Academia.eduAcademia.edu

The Sung Home by Wendelmoet Hamelink (book review - nirxandin)

2019, Derwaze

Wendelmoet Hamelink. The Sung Home: Narrative, Morality and the Kurdish Nation. Leiden: Brill, 2016. (Review in Kurdish)

Pirtûka Wendelmoet Hamelink a bi nav The Sung Home: Narrative, Morality, and the Kurdish Nation Mala ji Kilaman: Veg ran, Exlaq, û Neteweya Kurd behsa “hunera devkî” (verbal art, r. 1) ya dengbêjên bakurê Kurdistanê yên hemdem dike. Nivîskar nirx û wateyên siyasî û exlaqî yên girêdayî vê hunerê tehlîl dike û li ser wan guhertinan disekine ku ji destpêka sedsala 20an heta îro di van nirx û wateyan de p k hatine. Tehlîl û rexneya nivîskar li ser bingeha l kolîneke meydanî ya etnografîk e ku w di navbera sal n 2007 û 2008an li bakurê Kurdistanê û li Stenbolê, û di navbera salên 2006 û 2012an de li Almanya, Belçîka û Frensay encam daye. Di çarçoveya p vajoya l kolîn de, w bi 64 dengbêj û hunermendan re hevpeyvîn kirine û ji 60 saetan zêdetir deng qeyd kiriye. Ev jimar n navbirî bi ten jî nî an didin ku em behsa l kolîneke kûr dikin, ya ku li ser bingeheke e mûnî/ampîrîk a saxlem hatiye avakirin. Dewlemendiya etnografîk bê guman yek ji aliyên herî xurt ên vê berhemê ye. The Sung Home ji be eke destp k û p nc be n etnografîk p k t . Be a destp k pa xaneya dîrokî, çarçoveya t gehî û bingeha metodolojîk a vî karî nî an dide. L kolîna Hamelink bi r ya analî kirina dengb jiy ne ten dîrok, huner û folklora kurdî guftûgo dike, l bel di heman dem de nîqa n girîng n li ser netewegerî û dewleta neteweyî, modernî û edet/nerît , p ketin û pa mayîn jî ronî dike. Ji bo analî a van nîqa an, Hamelink tecrube û n rîn n dengb jan dike navenda karê xwe. Analî a Hamelink ji w çavd riy bi r dikeve ku hunera dengb jiy li bakur Kurdistanê di serê salên 2000an de vejiya. Heta wê demê, dengbêjî di bêdengiyeke demdirêj re derbas bûye. Nivîskar wê bêdengiyê hem bi qedexekirina ziman û mu îka kurdî ya heta sal n 1990an ve gir dide, hem jî bi er li Kurdistan ve y pi tî sal n 1990an. Valakirina gundan û koçberbûna xelk n wan ber bi metropol n tirk ve emîn aborî û civakî y dengb jiy xerab kiribû. L bel , li gorî nivîskar ji xeynî siyaseta dewleta tirk a li hemberî kurdan, tevgera kurdî bi xwe jî roleke me in lîstiye di b dengkirina dengb jan de. Tevger çend aliy n civaka kurd, ku pergala e îrtî yek girîng e ji wan aliyan, wek barekî giran didît ku r li ber p ketina milet kurd digire. Ji ber ku dengb j wek nûner n w pergalê dihatin hesibandin, wan statûya xwe ya berê winda kir û rêza hunera wan dî nedihat girtin. Ten ji destp ka sal n 2000an û vir ve bihayiya dengb jan ji nû ve t dîtin. Hamelink di pirtûka xwe de di opîne çawa dengb j v guhertin dibînin û bi r ya “vegotin n exlaqî” (moral narratives) tînin ziman. Be a yekem analî eke kûr a naveroka kilam n dengb jan p k dike. Hamelink van kilaman wek îfadeya pergala exlaqî ya bihurî dibîne, ji ber ku kilam bi piranî behsa Kurdistana di dawiya sedsala 19an û di destpêka sedsala 20an de dikin. Kilam rew eke civakî teswîr dikin ku t de e îr rolekî me in dilî in, lehengî nirxeke navendî ye û jiyan di çarçoveyeke deverî de derbas dibe. Li gorî nivîskar, kilam n dengb jan dinyayeke bihurî nî an didin ku t de ramana yek neteweya kurdî h tune bû û nasnamey n deverî û e îrî ji nasnameya kurdî ya neteweyî girîngtir bûn. Di be a duyem de nivîskar nî an dide ku îro p k kirina van kilaman ji aliy dengb jan ve wateyeke sembolîk hilgirtiye. Dengb j tev kilam n xwe wek sembolên dinyayeke winda tên dîtin: wek kesên ku urf û adetên kurdî yên pak û otantîk bi la dikin. L da ku dengb j karibin wek sembol n er nî b n qebûlkirin, div ew kilam n ku behsa er û pevçûn n di nava e îr n kurdan de dikin îhmal bikin. Hamelink nî an dide çawa ew rew dibe sedema lihevnekirina di navbera dengb jan –y n ku dinyaya borî tevî pergala xwe ya e îrî bi qîmet dibînin– û aktîvîst n tevgera kurdî y n ku dixwa in v dîrok li pa xwe bih lin. Be a s yem li ser jiyana heft dengb jan disekine. Ev be hewl dide ku guhertin n di watedan û nirxdana hunera dengb jiy de –y n ku nivîskar di du be n ber de diyar kirine– bi r ya opandina tecrubey n exsî y n van heft dengb jan bîne ber çavan. Tevî ku xwendevan di v be de rastî kitekit n h ja t (bo mînak li ser tecrubeyên taybet ên jineke dengbêj) mirov ji xwe dipirse gelo wê ne ba tir bûya heger nivîskar tecrubey n herî girîng tevî be n nîqa bikira ji bo p k kirineke elal û kurttir a fikr û îddiay n navendî. Di be a çarem de Hamelink bala xwe dide ert û merc n peydabûna hunera dengb jiy ji sal n 2000an û vir ve. P vajoya siyasî di van salan de li ber çanda kurdî r vekiriye ku bikeve qada gi tî ya Tirkiyey . Di heman dem de “aktîvî ma çand ” bûye amra ekî sereke ji bo îfadekirina nasname û netewegeria kurdî li vî welatî. Bi mebesta ku v p vajoy îrove bike, Hamelink li ser s mînakan disekine: programa televî yon Şevbêrk a Zana G ne , dame irandina Mala Dengb jan li Amed , û endustriya mu îka kurdî ya li Stenbol . Ew digihije w encamê ku xuyabûn û peydabûna dengbêjan girêdayî rojeva siyasî ya tevgera kurdî û îdeolojiya w ya neteweger e. Tevî ku qîmeta dengb jan bi saya v p vajoy ji nû ve t girtin, ev p vajo dîsa jî ji aliy aktîvîst n çand ve û ne ji aliyê dengbêjan bi xwe ve tê birêvebirin. Be a dawî portreya malbateke dengb j û hunermendan x dike ku ji Kurdistan reviyane Almanyay . Li wir Hamelink dinirxîne çawa kilam û stran n kurdî ji bo endam n v malbat bûne derfetek ku bikarin tecrubey n xwe y n er û ordariy p derman bikin. Di v çarçovey de analî eke kûrtir li ser bingeha nivîsar n derheq trawma û tundûtîjiy w bi k r bihata ji bo f mkirineke ba tir ji rola kilam n kurdî di jiyana exsî de. Ji bilî metn , ev pirtûk bi r ya deyî 40 w ney n re -spî dinyaya ku dengb j t de dijîn n îkî xwendevanan dike. Portrey n dengb jan, w ney n gund û mal n wan, cih n ku t de kom dibin, dawet û ahiy n ku deng n wan l t n bihîstin û dik û studyoy n ku hunera xwe l p ke dikin mijara pirtûk berçavtir dikin. Heger CD yan formateke dîjîtal bi kilam n dengb jan hebûya, nirxa vî karî hê jî bilindtir dibû. Ji aliyê din ve, Hamelink di destpêka pirtûka xwe de s lîstan p k dike: yek nav n hemû dengb j n ku Hamelink ji bo xebata xwe hevpeyivîn bi wan re kiriye, ya din ya navên kilamên ku di pirtûkê de tên niqa k r n û ya s yem jî nav n hemû kilam n ku di korpusa Hamelink de cih digirin. Di dawiya pirtûk de jî îndekseke tematîk a berfireh heye. Wek encam, pirtûka The Sung Home: Narrative, Morality, and the Kurdish Nation a Wendelmoet Hamelink karekî dewlemend û h ja ye ku çand û mu îka kurdî bi awayekî berfireh bi kar tîne da ku ronî bigire ser guhertinên exlaqî û siyasî yên ku civaka kurdî li Bakurê Kurdistanê di sedsala 20an de tê re derbas bûye. Tevî ku dubarekirina îddiay n sereke di hin be an de dikaribû k mtir bûna û nivîs kurttir bûya, hê jî nirxê vê pirtûkê bilind e, bi taybetî ji bo kesên ku dixwa in bi çavekî nû û indî li çand û mu îka kurdî bin rin.