i tr e n u t a k , č a k i a k o s e p r a v i r a z l i ­ k a , k a o š to t a k o đ e t r e b a , iz m e đ u t a d v a p o t p i s a ( M o l i n o g p o t p is a i p o t p i s a U liksa) i D ž o j s o v o g p o t p is a , o n i s e m e đ u ­ D a-govor ko d D žo jsa 43 s o b n o č i t a j u i p o z iv a j u . O n i s e p o z i v a j u u p r a v o p r e k o o n o g da k o je u v e k u v o d i s c e n u p o z iv a n ja i z a h te v a n ja : o n o j e p o t v r d a i p r e m a p o tp i s . A f i r m a c i j a a p r io r i i z i s k u j e p o tv r d u , p o n a v lja n je , č u v a n je i s e ć a n je n a da. I z v e s n a n a r a tiv n o s t k r i j e s e u s a m o m s r c u n a j j e d n o s t a v n i j e g „ d a “ : „ / a s k e d h im w ith m y e y e s to a sk a g a in y e s a n d th a n h e a s k e d m e w o u ld I y e s to s a y y e s... [ U p i ta h g a o č i m a d a p o n o v o p i ta d a i o n d a m e j e o n p i ta o h o ć u li d a d a k a ž e m d a . .. D a n e d o la z i n ik a d s a m o , i č o v e k n ik a d n ije s a m k a d a k a ž e da. K a o n i s m e h , k a k o k a ž e F r o j d , i v r a t i ć e m o s e n a to . F r o jd t a k o đ e p o d v l a č i d a n e s v e s n o n e z n a z a ne. U č e m u p i ­ ta n je D ž o js o v o g p o tp is a p r e tp o s ta v lja o n o š to ć e m o o v d e n a z v a t i p i ta n je m d a l P o s to ji j e d n o p i t a n j e da, j e d a n z a h te v z a da, m o ž d a , j e r to n i k a d a n i j e i z v e s n o , j e d n a b e z u s l o v n a i p o č e t n a a f ir m a c ij a d a k o j a s e n e r a z l i k u j e n u ž n o o d p i t a n j a il i z a h te v a . D ž o j s o v p o t p is , b a r e m o n a j k o j i m e o v d e z a n i m a i č iju p o ja v u n ik a d a n e ć u p o k u š a ti d a is c rp n o is p ita m , n e s a ž i m a s e u a p o z ic ij i s v o g a ž i g a u o b l ik u p r e z i m e n a i g r u p e , ili i g r e , o z n a č i te l ja , u k o j e t r e b a p o n o v o u p i s a t i i m e „ D ž o j s “ . In d u k c ije k o je je ta ig ra a s o c ija c ija i u d ru ž e n ja o d a v n o o m o g u ć ila je d n o s ta v n e s u , d o s a d n e i n a iv n o v e s e le . Č a k i a k o n i s u p o t p u n o n e p r i k l a d n e , o n e ć e i s p r v a p o b r k a t i p o t p is s a o b i č n i m p o m in j a n j e m , a p o z ic ij o m i li u p o t r e b o m i m e n a iz l i č n i h p o d a ta k a . D a k le , n i u s v o m p r a v n o m p o j a v l j i v a n j u , k a k o s a m m a l o č a s n a p o m e n u o , n i t i u s u š ti n s k o j s l o ž e n o s t i s v o je s tru k tu re , p o tp is s e n e v ra ć a p r i s a m o m p o m in ja n ju li č n o g i m e n a . S a m o lič n o im e , č ijim s e p u k i m i š č i ta v a n je m ili p o m i n j a n j e m p o t p i s n e z a d o v o l j a v a , n e s v o d i s e n a z a ­ k o n i t o p r e z im e . O n o s e iz l a ž e o p a s n o s t i d a p o s t a v i e k r a n ili o g l e d a l o p r e d la s t a v ic e , a d a p r e m a n j e m u n a g r n u p s i h o a n a ­ l i t i č a r i k o j i m a se ž u r i d a d o n e s u z a k lj u č k e . P o k u š a o s a m d a t o d o k a ž e m z a Z e n e a , P o n ž a il i B l a n š o a . S to s e t ič e s c e n e sa o č e v i m i m e n o m , p r v e s t r a n i c e U lik sa m o r a l e b i b i t i d o 7 v o l j n e d a č i t a o c a n a u č e p a m e ti. 44 Žak Derida: ULIKS G RAM O FO N V K o p o t p i s u j e ? K o š ta p o t p i s u j e u im e D ž o j s a ? O d g o v o r n a to n e ć e m o ć i d a d o b i je o b l i k k l j u č a ili k l i n i č k e k a t e g o r i j e k o j a s e i z v l a č i i z d ž e p a p r il ik o m n e k a k v o g s k u p a i l i p r e d a ­ v a n ja . I p a k , u s v o j s t v u s k r o m n o g u v o d a k o j i m o ž d a i s k l j u ­ č i v o m e n e z a n im a , r e c i m o d a s a m s m a t r a o z a n e o p h o d n o d a p o s ta v i m p i t a n j e p o t p is a k r o z p i ta n je o n o g d a k o j e o n u v e k p o đ r a z u m e v a . u k o l i k o s e o n o o v d e v e z u je , v e n č a v a ( s e m a rie, d r ž i m d o o v e f r a n c u s k e r e č i ) z a p i ta n je z n a n j a k o j e s e s m e je , i z n a n j a k a k o se s m e j e s a D ž o j s o m , n a r o č i t o p o s l e Uliksa. K o j e č o v e k k o j i s e s m e j e ? D a l i j e to č o v e k ? A t o š t o s e s m e je , k a k o s e s m e j e ? S m e je li s e ? J e r p o s t o j i v i š e o d j e d ­ n o g m o d a lite ta , v iš e o d j e d n o g to n a lite ta s m e h a , k a o š to p o s t o j i č i t a v a g a m a ( p o l i g a m a ) u g a m e [ ig r i] i l i g a m b le [ k o c k a n ju ] n e k o g da. N a š t o to - g a m a , „gam e“, „ g a m b le “ ? Z a to š to p r e g r a m o f o n a , b a š i s p r e d , k a o i p r e b u j i c e r e č i k o ­ j u Ilija iz liv a k a o te le f o n is ta u v e lik o j c e n tr a li, p a tu lja k , „ h o b g o b lin “, g o v o r i n a fr a n c u s k o m , j e z i k u k r u p i j e a : „11 vie n t! ( I l ij a , p r e t p o s t a v l j a m , i li H r i s t o s ) C ’e st m o i! L ’h o m m e q u i rit! L ’h o m m e p r im ig è n e ! (H e w h ir ls r o u n d a n d r o u n d w ith d e r v is h h o w ls) S ie u r s e t d a m e s, f a i t e s v o s j e u x ! (H e c ro u ch es ju g g lin g . Tiny ro u le tte p la n e ts j l y fr o m h is h a n d s .) L e s j e u x s o n fa its ! (Th e p la n e ts ru sh together, u tte r in g c r e p i­ ta n t cra cks). R ie n n ’v a p lu s [ D o l a z i! ( . . . ) T o s a m j a ! C o v e k k o ji s e s m e j e ! P r v o b it n i č o v e k ! ( V i tla š e u k r u g u r l a j u ć i k a o d e r v i š . ) D a m e i g o s p o d o , i g r a j te ! ( Č u č n e , ž o n g l i r a j u ć i . I z r u k u m u i s k a č u s i t n e p l a n e t e .) O d i g r a n o je ! ( P l a n e t e s e s ju r u ju n a g o m il u , p u š t a j u ć i z v u k e k r c k a n j a i p u c k e t a n j a ) . V iš e n iš ta n e id e ! ] “ (4 7 2 ). „ O n d o la z i“ , „ n iš ta v iš e n e id e “ , n a fra n c u s k o m u te k s tu . F ra n c u s k i p re v o d n a to n e u k a z u je , f r a n c u s k i d a k le o d b a c u je f r a n c u s k i j e z i k , i z l a ž u ć i s e o p a s - D a-govor ko d D žojsa 45 n o s ti d a o d b a c i je d n u s u š tin s k u o d re d n ic u ili r e f e re n c u u t o m s a m o p r e d s t a v i j a n j u č o v e k a k o j i s e s m e je . P o š to g o v o r im o o p r e v o d u , p r e d a n j u i t r a n s f e r u s a m o g a da , i m a j m o n a u m u d a s e i s t i p r o b l e m p o s t a v l j a i u f r a n ­ c u s k o m p r e v o d u z a oui, j e r o n o s e n a la z i, k a k o s e to k a ž e , „ n a f r a n c u s k o m u t e k s t u “ , i to k u r z i v o m . B r i s a n j e t i h o z n a k a u t o l i k o j e o z b il jn i j e u k o l ik o ,M o n p ère, o u i “ [ M o j o č e , d a ] p re d s ta v lja v re d n o s t n a v o d a u k o je m se u v iđ a ju sv i p ro b le m i n a v e d e n o g , c itir a n o g da. U tre ć e m p o g la v lju p r v o g d e la ( P ro te j ) , n e š t o p o s l e p o d s e ć a n j a n a „ in elu c ta b le m o d a lily o f th e visib le [ n e i z b e ž n i o b l i k v i d l j i v o g ] “ i „ in elu c ta b le m o d a lity o f th e a u d ib le [ n e i z b e ž n i o b l i k č u jn o g ] “ , d r u g i m r e c i m a , n e i z b e ž n e g r a m o f o n i j e j e d n o g „yes“, „ so u n d s s o lid [ z v u č i p o u z d a n o ]“ , o „n a vel co rd [p u p č a n o j v rp c i]“ se g o v o ri u is ­ to m o d e l j k u u k o j e m s e i s p i t u j e i s t o v e t n o s t s u š t i n e o c a i s in a , i to s v e t i k k r a j j e d n e s v e t o p i s a m s k o t e l e f o n s k e i j u d e j s k o j e l i n s k e s c e n e : „H elio. K in c h here. P u t m e to E d env ille. A lep h , a lp h a : no ugh t, n oug ht, o n e [ . . . ] Yes, sir. N o, sir. J e ­ s ú s w e p t: a n d n o w o n d er, b y C h r is t. [ H a l o . O v d e K i n č . S p o j te m e s a R a j s k im g r a d o m . A l e f , a lf a : n u l a , n u l a , j e d a n . ( . . . ) D a , g o s p o d in e . N e . g o s p o d in e . I s u s p l a k a š e : a n i j e n i č u d o , H r i s t a m i. ] “ . N a is to j s tr a n ic i ( 4 4 ) (a iz v e o m a b i t n i h r a z l o g a m o r a m o d a r a z m o t r i m o s tv a r i p o b l i s k o s t i ) o n o š to f r a n c u s k i p r e v o d , k o j i j e i D ž o j s p o t p is a o , d a je k a o o u i, n i je y e s , n e g o j e d n o m „1 a m a j e d n o m J w ilF . V r a tić e m o s e n a t o k r u ž n i m p u t e m . E v o , d a k le , t o g o d l o m k a š to g a i z b l i z a p r a ti m a jč in a u p u tn ic a k o ju S te fa n n e m o ž e d a u n o v č i u f r a n c u s k o j p o š t i ( š a l t e r „ z a t v o r e n “ ) , k a o i a l u z i j a n a „blue F re n c h telegram , c u rio sity to sh o w : - M o th e r d y in g co m e h o m e f a t h e r “: „ C ’est tordant, v o u s sa vez. M o i j e s u is s o cia - ’ liste. J e n e cro is p a s à l ’ex isten c e de D ieu. F a u t p a s le dire à m o n père. - I l cro it? - M o n p è re , o u i [ p l a v i f r a n c u s k i t e l e g r a m , r a r i t e t z a p o k a z iv a n je : - M a jk a u m ir e d o đ i k u ć i o t a c “ : To vam je d a p u k n e te o d s m e h a , z n a te . J a s a m s o c ija lis ta . N e v e r u j e m u p o s to j a n je B o g a . N e t r e b a to r e ć i m o m o c u . - O n v e ru je ? - M o j o t a c , d a .] “ ( 4 7 ). ( N a f r a n c u s k o m u t e k s tu .) 46 Žak Derida: ULIKS GRAM O FON D o k č i t a v o p i t a n j e p o t p i s a o s ta j e p r e d n a m a , s k r o m n a a li n u ž n a d im e n z ija k o ja p re th o d i ra z ra d i s m e s tila b i se , č in i m i s e , u u g a o s a m o g d a - v i d l j i v o g d a i č u jn o g da, d u o u i ou ï, b e z i k a k v e e t i m o l o š k e s r o d n o s t i i z m e đ u te d v e r e č i : o u i, d a , i o u ï , č u v e n , č u ja n , „yes f a r the e y e s“ i ,y e s f o r th e e a r s “, i rire, s m e h a , u u g a o d a i u g a o sm e h a . U k r a t k o , t e l e f o n s k i la p su s k o ji m e j e n a te ra o d a k a ž e m ili k o ji j e d o v e o d o to g a d a s e č u j e „ o u ï dire“, p r e d s t a v l j a j e d n o „oui rire“, j e d n o d a s m e h u k o j e j e s e b i o t v o r i l o p u t , je d n a k o k a o i k o n s o n a n t s k a r a z l i k a i z m e đ u d i r. T o s u , u o s t a l o m , j e d i n i k o n s o n a n t i u m o m p re z im e n u . Z a š to s m e h ? B e z s u m n j e , v e ć j e s v e r e č e n o o s m e h u k o d D ž o js a , o p a r o d i j i, s a tir i, p o d s m e h u , h u m o r u , i r o n i j i , i s m e v a n ju . I o n j e g o v o m h o m e r s k o m s m e h u , i o n j e g o v o m r a b l e o v s k o m s m e h u . O s t a je m o ž d a d a s e p r o m i š l j a s m e h u p r a v o k a o o s ta t a k . Š t a to z n a č i s m e h ? Š t a t o z a s m e ja v a ? K a d a j e d n o m b u d e m o p r i z n a l i u n a č e l u d a u U lik s u m o ­ g u ć a o p š to s t is k u s ta v a , s m is la , is to rije , s im b o lik e , j e z i k a i p is m a , v e lik i c ik lu s i v e lik a e n c ik lo p e d ija k u ltu r a , s c e n a i a f e k a ta , z b i r z b ir o v a , u k r a j n j o j l i n i j i n a s to j i d a s e u j e d i n i u z p o m o ć s v ih s v o jih s p o s o b n o s ti k o m b in o v a n ja , d o k p is m o p o k u š a v a d a , p o m o g u ć s tv u , z a u z m e s v a ta m e s ta , o n d a ć e s e t o t a l i z u j u ć a h e r m e n e u t i k a č ij e o s tv a r e n je p r e d s t a v l j a z a ­ d a ta k j e d n e s v e ts k e i v e č n e f o n d a c i j e z a p r o u č a v a n j e D ž o j s a n a ć i p r e d o n im š to o k le v a m d a n a z o v e m v la d a ju ć i a f e k a t, S tim m u n g , i li p a th o s , p r e d t o n o m k o j i i z n o v a p r o ž i m a s v e d ru g o a ip a k n e p r e d s ta v lja d e o n iz a d ru g ih j e r ih o n s v e i z n o v a o b c l e ž a v a , p r i d o d a j e im s e n e d o p u š t a j u ć i d a b u d e p r ip o j e n i l i u o p š t e n k a o n e k a k a v o s ta t a k k o j i j e i s t o v r e m e n o k v a z i t r a n s c e n d e n t a l a n i s u p le m e n ta r a n . I t o j e d a -s m e h k o j i d o d a tn o o z n a č a v a n e s a m o to ta lite t p is m a n e g o i s v e o s o ­ b in e , o b l ik e , r o d o v e s m e h a , č ij e r a z l i k e b i s e m o g l e k l a s i f ik o v a ti n e k o m t i p o l o g ij o m . Z b o g č e g a o n d a d a -sm e h p r e i p o s le sv e g a , z a s v e o n o p o č e m u n a p o t p i s m o ž e d a s e r a č u n a ? I li p a k z a s v e o n o š t o o s ­ t a v l ja d a s e i z r a č u n a ? Z a š t o ta j o s ta t a k ? N e m a m v r e m e n a d a o c r t a m ta j r a d i t u t i p o l o g i j u . I d u ć i p re č ic o m , re ć i ć u s a m o d v e re č i o to m d v o s tru k o m o d n o s u , to j e s t o n e p o s t o j a n o m o d n o s u k o j i s v o ji m d v o s t r u k i m t o n a ­ l ite to m u s m e r a v a m o j e č it a n je ili p o n o v n o p i s a n j e D ž o j s a , D a-govor ko d D žo jsa 47 o v o g p u t a s o n u s t r a n u s a m o g U liksa, m o j u d v o s t r u k u v e z u s a t i m d a -sm e h o m . M o j a p r e t p o s t a v k a j e d a t u d v o s t r u k u v e z u n e u p i s u j e m s a m o j a . N j u ć e u s ta n o v i t i i t r a ž it i, z a h te v a ti , i s a m D ž o j s o v p o tp is . J e d n im u h o m , i z v e s n o m v r s t o m s lu h a , č u j e m k a k o o d j e ­ k u j e n e k i n e g a t i v a n d a -sm e h , o d n o s n o n e k a k a v d a -s m e h s u p r o t n o g d e js t v a . O n u ž i v a u t o m e d a i z a t k a p a u č i n u k o j a s e s u p ro ts ta v lja s v a k o j d ra g o j m o g u ć o j v e š tin i, i p o s e d u je h i p e r m n e t i č k u v e š ti n u is t o t a k o n e p o g r e š i v u k a o k a k a v a lf a il i o m e g a p r o g r a m o f o n u k o j e m ć e s v e p r i p o v e s ti , s p is i, d i s k u r s i , z n a n ja , s v i b u d u ć i p o t p i s i k o j i m a m o g u d a s e o b r a t e d ž o js o v s k e i n s t i tu c ij e ( k a o i n e k e d r a g e ) , b i ti p r o p is a n i, u n a p r e d u r a č u n a t i v a n b i lo k a k v o g s tv a r n o g r a č u n a r a , u n a p r e d se p o d ra z u m e v a ti, b iti u h v a ć e n i, p re d s k a z a n i, p a rc ija liz o v a n i, m e t o n i m i z o v a n i , i s c r p l j e n i k a o p r e d m e ti , z n a le o n e to i l i n e . A n a u k a , n i t i s a v e s t , n i š t a n e m o ž e d a u r e d i , n a p r o t iv . O n a s a m o d o p u š ta d a se n j e n d o p r in o s r a č u n a n ju s ta v i u s l u ž b u p o k r o v i t e l j s k o g p o t p is a . O n a m o ž e d a s e s m e j e D ž o j s u , a li ć e s e n a ta j n a č in z a d u ž i v a ti k o d n j e g a . K a o š t o j e u ■ U liksu r e č e n o , ( 1 9 7 ) „ Was D u v e rla c h st w irst D u n o c h d ie ­ nen. / B r o o d o f m o c k e rs [T o š to i s m e v a š , t o m e ć e š j o š s l u ­ ž iti. / L e g l o r u g a l a c a ] “ . P o s t o ji j e d a n D ž e jm s D ž o j s k o g a č u je m k a k o s e s m e j e to j s v e m o ć i , to m v e li k o m o b r t u k o j i j e n a p r a v l j e n i k r u ž e n j u k o j e j e d o v r š e n o . G o v o r i m o o b r t i m a U li k s a , O d i s e j a l u k a ­ v o g a , i o v e l i k o m o b r tu k o j i j e n a p r a v i o k a d a s e s a s v i m v r a ­ tio i u p o tp u n o s ti se p o v r a tio . T o j e p o b e d n ič k i, r a d o s ta n s m e h , n a r a v n o , a li s v a k a r a d o s t u v e k o d a je n e k a k a v b o l, t e j e o v a j s m e h p r o n ic l ji v o p o m i r e n s a s u d b i n o m . J e r , s v e m o ć o s ta je a v e tin js k a , o n a o tv a r a i o d r e đ u je d im e n z iju p r iv i­ đ e n ja . N e m o g u ć e j e d a D ž o j s to ne zn a. N e m o g u ć e j e d a o n n e z n a , n a p r im e r , k a k o k n j i g a s v ih k n j ig a , U liks ili B d en je F in e g a n a , j e d n a k o o s ta j e s a m o k n j i ž i c a m e đ u m i l i j a r d a m a d r u g ih u L ib ra ry o f C o n g ress - z a u v e k o d s u t a a , b e z s u m n j e , iz m a le p ro d a v n ic e n o v in a u je d n o m ja p a n s k o m h o te lu ta k o đ e i z g u b l j e n a u n e k o m n e k n j i ž e v n o m a r h i v u č i j e g o m i ­ la n j e j e n e s a m e r l j i v o s a b i b li o te k o m . M il i ja r d e t u r i s t a , A m e ­ r i k a n a c a ili n e , i m a ć e s v e m a n j e p r il ik e d a n a i đ u n a t u s tv a r p r il ik o m n e k a k v o g „ c u rio u s m e e t i n g I t a o š t r o u m n a k n j i ­ ž ic a , n e k i ć e j e s m a tr a ti z a č a k p r e v i š e u m n u , p r e v i š e u m e š n u , m a n i p u l a n t s k u , p r e o p t e r e ć e n u z n a n je m n e s t r p l j i v i m d a 48 Žak Derida: ULIKS G RAM O FO N se p o k a ž e s k r i v a ju ć i s e , sm a tra ju ć i d a s l u ž i s v e m u : o c e n i ć e je k a o sv e u sv e m u l o š u k n j iž e v n o s t, p r o s t u , z a to š t o n i k a d a no p r u ž a p r il ik u n c p r o c e n ji v o j j e d n o s t a v n o s t i p e s m e , k n j i g u k o ja se k r e v e lji z b o g s v o je p r e u č e n e t e h n o lo g ije i h i p e r s li o l a s t i č n o s t i , k n j i ž e v n o s t n e k o g i s t a n č a n o g , m a l k i c e p r e ­ v iš e i s t a n č a n o g u č e n j a k a , d r u g im r e c i m a , n e k a k v o g d o k t o r a S v e z n a l i c e k o j i s e t e k o s v e s t i o ( n i j e li to m a l k i c e N o r i n o m iš lje n je ? ) , k o j i j e i m a o s r a č u n a tu s r e ć u d a g a c e n z u r i š u , a ti m e i l a n s i r a j u , U .S. p o s ta l a u th o r itie s [ p o š t a n s k e v l a s t i S A D ], Č a k i u n je g o v o m m ir e n ju s a a v e tin js k im , ta j d a -sm e h iz n o v a p o t v r đ u j e v l a s t n a d s u b j e k t i v n o š ć u k o j a s v e p r i k u p l j a p r ik u p lja ju ć i s a m u s e b e ili ta k o š to s e b e o s ta v l ja im e n u , o n o m e š to j e s a m o j e d n o v e l i k o o p š te p o n a v l j a n j e i g e n e r a l ­ na p ro b a , d u ž p ra v c a k re ta n ja su n c a , s a m o je d a n d a n s a I s to ­ ka n a Z a p a d . O n tiš ti i p o tiš te n je , p o n e k a d s a d is tič a n , sa rd o n i č n o i r o n ič a n : t o j e c i n i z a m k e ž e n j a , s a r k a z m a i c e r e n j a , b r o o d o j'm o ckers. O n s e p o v i j a i o p t e r e ć u j e , o t e ž a v a , g o j i se o d s v e g s e ć a n ja , p rih v a ta s a ž im a n je , is c rp ljiv a n je , p a r u s iju . N e m a n i k a k v e p r o t i v r e č n o s t i k a d a s e k a ž e : ta j d a - s m e h j e s m e li h i š ć a n s k o g m a g a r c a p r e m a N i č e u , o n o g a k o j i s e d e r e Ja , j a , o d n o s n o j e v r e j s k o - b r i š ć a n s k e ž iv o t in j e k o j a h o ć e d a z a s m e je G rk a o b r e z a n o g s o p s tv e n im s m e h o m : a p s o lu tn o z n a n je k a o is t i n a r e l i g ij e , p r i h v a ć e n o s e ć a n j e , k r i v i c a , t e g l e ć a k n j i ž e v n o s t - k a o š to s e k a ž e „ te g l e ć a m a n a “ - k n j i ž e v ­ n o s t s v o đ e n j a r a č u n a , t r e n u t a k d u g o v a n ja : A , E , I,. O , U , I o w e y o u [ d u g u je m ti], g d e se „ ja “ k o n s ti t u iš e u s a m o m d u g u , v r a ć a se s a m o m s e b i, n a s v o je m c s t o , te k p o s l e d u g a . T aj o d n o s iz m e đ u d u g a i s a m o g la s n ik a , iz m e đ u „ d u g u ­ j e m t i “ ( I. O . U .) i v o k a li z a c i je , tr e b a lo j e d a m e o d v e d e , n o z a to n e m a m v r e m e n a , d o t o g a d a p o v e ž e m o n o š t o s a m p o k u š a o d a k a ž e m n a d r u g o m m e s t u , u P o šta n sk o j k a r ti i l i u D ve reći z a D žo jsa , u v e z i s a „ a n d h e w a r “ i „Ha, he, hi, ho, /;» “ u B d e n ju F in e g a n a i s a I, O , U u U liksu , š to j e z a n i m l j i v a n a g r a m f r a n c u s k o g oui, u ž a s n o i p o u č n o p r e v e d e n o k a o J e vo u s d o is‘\ „ d u g u je m v a m “ u p r e v o d u k o j i j e a u t o r i z o v a o D ž o js , o n o m e , d a k le , k o j e m j e r e k a o d a i t a k o n a n j e g a p r i s la o . D a li j e to d a r e k a o n a f r a n c u s k o m , s v e s a m i m s a m o ­ g l a s n i c im a , ili n a e n g l e s k o m ? S m e h s e s m e j e z a d u ž i v a n j u v o v je k i v je k o v č ita v ih p o k o le n ja n a s le d n ik a , č ita la c a , č u ­ v a r a , J o y c e sc h o la rs i p is a c a . D a-govor ko d D žo jsa 49 T a j d a -sm e h z a o k r u ž u j u ć e g p o n o v n o g p r i s v a j a n j a , o d i s e js k o g s v e m o ć n o g p o n a v lja n ja , p r a ti u s ta n o v lja v a n je s k lo p a p o te n c ija ln o k a d ro g d a u n a p re d o b r e m e n i n je g o v p a t e n t i r a n i p o t p i s , č a k i M o l i n p o t p is , s v im b u d u ć i m p r e m a p o t p is i m a , č a k i p o s l e s m r ti u m e t n i k a u s ta r o s ti, k o j i ć e t a d a b i ti v a ž a n k o l i k o i p r a z n a l j u š t u r a , k o j i ć e b iti s a m o j e d n o s t a n j e m a t e r i j e . M a š i n a z a u s i n j i v a n j e - z a k o n it o ili k o p i la n sk o - fu n k c io n iš e d o b ro , s p re m n a j e n a sv e : d a s v e p r ip ito ­ m i, o b r e ž e i l i o b iđ e ; o n a j e p o g o d n a i d a e n c i k l o p e d i j s k i p o ­ n o v o p ris v o ji a p s o lu tn o z n a n je k o je se o k u p lja o k o s e b e s a ­ m o g k a o Ž i v o t L o g o s a , š to z n a č i i u is t i n i p r i r o d n e s m r t i. M i s m o o v đ e , u F r a n k f u r tu , k a k o b i s m o o to m e p o s v e d o č i l i 11a k o m e m o r a c i ji . M e đ u ti m , e s h a t o l o š k i t o n a l i t e t t o g d a -sm e h a č in i m i s e t a k o o b r a đ e n , i l i p r o ž e t , r a d i j e ć u r e ć i o p sed n u t, v e s e l o t r b u h o z b o re n n e k o m s a s v im d ru g o m m u z ik o m , v o k a lim a n e k e s a s v im d ru g e p e s m e . T a k o đ e g a č u je m , s a s v im b liz u o n o g d r u g o g , k a o d a -sm e h n e k o g d a r a b e z d u g a , k a o o l a k u , g o t o ­ v o a m n e z i j s k u p o t v r d u n e k o g n a p u š t e n o g d a r a i li d o g a đ a ja , o n o g a š to se k la s ič n im je z ik o m n a z iv a „ o p u s “ , k a o iz g u b ­ l je n i p o t p i s b e z l ič n o g i m e n a k o ji p o k a z u je i im e n u je c ik lu s p o n o v n o g p r i s v a j a n j a i p r i p i t o m l j a v a n j a s v ih p a r a f a s a m o d a b i s e u n j i m a o d r e d i l e g r a n i c e a v e ti; a t a k o s e p o s t u p a d a b i b i o o m o g u ć e n n e o p h o d a n p r o b o j p r il ik o m d o l a s k a d r u g o g a , d r u g o g a k o g a ć e m o u v e k m o ć i d a z o v e m o I li ja , a k o j e I l i ja im e o n o g n e p re d v id ljiv o g d ru g o g z a k o g a s e m o r a č u v a ti j e d n o m e s t o , n e v i š e im e I li je v e l i k o g t e l e f o n i s t e i z c e n tr a l e , I lije š e f a m e g a p r o g r a m o t e l e f o n s k e m r e ž e , n e g o d r u g o g I li je , Ilije d r u g o g . A li e to , to j e h o m o n im , I lija u v e k m o ž e đ a b u d e i j e d a n i d ru g i is to v re m e n o , n e m o ž e m o p o z v a ti je d n o g a d a n e p o s t o j i o p a s n o s t d a s e p o j a v i d r u g i. I u v e k s e t r e b a iz l a g a t i to j o p a s n o s t i. O v im p o s l e d n j i m p o k r e t o m s e , d a k le , v r a ć a m n a o p a s n o s t ili m o g u ć n o s t d a se j e d a n d a -sm e h z a ­ g a d i d r u g im , d a J e d a n I li ja , o d n o s n o j e d n o j a , p o s t a n e p a r a ­ z it d r u g o g a . Z a š t o s a m p o v e z a o p i t a n j e s m e h a , o s ta tk a s m e h a , k a o te m e ljn o g i k v a z itra n s c e n d e n ta ln o g to n a lite ta , sa p ita n je m sam og „ d a“ ? K a k o b i s m o s e z a p i t a l i š t a s e d e š a v a , i l i š ta d o l a z i s a U lik so m , i l i s a d o l a s k o m Č e g a i l i k o g a b i l o , I l i j i n i m , n a 50 Žak Derida: ULIKS G RAM O FO N p r im e r , t r e b a d a p o k u š a m o d a p r o m i s l i m o j e d i n s t v e n o s t d o ­ g a đ a ja : d a k l e , j e d i n s t v e n o s t p o t p i s a , i l i t a č n i j e , n e z a m e n I jiv o g o b e le ž ja k o j e n i j e n u ž n o s v o d lj i v o n a f e n o m e n a u t o r ­ s k o g p ra v a č itljiv o g k ro z o č e v o im e , p o s le o b re z iv a n ja . T r e ­ b a p o k u š a ti d a se p r o m i s l i o b r e z i v a n j e , a k o h o ć e t e , p o č e v o d m o g u ć n o s ti o b e le ž a v a n ja , m o g u ć n o s ti p o te z a k o ji p r e th o d i n j e g o v o m o b l i č j u i k o j i m u g a d a je . O d n o s n o , a k o j e s m e h t e m e lj n i, ili p o n o r s k i t o n a l i t e t U liksa , a k o s e n j e g o v e a n a l i z e n e m o g u i s c r p e ti u z p o m o ć i je d n o g o d r a s p o l o ž i v i h z n a n j a u p r a v o z a to š to s e o n s m e j e z n a n j u i o d z n a n ja , o n d a s m e h p ra s k a u s a m o m tre n u tk u p o tp is iv a n ja . O d n o s n o , b e z d a n e ­ m a p o t p is a . A k o p o t p i s n e k o r i s t i i li n e p o m in j e n e k o i m e , o n p re tp o s ta v lja n e o p o z iv u o b a v e z u o n o g a k o p o tv r đ u je , g o v o reć i ili č in e ć i p o k r e t k o j i z n a č i d a, š to j e z a l o g o s t a v ­ lje n o g o b e le ž ja . P r e n e g o š to s e u p i t a m o k o p o t p i s u j e , d a li D ž o j s j e s t e ili n i je M o l i, k a k v a j e r a z l i k a i z m e đ u p o t p i s a a u t o r a i p o t p i s a j e d n o g l i k a i l i f i k c i j e k o j u j e a u t o r p o t p i s a o , p r e n e g o š to p r o g o v o r i m o o p o l n o j r a z l i c i k a o d v o j n o s t i i p r e n e g o š to i s k a ž e m o s v o ja u v e r e n j a o s v o js t v u ( o v d e n a v o d i m F r e n k a B a d ž e n a i n e k o l i c i n u d r u g i h k o j i g a s le d e ) o n o g M o l i n o g „ o n e sid e d ly w o m a n ly w o m a n [ j e d n o s t r a n o ž e n s k i ž e n a ] “ , M o li, t e l e p e b i l j k e , t r a v e ili p h a r m a k o m , il i o „ o n e s id e d ly m a sc u lin e [ je d n o s tr a n o m u š k o m ] “ k a r a k t e r u D ž e j m s a D ž o j ­ s a , p r e n e g o š to u z m e m o u o b z i r o n o š to j e o n r e k a o o „ n o n ­ sto p m o n o lo g u e [ n e p r e s ta n o m m o n o l o g u ] “ k a o „ in d is p e n s ­ a b le co u n te rsig n to B lo o m ’s p a s s p o r t to e te rn ity [ n e o p h o d ­ n o m p re m a p o tp is u n a B lu m o v o m p a s o š u z a v e č n o s t] “ (i j o š j e d n o m m i s e č in i d a D ž o j s o v a s t r u č n o s t u p i s m i m a i r a z ­ g o v o r im a n e u ž i v a n i k a k v u p r e d n o s t ) , p r e n e g o š to u p o t r e b i m o k l i n i č k e k a t e g o r i j e i p s i h o a n a l i t i č k o z n a n je k o j i s u i z v e ­ d e n i u o d n o s u n a m o g u ć n o s ti o k o jim a o v d e r a z g o v a r a m o , u p i ta ć e m o s e š ta j e to p o tp is : o n z a h t e v a j e d n o „ d a “ „ s t a r i j e “ n e g o š to j e p i t a n j e „ š t a j e ? “ j e r g a o n o p r e t p o s t a v l j a , j e d n o „ d a “ „ s ta rije “ o d Z n a n ja . U p ita ć e m o se z a što da d o la z i u v e k k a o „da, da “ . K a ž e m d a a n e r e č „ d a “ , j e r m o ž e p o s t o j a t i i d a b e z r e č i. D a-govor ko d D žo jsa 51 P .S . ( 2 . j a n u a r a 1 9 8 7 ) D a b e z r e č i n e b i d a k l e b i lo n e k a „ r e č - i z v o r “ , n e k a a r h ir e č ( U n v o r t). O n a n a t o i p a k lič i, i u t o m e j e č i t a v a z a g o n e t k a , k a o š to s e m o ž e l ič i t i n a B o g a . A li i s t i n a j e d a o n o d a o k o j e m , n a p r im e r , g o v o r i R o z e n c v a j g , i m a i z v o r n o s t j e d n e U n v o r t s a m o z a to d a b i b i l o n e m a r e č , b e z g la s a , n e k a v rsta tra n s c e n d e n ta ln o g u je z ik u , p re i s o n u s t r a n u s v a k e a f i r m a ti v n e p r o p o z i c i j e . T o j e d a B o g a , d a u B o g u : „ S n a g a to g D a u to m e j e š to se p r ip a ja u z a s v e , u to m e š to s u b e z g r a n ič n e m o g u ć n o s t i u n j e m u s a k r i v e n e . T o j e r e č - i z v o r ( U n v o r t) j e z i k a , j e d n a o d o n ih k o j e o m o g u ć a v a ­ j u . . . n e re č e n ic e , n e g o , z a p o č e ta k , je d n o s ta v n o r e č i k o je u r e č e n i c e u l a z e . ’D a ’ n i je č i n i l a c r e č e n ic e , a l i i s t o t a k o n i je n i s te n o g ra fs k a o z n a k a z a r e č e n ic u , m a d a se m o ž e k o r is titi u to m s m is lu : u s tv a r i, o n o j e tih i s a p u tn ik s v ih e le m e n a ta r e č e n ic e , p o t v r đ i v a n je , ’s ic ’, a m i n i z a s v a k e r e č i . O n o s v a ­ k o j r e č i u r e č e n i c i d a je p r a v o n a p o s t o j a n j e , o n o j o j p r e d l a ž e s e d i š t e n a k o j e m o ž e d a s e d n e , o n o ‘p o s e d a ’ . P r v o D a u B o g u t e m e l j i u s v o j s v o jo j b e s k o n a č n o s t i b o ž a n s k u s u š tin u . I t o p r v o D a j e s t e ’n a p o č e t k u ’ .“ Z v e zd a Isk u p lje n ja (T ranc. p r e v ., str. 3 8 - 3 9 ) . 52 Žak Derida: ULIKS G RAM O FO N VI T r e b a l o b i, o d n o s n o , t r e b a lo j e d a s v im o v i m b e s e d a m a p re th o d i j e d n o d u g o , u č e n o i m is a o n o ra z m iš lja n je o s m is lu , u lo z i, a p r e s v e g a o p r e t p o s t a v k a m a s a m o g a da: p r e j e z i k a , u je z ik u , a li i u is k u s tv u m n o g o s tr u k o s ti je z ik a k o je m o ž d a v i š e n e p o t i č e i z l in g v i s ti k e u s tr o g o m s m is lu . P r o š i r e n j e k a p r a g m a ti c i č in i m i s e n u ž n im a li n e d o v o l j n i m u k o l i k o s e n e o t v a r a k a m i s l i o t r a g u ili p i s m u , u s m i s l u k o j i s a m n a d r u ­ g o m m e s tu p o k u š a o d a is k a ž e m , a k o ji o v d e n e m o g u d a p o n o v im . Š t a s e k a z u j e , š t a s e p i š e , š ta s e d o g a đ a i š t a d o l a z i s a je d n im d a l D a se m o ž e p o d ra z u m e v a ti a d a r e č i n e b u d e i z r e č e n a ili n a p i s a n a . T o , n a p r im e r , o m o g u ć a v a d a s e u f r a n c u s k o m p r e v o d u u m n o ž e da g d c g o d se p re tp o s ta v lja d a j e n e k a k v o da n a z n a č e n o e n g le s k im re č e n ic a m a u k o jim a j e ,y e s “ o d s u tn o . A li, u k r a j n j o j l i n i ji , p o š to s e d a p o k l a p a s a s v a k im i s k a z o m , i u fra n c u s k o m , a p re s v e g a u e n g le s k o m , v e lik o j e is k u š e n je d a se sv e u d v o s tru č i n e k o m v rs to m n e p re k id n o g da, d a se u d v o s tr u č e č a k i o n a d a k o j a s u o b l i k o v a n a s a m o n a z n a k a ­ m a u r i t m u , p o n a v l j a n j e m u z d a h a , k a o s ta n k e i li p r o m r m ­ lja m u z v i c i , k a o š to s e k a t k a d d e š a v a u U liksu: d a d o l a z i , o d m e n e m e n i, o d m e n e d ru g o m e u m e n i, o d d ru g o g a m e n i, d a p o t v r d i p r v o b i t n o t e l e f o n s k o „ h a lo “ : d a , to j e t o , t o j e u p r a v o o n o š to k a ž e m , z a i s t a g o v o r im , d a , d a , r a z u m e t e , č u j e m v a s , d a , tu s m o d a b i s m o r a z g o v a r a l i, p o s t o j i j e z i k , d o b r o m e č u ­ je te i r a z u m e te , z a is ta j e ta k o , to se d o g a đ a , d e š a v a s e , i d o la z i, p iš e se , o z n a č a v a se , d a , da. A li p o đ i m o i z n o v a o d f e n o m e n a da , o n o g a d a k o j e j e o b ­ j a v l j e n o i o č i g l e d n o o z n a č e n o k a o reč, b i l a o n a i z g o v o r e n a , n a p i s a n a i li f o n o g r a m i s a n a . T a k v a j e d n a r e č g o v o r i , a l i n e k a ž e n iš ta s a m o m so b o m , a k o p o d g la g o lo m k a z a ti p o - D a-govor k o d D žo jsa 53 d r a z u m e v a m o o d r e d i t i, p o k a z a t i , o p is a ti n e š t o š to s e n a l a z i i z v a n j e z i k a il i i z v a n o z n a k e . N j e g o v e j e d i n e o d r e d n i c e j e s u d ru g e o z n a k e , k o je s u ta k o đ e o z n a k e d ru g o g . P o š to d a n e k a ž e , n e p o k a z u je , n e i m e n u j e n i š t a š to j e iz v a n o z n a k e , n e k i ć e d o ć i u i s k u š e n j e d a iz t o g a z a k lj u č e k a k o d a n e z n a č i n i š ­ ta : p r a z n a r e č , je d v a n e k a k a v p r ilo g , j e r s v a k i p r i l o g , p r e m a g r a m a ti č k o j k a te g o r i j i u k o j u s m e š t a m o d a u n a š i m j e z i c i m a [e n g le s k o m i fra n c u s k o m ], im a b o g a tiji s e m a n tič k i n a b o j, j e r j e s v a k i o d r e đ e n i ji n e g o da , p r e m d a g a u v e k p r e t p o s t a v ­ lja . U k r a tk o , da b i b ilo tr a n s c e n d e n t a l n a a d v e r b ija ln o s t, n e i z b r i s i v i d o d a ta k s v a k o m g l a g o lu . U p o č e t k u b e š e p r il o g , a l i k a o u z v i k , j o š u v e k s a s v i m b l i z u n e a r t i k u l i s a n o m k r ik u , p r e p o j a m n a v o k a li z a c i ja , m i r i s d i s k u r s a . M o ž e li s e p o t p i s a t i m i r i s o m ? K a o š to n e m o ž e m o z a m e n it i d a n e č i m š to b i t r e ­ b a l o d a to d a o p i š e ( o n o n i š t a n e o p is u j e , n i š t a n e u t v r đ u j e , č a k i a k o j e n e k a v rs ta p e rfo rm a tiv a k o ji se p o d ra z u m e v a u s v a k o j tv r d n j i: d a , t v r d i m , u t v r đ e n o j e i td .) p a č a k n i o n i m š to b i t r e b a l o d a g a d o k a ž e i li p o t v r d i , i is t o t a k o , n e ć e m o u m e t i d a z a m e n im o d a i m e n i m a p o j m o v a k o j i s u o d r e đ e n i d a o p i š u ta j č in ili p o s t u p a k , a k o p r e t p o s ta v i m o d a j e to n e k i č i n i li p o s tu p a k . P o j a m a k t i v n o s t i i li a k t u e l n o s ti n e č i n i m i s e p r i m e r e n i m d a o b j a s n i f e n o m e n da . A t a j l a ž n i č in n e m o ž e s e z a m e n i t i „ o d o b r a v a n j e m “ , „ tv r đ e n j e m “ , „ p o t v r đ i ­ v a n j e m “ , „ p o v la đ i v a n j e m “ , „ s a g l a s n o š ć u “ . R e č „ a ffir m a tif , k o jo m se slu ž e fra n c u s k i v o jn ic i k a k o b i iz b e g li b ilo k a k v u v r s tu t e h n i č k i h r iz i k a , n e z a m e n j u j e r e č da, a li j e p o d r a z u ­ m e v a : d a , z a is t a k a ž e m „ a ffir m a tif. Š t a n a m o s t a v l j a z a r a z m i š l j a n j e to d a k o j e n i š t a n e i m e n u je , n e o p is u je , n e o d r e đ u j e i n e m a n i k a k v e o d r e d n i c e iz v a n o z n a k e , i to n e i z v a n j e z i k a , j e r s e d a m o ž e l i š i t i r e č i , u s v a k o m s lu č a j u , m o ž e s e l i š i t i r e č i da. S v o jo m r a d i k a l n o n e k o n s ta tiv n o m i n e d e s k r ip tiv n o m d im e n z ijo m , č a k i a k o k a ž e d a n e k o j d e s k r i p c ij i i l i n a r a c i j i , d a j e p o t p u n o , p a r e x ­ ce llen c e p e r f o r m a tiv . A l i o v a k v o o d r e đ e n j e č in i m i s e n e d o ­ v o l jn i m . P r e s v e g a z a to š to p e r f o r m a t i v m o r a d a b u d e reče­ n ica, i t o s a m a p o s e b i s a s v i m s m i s l e n a r e č e n i c a u d a to m k o n v e n c io n a ln o m k o n t e k s t u , k a k o b i p r o iz v e la o d r e đ e n i d o ­ g a đ a j. D a k l e u v e r e n s a m , d a , i u k l a s i č n o m f i l o z o f s k o m k o ­ d u r e č e n o , da j e tra n s c e n d e n ta ln o s ta n je s v a k e p r e f o r m a t iv n e d i m e n z ij e . O b e ć a n je , z a k le tv a , n a r e d b a , o b a v e z i v a n j e , u v e k p o d r a z u m e v a j u j e d n o da, p o tp isu jem . O n o j a u z p o t- 54 Ža k Derida: ULIKS G RAM O FO N ¡» su jem k a ž e , s e b i k a ž e d a č a k i a k o p o t p is u j e n e k i p r i v i d . S v a k i d o g a đ a j p ro iz v e d e n n e k o m p e rfo rm a tiv n o m o z n a k o m , s v a k o p is m o u š ir o k o m s m is lu , o b a v e z u j e s e j e d n i m d a , b i l o o n o p o j a v n o , o d n o s n o , v e r b a l i z o v a n o i li a d v e r b i j a l i z o v a n o k a o ta k v o , i l i n e . M o li k a ž e da, o n a s e s e ć a da, d a k o j e k a ž e o č im a k a k o b i z a t r a ž i l a d a n j e g o v i h o č i j u itd . N a l a z i m o s e o v d e n a m e s t u k o j e j o š n ije p r o s t o r g d e m o g u i m o ra ju d a se r a z v iju v e lik a p ita n ja o p o r e k lu p o r ic a n ja , p o t v r đ i v a n j a i l i o p o r i c a n j a . N i t i j e t o p r o s t o r g d e j e D ž o js m o g a o d a p r e o k r e n e o n o J c h bin d e r G e ist d e r ste ts vern ein t [ J a s a m d u h k o j i n e p r e s t a n o p o r i č e ] “ , g o v o r e ć i d a j e M o li p u t k o j a u v e k k a ž e da. T o d a o k o j e m s a d a g o v o ­ r im o „ p r e t h o d i “ s v im tim p o v r a t n i m a l t e r n a t i v a m a , s v i m t im d i ja le k t ik a m a . O n e g a p r e t p o s t a v l j a j u i o b u h v a t a j u . P r e n e g o š to Ic h i z I c h b in p o t v r d i i l i p o r e k n e , o n o s e p o s t a v l j a ili p r c d - p o s ta v l ja : n e k a o ego , s v e s n o i l i n e s v e s n o j a , ž e n s k i il i m u š k i s u b j e k t , d u h ili te l o , n e g o k a o p r e - p e r f o r m a t i v n a s n a ­ g a k o j a , u o b l i k u j a , n a p r im e r , o b e l e ž a v a d a s e j a o b r a ć a d r u g o m m a k o l i k o o n ili o n a b i l i n e o d r e đ e n i: „ D a - j a “ , „ đ a ja -k a ž e m -đ ru g o m e “ , č a k i a k o j a k a ž e m „ n e “ i č a k i a k o se ja o b r a ć a n e g o v o r e ć i. T o m i n i m a l n o i p r e v a s h o d n o d a , t e l e ­ f o n s k o „ h a l o “ i li u d a r a c k r o z z id n e k o g z a tv o r a , p r e o b e l e ž a v a n e g o š to n a m e r a v a d a k a ž e i li z n a č i : ,,j a - tu “ , s l u š a j , o d ­ g o v o r i, p o s t o j i o b e le ž je , p o s t o j i d r u g i. O d r e č n e t v r d n j e m o ­ g u z a tim d a u s l e d e j e d n a z a d r u g o m , a li č a k i a k o s v e o b u h ­ v a te , to „ d a “ s e v i š e n e m o ž e o b r is a ti . M o ra o s a m u s tu k n u ti p r e d r e to r ič k o m n u ž d o m d a o v o m in i m a l n o i n e o d r e đ e n o , s k o r o đ e v i č a n s k o o b r a ć a n j e p r e v e ­ d e m u r e č i , i t o u r e č i k a o š to s u J a “ , „ j a s a m “ , „ j e z i k “ , it d ., ta m o g d e p o p o l o ž a j u j a , b i ć e i j e z i k i d a lj e o s ta j u i z v e d e n i u o d n o s u n a t o da. U t o m e j e č i t a v a p o t e š k o ć a z a o n o g a k o h o ć e n e š t o d a k a ž e o p i t a n j u f e n o m e n a da. N e k a k a v m e t a j e z i k u v e k ć e b i t i n e m o g u ć u to m p i t a n j u , u t o l i k o u k o l i k o o n sam p re tp o s ta v lja n e k i d o g a đ a j to g a d a k o ji n e ć e m o ć i d a r a z u m e . I s to ć e v a ž i t i i z a s v a k o o b r a č u n a v a n j e i l i r a č u n a n ­ je , s v a k i r a č u n k o j im b i se h t e o u r e d i t i n i z n e k i h d a p r e m a n a č e lu r a z u m a i p re m a n je g o v im a p a ra tim a . D a o b e le ž a v a d a p o s to ji o b r a ć a n j e d r u g o m . T o o b r a ć a n je n i je n u ž n o d i ja lo g i li r a z g o v o r , j e r o n o n e p r e t p o s ta v l ja n i g l a s , n i s im e tr ij u , n e g o p r e n e k a k a v v e o m a Da-govor k o d D žojsa 55 u ž u r b a n o d g o v o r k o ji v e ć p ita . J e r a k o p o s to ji d r u g i, a k o p o s t o j i da , o n d a d r u g i v i š e n e d o p u š t a d a g a s t v a r a is t i , d a g a s t v a r a j a . D a , u s lo v s v a k o g p o t p i s a i s v a k o g p e r f o r m a t i v a , o b r a ć a se d ru g o m e k o je o n o n e č in i i o d k o je g a z a p o č e ta k m o ž e s a m o tra žiti, i to u o d g o v o r n a j e d n o u v e k p r e t h o d n o p i ta n je , d a o d n jeg a za tra ži d a k a ž e da. V r e m e s e p o j a v l j u j e t e k p o s l e t e o s o b e n e a n a h r o n i je . T a o b a v e z i v a n j a m o g u d a o s t a n u f ik t iv n a , la ž n a , u v e k o p o z iv a , o b r a ć a n je m o ž e o s ta t i d e l j i v o i l i n e o d r e đ e n o , to n e m e n j a n i š t a u n e o p h o d n o s t i s tr u k t u r e . O n a a p r io r i r a z b i j a s v a k i m o g u ć i m o n o l o g . N e m a n i č e g a m a n j e m o n o l o g i r a j u ć e g o d s a m o g M o li n o g „ m o n o l o ­ g a “ č a k i a k o , u n u t a r n e k i h k o n v e n c i o n a l n i h g r a n ic a , z a i s t a i m a m o p r a v a d a g a s m a t r a m o z n a č a j n i m z a ž a n r il i t i p „ m o ­ n o l o g a “ . A l i d i s k u r s k o j i j e s m e š t e n i z m e đ u d v a „Yes“ r a ­ z lič itih v re d n o s ti, d v a „ f e s “ s a v e lik im p o č e tn im s lo v o m , d a k le d v a g r a m o f o n is a n a „Yes“, n e ć e u m e ti d a b u d e m o n o ­ l o g , i u n a j b o l j e m s lu č a j u m o ž e b i ti s o lil o k v iju m . A li r a z u m ljiv o j e z a š to n a m se o v d e m o ž e n a m e tn u ti p r i v i d m o n o l o g a , u p r a v o z b o g da, da. D a n e k a ž e n i š t a o s im d r u g o g da, d a d r u g o g a z a k o j e g a ć e m o v i d e t i d a j e a n a l i t i č k i - i li a p r io r i sin te zo m - i m p l i c i r a n o u p r v o m da. A o v o s e p a k p o s ta v l ja , p o k r e ć e i o b e l e ž a v a s a m o k a o p o z i v n a p o t v r ­ đ i v a n j e u o n o m e da, da. T o z a p o č i n je j e d n i m da, d a , d r u g im da, a li p o š to j e to j o š u v e k s a m o j e d n o d a k o j e s e s e ć a , k o j e s e p r i z i v a (i M o li s e s e ć a , p r iz iv a se b e i z d r u g o g a d a ), u v e k m o ž e m o d o ć i u i s k u š e n j e d a tu a n a m n e z u n a z o v e m o m o n o lo š k o m . I t a u t o lo š k o m . D a n e g o v o r i n i š t a o s im da, d r u g o da k o je m u s lič i č a k i a k o k a ž e da d o la s k u n e k o g s a s v im d r u g o g da. O n o iz g l e d a k a o m o n o t a u t o l o š k o ili s p e k u l a m o , ili im a g in a rn o , j e r o tv a ra p o lo ž a j o n o g a j a k o je j e s a m o p o se b i u s lo v s v a k e p e rf o r m a tiv n o s ti. O s tin p o d s e ć a d a g r a ­ m a t i k a p a r excelle n ce p e r f o r m a t i v a j e s t e g r a m a ti k a r e č e n i c e u p r v o m l ic u p r e z e n t a i n d ik a ti v a : d a , o b e ć a v a m , p r ih v a t a m , o d b i j a m , n a r e đ u j e m , I d o , I w ill, i t d . „ O n o b e ć a v a “ n i j e i z r i č i t p e r f o r m a ti v , i n e m o ž e t o b iti o s im a k o n e k o , j a “ n e p o d r a z u m e v a n a p r im e r : . j a v a m s e k u n e m d a o n o b e ć a v a , itd “ . S e tit e s e B l u m a u a p o te c i. R a z g o v a r a s e , i z m e đ u o s ta lo g , i o m i r i s i m a , p a r f e m im a . I s e t i t e s e , M o li n a da, k a o t r a v e , t a k o đ e p r ip a d a ju e le m e n t u p a r f e m a . M o g a o s a m , i o t o m e s a m n a t r e n u t a k s a n ja r io , d a o d o v e b e s e d e n a č in i m r a s p r a v u o 56 Žak Derida: ULIKS G RAM O FO N p a rfe m im a , o d n o s n o o p h a rm a ko n u , i d a j e n a z o v e m O p a r fe m a tiv u u U liksu. S e t it e s e , M o l i s e s e ć a s v i h t i h d a , p r i z i v a s a m u se b e k ro z s v a ta d a k a o p ris ta ja n ja b a š n a o n o š to le p o m ir i š e , t o j e s t n a p a r f e m : „he a s k e d m e w o u ld I y e s lo s a y y e s m y m o u n ta in f lo w e r ( i m e B l u m , F lo w e r, p s e u d o n i m i z o v a n o n a p o š ta n s k o j k a r t i p o s la t o j n a p o s te re sta n te, o v d e o d iš e m i r i s o m , i s p a r a v a ) a n d f i r s t I p u t m y a rm s a r o u n d h im y e s a n d d re w h im d o w n to m e so h e c o u ld f e e l m y b r e a s ts a ll p e rfu m e y e s... [ u p ita m e d a li b i h d a k a ž e m d a m o j p l a n i n s k i c v e te ( . . . ) i n a j p r e g a o b g r l i h d a i p r i v u k o h d a d o l a k s e b i ta k o d a j e m o g a o d a o s e t i m o j e g r u d i s v e m i r i s n e d a . . . ] “ . N a s a m o m p o č e tk u k n jig e , k r e v e t, p u t i je d n o da ta k o đ e su p o z iv i k o j e u p u ć u j e p a r f e m : „To s m e ll the g e n tle s m o k e o f tea, fu m e o f the p a n , sizzlin g butter. B e n e a r h e r a m p le b e d w a r m e d fle s h . Yes, y e s. [ M ir is a ti b l a g i d i m č a ja , p a r u š o lj e , p u te r k o ji c v rč i. B iti u z n je n o b u jn o , k r e v e to m z a g r e ia n o tc lo . D a , d a .] “ ( 6 3 ). O n o „yes, I w i l t i z g l e d a t a u t o lo š k i , o n o š ir i p o n a v l j a n j e iz a z v a n o , p r i z v a n o i p r e t p o s t a v l j e n o j e d n i m p r v o b i t n i m da k o je u s u š t i n i k a ž e s a m o J w i l l " i J “ k a o „ ¡ w i l l “. P a o n d a , s e ti te s e , r e k o h , B l u m a u a p o te c i ( 8 6 ) . G o v o r i s e o p a r f e m i ­ m a: h a d o n ly o n e sk in . L e o p o ld , y e s . T h re e w e h a v e |...i m a o j e s a m o j e d n u k o ž u . L e o p o ld , d a. M i im a m o tr i] “ . J e d a n r e d n i ž e : „ B u t y o u w a n t a p e r fu m e too. W h a t p a r fu m e d o e s y o u r ? P e a u d ’ E s p a g n e . T h a t o r a n g e flo w e r [ A l i i ti h o ć e š p a r f e m . K a k a v p a r f e m k o r i s t i t v o j a ? P e a u d ’E s p a g n e . O n a j c v e t n a r a n d ž e . ] “ . O tu d a p r e l a z i u k u p a t i l o , p a o n d a n a m a s a ž u : „ H a m m a m . Turkish. M a ssa g e . D ir t g e ts r o lle d u p in y o u r navel. N ic e r i f a n ice g irl d id it. A lso I th in k I. Yes 1. D o it in the bath. [ T u r s k a M a s a ž a . P r l j a v š t i n a t i s e v a l j a u p u p ­ k u . Z g o d n i j e k a d b i n e k a z g o d n a c u r a to u r a d i l a . I j a m i s l i m j a . D a , j a . U č i n i t o u k u p a t i l u . ] “ . A k o i z d v o j im o o v a j o d l o ­ m a k (A lso I th in k I. Yes I) k a o š to u v e k i m a m o i n i k a d n e ­ m a m o p r a v a d a u č i n i m o , i m a m o m i n i m a l n u p r o p o z ic iju , k o ja j e u o s t a l o m e k v iv a l e n t n a o n o m e I w ill, k o j o m s e i z r a ­ ž a v a h e te r o t a u t o l o g i j a d a i m p l i c i r a n o g u s v a k o m c o g ito k a o m is li, l i č n o m s ta v u i v o l j i z a l ič n im s ta v o m . A l i u p r k o s to j s r c d i š n o j i l i p u p č a n o j s c e n i, n a v e l c o rd a ga in , u p r k o s a r h i n a r c i s ti č k o m i s a m o l ju b i v o m p r i v i d u t o g a ,,d a - ja “ k o j e s a n j a o to m e d a s e m a s i r a , d a s e k u p a , d a s e p r i s v o j i , d a p o s t a n e č is t o s a m o s a m c a t o u č is t o m m i l o v a n j u , d a s e o b r a ć a d r u - D a-govor ko d D žo jsa 57 g o m e i m o ž e p riz iv a ti s a m o da d ru g o g a , o n o p o č in je o d g o v ­ o r o m . N e m a m o v i š e v r e m e n a , ž u r i m i g o v o r im s t i l o m k o j i j e j o š v i š e t e l e g r a f s k i . F r a n c u s k i p r e v o d z a J th in k I. Yes I [ J a m i s l i m j a . D a j a ] “ p r e p u n j e n e d o s t a t a k a j e r d a j e „Je p e n se a u ssi a. O ui, j e [I j a m i s l i m n a . D a , j a ] “ u m e s t o „ J e p e n se j e [ J a m i s l i m j a ] “ , J a m i s l i m o j a i li j a m i s l i o j a , itd . A „ c u r io u s lo n g in g I [ č u d n o v a t o ž u d n o j a ] “ k o j e s l e d i o d m a h z a ti m , n a f r a n c u s k o m p o s t a j e „D role d ’e n v ie q u e j 'ai la, m o i [ K a k v u s m e š n u ž e lju i m a m j a ] “ . O d g o v o r , d a d r u ­ g o g a , d o l a z i m u s a d r u g o g m e s t a , d a g a iz v u č e i z n j e g o v o g s n a u p o m a l o m e h a n i č k o m o b l i k u a p o t e k a r e v o g d a , ,,Yes, sir, th e c h e m ist s a id [ D a , g o s p o d i n e , r e č e a p o t e k a r ] “ , k o j i m u d v a p u t a k a ž e k o l i k o t r e b a d a p l a t i: „Yes, sir, th e c h e m ist said. You ca n p a y all together, sir, w h e n y o u c o m e ba ck. [ D a , g o s p o d in e , r e č e a p o te k a r. M o ž e te s v e d a p la tite z a je d n o , g o s p o d in e , k a d a s e v r a t i t e . ] “ . S a n o m ir is n o j k u p k i , o č is t o m te lu i o m a s a ž i p o m a d o m n a s ta v lja se d o h r is to v s k o g p o n ­ a v lj a n ja o n o g „ to j e m o j e t e l o “ , š to j e m i l o s t k o jo j s e p r e p u š ­ t a u ž i v a j u ć i k a o m i r o p o m a z a n i k g o s p o d n ji : „ E n jo y a b a th n o w : c le a n tro u g h o f w ater, c o o l en a m el, th e g e n tle te p id stream . T h is is m y b o d y [ S a d u ž iv a j u k u p a n ju : č is t o k o r it o v o d e , h la d a n e m a jl, b la g i m la k m la z . T o j e m o je te lo .] “ (8 8 ). S le d e ć i o d e lja k p o m in je h r iš ć a n s k o m ir o p o m a z a n je („ o ile d b y s c e n te d m e ltin g s o a p [ p o m a z a n m i r i š l j a v i m S a­ p u n o m k o j i s e t o p i] “ ) , p u p a k , p u t („his navel, b u d o f fle s h [ n j e g o v p u p a k , p u p o l j a k p u t i ] “ , o s ta t a k p u p č a n e v r p c e k a o o s ta ta k m a jk e ) i to j e k ra j p o g la v lja sa , j o š u v e k , r e č ju ,flo w e r “, d r u g i m B l u m o v im p o t p i s o m : „a la n g u id flo a tin g flo w e r [ u v e li c v e t k o j i p l u t a ] “ . V e lik i s a n o p a r f e m i m a š i r i s e u N a u sika ji; t o j e k r e t a n je v e r n o s t i M o li , k o j e p o č i n j e j e d n i m „Yes. T h a t’s h e r p e rfu m e [D a. T o j e n je n p a rfe m ]“ i n a ja v lju je se k a o g ra m a tik a m i­ r is a . O v o s a m o p o s ta v lja n je s e b e u da n e p re s ta n o s e v ra ć a , s v a k i p u t r a z l i č i t o , t o k o m č i t a v o g p u t o v a n j a . J e d n o o d t ih m e s ta , iz m e đ u o s ta lih (n a v o d im g a j e r j e s a s v im b liz u j e d n o g o d o n ih A .E .I .O .U .) j e s t e o n o k o j e im e n u je „ j a “ k a o „ e n t e l e h i j u o b l i k a “ . N o , J “ j e t u i s t o v r e m e n o p o m e n u to i upotrebi)eno: „B u t I, entelech y, fo r m o f fo rm s, am I b y m e ­ m o ry b eca u se u n d e r e v erc h a n g in g fo rm s. 58 Žak Derida: ULIKS G RAM O FO N / th a t s in n e d a n d p r a y e d a n d fa ste d . A c h ild C o n m ee s a v e d fr o m p a n d ies. 1 ,1 a n d 1.1. A .E .I.O .U . [ A li j a , e n t e l e h i j a o b l ik a , j e s a m j a p o s e ć a n j u j e r s a m u o b l i c i m a k o j i se v e č i t o m e n j a ju . J a k o j e j e g r e š i lo i m o l i l o s e i p o s ti lo . D e te k o j e j e K o n m i s p a s a o o d p r u ta . Ja , j a i ja . Ja . A . E .I .O .U .] “ ( 1 9 0 ) . N e š t o n i ž e : „ H e r g h o s t a t le a st h a s b e e n la id f o r ever. S h e died, f o r lite ra tu re a t least, b e fo re sh e w a s b o r [ N j e n d u h s e b a r e m s m i r io z a u v e k . U m r l a j e , b a r z a p re n e g o š to s e r o d ila ] “ . R e č j e o s e k v e n c i o d u h u i f r a n c u s k o m H a m l e t u „ k o ji č i t a i z k n j i g e D ž o n i E l in g t o n t u z a F r a n c u z e k a ž e k a k o ,,yes k n již e v n o s t, fra n c u sk o m sebe sam a“ . ( . . . ) . E x c e l­ len t pe o p le , n o doub t, b u t d istre ssin g ly s h o r ts ig h te d in so m e m a tte r s [ d a ( . . . ) . I z v r s t a n n a r o d , v a n s u m n j e , a l i ž a l o s n o k r a t k o v i d z a n e k e s t v a r i. ] “ ( 1 8 7 ) . N a d r u g o m m e s t u , n a k r a j u N a u s ik a je , B l u m p i š e u p c s k u , a z a tim b r iš e : „ W rite a m e ssa g e f o r her. M ig h t rem ain. W h a t? I. (...) AM .A. [ N a p is a t i j o j p o r u k u . M o g la b i o s ta ti. Š ta ? Ja. (...) A M .A .] “ ( 3 7 9 ) . S a m o s m e š t a n j e u da, i l i A y , n i j e i p a k n i t a u t o l o š k o n i n a r c i s ti č k o , o n o n i je n i š t a v i š e e g o l o š k o č a k i a k o i z m a m ­ lju je p o k r e t k r u ž n o g p r i h v a t a n j a , o d i s e j u k o j a m o ž e d a o s t ­ v a ri s v e te o d r e đ e n e m o d a l it e te . Z b o g n j e g a o s t a j e o t v o r e n k r u g k o j e o n o s a m o z a p o č i n je . I s t o ta k o , o n o j o š n i j e p e r f o r m a tiv n o , j o š n ije tr a n s c e n d e n ta ln o , ia k o g a p r e t p o s ta v l ja s v a k a p e r f o r m a t i v n o s t , a p r io r i s v a k o k o n s t a t i v n o t e o r e t i s n n je , s v a k o z n a n je i s v a k a t r a n s c e n d e n t a l n o s t . I z i s t o g r a ­ z lo g a , o n o j e p r e o n t o l o š k o , a k o o n t o l o g i j a g o v o r i o o n o m e š to j e s t e , i l i o b i ć u o n o g a š to j e s t e . G o v o r o b i ć u p r e t p o ­ s ta v l ja o d g o v o r n o s t s a m o g a da: d a , s t o j e r e č e n o , r e č e n o j e , D a-govor k o d D žo jsa 59 o d g o v a r a m i li o d g o v o r e n o j e b i ć u n a z a h te v z a o b j a š n j e n j e m itd . I d a lj e u t e l e g r a f s k o m s t i l u , s m e s t i ć u d a lj e m o g u ć n o s t d a i d a -sm e h a n a o n o m e s t o g d e t r a n s c e n d e n t a l n a e g o lo g i ja , g d e o n to e n c ik lo p e d ija , v e lik a s p e k u la tiv n a lo g ik a , f u n d a ­ m e n ta ln a o n to lo g ija i m is a o o b ić u v o d e d o m is li o d a ru i p o s la n ju , k o ju o n e p re tp o s ta v lja ju , a li n e m o g u d a j e sa d rž e . N e m o g u d a ra z v ije m o v a j a rg u m e n t o n a k o k a k o b i tre b a lo i o n a k o k a k o s a m to p o k u š a o d a u č i n i m n a d r u g o m m e s t u . Z a d o v o l j i ć u s e tim e d a p o v e ž e m o v o p i t a n j e s a o n i m k o j e s e , n a p o č e t k u o v o g p r e g l e d a , t ic a lo m r e ž e p o š t a n s k i h p o š i l ­ j a k a u U liksu : p o š t a n s k e k a r t e , p i s m a , č e k a , t e l e g r a m o f o n a , t e l e g r a m a itd . S a m o p o tv rd iv a n je da m o ž e se o b ra titi d ru g o m e is k lju ­ č i v o p o z i v a j u ć i s e n a s e b e , g o v o r e ć i s e b i da, da . K r u g t e u n i v e r z a l n e p r e t p o s ta v k e , s a m p o s e b i p r il ič n o k o m i č a n , k a o d a j e n e k a k v a p o š i l j k a s a m o m e s e b i , s la n j e o d s e b e s e b i k o ­ j e , isto v re m e n o , n iti ik a d a s a m o s e b e n a p u šta , n iti ik a d a s a m o s e b i s tiž e . M o l i k a ž e s e b i ( r a z g o v a r a j u ć i n a i z g l e d sa m a sa so b o m ), o n a se se ć a d a g o v o ri da tra ž e ć i o d d ru - • g o g a d a o d n j e tr a ž i d a k a ž e d a, i p o č i n j e ili z a v r š a v a g o v o ­ r e ć i da, o d g o v a r a j u ć i d r u g o m e u s e b i s a m o j , a li z a t o d a b i m u r e k l a k a k o ć e r e ć i d a a k o to d r u g i o d n je b u d e t r a ž i o , a k o j e b u d e p i t a o , d a , d a k a ž e da. T a p o s l a n j a i p o š il j k e u v e k p o ­ d r a ž a v a ju s h o la s tič k u s itu a c iju p ita n je /o d g o v o r. A v id im o k a k o s e s c e n a „ p o s la t i s a m o g a s e b e s a m o m s e b i “ u U liksu m n o g o p u t a i z n o v a o d i g r a v a u d o s l o v n o p o š ta n s k o m o b lik u . I u v e k j e o b e le ž e n a p o d s m e h o m , k a o s a m a a v e t i n e u s p e h . K r u g s e n e z a tv a r a . U n e d o s t a t k u v r e m e n a , u z e ć u s a m o tr i p r im e r a . N a j p r e o n a j s a M il i k o j a j e s a č e tir i il i p e t g o d i n a s a m a s e b i s la l a l j u b a v n u p o r u k u u k o j o j s e č a k p o r e d i l a s a „ lo o kin g g la ss [ o g le d a lo m ] “ ( O , M il i B l u m . . . „you are m y lo o kin g g la ss [ti s i m o je o g l e d a l o ] “ ). O n a j e r a d i t o g a o s t a v ­ l j a l a „p ie c e s o f f o l d e d b ro w n p a p e r in the le tte r b o x [ k o ­ m a d ić e p r e s a v ije n e m rk e h a r tije u p o š ta n s k o s a n d u č e ] “ . B a r e m t a k o k a ž e f r a n c u s k i p r e v o d („Elle s ’e n v o y a it [ S la l a j e s e b i ] “ . E n g l e s k i t e k s t j e m a n j e j a s a n , a li o s ta v i m o to ). Š to se t i č e M o li , f i l a t e l i s t i n e ć e r k e , o n a s a m a s e b i š a l j e s v e . k a o B l u m i k a o D ž o j s , a l i t o j e i z r a z i t o v i d lj iv o u b u k v a l n o s t i o n e s c e n e u k o jo j s e p r i č a k a k o j e i o n a s a m a s e b i p o š to m s l a l a k o m a d e h a r t i je : „like y e a r s n o t a le tte r fr o m a liv in g so u l except the o d d fe w 1 p o s te d to m y s e lf w ith b its o f p a p e r 60 Žak Derida: ULIKS G RAM O FO N in them ... [ k a o š to g o d i n a m a n i p i s m a o d ž iv e d u š e o s i m o n o m a l o š to s a m s e b i p o s l a l a p o š to m s a k o m a d i ć i m a h a r t i j e u n ­ u t r a . . . ] “ ( 6 7 8 ) . Č e t i r i r e d a r a n i j e , o n n j u š a l j e i l i p o ša lje -, „ ... b u t h e n e v e r fo r g o t h im s e lf w h e n I w a s th ere s e n d in g m e o u t o f th e ro om on so m e b lin d excu se... [ . . . a li o n s a m n i k a d a n ije z a b o r a v lj a o k a d s a m b i l a t a m o d a m e p o š a l j e n a p o l j e i z s o b e p o d n e k i m p r o v i d n i m i z g o v o r o m . .. ]“ . D a-govor k o d D žojsa 61 VI I D a k l e , r e č j e o t o m e d a s e s e b i p o š a lj e . I k o n a č n o , d a s e s e b i p o š a l j e n e k o k o k a ž e d a , a d a n e m a n i p o t r e b e d a se k a ž e i š t a o o n o m e š to f r a n c u s k i g o v o r n i j e z i k i l i ž a r g o n v a v i l o n i z u j e u r e c i m a ,,s ’e n v o y e r“ [ p o s la ti s e b i i li s e b e ; v o d i t i lj u b a v ] i l i ,,s ’e n v o y e r s o i-m e m e en l ’a ir [ p o s l a ti s e b e u v a z d u h ; d o ž i v e t i o r g a z a m ] “ , i l i , , s ’e n v o y e r q u e lq u ’un [ s e b i p o ­ s l a t i n e k o g a ; v o d i t i l j u b a v s n e k i m ] “ . „ S ’e n v o y e r “ j e d v a d o z v o l j a v a n e p r i m e t n o s k r e t a n j e d e v ic e m a j k e k a d a o ta c z a ­ m i š l j a k a k o i z l i v a s e m e t v o r e ć i s e b i s l i č n o g s in a : „ . . . a m ys-- tic a l esta te , a n a p o sto lic su c c e ssio n , fr o m o n ly b e g e tte r to o n ly b e g o tte n ... [ m i s ti č k o i m a n j e , a p o s t o l s k o n a s l e đ i v a n j e , o d je d in o s tv o rite lja je d in o s tv o re n o m e ]“ . T o j e je d a n o d o d ­ l o m a k a o „ A m o r m a tris, su b je c tiv e a n d o b je c tiv e g e n itiv e , m a y be th e o n ly tru e th in g in life. P a te rn ity m a y be a leg a l fic tio n . [A m o r w a f r a . ( l j u b a v m a j k e ) , s u b j e k t n i i o b j e k t n i g e n it iv , m o ž e b i t i j e d i n a i s t i n s k a s t v a r u ž i v o t u . O č i n s t v o m o ž e b iti z a k o n s k a iz m iš ljo tin a .] “ . M o j tre ć i p r im e r n e š to m u p r e t h o d i i d o l a z i o d m a h i z a Was D u v e rla c h st w ir s t D u n o c h d ie n e n : „H e W ho H i m s e l f b e g o t, m id d le r th e H o ly G host, a n d H im s e lf s e n t H i m s e l f A genb uyer, b e tw e e n H im ­ s e l f a n d o th ers, W ho... [ O n K o j i j e S a m S e b e s t v o r i o , p o ­ s r e d n i k D u h a S v e to g a , i S a m S e b e p o s la o , S e b e , O t k u p i t e ­ lja , m e d u S e b e i d r u g e , K o . . . ] “ ( 1 9 7 ) . D v e s t r a n i c e d a lje : „Teleg ram ! he said. W o nderful in sp ira tio n ! T eleg ra m ! A p a ­ p a l b u ll! H e s a t o n a co rn er o f th e u n lit desk, re a d in g a lo u d j o y ­ fu lly : T h e s e n ti m e n t a l i s t i s h e w h o w o u l d e n jo y w i t h o u t i n ­ c u r r i n g t h e i m m e n s e d e b t o r s h i p f o r a t h i n g d o n e . S ig n ed : D edalus. 62 Žak Derida: U U K S G R AM O FO N [ T e le g r a m ! R e č e o n . S j a j n a i n s p i r a c i j a ! T e le g r a m ! P a p s k a b u la ! S e d e n a n e o s v e t l j e n u g a o s to l a , č i t a j u ć i n a g l a s v e s e l o : S e n tim e n ta lista j e o n a j k o ji h o ć e d a p r o fitir a a d a n e p re u zm e n a se b e o g ro m n o d u g o v a n je z a sv rše n u s tv a r . P o t ­ p is: D e d a l u s .] “ ( 1 9 9 ) . K a k o b i li b i o s v e a f o r i s t i č n i j i i t e l e g r a f s k i j i , z a k r a j ć u r e ć i d a u l i k s o v s k i k r u g o n o g a p o s la ti se, p o s la ti s e b i [ s ’e n - v o y e r \ u p r a v l j a j e d n i m r e a k t i v n i m d a -s m e h o m , š t o p r e d ­ s ta v lja p o s tu p a k k o jim se k o r is ti h ip e n n n e tič k o p r e u s v a ja n je , k a d a g a a v e t je d n o g a p o tp is a p o n e s e , i p o tp is o m k o ji s k u p lj a p o š i l j k u k a k o b i s e s a k u p io b a š k o d n je . A l i k a d a s e - a to j e s a m o p i ta n je r i t m a - k r u g o tv o r i , k a d a s e p r e u s v a ja n je o d b a c i, k a d a s p e k u la m o o k u p lja n je p o š iljk e v e s e lo p u s ti d a b u d e r a s u t o u m n o š t v o j e d i n s t v e n i h a l i n e p r e b r o j n i h p o š il j a k a , t a d a s e d r u g o d a s m e j e , d r u g o , d a , s m e j e . D a k le e to , o d n o s j e d n o g d a p r e m a D r u g o m , j e d n o g d a p r e m a d r u g o m i j e d n o g d a p r e m a d r u g o m da m o r a b i t i t a k a v d a k o n t a m i n a c i j a d v a d a o s ta n e s u d b o n o s n a . I t o n i k a k o n e s a m o k a o p r e t n j a , n e g o i k a o p r i l i k a . S a r e c i m a i li b e z n j i h , s h v a ć e n o u s v o m m i n i m a l n o m d o g a đ a j u , d a a p r io r i z a h t e v a d a b u d e p o n a v lja n o , d a b u d e s m e š te n o u s e ć a n je , i d a j e d n o da u p u ć e n o d ru g o m da n a s ta n ju je d o la z a k „ p rv o g “ d a , k o je d a k le n ik a d a n ije n a p ro s to iz v o rn o . N e m o ž e m o r e ć i d a a d a n e o b e ć a m o d a ć e m o g a p o tv rd iti i d a ć e m o g a se s e ć a ti, d a ć e m o g a č u v a ti, p re m a p o tp is a ti u n e k o m d ru g o m d a , n e m o ž e m o g a iz re ć i b e z o b e ć a n ja i b e z s e ć a n ja , b e z o b e ć a n ja s e ć a n j a . M o li s e s e ć a . T o s e ć a n je n a o b e ć a n je iz a z iv a k r u g p re u s v a ja n ja , u z sv e o p a s n o s ti te h n ič k o g p o n a v lja n ja , a u to m a tiz o v a n o g a r h iv a , g ra m o fo n ije , s im u la k ru m a , lu ta n ja b e z o b r a ć a n ja i a d re s e . J e d n o d a m o r a s e o s lo n i t i n a s e ć a n j e . P o š t o v e ć d o l a z i o d d r u g o g a , u n e s i m e t r i j i tr a ž e n j a , i o d d r u g o g a o d k o g a j e t r a ­ ž ilo d a t r a ž i n e k a k v o d a , d a s e o s l a n j a n a s e ć a n j e d r u g o g a , n e k a k v o g da d ru g o g a i d ru g o g da. S ve o p a s n o s ti se v e ć tis k a ju , j o š o d p r v o g d a h a s a m o g a da. A p r v i d a h o k a č e n j e o d a h d ru g o g a , v e ć , u v e k n e k a k a v d ru g i d a h . O n to o s ta je d o k n e iz g u b i g la s i d o k n e iz g u b i v id , u n a p r e d v e z a n z a n e k a k a v „ g ra m o p h o n e in the g ra v e [ g r a m o f o n u g r o b u ] “ . D a-govor k o d D žo jsa 63 N e m o g u s e r a z d v o j i t i d v a d a b l i z a n c a , a i p a k o n a o s ta j u s a s v i m r a z l ič i ta . K a o S e m i Š o n , p i s a n j e i p o š ta . T a k a v s p o j, č in i m i s e , n e o b e z b e d u j e p o t p i s U liksa n e g o v ib ra c iju j e d ­ n o g d o g a đ a j a k o j i se d e ša v a sa m o d a b i p ita o . V i b r a c i j a k o ­ j a r a z l i k u j e v i š e t o n a l i t e t a , v i š e k v a l i t e t a d a -sm e h a k o j i n e d o p u š ta ju d a b u d u u s ta lje n i u n e d e ljiv o j je d n o s ta v n o s ti j e d n e j e d i n e p o š i l j k e , o d s e b e s e b i , ili j e d n i m j e d i n i m s a p o t p is o m , n e g o p o z iv a ju n a p re m a p o tp is d ru g o g a , n a n e k a k v o da k o je ć e o d je k iv a ti u n e k o m s a s v im d ru g o m p is m u , d r u ­ g o m j e z i k u , d r u g o j i d i o s i n k r a z i j i , d r u g im n e k i m to n o m . V ra ć a m se n a v a s , n a d r u š tv o z a p r o u č a v a n je D ž o js a . P re tp o s ta v ite d a j e d n o o d e lje n je z a p ro u č a v a n je D ž o js a p o d v o d s tv o m n e k a k v o g E lija h P r o fe s s o r , C h a ir m a n , i li C h a irp e rso n , o d l u č i d a p r o v e r i m o j e č i t a n j e i u s t a n o v i n e ­ k a k a v „ p ro g ra m “ č ija b i se p rv a fa z a s a s to ja la u to m e d a se n a p r a v i t a b e l a s a v e l i k o m t i p o l o g i j o m s v ih d a u U liksu , p r e n e g o š to s e p r e đ e n a d a u B d e n ju F in eg a n a . C h a irp e rso n s e s l o ž i ( p u t , la ch a ir, u v e k k a ž e d a ) d a s e k u p i j e d a n k o m ­ p ju te r N - te g e n e ra c ije k o ji ć e b iti n a v is in i z a d a tk a . Z a p o č e -, ta o p e ra c ija b i m o g la v e o m a d a le k o d a o d e , m o g a o b ih v a s z a d rž a ti s a tim a k a k o b ih v a m o p is a o š ta sa m j a s a m s ra č u n a o s o lo v k o m u ru c i: m e h a n ič k o b ro ja n je ,y e s “ k o ja se m o g u p ro č ita ti u o rig in a lu , v iš e o d 2 2 2 u k u p n o - v iš e o d č e tv r ti n e , n a j m a n j e 7 9 u t a k o z v a n o m M o li n o m m o n o lo g u ! n e š to v e ć i b ro j n a fra n c u s k o m , sa k la s ifik a c ijo m tip o v a re č i ili r e č e n ic a ili r itm ič k ih p a u z a k o je su u s tv a r i p r e v e d e n e k a o d a (, ,ay} w ell, h e n o d d e d " , itd .) i p o n e k a d i t a m o g d e n e 1 E v o n e k o lik o p r im e r a : 1 3 -1 6 : p r o s to n a p r o s to d o d a to oui, d a . 3 9 - 4 2 : oui, d a , z a I am je s a m , i z a I will, h o ć u . 4 3 - 4 6 : oui z a ay. 9 0 - 9 3 : oui m ais, d a a li, z a w e ll but. 9 3 - 9 6 : Oh, m a is oui, O h , m a d a , u m e s to O, h e did, O , j e s t e . 1 0 0 -1 0 3 : J e cro is que oui, V e r u j e m d a d a , z a l b e l iv e so , T a k o v e ru je m . 1 0 4 -1 0 8 : Oh m a is oui, O h , m a d a , z a O, to be sure, O , z a s ig u r n o . 1 1 8 -1 2 1 : f i t oui de la tête, k l n n n u g l a v o m g o v o r e ć i d a , z a no dded, k lim n u [ g la v o m ] . 1 2 0 -1 2 3 : oui u m e s t o A y. 1 2 5 -1 2 8 : p a rd i oui, n a ­ r a v n o , d a , z a S o it w as, T a k o b i. 1 6 4 - 1 6 7 : J e cro is que oui, M is l im d a d a : I believe th ere is, M is lim d a im a . 1 6 9 - 1 7 2 : oui m erci, d a h v a la : th a n k y o u , h v a la ; oui: ay. 1 7 1 - 1 7 4 : oui: ay. 1 8 6 -1 8 9 : oui-da, il m e fa la it, d a k a k o , tre b a lo m i j e : m arry, I w a n ted it. 1 9 1 -1 9 4 : Oui. Un oui ju v é n ile de M . B on, D a . M la - 64 Žak Derida: ULIKS G R AM O FO N m a ,vve.y“ . I u s v a k o m j e z i k u b i b i l o b i n e o p h o d n o p o s e b n o p r e b r o ja v a ti, s t i m d a s e p o s e b n o n a z n a č i g d e s u u p o t r e b l j e iiii u U liksu, Š ta , n a p r im e r , u r a d i t i s a o n i m „m on p è r e , o u t , im f r a n c u s k o m u t e k s t u , ili s a o n i m „ O s i c e rto [ O d a s v a ­ k a k o 1“ g d e s e d a d r ž i š to j e m o g u ć e b l iž e đ a v o l s k o m i s k u ­ š e n ju , i s k u š e n j u d u h a k o j i k a ž e „ n e “ („ yo u p r a y e d to th e d e v il... O s i c e rto ! s e ll y o u r s o u l f o r that... [ m o lio s i s e đ a ­ v o lu ... O d a , n a r a v n o ! P r o d a j s v o ju d u š u z a t o ] “ ( 4 6 ) . I z a o v a k o o p a s n i h p r e b r o j a v a n j a i z r i č i t i h d a, c h a ir p e r s o n b i o d r e d i l a i li o b e ć a l a d v a n e m o g u ć a z a d a t k a z a k o m p j u t e r d a la č k o d a g. D o b r o g : -Yes, M r B e st s a id y o u n g ly , - D a , r e č e g. D o b ri m la d a la č k i. 1 9 5 -1 9 9 : oui-da: yea. 1 9 9 -2 0 3 : O h si: o ye s. 2 1 0 - 2 1 4 : O ui da: A y. 2 1 3 - 2 1 8 : O h oui', very w ell in d ee d , v r lo d o b r o z a is ta . 2 2 0 - 2 2 4 : D am e oui: A y . 2 3 7 - 2 4 2 : E lle f i t oui: she nodded, o n a k lim n u [g la v o m ], 2 3 8 - 2 4 3 : Oui, essa yez v o ir, D a , p o k u š a jte d a v i d ite : H o ld him n o w , G le d a jte g a s a d . 2 5 0 - 2 5 6 : Oui, oui: A y, ay. 2 6 1 - 2 6 6 : oui, e ssa y e z voir: h o ld h im no w . 2 6 2 - 2 6 8 : M a is oui, m a is oui: A y, ay, M r D eda lu s n o d d e d . 2 6 6 2 7 1 : Oui, m ais: B u t... , A l i . . . 2 7 2 - 2 7 7 : Oui, ce rta in em en t, D a , s v a k a k o : o, c e r ta in ly is , o , s v a k a k o j e s t . 2 7 7 - 2 8 1 : O u i, cha ntez..., D a , p e v a jte : A y, do, A lia , u r a d i te [to ], 2 8 5 - 2 8 9 : oui, oui: A y, ay. 2 9 4 - 2 9 9 : oui: ay; oui: ay. 3 0 5 - 3 0 9 : B en o u i p o u r sûr, M a d a s v a k a k o : So I w o u ld , I h o ć u ( s l o ž e n a s i n t a k s a ) . 3 0 9 - 3 1 3 : A h oui: A y. 3 2 3 - 3 2 8 : oui: ay; oui: ay. 3 3 0 - 3 3 5 : oui: T h a t’so , J e 1’ ta k o . 3 3 1 - 3 3 6 : oui: w e ll. 3 4 6 - 3 5 1 : o u i: s o I would, i h o ć u . 3 4 7 - 3 5 2 : oui: nay. 3 6 3 - 3 6 7 : oui!: w h a t! 3 6 5 3 7 0 : S a p risti oui, D o d a v o l a , d a : d e v il y o u are, đ a v o l a j e s i ; oui!: see!, v id iš ! 3 7 4 - 3 7 7 : E lle reg a rd a it la m er le j o u r o ù elle ni ’a dit oui, G le d a la j e m o re o n o g a d a n a k a d a m i j e k a z a l a d a: Looking o u t o ver the sea she to ld m e, G le d a ju ć i n e g d e p r e k o m o ra k a z a l a m i j e . 3 9 4 - 3 9 7 : oui da: ay. 4 2 9 - 4 3 1 : J e c r o is que oui, M is lim d a d a [je ste ] : I su pp ose so , M is lim d a j e ta k o . 4 7 5 4 7 3 : j e d is que oui, k a ž e m d a d a [ je s te ] : I sa y y o u a re, k a ž e m d a [v i] j e s t e . 5 2 2 - 5 1 8 : Oui, j e sa is, D a , z n a m : o, I k n o w , o , z n a m . 5 5 0 - 5 4 6 : B en oui: Why. 5 5 4 - 5 5 0 : Oui: ay. 5 5 7 - 5 5 2 : si, si: ay, ay; si, si: ay, ay. 6 6 9 - 6 6 6 : oui: well; oui b ien sû r, d a , n a ra v n o : b u t o f course, a li n a ra v n o . 6 8 7 - 6 8 4 : oui: ay. 6 9 9 - 6 9 4 : bien ou i, d o b r o , d a ; o f course, n a ra v n o . 7 0 6 - 7 0 1 : le d is a it oui, g o v o r io m u j e d a: sa y they are, z n a č i je s u . O d n o s n o v i š e o d 5 0 p r e m e š ta n ja r a z lič iti h tip o v a . O v d e b i s e m o g lo p o k u š a ti d a se n a p r a v i j e d n a s is te m a ti č n a tip o l o g ij a . D a-govor ko d D žo jsa 65 k a k a v d a n a s p o z n a je m o i k a k v im v la d a m o . D v a z a d a tk a n e ­ m o g u ć a i z s v ih r a z l o g a k o j e s a m n a v e o a k o j e o v d e s v o d im n a d v a v e l i k a tip a . 1. P o h ip o te z i, u re d ile b i s e r a z lič ite k la s e s a m o g a da p r e m a v e lik o m b r o ju k r ite r iju m a . J a sam p r o n a š a o b a re m d e s e t k a t e g o r i j a m o d a l i t e t a 2 T a j s p is a k n e m o ž e b i t i z a t v o ­ re n , j e r s v a k a k a te g o r ija m o ž e d a s e p o d e li n a d v e , v e ć p r e ­ m a t o m e d a l i s e d a p o j a v l j u j e u i z r a z i t o m m o n o lo g u u o d ­ g o v o r d r u g o m e u s e b i 3, ili u i z r a z i t o m d ija lo g u . J o š b i s m o m o ra li d a v o d im o ra č u n a o r a z lič itim to n a lite tim a k o ji o d ­ g o v a ra ju tim ž e lje n im m o d a lite tim a d a , n a e n g le s k o m i n a s v im j e z i c i m a . O d n o s n o , č a k i a k o p r e t p o s t a v i m o d a s e č it a č k o j g l a v i k o m p j u t e r a m o g u d a ti p r i k l a d n a u p u t s t v a z a r a 2 N a p r im e r : 1. D a u o b lik u p ita n ja : d a ? H a lo ? : „Yes? B u ck M u llig a n said. W hat d id I sa y ? “, D a , r e č e B a k M a lig a n . Š ta s a m r e k a o ? ( 1 4 -1 2 ) . 2 . R i tm ič n im d is a n j e m r e č e n o da u o b lik u m o n o lo g i z o v a n o g p o t v r đ iv a n ja : „Two in the b a c k bench w his­ pered. Yes. They knew ... “, D v o je n a z a d n o j k lu p i p r o š a p u ta š e . D a . Z n a l i s u . . . ( 2 7 -3 0 ) ili „Yes, I m ust“, D a , m o r a m ( 4 4 -4 0 ) , itd . 3 . D a p o k o r a v a n ja : „yes, sir “ ( 4 4 - 4 0 ) . 4 . D a k o j e o b e le ž a v a s la g a n j e p o v o d o m n e č e g a : „ 0 yes, b u t I p re fe r O. Yes, b u t W is w o n d erfu l" , O d a , a li j a v i š e v o lim Q . D a , a li W j e č a r o b n o ( 4 6 -4 2 ) . 5. D a u b r z a n o g , p o ž u d n o g d is a n ja : „Be nea r h er a m ple b ed w a rm ed flesh. Yes, y e s “, B iti p o r e d n j e n o g b u ­ j n o g , k r e v e t o m z a g r e j a n o g te la , D a , d a ( 6 3 - 6 0 ) . 6 . D a s r a č u ­ n a to g , p r e c iz n o g , p r e s u d n o g d i s a n ja : „Yes, exa ctly “, D a , b a š ta k o ( 8 1 - 7 8 ) . 7 . D a r a s e j a n e u č tiv o s ti: „Yes, y e s “ ( 8 8 - 8 5 ) . 8. D a n a g l a š e n o g p o t v r đ iv a n ja : „Indeed yes, M r B loom a g r e e d *, D a , z a is ta , s lo ž i s e g. B l u m ( 1 0 3 -1 0 0 ) . 9. D a iz r ič i to g o d o b r a ­ v a n j a : „Yes, R e d M u r r a y a g r e e d \ D a , s lo ž i o s e R e d M a r i ( 1 1 9 - 1 1 6 ) . 1 0 . D a u p o r n o g u b e đ iv a n j a : „Yes, yes, th ey w en t under“, D a , d a , p r o p a li s u ( 1 3 5 -1 3 1 ) . O v a j s p is a k j e p o s u š tin i o tv o r e n i r a z lik o v a n j e iz m e đ u i z r a z it o g m o n o lo g a ili d ija lo g a m o ž e ta k o đ e b i ti p o d lo ž n o s v a k o j a k im p a r a z iti m a i k a le m ir n a k o je j e n a jte ž e s m e s titi u ta b e lu . 3 Z a t v a r a n j e j e , d a k le , n e m o g u ć e . O n o o t v a r a n o v a p i ta n ja k o j a d e s t a b i l i z u j u i n s t i t u c i j u d ž o j s o v s k i h s tu d i ja . T o m e im a v iš e v r s t a r a z lo g a . N a j p r e , to s u o n i r a z l o z i k o je s m o u p r a v o n a v e li p o p it a n ju s tr u k t u r e s a m o g da. Z a tim , o n i k o ji s u u v e z i 66 Žak Derida: ULIKS GRAM O FON /.lik o v a n je p r o m e n a to n a u s v im t a n č i n a m a - š to j e v e ć s u m ­ n jiv a s tv a r - n a d - o b e l e ž a v a n j e s v a k o g a d a o s t a t k o m k v a z i t r a n s c e n d e n t a l n o g d a -sm e h a v i š e n e m o ž e d o p u s ti t i n i k a k v o di j a k r iti č k o p o p r a v l j a n j e k o j i m u p r a v l j a b i n a r n a l o g i k a . D v a d a -sm e h a r a z l i č i t o g k v a l i t e t a n e o d o l j i v o s e p r i z i v a j u i p o d r a z u m e v a j u j e d a n d r u g o g u t o l i k o š to z a h t e v a j u a l i u i s t o j m eri i d o v o d e u o p a s n o st p o tp is a n u o b a v e z u . J e d n o p r e d ­ s ta v l ja d v o j n i k a o n o g a d r u g o g , i to n e k a o v a ž e ć e p r i s u s t v o n e g o k a o a v e t. D a k a o s e ć a n j e , s p o s o b n o s t p r i s e ć a n j a , r e a k ­ t iv n o p o n a v l j a n j e , s m e s t a u d v a j a o n o r a z i g r a n o i l a k o d a p o t v r đ i v a n ja , o t v o r e n o g p o t v r đ i v a n j a d a r a . T a d v a o d g o v o r a ili d v e o d g o v o r n o s t i s e u z a j a m n o o d n o s e j e d n a p r e m a d r u ­ g o j a d a n e p o s t o j i n i k a k a v o d n o s iz m e đ u n jih . O b a p o t p i s u ­ j u , a i p a k o n e m o g u ć a v a j u p o t p i s u d a se s p o j i . O n a s a m o m o g u d a p r iz o v u n e k o d ru g o da, n e k i d ru g i p o tp is . A sa d r u g e s tr a n e , n e m o g u ć e j e o d l u č i t i se i z m e đ u d v a d a k o j a se sa n o v im o d n o s o m k o ji j e D ž o j s n a m e r n o , z lo n a m e m o u v e o , p o č e v o d o d r e đ e n o g d a tu m a , i z m e đ u ,, p r e - t e k s t a “ i l i t a k o z ­ v a n o g a r h iv ir a n o g ili o b ja v lje n o g d e la . O n j e b d e o n a d s v o jim a r h iv o m . S a d a z n a m o d a j e p o č e v o d o d r e đ e n o g t r e n u t k a , s v e s ta n n a č in a n a k o ji ć e se p o s tu p a t i s a a r h iv o m j e d n o g „ w o rk in progress “ , o n ta j a r h iv u k lju č io u s a m o d e lo , p o č e o d a č u v a b e le š k e , s k ic e , p r is tu p e , is p r a v k e , v a r i ja n te i p r ip r e m n e r a d o v e ( p o m is lim o o v d e n a La F a b riq ue du P ré, ili n a r u k o p i s t e k s t a La Table, o d P o n ž a ) . O n j e ta k o o d g o d i o sv o j p o t p is u p r a v o u t r e n u tk u o d o b r a v a n j a z a š ta m p u . O n j e p o k o l e n j im a u n i v e r z i ­ te ts k ih p r o f e s o r a , č u v a r a n j e g o v o g „ o tv o r e n o g d e la “ , d a o n o v i z a d a ta k , z a d a ta k u n a č e lu b e s k o n a č a n . R a d ije n e g o d a s e s l u ­ č a jn o i p o s th u m n o p r e p u s ti in d u s tr iji j e d n e „ g e n e t ič k e k r i t i k e “ , o n j e , m o g li b i s m o r e ć i, s a s ta v io k o n c e p t i p r o g r a m ir a o p r o la z e i ć o r s o k a k e . D ija h r o n ijs k a d im e n z ija , u k lju č iv a n je il i p r e d o d a ­ v a n je v a r i j a n t i , r u k o p i s n i o b l i k d e l a , „ k o r e k t u r e “ , p a č a k i „ š ta m p a r s k e g r e š k e “ u k a z u ju n a k l ju č n e tr e n u t k e u d e l u a n e n a s lu č a jn o s t j e d n o g „ o v o j e m o j co rpus “ . J am exhausted, abandoned, no m o re you ng . I sta n d , s o to speak, w ith an un po sted letter bearin g the extra re g u la tio n fe e before the too late box o f the g e n e ra l p o sto ffic e o f h u m a n life. [ I s c r p l j e n s a m , n a p u š te n , n i s a m v i š e m la d . S t o j i m , d a t a k o k a ž e m , s a n e p o s la t im p i s m o m u k o j e m s e n a la z i n a d o p l a t a , p r e d p o s le d n jim s a n d u č e to m g la v n e p o š te lju d s k o g ž i v o t a .] “ . D a-govor k o d D žo jsa 67 m o ra ju s p o ji t i k a o b l i z a n c i , s v e d o s im u l a k r u m a , j e d n o k a o g ra m o fo n ija d ru g o g a . T u v i b r a c i j u j a č u j e m k a o s a m u m u z i k u U liksa . R a č u n a r d a n a s n e m o ž e d a r a z - b r o j i la j s p le t , u p r k o s s v im u s l u g a m a k o je m o ž e d a n a m p ru ž i. S a m o n e k a k a v n e č u v e n i ra č u n a r m o g a o b i o v d e o d g o v o riti o n o m U liksov om , a k o b i s m o p o ­ k u š a l i d a g a u n j e g a u k l j u č i m o , d a k le , a k o b i m u b i la d o d a ta n je g o v a s o p s tv e n a p a r tic ija , n je g o v d ru g i j e z i k i n je g o v o d r u g o p i s m o . O n o š to o v d e g o v o r im ili p i š e m s l u ž i s a m o d a s e i z n e s e j e d n a p r e t p o s t a v k a , s a m o d e l i ć o n o g a š to b i s a ­ d r ž a o t e k s t t o g n e č u v e n o g r a Č u n a ra . 2. O tu d a d ru g i o b lik a rg u m e n ta c ije . Z a d a ta k k o ji j e „e h a irp e rso n “ n a l o ž i l a k o m p j u t e r u i l i i n s t i t u c i j i , s a m n j e g o v p r o g r a m u s tv a r i p r e t p o s t a v l j a j e d n o d a ( d r u g i b i g a n a z v a l i je z ič k im č in o m ) k o je - o d g o v a ra ju ć i n a n e k i n a č in n a d o ­ g a đ a j s v ih o n i h d a u U liksu i n a n j i h o v p o z iv , n a o n o š to u n ji h o v o j s t r u k t u r i j e s t e , ili i z g o v a r a p o z i v - j e s t e d e o i nije deo a n a l i z i r a n o g k o r p u s a . T o d a k o j e i z g o v a r a e h a irp erso n , k a o i s v a k i p r o g r a m s p is a o U liksu k o j i m u o d g o v a r a i p r e m a p o t p i s u j e g a n a n e k i n a č in , n e m o ž e b i ti n i p r e b r o j e n o n i ti r a z - b r o j e n o , o d - b r o j e n o , o d u z e t o , k a o š to to n e m o g u b i ti n i o n a d a k o j a o n o p r i z i v a s a s v o je s tr a n e . T o n i j e s a m o b i n a r n o s t, to j e i z i s t o g r a z l o g a i t o t a l i z a c i j a k o j a s e p o t v r đ u j e k a o n e m o g u ć a , i z a tv a ra n je k r u g a , i U lik s o v p o v r a ta k , i sa m U li k s , i s a m o p o š i l j a n j e n e k o g n e d e l j i v o g p o t p is a . D a , d a , e t o š ta z a s m e ja v a . A n e s m e j e m o s e n i k a d a s a m i, k a ž e s p r a v o m F r o j d , n i k a d a s e n e s m e j e m o a d a n e d e li m o n e k o z a j e d n i č k o p o t is k i v a n j e . B o l j e r e č e n o , e t o š ta n a s n a v o d i n a s m e j a n j e k a o š to n a s n e š t o n a v o d i n a r a z m i š l j a n j e . I to n a p r o s t o z a to š to n a s v o d i s o n u s tr a n u s m e h a i s o n u s tr a n u s a m o g a da. s o n u s tr a n u n e k o g d a /n e/d a , n e k o g ja /n e - ja k o j e s e u v e k m o ž e p r e o k r e ­ n u t i u d i ja le k t ik u . N o , m o ž e li s e p o t p i s a t i p a r f e m o m ? S a m o n e k i d r u g i d o g a đ a j m o ž e p o t p i s a t i ili p r e m a p o t p i s a t i k a k o b i s e t im e n e k i d o g a đ a j v e ć d e s i o . O v a j , k o ji n a i v n o n a z i v a m o p r v im , m o ž e s e p o t v r d i ti s a m o u p o t v r đ i ­ v a n j u d r u g o g - n e k o g s a s v i m d r u g o g d o g a đ a ja . 68 Žak Derida: ULIKS G RAM O FO N D r u g i p o t p i s u j e . I to d a p o n o v o k r e ć e u b e s k o n a č n o s t , m n o g o v i š e , s a s v i m d r u g a č i je n e g o u o n o m „yes, y e s , y e s, y e s, ye s, y e s, y e s “, o n o j s c d m i c i o d s e d a m d a g o s p o đ e B r i n d o k s lu š a B l u m a k a k o j o j p r i č a o M a r k u s u T e r c i j u s u M o j s i j u i o M o js i je v o j I g r a č i c i ( 4 3 7 ) : , M r s B reen : (e a g e r ly ), Yes, y e s, yes, y e s, y e s, y e s, y e s .“ O d l u č io s a m d a s e o v d e z a u s t a v i m j e r u m a l o d a m i s e n i ­ j e d e s il a s a o b r a ć a j n a n e s r e ć a u t r e n u t k u k a d a s a m z a v o l a ­ n o m š k ra b a o o t o p o s le d n ju re č e n ic u d o k s a m se , n a p u š ta ­ j u ć i a e r o d r o m , v r a ć a o k u ć i p o p o v r a t k u i z T o k ija . Da-govor k o d D žo jsa 69 POGOVOR Nekoliko opštih mesta o Deridi, uz par reči za Džojsa G d e s e , i k a k o , m o g u s u s r e s ti d v a v e li k a i s k u s t v a X X v e k a l ite r a tu r a k o j a , u s lu č a ju D ž e j m s a D ž o js a , o d l u č n o i s p i t u je /•ra n ice s v i h s v o ji h o b lik a , i f il o z o f i ja k o ja , u s lu č a j u Ž a k a D e i id e, n a s to ji d a v l a s t it u g r a n ic u p o m e r i k a o b lic im a g o v o r a k o ­ je jc r a n ije č e s to s is t e m a ts k i o d b ija la ? U z a je d n ič k o m , s a g la s n o in p o d s m e h u tim g r a n ic a m a ? O p š te m e s to D e r id in c d e k o n s tr u k c ij e - k a k o s e u o b i č a j e n o n a z iv a o p e r a c ij a i s p i tiv a n ja t e k s t a k o d o v o g s a v r e m e n o g firan ' u s k o g f ilo z o f a , a p o to m e i g e n e r a ln a o r ije n ta c ij a n j e g o v o g m iš l je n ja k a o i m i š l j e n j a i n s p i r i s a n o g t o m o r i j e n t a c i j o m p r e d s ta v lja r a d ik a ln o s ta v lja n je u p i ta n je v r e d n o s t i p o l a z i š t a i o d re d iS ta n e k e j e z i č k e tv o re v in e . P r e m a t r a d i c i o n a ln o m r a z u m o v a n ju , n e k i z n a k ili g r u p a z n a k o v a p o l a z i o d u t v r đ e n o g a u ­ lo m , U n je m u p o s to ji n e k a z a m i s a o i li n a u m ( id e ja , l o g o s ) , i o n s v o ju n a m e r u ( i n t e n c i j u ) p r e n o s i u g o v o r u p u ć e n d r u g o m e , u a jp re k a o g la s (ph on e ), o d n o s n o k a o z a b e l e ž e n i g l a s , p i s m o (granitne). P r i m a l a c b i i š a o o b r n u t i m p u t e m , r a z u m e v a j u ć i k r o z p is m o g l a s , a k r o z g l a s n a m e r u i m is a o . O v a u v r e ž e n a k o n c e p c ija k o m u n ik a c ije u r a z l ič i ti m v a r i j a n t a m a t r a j e v e ć h i ­ lja d a m a g o d i n a k a o d o m in a n tn a u e v r o p s k o j m is l i o j e z i k u , o t v o r e v in a m a j e z i k a , tj. o s a m o m m iš l je n ju k o je s e , p r e m a n jo j, J t v l k o m s lu ž i k a o i n s t r u m e n t o m z a s v o je p r e n o š e n j e . N j e n p a ia d o k s le ž i u to m e d a m is a o k o j a se j e z i k o m p o s r e d u j e m o ž e d o p r e t p o s ta v l je n o g p r im a o c a s tić i u p o tp u n o m , č i s t o m , s i g ­ u r n o m v id u s a m o a k o n e g ir a s v o je j e z i č k o p o s r e d o v a n je . T e k a k o se je z i k p r i s i l i d a s e u k l o n i k a k o s o b o m n e b i n a r u š i o , ‘.k r e n u o ili n a d r u g e n a č in e r a z g r a d io p r v o b itn i, i z v o r n i n a u m , Ii u m n o p o k la p a n je p o la z iš ta i o d r e d i š ta , n a m e r e i s v r h e . U k r a ­ jn jo j lin i ji, s a m o s e u z a t v o r e n o m o p š t e n j u m i s l i s a s o b o m >:miiom m o ž e o s tv a r iti k o m u n i k a c io n i i d e a l iz o v a k v e k o n c e p i i u o d n o s a m iš l je n ja i g o v o r e n j a , j e z i k a k a o i n s t r u m e n t a , a i a u m o v a n ja k a o p o v r a tk a m is li n a v l a s t it i iz v o r . D a-govor k o d D žo jsa 71 i , ; D e r id a n e o d b a c u je s a s v im o v u k o n c e p c iju , k o j a u is ti m a h p o č iv a n a p a r a d o k s u i s k r iv a g a k a k o b i m u u m a n jila s n a g u , a li p o u č e n b r o jn i m o v o v e k o v n im . j e z i č k i m o b r ti m a “ u f d o z o f i ji s ta v lja u p ita n je n j e n u o p š to s t. N a b a r e m d v a n a č in a . A k o s e j e z i k u o p š te n ju n e m o ž e u k lo n it i, v e ć s a m o s v o d i ti d o o d r e ­ đ e n e m e r e , p r i č e m u i z z a te g n u t o g lu k a n j e g o v o g s v ij a n ja u z m is a o d o la z i d o n a p e to s ti iz m e đ u m is li i je z i k a , a n a r o č ito u s a m o m j e z i č k o m iz r a z u , n ije li p o tr e b n o d a s e iz m e đ u j e z i k a k a o p o t i s n u t o g č l a n a u j e d n a č i n i k o m u n i k a c i j e i m is l i k a o p o v l a š ć e n e in s ta n c e , o b r n e h ije r a r h ij a , i m is a o n i n a u m p o s m a tra k a o u č in a k j e z i č k e d e la tn o s ti k o ja o s ta je j e d a n o d n a js lo ž e n iji h f e n o m e n a I j u đ s k e k u h u r c ? T o j e j o š j e d n o o p š te m e s to d e k o n s tr u k c ije : p re o k re t k l a s ič n e o p o z ic ije č la n o v a i z r a n i je h ije r a r h ije . P o to m , u k o lik o j e z i k s a d a p o s ta j e n o s ila c v r e d n o s t i r a n i j e p r i p i s a n i h l o g o s u k a o m iš l je n ju , n ije li o v a n o v a z a ­ m is a o „ lo g o s a “ p r e u z e la t im e n a s e b e o b a v e z u d a iz n o v a u r e d i o d n o s e z a k o je s e s m a tr a lo d a s u „ n a tu r a l iz o v a n i “ d o t e m e r e d a ih p rim a m o k a o s a m u p r ir o d u i m iš lje n ja i g o v o re n ja ? P o n o v o o p š te m e s to d e k o n s tm k c ije , n j e n d r u g i k o r a k : p rem ešta n je č i t a v o g s i s t e m a o d l i k a , v r e d n o s t i , s m i s l o v a , r a z l i k a i id e n tit e ta , a n a r o č ito o n i h iz d v e ju v e lik ih , m o ž d a i n a jv e ć ih o b la s ti - p r ir o d e i k u ltu r e , p r e d m e tn o g s v e ta i s v e ta t e h n ik e , u m e ć a (k o n s tr u k c ije ) . Z a p o č e ta k , tim e se iz n o v a p o k r e ć e p r o b le m o d n o s a iz m e ­ đ u d v e v e lik e s fe r e , f il o z o f ije - k o j a , „ p o p r ir o d i “ p r e d s t a v lj a m iš lje n je u n j e g o v im b i tn i m v i d o v im a - i lit e r a tu r e - k o ja , „ p o u m e ć u “ , u l o z i u k u l tu r i s v e ta , p r e d s ta v lja j e z i k u o b lic im a k o ji č e s t o n e h a ju z a „ p r i r o d u “ m i š l j e n j a , n i s v a k o d n e v n o g , n i ti b itn o g , „ z a k o n ito g “ , o n a k o k a k o g a n a la ž e lo g i k a ili g r a m a ti­ k a . D o k f il o z o f ij a n a s to j i d a g o v o r p o d v e d e p o d p r in c ip e k o n t r o l is a n o g lo g o s a , k n již e v n o s t d o p u š ta s e b i d a te p r in c i p e iz n e v e r i - o d to g a d a n a s v o j o n t o lo š k i m o d u s u p u ć u je k a o n a i z m iš l jo t i n u , k o j a s a r e a l n i m g r a d i o d n o s e s im u la c ije , p r e k o o t v o r e n i h k o n tr a d i k c i ja , s u k o b a i t e n z i ja v l a s t it ih is k a z a , s v e d o - s a s ta n o v iš ta u r e đ e n e i s v r h o v ite m is li s u v iš n ih - „ u k r a ­ s a “ r e to r ik e i h m e lo d ik e . I m a d a s m o iz a k o n tr o lis a n o g lo g o s a f ilo z o f ije č e s to n a la z ili „ p e s n i č k e “ e le m e n te , o d H e r a k lit a d o H a jd e g e r a , k a o š to s m o i z a r e t o r i č k i „ d iv l je g “ i „ n e s t a n d a r ­ d n o g “ k n j i ž e v n o g g o v o r a z a t i c a l i o d r e đ e n e i s t i n e o s v e tu i u z o r e v r e d n e n a š ih p o v e s ti, k r o z d v a i p o m il e n i ju m a f ilo z o f ­ s k o g tr u d a u o s n o v i s e m a lo š ta p r o m e n i lo u g le d a n j u m iš lje n j a n a p e v a n je . P o d o z r iv a p r e m a p e s n iš tv u , f ilo z o f i ja j e z a d r ž a la 72 Žak Derida: ULI K S G RAM O FO N n a č e la n s ta v o n j e m u k a o o s p o rn o j s tv a r i, o n a k o k a k o j e P l a ­ to n z a b e le ž io u D rža vi g o v o r e ć i d a i z m e đ u to d v o j e p o s t o j i j e d n a s ta r a n e s u g la s ic a “ , j e d n a r a z l ik a k o j a o s ta j e n e s v o d l j i v a (diaphora) k o j a , k a ž e P la to n n a t o m m e s tu , n e m o ž e d a s e r e š i d r u k č ije d o li p r o te r iv a n je m p o e z ij e i z r a z u m o m u r e đ e n o g p o ­ re tk a . „ N a to n a s j e n a g n a o r a z u m ( logos ) “ - v e li s e , a u p o t v r ­ d u o v o g s p o r a n a v o d i o b ič a j p e s n ik a d a s e , k a o k a k v a d e c a , p o d s m e h n u o z b il jn o s t i f il o z o f s k o g tru d a : f il o z o f i „ d i ž u p r e t e ra n u v ik u “ n i o k o č e g , tj. „ v e li k i s u u s v o m e g lu p o m i p r a z n o m p r ič a n ju “ , k a k o g l a s i j e d a n ta k a v p e s n i č k i s u d ir o n ije . I ro n ija n ije s a m o p o d s m e h , v e ć i p r e o k r e t v r e d n o s t i , p r e m e š ta n je u p o lje k o je se s m a tra lo s la b i jim , p o t i s n u t i m n a r u b , v a n o k v i r a z a d a t o g n e k im s r e d i š te m , k r o z s p e c i f ič n o j e z i č k i ( z n a k o v n i) č in , g d e se „ m is li j e d n o , a k a ž e d r u g o “ . T a j j e j e / ič k i č in u s p r e z i s a a le g o r ijo m , g o v o r e n je m „ n a d r u g i n a č in , d r u g im r e č i m a “ , g d e s e i z v e s n a m is a o n a ( „ a p s t r a k t n a “ ) s u p s la n c a p r e n o s i k r o z f o r m u ( „ e k s p r e s i ju “ i l i „ s l i k u “ ) , k o j a b i Iru h a lo d a se b i tn o s n jo m p o k lo p i. A l e g o r ij a ie p r a m o d u s f i l o ­ z o fijo . o d n j e n i h p r v i h d a n a p a s v e d o s a v r e m e n i h m e t a f o r a p a t v o r e n i h , i s t r a j n im p o t is k i v a n j e m „ e k s p r e s i v n e “ s t r a n e , u k a le g o r ije , z a r a z lik u o d ir o n ije , k o j a n i k a d a u f i l o z o f i j i n ije n a la z ila v a lja n o m e s to , u s le d s v o je n a g la š e n e n e p o u z d a n o s t i . A li f ilo z o f s k a ili te o r i js k a a le g o r iz a c ija a p s tr a k tn i h z a m i s l i u k o n k r e t n e j e z i č k e o b l ik e o s t a l a j e p o t č i n j e n a i n s t r u m e n t a l i •.lič k o m r a z u m e v a n ju j e z i k a . P l a to n o v o p r o te r iv a n j e p e s n i k a i z iii. u m o m u r e đ e n o g p o r e tk a im a o s n o v u u ov o j n e p o u z d a n o s ti ’.v a lu 1 '.lik e ili i z ra z a k o ji o d b ija d a s e d o k r a i a p o t č i n i s t r o g o u m iš lje n o m lo u o s u u o p š te n iu s a s o b o m . J e d a n H o m e r o v s p e v p o p n i O diseje, k o ji s o n u s tr a n u m it s k ih a le g o r ij a , p r o š i r u j e u lo g o r ili n a o p š te lu ta n je s v a k e p o r u k e u tr a g a n ju z a s v o jo m Ii.ii o m s v o jim n e p r e d v id ljiv i m č it a n j e m , n e m o ž e b i t i m o d e l n l l l o / o l i j u u k o jo j se p o la z ište l o g o s T m o r a ~ p o k ] ^ n ~ s a ~ n f e H o v l m o i l n ili^ lf.in in te n c ija s a d e s t i n a c ij o m , m a k r o z k a k v e , mliM j . ■ " ( ic z ič k e o b l ik e ) l o g o s u s p u t p r o la z io . I k a d O d iseja tim Ii i ta k v o g s v o g a „ f i a č a n in a “ k a k a v j e j e d a n i r s k i p i s a c n a I.....Ik u o v o g s lo l e ć a , k o j i ć e , d o v o l jn o i r o n i č n o , p r e t v o r i t i il|i i m nillN ke c ik lu s e u v r e m e o d j e d n o g d a n a i j e d n e n o ć i , u z ii i i i i | i i i i /n .ju n a k a “ p r ilič n o tr i v ij a ln o g „ U lik s a “ s a d r u g o g k r a |n I v io p c la d a s e o v a o p š t a a l e g o r i j a p o r u k e s a s l u č a j n i m t u Ii i •11 i • 111 (ili k n již e v n o g d e la , t e „ b o c e u m o r u “ k o j a p u t u j e s h <lm ' n.i d ru g u s ir a n u o k e a n a , tj. „ r u b a s v e ta “ ) p o t v r đ u j e k a o M lllm m iri lo i r o n i č n o g p o d s m e h a s v a k o m „ r a z u m s k i “ u r e - D a-govor k o d D žo jsa 73 \ ! '' đ e n o m p o r e tk u . M i sa l ite r a tu r o m n i k a d a n is m o d o k r a ja n a č is ­ to k u d a n a s m o ž e o d v e s ti. O n a n a m d e m o n s tr i r a k a k o s e a le ­ g o r ije u n jo j p o v e z u j u s a ir o n ija m a , k a k o j e d n e s a - ili p r e m a p o t p i s u ju o n e d r u g e . A l i d a b i u o p š te d o n e k o g s u s r e t a , d o n e k o g u k r š t a n j a p o ­ la z i š ta i o d r e d i š ta d o š lo , p o t r e b n o j e o d a z v a t i s e n a p o z iv m a k a r o n b io i o v a k o lu ta la č k i, p e s n i č k i ili r a p s o d ijs k i, s m a tr a D e r id a . A k o j e p e s n iš t v o j e d n o z n a č a j n o D a - k o je s e u n a p r e d s a g la š a v a s a s v im s u s r e tim a , s v i m č it a n jim a , m a k o lik o o n a b i ­ la p a r c ija ln a , p o g r e š n a , p r e s u d n o j e d a s u n o v a i d a s v o ju in o ­ v a ti v n o s t d o k a z u j u n o v i m D a z a d n ig e s u s r e te - p o tr e b n o j e , s a s tr a n e f il o z o f ije , r e ć i j e d n o ta k o d e z n a č a jn o D a p e s n iš tv u . D a li j e , k a k o , k o lik o to m o g u ć e ? T o k o m g o d i n a , D e r id a j e u l o ž io v e lik i n a p o r d a p o k a ž e d a n j e g o v a d e k o n s tr u k c ija ( „ r a z ­ g r a d n ja “ ili, m o ž d a b o lje , p r in c i p o m b l is k i m s a m o m t o m p o s ­ tu p k u , „ r a z r a d a “ ) n ije n e g a tiv a n p o s tu p a k k o j i s a m o r a š č in ja v a p o s to je ć e p o r e t k e n a n jih o v e č in io c e , m e n ja i m o d n o s e i v a z d a p r o p it u je ta k o n a r u š e n e s is t e m e , v e ć j e i „ k o n s tr u k t iv n a “ , b u ­ d u ć i d a o d r a z g r a đ e n o g g r a d i n o v e p o r e tk e , p a o t u d a i a f i m iiš e i li p o tv r đ u je n o v e v r e d n o s ti. I t a „ k o n s tr u k ti v n a “ s tr a n a d e k o n s tr u k c ije p o s ta la j e n je n o o p š te m e s to , p a o v a j D e r id i n s p is n ije j e d i n i k o ji s e b a v i te m o m a f ir m a c ije , v e li k im D a , k a o š to n i D e r id a n i je p r v i f i l o z o f k o j i s e z a n im a z a i d e j u p o t v r d e ( n a s v o je n a č in e č in ili s u to i j e d a n L a jb n ic i j e d a n N ič e ) . S m is a o D e r id in e a f ir m a c ije p r e s v e g a j e a f i r m a c ija s v e ta k a o r a z lik e , p o l ja n e s v o d l jiv ih n a p o n a k o ji p n i ž a j u iz g l e d n e k e in v e n c ije . R e č j e o to m e d a se r a n iji o b r a s c i n e g a c i je ( „ k r itik e “ , p o b i ja n j a d r a m a tiz a c i jo m r a z lik e u „ k o n tr a d i k c ije “ ) z a m e n e a f ir m a c ijo m i n o v a t iv n o s ti - a in v e n c ije v i š e n i s u o p š te m e s to , p a n i d e k o n s tr u k c ije . L ite r a t u r i j e b l is k a o v a m is a o , a li z a f ilo z o f i ju o n a o s ta j e v e lik o is k u š e n je , k a o š to j e i D e r id in o m iš lje n j e j e d n o o d v e li k ih is k u š e n j a z a f il o z o f iju , n e p o to m e š to n u d i to lik o d r u k č iju k o n c e p c iju s v e ta ili b i ć a ( tu j e D e r id a v e li k i d u ž n ik N ič e u , H a jd e g e r u i F r o jd u ) , p a n i to lik o d r u k č ij u k o n c e p c iju j e z i k a ( k o j a b e z b r o jn ih , j e z i č k i h o b r ta “ u f il o z o f iji, o d f e n o ­ m e n o lo g ije d o O s tin a , i u lin g v is tic i, o d d e S o s ira d o p r a g m a ­ tič a r a , n e b i b i la m o g u ć n a ) , v e ć p o to m e š to o tv a r a p r o b le m s a m e f i l o z o f ÿ e n a n a č in e k o j e j e o n a s m a tr a la , t o k o m s v o je d u g e i v r e d n e i s t o r ije , p o s e b e v e o m a o p a s n im . U k o li k o s e , n a im e , in v e n c i ja u f il o z o f iji is p i t u je k r o z r a z l ik u m iš l je n ja i g o v o r e n ja , a o v o is p itiv a n je n ije v o đ e n o s v r h o m p o tis k i v a n j a j e z i k a i n j e g o v o g p o t p u n o g p o tč in ja v a n j a m iš l je n ju , v e ć n a s to - 74 Žak Derida: U LI K S G RAM O FO N ji d a m iš l je n ju p r ib a v i s n a g u iz e n e r g i je k o j u je z i k o s t a v l j a u p s v i m s v o j i m t r a g o v i m a u k o j i m a s e u r e z u j e u m i s a o , tad a ^ p o s ta je n e iz v e s n a d a lja p o v e s t f d o z o f i je k a o m isli k o ja , m i s l e ć i s u š ti n u ili c e li n u s v e ta , m i s l i p r e v a s h o d n o s a m u s e b e . S v a k a k o " d a j e n c iz v e s n o s t d e o s v a k o g iz a z o v a , a li o v d e s e i z a z o v d ^ ~ k o n s tr u k c ije f il o z o f ije tič e č ita v e n j e n e tr a d i c ije , n j e n i h i n s t i t u ­ c ija , n je n ih p r o c e d u r a , p a s e a f i r m a ti v n i D e r id a č e s t o p r e n e b r c g a v a ili p r e v i đ a iz a ik o n o k l a s tič k o g , « tr a d i c ijs k o g i v a n p r o c c d u r a ln o g D e r id e k a o j o š j e d n o g o p š t e g m e s ta „ n i h i l i z m a “ , „ r e l a ti v iz m a “ ili „ a v a n g a r d iz m a “ . N a k o ji n a č in ć e k o r p u s i f il o z o f ije ( n je n ih tr a d ic ija , i n s t i t u - 11ja. p r o c e d u r a ) o d g o v o r iti n a o v a j iz a z o v , to j o š o s t a j e d a se v id i. V ra tim o se n a D a k o j e D e r id a b e le ž i k a o o b o s t r a n i p r e d tts lo v z a s u s r e t f il o z o f ije i lite r a tu r e . U s a m o m „ U l i k s u g r a ­ m o f o n u “ - s p is u n a s ta lo m k a o p r e d a v a n je n a k o n g r e s u d ž o j s o lo g a p o v o d o m s to g o d iš n jic e p i š č e v o g r o đ e n ja - k r o z „ m e t a f o iv " te h n i k e ( g r a m o f o n i, a p a ra ti z a p i s a n j e i č ita n je , t e l e f o n i j s k i s is te m i itd .) p o tv r đ u je s e n a jp r e a r ti f ic i je l n o s t j e d n o g d e l a k o je no i o n a k o iz k n j iž e v n e t r a d i c i je i z d v a j a l o k a o „ n e p r i r o d n o “ : I )>.ojs j e i u Uliksu, a j o š v i š e u B d enju F inegana, v a ž i o , s lič n o I »t ruli u f ilo z o f ij i, z a u m e t n i k a k r a j n j i h r u b o v a l i t e r a r n o g i s ­ t a /,¡1 i p o s tu p k a . T a k o đ e s e u k a z u je p o š to v a n j e p r e m a o n o m e flto je. u p r k o s o g r o m n o j „ in d u s tr i ji“ d ž o js o v s k i h i s t r a ž i v a n j a , u s ta ja lo v a z d a k a o b e l e g j e d n e „ k o in c i d e n t n e “ p o e t i k e - n a a im ič n i i r a z v e z a n i m o tiv i k o d D ž o j s a s u „ iz n e n a d a “ d o l a z i l i u d o d ir, p r e s e c a li se i t im e u k la p a li u c e li n u , a d a n i k a d n i s u (ili m i to v r lo r e tk o ) p o s ta j a li z a m e n a z a c e lin u , n e k a v r s t a „ p o e n fo" ili „ o p š te p o r u k e “ . I z a D ž o j s o v ih o g le d a s j e z i k o m , i z a p o lilm i’v a ln i h o p ita , e s k p e r i m e n a ta d a s e j e z i k p r o š ir i i z s v e s t i n a p o d s v e s t, iz u n u t r a š n ji h m o n o lo g a n a d i ja lo g e k o j i p r e p l i ć u , m rs e i d o n e k l e u k l a n j a j u g r a n i c u i z m e đ u s p o l j a š n j e g i u n u ­ tra š n je g , p r e n o s e ć i s e n a te lo , a s t e l a n a k r e ta n je , n a p r o s t o r i 1111 v r c m c . o s ta ja lo j e v a z d a p i ta n je u k u p n e „ p o e n te “ i li o p š te p o r u k e “ - g e n e r a ln o g s m is la - n j e g o v e lite r a tu r e . Z a r a z l i k u m l m n o g ih r a n i j ih p is a c a , a n a r o č ito p i s a c a X V I I I i X I X v e k a , 1 I ) /.o js o v e v e lik e p o u k e n is u „ f i l o z o f s k e “ , u s m is lu o d r e đ e n e a n tr o p o lo g ije “ ili „ p s ih o lo g ij e “ , n o v i h u v i d a u p r ir o d u s v e ta , ■ o v o k a ili n je g o v e lič n o s ti. D ž o j s o v i u v id i se tič u p r e v a s h o d n o i' u v id a u a r ti f ic i je l n o s t j e z i k a , u n iš ta v il o s a m o g p r i č a n j a - t i h iia m c ija o d k o jih se n a jv e ć m a i s a s t o j i s v a k o d n e v ic a . V e l i k e IiiU 1p i e ta c ije D ž o js a - o n i h g lo b a l n ih tu m a č e n ja n a m e r a n j e ­ g o v o k n již e v n o s ti p r e m a s v e tu k a k v ih i m a z a v e ć in u z n a č a j n i h D a-govor kod D žo jsa 75 p i s a c a p r o š l i h s to le ć a , p a i o v o g a - z a m e n je n e s u u d ž o js o v s k o j „ i n d u s t r i j i “ f i l o l o š k o m i l i i s t o r i j s k o m a k r i b i j o m , in te r te k s tu a liz a c ijo m ili p a ra b io g ra fs k im in te rv e n c ija m a tu m a č a k o j i d e lo p r o j e k t u j u n a ž i v o t i tim e i z o k r e ć u t r a d i c i j u r a z u m e v a n ja k o j a j e r a n ija p o la z ila o d a u to r a . K a o a u to r , D ž o j s s e z b i l j a z a k l a n j a i z a s v o g d e la i „ p o d r e z u j e n o k t e “ , o d n o s n o p o k a z u je s e s a m o k a o z a g o n e tk a „ d a b i p r o f e s o r i lite r a tu r e n a v e k o v e b i l i u p o š lje n i“ , k a k o g la s e d v e p o z n a te n je g o v e ir o n i je n a r a č u n s v o ji h k v a li f ik o v a n ih č it a la c a , k r it ič a r a i tu m a č a . D e r id a ć e se u p ita ti o s m i s lu o v i h k v a li f ik a c ija , k o m p e t e n c ij a i i n ­ s ti tu c i ja , p o t v r đ u j u ć i s a m u a u to r s k u ir o n i ju , n je g o v p o d s m e h in te n c ij i g lo b a ln ih , t o ta li z u ju ć i h tu m a č e n ja , t ih v e li k ih a le g o r i­ j a č ita n ja k o j e n a m n u d e j e d n u i n te r p r e ta tiv n u p e r s p e k tiv u k a o p r a v u , is p r a v n u , p o u z d a n u z a m e n u z a s a m o č ita n je . J e r s a m o č it a n je D ž o j s a o s ta je s tv a r s l u č a j n i h s u s r e t a t e k s t a i č it a la c a , g d e in v e n c ija o v ih p o t o n ji h i g r a u l o g u z n a č a jn iju o d m a k o je , m a k a k o m u d r e in te r p r e ta c ije . N a r o č ito to v a ž i z a B d enje F inegan a. U iz v o r n o m iz d a n ju U liksa gra m o fo n a is t o im e n o m te k s tu p r e th o d i j e d n a D e r id in a , u s a m o j k n j iz i n e š to p r e r a đ e n a i d o p u n je n a u s m e n a in te r v e n c i­ j a s k n j iž e v n e v e č e r i p o s v e ć e n e B d en ju u P a r iz u 1 9 8 2 . g o d in e . F in n eg a n s Wake, p o č e v v e ć o d n a s lo v a , n e p r e v o d lji v a j e g r a ­ đ e v in a ; d e lo v e k o je s u p o j e d in i p r ij a te lj i p r e v o d i l i z a ž iv o ta p is c a , D ž o js j e p r e r a d io d o m e r e u k o jo j se p o k a z u j u k a o d r u k ­ č iji te k s t, k o ji t e k r u b o v im a p o d s e ć a n a „ iz v o r n ik “ . U D e r id in o j in te r v e n c i ji - k o j a n o s i n a s lo v „ D v e r e č i z a D ž o j s a “ , a k a o p r e d g o v o r „ U l ik s u g r a m o f o n u “ o d g o v a r a n a e h o s k r a j a o v o g p o to n je g - i s a m f ilo z o f , u u lo z i č it a o c a p a r o d lo m a k a iz B denj a , p r e d a j e se , k a k o s v a k i č i t a la c o v o g D ž o js o v o g „ r o m a n a “ m o ra , p o lig lo ts k o j ig ri, d o p r in o s e ć i tim e v a v ilo n iz a c iji lit e r a ­ tu re i p r e s e c a ju ć i n i t p o k o jo j b i n e k i p r e v o d i la c m o g a o s v e to s k u p a d a p r e n e s e u tr e ć e j e z i k e , a d a i s a m n e p o d le g n e p o m e t ­ n j i r e č i. P o m e tn j a r e č i, u m n o ž a v a n je j e z i k a , o d b i ja n je d a s e iz r a z s v e d e n a n a u m s m is la , p r e d s t a v lja je d n o o d d v a p i ta n ja k o je D e r id a p o s ta v lja p o v o d o m v a v ilo n s k e k n j ig e o F in e g a n u . M o ž e li se d ž o js o v s k a p o m e t n ja a le g o r iz o v a li - a tim e i p r e n e ti u n e k i d r u g i g o v o r , u s li k e n e k o g m iš l je n ja k o j e b i is k a z i­ v a lo g lo b a ln e a p s tra k c ije D ž o js o v e p ro z e k o jih , u o s ta -lo m , j e d v a d a im a ? O s i m m o t iv a p o v r a t k a - k o j i j e z a je d n ič k i i z a „ te m a ts k u “ i z a „ f o r m a ln u “ r a v a n B d enja, p a s e n e m o ž e ,,a p s tr a h o v a ti “ d o o d r e d lj iv o s ti p o t r e b n e z a n e k o t e o r i z u j u ć e t u ­ m a č e n je , o s im p o lu s n a i s n a u k o j e m se m e š a j u r e č i , s p lić e s in - 76 Ža k Derida: ULIKS G R AM O FO N ta k sa (, j e z i k o d l a z i n a s p a v a n je “ ), a „ lik o v i“ v i š e k a o s e n i j e d ­ ni d r a g i h p r e o b r a ž a v a j u ta k o d a , n a k r a j u , n is m o s ig u r n i k o j i j e lik „ s r e d i š n j i“ ( je r n is m o u s ta n j u d a m u p o u z d a n o o d r e d i m o i in e o d v i š e p o n u đ e n i h ) , n iti d a li i m a k r a j a to m s n a t r e n j u u č i ­ j e m s a m o m s r e d iš tu s u s v e s a m e k r a j n j o s t i s a d r ž in e i s ti l a , s v e d r a g o j e u č ita n ju t o g d e la s tv a r z a n a g a đ a n je , z a „ k o i n c i d e n tn u “ h e r m e n e u tik u , z a s lu č a jn i ( „ n a s r e ć u “ ) s u s r e t t e k s t a i č ila o c a . N e s a m o d a n a m n e p o m a ž u p r e t p o s ta v lje n e n a m e r e p i s ­ c a , v e ć i s a m a p r e t p o s ta v k a d a D ž o j s i m a n e k u o p š tu n a m e r a s o v im tip o m t e k s t a ( o s im d a se o n p o t v r d i k a o ta k a v u n a š e m č i t a n j u , š to j e v e ć n a m e r a t e k s t a , z a k o j u n a m , o p e t , p r e t ­ p o s ta v k a o a u t o r u n ije n a r o č i to p o t r e b n a ) i z v a n j e h o r i z o n t a n a š e g č it a n ja , p a ć e g a p r e z a tv o r iti n e g o o tv o r iti. I k a d D e r i d a u „ D v e r e č i z a D ž o j s a “ n a g la s i v a v il o n s k i k a r a k t e r t e j e z i č k e ig re , lu r a z lik u i z k o j e g o v o r b r u ji k a o š u m k o j i j e n e p r e v o d l j i v < i n c s v o đ l jiv , d o l a z i s e d o i s k u š e n j a d a s e k a ž e d a j e B d e n je l'lnegarta z a p r a v o p o tv r d a D e r id in e d e k o n s tr a k c i je , t e o r i j s k o g ; iz r a z a z a n e s v o d l jiv o s t j e z i k a i m is li, z n a k a i z n a č e n ja , p o l a z i š - ■ In i o d r e d iš ta . A li to j e s a m o p r v a r e č , D ž o j s o v o D a u n a p r e d p o n u đ e n o o n im a k o ji s e o d a z iv a ju n a n j e g o v u i g r a . D r a g a r e č j e m a n je n le g o r ič n a , a d a le k o v i š e ir o n i č n a . P o s l e d n j a D ž o j s o v a r e č , im g o v c š ta v a D e r id a u „ D v e r e č i z a D ž o j s a “ , n ije r e č k o j u b i č i ­ tan u - m o g lo a le g o r iz o v a ti u a p s tr a k c iju n e k e p o r u k e : t a j e re č raiic.li. S m e li n a d s v im e što č in im o , p a č a k i s m e h n a d s a m o m id e jo m č ita n ja : D ž o j s o v o j e B d enje F in eg a n a z a p r a v o n e č i t ­ ljiv o u s a m o m s m e h u k o j i s e r a z l e ž e i n a d t i m d e l o m i n a d s v o m lite r a tu r o m . T o n e z n a č i d a j e o n o d o k r a j a n e r a z u m l j i v o k r a jn o s ti r a z u m e v a n j a i n e r a z u m e v a n j a č in i o c i s u i g r e u p ­ le te n i u s a m o d e lo - v e ć d a n e m a z a v r š n ic e u k o j o j ć e m a k o , p a i la k o v i s p r e n i č ita la c k a k a v j e D e r id a , o p is a ti u k u p n i h o r i ­ z o n t te k s ta . K n j i ž e v n o s t d e k o n s t r a i š e v r t o g l a v i j e o d s v a k e t e o r ije k o n s tr u is a n ja ili d e k o n s tr a is a n ja . '< I p o to m e š to j e lit e r a tu r a u n a č e l u n e s v o d l jiv a n a g e n e r a ­ li/m ije č ita la c a , š to se j e z i k k r o z p e s n iš tv o b e z p r e s t a n k a i s ­ p o s ta v lja k a o n e u k r o ti v i v i š a k s m is la , „ p o s le d n j a “ D ž o j s o v a iiu“ p r e d s t a v lja k ik o t n a d s v im n a s to j a n ji m a i n t e r p r e t a c i j e d a p r ip ito m i g o v o r , p a i p o d s m e h s v a k o j f ilo z o f s k o j i n te r p r e ta c i ji . Ni- /n a m d a li se taj D a - s m e h D ž o j s o v m o ž e v o le ti, d a l i n a m \ r m o ž e d o p a s ti ta k v a u lo g a D ž o js a , k a ž e D e r id a n a k r a ju I >vr r e č i , N e z n a m n i d a li b i D ž o j s v o l e o d a g a t a k v o g v o lim o , d a li b i m u s e s v id e lo d a n a m s e u t o m l i k u - j e d n o g D a-govor k o d D žo jsa 77 b o ž a n s k o g la k rđ ija š a je z ik a , b e z b o ž n o g b o g a iro n ije s v iđ a , d o d a je o n . I z a v r š a v a , o d g o v a r a ju ć i n a p o đ s m e h p e s n i č k o g k o j i j e t o l i k o z a d a v a o m u k a P l a t o n o v o m „ lo g o s u “ d a m u j e o v a j m o ra o o k r e n u ti le đ a u im e p o tp is a i p r e m a p o tp is a filo z o fs k o g r a z u m a , liš e n o g s m is la z a p e s n ič k u š a lu : „ B o g k o ji jo š je d n o m p o tp is u je , B o g k o ji te p o t p i s u j e u n a m a , s m e j m o s e , a m i n “ . J e li t o g r a m o f o n i z D ž o js o v o g d o b a , sa v e lik im u v o m u m e s to tru b e , k o je o s lu š k u je s m e h k ro z d a - m r m lja n je s v o jih s lu š a la c a i č ita ­ l a c a , u k l j u č u j u ć i tu i D e r i d u , v o v j e k i v j e k o v ? K o j i s m e h u o d g o v a ra k r o z s m e h : a m in ? N o v ic a M ilić 78 ŽakDerida: ULIKS GRAMOFON & Ž a k D e rid a U L IK S G R A M O F O N G la v n i u r e d n ik J o v ic a A ć in D c sig n N e n a d Č o n k ić Realizacija AljoSa Lazović Iz d a v a č k o p re d u z e ć e KA D H o o g ra d , M o š e P ij a d e 12 Zn Iz d a v a č a Z o ra n V u č ić G ra fič k a p rip re m a ( iialički s tu d io RAD Š ta m p a ( ODEX COM ERCE f