JHWH - Twój Lekarz (Wj 15,22-26)

Jolanta J. okłeduP JHWH - twój Lekarz (Wj 15,22-26) Kontekst wydarzenia w Marah yzswą coP od Wj 15,22 rozpoczyna się w historii Izraela nowy, trudny etap - wędróka przez pustynię. Pierwszy odcinek drogi doprowadzi lud Boga pod górę Synaj, dąko ąrtod po trzech miesącah marszu (Wj 19,1). eicśj zrP przez Morze Trzcin wzbudiło w Izraelitach wybuch entuzjazmu, ale, niestety, na krótko. Droga przez pustynię okaz ł się trudniejsza niż przypuszczali. Księga Liczb, która opisuje poszczególne etapy pustynnej ikwórdę ałiw tsoz p krótkie stwierdzenie: "Wyruszyli spod Pi-Hachirot, przeszli przez środek morza ku pustyni i po trzech dniach drogi przez pustynię rozbili obóz w Mara" (Lb 33,8). Przekaz Księg Wyjścia wskazuje bardzo realistycznie sytuację wędrujący h: "Mojżesz polecił Izraelitom wyruszć od Morza Czerwonego, i szli w kierunku pustyni Szur. Szli trzy dni przez pustynię, a nie znaleźi wody" (Wj 15,22). Nazwa Pustyni Szur ("W-':JiO), która nie został wymieniona w Lb 33,8, oznacza dosł wnie: "mur" i odnosi się do egipskich fortyfikacji wzniesionych jako ochrona przed najeźdcmi z Półwyspu Synajskiego, co jednocześnie staołiw n ęcinarg yzdęim Egiptem a terytorium nomadów] . Od samego początku woln ść zdaje się bardzo drogo kosztwać. Pojawia ęis intensywna walka o przeżyci, która na pustyni polega na znalezieniu wody. Pierwszy etap wędrówki trwa trzy dni, co ma również sym- I Por. C. Meyers, Exodus, Cambridge 2005, s. 128; W. H. Propp, Exodus 1-18. A New Trans/arion with lntroduction and Commentary, AD, Doubleday 1999, s. 576. 470 Jolanta J. okłeduP boliczne znaczenie (por. Rdz 22,4)2. Autor/redaktor wzmiankuje, eż pierwszym postojem staje ęis miejsce o nazwie Marah ,)~;( lecz mimo obecicśon wody, ałyb ona niezdatna do picia z powodu swej goryczy. Odniesienie do nazwy i jej znaczenia powtarza ęis w w. 23 cztery razy. Wymienione miejsce pozostaje jednak niezidentyfikowane i uważ się, że stanowi raczej ęigolte tego, co ęis tam :ołyzrad ~,; ~c nnd" ,~ ~" "nie mogli ćip wód, żaweinop ył b gorzkie" (Wj 15,23). Izraelici wyszli z Egiptu, ale rażęic niewoli ilśen dalej w sobie. Gorycz wody ejuząiwan w jakiś sposób do pierwszej plagi, gdy wody Nilu yłats ęis niezdatne do picia: T";~' ~ nnd" ,~ ~", "nie mogli ćip z wód Nilu" (Wj 7,24)3. Plaga, gułdew ńezr iw Izraela, ałyb wynikiem nadzwyczajnej interwencji Boga na koćśyzr ogen zcęrdu ludu. Czy zatem anżom ,ćaż wu eż wzmianka o gorzkich wodach ma ,ezsbęłg teologiczne znaczenie? Niektórzy uczeni ąs zdania, eż nie chodzi tu tylko o etiolgę, gdyż takowa ałim ćisonw śąkaj ,ęnaimz ćśow n w dane miejsce. Tam jednak wody zawsze yłb gorzkie, a dopiero interwencja azseżjoM to zmienia. A może jest tu odniesienie ołyb ein zcdaiwśod aicyż w Egipcie do jeszcze innej goryczy4? ązcyroG (Wj 1,14), co yłanimopzr gorzkie ałoiz podczas paschalnej wieczerzy (Wj 12,8)5. Gorycz wody yzcął ęis einpętsan z postawą Izraela, który szemcązr )'~"J ( przeciwko iwozseżjoM zwraca ęis przeciwko Bogu (Wj 15,24)6, Wydaje ,ęis eż tutaj zaczyna ęis sytuacja, która powtórzy ęis jeszcze podczas ikwórdę przez ęinytsup (Lb 11,1 a.4-6; 14,2-4; 16,3.12-14; 16,41; 20,4-5; 21,4-5), np. w przypadku braku pokarmu (Wj 16,2.7.8.9) czy podczas "A three-day period is a standard segment or stage of a long journey in ancient Near Eastern literature, including the Hebrew BibIe. Jt also recalls the three-day trek that Moses mentions so often in his negotiations with the pharaoh. These features ofthe arrival at Marah indicate that details of chronology and geography have symbolic and literary significance and are unlikely to preserve information about. any single or specific joumey"; C. Meyers, Exodus, 129. 3 Por. T. E. Fretheim, Esodo, Torino 2004, s. 229. 4 Forma czasownikowa awołs hrm oznacza natomiast: ćyb" zbuntowanym", "buntowniczym", "opornym", ćawotnub" ,"ęis Pokazuje to inny, żeinwór ynżaw aspekt tej trudnej sytuacji. To einlśerko awyżu Noemi na einlśerko swego ogenzrtęnwe smutku i goryczy (Rt 1,20) oraz odnosi ęis to do jetęlkzrp" wody", której picie ołaim ćaz kyw ­łepo nione przez ęnoż owtsół zduc (Lb 5,19.24.27). 5 Por. C. Meyers, Exodus, s. 128. 6 Por. W.H. Propp, Exodus 1-18. A New Trans/ation with Introduction and Commentary, s.576. 2 JHWH - twój Lekarz (Wj 15,22-26) 471 (Wj 17,1-7)1. Pokazuje to z jednej strony kolejnych problemów z wodą specyfikę pustyni, która jest miejscem walki o byt, o przetrwanie. Z drugiej strony sytuacja ta stanowi swoitą próbę, w której Bóg sprawdza serce człowieka, nie po to, by go upok rzyć, ale po to, aby nauczyć go prawdziwej ufności. Pojawia się więc kwestia nie tylko zachowania ży­ 8 cia, ale ainwotłzsk icśomasż t ludu Bożeg0 • Ciekawe, że właśnie sytuacja braku, zagrożeni życia, pozwala poznać bardzo istotne reguły, które z niewolników faraona mają uczynić lud Boga9 • Napięt sytuacja do interwencji, co najpierw wyraż się w prośbie, krzyzmusza Mojżesza "~ J3'i "i zaku zanoszonym do Boga (Wj 15,25; por. Lb 12,13): ~"-Ti' ła ow do JHWH". Jednak błędem było twierdzić, że został uczyniony jakiś niezro um ały, nadzwyczajny cud. Uważ się, że Bóg w swym dziauinał łrapo ęis na powszechnej w starożynści wiedzy ludzkiej o leczniczych właścioh niektórych roślin 10. W tym przypadku chodzi o uzdatnienie do picia gorzkiej wody. Bóg ałizd przez naturę i doprowadza do takiej postawy Mojżesza. Obecność różnych tradycji w Wj 15,22-26 Perykopa Wj 15,22-26 żuj w swej icśotraw z jewoicśert objawia swoitą Wersety 22-25a ązcytod relacji wędróki przez pustynię, braku wody i uzdrowienia gorzkich wód w Marah. Od w. 25b pojawia się komentarz, który dotyczy działn Boga. Wj 15,22a ejuząiwan einźaryw do opisu poszczególnych etapów wędrówki zawartych w Lb 33,1-49, a dokłaniej w Lb 33,8b. Zauwż się tu pewne różnice. Oba opisy wzmiankują, że pierwszy etap przebiegał od morza (c~) przez pustynię (,: l."~) i trwałzy dni (c~ -nw"). Księga Wyjścia podaje nazwy morza i pustyni, co przekaz Księg Liczb pomija. Liczb podaje od razu nazwę pierwszego postoju J odwrotnie, Księga niej d ol t ść. Por. B. Jacob, Das Buch Exodus, Claver Ver1ag, Stuttgart 1997, s. 450; C. Meyers, Exodus, 133nn. 8 Por. tamie, s. 128. 9 Por. T.E. Fretheim, Esodo, s. 233. !oPor. tamie, s. 232. 7 472 Jolanta J. (;, ~) okłeduP Wyjścia koncentruje się początkwo na braku "i nie znaleźi wód"). Wersety 22b- 25a stanowią w miarę spójny przekaz. który przyyżelan do tekstów J lub E, co nie jest jednak do końca pewne. Jednak zasadnicza zmiana tonu, stylu, tematyki. Pojawić się w w. 25b następuje może pytanie, co wspólnego ma woda z próbą. przepisami czy leczeniem. Zdaniem uczonych. ww. 25b-26 ąiwonats raczej świadecto trana to wskazywać użyte tu słownicto: 17~ ; ~D ' dycji Dtr ll . Mogłby pn; ;'OJ; ;~, ~';" 71~'; "'p" 17~ n 17'~ -l: ł( ("słuchać", "przepis i prawo". ;"ćazcd iwśo "strzec", "uczynić", "jeśli będziesz słuchał głosu JHWH"). Jednak sposób użycia. formy, liczba, nieco odbiega od typowych ńeżaryw Dtr. Dlatego też można skłonić się do opinii. że ww. 25b26 yłatsoz przepracowane przez nieznanego redaktora (R). który mógł poz stawić swój dalś w w. 22a. Są to oczywiśc e przypuszczenia12 . Patrząc głębiej, zdarzenie w Marah staje się przestnią. w której Bóg wychowuje swój lud. można nawet powiedzć, że ta sytuacja Jednak takie wnioski nie są prostym przekazem znakomicie temu służy. faktów, raczej wskazują na teol giczną ich interpację. A w tym miejna możliwość magicznego zrozumienia aktu Mojżesza. scu, zważys jest wręcz niezbędne. Odniesienie w tym przypadku do praw, przykańaz ybołiw nats ,ękwóza s eż ekstremalne sytuacje pustyni wystawiaąj na p r ó b ę więź i zaufanie wobec Boga. Niejednokrotnie pojawi ęis szemnieposłu z ń twa BOgu13. Dlatego uzdrowienie wód nieranie. zalążek rozerwalnie łączy się i odnosi do właściwej, regulowanej przez Prawo Boże postawy Izraela. Czy był to jakieś podstawowe reguły, "zasady podróż wani ", prawa dla wędrocó? Czy stanowią może zapowiedź, antyc p ję wydarzenia synajskiego? Zatem Prawo nie było czymś zupełni nowym, yboł żuj od początku wędró ki niezbywalnym wyznacznikiem tożsamści Ludu Bożeg. Rodzi się więc pytanie, kto jest autorem i kto adresatem owych przepisów? natomiast wody ~ l: ( Księga ,'"(ł-~ B. Jacob, Das Buch Exodus, s. 452; M.W. Wo1ff, Dodekapropheton. Hosea, Neukirchen 2004 2, s. 257; C. Meyers, Exodus, s. 129; T.E. Fretheim, Esodo, s.231. 12 Por. W. H. Propp, Exodus 1-18. A New Translalion with !nlroduclion and Commenlary, s.574-575. 13 Por. T. E. Fretheim, Esodo, s. 233; C. Meyers, Exodus, s. ]29. II 473 JHWH - twój Lelwrz (Wj 15,22-26) Kto mówi w Wj 15,25b-26? ,ocąjaiw zdaZ tekst w 25b-26 nie jest jednoznaczny, co może zrodzić równo wiele nowych pytań, jak i możliwśc odczytania. W w. 25a nastę­ pują zmiany podmiotów czynośi: N"-~';i i~Dl E za- i~ 13p 25aa f31 ~';i i~ "; 25aJ3 N"-';~ C i~Dl1 25ay c~ ;, ipn~ 25acS pn i" cW ClD 2500 i;'OJ ClDi 25bJ3 25aa: "l zawoł do JHWH" [Mojżesz], 25aJ3 "i łazksw mu JHWH drewno". 25ay "i łicuzrw do wody" [JHWH? Mojżesz?], 25acS "i wody yłats ęis ."eikdołs 25bu -Tam łiwonatsu dla niego przepis i prawo" [JHWH? 25bJ3 "i tam go doświaczł" [JHWH? Mojżesz?]. Mojżesz?] Najpierw podmiotem jest Mojżesz (25aa): "i łaowz do JHWH" (;'i -r~ "N p31~ i), który następnie staje się podmiotem dział nia (25aJ3): "i łaz ksw mu JHWH drewno" (f31 ~';it-: .)i~ 'r-; einpętsaN nie zostaje określon , kto dział, prawdopodobnie Mojżesz na polecenie Boga, ćohc 14 niejest to do końca pewne (25ay): "i łicuzrw [drewno] do wody" (c~;,­ "N .)i~Dl"1 Jednak gdy w. 25b wprowadza nowy styl wypowiedzi, nie precyzuje kto jest podmiotem czasownika cw i do czego odnosi się dwukrotne użycie przysłówka ClD. Kto ustanawia przepis i prawo (~ElDi pn)? Z jednej strony może się wyda ć, że tylko Bóg, co odzwierciedlają liczne przekłady, do ając im ę Boga w tym nieco kłop tliwym miejscu. To by jednak wskazywało, że Izrael otrzymał od Boga Prawo już wczejeinś żin na Synaju, a to z kolei uderzałoby w wiekoą tradycję i podstawę synajskiego przymierza. Teksty mówiące o nadaniu Izraelowi przepisów i praw używają tych terminów w liczbie mnogiej: C~ElDi c~pn (zob. Kpł 26,46; Pwt 4,5.5.8; 5,1; 6,1; 11,32; 12,1 ). W ten sposób, używając 14 Np. H. Gressman jest zdania, że jest to dzieło Boga; ,eżnt Mose und seine Zeit: ein Kommentar zu den Mose-Sagen, Vandenhoeck & Ruprecht, Gottingen 1913, s. 122. 474 Jolanta 1 Pudełko liczby mnogiej, tłumaczy LXX: OLKaLWj..Lata Kal. .~LEOpK aineżaryW te użyte w liczbie pojedynczej odnszą się do ludzkich postanwień i wyroków: Józef ustanowił przepis (pn,) w Egipcie (Rdz 47,26); Jozue ustałiwon ludowi przepis i prawo (~5:l' pn " c~,) w Sychem (Joz 24,25); Dawid ustanowił przepis i prawo (~5:l" pn, ;,~ ) trwające od tego (l Sm 30,25); dnia na przys łość Co miałoby zatem oznac ć użycie terminów ~5:l' pn w Wj 15,25OO? ćyB eżom chodzi tu o rzeczywiste pouczenia Mojżesza, który zorient wał się w pojawiącyh się już od początku marszu trudnościa h. Bunty i szemranie ludu wproadzł chaos i wyrażnie utrudołain ękwórd w niesprzyjaąch pustynnych warunkach. Choć poprzekazane przez Mojżesza, stanowiły jednak wolę sameuczenia był swój lud do przyjęcia go JHWH, który w ten sposób przygotw ał Tory. owtcinderśoP azseżjoM pojawia się już podczas czynośi "ulezdrowia i życia jest Bóg, który skład swój dar czenia" wody. ącwaD w ręce człowieka. Podobnie dzieje się w przypadku umiejętności przeaicyż na pustyni. Bóg jest dawcą wszelkich praw, zarówno tych, które określają dział n e natury, jak i tych, które mają regulować odniesienia międzylu k e. In ą możliw ść stanowi połączeni pouczenia Mojże­ sza (~5:l' pn, "przepis i prawo") z sytuacją, która zdarył się w Marah (c~, "tam"), a więc z miejscem doświaczen dotkliwego braku i interczasownika ,;'OJ ("dowencji samego Boga l5 • Zastanawia dalej eicyżu łazcd iwś go"), którego podmiotem powinien być sam Bóg. Sytuacja ćyb w tym przypadku próbą zaufania, tak, jak przykabraku wody ałim próbę posłu zeń twa 16. W każdym razie, ciekawa konzania stanowią do końca podmiotu działn strukcja wypowiedzi, która nie wyjaśni wskazuje, eż nie ma powodów do napięca, rywalizacji yzdęim ­eżjoM szem i Bogiem. Co więcej, autor/redaktor ukazuje ścisłą więż i współ­ działne między JHWH a jego prorokiem. W ostaecznśi jedynie J HWH jest tym, który zapewnia byt swemu ludowi, czego najwyższm wyrazem będzie nadanie Prawa. 15 16 POT. B. Jacob, Das Buch Exodus, s. 452. Por. W.H. Propp, Exodus 1-18. A New Translation with lntroduction and Commentary. s.577. j 475 JHWH - twój Lekarz (Wj 15,22-26) W jaki sposób Bóg leczy? ewocń K stwierdzenie '~N1 które stanowi ,einlśerkomas ~T-:m NJ~ ("Ja JHWH, jestem twoim Lekarzem"), objawienie śogezc z tajemnicy JHWH ma ewoicśęz ein śajyw w konteści Wj 15,22-26. einał zD Boga objawia ęis najpierw podczas kryzysu ogenaząiw z wodą. Bóg odpowiada w konkretny sposób na einałow ,azseżjoM co ukazuje Jego zainteresowanie sytuąjca i troską o potrzeby ludu 17 • A zatem pierwsze "uleczenie" dotyczy gorzkiej wody. Autor/ redaktor nie przedstawia dialogu yzdęim mezs żjoM i Bogiem, ale wskazuje konkretny efekt ainłow .azseżjoM Bóg wskazuje ­eżjoM szowi sposób uleczenia wody: r17 ~'T-: '~"T-: ("i łazksw mu JHWH drewno", 25aJ3). yt żU tu czasownik ~'T-: w koniugacji hiphips oznacza: ,"ćacuzr ,"ćalezrts ,"ćaz kop ,"ćaz ksw ,"ćyzcuan ,"ćyzcuop ,"ćicysan co implikuje enżór icśowilżom rozumienia ainłzd Boga. Okazuje On ­eiwołzc kowi pomoc za mewtcinderśop leczniczych icśow ał drzewa (r17). Chodzi tu bardziej o pouczenie co do sposobu uzdatnienia wody do picia żin o wizję leczniczego drzewa. Lecznicze icśow ał nilśor czy wółarenim ył b znane w starożynm świec i często z nich korzystano. W przypadku drzewa, onawyżu icś l (por. Ez 47,12), ,keząłag albo nawet onareicś drewno na łyp i wrzucano do wody, co np. oławus jej zasolenie. eżoM to oczywieicś ćałowy skojarzenia ecązsond ęis do magicznych wódęzrbo i rzeczyeicś w ołg m to tak .ćadąlgyw W przypadku Wj 15,25 aż wu ,ęis eż łgóm ćyb to keław drewna 19 • Jednak nie to jest w tym przypadku ­jeinżaw sze. ąitsewK ązcindas z jest fakt, eż to JHWH jest tym, który wskazuje 02 sposób, poucza, magiczny akt daje ku temu niejako ćśonb sop • Użyt tu czasownik ~'T-: einżaryw odnosi czytelnika do awołs ;",n. Prawo to dar Boga, przez który ejutłazsk On swój lud. Nie tylko wodajest konieczna, aby utrzyćam lud przy .uicyż W literaturze jewoicśrdąm otsęzc spotyka ęis obrazo,icśordąmeinaw Prawa, za ącom p ałdórż wody, zob. Prz 10,11; 14,27; 16,22; Por. T.E. Fretheim, Esodo, 232. ,iksńatyr maS Targum Jonatana, Peszitta pro nują lekcję ': 1ł( "pokazał", "ukaz ł , co cho iaż ma podobne znaczenie, skupia się jednak na aspekcie "wi· zji". Potwierdza to LXX i Wulgata. 19 Por. W.H. Propp, Exodus 1-18. A New Translation wlth Introduclion and Commentary, s.577. 20 Por. C. Meyers, Exodus, s. 129. 17 18 gąisko cęiP - 476 Jolanta J. okłeduP 18,4. Izrael otrzymuje zamewtcinderśop azseżjoM wo"), oraz zostaje wezwany do czynnego aicęjyzrp awtsńez uł op dmeinawz mytsorp zcindas 1~Jq E pn ("przepis i prahcyżoB ,ńec lop jest to • Wj 15,26 stanowi eżoB ryt zawarcia przymierza. JHWH 12 wezwanie i obietncę, które ąjuzyretkahc stawia wobec Izraela konkretne warunki: T:"I"l( ;"l1:"1' "1P" nJq~u. (lC-Jq~,u. nu.~I": "(l~,. 26aap "J'.u;J .,qJ':"I' 26ay "~ 'n 1 nJTl(;"l1 2600 "pn-":::I 1Jq~'n 26bp Izrael ma ćahcułs ,)Jq~u.( ćinyzc ,)u.~I":( ćahcułs (1Tl() i strzec )Jq~,.( tego, co mówi i zleca Bóg. żaicohC wszystkie te określnia są prawdopodobnie wynikiem jezsinźóp redakcji ąiwonats zbiór polecń zwią a­ nych z rzecywistośą przymierza i posłuzeńtwa wobec JHWH. Przymierze zawiera konkretne elementy. W tym przypadku korzyścią będzie woda, warunkiem ,owtsńezułp w przypadku niewrośc może poćiwaj ęis ,eicśęz sein jakie ołaktps Egipt, ćśonreiw śaz zaowocuje uzdramycąjaiw meinał izd Boga22 • Odniesienie do plag egipskich, jako kon· sekwencji uwtsńezłopin JHWH znajduje ęis w spisie wtsńelkzrp zawartych w Pwt 28. W tradycji Izraela kara na owtsńeibdp plagi egipskiej ybał im ćazc n o przykre wrzody lub nawet :dąrt "Pan dotknie ęic wrzodem egipskim, hemoroidami, świerzbm i parchami, których nie zsałodz "ćyzcelyw (Pwt 28,27). Izraelici widzieli w tych hcaiśowlged skutek ogensałw grzechu, ale jeszcze bardziej objawia to wszechmoc i potęg JHWH. Płaszcyn moralna i kosmiczna ąjadyw ęis tu ćyzcął i przenikać. Zły wybór akeiwołzc ejułowy rezonans bądź w jego samo32 poczuciu, źdąb w środwisku jego aicyż • Wyznanie, które pojawia ęis na koniec 15,26 - 1l(E1., :"11:"1' 'Jl( ':::I żaweinop"( Ja, JHWH jestem twoim Lekarzem") ma podwójny .kęiwźdy Z jednej strony jest to autoprezentacja samego JHWH, który zamiast ­ęzc stego ainelśrko "Pan, Bóg twój" (zob. np. Wj 20,2; 20,5; Pwt 5,6; 5,9; Iz 41,10.13; 43,3; 48,17; 51,15; Oz 12,10; 13,4) ejupętsaz je innym, które objawia zarówno Jego ćśomasżt jak i działne. Por. W.H. Propp, Exodus 1-18. A New Trans/ation with lntrodllction and Commentary, s. 577. Por. .eżmat s. 584. 23 Por. T.E. Fretheim. Esodo. s. 234. 21 22 JHWH - twój Lekarz (Wj 15,22-26) 477 ńezdR K5:l', który oznacza "leczyć", "uzdrawi ć", "troszc yć się", zostaje użyt tu w formie imesłowu z sufiksem 2. osoby rodzaju mę­ skiego, co tłumaczeni od ają jako "twój lekarz", albo "ten, który ciebie w Tekści Masoreckim wskazuje, że istnieje jeden leleczy". ałumroF karz dla Izraela - JHWH. To samo znaczenie podaje Targum (lOK od K"OK) i LXX (6 .)~ÓVEJIWt Jednak podobne określ nia występują w inhcakyzęj i odnszą się również do bóstw. Istnieje innych hcyntżoras fenickim, która odnosi się do Baala i nazywa go lekaskrypcja w języku Marduka w tekstach mezopotamrzem. Podobne odniesienia dotyczą bóstw pojawią się również w nazewnictwie skich. Lecznicze zdolnści ugaryckim (zob. np. KTU 1.108.1,19-21), egipskim, staroakadyjskim, 24 starob il ńsk m • Teksty te zawierją liczne opisy leczenia, które są powiązane z obrzędami magicznymi. Do podobnych wniosków można dojść w przypadku "uzdrowienia" gorzkiej wody. ązdoR ęis nawet przypuszczenia, że chodzi tu przede wszystkim o uzdrowienie na płaszc yź­ nie fizycznej: gorzkie wody yławod p u Izraelitów choroby i Bóg za 25 pośrednictw m Mojżesza je uzdrowił • Jednak w przypadku JHWH chodzi o coś zupełni innego. Akt ten, który w swojej jenwołsd wymowie łaim ćaz ku Izraelowi potęg JHWH, odnosi się też do innych rze.icśots wyz Faktycznie, JHWH zostaje tu ukazany jako Pan życia i śmier­ ci, ycąjunap nad naturą i określający jej prawa26 • Brak wody, einżorgaz aicyż obrazuje również głębszy wymiar egzystencji Izraela jako narodu. Izraelici, żyjąc w Egipcie, ilazcdwśo goryczy i upokorzenia niewolniczej pracy i zależności. Dlatego "uzdrowienie" wód stanowi niejako tło do ukazania prawdziwego "źródła życia Izraela, jakim jest Prawo i poowtsńez uł wobec Boga. Wydarzenie w Marah ma zatem przywoł ać, zapowiad ć wydarzenie synajskie. naPodobny motyw prezentuje prorok Ozeasz, który WYraźnie ejuząiw do wyjścia z Egiptu i wędróki przez pustynię. W jego orędziu znajdujemy reminiscencje, które przywołują czas kształowni się tożsa­ 27 mości narodowej i religijnej ludu Bożeg • Wyjście z Egiptu oznacza M.L. Brown, apr, w: GJ. Botterweck, H. Ringgren, Theologisches Worterbuch zum A/ten Testament, TWAT, t. VII, Stuttgart 1973-1996, s. 617-625. 25 Por. T.E. Fretheim, Esodo, s. 234. 26 Por. C. Meyers, Exodus, s. 129. 27 Por. T.E. McComiskey (red.), The Minor Prophets. An Exegetical and Expository Commentary. Vol. l, Hosea, Joe/, and Amos, Michigan 1992, s. 185. 24 478 Jolanta 1. okłeduP w dziejach Izraela bardzo znacąy, wręcz fundamentalny etap 28 • Ozeasz wyraż to za pom cą obrazu relacji Ojca do dziecka (Oz 11,1-4). Troska Boga przeprowadza Izraela od niewoli do istnienia jako samodzielny naród. Prorok wyraż to przez czyność uczenia chodzenia. Proces wędróki narodu wybranego pod wodzą JHWH przedstawia się w obrazie ojcowskiej icśołuz i troski 29 • Pośród licznych terminów wskazującyh dział ­ nie Boga - Ojca wobec Izraela - dziecka (np~; ~ ,; ł('p; ~;'ł( - "kochać, "wołać, "uczyć chodzić", "brać) znajduje się również rdzeń ł(tl,JO: o'nł(tl ':l '17i' ,~(ł 71~-T" n onp ~(łlt"O n'~ ,(ł~l:' (Oz 11,3) chodzić Efraima, brałem ich na swoje ramioTM: ,,1 Ja uczyłem na, a nie poznali, że ich leczyłm". LXX ma nieco zmien o ą zbliżone znaczenie do TM, natomiast Targum podaje interpację TM: i ciekawą ~,(ł np~(ł ~(ł"n i~l-P ' i~"n ~l-Pi ' l'17i' ,~(ł ~ 'n ~ (łl l'17'i 71~ 1';"~ 7 ,,1 Ja przez posłańc Izraela drogą wysłanego ,(ł~ i':l l'~n on' ~ z mojego polecenia, prowadziłem pewną, wziąłem okazano im ich jakby na ramiona, a nie poznali, że z mojej strony miłos erdzi ". W interpretacji Targumu "leczenie" Izraela przez Boga to najwyraz Jego miłoserdza, litośc i współczuia, co wyraż użyt on' 31 • Powstaje zatem pytanie o chorbę Izraela, która wymagł yzsż w rdzeń Por. DJ. Simundson, Hosea, Joel, Amos, Obadiah, Jonah, Micah, Abingdon Press, Nashville 2005, s. 84n. 29 Por. EJ. Pentiuc, Long - Suffering Love. A Commentary on Hosea with Patrlstle Annotations, Brookline, Massachusetts 2002, s. 141. 30 apr "in Ros 11,3 has the nuance ofYahweh's salvific deed ofthe exodus"; lK. Philip, 28 A Hymn ofthe enduring Love ofGod. A Synchronie and Diachronie Analysis ofHosea l l,/-11. Excerpta ex dissertatione ad Doctoratum in Facultate Theologiae Pontificiae Universitatis Gregoriane, Romae 2005, s. 36. 31 S.P. Carbone, G. Rizzi, II Libro do Osea. Secondo il testo Masoretico, seeondo la traduzione greca det/a dei Set/anta, secondo la paraftasi aramaica dei Targum Bologna 1993, s.210-211. JHWH - twój Lekarz (Wj 15,22-26) 479 tego lekarstwa. To żuj nie tylko skutki pobytu w Egipcie. Ozeasz einżaryw oznajmia "ęborhc" Izraela: ~P'l "'lEO ~C ~t n' "~71 C ("Baalom iladłks ęraifo i idolom palili "ołdizak - Oz 11,2). Izraelici zostali wezwani do szczególnej ,izęw icśonżelanyzrp do JHWH i to ołatsz bardzo szybko zaprzepaszczone. Nie rozpoznali icśołm swego Boga, a przeciż otrzymane Prawo ołaim ćiwonats pomoc w pamięc o zawartym przymierzu. ocalenia u innych "lekarzy", u obIzraelici wprawdzie próbowali ćakuzs cych mocarstw, które yłaim ćawotn rawg z im ocalenie z konsekwencji eż tylko zdrady JHWH (por. Oz 5,13), ale wkrótce mogli ęis ,ćanokezrp JHWH eżom ćyzcelu rany ich icśonrewi (por. Oz 6, l). A zatem uzdrowienie to nie dotyczy jedynie kwestii duchowych i religijnych, ale ­ąiczor ga ęis żeinwór na ęrefs aicyż politycznego32 • To ołag myw jednak dogłęb­ nego poznania JHWH i właśnie temu łaim ćyżułs dar Prawa. cąjumyzrtO einpętsan w posiadanie ęimez obietnic, Izrael powinien łyb ,ćeizd w kto wszystkich jej naturalnych bogactw i płodów. JHWH objawia jest ącwad ęis jako jedyny Lekarz i Uzdrowiciel swego ludu, co aż ryw najjeinłp ążoB pomoc w różnodych oklicznśah. Dlatego icśonyz medyczne wykonywane przez ludzi yławzksw na uczestnictwo w Bożej mocy i działne w imieniu JHWH33. Bóg jako jedyny Pan łaim ęzdałw nad imynżór aspektami i płaszcynmi zdrowia: ałic ludzi, nilśor i zwie,tązr łis kosmosu i ziemskich ,wółoi yż igętop narodów, w końcu wnętrza ludzkiego serca. *** Po perykopie z Wj 15,22-26 ejupętsan acąz ńok łaizd or wzmianka o kolejnym postoju Izraelitów, który łaim miejsce w Elim (15,27). Miejsce ecąjutifbo w palmy i żródła wody potwierdza ąnaceibo ćśowaks ł i błog­ sławieńto JHWH. Zapewnienie Boga, o jego jecąaiwrdzu icśon eb dórśop Izraela ainłepyw ęis nieustannie w historii ludu ogeżB i nawet ecąjaiw op ęis aineżorgaz czy aicśęz sein nie ąs w stanie tego .ćinemz Por. T.E. McComiskey (red.), The Minor Prophets. An Exegetical and Expository Commentary. Volume 1: Hosea, Joel, and Amos, s. 185; M.W. Wolff, Dodekapropheton. Hosea, s. 257. 33 Por. W.H. Propp, Exodus 1-18. A New Translation with Introduction and Commentary, s.584. 32 480 Jolanta 1. okłeduP Dlatego wydarzenie w Marah stanowi paradygmat wędróki życia, a takikwórdę wiary. ćśotsiwyzceR pustyni ukazuje prawdę o ludzkim sercu, które staje się wówczas gorzkie, jak wody w miejscu pierwszego postoju Izraela. Jednak Bóg wskazuje sposób usnięca goryczy wody i uzdrowienia całego życia człowieka. Dla Izraela tym lekarstwem było posłu­ szeń two głos wi Boga i Jego Prawu. Bóg łiwajbo ęis jako Lekarz swego ludu, co miało ukon retnić się w różnych wymiarach: ziemskim dobrobypolitycznej i w końcu w sferze moralnej. Jednak więż z Bocie, icśonlbats giem to nie tylko same przywileje. Szczególna Boża troskliw ść staje się wezwaniem i stawia przed Izraelem konkretne wymagania i zobwiąa­ nia moralne. Bóg pragnie być Lekarzem człowieka, ale człowiek musi się otw rzyć na ten dar. Dla Izraela stanowił to długi proces wędróki przez pustynię, która uczyła lud Boży zaufania do JHWH. eż Jolanta Judyta okłeduP PDDM