Testament Adama / The Testament of Adam

PISMA APOKALIPTYCZNE I TESTAMENTY zredagował MAREK PARChEM THE ENIGMA PRESS KraKÓw – MogILaNY 2010 APOKRYFY STAREGO TESTAMENTU pod redakcją zdzisława J. Kapery i Stanisława Mędali T. 1: aleksandra Klęczar, ezeCHIeL TragIK I Jego draMaT EXAGŌGĒ, 2006 T. 2: Marek Parchem (red.), PISMa aPoKaLIPTYCzNe I TeSTaMeNTY, 2010 T. 3: Stanisław Mędala, IV KSIĘga ezdraSza (w przygotowaniu) THE ENIGMA PRESS Kraków – Mogilany Jolanta Judyta Pudełko TESTAMENT ADAMA WPROWADZENIE Testament Adama (Testad) to pierwotnie żydowskie dzieło przepracowane przez chrześcijańskiego autora około III w. po Chr. Jak wskazuje tytuł utworu, dokument zawiera pożegnalne słowa adama skierowane do swego syna Seta. dzieło składa się z horarium, proroctwa i hierarchii. Przesłanie adama koncentruje się na elementach właściwych teologii i angelologii żydowskiej, ale zawiera w sobie kluczowe prawdy chrześcijańskie, takie jak odkupienie, które ma się dokonać przez śmierć i zmartwychwstanie Mesjasza. TEKST Syryjski tekst Testamentu Adama został zachowany w trzech recenzjach reprezentowanych przez osiem rękopisów. do pierwszej recenzji zalicza się dwa manuskrypty: a i B. MS a uznawany za najstarszy (IX w. po Chr.), znajduje się w Vellum Codex, w British Museum (BM add 14.624, fol. 8b-10a) i liczy 56 wierszy napisanych estrangelą w dwóch kolumnach (dwadzieścia pięć i trzydzieści jeden wierszy). rękopis ten służy jako podstawo- 504 Jolanta Judyta Pudełko wy tekst reprezentujący pierwszą recenzję. zawiera on zarówno Horarium, jak i Proroctwo. drugim przedstawicielem pierwszej recenzji jest MS B, który wchodzi w skład Syryjskiego Kodeksu watykańskiego datowanego na 1584-1586 r. (Vat Syr 58, fol. 115a-116b). Tekst jest napisany w serto, w jednej kolumnie. drugą recenzję reprezentują również dwa rękopisy: C i d. MS C znajduje się w Syryjskim Kodeksie watykańskim z 1702 r. (Vat Syr 164, fol. 75a-77b). zapisany jest w pojedynczej kolumnie, w nestoriańskim zapisie języka syryjskiego. Ten rękopis jako jedyny poświadcza obecność czwartego rozdziału: Hierarchii niebiańskiej. MS d datowany na 1709-1710 r. znajduje się w British Museum (BM add 25.875, fol. 57b-58b) i napisany jest pismem nestoriańskim w dwóch kolumnach. Uważa się go za kopię MS C, lub pochodzi z tego samego egzemplarza co MS C. rękopis ten jako jedyny omija Horarium, zawierając jedynie Proroctwo Adama skierowane do Seta. Trzecią recenzję reprezentują aż cztery rękopisy: e, F, g i H. MS e (arund or 53, fol. 88b-88a), znajduje się w British Library i jest datowany na 1536 r. Tekst jest zapisany w serto, w pojedynczej kolumnie o wstecznej numeracji (od dołu do góry). Część rękopisu została spisana w języku karszuni, a część w syryjskim. rękopis ten zawiera jedynie Horarium. MS F wchodzi w skład Syryjskiego Kodeksu watykańskiego datowanego na lata 1628-1632 (Vat Syr 159, fol. 246a-247a). Tekst jest spisany w dwóch kolumnach, stylem serto w sposób bardzo drobny i ścisły. rękopis ten zawiera również tekst Proroctwa, dlatego stanowi podstawowy tekst trzeciej recenzji. MS g zawarty w Syryjskim rękopisie rylandsa (rylands 44; fol. 27a-27b) datuje się na XV w. został spisany w piśmie nestoriańskim, ale bardzo niewyraźnie. ostatni rękopis, MS H, datowany na końcówkę IX w. po Chr., znajduje się w Vellum Codex, w British Museum (BM add 14.577; fol. 85a-85b). Jest to najstarszy tekst trzeciej recenzji, spisany w dwóch kolumnach, w estrangeli. zawiera on jedynie Horarium. w watykańskiej Bibliotece orientalnej został odkryty syryjski rękopis, który razem z francuskim przekładem opublikował e. renan w roku 18531. w 1906 r. C. Bezold wydał etiopską i arabską wersję Testamentu Adama2, 1 e. renan, Fragments du livre gnostique intitulé Apokalypse d’Adam, ou Pénitence d’Adam, ou Testament d’Adam, Ja 5.2 (1853) 427-471. 2 c. bezold, Das arabisch-äthiopische Testamentum Adami, w: Orientalische Studien Theodor Nöldeke zum siebzigsten Geburstag, giessen 1906, 893-912. Testament adama 505 zaś w 1907 r. pojawiło się łacińskie tłumaczenie syryjskiej wersji, której autorem był M. Kmoskó3. angielski przekład wszystkich trzech recenzji w oparciu o MSS a, C i F znajduje się w S. e. robinson, The Testament of Adam: An Examination of the Syriac and Greek Traditions (SBL.dS 52), Chico 1982, 45-104. orYgINaLNY JĘzYK Tekst Testamentu Adama zachował się w języku syryjskim, greckim, arabskim, karszuni, etiopskim, gruzińskim i ormiańskim. Pojawiły się trzy możliwości w ustaleniu języka oryginału: hebrajski, syryjski i grecki. Pozostałe wersje językowe wykazują zależność od wcześniejszych i częstokroć zostawały włączone do innych dzieł o podobnej tematyce. Hebrajskie nazwy godzin pojawiające się w greckiej wersji, które według M.r. Jamesa, miały przemawiać za hebrajskim oryginałem, okazały się jednak wyrażać greckie słowa, czytane od strony lewej do prawej4. Pojawiły się również opinie o greckim oryginale dzieła. F. Nau sugerował, że autorem greckiego oryginału, zwłaszcza pierwszej jego części, miał być apoloniusz z Tiany5. Nie wydaje się jednak, aby dzieło o tak licznych biblijnych aluzjach mogło być napisane przez autora pogańskiego6. również wnikliwe studia wykazały zależność greckich rękopisów od syryjskich na poziomie gramatyki, składni, figur literackich (paronomazje), a nawet w powielanych błędach. Język grecki bizantyjski, charakterystyczny dla rękopisów Testamentu Adama pojawił się, gdy syryjskie wersje dzieła były 3 M. kMoskó, Testamentum Adae, w: r. GraFFin (red.), Patrologia syriaca, t. 2, Paris 1907, 1309-1360. 4 dotyczy to jedynie jednego rękopisu greckiego 2419 (a); por. s.e. robinson, The Testament of Adam: An Examination of the Syriac and Greek Traditions (SBL.dS 52), Chico 1982, 136-137. 5 F. nau, Apotelesmata Apollonii Tyanensis, w: r. GraFFin (red.), Patrologia syriaca, t. 2, Paris 1907, 1363-1385. 6 Por. s.e. robinson, Testament of Adam (Second to Fifth Century A.D.). A New Translation and Introduction, w: oTP I, 990. 506 Jolanta Judyta Pudełko już od kilku wieków w obiegu. obecnie uczeni są zgodni, że oryginalnym językiem Testamentu Adama we wszystkich jego częściach był język syryjski, co dodatkowo potwierdza cytowanie tekstów biblijnych w oparciu o Peszittę (np. Testad 4,7)7. DATA I MIEJSCE POWSTANIA Każda z trzech części Testamentu Adama (Horarium, Proroctwo i Hierarchia) powstała w różnym czasie. Niektórzy myląc Testament Adama (Testad) z Apokalipsą Adama (apad), datują jego powstanie na I-II w. po Chr., nadając mu niesłusznie gnostycki charakter8. Słuszna wydaje się opinia, że dzieło powstało prawdopodobnie w III w. po Chr. za taką datacją przemawiają następujące argumenty: tekst wykazuje znajomość i zbieżność z Nowym Testamentem, a jednocześnie zauważa się relacje z innymi utworami. Proroctwo jest cytowane w powstałym w IV w. po Chr. Transitus Mariae, a jednocześnie Testament Adama wykazuje zależność od koptyjskiej Apokalipsy Eliasza powstałej w III w. po Chr., choć niektóre opisy (np. znaków Mesjasza) wydają się być bardziej oryginalne9. Same jednak materiały, oparte na źródłach żydowskich, mogą pochodzić już z I w. po Chr.10 wyraźnie wyróżniają się tu motywy proroctwa adama do Seta, potopu, śmierci i pogrzebu adama, siostry abla i Kaina, figi jako zakazanego owocu oraz miasta Henocha. zostały one prawdopodobnie podjęte i przepracowane przez anonimowego chrześcijańskiego redaktora. Miejsce powstania Testamentu Adama nie jest znane. Przypuszcza się, że była nim Palestyna lub Syria. robinson, The Testament of Adam, 140nn. 148. 9 zob. s.e. robinson, Testament of Adam, 990. 10 zob. r. rubinkiewicz, Wprowadzenie do apokryfów Starego Testamentu, Lublin 1987, 7 s.e. 8 Tamże, 66. Testament adama 507 FORMA LITERACKA Testament Adama posiada formę testamentu. Termin „testament” pojawia się w utworze trzy razy, w ten sposób Set określa wypowiedź swego ojca (3,6). w literaturze międzytestamentalnej nawiązującej do tradycji biblijnej, tego typu dokumenty zawierają w sobie elementy apokaliptyki, pouczenia etyczne oraz interpretacje tekstów biblijnych. w Testamencie Adama bez trudu można wyszczególnić typowe elementy właściwe dla tej formy literackiej. znacząca postać, w tym przypadku adam, zwracając się do swego syna Seta opowiada mu o modlitwach wznoszonych nieustannie do Boga (1-2) oraz ogłasza mu swoją śmierć (3,2). dalej następuje refleksja nad przeszłością, co w przypadku adama koncentruje się na przekazie prawdy o upadku w ogrodzie rajskim oraz o związanych z tym konsekwencjach (3,3.5). Pouczenia posiadają wydźwięk profetyczny i koncentrują się na osobie i dziele Mesjasza, Jezusa Chrystusa (3,1.4). Ilustracją całości jest obraz spotkania adama z Mesjaszem w ogrodzie rajskim (3,2-4) oraz opis dziewięciu stopni istot niebiańskich (4,1-8)11. TreŚĆ Testament Adama składa się z trzech części. Pierwszą z nich stanowi Horarium (Testad 1-2), czyli rozkład godzin nocy i dnia. adam zwracając się do Seta przekazuje tam informacje o kolejnych grupach stworzeń niebiańskich i ziemskich, które oddają Bogu uwielbienie i zanoszą modlitwy w poszczególnych godzinach. w wyrazisty sposób zostaje przedstawiona również liturgia świątynna, która przynależy do rytmu uwielbiania Boga przez stworzenia. Chwała oddawana Stwórcy została tu wpleciona w codzienny cykl przyrody, następują zmiany dnia i nocy, wschód słońca, rosa, 11 elementy właściwe formie testamentu, zob. s. Mędala, Wprowadzenie do literatury międzytestamentalnej (Bz.TNT 1), Kraków 1994, 205-206. 508 Jolanta Judyta Pudełko wzrost roślin. Naturalny rytm natury pomaga odkryć stosunek stworzeń do Boga. drugą częścią jest Proroctwo (Testad 3) adama spisane przez jego syna Seta. adam opowiada synowi o zdarzeniu w rajskim ogrodzie, o upadku, który był wynikiem posłuchania rady węża. Jednak to opowiadanie od początku koncentruje się na osobie Mesjasza, którego przyjście na świat ma wyzwolić adama i przywrócić mu utraconą godność. Szczególnie podkreśla się Jego wcielenie oraz znaki, jakich ma dokonać, jak również zbawczą śmierć i zmartwychwstanie. Następnie adam zapowiada potop, konflikt pomiędzy Kainem i ablem spowodowany uczuciem Kaina do ich siostry, wyjawia różne szczegóły dotyczące życia w raju, np. podaje, że zakazanym owocem był owoc figi. Proroctwo kończy się wypowiedzią Seta, który wspomina śmierć i pogrzeb adama oraz ukrycie spisanego testamentu w tajemniczej jaskini skarbów. Częścią trzecią, zachowaną tylko w jednym rękopisie syryjskim jest Hierarchia (Testad 4). znajduje się w niej opis istot niebiańskich, ich podział na dziewięć zastępów posiadających specyficzne nazwy oraz ich funkcje. PrzeSłaNIe TeoLogICzNe Testament Adama uważa się za dzieło żydowskie, które po przepracowaniu zyskało wydźwięk chrześcijański. Horarium i Proroctwo stanowią swoisty midrasz do rdz 1-3 oraz Ps 148, który wychwala dzieło stworzenia i przekazuje prawdę o upadku pierwszych ludzi. Hierarchia stanowi natomiast odzwierciedlanie angelologii żydowskiej obecnej również w literaturze henochicznej i w Nowym Testamencie. wśród motywów teologicznych dzieło koncentruje się na osobie Boga jako Stwórcy, który odbiera chwałę od swych stworzeń. Co ciekawe, uwielbiają Boga również demony (1,1). wskazuje to na brak typowego dualizmu, charakterystycznego w przedstawianiu dobra i zła12. autor/redaktor 12 zob. s.e. robinson, Testament of Adam, 991. Testament adama 509 nawiązuje do grzechu ewy i Kaina, powodu rozprzestrzenienia się zła, które zostanie oczyszczone przez potop, a historia świata dopełni się po sześciu tysiącach lat (3,5). Centralnym tematem Proroctwa jest zapowiedź przyjścia Mesjasza, co zawiera się w chrześcijańskiej prawdzie o wcieleniu Boga (3,1) w celu zbawienia upadłego człowieka i przywrócenie mu jego pierwotnej godności (3,3). Motyw ten rozwija się w tekście w ciekawą teologiczną koncepcję deifikacji adama, która nastąpi w odpowiednim czasie (3,2.4). elementy angelologii obecne już w Horarium (1,4.9.10; 2,1.2.6.9), w ostatniej części Testamentu, w Hierarchii, stanowią dojrzałą koncepcję teologiczną dotyczącą istot niebiańskich. Ich podział na dziewięć zastępów, nazwy i funkcje ukazują ich aktywny udział w losach świata, trosce o człowieka oraz posługę najwyższych zastępów wobec samego Boga. Podjęcie motywów żydowskiego midraszu, wskazuje na wielki szacunek chrześcijańskiego redaktora do tych koncepcji, które po licznych dodatkach miały stać się potwierdzeniem mesjańskiej godności i bóstwa Jezusa. BIBLIOGRAFIA 1. wydania tekstu i tłumaczenia bezold, c., Das arabisch-äthiopische Testamentum Adami, w: Orientalische Studien Theodor Nöldeke zum siebzigsten Geburstag, t. 2, giessen 1906, 893-912. Moskó , M., Testamentum Adae, w: r. GraFFin (red.), Patrologia syriaca, k t. 2, Paris 1907, 1309-1360. Martinez Fernandez, F.J., Testamento de Adán, w: a. diez MacHo, i in. (red.), Apocrifos del Antiquo Testamento, t. V, Madrid 1984-1987, 389-438. MiGne, J.P., Dictionnaire des apocryphes, ou Collection de tous les livres apocryphes relatifs a l’Ancient et au Nouveau Testament, Paris 18561858, t. I, 289-298 (repr. Turnhout 1998). iessler , P., Altjüdisches Schrifttum ausserhalb der Bibel, augsburg 1928 r (repr. darmstadt 19665, 1984), 1084-1090. 510 Jolanta Judyta Pudełko robinson, s.e., Testament of Adam (Second to Fifth Century A.D.). A New Translation and Introduction, w: oTP I, 989-995. robinson, s.e., The Testament of Adam: An Examination of the Syriac and Greek Traditions (SBL.dS 52), Chico 1982, 45-104. woźniak J., Testament Adama, w: w. cHrostowski (red.), „Słowo Twoje jest Prawdą”, Księga Pamiątkowa dla Księdza Profesora Stanisława Mędali w 65. rocznicę urodzin (ad Multos annos, 3), warszawa 2000, 382-395. 2. opracowania Frey, J.b., Adam (Livres apocryphes sous son nom), w: dBSup I, 117-125. JaMes, M.r., The Lost Apocrypha of the Old Testament, New York 1920, xi-xiv, 1-4. Mędala, s., Wprowadzenie do literatury międzytestamentalnej (Bz.TNT 1), Kraków 1994, 220-221. nau, F., Apotelesmata Apollonii Tyanensis, w: r. GraFFin (red.), Patrologia syriaca, t. 2, Paris 1907, 1363-1385. reinink, G.J., Das Problem des Ursprungs des Testamentes Adams, OCA 197 (1972) 387-399. renan, e., Fragments du livre gnostique intitulé Apokalypse d’Adam, ou Pénitence d’Adam, ou Testament d’Adam, Ja 5.2 (1853) 427-471. robinson s.e., The Testament of Adam: An Examination of the Syriac and Greek Traditions (SBL.dS 52), Chico 1982. rubinkiewicz, r., Wprowadzenie do apokryfów Starego Testamentu, Lublin 1987, 65-66. Testament adama 511 TESTAMENT ADAMA TłUMaCzeNIe I NoTY Testament naszego ojca adama. 1 (1) Pierwsza godzina nocy13 jest uwielbieniem demonów. I w tej godzinie nie skrzywdzą one, ani nie zaszkodzą żadnej ludzkiej istocie. (2) druga godzina jest uwielbieniem gołębi14. (3) Trzecia godzina jest uwielbieniem ryb i ognia i wszystkich niższych głębokości15. (4) Czwarta godzina jest: „święty, święty, święty”, uwielbieniem serafinów16. I tak słyszałem, zanim zgrzeszyłem: odgłos ich skrzydeł w raju, kiedy uderzały nimi, z dźwiękiem ich potrójnego uwielbienia. ale po tym jak zgrzeszyłem przeciwko prawu, nie słyszałem dłużej tego głosu. (5) Piąta godzina jest uwielbieniem wód, które są nad niebem17. I tak ja, wraz z aniołami, słyszałem dźwięk potężnych fal18, znak, który doprowadzałby je do wznoszenia 13 według żydowskiego sposobu odmierzania czasu dzień rozpoczynał się wraz z pierwszą godziną nocy, inaczej w trzeciej recenzji. 14 druga i trzecia recenzja tekstu syryjskiego posiada w tym miejscu: „ryb”. Prawdopodobnie zaszła tu pomyłka pomiędzy podobnymi wyrazami: anwn, „ryby” oraz anwy, „gołębie”. 15 Por. Ps 148,7-8. 16 Por. Iz 6,1-6. 17 Por. rdz 1,7-8. 18 rękopis e zamiast „fale” proponuje „koła” (por. ez 1,24), co nawiązuje do 3 Hen 512 Jolanta Judyta Pudełko hymnu uwielbienia Stwórcy. (6) Szósta godzina jest konstrukcją chmur i wielkiego lęku, który przychodzi w środku nocy19. (7) Siódma godzina jest widokiem ich mocy, podczas gdy wody są uśpione. I w tej godzinie wody zostają podniesione i kapłan Boga miesza je z poświęconym olejem i namaszcza tych, którzy są cierpiący i oni odpoczywają. (8) Ósma godzina jest kiełkowaniem trawy na ziemi, podczas gdy rosa spływa z nieba20. (9) dziewiąta godzina jest uwielbieniem cherubinów. (10) dziesiąta godzina jest uwielbieniem istot ludzkich i zostaje otwarta brama nieba, przez którą wchodzą modlitwy wszystkiego, co żyje, i oddają cześć i odchodzą. I w tej godzinie o cokolwiek człowiek poprosi Boga, jest mu to dane, kiedy serafiny i koguty uderzają swoimi skrzydłami21. (11) Jedenasta godzina jest radością na całej ziemi, kiedy słońce wschodzi z raju i świeci dalej nad stworzeniem. (12) dwunasta godzina jest oczekiwaniem na ofiarę kadzielną i milczeniem, które jest narzucone wszystkim szeregom ognia i wiatru22, aż wszyscy kapłani złożą ofiarę kadzielną dla Jego Boskości. I w tym czasie wszystkie moce niebieskie zostają usunięte. Koniec godzin nocy. 2 (1) godziny dnia23. Pierwsza godzina dnia jest prośbą istot niebiańskich. (2) druga godzina jest modlitwą aniołów24. (3) Trzecia godzina jest uwielbieniem ptaków. (4) Czwarta godzina jest uwielbieniem zwierząt. (5) Piąta godzina jest uwielbieniem, tego, co jest nad niebem. (6) Szósta godzina jest uwielbieniem cherubinów, które błagają pomimo grzeszności naszej ludzkiej natury25. (7) Siódma godzina jest wejściem 19,5n: „Pomiędzy jednym i drugim galgal [słychać] ryk trzęsienia ziemi i między jednym a drugim galgal rozbrzmiewa grzmot. gdy nadchodzi czas recytowania pieśni, galgal dygocą, ananim drżą (…)”, zob. M. ProkoPowicz, Księga Henocha hebrajska, w: aST, 215-259. 19 Por. 2 Bar 29,7 20 Por. 3 Bar 10,10. 21 Pojawienie się kogutów, które uderzają skrzydłami i pieją na widok wschodzącego słońca zostało porównane z obrazem serafinów, które uderzają skrzydłami i chwalą Boga, por. 3 Bar 6,16. 22 Por. Ps 104,4. 23 recenzja druga omija godziny dnia, natomiast recenzja trzecia wstawia je przed godzinami nocy, zob. s.e. robinson, The Testament of Adam, 68-101. 24 Por. Ps 148,1-2. 25 Por. 1 Hen 40,6: „Trzeci głos, który usłyszałem (należał do tych), którzy błagali i modlili się za mieszkańców ziemi i wstawiają się (za nimi) w imię Pana duchów”, zob. r. ru- Testament adama 513 i wyjściem sprzed obecności Bożej, kiedy modlitwy wszystkiego co żyje wchodzą i oddają cześć, i odchodzą. (8) Ósma godzina jest uwielbieniem ognia i wód. (9) dziewiąta godzina jest błaganiem tych aniołów, które stoją przed tronem Majestatu. (10) dziesiąta godzina jest nawiedzeniem wód, kiedy duch zstępuje i unosi się nad wodami oraz nad źródłami26. I jeśliby duch Pana nie zstąpił i nie unosił się nad wodami oraz nad źródłami, istoty ludzkie zostałyby skrzywdzone, a każdy z demonów widząc je, mógłby je skrzywdzić. w tej wiec godzinie wody zostają podniesione i kapłan Boga miesza je z poświęconym olejem i namaszcza tych, którzy są cierpiący, i zostają oni odnowieni oraz uleczeni. (11) Jedenasta godzina jest triumfem i radością sprawiedliwych. (12) dwunasta godzina, godzina wieczorna jest błaganiem istot ludzkich o łaskawą wolę Boga, Pana wszystkiego. 3 (Proroctwo)27 (1) adam powiedział do Seta, swego syna: „Słyszałeś mój synu, że Bóg po długim czasie zamierza przyjść na świat28, zostanie on poczęty przez dziewicę, przyjmie ciało, narodzi się podobnie jak ludzkie istoty i urośnie jak dziecko. on dokona znaków i cudów na ziemi, będzie chodził po falach morza. Skarci on wichry i zostaną one uciszone. on da znak falom i pozostaną one nieruchome. otworzy on oczy niewidomemu i oczyści trędowatych. on sprawi, że głuchy usłyszy i niemy przemówi. wyprostuje on garbatego, umocni sparaliżowanego, znajdzie zgubionego, wypędzi złe duchy, wyrzuci demony29. (2) on30 powiedział mi o tym w raju, po tym jak zerwałem owoc, w którym ukryta była śmierć: adamie, adamie, nie bój się. Chciałeś być bogiem; ja ciebie uczynię bogiem, nie bezpośrednio teraz, ale po okresie wielu lat31. Ja wydaję cię śmierci, a czerw, i robak będą jeść twoje ciało32. (3) I odpowiadając, powiedziałem do Niego: dlaczego, Księga Henocha etiopska, w: aST, 141-190. Por. rdz 1,2. 27 Proroctwo adama skierowane do potomstwa lub do syna Seta znajduje się również w: Józef Flawiusz, Ant. 1,70-71; apad 64,2-6; 85,19-31; Żadew 25,1n; por. M.e. stone, The Death of Adam: An Armenian Adam Book, HTr 59 (1966) 283-291. 28 Por. Żadew 29,2-8; apad 76,8nn. 29 Por. apel 3,2-4. 30 druga recenzja wymienia tu osobę Mesjasza. 31 Por. apMojż 39,2-3. 32 Por. apMojż 13,2b-3. binkiewicz, 26 514 Jolanta Judyta Pudełko mój Panie? I powiedział on do mnie: Ponieważ posłuchałeś słów węża, ty i twoje potomstwo stanie się pokarmem dla węża. ale po krótkim czasie zostanie ci okazane miłosierdzie, ponieważ zostałeś stworzony na mój obraz i nie pozostawię cię, abyś zmarniał w Szeolu. z Twojego powodu zostanę zrodzony z dziewicy Maryi. z twojego powodu zasmakuję śmierci i wejdę do domu umarłych. z twojego powodu uczynię nowe niebo33 zostanę ustanowiony nad twoim potomstwem. (4) I po trzech dniach, podczas gdy będę w grobie, podniosę ciało, które otrzymałem od ciebie. I posadzę ciebie po prawicy mojej Boskości i uczynię ciebie bogiem, tak właśnie, jak chciałeś. I otrzymam łaskę od Boga, i odzyskam dla ciebie i dla twojego potomstwa to, co jest sprawiedliwością nieba34. (5) Słyszałeś, mój synu Secie, że nadejdzie potop i obmyje całą ziemię35, z powodu córek Kaina, twojego brata, który z namiętności do Lebudy36, twojej siostry, zabił twojego brata abla, gdyż grzechy zostały stworzone przez twoją matkę, ewę. I po potopie nastanie sześć tysięcy lat do ukształtowania świata, i wtedy nadejdzie jego koniec”. (6) I ja Set, spisałem ten testament. I umarł mój ojciec37, i pochowali go na wschód od raju, naprzeciw pierwszego wybudowanego na ziemi miasta, które zostało nazwane Henoch38. I został adam zaniesiony do swego grobu przez aniołów i moce niebios, ponieważ został stworzony na obraz Boga. Słońce i księżyc stały się ciemne i nastała ciężka ciemność przez siedem dni39. I zapieczętowaliśmy testament i złożyliśmy go do jaskini skarbów40 wraz z ofiarami, które adam zabrał z raju, złotem, mirrą 33 druga recenzja ma w tym miejscu: „nową ziemię”. w tym miejscu recenzja druga dodaje: „I ja Set, powiedziałem mojemu ojcu adamowi: Jak się nazywa owoc, który zjadłeś? I powiedział on do mnie: Figa, mój synu, była bramą, przez którą śmierć weszła do mnie i mego potomstwa i przez to życie przyjdzie do mnie i do moich dzieci, kiedy nasz Pan stanie się człowiekiem przez dziewicę, przyoblecze święte ciało na końcu wieków”. 35 adam zapowiada Setowi potop również w apad 69,2-70,9 oraz Józef Flawiusz, Ant. 1,70-71. 36 w niektórych późniejszych interpretacjach pojawia się wątek siostry Kaina i abla, która stała się przyczyną konfliktu między braćmi, a następnie śmierci abla; zob. genr 22,7; por. Jub 4,1.9. 37 Por. Żadew 45,2; Jub 4,29. 38 Por. rdz 4,17; Jub 4,9. 39 Por. Żadew 46,1. 40 zob. e.a.budGe, The Book of the Cave of Treasures, London 1927, 72n. 34 Testament adama 515 i wonnym kadzidłem41. I synowie królów, magowie, przybędą i zdobędą je, i wezmą je dla Syna Bożego, do Betlejem Judzkiego, do groty. Koniec testamentu naszego ojca adama. 4 również z testamentu naszego ojca adama42. (1) Moce niebiańskie: do czego są one podobne i czym każdy z ich zastępów zajmuje się w służbie i zamyśle tego świata. Słuchajcie, moi umiłowani, jak są one ustawione w zastępie, jeden za drugim, od końca, aż dosięgniemy tych, które niosą naszego Pana Jezusa Mesjasza i unoszą go w górę. Najniższym zastępem są aniołowie43. zamysł objawiony im przez Boga dotyczy każdej ludzkiej istoty, nad którą one czuwają, ponieważ jeden anioł z tego najniższego zastępu towarzyszy każdej pojedynczej istocie ludzkiej w świecie, w celu jej obrony. I to jest ich służba. (2) drugim zastępem są archanioły. Taka jest ich służba: kierować wszystko co stworzone według zamysłu Boga. Czy moce lub zwierzęta, ptaki lub to co pełza, lub ryby i mówiąc zwięźle i krótko, troszczą się i prowadzą wszystko co istnieje w tym stworzeniu, oprócz istot ludzkich. (3) Trzeci zastęp, to zwierzchności. Taka jest ich służba: poruszanie powietrza tak, że chmury podnoszą się z krańców ziemi, według słów dawida proroka, i deszcz spada na ziemię44. I ten (zastęp) sprawia wszystkie zmiany w powietrzu, czasem deszcz, a czasem śnieg, czasem grad, czasem kurz, a czasem krew. I to zmieniają one. do tego (zastępu) przynależą również: grzmot i ogień błyskawicy. (4) Czwarty zastęp, to władze. Taka jest ich służba: zarządzanie światłem słońca, księżyca i gwiazd. (5) Piąty zastęp, to Moce. To jest ich służba: wstrzymują demony, aby nie niszczyły Bożego stworzenia, z powodu ich zazdrości wobec istot ludzkich; jeśliby pozwolono przeklętej naturze demonów spełnić żądzę ich woli, w godzinę i moment unicestwiłyby całe stworzenie. ale Boża moc powstrzymuje je, dlatego jest ustanowiona nad nimi straż, aby nie udała się realizacja żądzy ich woli. (6) Szósty zastęp, to Panowania. Taka jest ich służba: panują nad królestwami, w ich rękach jest zarówno zwycięstwo jak i klęska w bitwie. I zostało to pokazane na przykładzie 41 Por. apMojż 29,5-6. rozdział czwarty znajduje się jedynie w drugiej recenzji wersji syryjskiej, w MS C. 43 Por. Kol 1,16; ef 1,21; 2 Hen 20,1 TestLew 3,7-8. 44 Por. 1 Krl 18,44n. 42 516 Jolanta Judyta Pudełko asyryjskiego króla. Kiedy przybył on przeciwko Jerozolimie, zstąpił anioł, złupił obóz niegodziwych i sto osiemdziesiąt pięć tysięcy zmarło w jednej chwili45. (7) I również błogosławiony zachariasz ujrzał anioła w postaci człowieka na kasztanowatym koniu, który stał między drzewami przybytku i następujący za nim na koniach białym i kasztanowatym, wraz z włóczniami w dłoniach46. I Juda Machabeusz również widział anioła, który jechał na kasztanowatym koniu, całym ozdobionym złotym rzędem47. gdy oni zobaczyli go, obóz nikczemnego antiocha uciekł przed nim. I gdziekolwiek zdarza się zwycięstwo lub klęska, one użyczają tego, nakłonione przez Boga żywego, który rozkazuje im w godzinie bitwy. (8) Inne zastępy, Trony, Serafiny i Cherubiny, stoją przed Majestatem naszego Pana Jezusa Mesjasza i służą tronowi Jego wspaniałości, chwaląc go co godzinę przez ich „święty, święty, święty.” Cherubiny podnoszą i czczą Jego tron, i trzymają pieczęcie; Serafiny służą w wewnętrznym pomieszczeniu naszego Pana; Trony strzegą bramy do świętego świętych. To jest prawdziwie wyjaśnienie służby według Jego zamysłu wobec aniołów w tym świecie. Przez siłę pomocy naszego Pana koniec pisma, testamentu naszego ojca adama. 45 Por. 2 Krl 19,35; Iz 37,36. Por. za 1,7-17; jest tu podana wersja Peszitty. 47 Por. 2 Mch 3,24-26. 46