nino

kldiaSvili
levan kldiaSvili
roland qarTveli

saerTaSoriso
sityvaTa
ganmartebiTi leqsikoni

(meore, Sevsebuli da gasworebuli gamocema)

saero
saskolo
gamocema

ps `imedi~
Tbilisi
 -2-

winamdebare leqsikoni Seicavs zepir da weriT metyveleba­

Si yvelaze ufro xSirad xmarebul 5000 saerTaSoriso sityvas.
Zvel sityvebTan erTad mis SemadgenlobaSi Setanilia axali
sityvebi, romlebic xmarebaSi Semovida ukanasknel aTwleul­
Si saqarTveloSi sazogadoebrivi, ekonomikuri, politikuri
da kulturuli cxovrebis radikaluri gardaqmnis Sedegad.

saleqsikono statia Seicavs sityvis etimologiasa da

ganmartebas, sityvis gramatikul maxasiaTebels, metyvelebaSi
maTi xmarebis magaliTebs, sityvaTwarmoqmnis budes.

leqsikoni gankuTvnilia, uwinares yovlisa, moswavleebi­

saTvis, magram vfiqrobT, misiT dainteresdeba farTo sazoga­
doeba.

leqsikons darTuli aqvs laTinuri sibrZne.

redaqtori avTandil narimaniZe

gamomcemeli da
teqnikuri redaqtori oTar CxaiZe

kompiuteruli uzrunvelyofa nata narimaniZisa

ISBN 978-9941-0-1586-1

© n. kldiaSvili, l. kldiaSvili, r. qarTveli Tbilisi, 2010 w.

 -3-

winasityvaoba

iuza kldiaSvilis _ tragikulad
daRupuli papis _ naTel xsovnas
eZRvneba es wigni.
nino da levan kldiaSvilebi

gansazRvreT sityvis mniSvneloba

da Tqven daixsniT kacobriobas
misi Secdomebis naxevrisagan.
rene dekarti

Cven vcxovrobT swrafadcvalebad enobriv konteqstSi. sa­

erTaSoriso sityvebis is mZlavri nakadi, romelic mo­ e­
dineba
Jurnal-gazeTebidan, gaJRerebuli radio- da tele-eTerSi, da
romelmac SeaRwia Cvens yoveldRiur yofa-cxovrebaSi da Ta­­
visufal droSi, ganpirobebulia sa­qar­ T­ve­
los sazogadoebriv-
politikuri cxovrebis yvela sferoSi mkveT­ ri, radikaluri
cvli­ lebebis Sedegad. amasTan mravali saerTaSoriso si­ ty­
vis mniSvneloba kvlav gaugebari rCeba mkiTxvelisa da msme­
nelisaTvis, xolo arsebuli leqsikonebi yovelTvis ver pa­
suxoben mzard moTxovnebs. swored amitom saWiroa leqsikoni,
ro­melSic axali sityvebis mniSvneloba ganmartebuli iqneba
sak­
marisad martivad da gasagebad.
winamdebare leqsikonSi SevecadeT, erTis mxriv pasuxi
gagveca farTo wris mkiTxvelTa mzardi moTxovnisaTvis, me­o­
res mxriv ki _ Tanamedrove moswavleTaTvis leqsikonis aseT­
ma orientaciam ganapiroba sityvebis rogorc SerCeva, aseve Si­
naarsi, saleqsikono statiis struqtura da TviT leqsikonis
sa­
xelwodebac ki. arsebuli analogiuri leqsikonebisgan gan­
sxvavebiT, Cveni leqsikoni warmoadgens rig damatebiT cnobebs
saerTaSoriso sityvebis Sesaxeb: gramatikul daxasiaTebas,
da bolos, sityvebs erTZiriani fuZe sityvebiT, romlebic si­
tyvaTwarmoqmnis budes Seadgenen.
saerTaSoriso sityva ewodeba yvela im sityvas, romlebsac
ucxo sityvaTa Ziri aqvT da yvela werilobiT enaze erTnairad
gamoiTqmis.
 -4-

leqsikonis SemadgenlobaSi Sevida aramarto uaxlesi sa­

er­ TaSoriso sityvebi (sekvestri, denominacia, vauCeri, da­ijesti
da sxv.), aramed Zveli sityvebic, romlebic realurad fun­q­
cionireben qarTul enaSi (idea, anarqia, virusi, dialeqtika
da sxv.), aseve sityvebi, romelTac `meore~ sicocxle SeiZines
(anaTema, analoi, ikonostasi, aliluia da sxv.).
leqsikonis safuZvelia sayovelTaod xmarebuli Semdegi
Tematikuri jgufebis leqsika:
1. sazogadoebriv-politikuri leqsika (diaspora,doqtorina,
genocidi, asimilacia, avtoritaruli, demokratia, inauguracia
da a.S.);
2. ekonomikuri leqsika (devalvacia,dotacia,hi perinflacia,
biujeti. brokeri, distributori da a.S);
3. kulturis d xelovnebis sferos leqsika (andegraundi,
akmeizmi, alegoria, ampiri da a.S);
4. sakulto leqsika (altari, avtokefaliis, dogmati da
a.S);
5. sportuli leqsika (bodibildingi, karate, Ziudo da
a.S);
6. sayovelTaod xmarebuli samecniero terminologia
(adaptacia, vibracia, gradacia, indeqcia, adekvaturi da a.S).
garda amisa, leqsikonSi CarTulia produqciuli sa­ er­
Ta­
So­
riso sityvaTa TavsarTebi an rTuli sityvebis pirveli nawi­ li
(a..., de..., dev..., inter..., bi..., da sxv.), rac mniSvnelovnad afarTo­ebs
sityvebis axsna-ganmartebas da gagebis SesaZleblobas.
dabolos, leqsikoni dazRveuli ar aris Secdomebis da
calkeuli xarvezebisgan, amdenad avtorebi didi madlierebiT
miiReben maT da gaiTvaliswineben leqsikonis Semdgomi
gamocemisas.

leqsikonis agebuleba

saleqsikono statiis struqtura da Sinaarsi

leqsikonSi sityvebi anbanTrigzea gawyobili,

saleqsikono statia Seicavs:
1. fuZe sityvas;
 -5-

2. sityvis formebs da gramatikul maxasiaTebels;

3. etimologiur cnobas;
4. ganmartebas;
5. metyvelebaSi xmarebis ilustracias;
6. sityvaTwarmoSobis budes.
ukanaskneli ori ganyofileba warmoadgens fakultaturs,
e.i. warmodgenilia ara yvela saleqsiko statiaSi.

fuZe sityva

fuZe sityva gamoyofilia asomTavruliT da Savi SriftiT,

maxvilis CvenebiT.
Tu leqsikonSi arsebobs erTZiriani zedsarTavi saxeli,
zmna an arsebiTi saxeli, fuZe sityvis saxiT gamotanilia
is, romelic ganmartebas advilad eqvemdebareba, danarCenebi
mocemulia sityvaTwarmoqmnis budeSi Sesabamisi niSniT.
magaliTad:
investQcia
¥ investiciis. investori. investireba.
debQuti
¥ debiutanti. debiutireba
Tu sityvebi mniSvnelobiT Sordebian erTmaneTs, eZleva
ori fuZe sityva.
magaliTad:
Qndeqs-i. 1. maCvenebeli, sia, nusxa, mag., saqonlis indeqsi; 2.
cifrobrivi maCvenebeli, mag., safosto indeqsi.
indeqsAcia. infliaciis periodSi Semosavlebis si­di­
dis SenarCunebis xerxi.

sityvis gramatikuli maxasiaTebeli

sasaTauro sityvas mosdevs misi gramatikuli maxasiaTebeli.

arsebiTi saxelebisaTvis misi daboloeba mx. ricxvSi.
magaliTad: bAit-i; instQtut-i.
etimologiuri cnoba
 -6-

gramatikuli maxasiaTebelis Semdeg kvadratul frCxileb­

Si latinicas mosdevs ena-wyaros sityva da misi Targmani.
magaliTad:
konsorcQum-i [laT. consortium Tanamonawileoba].

ganmarteba
mravalmniSvnelovan sityvebSi ganmartebas eqvemdebareba
sityvis aqtualuri mniSvneloba.
magaliTad:
dezavuQreba [fr. desavouer uaryofa] _ adre gamonaTqvamis
(warmoTqmulis) sajarod uaryofa.
kaleidOskop-i [fr. kaleidoscope < berZ. kalos lamazi + eidos
saxe + skopeö vxedav, vaTvaliereb] _ raimes swrafi cvla, mag.,
movlenaTa kaleidoskopi.

sityvis xmarebis ilustracia

Tu sityva mravalmniSvnelovania an misma sityvaTgamoyenebam
SeiZleba siZneleebi gamoiwvios, saleqsikono statiaSi mo­ce­
mulia ilustracia sityvaTSewyobis saxiT.
magaliTad:
absolUtur-i [laT. absolutus] _ 1. uTuo,udavo,ucilobeli,
upi­robo, mag., absoluturi monarqia. 2. sruli, srul­
yo­
fili, unaklo, srulqmnili, mag., absoluturi smena, ab­
soluturi umravlesoba.
kAnon-i [berZ. kanön wesi, rigi, daniSnuleba, danawesi,
miTiTeba] _ 1. tradiciuli, sayovelTaod miRebuli wesi,
debuleba, mag., dawesebul kanonTa midevna, miyola. 2.
dogmati, wes-Cveuleba, wesi, romelic eklesiam daadgina,
mag., eklesiis kanoni. 3. marTlmadidebelTa: sagundo
galoba romelime wmindanis sapativsacemod.

r. qarTveli
 -7-

SemoklebaTa sia
arab. _ arabuli polon. _ polonuri
ars. _ arsebiTi saxeli port. _ portugaliuri
berZ. _ berZnuli sak. sax. _ sakuTari saxeli
botan. _ botanikuri samarT. _ samarTlis
gadat. _ gadataniTi mniSvne­ sanskr. _ sanskriti
loba sapirisp. _ sapirispiro
germ. _ germanuli sauk. _ saukune
gv. _ gverdi sinon. _ sinonimi
das. _ dasaSvebia sit. _ sityva _ sityviTi
ebr. _ ebrauli skandin. _ skandinaviuri
egvi pt. _ egvi pturi spars. _ sparsuli
enaTmecn. _ enaTmecnieruli t. _ tomi
esp. _ espanuri teqn. _ teqnikuri
esper. _ esperanto fiz. _ fizikuri
zmn. _ zmnizeda frang. _ franguli
Turq. _ Turquli qarT. _ qarTuli
iap. _ iaponuri Sdr. _ Seadare
ingl. _ inglisuri Semokl. _ Semoklebuli
ir. _ ironiulad Cin. _ Cinuri
ist. _ istoriuli Zv.ebr. _ Zvel ebrauli
ital. _ italiuri Zv.skandin. _ Zveli skandina­
ix. _ ixileT viuri
kelt. _ kelturi Zv.spars. _ Zveli sparsuli
laT. _ laTinuri w. _ weli
lit. _ literaturuli wign. _ wignieri
mag. _ magaliTad w.w. _ wlebSi
maT. _ maTematikuri holand. _ holandiuri
mal. _ malaizuri  _ praqtikuli magaliTebi
mamr. _ mamrobiTi  _ Scd. Secdomaa
mdedr. _ mdedrobiTi ¥ _ zedsarTavi saxeli, naTes.
moZv. _ moZvelebuli brunva.
mr. _ mravlobiTi < _ gulisxmobs sityvebs:
mx. _ mxolobiTi `mom­dinareobs ..., miRebu-
norveg. _ norvegiuli lia ..., -idan~,
pol. _ polineziuri
 -8-

laTinuri anbani

qarT. saxel- qarT. saxel-

aso aso
Sesatyvisi wodeba Sesatyvisi wodeba
Aa a a Oo o o
Bb b be Pp p pe
Cc c,k ce Qq k ku
Dd d de Rr r er
Ee e e Ss s es
Ff F eF Tt t te
Gg g ge Uu u u
Hh h ha Vv v ve
Ii i i Xx qs iqs
Jj Á Áot Yy i ifsilon
Kk k ka (igrek)
Ll l el - - -
Mm m em Zz z zeta
Nn n en (zet)

SeniSvnebi:

1. xmovnebi _ a, e, i, o, u, y; ngu – xmovnis win gamoiTqmis

2. difTongebi _ au _ au, eu _ eu, rogorc –ngv;
ae _ e, oe _ inglisuri [G: ]. c – 1. e, i, y, ae, oe –s win gam­
3. asoTa Sexameba: oiTqmis rogorc –c;
ch – x 2. sxva SemTxvevebSi, e.i. a,
ph – F o, u – s, yvela Tanxmovnis win
rh – r da sityvis bolos –k;
th – t s – xmovnebs Soris –z, sxva
ti – xmovnis win gamoiTqmis yvela SemTxvevaSi –s;
rogorc –ci, magram sti, zti, tti – ti; q – u -sTan erTad xmovnis
win –kv.
 -9-
abo

a ¥ abelis, abels.
aberAcia [laT. aberratio ga­
a... [berZ. a…, an… ar, ara; daxra] _ 1. (fiz.) ga­ mo­ sa­
xu­
arc; nu; ver; u-o(d), u-ad; lebis gabundovneba an da­
... gareSe] _ uaryofis ga­ maxinjeba.
mom­ xatveli si­tyvis Tav­ 2. (astr.) varskvlavebis moC­
sar­Ti, romelic ax­lavs ve­nebiTi gadaxra caze, rac
um­ Tavresad berZnuli war­ ga­mowveulia dedamiwis mo­
Z­raobiT.
moSobis sityvebs da xa­ris­
3. (gadat. wign.) cdomileba,
xis arsebobas an uaryofas
WeS­maritebidan gadacdena.
ga­ moxatavs.
 amorfuli, asimetria. Abzac-i [germ. absatz] _ 1.
teq­ stis pirobiTad ga­mo­
abAJur-i [fr. abatjour] _ sa­
yo­ fili nawili, romlis
far­veli, romelic lampas
pir­veli striqoni cotaTi
ukeT­deba mxedvelobis da­
Se­weulia.
sacavad, Suqis erTi ad­gi­
 pirveli a.
lisaken mi­sa­marTavad, Suq­
2. TviT Seweuli striqoni
fari ...  weris dawyeba a.-iT.
Abat-i [laT. abbus (naT. abbatis)] ¥ uary. uabzaco.
_ 1. kaTolikuri mamaTa mo­  u. teqsti.
nas­ tris winamZRvari. 2. saf­ abiturQent-i [laT. abitu­
ran­ geTSi: kaTolike mRvde­ ri­ens (naT. abiturientis) vinc
li. un­da wavides] _ 1. mos­ wav­
saabato _ kaTolikuri mo­ le, romelic zo­gad­ sa­
gan­
nas­ teri da misi adgil-ma­ manaTleblo skolas am­Tav­
muli. rebs.
abAtisa [laT. abatissa] _ ka­ 2. piri, romelic umaRles
Tolikuri dedaTa mo­nas­t­ sas­ wavlebelSi Casaricxad
ris winamZRvari. emzadeba.
Abel-i [Zv. ebr. Hével] _ 1. ¥ abiturientis.
adamisa da evas vaJiSvili,  abiTurienti, abiturenti,
romelic Zmam _ kaenma mok­ abiTurenti Scd.
la, abolQcia [laT. abolitio ga­uq­
2. udanaSaulo msxverpli. me­ba, mospoba] _ (samarT.)
 -10-
abo

1. kanonis gadawyvetilebis sabamidan, Tavidan] _ ad­

gauqmeba. gilobrivi mkvidri mo­
2. Tanamdebobis gauqmeba; Ta­ sax­leoba, Tavdapirveli,
nam­ debobidan gadadgoma an Zve­lisZveli binadari ro­me­
gadayeneba. 3. sisxlis sa­ lime qveynisa an adgilisa.
mar­Tlis saqmis Sewyveta (Cveulebriv iseTi te­ ri­
iseT stadiaSi, rodesac toriisa, romlebic aR­mo­ a­
bral­deba jer iuridiulad Ci­
nes evropelebma).
dadgenili ar aris.  avstralieli a.-ebi.
aboliciOnizm-i [laT. abo­ abrakAdabra [fr. abraca-dabra]
litio gauqmeba, mospoba] _ sa­ _ 1. uazro sityva, romelsac
zogadoebrivi moZraoba aweren amuletze: Zveli eb­
aSS-Si me-18 s. bolos da raelebisa da berZnebis
me-19 s. pirvel naxevarSi rwme­niT magiuri Zala hqon­
miz­ nad isaxavda zangebis da.
mo­ nobis guqmebas. 2. uazro sityvebis nakrebi,
abonEment-i [fr. abonement] abdaubda.
_ sabuTi, romelic raimeTi Abort-i [laT. abortus] _ or­
sar­geblobis, raimeze das­ sulobis naadrevi Sewyveta;
wrebis uflebs iZleva. muclis moSla, muclis mo­
 Teatris a; mkiTxvelis a. wyveta.
¥ saabonemento; abreviAtura [it. abreviatura
 s. ganyofileba (bib­li­ o­ laT. brevis mokle: abrevie
Te­ kebi);
vamokleb] _ 1. sityva-kom­
 abonimenti, saabonimento
po­ziti, romelic Sedgeba
Scd.
ori an meti sityvis Se­mok­
abOnent-i [germ. abonnent.fr.] lebisgan. mag: gaero (ga­
_ 1. abonementis mqone piri
erTianebuli erebis or­ga­
an dawesebuleba.
nizacia).
2. piri an dawesebuleba, ro­
2. sityvaTa pirobiTi Se­ mok­
mel­ sac telefoni aqvs.
leba werisas mag: e. i (-ese
 abonireba.
igi).
¥ abonentis, saabonento
3. (mus.) sanoto weraSi mi­Re­
aborigEnebi [mx. aborigeni, buli Semokleba.
laT. aborigenes ab origine da­ AbsenT-i [fr. absinjhe] – ab­zin­
 -11-
abs

dis (abzinda _ mcenarea) absolUtur-i [laT. absolutus

ara­yi. TavisTavadi; uTuo] _ 1.
absEntizm-i [laT. absens (ab­ uTuo.
senjis) vinc ar eswreba] _  a. monarqia.
1. masobrivi Tavis aci­le­ 2. sruli, srul­ yofili, unak­
ba arCevnebSi mo­ na­
wi­le­o­bi­ lo, srul­ qmnili.
sagan.  a. siwynare. a. umravlesoba,
2. kolegialuri organoebis a. smena.
wevrTa sistematuri dausw­ absolUturi nuli (noli)
reb­loba sxdomaze. _ (fiz.) Teoriulad da­
absolAcia [laT. absolatio saS­vebi yvelaze dabali
ganTavisufleba] _ 1. (samar.) temperatura; _ 273°, 16° C.
sasamarTlos dadgenileba, absOrbcia [laT. absorbtio
romliTac braldebuls aTa­ STan­ Tqma] da absorbireba
visufleben sasjelisgan. _ (fiz. qim.). STanTqma, Se­
2. kaTolikur eklesiaSi: wova, Sesrutva.
cod­vaTa miteveba.  sinaTlis a., bgeris a.,
absOlut-i [laT. absolutus airis a.
Ta­visTavadi, uTuo] _ ide­ a­  absorfcia Scd.
listur filosofiaSi: sam­ abstinEncia [laT. abstilentia]
yaros usasrulo pirveli _ 1. magari sasmelebis
mi­zezi, sawyisi (absolutu­ smis­gan TavSekaveba. 2. sqe­
ri suli, absoluturi idea): sobrivi TavSekaveba.
RvTaebis sinonimia. abstrAqtuli _ abstraqciis
absolUtizm-i [fr. absolutisme gziT miRebuli; ganyenebuli,
< laT. absolutus TavisTavadi; arakonkretuli (sapirisp.
uTuo] _ mmarTvelobis konkretuli).
for­ma, romlis drosac  a. cneba.
umaR­lesi xelisufleba abstrAqcia [laT. abstactio
mTli­anad da ganuyofelad mo­cileba, moSoreba] da
ekuT­vnis erT pirs, monarqs; abstrahireba [germ. abs­tra­
me­
fis SeuzRudavi monarqia, hieren laT. abstratire] ganyeneba,
TviT­mpyrobeloba. ganzogadeba; sagnis ama Tu
¥ absolutisturi. im mxaris, Tviseba an kav­
 xelisuflebis a. forma. Sirebis azriT ganyeneba.
 -12-
abs

mag: mecnieruli abstraqcia yofoba] _ (medic.). ne­

bisyofis
_ Semecnebis procesSi gan­ paTologiuri si­ suste.
xiluli mxaris ganyeneba, Agava [berZ. agauos saocari,
mis mniSvnelovnad damaxasi­ di­debuli] _ mcenare, ro­
a­Tebeli Tvisebebis wamo­ melsac aqvs grZeli xor­
Cenis mizniT. covani foTlebi da mra­
 abstragireba Scd. valyvaviliani mtevani,
abstraqciOnizm-i [fr. ab­ yva­vis mxolod erTxel
s­t­rac­ti­onnisme laT. abs­t­rac­tus (6-15 wlis) da nayofis mom­
ganyenebuli, ara­kon­ k­re­ wifebis Semdeg kvdeba. mi­si
tuli] _ for­ma­lis­ turi mi­ samSobloa meqsika; Cven­Si
marTuleba me-20 s.-is. saxviT aSeneben Savi zRvis sa­
xe­ lov­ ne­baSi (mxatvroba, napiroze.
qan­ da­ke­ba), romlisTvisac agAmia [berZ. agamia Se­u­uR­
dama­ xa­siaTebelia realuri lebloba]. 1. da­ u­ qor­wineba.
sag­nebis da movlenebis ga­ 2. (biol.) sqesis uqonloba.
mosaxvis uaryofa. Agent-i [laT. agens (agentis)
 abstraqcionisti, ab­ st ­­ moq­medi] _ 1. visime, ri­ same
raq­ tuli warmomadgeneli, rwmu­ ne­bu­
Absurd-i [laT. absurdus uazro, li.
uTavbolo] _ Seusabamoba,  dazRvevis a.
uazroba, absurduli. 2. ama Tu im saxelmwifos
 a. msjeloba. daz­ vervis organoebis sa­i­
Absces-i [laT. abscissus] _ (me­ dumlo TanamSromeli; ja­
dic). Cirqis dagroveba ra­ SuSi, romelic awyobs daz­
me organoSi an qsovilSi vervas, diversiebsa da sxv.
(Cirqgrova). ¥ saagento _ zogi cen­ t­
ra­luri dawesebulebis
Abscisa [laT. absissus mok­
gan­yofilebis an da­ mo­
u­ki­
veTili] _ (maTem.) ho­ri­
debeli dawesebulebis sa­
zon­ taluri koordinati
xel­ wodeba.
ko­ ordinatTa sworkuTxa
 aeroflotis s., depeSa­ Ta
brtyel sistemaSi.
s.
¥ abscisisa.
 abscisasi Scd.
agEntura [berZ. agentur] _ agen­
tTa erToblioba; agentebi
abUlia [berZ. abulia une­bar­
 -13-
agr

(ix. agenti, mniSv. 2). organizmisa.

¥ agenturuli, saagenturo, agonofObia [berZ. agona
agen­turisa. mo­edani da phobos SiSi] _
 a. (s.) dazRveva, a. (s.) cno­ (medic.) avadmyofuri mdgo­
bebi. mareoba _ sivrcis SiSi,
 agenturasi Scd. rom­ lis drosac adamiani
agitAcia [laT. agitatio aRZvra, ver axerxebs sxvis da­ux­
amoZraveba] _ 1. politikuri mareblad gadaiaros mo­e­
moRvaweoba, romlis mizania dani, didi darbazi da sxv.
zegavlena moaxdinos far­ agrArul-i [laT. agrarius mi­wi­sa,
To masebis Segnebasa da gan­ mindvrisa] _ mi­ waT­moq­me­
de­
wyobilebaze,daraz­ mos isini basTan, mi­waT­
m­
flobelebTan
garkveuli sazogadoebriv- da­kav­Si­
re­
bu­
li; sa­ mi­
waT­moq­
politikuri amocanebis Se­ me­do.
sasruleblad.  a. sakiTxi, a. reforma.
 winasaarCevno a.
agrAfia [berZ. a (uary. na­
2. moqmedeba, romelic miz­
wi­laki da grapho vwer] _
nad isaxavs raimeSi dar­
(medic.) weris unaris da­
wmunebas.
¥ agitaciuri, saagitacio, kargva sruliad an na­ wi­
agitireba, agitatori. lobriv (Tavis tvinis da­
 a. (s.) muSaoba., s. fur­ avadebis gamo).
celi. agrEgat-i [laT. aggregatus Se­
Agni [sanskr. agni cecxli] _ erTebuli] _ rTuli man­
indur miTologiaSi: RvTa­ qana, romelic Sedgeba er­
eba. T­maneTTan SeerTebuli
agnostQcizm-i [berZ. a (uary. sxva­dasxva ti pis man­ qa­
nis­
nawilakis da gnosis Se­mec­ gan.
 mosavlis asaRebi a.
neba; gnostos Se­u­mec­ ne­
beli]
_ ide­al ­ is­tu­ri moZRvreba, agregAtul-i: nivTierebis
rom­ lis mi­xed­viTac Se­uZ­ ag­regatuli mdgomareoba
le­be­lia obi­ eq­turi gare­ _ (fiz.) nivTierebis erT-
sam­ya­ros Sec­ no­ba. er­Ti fizikuri mdgo­ma­ re­
oba (myari, Txevadi da ga­
agOnia [berZ. agőnia brZola] _
ziseburi).
sikvdilis wina mdgomareoba
 -14-
agr

agrEsia [laT. aggressia Tav­ warmoebis saSualebaTa mi­

dasxma] _ erTi an ramdenime nimumis daxarjviT.
saxelmwifos SeiaraRebuli Agut-i _ kuziani kurdReli;
Tavdasxma sxva qveyanaze binadrobs samxreT da
(qveynebze). Crdi­ loeT amerikis tro­pi­
¥ agresiuli. kul tyeebSi.
 a. politika. adaptAcia [laT. adaptatio Se­
agrEsor-i _ agresiis momxdeni, gueba] da adaptireba [germ.
Tavdamsxmeli, dapyrobiTi adaptieren] _ 1. organizmis an
omis gamCaRebeli. fsiqikis Segueba garemo
Agro... [berZ. agros mindori] _ pi­
robebTan arsebobis Se­
rTuli sityvebis pirveli sa­narCuneblad.
nawili. 2. grZnobis organis SeCveva
 agroteqnika, agro­kom­p­ garemosTan mag: Tvalis
leq­ si. (mxedvelobis) adaptacia;
agrOnom-i _ agronomiis spe­ teqstis adaptacia _ raime
cialisti. teqstis Semokleba-ga­da­ke­
Teba, gamartiveba ucxo enis
agronOmia [berZ. sgronomia, SemswavlelTaTvis.
agros mindori da nomos ka­
noni] _ mecniereba mi­waT­
Adajo [at. adagio] _ (mus.) 1.
musikaluri nawarmoebis
moqmedebis da kulturuli
Ses­rulebis neli gabmuli
memcenareobis Sesaxeb: sa­
tempi.
soflo-sameurneo war­
mo­
2. aseTi tempiT Sesrulebuli
ebis mecnieruli sa­fuZ­
musikaluri nawarmoebi an
vlebi.
mi­si nawili.
¥ agronomiuli, saagrono­
 beThovenis `mTvaris so­
mio.
natis~ a.
 a. (s) ganaTleba. a. (s) fa­
 a dajio, a daJio Scd.
kulteti, a. (s) dargi.
adekvAturi [laT. adequatus]
agrotEqnika _ agronomiuli
_ (wign.), rac savsebiT Se­ e­
teq­nika; sasoflo-sameurneo
sabameba rasme.
kulturaTa damuSavebis
 a. cnebebi, a. teqsti.
xer­xebis sistema; miznad  adeqvaturi Scd.
isaxavs saukeTeso mo­sav­
Adept-i [laT. adeptus miRweuli]
lis miRebas Sromisa da
 -15-
adr

_ (wign.). raime moZRvrebis  Teatris a.

momxre, damcveli. ¥ administratoruli.
adventQsteb-i [laT. adventus  a. niWi.
mosvla] _ erT_erTi qris­ administrAcia [laT. admi­
tianuli seqtis wevrebi, nis­tratio marTva-gamgeoba] _
ro­ melTac swamT ieso qris­ 1. aRmsrulebeli xeli­suf­
tes meored mosvla axlo le­ bis organoebi.
mo­mavalSi.  prezidentis a; aSS-is a.
advOkat-i [germ. advokat, laT 2. raime dawesebulebis, sa­
advocatus advocane daxmarebis warmos mmarTveloba, xel­
Zaxili] _ iuristi, romelic mZR­ vaneloba; qveynis
gamodis braldebulis dam­ cal­ k euli nawilebis mmar­
cvelad an awarmoebs visime T­veloba.
 qarxnis a., qalaqis a.
saqmes sasamarTloSi (moZv.
¥ administraciuli, sa­ ad­
da saub. veqili).
ministracio, ad­ mi­
nis­tr
­ a­
¥ advokaturi da sa­ad­vo­ka­
ciis, ad­ mi­
nis­t­
ri­
reba.
to.
 a. (s.) Tanamdeboba, a. sas­
 a. (s.) saqmianoba, a. (s.)
jeli.
praqtika.
 administratiuli Scd.
adiUlter-i [fr. adultére laT
admQral-i [holand. admiral.
adulterare pativis axda] _ me­
arab. amir al-bahr zRvaze
uRlis motyueba, Ralati.
mbrZanebeli] _ meTaurTa
adiUtant-i [germ. adiutant laT. Semadgenlobis umaRlesi
adjutans (adjutantis) damxmare] _ sam­xedro wodeba samxedro
(samx) meTaurTan,sardalTan _ sazRvao flotSi [Zv.
an StabSi daniSnuli ofi­ si­non. amirbari (mag;`
ceri, romelic asrulebs vefxistyaosanSi~)].
sxva­dasxva samsaxureobriv ¥ saadmiralo _ (ist.) in­
da­valebas an saStabo sa­ glissa da ruseTSi: saz­
mu­Saos. Rvao uwyeba.
administrAtor-i [laT. Adres-i [fr. adresse] _ 1. we­
ad­ministrator mmarTveli] _ ri­lebiTi misalmeba cno­
zog dawesebulebaSi: pa­su­ bi­li moRvawis an ra­i­ me
xismgebeli gan­m­kar­gu­le­ organizaciisadmi mis iubi­
beli; risme momwyobi.
 -16-
adr

lesTan (an sxv. ram mov­le­  samxedro a., soxumis a.

nasTan) da­kav­Si­rebiT.  haerodromi Scd.
2. (moZv.) misamarTi. aerovAgzal-i _ sahaero
adrEsant-i [germ. adressant fr.] tran­ s­
por­ tis mgzavrTa mom­
_ piri, romelic gzavnis sa­xu­re­
bi­saTvis gan­ kuT­v­
ni­
werils, depeSas. li Senoba aero­por­ teb­
Si.
adrEsat-i [germ. adressat fr.]  haerovagzali Scd.
_ 1. piri, romelsac werili, aerOport-i ix. aero...] _
depeSa egzavneba. didi aerodromi, romelic
2. piri, vis saxelzec adre­ mowyobilia aucilebeli
sia Sedgenili. sa­SualebebiT mgzavrTa,
aero... [berZ. aër haeri] _ tvirTis, fostis misaRebad
rTuli sityvebis pirveli da gasagzavnad: sahaero
nawili mniSvnelobiT _ por­ti.
`sa­haero~, `saaviacio~.  Tbilisis a., saerTaSori­
 aerofloti, aerodinamika, so a.
aeroporti.  haeroporti Scd.
aerObika [ingl. aerobics berZ. aerOstat-i [berZ. aër haeri
aër haeri da bios si­cocxle] _ da statos mdgomare] _ haerze
me-20 s. 80‑ian wlebSi Seiqmna msubuqi safreni aparati _
friad gavrcelebuli sis­ airiT (Cveulebriv, wyal­
tema gamajansaRebeli var­ badiT an heliumiT) gav­se­
jiSebisa (riTmuli tan­var­ bu­li burTi (qarT. sinon.
jiSi); haerburTi);
¥ aerobikisa.  haerostati Scd.
 aerobikasi Scd. avAngard-i [fr. avant-garde
aerOdrom-i [fr. aérodrome arant- win, winaSe, garde dac­
berZ. dromos sirbili,rbena] _ va] _ 1. (samx.). jaris (an
TviTmfrinavebis sadgomad flo­ tis) nawili, romelic
da asafren-dasafrenad mo­ mi­dis mTavari Zalebis win
wyobili moedani, aseve na­ salaSqro moZraobis an
gebobebis erToblioba, Tav­dasxmis dros. (sapiris.
rom­lebic uzrunvelyofen ariergardi).
TviTmfrinavebis saf­re­ 2. (gadat.) raime sazogadoebis,
nosno (frenis) samsaxurs. jgufis klasis, mowinave
 -17-
avT

nawili. sadmi midrekileba.

¥ avangarduli. ¥ avantiuristuli.
. a. brZolebi . a. politika.
avangArdizm-i [fr. avant-  avanturizmi, avantu­ ris­
gar­disme] – me-20 s.-is 20- tu­li Scd.
iani wlebis xelovnebaTa avantiUrist-i _ avantiuris
rigi mimdinareobis da­sa­ wamomwyebi an monawile.
xeleba, romlisTvisac da­ ¥ avantiuristuli.
maxasiaTebelia re­aliz­ mi­  a. moqmedeba.
sagan mowyveta, gamosaxavs  avanturisti, avantu­ ris­
Sinaarsisa da saSualebebis tu­li Scd.
Zieba. avAria [it. avaria] _ 1. manqanis,
¥ avangardisti, avangardu­ TviTmfrinavis, gemis (xo­
li. mal­ dis) mwyobridan (uca­
Avans-i [fr. avance] _ misaRebi be­
dad) gamosvla.
fuladi Tanxis nawili, ro­ 2. ubeduri SemTxveva.
melsac winaswar uxdian vis­  TviTmfrinavis a.
me Sesasrulebel samuSaos ¥ avariuli, saavario.
angariSSi.  a. mdgomareoba. s. sam­ sa­
xu­
¥ saavanso. ri, s. avtomobili.
 s. angariSi. avEniu [fr. avenue] _ saf­
avAnscena [fr. avant _ win, ran­geTSi, did bri­ taneTSi,
wi­naSe da scéne scena] _ aSS da zogi sxva qveynis
sce­nis Ria nawili, ro­me­ qa­
laqebSi: far­ To quCa _
lic fardis win aris ga­ prospeqti (gam­zi­
ri),romlis
moweuli. orive mxa­ res Cveulebriv
avantQura [fr. aventuren] _ xeebia dar­ gu­
li.
uperspeqtivod, realuri avTentQkuri da auTen­
Za­lebisa da pirobebis ga­ tQ­kuri [berZ. authentilcos
uTvaliswineblad wa­mo­wye­ TviTmyofi] _ (wign.) pirvel
bu­li saqme. wyaroze damyarebuli ded­
¥ avantiuruli; nis Sesabamisi; namdvili,
 a. wamowyeba; sar­wmuno.
 avantura, avanturuli Scd.  avTenturi, auTentu­ ri, av­
avantiUrizm-i _ avan­tiuri­ ten­tikuri, autentiku­ri Scd.
 -18-
avi

Avia... [laT. avis frinveli] _  s. mrewveloba, s. benzini.

rTuli sityvebis pirveli Avizo [it. avviso Setyobineba]
nawilia. _ (finans.) uwyeba,romliTac
 aviateqnika, aviafosta, atyobineben mimRebs mis­
avi­axazi, aviatranporti. T­vis fulis, Tamasuqis an
aviabQleT-i _ TviTmfrinavis saqonlis gagzavnas.
bileTi. avitamQnoz-i [berZ. a uar­
aviakompAnia _ saaviacio yofiTi nawili da laT. vita
kompania (ix. kompania, mniSv. sicocxle] _ avadmyofoba,
1). gamowveuli organizmSi vi­
 aviokompania, aviakampania, taminebis naklebobiT.
aviokampania Scd. Avral-i [ingl. over all! ze­
avialaQner-i _ igivea, rac viT (adiT) yvelani!] _ 1.
laineri (mniSv. 2). (zRv.). gemze muSaoba, ro­
 aviolaineri Scd. mel­Sic mTeli eki paJi mo­
aviamodElizm-i _ TviT­mfri­ nawileobs.
navis, planerisa da misT. 2. (gadat.) mTeli koleqtivis
moq­medi modelebis aReba mobilizacia saswavlo, ara­
da gaSveba, Cveulebriv moy­ gegmuri davalebis Se­sas­
va­rulTa mier. ruleblad.
 aviomodelizmi Scd. Avrora [laT. aurora] _ 1. Zvel
aviarEis-i _ saaviacio reisi, romaul miTologiaSi: cis­
saaviacio marSruti. kris, ganTiadis qal­R­ mer­
 avioreisi Scd. Ti;
aviAcia [fr. aviation < laT. 2. ZvelberZnulSi - eosi;
avis frinveli] _ 1. haerze 3. poeziaSi: ciskari, gan­Ti­
a­
mZime safreni aparatebis di.
(TviTmfrinavebisa da sxv.) Avto [fr. qud] _ avtomobilis
moZraoba (frena): aseTi Semoklebuli Cveulebrivi
moZ­raobis Teoria da praq­ saxelwodebaa.
tika. avto... [berZ. autos TviTon] _
2. safreni aparatebis erTob­ rTuli sityvebis pirveli
lioba: sahaero floti. nawili;
 samoqalaqo a; samxed­ro a.  avtoinJineri, avto­por­ t­
¥ saaviacio re­ti, avtobaza.
 -19-
avt

avtOban-i [germ. autobahn av­ avtOdrom-i [fr. autodrome,

tomobili da Bahn gza] _ berZ. dromos sarbeni adgili,
far­To avtomagistrali, av­ rbena] _ specialuri moedani,
tomobilebis Cqarosnuli sadac xdeba avtomobilebus
moZraobisaTvis. gamocda an Sejibreba.
avtobiogrAfia [fr. auto­ avtovAgzal-i _ sa­qa­laq­Ta­
biographi _ 1. berZ. autos Tvi­ Soriso sam­ g­
zavro-sa­ av­
to­
Ton, berZ. bios sicocxle, bu­so tran­ sporti (mgzav­ r­Ta)
cxovreba da grapho vwer] _ mom­sa­
xurebisTvis gan­ kuT­ v­
sakuTari biografia; visime nili Se­ noba did qa­ la­qebSi.
mier Tavisi cxovrebis aR­  Tbilisis a.
wera. ¥ avtovagzlis
¥ avtografiuli.  avtovagzalisa, Scd.
 a. romani. avtOkar-i [berZ. autos TviT da
avtObus-i [germ. autobus fr. ingl. car sazidavi, urika] _
automobile avtomobili da TviTurika tvirTis mokle
laT. (omni) sul yvelasaTvis] manZilze gadasatanad.
_ mravaladgiliani sam­g­ avtokefAlia [berZ. autos
zav­ro avtomobili, ro­ me­ TviT da phalë Ta­ vi] _ TviT­
lic gamoiyeneba sa­qa­la­ qo, mar­Tvadi marTl­ ma­
di­
de­ be­
saqalaqTaSoriso da sa­ li eklesia; ek­le­ si­
is iuri­
erTaSoriso tran­spor­tze diuli da­ mo­
u­ki­
deb­ lo­ba.
gansazRvruli mar­SrutiT  saqarTvelos eklesiis a.-
moZraobisTvis. is 1500 weli.
¥ saavtobuso. ¥ avtokefaliuri.
 s. mimosvla, s. marSruti.  a. eklesia.
avtOgraf-i [autographos TviT,  avtokefaluri Scd.
berZ. grapho vwer.] _ 1. raime avtokrAtia [berZ. autos TviT
nawarmoebis xelmowera da kratos xelisufleba] _
TviT avtoris xeliT Ses­ marTvis sistema, forma-
rulebuli. er­Ti piris (SeuzRudavi)
 `daTa TuTaSxias~ a. ukon­trolo srulxe­ li­
2. sakuTari xeliT gakeTebuli suf­le­ bi­
anoba, TviT­mpy­ ro­
warwera suraTze, wignze da beloba, absolutizmi.
sxv. sakuTari xelmowera. avtOmat-i [berZ. automatos
 -20-
avt

TviT­moq­medi, TavisiT moq­ ¥ saavtomobilo.

medi] _ 1. aparati, manqana,  s. qarxana. s. mrewveloba,
xel­ sawyo, romelic amoq­ me­ s. gzebi.
de­bis Semdeg raime samu­Sa­ avtomobQlizm-i [fr. auto­
os asrulebs TavisiT, ada­ mo­bilisme] _ sa­
avtomobilo
mi­a­
nis Caurevlad. spor­ ti.
2. cecxlasroli avtomaturi avtomobQlist-i [fr. auto­
iaraRi. mobiliste] _ saavtomobilo
¥ avtomaturi. sportis moyvaruli.
 a. muxruWebi, a. satelefono
avtOnim-i [berZ. autos TviT
sadguri
da onome (an onyma) saxeli] _
 avtomatiuri Scd.
¥ meavtomate, avtomatika; namdvili saxeli avtorisa,
av­to­matis, avtomatizireba; ro­melic fsevdonimiT wers.
av­tomaturi, avto­ mati­zi­re­ avtonOmia [berZ. autonomia,
buli. autos TviT da nomos kanoni]
avtomAtika _ 1. teqnikis dar­ _ 1. TviTmmarTveloba.
gi, romelic gamoimuSavebs 2. erovnul-teritoriuli a.;
warmoebis avtomatizaciis saxelmwifos Semadgeneli
meTodebs. nawili; saSinao sakiTxebs
2. avtomaturad moqme­di me­ wyvets damoukideblad.
qanizmebis mowyobilo­ baTa ¥ avtonomiuri.
erToblioba.  a. respublika, afxazeTis
a. respublika, aWaris a.
avtomObil-i [fr. automobi­le, respublika, Sida qarTlis
germ. automobil. berZ. autos TviT a. olqi.
da laT. mobolis moZravi] _
avtopQlot-i _ mowyo­bi­lo­
ada­mi­anTa gadasayvani an
ba safreni aparatis (TviT­
tvir­Tis gadasatani manqana,
mfrinavis) avtomaturi mar­
ro­ me­lic moZraobs urelso
TvisaTvis.
gzeb­ze; moqmedebaSi modis
mis CarCoze dayenebuli Si­
avtoplAstika _ (medic.)
qso­vilebis gadanergva sxe­
ga­wvis Zravis meSveobiT; iS­
ulis erTi nawilidan me­
vi­
aTad orTqlis an eleq­
oreze raime defeqtis ga­
tro­Zravis daxmarebiT. (sa­ub.
mosasworeblad.
sinon. manqana, avto­man­qa­na).
avtopOrtret-i _ mxatvris
 -21-
azb

mier daxatuli Tavisi por­ Zala] _ 1. sayovelTaod

treti. aRi­arebuli gavlena, mniS­
Avtor-i [laT. au (c) tor Sem­ vneloba. 2. piri, romelsac
q­
mneli, Semoqmedi] _ piri, aseTi gavlena aqvs mo­
ro­ melic qmnis mxatvrul, povebuli.
mecnierul (samecniero),  didi a. aqvs mopovebuli.
teq­nikur da a.S. nawarmoebs ¥ avtoritetiani, avto­ri­ te­
(gamogoneba, proeqti, wigni). tuli.
 romanis a, proeqtis a.,  a. mecnieri, a. daskvna.
samecniero Sromis a. avtOstrada [it. autostrada
¥ saavtoro. quCa] _ sagangebod naSenebi
 s. ufleba, wignis s. ca­ gzatkecili avtomobilebis
li. Seuferxebel, swrafi moZ­
avtorQzebul-i [fr. autorizer raobisaTvis.
nebis darTva] _ avtorisagan avtOfsia [berZ. autos TviT
uflebamosilebis micema, da opsis Sexedva, Tvalis
nebarTva nawarmoebis Tar­ mi pyroba.] _ (medic.) gva­mis
gmnaze. gakveTa sikvdilis mize­ ze­
 a. Targmani. bis dasadgenad.
avtoritArul-i [fr. auto­ri­tare avUar-i [fr. avoir qoneba] _
laT. au (c) to­ri­tas mbrZaneblu­ (finans.) calke pirovnebis
ri] _ 1. diq­tatoruli, da­ an dawesebulebis anabari
fuZ­ne­buli (damyarebuli) sazRvargareTis bankSi.
av­
toritetisadmi, xe­li­suf­ Azart-i [fr. lazard SemTxveva,
le­bisadmi usityvo mor­Ci­ riski arab. as-sar kamaTeli]
le­baze. _ Zlieri gataceba rameTi.
 a. reJimi.  a.-iT nadiroba.
2. damaxasiaTebeli Tviseba ¥ azartuli.
imisi, vinc cdilobs Tavisi  a .TamaSi.
Zalauflebis damtkicebas  azartiuli Scd.
(damkvidrebas). Azbest-i [berZ. asbestos uZrobi]
 xelmZRvanelobis a. sti­ _ TeTri boWkovani minerali,
li. romelic ar atarebs siT­
avtorQtet-i [germ. autorität bosa da eleqtrobas; cecx­
< laT. au (c) toritas Rirseba, lgamZle masala; farTod
 -22-
azi

iye­neben teqnikaSi, rogorc  a. sasuqebi.

cecx­lgamZle masalas, sa­ aTEizm-i [fr. athéisme berZ.
i­
zolacio saSualebas da a uaryofiTi nawilaki da
sxv. (qarT. sinon. qanseli). atheos RmerTi] _ RvTis
azQmut-i [fr. azimut arab. arsebobisa da yovelgvari
as-sumūt, mr. samt gza] _ 1. religiis uaryofa.
(ast.) kuTxe romelsac aTEist-i _ aTeizmis mim­de­
qmnis dedamiwis romelime vari; piri, romelsac Rmer­
wer­tilis meridianis ho­ri­ Ti ara swams.
zontaluri da am wertilsa ¥ aTeisturi.
da cis mnaTobze gamavali  a. propaganda.
vertikaluri sibrtye. ATena [berZ. attçna] _ berZnul
2. (samx.) kuTxe,romelic iqmneba miTologiaSi: sibrZnis, xe­
mocemul mimarTulebasa da lovnebisa da omis qal­R­
CrdiloeTis mimarTulebas merTi, romelic daibada
Soris. zev­ sis Tavidan.
3. (samx.) dedamiwis zedapirze
pirdapiri mimarTuleba.
aTerosklEroz-i [berZ.
4. magnituri a. _ kuTxe, sklē­ros mSrali, myari afhērē
romelic iqmneba nebismier Txeli da fafa (medic.) gu­
mimarTulebasa da adgilis lisa da sisxlZarRvebis
magnituri meridianis sib­ sis­ temis daavadeba; yvelaze
rtyeebs Soris. gavrcelebuli forma ar­
 a.-iT svla _ mocemuli teriosklerozisa.
mimarTulebiT svla kom­pa­ ATlet-i [berZ. athlētēs moWi­da­
siT da gamoTvlili kuTxiT ve] _ 1. sportsmeni, romelic
(azimutiT). aTletikas (Cveulebriv, Za­
Azot-i [fr. azote berZ. a uar­ losnobas) misdevs.
yofiTi nawilaki da zōos 2. Ronieri kaci.
cocxali] _ qimiuri ele­ ¥ aTleturi.
menti, uferuli gazi, ro­  a. agebulebis axal­gaz­
melsac ara aqvs suni da rda.
gemo da xels ar uwyobs  atleti, aTletiuri, atle­
wvas; haeris ZiriTadi Se­ tiuri Scd.
madgeneli nawili. aTlEtika [berZ. athlesis Wi­
daoba] _ sxvadasxva fi­ zi­
 -23-
akv

kuri varjiSi, romlebic atri, ansambli).

avi­Tarebs Zalas, amtanobas.  Tbilisis rusTavelis sa­
¥ aTletikuri. xe­lobis a. Teatri., sa­qar­
 a. varjiSebi. Tvelos xalxuri cekvis a.
aQazma [berZ. agiassmos ansambli.
kurTxeva] _ (ekl.) nakurTxi akvAlang-i [ingl. aqualung
wyali. laT. aqua wyali da ingl.
aiATola [spars.] _ iranSi: lung filtvi] _ aparati
Siituri seqtis umaRlesi (Se­kumSuli haeriT gav­se­
sasuliero piris tituli. bu­li erTi an ramdenime
aQsgerg-i [ingl. iceberg Sved. ba­loni), romelic sa­Su­
iseberg] _ zRvaSi mcuravi a­lebas aZlevs adamians
yinulis mTa. polaruli isun­ Tqos wyalqveS (ga­mo­
myinvaris monatexi. i­go­na cnobilma frangma
akadEmia [laT. academia sak. mec­ni­erma da moRvawem Jak
berZ. academia saxelwodeba iv kustom 1943 w.).
 aqvalangi Scd.
aTenTan axlos mdebare
baRisa, sadac aswavlida akvalAngist-i _ piri, ro­
filosofosi platoni] _ me­lic akvalangiT aR­Wur­
1. umaRlesi samecniero sa­ vili dacuravs wyalqveS.
xelmwifo dawesebuleba.  aqvalangisti Scd.
 saqarTvelos mecnierebaTa akvArel-i [fr. aquarelie, it.
erovnuli a. acquarello, laT. aqua wyali] _
2. zogierTi umaRlesi spe­ci­ 1. wyalSi gaxsnili saRebavi:
aluri saswavlebeli. Cveulebriv Sereuli aqvs
 samxatvro a. mcenareuli webo (qarT. si­
¥ akademiuri _ 1. saswavlo; non. wyalsaRebavi)
 a. weli, a. saaTi, a. war­  a.-iT xatva.
mateba. 2. ferwera;aseTi saRebaviT
2. ZiriTadad wyaroebTan Se­ xatva.
jerebuli, sruli, saukeTe­ 3. aseTi saRebaviT Ses­ ru­
le­
so (mecnieruli gamocema). buli naxati.
 `vefxistyaosanis~ a. ga­mo­  aqvareli Scd.
cema. akvArium-i [laT. aquariu wyal­
3. saukeTeso. sanimuSo (Te­ sacavi] _ wyliT savse mi­ wis
 -24-
akv

yuTi an xelovnuri wyal­ panemente] _ musika romelic

sacavi, sadac aSeneben Tev­ Tan axlavs da harmoniulad
zebs, wylis cxovelebsa da avsebs solo partias; mu­si­
wyalmcenareebs. kaluri Tanxleba; agreTve
 aqvariumi Scd. ZiriTadi Temis musikaluri
akvatOria [laT. aquatorium] _ nawarmoebis melodiis
(zRv) navsadguris (portis) Tanmxlebi musika.
sazRvrebSi moqceuli  simRera roialis a.-iT.
wylis sivrce, nebismieri ¥ akompanireba.
wyalsacavis farTobi.  akompanimenti, akompo­ni­
 Savi zRvis a. menti Scd.
 aqvatoria Scd. akompaniAtor-i [fr. com­
akvEduk-i [laT. aquveductus pagnateur] – akompanementis
wyal­sadeni] _ xidi, rom­ Semsrulebeli (Cveulebriv
li­ Tac gadayvanilia wyal­ pianisti).
sadeni mili, sarwyavi an  akomponiatoni Scd.
hidroenergetikuli arxi akompanQreba _ akom­pa­ne­men­
xevze, xeobaze, rkinigzaze, tis Sesruleba.
gzatkecilze da sxv. (qarT.  akomponireba Scd.
sinon. belRari). Akord-i [fr. accorol, it. accor­
 aqveduki Scd. do] _ (mus.) terciebze gan­
aklimatizAcia [germ. ak­k­ lagebuli sami an me­ ti
limatisation] _ da aklimatizeba mu­sikaluri bgeris har­ mo­
_ 1. mcenaris an cxovelis niuli SeerTeba.
Segueba axali, uCveulo  bolo a.
kli­matis pirobebTan. akordEon-i [fr. accordeon]
2. uCveulo an axal klimatur _ garmonis ti pis sak­ra­
pirobebTan adamianis or­ vi, romelsac mar­
jv­e­na
ga­nizmis aqtiuri Seguebis xelisTvis aqvs for­te­
(adaftaciis) procesi. pianoseburi klaviatura.
Akme [berZ. akmç mwvervali] akreditEbuli [laT. accre­
_ (medic). avadmyofis gan­ ob vendobi] _ 1. (di pl.)
viTarebis umaRlesi wer­ vinc daniSnulia war­mo­ mad­
tili. genlad (elCad, despanad)
akompanEment-i [fr. akkom­ ucxo saxelmwifos mTav­ ro­
 -25-
aku

basTan. ulebi.
2. Jurnalisti, romelic da­ ¥ akrobtikuli da (da­ saS­
S­
vebulia raime (sa­er­Ta­ vebia) akrobatuli.
So­ri­so) konferenciaze,  a. nomrebi, a. naxtomi.
spor­tu­li Sejibrebebze,  akrobatiuli Scd.
fes­ti­valze da misT. akropOlis-i da akropol-i
 akrediteba. akreditacia. [berZ. akropolis] _ Zveli sa­
 akreditirebuli Scd. berZneTis qalaqebis cen­
akredQtiv-i [germ. akkreditiv, traluri gamagrebuli na­
laT. accredo, fr. accreditif wili, maRlobze, gorakze
dobi] _ 1. sakredito
ven­ ga­Senebuli.
da­wesebulebis (bankis, Sem­  aTenis a.
naxveli salaros) mier akrOstiq-i [berZ. akrostichis] _
ga­
cemuli dokumenti, rom­ legasi, romlis striqonTa
liTac brZanebiT avalebs Tavkiduri asoebidan ga­ mo­
sxva aseTive dawesebule­ dis saxeli sityva, an fra­
bebs misces warmomadgenls za.
gar­k­veuli Tanxa.  akrostixi Scd.
2. (di pl.) rwmunebis sigeli; akumulAtor-i [laT. accu­
dokumenti, romelic adas­ mu­lator Semkrebi] _ mo­wyo­
turebs di plomatiur war­ bi­loba, romelSic xdeba
momadgenlis rwmunebebs.
eleq­ trobis dagroveba Sem­
akrObat-i [fr. acckobate < berZ. d­gomSi mis TandaTanobiT
akrobatēs zeviT amsvleli] da­saxarjavad.
_ cirkis tanmovarjiSe an  avtomobilis a.
msaxiobi, romelic ak­ro­ba­  akumuliatori Scd.
tikas misdevs. akumulAcia [laT. accumulatio]
akrobAtika [< berZ. akrobatēo da akumulQreba _ 1. (fiz.
fexis wverebze davdivar] teq.) risame (mag., energiis)
_ sacirko xalovnebisa da dagroveba,
tanvarjiSis erT-erTi sa­ 2. (geol.). organuli da mi­
xeoba, romelic moicavs neralur nivTierebaTa
xto­ mebs, yiras, bruns da dag­roveba dedamiwis ze­ da­
misT; asruleben erTeulebi, pir­ze, wylis fskerze _qa­
wyvilebi, sameulebi, oTxe­ ris, wylis, vulkanis da sxv.
 -26-
aku

moq­medebis Sedegad.  Rrubliani a.

¥ akumulaciuri. Albom-i [fr. album] – 1. magari
 enis a. funqcia. ydis mqone rveuli leqsebis
akupUnqtura [laT. acus Casawerad, fotosuraTebis,
nemsi da punqtio Cxvleta] _ markebis Casakravad.
Cinuri xalxuri klasikuri 2. erTad akinZuli suraTebis,
medicinis meTodi _ nemsis naxazebis da sxv. krebuli.
CxvletiT mkurnaloba.  Tbilisis xedebis a.
akUstika [berZ. acusticos sme­ Algebra [laT. algebra arab.
nis] _ 1. fizikis dargi, ro­ aldљabr wiladis Sekveca] _
melic bgeriT rxevas swav­ maTematikis nawili,romelic
lobs. swavlobs sidideebze moq­
2. smenadobis pirobebi raime me­debaTa zogad kanonebs
SenobaSi, sadgomSi. am sidideebis ricxobrivi
 sakoncerto darbazis a. mniSvnelobisgan da­mou­ ki­
¥ akustikuri. deb­lad.
 a. aparatura, a. STa­beW­di­ ¥ algebruli.
leba.  a. ricxvebi., a. gantoleba.
Alah-i [arab. alláh] – mah­ma­di­ a. gamosaxuleba.
anTa (musulmanTa) da ara­  algebrauli Scd.
bulenovani qristianebis Algol-i [ingl. algorithmic lan­
RmerTi. guage] _ programirebis erT-
 alaxi Scd. erTi samuSao ena.
albAtros-i [fr. albatros] _ algOriTm-i [fr. algorithme] _
zRvis didi frinveli; aqvs (maTem.) raime amocanis amo­
wagrZelebuli niskarti da saxsnelad saWiro moq­ me­
grZeli da wvrili frTebi; debaTa mimdevroba.
cxovrobs umTavresad de­  algoritmi Scd.
damiwis samxreT na­ xe­var­ alEbarda [fr. hallegarde] _
sferoSi. Zve­leburi civi iaraRi _
albQon-i [kelt. albion] _ bri­ Su­bi, romelsac boloze
taneTis kunZulebis, in­ g­ wa­mocmuli hqonda najaxis
lisis uZvelesi sa­xel­wo­ mag­vari piri; brZolaSi iye­
deba. neb­dnen Sveicarielebi da
ger­manelebi (qarT. sinon.
 -27-
ali

afTi).  koperatiuli a.
¥ alebardisa. aliafUrSet-i [fr. ala­four­
 alebardasi Scd. chette Cangali] _ vaxSami,
alegOria [berZ. allēgoria] _ fex­ze mdgomare sauzme.
arapirdapiri xerxiT, iga­  banketi _ furSeti.
vurad, qaragmulad ga­ Alibi [laT. alibi sxva ad­
moxatva azrisa mxatvrul gilas, sxvagan] _ (sa­ marT.)
li­teraturasa da saxviT braldebulis uda­na­Sa­u­
xelovnebaSi. lobis dasabuTeba; da­ na­
¥ alegoriuli; alegori­isa. Saulis Cadenis momentSi
 a. Janri, a. suraTi. braldebulis sxvagan yof­
 alegorasi Scd. na, rogorc mtkiceba misi
alErgia [berZ. allos sxva da udanaSaulobisa.
engon moqmedeba] _ (medic.) 1.  a.-is damtkiceba.
organizmis mgrZnobiarobis ¥ alibim.
Secvla mikrobebis an ucxo  alibma Scd.
cilebis ganmeorebiTi ze­ aligAtor-i [ingl. alligator ec
moq­medebis mimarT. el lagarto xvliki] _ niangis
 a. marwyvze. saxeoba.
2. (gadat.) raimes zizRi.  Cinuri a., misisi pis a.
 a. komplimentebiT. alilUia Zv. ebr. halleluja,
¥ alergiuli. hal­lelüjäh adideT RmerTi] _
alEia [fr. allée] _ gza, xe­i­va­ni RmerTis mimarT saxotbo
orive mxriT xeebiT dar­ mimarTva qristianul da
guli: sacalfexo biliki iudeur RvTismetyvelebaSi.
par­kSi an baRSi. alQment-i [laT. alimentum
Alia [ebr. alia] _ israelSi saz­rdo] _ fuladi sax­
sxvadasxva qveynidan eb­ra­ s­rebi, sakvebi romelsac,
elTa gadmosaxlebis, emig­ ojaxs moSorebuli piri
raciis procesi. ka­nonis ZaliT uxdis Sro­
¥ aliisa. misunarmoklebul ojaxis
 aliasi Scd. wev­ rebs (Svilebs, mSoblebs.
alQans-i [fr. alliance] _ sa­er­ meuRles).
TaSoriso kavSiri, gaer­Ti­ aliterAcia [alliteratio, al ad da
aneba. litera] _ poeturi, mxatvruli
 -28-
alk

xerxi _ leqsis taepSi er­  alio!, allo! Scd.

Ti da imave Tanxmovnis alOgizm-i [berZ. a uaryofiTi
ram­denjerme bgeriTi ga­ me­ nawilaki da logisms gansja,
oreba ganwyobilebis Se­ msjeloba] – logikis sa­
saqmnelad. winaaRmdego, logikis ka­
 a. klasikuri nimuSia: karvis nonebis Seusabamo ram; lo­
kalTa CaxlarTuli CavWer gikis, logikuri gansjis,
Cavakarabake (rusTaveli). msvle­lobis darRveva; Se­
alkAzar-i [ec. alcazar arab.] _ usabamoba.
espaneTSi: cixe-simagre an ¥ alogikuri.
mefis sasaxle. Aloe [berZ. aloe] _ (botan.),
Alkald-i [esp. alcalde arab. mravalwlovani tropikuli
alquadi yadi, mosamarTle] _ da subtropikuli mcenare:
espaneTsa da laTinuri ame­ aqvs xorciani mogrZo kide
rikis zog qveyanaSi: Temis ekliani foTlebi; mis wvens
meTauri da mosamarTle. iyeneben medicinaSi.
Alma-mAteri [laT. alma ma­ ¥ aloesi.
ter mwovari deda] _ ase  aloisaA Scd.
uwo­deben studentebi da alOnim-i [berZ. allos sxva, me­
kur­sdamTavrebulebi uni­ ore da onoma saxeli] – vi­
versitets, romelic su­ sime namdvili saxeli, fsev­
li­ er sazrdos aZlevs ada­ donimad gamoyenebuli.
mians. alpinQada _ alpinistebis
almAnax-i [germ. Almanach laT, ma­sobrivi asvla maRal
almanachs arab. kalendari] mTeb­ze.
_ araperioduli krebuli,  axalgazrduli a.
romelSic moTavsebulia alpQnizm-i [fr. alpinizme `al­
Ta­namedrove avtorTa li­ pebi~-dan] _ sportis saxeoba
teraturuli nawarmoebebi. – asvla Znelmisadgom mTis
 axalgazrda mweralTa a. mwvervalebze (qarT. sinon.
Alo! [ingl. hullo] _ sityva mTamsvleloba).
(Sorisdebuli), romelsac  mTasvleloba Scd.
iyeneben telefoniT la­pa­ ¥ alpinisturi.
rakis dros: niSnavs: gis­  a. sezoni, a. banaki.
menT! gismenT! alpQnist-i – alpinizmis
 -29-
alf

mim­devari – mTis turisti tuli Scd.

(qarT. sinon. mTamsvleli). altQtuda [laT. alti­tu­o­lo
 mTasvleli Scd. simaRle] _ adgil­mde­ ba­
Alpuri _ alpebTan da, sa­ reobis ama Tu im wer­ tilis
er­Tod, maRal mTebTan da­ simaRle zRvis donidan.
kavSirebuli (qarT. sinon. altrUizm-i [fr. altruisme
maRalmTiani). laT. alter da sxv.] _ uan­
 a. saZovrebi, a. mce­ na­
re­u­ garo zrunva sxvisi ke­Til­
loba. dRe­obisaTvis, mzadyofna
 alpiuri Scd. Seswiros Tavisi piradi in­
Altar-i [laT. altaria – altus teresebi.
maRali] – 1. qristianuli ¥ altruistuli.
taZ­ris aRmosavleTi na­  a. qmedeba, a. saqcieli.
wi­li, romelic eklesiis alUzia [fr. allussion ga­dak­
danarCeni nawilisgan da­ ru­li sityva] _ (lit.) ri­
So­ rebulia kankeliT. to­rikuli xerxi _ ga­
2. (gadat.). mecnierebis al­ dak­vriT xseneba raime
tar­ze raimes mitana – ra­ cno­ bili istoriuli am­bis
imes msxverplad Sewirva: an literaturuli na­ war­
miyvana (misvla) altasTan mo­ebis.
– saeklesio qorwinebaze.
Alur-i [fr. allune] _ cxenis
alternAtiva [fr. alternatife sxvadasxvagvari svla (na­
– laT. alter – erT-erTi bi­
jiT, ToxarikiT, oTxiT
ori­dan; Sdr. tertus gá­u­ da sxva).
dens mesame moxarulia]
alUmin-i [laT. alumen (aluminus)
– ori an ramdenime er­T­
Sabi] _ qimiuri elementi Al,
ma­
neTis sapirispiro Se­
rigiTi nomeri _ 13, at. wona
saZ­leblobidan erT-erTis
26,97; movercxlisfero_
ar­Cevis aucilebloba: me­
TeT­ ri msubuqi Wedadi li­
sa­me SesaZleblobis ar­ar­
Toni.
seboba.
 a. finjani.
¥ alternatiuli.
 aliumini Scd.
 a. gadawyvetileba, a. pro­
eq­
ti, a. arCevnebi. alfAbet-i [berZ. alphabētos
 alternativuli, alter­ ne­ ber­Znuli pirveli ori
asos _ α-s (alfa) da β-s
 -30-
alf

(beta) saxelis mixedviT] _ Savi zRvis pirze cxov­

anbani. robdnen, saidanac Tavs
¥ alfabeturi. (qarT. sinon. esxmodnen mezobel qvey­
anbani, anbanuri.) nebs).
 a. katalogi. amAlgama [fr. amalgame arab.]
 alfaviti, alfavituri _ raime liTonis Senadnobi
Scd. vercxlis wyalTan.
Alfons-i _ kaci, romelic ambQon-i [< berZ. am­bôn –
sayvarlis xarjze cxovrobs amaR­leba] – marTl­ma­ di­
[aleqsandre diumas (Svili) de­bul eklesiaSi: sa­kur­
erT-erTi piesis mTavari Txevlis win amaR­le­ buli
gmiris saxelis mixedviT]. adgili, saidanac locvebs
alqQmia [laT. alchymia arab. warmoTqvamen.
alkimiya] _ Sua saukuneebis ambQcia [fr. ambition laT.
mis­tikuri moZRvreba (mi­ ambitio] _ 1. gadaWarbebuli
mar­Tuleba): eZiebda bu­ne­ Tavmoyvareoba; pativ­moy­
baSi ararsebul e.w. `fi­ vareoba.
lo­ sofiur qvas~, romlis 2. pretenzia raimeze.
sa­SualebiTac ubralo li­  gaumarTlebeli a.-ebi.
Tonebi unda gadaeqcia oq­ ¥ ambiciuri.
rod da vercxlad,ganekurna ambrAzura [fr. embrazure] – 1.
yvela avadmyofi da sxva. (samx). namsxvrevi raime Tav­
 alximia Scd. dacvis nagebobaSi qve­ mexis,
amAzon-i [berz. amazôn (ama­ naRmsatyorcnis an tyvi­am­
zone), a uaryofiTi mawilaki frqvevi sasroli (qarT. si­
da mazos amorZali (meomari non. saTofuri).
qali), dvrili ZuZus Tavi, 2. kedelSi datovebuli Riobi
kerti] _ 1. cxenosani qali. fanjris an karisaTvis.
2. qalis grZeli sacxenosno ¥ ambrazurisa.
kaba.  ambrazurasi Scd.
¥ amazonis. (Zveli ber­Z­ ambrOsia [berZ. ambrosia] _
nuli TqmulebiT, a.‑ebi berZnul miTologiaSi:
marjvena ZuZus ik­veT­d­ Rmer­Tebis saWmeli, ro­
nen mSvildisridan mo­xer­ melsac ukvdavebis, mara­ di­
xebuli srolisaTvis, a.-ebi
ul siaxalgazrdaves da
 -31-
amo

si­lamazes aniWebs maT (ix. da­avadebis Sedegad.

ag­reTve neqtari). Amin [berZ. amen, WeSmaritad] _
ambulatOria [laT. am­bu­ am sityviT mTavrdeba qris­
latorius mosiarule, moZ­ra­ tianuli locvebi.
vi] _ samkurnalo-pro­fi­ amnEzia [berZ. α uaryofiTi na­
laq­tikuri dawesebuleba, wilakia da mnesis gaxseneba]
ro­ melic samedicino dax­ _ mexsierebis Sesusteba an
marebas uwevs iq mimsvlel sruli dakargva.
an saxlSi myof avadmyofs. ¥ amneziis.
¥ ambulatoriuli.  agneziasi Scd.
 a. mkurnaloba. amnQstia [berZ. amnēstia (da­
 ambulatoruli Scd. naSaulis) daviwyeba, pa­ti­
Ameba [berZ. amoibe cvlileba] eba] _ 1. sasamarTlos mi­ er
_ umartivesi, mikroskopuli sasjelis sruli mox­ sna an
erTujrediani cxoveli. Semsubuqeba umaR­ le­si xe­
ro­ melsac ara aqvs mudmivi li­ suflebis dad­ge­
ni­le­
forma. cxovrobs wyalSi. biT gar­ kveuli ka­
te­
go­riis
¥ amebisa. msjav­rd ­ a­
de­bul­
TaTvis. ar­
 amebasi Scd. sebobs sa­ er­
To da kerZo a.
amebQaz-i _ (medic.) daavadeba, 2. saerTod patieba, Se­ wya­
romelsac iwvevs ameba. leba.
amETvisto [berZ. amjhystos  aministia Scd.
Tro­bis sawinaaRmdego] _ amorAlizm-i _ moralis,
naxevrad Zvirfasi qva iis­ zne­ obrivi normebis ugu­ le­
feri an lurji: gam­W­vir­ bel­ yofa, zneobrivi prin­
vale, iisferi; kvarcis na­ ci ­pebis uaryofa; amo­ra­lu­
irsaxeoba. roba.
amenOrea [berZ. α uaryofiTi amorAluri [berZ. α uar­
nawilaki, men Tve da rbeô yofiTi nawilaki da laT.
mivedinebi] _ menstruaciis moralis moraluri,zneobrivi]
arqona qalis sqesobrivi _ (wign.) 1. moralis, zne­
mwifobis asakSi. ob­rivi normebis ugu­le­
amQmia _ (medic.) saxis mi­ bel­ myofeli. (qarT. sinon.
mi­kis Sesusteba an sruli uzneo.).
moS­la nervuli sistemis  a. adamiani.
 -32-
amo

2. aseTi adamianis dama­ xa­si­ ga­daxra wonasworobis

aTebeli. mdgo­ mareobidan; gaqanebis
 a. saqcieli. sidide.
amortizAtor-i _ amor­ti­  gaqanebis a.
zaciisaTvis (mniSv. 2) sa­ 2. sxvaoba barometris an
Wiro mowyobiloba. Termometris or simaRles
 avtomobilis a. Soris.
amortizAcia [laT. amor­ti­ ¥ amplitudisa.
 amplitudasi, amplitudi
za­tio Sesusteba] da amor­
Scd.
tQ­ zeba [germ. amostisieren]
Amplua [fr. emploi] _ 1. gar­
_ 1. man­qana-mowyobilobaTa,
kveuli xasiaTis rolebi,
na­ge­bobaTa Rirebulebis
rom­lebic Seefereba msa­
Tan­daTanobiTi Semcireba
xiobis Taviseburebebs, mis
maTi gacveTis Semdeg.
sasceno monacemebs.
2. biZgebis, dartymebis Seb­
 komikosis a.
r­Zoleba specialuri mo­
2. (gadat.). roli, vinmes
wyobilobis saSualebiT.
mdgomareoba.
¥ saamortizacio.
 is Tavis a.-Sia.
 s. mowyobiloba _ amor­ti­
¥ ampluisa.
zatori.
 ampluasi Scd.
 amortizireba Scd.
amOrful-i [berZ. amorphos] _ 1. Ampula [laT. ampulla] _ her­
metulad daxuruli minis
(min, qim.) rasac kristaluri
patara WurWeli, romelSic
agebuleba ara aqvs (mag.
wamalia.
qar­va, fisi, mina.).
2. uformo. amputAcia [laT. amputatio
 a. sxeuli. mok­veTa] _ qirurgiuli
 amorfiuli Scd. ope­racia _ sxeulis da­ a­
Amper-i _ eleqtrodenis Za­ vadebuli periferiuli na­
lis sazomi erTeuli [fr. wilis (mag. kiduris) sruli
fizikosis ampése-is (1775- an nawilobrivi mokveTa.
1836) gvaris mixedviT].  filtvis a., kiduris a.
¥ amputireba.
amplQtuda [laT. amplituoto
sidide, sifarTove] _ 1.
amUlet-i [laT. amuletum
arab.] _ raime patara nivTi,
(fiz.) sxeulis udidesi
 -33-
amf

romelsac morwmuneebi Tan gvarad mcxovrebi] _ 1.

atareben, viTomda avad­m­ xer­xemliani cxoveli, ro­
yo­fobis `avi Tvalis~ an melic ganviTarebis pir­
raime ubedurebis Tavidan vel stadiaze sunTqavs
asacileblad (asacdenad). la­yuCebiT, wyalxmeleTa
(qarT. sinon. avgarozi, Ti­ cxoveli. (mag., wyalxmeleTa
lisma, Sana). bayayi, salamandra).
amunQcia [polon. amnicya 2. mcenare, romelic xarobs
laT.] _ 1. samxedro aR­ kaz­ rogorc wyalSi, ise xme­
muloba (garda iaraRisa leT­ ze.
da tansacmlisa): salaSqro 3. avtomobili, tanki, TviT­
CanTa, sartyeli, maTara, sa­ mfrinavi da misT. rom­
qamre, sazeTe da sxva. leb­ sac SeuZliaT wylis
2. cxenis aRkazmuloba (una­ dab­rkolebaTa gadalaxva
gi­ri, mosarTavebi da sxva). cur­ viT.
Amur-i [fr. amour laT. amor amfiTEatr-i [berZ. amphiteat­
siy­varuli] _ romaul mi­To­ ron-amphi orive mxriv, irgv­
logiaSi: siyvarulis Rmer­ liv da theatron sanaxaobis
Ti _ RmerTqal veneras vaJi, ad­gili] _ 1. Tanamedrove
ro­ melic warmodgenili TeatrSi: parteris ukan
hyavT mSvildisriani frTo­ Tan­daTanobiT amaRlebuli
sani ymawvilis (Wabukis) dasajdomi adgilebi.
sa­xiT. meore saxelwodeba 2. Zvel saberZneTsa da rom­
Si: wriuli an naxevrad wri­
_ kupidoni. berZnul miTo­
uli usaxuravo nageboba
lo­giaSi: eroti.
Tan­daTanobiT amaRlebuli
amfi... amfo... [< berZ. adgilebiT, sadac imar­ Te­
amphibios irgvliv, garSemo, boda sxvadasxa sanaxaoba.
orive mxares; amphō orive] amfQtrite [berZ. amphitritç]
_ TavsarTi, romelic aR­ _ berZnul miTologiaSi:
niS­navs: gare­mocvas, gar­ zRvis qalRmerTi, po­ se­
i­
Se­mortymas, moc­ vas, an ori donis coli.
sagnis damo­ki­
debulebas:
Amfora [amphora – berZ.] _ Zvel
or­ mags, or­
mxrivs.
saberZneTsa da romSi: Tixis
 amfiTeatri, amfibia.
viwroyeliani oryura didi
amfQbia [berZ. amphibios or­
 -34-
ana

WurWeli Rvinis, zeTis da asoebis gadajgufeba, ga­

sxva siTxis Sesanaxad. da­adgileba, axali sityvis
anabAtizm-i [berZ. anabaptizô war­moqmnis mizniT.
xe­laxla vnaTlav] – re­  norma _ romani.
li­ giur-seqtanturi mim­di­ anATema _ [berZ. anathema
na­reoba, romelic uaryofs da­kisrebuli] _ (ekl.) ek­
saeklesio ierarqias, mo­ lesiidan gandevna; SeCveneba,
i­
Txovs, rom adamiani mo­ dawyevla.
i­
naTlos mowifulobis  a-ze gadacema.
asak­Si. anAkonda [esp. anaconda] –
anabQoz-i [berZ. anabiôsis ga­ yve­laze msxvili max­ rCo­
cocxleba, aRorZineba] _ be­la gveli (6-dan 11 m-de
(bi­ol.) zog organizmSi: sa­ sigrZis).
sicocxlo procesis dro­ anakreOntul-i poezia _ po­
ebiTi Seneleba an Sewyveta e­zia, romelic um­ Re­ro­da
gare pirobebis SecvlasTan mxi­arul cxov­ re­bas, siy­va­
(mag., temperaturis Za­li­an ruls, Rvi­nos; sa­ qar­T­ve­lo­
daweva, uwylooba) da­kav­ Si ara­ kre­ on­tul leq­ sebs
SirebiT; xelsayreli pi­ wer­dnen aleq­sandre Wav­ Wa­
robebis dadgomasTan er­ vaZe, gr. or­ beliani [Zveli
Tad aRdgeba organizmis berZeni poetis anakreontis
cxo­velmoqmedeba. sa­xe­
lidan].
anabOlizm-i [berZ. anabolç anAlgia da analgEzia [berZ.
aRmavloba] _ (biol.) or­ analgesia] _ (medic.) tkivilis
ga­nizmSi nivTierebaTa SegrZnebis dakargva.
cvlis im qimiur procesTa anAliz-i [berZ. analysis daSla]
erToblioba, romelTa _ 1. mecnierebaSi kvlevis
dro­ sac ujredebisa da meTodi.
qsovilebis Semadgeneli 2. risme Seswavla nawilebad
na­wilebi warmoiqmneba; Se­ daSlis gziT; raime niv­
esatyviseba asimilacias; Tierebis Sedgenilobisa da
sa­pirisp. katabOlizmi. Tvisebebis garkveva (sapir.
anAgrama [berZ. ana gada..., pi­ sinTezi, mniS. 1).
ruku, ukan, sawinaaRmdego  qimiuri a., sisxlis a.
da gramma aso] – sityvaSi 3. risame yovelmxrivi gan­
 -35-
ana

xilva, garCeva. pirobaTa Se­ saxeb da­a­

va­de­
 moTxrobis a. bamde da avad­ myofobis gan­
maTematikuri analizi _ ix. viTarebis is­ toria; adgens
maTematikuri. eqimi avad­ myofis an misi
¥ analizuri. ax­loblebis CvenebaTa mi­
 a. qimia. xedviT.
¥ saanalizo. anAnas-i [esp. ananas, anana - gu­
 s. masala, s. Cai. ranis (brazilia) enidan
 analitikuri, analitiuri
nana] – mravalwlovani ba­ la­
Scd.
xovani tropikuli mcenare
anAlog-i [berZ. analogos Se­ bromeliebis ojaxidan; is­
sabamisi, Sesatyvisi, Ta­ xavs surnelovan nayofs; am
nazomieri, SefardebiTi] mcenaris nayofi.
_ raRac msgavsi, Tanabari
anArqia [berZ. anarchia um­Tav­
sagnebisa, movlenebisa da
roboba, areuloba] – 1. xe­
cnebebisa.
lisuflebis, marTva-gam­
analOgia [berZ. analogia Se­sa­ geobis ararseboba.
tyvisoba] _ msgavseba sag­  iq a. sufevs.
nebsa, movlenebsa da cne­ 2. (gadat.) sruli uwesrigoba,
bebs Soris. areuloba, qaosi, stiqi­ u­
¥ analogiuri, analogiisa. roba.
 analogiasi Scd.  a. ekonomikaSi.
anAloe [berZ. analogeion wig­ ¥ anarqiuli.
nebis qvesadgami] – mar­  a. mdgomareoba.
TlmadidebelTa ek­ lesiaSi:  anarxia, anarxiuli Scd.
magida, romelzedac saRm­ anArqizm-i – erT-er­Ti sa­
rTo wignebs deben locvis zo­g adoebriv-po­ l i­
t i­
k u­
ri
dros. mimdinareoba.
anAlur-i [fr. anal – laT. anus  anarxizmi Scd.
yiTa nawlavi] – (anat). yiTa anArqist-i _ anarqizmis mim­
nawlavTan dakavSirebuli. devari.
 a. xvreli. ¥ anarqistuli
anAmnez-i [berZ. anamnesis mo­  a. Sexedulebani.
go­neba] – (medic.) cno­ be­  anarxisti, anarxistuli
bi. avadmyofis cxov­re­ bis Scd.
 -36-
ana

anatOmia [berZ. anatomē gak­ tis, movlenis SecdomiT mi­

veTa] – 1. mecniereba, ro­ kuTvneba sxva droisTvis,
melic swavlobs cocxali epo­qisaTvis.
organizmis agebulebas.  a.-ebi istoriul romanSi.
2. raime organizmis calkeuli 2. Zveli drois gadmonaSTi,
an organos agebuleba. romelic ar Seesabameba
 tvinis a., adamianis a., Tva­ Ta­namedrove cxovrebis
lis a. pi­robebs: moZvelebuli
3. (gadat.). raimes agebuleba. Sexeduleba an Cveuleba.
 siyvarulis a. ¥ anaqronistuli.
¥ anatomiuri, anatomi, ana­  a. Sexeduleba.
tomireba.  anaxronizmi, ana­xro­ nis­
 a. atlasi, a. gamokvleva. tuli Scd.
anatomQuri TEatri – sa­ Angar-i [fr. hangar] – spe­ci­
mecniero-saswavlo da­ we­se­ aluri nageboba TviT­
bulebaSi sagangebod mo­ mfrinavebis, Sveul­ mfre­ne­
wyo­bili sadgomi, sadac bisa da misT. sadgomad da
kve­Ten gvamebs. mimdinare remontis Ca­sa­
 anatomuri Scd. tareblad.
anatomQreba – gvamis gakveTa Angina [laT. angina] – sa­
gamokvlevis mizniT. xis lorwovani garsis,
 anatomi. nu­Siseburi jirkvlebis
anAfora [berZ. anaphora zeviT mwvane anTeba.
aweva, gamoyofa] – 1. (lit.). angiolOgia [berZ. angeion
poeturi da oratoruli sis­xlZarRvi da logos moZ­
xer­xi – erTi da imave si­ Rvreba] – anatomiis na­
tyvis (winadadebis, bgeris) wili, romelic swavlobs
gameoreba ramdenime taepis sisxlZarRvebsa da limfur
(frazis) dasawyisSi. sistemebs.
2. mRvdlis zeda farTo da anglikAnuri: anglikanuri
grZeli samosi. ek­lesia _ inglisis sa­
anaqrOnizm-i < [fr. ana­chro­ xel­ mwifo eklesia: pro­tes­
nisme < berZ. ana ukan da chro­ tantizmis nairsaxeoba.
nos dro] – 1. qronoligiuri anglosAqseb-i _ Zveli ger­
Se­usabamoba; ama Tu im faq­ manuli tomebi (anglebi da
 -37-
anT

saqsebi), romlebic me-5 s.-Si anegdoto Scd.

gadasaxldnen britaneTis anEqsia [laT. anne x io Se­er­
kun­Zulebze da dai pyres Teba] – erTi sa­ xelmwifos
in­glisi. mi­er sxva qveynis an mi­
androgQnia [berZ. andtogynos si teritoriis Tavis te­
orsqesovani aner (andros) ka­ ritoriisgan ZaliT Se­
ci da gynç qali] – (bi­ ol.). erTeba: dapyroba.
mdedrobiTi sqesis ar­ anTolOgia [berZ. antholo­
sebisaTvis mamrobiTi sqe­ gia, anthos yvavili da le­gö
sis niSnebis qona da pi­ vkreb – Zvel berZ. epig­
riqiT. ramaTa kre­ bulebis saxel­
androfObia [berZ. ançr (andros) wo­deba] – romelSic mo­
mamakaci da phobos SiSi, si­ Tav­ sebulia sxva­ dasxva
Zulvili] – mamakacebis si­ av­toris krebuli, rCeuli
Zulvili. mxat­ vruli Txzulebani,
anEmia [berZ. animia – an uar­ upi­ratesad leqsebi.
yo­fiTi nawilaki da ha­ima  qarTuli poeziis a.
sisxli] – (medic.). sis­ x­l­ AnTrak-i [berZ. anthrax (anthrakos)
nakleboba nax­Siri] – Zvirfasi Tvali.
anesTEzia [berZ. anaisthçsia anTrAcit-i [berZ. anthrax nax­
ug­rZnobloba] – (medic.). Siri] – saukeTeso xarisxis
mgrZno­ belobis dakargva qvanaxSiri Savi ferisa;
an Sesusteba; gautkivareba mkvri­ via da liTonisebr
ope­raciis gasakeTeblad. pri­ala.
 saerToa., adgilobrivi a.  antraciti Scd.
 anestezia Scd. anTropogEnez-i [berZ. an­
anEkdot-i _ [fr. anecdote – berZ. thrô­pos adamiani da genesis
anecdotos gamoqveynebuli] – da­badeba, warmoSoba] – an­
gonebamaxviluri ambavi sa­ T­ropoligiis erT-er­Ti
sacilo daboloebiT. Zi­riTadi nawili _ mo­ZR­ v­
¥ anekdoturi reba adamianis war­moSobis
 a. SemTxveva. Se­saxeb.
¥ saanekdoto. anTropOid-i [berZ. anthropo­
 s. Janri. eidçs] – adamianis msgavsi
 anegdoti, anegdoturi, sa­
 -38-
anT

ma­imuni (gorila, Simpanze, Seq­mnili: igi warmoadgens

orangutani, giboni da sam­yaros centrsa da sa­
sxv.). boloo mizans.
anTropolOgia [berZ. antrô­ animAlist-i [laT. animal
pos adamiani da logos moZ­ cxo­ veli] – mxatvari an
Rvreba] – mecniereba, ro­ mo­qandake, romelic Tavis
melic Seiswavlis adamianis namuSevrebSi umTavresad
warmoSobas, rasebs, evo­ cxovelebs asaxavs.
lu­cias, biologiur bune­ ¥ animalisturi.
bas, cvlilebebs mis age­  a. ferwera, a. Janri.
bulebaSi. animAlur-i [laT. animal cxo­
¥ anTropologiuri da sa­an­ veli] – cxoveluri: cxo­
Tropologio. velTan dakavSirebuli.
 a. (s.) kvleva-Zieba, a. (s.) anQmizm-i _ [< laT. anima su­
muzeumi. li] – pirvelyofil xalxTa
 antropologia, antropo­ rwmena, rom yvela sagans
lo­giuri, saantropologio aqvs suli.
Scd.
Anketa [fr. anquêtteê] – 1.
antroposOfia [berZ. anthrô­ fur­ celi, romelzedac Ca­
pōs adamiani da sophia sibrZne]
mowerilia sxvadasxva ki­
– Teosofiis saxeoba, re­
Txva garkveuli cnobebis
ligiur-misTikuri moZ­
Se­sagroveblad.
R­vreba, romelic RvTis  a.-is Sevseba.
ad­ gilas gaRmerTebul ada­ 2. aseTi furclebis sa­
mians ayenebs. Su­alebiT cnobebis Seg­
antropofAgia [berZ. anthrô­ roveba.
pha­gia < anthrôpōs adamiani da  a.-is mowyoba (Catareba).
phagomai vWam] – kaciWamioba, ¥ anketuri da saanketo.
kanibalizmi.  a. (s.) gamokiTxva, a. (s.)
anTropocEntrizmi [berZ. monacemebi, s. furclebi.
anthrôpos adamiani da laT. Anklav-i [fr. enclave] – erTi
centrum centri] – religiuri sa­xelmwifos teritoria
Sexeduleba, romlis mi­ xed­ an teritoriis nawili, ro­
viTac adamiani aris umaR­ melic yoveli mxridan
le­ si arseba, RvTis mier gar­ Semortymulia sxva sa­
 -39-
ant

xelmwifos samflo­ be­

lo­e­ da misT. Sinaarsis mok­
biT da, romelsac ara aqvs led gadmocema, zogjer Se­
zRvaze gasasvleli. fasebis darTviT.
Anod-i [berZ. anodos zeviT Ansambl-i [fr. ensamble erTad,
svla] – dadebiTad da­mux­ mTlianoba] – 1. raime mTe­
tuli eleqtruli (sapirisp. lis yvela nawilis Se­
kaTodi). Tan­xmebuloba, erTianoba.
anomAlia [berZ. anōmalia us­ (mag., SenobaTa, nagebobaTa
wormasworoba] – kanon­ zo­ kompleqsi)
mierebis darRveva, saerTo  arqiteqturuli a.
we­sisagan, normisgan ga­ dax­ 2. momReralTa, damkvrelTa,
veva. mocekvaveTa jgufi.
¥ anomaliuri.  saestrado a., simRerisa da
 a. movlena. cekvis a.
 anomaluri Scd. ¥ ansambluri.
 quCebis a. ganaSenianeba.
anOnim-i [berZ. anônymos
usa­xelo] – werilis an antagOnizm-i [< berZ. anta­gō­
Txzulebis avtori, romlis nisma kamaTi, brZola] – Se­
vinaoba ucnobia. urigebeli winaaRmdegoba,
¥ anonimuri – xelmouwereli, interesTa Seurigebeli da­
usaxelo (werili, Txzu­ pirispireba.
leba).  politikuri a., fsi­qo­lo­
 anonimiuri Scd. giuri a., rasobrivi a.
¥ antagonisturi.
Anons-i [berZ. annonce] – mokle
 a. winaaRmdegobani.
winaswari gancxadeba mo­
mavali warmatebis, kon­cer­ antArqtika [berZ. ant (i) wi­
tis, gastrolebis da misT. naaRmdeg da arktikos Crdi­
Sesaxeb. loeTisa] – dedamiwis
¥ anonsireba. sam­xreTpolaruli mxare:
mo­icavs antarqtidas, at­
anOsmia [berZ. uaryofiTi
lan­ tis, indoeTisa da wyna­
na­wilaki da osmç suni] –
ri okeaneebis mimdebare te­
(medic.). ynosvis uqonloba,
ritoriebs (ubnebs).
moSla.
¥ antarqtikuli.
anotAcia [laT. annotatio Se­  a. eqspedicia.
niSvna] – wignisa, statiis
 -40-
ant

¥ antarqtikisa. samkurnalo nivTierebani,

 anaqtartikasi; anktarktika rom­ lebic ixmareba mo­
Scd. wamvlis dros.
Antena [laT. antenna anZa] – gam­ antivQrusi [berZ. anti wi­na­
tari an gamtarTa sistema, aRmdeg da laT. virus Sxa­ mi]
romliTac xorcieldeba – 1. vaqcina virusis wi­na­
ra­diotalRebis gamosxiveba aR­mdeg.
(gadacemisas) an maTi daWera 2. specialuri sakompiutero
(miRebisas). programa, romelic kom­pi­
 satelevizio a. uterul mexsierebaSi po­
¥ antenisa u­lobs da spobs mavnebel
 antenasi Scd. prog­ ramebs (virusebs).
anti... [berZ. anti… winaaRmdeg] antQTeza [< berZ. antithesis
– TavsarTi (winsarTi), ro­ dapirispireba] – (lit.)
melic aRniSnavs ra­im­es sti­listikuri xerxi, rac
sapirispiros, rai­ me mi­mar­ mdgomareobs sawinaaRmdego
Tulebis sawinaaRm­ de­gos. cnebebis SepirispirebaSi.
 antihumanuri aqti, anti­ antiTEzis-i [< berZ. anti­
mec­nieruli midgoma. the­sis dapirispireba] – di­
antibiotQkeb-i [berZ. an­ a­leqtikaSi: amosavali
ti winaaRmdeg da bioti­kos de­­bulebis (Tezisis) sa­ wi­
cocxali] – 1. mik­ro­or­ na­aRmdego debuleba, gan­
ganizmebis mier war­moqmni­ sja.
li nivTierebani, rom­lebic antQkvar-i [laT. antiquarius]
Trgunaven baq­ te­ri­ebisa da – piri, romelic vaWrobs
sxva mik­robebis zrdas da an­tikvaruli nivTebiT an
spoben ki­devac maT. agrovebs da swavlobs maT.
2. biologiuri nivTierebebi,  antiqvari Scd.
ro­ melic medicinaSi ga­ antikvAruli – Zveleburi
mo­iyeneba virusebis si­ da Zvirfasi.
coc­x­lis unarianobis da­  a. wigni, a. larnaki, a.
saT­rgunavad (CasaxSobad, suraTi.
Ca­saqrobad).
antikvAruli maRAzia _
antidOteb-i [berZ. antidoton an­tikvaruli nivTebis ma­
(mx).] – SxamsawinaaRmdego Razia: antikvariati.
 -41-
ant

 antikvariuli, an­ti­ qva­ri­ wer­tilad mcxovrebni er­T­

u­li Scd. maneTis mimarT.
antQkur-i [< laT. antiquus 2. (gadat.) visime an er­Tm­a­
Zveli] – 1. Zveli berZnuli neTis sawinaaRmdego xa­
an romauli (kultura, xe­ si­­aTis, TvisebiTa, msof­
lovneba, sazogadoebrivi l­mxedvelobis mqone
wyo­ba da sxv.). ada­ mi­
anebi.
2. rac silamaziTa da mox­  Cveni sazogadoebis a. –
denilobiT antikur qan­ ebi.
da­kebebs mogvagonebs. (mag., antisanitAria – sanitariis
saxis an sxeulis nak­ mo­TxovnilebebTan Se­u­ Tav­
vTebi). sebeli; usufTaoba, si­ bin­
 a. filosofia, a. xelovneba, Zure.
a. Teatri. ¥ antisanitariuli.
 antiuri Scd.  a. pirobebi.
antilOpebi [fr. antilope (mx.)]  antisanitaruli Scd.
– wyvil­Cliqiani mcoxnavi antisEismur-i – miwisZvris
ZuZumwovrebi RrurqianTa sa­winaaRmdego (ix. seis­mu­
ojaxisa (arCvebi, qurcikebi ri.).
anu jeirnebi da misT.).  a. RonisZiebebi.
 mx. antilopa.  antiseismiuri Scd.
¥ antilopisa. antisEmit-i – piri, romelic
 antilopasi Scd. eb­
raelebTan mtruladaa da­
anti pATia [berZ. antipatheia] mo­kidebuli (ganwyobili);
– arakeTilganwyobileba, sxva­ gvarad _ iudofobi.
si­Zulvili visame mimarT antisemQtizmi-i (sxvagvarad
(sapirisp. simpaTia). iudofobi) – ebraelebis
¥ anti paTiuri. siZulvili.
 a. pirovneba. ¥ antisemituri.
 anti patia, anti patiuri  a. ganwyobileba, a. ga­ mox­
Scd. tomebi, a. gamosvlebi.
antQpod-i [berZ. antipodes (mr.)  antisemitiuri Scd.
erTmaneTisken fexebiT miq­ antifASist-i faSizmis wi­
ceulni] – 1. (wign.). de­ naaRmdeg mebrZoli.
da­miwis or mopirdapire ¥ antifaSisturi.
 -42-
ant

 a. organizacia, a. moZ­ TmaneTs.

raoba. Antre [fr. entrée] – 1. cirkSi:
antQfriz-i [ingl. antifreeze klounebis nomeri – ko­ me­
– berZ. anti winaaRmdeg da di­uri scena (laparaki an
ingl. freeze gayinva] – siTxe, pantomima).
romelsac gayinvis dabali 2. baletSi: erTi an ramdenime
temperatura aqvs. Semsruleblis gamosvla
antQqriste [< berZ. anti­ cekviT.
chris­tos] – qristianul sar­ antrEkot-i [fr. antrecôte] –
wmunoebaSi: qristes mTavari 1. neknebs Soris amonaWeri
mowinaaRmdege. xorci, Cveulebriv Zroxis
antOnim-i [fr. antonyme < berZ. (miirTmeven Semwvars.
anti winaaRmdeg da onomo 2. aseTi xorcis mwvadi.
saxeli] – (lingv.). sityva, antreprenQor-i [fr. entre­
romelsac sxva sityvis pre­neur] – saTeatro, sacirko
sapirispiro mniSvneloba warmodgenebi, koncertebis
aqvs. (mag., kargi – cudi, momwyobi kerZo piri.
didi – patara). 2. aseTi xorcis mwvadi.
¥ antonimuri. antrEsol-i [fr. entresol] – 1.
 antonimiuri Scd. saxlis zeda naxe­ var­sar­Tu­
Antraqt-i [fr. antracte (entre li.
Sua, Soris)] – 1. Sesveneba 2. maRal oTaxSi gakeTebuli
saTeatro or moqmedebas, an naxevariarusi aivnebiT.
koncertis, saRamosa misT antUraJ-i [fr. entourage] –
or ganyofilebas Soris. (saub.). garemomcveli pi­ ro­
2. musikaluri nomeri (in­ baTa erToblioba: garemo.
termedia), operis or  Teatraluri a.
moqmedebas Soris srul­ Anu – Sumerul miTologiaSi:
deba. erT-erTi umTavresi RvTa­
 antrakti Scd. eba. qalaq uruqis mfar­
AntraSa [fr. entrechat] – sa­ veli.
ba­
leto cekvebSi: msu­bu­qi anulQreba [laT. annula­ret ga­
Sextoma, romlis dro­sac nadgureba, gauqmeba] – ra­ i­
mocekvavis fexebi ram­den­ mes aranamdvilad ga­ mo­
cxa­
jerme swrafad exeba er­ deba, gauqmeba.
 -43-
apa

 xelSekrulebis, dakveTis, a. mmarTvelobas an meurneobis

¥ anulirebuli. raime dargs.
anUria [berZ. an uaryofiTi  saxelmwifo a. avtotrans­
nawilaki da uron Sardi] – por­tis a.
(medic.). Tirkmelebis mier 3. dawesebulebis, orga­ ni­
za­
Sardis gamoyofis sruli ciis TanamSromelTa er­
Sewyveta. Tob­ lioba.
 saministros a.
Anfas-i [germ. enface piri­sa­ 4. (fiziol.). organoebi, rom­
xeSi] – pirsaxe winidan, lebic erT raime funqcias
pir­dapir. asruleben.
AnSlag-i [germ. anschlag] – Te­  sametyvelo a., mxedvelo­
atrSi, kinoSi da misT. ga­ bis a.
mokruli gancxadeba, rom ¥ saaparato – sadgomi, sa­
yve­
la bileTi gayidulia. dac aparatebi (mniSv. 1)
anCOus-i [ingl. anchovies (mr.). aris moTavsebuli.
– esp.] – zRvis wvrili Tev­ aparAtura – (mniS. 1) er­Tob­
zi: xamsa, qafSia. lioba; aparatebi.
Aorta [berZ. aurtē] – (anat.).  qimiuri a., eleqtruli a.
mTavari, yvelaze msxvili aparTEid-i [afr. apartheid cal-
arteria, romelic gulTan calke cxovreba] – ra­sob­
sisxls awvdis sxva ar­te­ rivi diskriminaciis forma,
riebs da organoebs fil­t­ qve­yanaSi mosaxleobis
vis garda. Zal­ momreobiT gayofis po­
apATia [berZ. apatheia ugrZnob­ litika, romelic, da­ fuZ­ne­
loba, sruli gulgriloba. bulia rasobriv dis­ kri­
¥ apaTiuri. minaciaze.
 a. mdgomareoba.  aparteidi, apartheidi
 apatia, apatiuri Scd. Scd.
apArat-i [laT. apparatus mo­ apartAment-i [fr. appartement
wyo­biloba] – 1. xelsawyo, oTaxi, bina] – didi, mdid­
ro­melic meqanikurad as­ ruli bina.
rulebs raime samuSaos. apAtrid-i [berZ. a uaryofiTi
 telefonis a; rentgenis a. nawilaki da patris samSoblo]
2. dawesebulebaTa erTobli­ – (samarT.). piri, romelic ar
oba, romlebic emsaxurebian
 -44-
ape

iTvleba arc erTi qveynis ganlageba musikaluri sak­

moqalaqed (qveSevrdomad). ravis dakvrisas; misi aR­
igivea rac apolidi. niSvna notebze.
apelAcia [laT. appellatio aplikAcia [applicatio mideba,
mi­
marTva, saCivari] – (sa­ morgeba] – naxatis, or­ na­
men­
marT.). sasamarTlo gada­wy­ tis Seqmna sxvadasxva feris
vetilebis gasaCivreba in­ s­ qaRaldis an qsovilis naW­
tan­ciaSi. rebis dawebebiT (da ke­re­
¥ saapelacio. biT).
 s. saCivari, s. vad. aplodQsment-i [fr. applaudis­
apEndiqs-i [laT. appendix da­ se­ment] – (wign.). taSis kvra,
namati] – (anat.) brma naw­ taSi risame mowonebis niS­
lavis danamati – Wia­ naw­ nad an misalmebis ga­ mo­sa­
lavi. xatavad.
apendQcit-i (medic.). apendiq­  darbazSi gaisma a.
sis anTeba.  aplodismentebi (mr.) Scd.
aperQtiv-i [fr. apéritif] – sus­ Aplomb-i [fr. aplomb Sveuli
ti spirtiani sas­me­li, ro­ mdgomareoba, Sveuli] –
melsac madis aR­saZ­v­relad sakuTar Tavze didi war­
(mosayvanad) svamen. mod­gena, rixi, rac Canas la­
Apeqs-i [laT. apex mwvervali] – parakSi an qcevaSi.
(astr.). 1. wertili cis Tavze,  a.-iT damkvidreba.
romlis mimarTulebiTac apOgea [berZ. apogeion miwidan
moZraobs dedamiwa mocemul daSorebuli – apo gareSe da
momentSi. ge miwa] – 1. (astr.). mTvaris
2. cis wertili, romliskenac (an dedamiwis xelovnuri
moZraobs mzis sistema. Ta­namgzavris) orbitis
aplAzia [berZ. a uaryofiTi wer­tili, romelic yvelaze
nawilaki da plasis warmoqmna] metadaa daSorebuli deda­
– (biol.). Tandayolili miwas.
ar qona sxeulis raime na­ 2. gadat. (wign.). risame gan­
wilisa an organosi. viTarebis umaRlesi wer­
tili; ayvaveba, gafurCqvna.
aplikAtura [laT. applico mi­
¥ apogeisa
vadeb, movargeb] – TiTebis
 apogeasi, apogeia Scd.
 -45-
apo

apoliqtQkur-i [berZ. apo­ da amitom ar Sedis saRmrTo

de­ik­tikos damamtkicebeli] – werilSi.
sarwmuno, ueWveli, lo­gi­ apolOget-i [berZ. apologêtikos
kurad aucilebeli. dacviTi] – damcveli ro­
apoTEoz-i [berZ. apthēosis melime ideis, moZRvrebisa
gaR­merTeba] – 1. (wign.). da a.S.
ra­ ime movlenis, ambis, an  sabazro ekonomikis a,
pirovnebis gandideba. Sarl degolis politikis
 Tbilisis 1500 wlis iubi­ a. –aleqs moskoviCi.
lis a. ¥ apologia.
2. (Teat.) speqtaklis an sa­ apologEtika [berZ. apo­lo­
zeimo koncertis bolo ma­ gētikos damcveli] – 1. RvTis­
sobrivi scena, romelSic metyvelebis dargi, ro­
gan­ didebulia, Seqebulia me­lic miznad isaxavs
xal­ xi, gmiri, raime sa­zo­ qris­ tianuli religiis
gadoebrivi movlena da dac­vas.
sxv. 2. gadat. (wign.). risme Tav­
3. (ist.). Zvel saberZneTsa da ga­modebiTi dacva, qeba –
romSi: romelime gmiris an dideba.
mefis gandideba. apolOgia [berZ. apologia dac­
apokAlifs-i [berZ. apokolypsis va, dasacavi, sityva] – (wign.).
gamocxadeba] _ `axali aR­ T­ visame an risame dacva, ga­
qmis~ erT-erTi wigni: qris­ mar­Tleba, Seqeba (zepirad
tianuli-saeklesio wig­
ni, an werilobiT).
bolos darTuli, ro­melic apOlon-i [berZ. apollôn] –
Seicavs mistikur wi­nas­war­ ber­Znul miTologiaSi: si­
metyvelebas `qveynis da­ naTlis, xelovnebisa da
sasrulze~. winaswarmetyvelebis Rmer­
 a. dadgoma. Ti,zevsis Svili.
¥ apokalifsisi dasaSvebia.
apoplEqsia [berZ. apoqlçxia
 apokali ps[isi] Scd.
var­tyam, varetianeb] – (me­
apOkrif-i [berZ. apokryphos da­ dic.). uecari dadam­ b­
la­
faruli, saidumlo] _ ise­Ti ve­ba, damblis dacema, rac
bibliuri Txzuleba, ro­ gamowveulia cxvirSi sis­
melsac ar scnobs eklesia x­lis CaqceviT an tvinis
 -46-
apo

sis­xlZarRvis dacobiT. woneba] – 1. oficialurad

¥ apopleqsiuri. ga­moxatuli mowoneba, da­
 a. dambla. dastureba gamocdis, Se­
 apopleqsuri Scd. mowmebis Sedegad,
apostAsia [berZ. apostasia] –  axali meTodis a.
(wign.). Zveli rwmenisgan 2. sasoflo – sameurneo
gan­dgoma. kul­turaTa naTesebis ga­
apOstol-i [berZ. apostolos mokvleva saukeTeso Teslis
des­pani, mociquli] – 1. SesarCevad.
ieso qristes yovel 12 mo­ ¥ aprobireba
ciqulTagani, mi­si moZ­R­vr
­ e­ AJio [it. aggio] – (finans.). fu­
bis gamavr­ ce­leb­le­bi. lis niSnebis da sxv. fa­ si­
2. (gadat.). Tavgamodebuli ani qaRaldebis kursis awe­
gamavrcelebeli raime ide­ va (sapiris. dizauio).
isa, moZRvrebis. aJiOtaJ-i [fr. agiotage] – di­
apOstrof-i [fr. apostrophe- di aRelveba, aurzauri ra­
berZ. aposrophos gverdze an ime ambis gamo.
ukan moqceuli] – mZimis  atyda a. a. birJaze.
msgavsi striqonzeda ni­ aJitAcia [fr. agitation] –
Sa­
ni, romelic ismeba ga­ (wign.). Zlieri mRelvareba,
mo­tovebuli xmovnis ad­ aR­gznebuli mdgomareoba.
gilas. aJUruli [fr. a jour gamWoli,
 fr. Jeanne d’Arc (nacvlad si­naTlis gamtari] – gam­W­
de arc -isa) da aqedan qar­ vir­vale (qsovili, naqargi,
Tul­Sic: Jana d’arki, d’ar­ sa­oqromWedlo nakeToba
taniani (de artanianis nac­ da sxv.).
vlad).  a. xelTaTmani.
aprQor-i [< laT. a priori da­sa­ Ar-i [fr. are – laT. area far­To­
bamidan, warsulidan] – wi­ bi, zedapiri] – miwis far­
naswar, cdamde, Tobis sazomi: udris 100kv.
 a. damtkiceba, mtkiceba. m –s (heqtaris 1/100).
¥ aprioruli _ cdisgan da­
arAbesk-i [ix. arabeskebi] –
moukidebeli, imTavidanve
klasikur sabaleto cek­va­
ar­sebuli.
Si: moZraoba romlis dro­
aprobAcia [laT. aprobatio mo­ sac sxeuli eyrdnoba erT
 -47-
arg

fexs, meore fexi ki gaS­  moxaluli a.

verilia ukan.  araxisi Scd.
arabEskebi [fr. arabesquos – Arbitr-i [fr. arbitre – laT.
esp., it. arabesco arabuli] arbiter] – msaji sportis zog
– 1. rTuli ornamenti, ro­ sa­xeobaSi.
melic Sedgeba geo­met­ ri­  cxenosnobis a., Widaobis a.
u­li figurebisagan, sti­ arbQtraJ-i [fr. arbitrage] – sa­
li­ zebuli foTlebisa da dao sakiTxebis gadawyveta
misT. (evropaSi Sevida ara­ arbitrebis saSualebiT;
beTidan). sa­mediatoro sasamarTlo.
2. patar-patara litera­ tu­ Argo [fr. argot Jargoni] –
ruli an musikaluri na­ (lingv.). pirobiTi ena ro­
warmoebTa krebuli. me­lime socialuri an pro­
 am mniSvnelobiT mx. ar fesiuli jgufisa.
ixmareba.  qurduli a.
aranJQreba [< fr. arranger ¥ argotizmi, argotikuli.
wes­rigSi moyvana] – (mus.). argUment-i [laT. argumentum
erTi wyeba sakravebisaTvis mtki­ ceba] – 1. (wign.). lo­
(an xmebisaTvis) dawe­ri­ gi­ kuri mosazreba, sabuTi,
li musikaluri nawar­ romelic mohyavT risme
mo­ebis gadakeTeba sxva dasamtkiceblad.
sak­ravebisaTvis (an xme­bi­ 2. (maTem.). damoukidebeli
saTvis). cvla­ di sidide, romlis
Arara da Ara [amer. ] – didi, cvlilebac aris damo­
uqoC­ ro grZel boloiani ki­debuli meore sididis
Tu­TiyuSi: mwvane da wi­ (funqciis) cvlilebaze.
Teli SeferilobiT, gav­ r­  damajerebeli a.
ce­lebulia amerikaSi. ¥ argumentirebuli.
arAqis-i [berZ. arachion abla­  a. msjeloba.
buda] – erTwlovani zeTova­ argumentAcia [laT. argumen­
ni mce­nare parkosanTa oja­ ta­tio] – 1. argumentebis moy­
xi­sa, zevidan parks aqvs vana.
Zar­Rvebis ablabudisebri  debulebis a. sWirdeboda.
qseli; nayofi iWmeba. (qarT. 2. argumentebis erToblio­ ba.
saxeli: miwis Txili).  mecnieruli a.
 -48-
arg

argumentQreba _ igivea, rac Rmer­Tis aresisaTvis mi­

argumentacia (mniS.1). kuT­vnebul borcvze imar­
arEal-i [laT. arealis – area mo­ Te­boda.
edani, sivrce] – 1. ama Tu 2. (gadat., zogjer iron.). av­
im movlenis, mcenaris an to­ritetuli adamianebis
Sekreba raime sakiTxis ga­
cxovelis calkeuli sa­
dasawyvetad.
xeoba, wiaRiseuli d a.S.
3. Tanamedrove saberZneTSi:
gaavrcelebs are deda­
umaRlesi sasamarTlo.
miwaze.
2. (lingv.) ama Tu im enobrivi Ares-i [berZ. Arçs] – berZnul
movlenis gavrcelebis are. miTologiaSi: omis RmerTi,
zevsisa da heras Svili.
Arena [laT. arena. qviSa.] – 1.
moedani qviSiT moyrili, ArTrit-i [berZ. arthron sax­
Zvel romaul amfiTeatrSi, sari] – (medic) saxsrebis
sadac gladiatorebis da a. an­TebiTi daavadeba.
S. brZola imarTeboda. Aria [it. aria] – (mus.). erTi
2. cirkis mrgvali naxerx­ xmisaTvis Sesasrulebeli
day­rili moedani. vokaluri nomeri, Cveuleb­
3. (gadat.) moRvaweobis dargi, riv operaSi, oratoriaSi,
sarbieli, asparezi. kan­tataSi.
 a.-ze arian klounebi. ¥ ariasi Scd.
¥ arenisa. ariEleb-i [sanskr. arias] _
 arenasi Scd. indoiranul enebze mo­la­ pa­
 politikuri brZolis a. rake tomebisa da xalxebis
Arenda [polon. arenda.] – 1. (in­doelebs, iranelebs...)
uZravi qonebis daqiraveba sa­erTo saxelwodeba; me-
saTanado xelSekrulebis 19 s.-idan moyolebuli ix­
dadebiT; ijara. ma­reboda, saerTod, indo
2. gadasaxadi aseTi xelSek­ evropul enebze molaparake
ru­lebis mixedviT. xalxebis aRsaniSnavad;
areOpag-i [laT. Areopagus – fa­Sistur germaniaSi am
berZ. Araios pagos aresis bor­ sityvas mieniWa tendenciuri
cvi] – 1. (ist.) Zveli aTenis da antimecnieruli mniS­v­
umaRlesi sasamarTlo, neloba [uZveles Zeg­ leb­
rom­lis sxdomebic omis Si indoiranuli xal­xebi
 -49-
ari

(me­zo­beli an dap­y­ro­bi­ li ri Tavisi Zmis – keTili

xalxebisagan gan­ s­x­va­ve­bu­ RvTaebis, ormuzdisa.
lad) Tavis Tavs uwo­deb­ aristOkrat-i [germ. Aris­
dnen `arielebs~,rac niSnavs to­k­rat fr. aristocrate] – 1.
sruluflebian adamianebs]. ada­ miani, romelic mi­
e­
ariErgard-i [fr. arriérre – kuT­vneba didgvarovanTa
garde, _ arriérre zurgidan da wres; aristokratiis war­
garde dacva] – jaris (an momadgeneli.
flo­tis) nawili, romelic  warmoSobiT a.
mTavar Zalebs boloSi mih­ 2. adamiani, romelic mi­ e­
kuT­
yveba da icavs maT uknidan vneba sazogadoebis pri­vi­
Tav­dasxmisagan. (sapirisp. legiur nawils.
avangardi).  finansuri a.
ariErscena – (Teatr.) scenis ¥ aristokratuli.
ukana nawili.  a. manerebi.
 aristokratuli un­ da ga­
arQeta [it. arietta] – (mus.) mci­ varCioT aristokratiu­
re aria. lisgan (ix. aristokrati).
ariTmEtika [berZ. arithmetikē – aristokrAtia [berZ. aris­to­
arithmos ricxvi] – maTematikis kratia] – 1. klasobriv sa­ zo­
nawili, romelic swavlobs gadoebaSi: umaRlesi wo­
ricxvTa Tvisebebs da maTze deba gabatonebuli klasis
moqmedebas. priviligirebuli fena,
¥ ariTmetikuli. did­ gvarianebi.
 a. amocana, oTxi a. moq­ 2. romelime klasis an so­
medeba. cialuri jgufis pri­ vi­
arQTmia [berZ. a uaryofiTi le­ girebuli nawili, zeda
nawilaki da rhythmos riTmi] fena.
– (medic.) gulis moqmedebis 3. (ist.) saxelmwifo mmar­ T­
(muSaobis) normaluri rit­ velobis iseTi forma, ro­
mis darRveva. desac Zalaufleba di­de­
arQman-i [berZ.] – Zvel spar­ bulTa mcirericxovani
sul religiaSi: borotebis kla­ sis xelSia (mag., Zvel
RvTaeba (sparsulad – anhra sa­berZneTsa da romSi).
– mainiu), Seurigebeli mte­ ¥ aristokratiuli.
 a. zeda fena, a. saloni.
 -50-
ark

 aristokratiuli un­ da ga­ 3. jaris SenaerTi, romelic

varCioT aris­ to­k­ra­tu­lis­ Sedgeba ramdenime korpusis
gan (ix. aris­ to­k­rati). an diviziisgan.
arkEbuz-i [fr. arquebuze] – Zve­  sahaero a., sadesanto a.
leburi patruqiani To­ fi, moqmedi armia – frontze
ro­melic lulidan ite­ne­ myofi jarebi.
boda (xmarobdnen me – 14 4. gadat. (wign.). raime niSnis
– 16 s.-ebSi). mixedviT gaerTianebuli
ada­ mianTa didi raodenoba.
armagEdon-i [ebr. harim giddin  avtomobilistTa a; umu­
`qalaqi megidas mTasTan~, SevarTa a.
sadac xSirad xdeboda sab­ ¥ saarmio.
rZolo Setakebebi] – adgili  s. divizia.
Crd. palestinaSi sadac
arOmat-i [fr. aromate < berZ.
RvTis metyveli ioanis ga­
aröma (arōmatos) surnelovani
mocxadebis mixedviT unda
nivTiereba] – sasiamovno
moxdes saboloo Setakeba
su­ni; keTilsurneleba
RvTiur da satanur Zalebs
(sur­ne­leba).
Soris. da sadac satana ¥ aromatuli da aro­ ma­
ti­
Zle­uli iqneba miqael mTa­ ani.
varangelozis mier (ieso  a. Cai.
qristes mier). aromatiuli Scd.
Armada [esp. armada floti] arsEnal-i [fr. arsenal – arab.] –
– samxedro gemebis, TviT­m­ 1. iaraRisa da saWurvilis
frinavebis an tankebis di­ sawyobi.
di SenaerTi. 2. gadat. risme didi ra­ o­
Armia [fr. armée – ar­mer Se­ denoba.
iaraReba] – 1. sa­xel­ m­wi­  codnis a.
fos mTeli Se­ia­­ra­Re­bu­li artezQuli [fr. artésien <
(saxmeleTo, saz­R­vao, sa­ safrangeTis provincia ar­
haero) ZalaTa er­Tob­li­ tua-s (Artois) saxelidan]
oba. – rac dakavSirebulia mi­
 a.-Si gawveva. wisqveSa wylebTan, rom­
2. kerZod saxmeleTo Seia­ra­ lebic ganicdian bunebriv
Rebuli Zalebi (qarT. si­ wnevas.
non. jari).
 -51-
art

artezQuli wylebi – mi­wis­  gansazRvruli a., ganu­

qveSa wylebi [berZ. Artemis sazRvreli a.
(Artemidos)] – berZnul mi­ artikulAcia [laT. articalatio]
To­logiaSi: apolonis da; – (lingv.) sametyvelo or­ga­
cxovelebisa da nadirobis noebis moqmedeba an mdgo­
(Semdeg – qalwulobisa mareoba ama Tu im bgeris
da mSobiarobis) mfarveli warmoTqmisas.
qalRmerTi. artilEria [fr. artillerie] – 1.
artEmida [berZ. Artemis (Ar­ sxvadasxva cecxlsasroli
te­midos)] – berZnul mi­To­ iaraRis (qvemexebis, hau­ bi­
lo­giaSi: apolonis da; cebis, naRmtyorcnebis da
cxo­velebisa da nadirobis misT.) saerTo saxel­wo­
(Semdeg – qalwulobisa deba.
da mSobiarobis) mfarveli  tanksawinaaRmdego a., sa­
qalRmerTi. zenito a., sanapiro a.
artEria [berZ. artēria] – 1. (ant.) 2. aseTi SeiaraRebis mqone
sisxlZarRvi, romelic gu­ jaris gvareoba.
lidan sisxls awvdis yvela  a.-Si msaxurobis, a.-is
mzvervi, a.-is divizionis
organos da qsovilis (Sdr.
mzveravi oceuli.
vena).
¥ saartilerio.
2. (gadat.) (wign.) ityvian mi­
 s. cecxli, s. sas­wav­ le­be­
mos­ vlis gzebze (rkinigza­
li.
ze, sa­ naosno mdinareze,
3. samxedro mecnierebis
aseTsave arxze da misT).
dar­gi, romelic swavlobs
¥ arteriuli.
yovelgvar cecxlsasrol
 a. sisxli.
iaraRs da mis gamoyenebas
 arterialuri Scd.
brZolaSi.
Artikl-i [fr. < article – laT.
Artist-i [fr. artiste] – (ingl.).
articulus] – zogierT enaSi:
msaxiobi.
dam­xmare sityva, romelic
¥ artistuli da saartisto
win uZRvis arsebiT sa­xels  a. niWi, a. (s) monacemebi.
da gamoxatavs mis gan­saz­
artQstizm-i – (wign.). di­di
Rvrulobas an ga­nu­saz­
da natifi osta­to­ ba xe­lov­
Rvrelobas, xSirad, ag­reTve,
nebaSi; virtuozu­ lo­ba.
sqess, brunvas, ricxvs,
 -52-
arf

 pianistis a., mxatvruli awar­moeben.

kiTxvis a. ¥ arqeologiuri da saar­ qe­
Arfa [germ. harfe] – uZvelesi o­logio.
droidan cnobili simebiani  a. (s.) aqspedicia, a. (s.) ga­
sakravi. Txrebi,
 arxeologia, arxeo­lo­ gi­
arqAizm-i [fr. archaisme –
uri, saarxeologio Scd.
berZ. archaios Zveli] – 1.
moZvelebuli movlena, Zve­ arqeoptEriqs-i [berZ. archai­
li drois gadmonaSTi. os Zveli da pteryx frTa] –
2. (enaTm.) moZvelebuli, yo­ (paleont.) ganaTxari frin­
veldRiuri xmarebidan ga­ veli; frinvelTa klasis
mosuli sityva, gamoTqma an erT-erTi yvelaze Zveli
garamatikuli forma. war­momadgeneli.
 arxaizmi Scd. arqEti p-i [berZ. archetypon] –
arqAul-i [berZ. archaois] – (wign.). risame pirveli saxe,
rac Soreul warsuls ga­ sawyisi, amosavali forma.
ne­
kuTvneba; Zveli, uZvelesi, arqEul-i Era [berZ. archaios
Zveleburi. Zve­li] – uZvelesi era de­
 a. stili. da­miwis geologiur isto­
 arxauli Scd. riaSi.
arqeo... [berZ. archaios Zveli, arqi... [berZ. archi ufrosi, mTa­
Zveleburi] – rTul si­ty­ vari] – 1. TavsarTi (win­
vebSi uCvenebs am sity­ve­ sarTi). romelic, niSan-
bis damokidebulebas siZ­ve­ Tvi­sebis umaRles xarisxs
lesTan. aRniSnavs.
¥ arqeologi.  arqiZneli.
arqeolOgia [berZ. archaios 2. rTuli sityvebis pirveli
Zveli da logos moZRvreba] – nawili, romelic saeklesio
mecniereba, romelic Zveli codnas da ierarqias aR­
xalxebis kulturasa da niS­navs.
yo­facxovrebas swavlobs  arqiepiskoposi, arqi­man­
Se­
mo­naxuli nivTieri Zeg­ d­riti.
le­ bis mixedviT; aseTi arqQel-i [berZ. archiereus
Zeg­le­bis mosapoveblad mRvdel­ mTavari] – mRvdel­
ar­qe­ologebi gaTxrebs mTavarTa (episkoposisa da
 -53-
arq

mitropolitis) zogadi sa­ arqi pElag-i [berZ. archi Tav­

xeli. sarTi; niSnavs: dasawyiss,
arqiepiskOpos-i [berZ. archi­ mTavars, ufross da pelagos
epis­ko­pos] – mRvdel­mTavari, zRva] – erTmaneTTan ax­
xarisxiT episkoposze ma­ los mdebare calkeuli
Ra­li da mitropolitze kun­Zulebis jgufi zRvaSi.
da­bali; mTavarepiskoposi.  havais a.
Arqiv-i [laT. archivum –berZ.  arxi pelagi Scd.
archaios Zveli, uZvelesi] – 1. arqiteqtOnika [berZ. ar­chi­
dawesebuleba,sadac inaxeba tektonikç samSeneblo (xelov­
Zveli werilobiTi Zeglebi neba)] – 1. literaturuli
da sabuTebi. an xelovnebis nawarmoebis
 saxelmwifo a. calkeuli nawilebis Ta­
2. raime dawesebulebis gan­ na­zomieri ganlageba, rac
yofileba, sadac ina­xeba qmnis mTlianobis da dam­
Zveli sabuTebi, dam­Tav­re­ Tavrebulobis STabeW­ di­
bu­li saqmeebi da misT. lebas; kompozicias.
3. dawesebulebis an cal­ke 2. (geol.). ama Tu im adgilas
piris werilebis, xel­na­ geologiuri agebulobis
werebis, fotosuraTebis da suraTi.
misT. krebuli. arqitEqtor-i – ar­qiteq­tu­
 iv. javaxiSvilis a. ris specialisti (qarT. si­
¥ saarqivo.
non. xuroTmoZRvari).
 s. masalebi.
¥ arqiteqtoruli, saarqiteq­
 arxivi, saarxivo Scd.
toro.
arqivarQus-i – arqivis gamge;  a. niWi., s. fakulteti, s.
arqivis mcveli. saxelosno.
arqimAndrit-i [berZ. archiman­  arxiteqtori, arxiteqto­
dritēs – archō win mivdivar da ru­li, saarxiteqtoro
mandra farexi] – 1. marTl­ Scd.
ma­
didebeli eklesiis ber­  arqiteqturuli, saarqi­
Ta umaRlesi saeklesio teq­tu­ ro. sxvaa (ix. arqi­
wo­ deba. teq­tura).
2. didi monastris winamZRv­ arqitEqtura [laT. archi­
ris sapatio tituli. tectura – berZ. architektura] – 1.
 -54-
arq

nagebobis daproeqteba, aSe­ dakruli erTi an ramdenime

neba da mxatvruli ga­for­ yurZnisagan miRebul axal
meba; Rvinis markebis ur­Ti­
2. nagebobis stili (qarT. si­ erTSereva cqriala Rvi­
non. xuroTmoZRvreba). no­ebis dasamzadeblad;
 Zveli qarTuli a., go­ ti­ aad­ vilebs Semdgom teq­no­
kuri a. logiur operacias – ke­
¥ arqiteqturuli, saarqiteq­ pavs.
turo. asamblEa [fr. assenbliée kreba]
 a. ansambli. a. Zegli; pro­ – raime saerTaSoriso or­
eqtis s. gadawyveta. ganizaciis wevrTa kreba.
 arxiteqtura, arxiteq­  gaeros generaluri a.
tu­ruli, saarxiteqturo ¥ asambleis.
Scd.  asambleasi, asambleia Scd.
Arqont-i [berZ. archôn (archōntos) asEmbler-i [ingl. assembler]
mmarTveli, ufrosi] – (ist.). – damxmare programa ope­
umaRlesi Tanamdebobis pi­ raciul sistemis Se­
mad­
ri Zvel saberZneTSi, aTen­ gen­lobaSi; prog­ ra­
mirebis
Si. ena.
Arqtika < [laT. arcticus berZ. asenizAcia [fr. assainissenent
arktikos CrdiloeTisa] – gajansaReba] – sibinZuris
dedamiwis Crdilo-po­ la­ gatanis RonisZiebaTa sis­
ruli mxare, romelic gars tema: raime adgilas hi­
ekvris poluss. gienuri pirobebis ga­ um­
jo­
¥ arqtikuli. beseba.
 a. eqspedicia, a. yinuli, ¥ saasenizacio.
a. hava.  s. a/manqana, s. samuSaoebi.
¥ arqtikisa. asEptika [berZ. a uaryofiTi
 arqtikasi, arktika Scd. nawilaki da sçphikos lpobis
Arxar-i [Turq.] – veluri gamomcvevi] – (medic.). sa­
cxva­ri; gavrcelebulia ope­ racio iaraRebis da mar­
sam­xreT cimbiris, Sua da lebis gamoxarSva orTqlSi
centraluri aziis mTebSi. gatareba.
asamblaJ-i [fr. assamblage] – asTEnia [berZ. astheneia] – (me­
zvris sxvadasxva ganakveTze dic.) fizikuri da nervuli
 -55-
aso

me­dic. sisuste, uRonoba. meore, mezobel bgerasTan.

AsTma [berZ. asthma] – ga­mow­  asimiliacia Scd.
veulia gulis an grZnobebis asQstent-i [laT. assistens
daavadebiT. (assis­tentis) damxmare, damswre]
As-i [< fr. as. kiko, tuzi] – 1. – 1. piri, romelic exmareba
sa­xelganTqmuli mfrinavi- specialists muSaobaSi (mag.
ga­manadgurebeli, sahaero eqimis TanaSemwe leqciaze
brZolebis virtuozi, ro­ an gamocdaze da sxva.).
melmac garkveuli ra­o­de­  profesoris a.
nobis mtris TviT­m­fri­navi 2. umcrosi maswavleblis
Camoagdo. Ta­namdeboba umaRles sas­
2. saukeTeso sportsmenzedac wavlebelSi.
ityvian.  kaTedris a.
asignAcia [fr. assignation] – Asket-i [berZ. ascētē rameSi
(moZ.) qaRaldis fuli. mo­varjiSe] – askeptizmis
asimEtria [berZ. asymmetria] mim­devari.
– simetriis uqonloba an askEtizm-i [germ. Asketismus
darRveva. berZ. askētēs] – 1. religiuri
¥ asimetriuli. moZRvreba,romelic qadagebs
 a. figura. ukidures TavSekavebas, sxe­
 asimetriuli Scd. u­lis daTrgunvas da am
asimilAcia [< laT. assi­ gziT zneobrivi sasufevlis
mi­latio msgavseba, dam­s­gav­ miRwevas.
2. ukiduresi TavSekaveba,
seba, mimsgavseba] da asi­
uaris Tqma yovelgvar am­
milQreba [ger. assimilleren] qveyniur siamovnebaze.
– 1. (wign.) romelime xalxis ¥ asketuri.
erovnuli Taviseburebebis  a. cxovreba.
moSla da misi gaTqvefa
Asort-i [fr. assorti SerCeuli
sxva xalxSi. raime specialurad Ser­ Ce­
2. (biol.) organizmis mi­er
uli narevi.
ga­reSe nivTierebis SeT­vi­  Sokoladis a.
se­bis procesi.
asortQment-i [fr. assortiment]
3. (lingv.) erTi bgeris sruli
– sxvadasxva saqoneli (na­
an nawilobrivi damsgavseba
war­mi).
 -56-
asp

 mdidari a. avtomobilis a. ganizaciisa (qveyana, ro­me­

Aspeqt-i [laT. aspectus Se­xe­ lime qveynis or­ ga­
ni­
zacia).
du­leba, saxe] – 1. (wign.). aspQrant-i [laT. aspi­rans (as­pi­
aseTi an iseTi Sesruleba, rantis) vinc eswraf­vis rasme]
Tvalsazrisi, romliTac – piri, romelic samecniero
ga­nixilaven sagnebs, mov­ – kvleviTi an pedagogiur
lenebs da sxv. moR­vaweobisaTvis emzadeba
 sakiTxis ganxilva sxva­ (umaRles saswavlebelSi
dasxva a.-iT. an samecniero – kvleviT
2. (gramat.) zmnis kategoria; dawesebulebaSi).
aCvenebs dasrulebulia Tu ¥ saaspiranto.
ara moqmedeba.(qarT. sinon.  s. gamocdebi.
saxe). aspirAntura [germ. aspirantus
 sruli a., usrulo a. – laT.] – aspirantebis
 aspekti Scd. momzadebis sistema.
asociAcia [laT. assotiotio vu­  daswrebuli a.
erTeb, SeerTeba] – 1. ada­ aspirAcia [laT. aspiratio amo­
mianTa an organizaciaTa sunTqva] – (medic.). raime da­
ga­er­Tianeba, kavSiri, amxa­
na­ avadebis Sedegad sxeulis
goba. RruSi dagrovebuli si­
 mecnier muSakTa a. Txis an haeris amosrutva
2. risame jgufi, SenaerTi. (SpriciT an ufro rTuli
 molekulaTa a: xelsawyoTi).
3. (fsiq.). iseTi kavSiri, war­
modgenaTa Soris, rodesac Astarte [berZ. Astartç – Zv. ebr.]
erTs meoris gamowveva Se­ – sirielTa da finikielTa
uZlia. mTavari qalRmerTi, mi­
 a. msgavsebis mixedviT. wis, nayofierebisa da siy­
¥ asociaciuri. varulis mfarveli, as­
 a. kavSiri. tartis kultma gavlena
asocirEbuli [germ. assozie­ mo­axdina saberZneTis kul­
ren asociaciis wevrad gax­ tze – afroditisa.
doma]: asocirebuli wevri asteroQdeb-i [berZ. astēr
– arasruluflebiani wev­ri var­skvlavi da eidos saxe]
raime saerTaSoriso or­ – (astr.). mcire planetebi,
romlebic brunaven mzis
 -57-
asf

garSemo, umTavresad marsi­ Tob­ Ta zusti mdebareobis

sa da iupiteris orbitebs gansazRvra, drois gazomva
So­ ris. da sxv.).
Astra [berZ. astro varskvlavi] astrOnavt-i _ igivea, rac
– balaxovani dekoratiuli kosmonavti.
mcenare; aqvs iisferi, wi­  amerikeli a.-ebi.
Teli da TeTri usuno yva­ astronAvtika [berZ. astron
vili. varskvlavebi da nautikē
astrAlur-i [laT. astralis] zRvaosnoba] _ igivea, rac
– varskvlaviseburi: var­s­ kosmonavtika.
kvlavisa: cis sxeulebTan, astronOmia [berZ. astronomia
mnaTobebTan mistikurad – astron varskvlavi da no­mos
da­ kavSirebuli. kanoni] – mecniereba, ro­
astro... [berZ. astron varskvlavi] melic swavlobs cis sxe­
– rTul sityvebSi aR­niS­ ulebs, maT agebulebas, war­
navs `varskvlavuri, var­s­ moSobas,moZraobis kano­ nebs
kvlavisa~, romelic da­kav­ da sxv.
Sirebulia var­ skv­la­vebTan. ¥ astronomiuli.
 astronomia.  a. dakvirveba, a. weli.
astrolOgia [germ. ast­ astronomQuli ricxvebi
ro­lo­gia] – mecniereba, ro­ _ iTqmis Zalian did, mra­
me­lic cdilobs iwi­nas­ valniSna ricxvebze.
war­metyvelos ada­ mianis astrofQzika – fizikis na­
mo­ mavali var­ sk­vlavTa gan­ wili, romelic Seiswavlis
lagebis mi­ xed­viT (qarT. cis sxeulebs fizikur Tvi­
sinon. var­s­k­v­ lav­T­m­cod­ne­ sebebs da qimiur Se­ mad­ gen­
o­ba). lobas.
¥ astrologiuri. ¥ astrofizikuri.
 a. prognozi.  abasTumnis a. obser­ va­
to­
astromEtria [berZ. astron ria.
varskvlavi da metreô vzomav] asfQqsia [berZ. asphyxia, uar­
– astronomiis erT – erTi yofiTi nawili da sphzô
mTavari nawili; moZRvreba vZger] – (medic.). su­ lis
astronomiul gazomvaTa xuT­ va (Jangbadis nak­le­ bo­
me­To­ debis Sesaxeb (cis mna­ bis gamo).
 -58-
ata

atAvizm-i [< laT. atavus pa­  ateliisa Scd.

pis, papis mama, Soreuli atEstat-i [laT. attestos va­
wi­napari] – 1. (biol.). co­ mow­ meb, vamtkiceb] – 1.
cxal organizmSi iseTi ofi­ cialuri sabuTi sas­
niS­nis gamovlena, rac da­ wav­leblis damTavrebis Se­
maxasiaTebelia misi So­ saxeb.
reuli winaprebisaTvis. simwifis atestati – sabWoTa
2. (gadat.). saerTod risame kavSirSi ase ewodeboda sa­
gadmonaSTi. Sualo ganaTlebis ates­
AtaSe [fr. attaché] – 1. di p­lo­ tats 1962 - 1994 wlebSi.
matiur warmo­ mad­gen­leb­Tan 2. mowmoba samecniero an ra­
myofi Ta­nam­de­bobis piri, ime specialuri wodebis
ro­ melic ra­ime dargis spe­ mi­niWebis Sesaxeb.
cialist-konsultantia.  profesoris a.
 samxedro a. 3. sabuTi, romlis mixedviTac
2. dabali di plomatiuri samxedro mosamsaxuris
ran­ gi sagareo saqmeTa sa­ xel­ f asis garkveul nawils
mi­nistros uwyebaSi. iRebs misi ojaxis romelime
¥ ataSesi. wevri.
 ataSisa Scd. atestAcia [laT. attestatio mow­
AtaSe–kEis-i [ingl. atta­ché- moba] – visime saqmiani kva­
case fr.] _ pa­ ta­ra brtye­ lifikaciis, codnis donis
li Cemodani do­ku­men­ te­bis gansaZRvra.
gadasatanad; e. w. `di p­  dawesebulebis TanamS­ro­
melTa a.
lomati~.
¥ saatestacio.
atElie [fr. atelier] – 1. mxat­  s. komisia.
vris an moqandakis sa­
Atlant-i [berZ. atlas (Attlantis)]
xelosno.
– Zv. berZ. miTis mixedviT,
2. specialurad mowyobili
titani, romelsac zRvis
sadgomi foto-, kino- an te­
legadaRebisaTvis. brZa­ nebiT mxrebze ekida
 satelevizio a. cis TaRi (kamara).
modebis atelie – sam­ker­ Atlas-i – 1. geografiuli
va­lo. ru­kebis krebuli.
¥ ateliesi.  saqarTvelos a., msofli­
 -59-
aud

os a. ganuyofel nawilakad (aqe­

2. tabulebis, naxazebis, na­ xa­ dan saxelwodeba).
tebis da misT. krebuli.  niSandebuli a. – ebi.
 anatomiuri a. ¥ atomuri (qarT. sinon.
[miTologiuri atlantis – birTvuli).
berZ. Atlas (naT. Atlantis) – sa­  a. yinulmWreli, a. iara­ Ri.
xelis mixedviT, romelic atraqcQon-i [fr. attraction]
gamosaxuli iyo pirvel am­ – 1. efeqturi sacurao an
gvar krebulze]. sa­estrado nomeri.
atmOsfero [laT. atmos. ana­ 2. saxalxo seirnobis ad­ gi­
orTqli da sphaira sfero,bir­ lebSi (parkebSi) mowyobili
Tvi] – 1. dedamiwis an sxva gasarTobi: karuseli, sa­ qa­
ci­uri sxeulis (planetis) nela, tiri da misT.
airisebri garsi. atrQbut-i [laT. attributum
 a.-s zeda fenebi. Tvi­seba, kuTvnileba] – 1.
2. gadat. (wign.). garemo pi­ (filos.) sagnis an movlenis
robebi; garemocva ZiriTadi arsebiTi Tvi­
 megobruli a. seba.
3. airisebri sxeulebis wne­ 2. (wign.). risame damaxa­si­ a­
Te­
vis sazomi erTeuli. be­
li niSani.
¥ atmosferuli. (mniSv. 1, audiEncia [laT. audientia mos­
3-isaTvis). mena] – oficialuri miReba
 a. naleqebi, a. wneva. saxelmwifos maRali Ta­
 atmosfera Scd.
nam­debobis piris mier.
Atol-i [ingl. atoll < ma­ldi­  elCis a. prezidentTan.
uridan atolu] – rgo­
vi­ li­  audencia Scd.
seburi marjnis kunZuli audiovizuAlur-i [laT.
(rom­lis SuaSic moqceulia audire smena da vi­su­alis
la­gu­na). mxedvelobiT] – mxed­ve­ lo­
Atom-i [berZ. atomos ga­nu­yo­ bi­sa da smenis erTdroul
fe­li] – qimiuri elementis aRqmaze dafuZnebuli.
umciresi nawilaki,romelic  enebis Seswavlis a. v. –ri
Sedgeba atomgulisa da meTodi.
eleq­tronebisagan; me-20 aUdit-i [ingl. audit] – or­
s.mde miaCndaT nivTierebis ganizaciis, firmis da­ we­
 -60-
aud

sebulebis finansuri moR­ gamarjvebis Sansi ara

vaweobis forma. aqvs.
auditOria [laT. auditorium] auqcQon-i [germ. auktion < laT.
– 1. didi oTaxi an darbazi, auctio (laT. auctionis) zrda;]
sadac kiTxuloben leqsebs, – sajaro vaWrobiT, vaWroba,
moxsenebebs da misT. raime qonebis, nivTebis ga­
 universitetis a. – ebi. a. yidva, rodesac es qoneba
N 100. (niv­Ti) rCeba yvelaze met
2. leqciis, moxsenebis msme­ sa­fasuris gadamxdels.
nelTa erToblioba.  wignebis a., cxenebis a.,
 mravalricxovani a. avtomobilebis a.
Aul-i [Turq. aui] – CrdiloeT ¥ auqcionisti, saauqciono.
kavkasiis mTielebis (ag­ reT­  s. vaWroba, s. darbazi, s.
ve Sua aziis zogi xalxis) moedani.
sofeli. Afera [fr. affaire] – saxifaTo,
Aura [berZ. aura niavis qrola] bneli ram wamowyebiT fu­
– 1. (medic.). epilefsiis an lis mogebis mizniT; fulis
isteriis dros – simptomebi, Sovna motyuebiT (sinon.
romlebic win uswrebs da­ yalTabandoba, TaRliToba).
avadebis Secvlas: xSirad ¥ aferisa.
gamoxatulia niavis qrolis  aferasi, afiora Scd.
SegrZnebiT. afErist-i – piri, romelic
2. adamianis sulis ga­mov­ afe­ras sCadis (TaRliTobs);
lineba, xiluli SeiZleba TaRliTi.
iyos Saravandedis saxiT. Afeqt-i [laT. affecfus su­
autOdafe [port. auto da fe li­ eri mRelvareba, vne­ba]
sarwmunoebis aqti] _ ere­ – Zlieri gancdis (gan­
tikosTa da maT Txzu­lebaTa ris­ xebis, aRtacebis, sa­ so­
saWiro dawva inkviziciis warkveTilebis) ga­mov­ lena.
ganaCenis mixedviT. Afiqs-i [laT. affixus mi­mag­re­
autsaQder-i [inl. autsider] – 1. bu­li] – (lingv.) sityvis
(sp.). raime SejibrebaSi erT- na­
wili, romelsac aqvs
erTi bolo adgilze myofi gra­ matikuli (da ara sag­
gundi an sportsmeni. nobrivi) mniSvneloba. mag.
2. doRSi: cxeni, romelsac sityvaSi – a-Sen-eb-s – a-,
 -61-
aqs

-eb- da -s afiqsebia. naxevrad Zvirfasi qva, kvar­

AfiSa [fr. afficke gancxadeba] – cis nairsaxeoba; ayiyi.
msxvili asoebiT dawerili aqEront-i [berZ. Acheron (ache­
an dabeWdili gancxadeba rontos)] – berZnul mi­To­
warmodgenis, koncertis, logiaSi: mdinare miwisqveSa
leq­ ciisa da misT. Sesaxaeb: samefoSi.
gamoakraven xolme xalxis aqsElband-i [germ. Achselband]
TavSeyris adgilebSi. – zogi qveynis armiaSi: ge­
afiSQreba [fr. afficta] – nerlis, Stabis oficris,
sajarod, saqveynod gatana, adi­utantis, saparado for­
farTod gaxmaureba risame. mis (mundiris) nawili _
afOnia [berZ. aphônia simunje] bunikebiani wnuli samxre
– xmis dakargva saxmo si­ zonari oqromkedisa an
mebis an nervuli sistemis sir­ misa.
daavadebis Sedegad.  aqselbanti Scd.
afOrizm-i [berZ. aphorismon aqselerAtor-i [< laT. ac­
gamonaTqvami, gansazRvra] – ce­lero avaCqareb] da aq­
ce­le­
daxvewili, lakoniuri ga­ rA­tor-i 1. mowyobiloba,
moTqma, romelic Seicavs romelic awesrigebs saw­
mniSvnelovan azrs, sibr­ va­vi narevis miwodeba kar­
Znes. buratoridan Sigawvis Zra­
 rusTvelis a.-ebi. vas cilindrebSi brunvaTa
¥ aforizmuli. raodenobis Sesacvlelad.
 a. stili. 2. pedali, romelic amoqme­
afrOdite [berZ. Aphroditē] debs am mowyobiloba.
– berZnul miTologiaSi: aqselerAcia da aq­ce­le­
siy­varulsa da silamazis rA­cia [laT. acceleratio]
RmerTi, romelic daibada – bavSvTa, mozardTa sqe­
zRvis qafidan. sob­rivi momwifebis da si­
aTetErSok-i [ind. attershock] – maR­ lis momatebis (agreTve
Zlieri miwisZvris momdevno go­nebrivi ganviTarebis) aC­
susti biZgi mTavari keris qareba; aCqarebuli zrda –
maxloblad. ganviTareba.
Aqat-i [berZ. achatçs] – minerali, aqsesUar-i [fr. accessoire] da
 -62-
aqs

mr. aqsesuarebi – 1. (Teatr.).  samoqalaqo mdgomare­ o­

bis
wvrilwvrili sasceno niv­ a.
Tebi. 3. Teatraluri warmodgenis
2. gadat. (wign.) meore­xa­ ris­ nawili.
xovani, damatebiTi ram, rac  mesame a.
axlavs mTavris ZiriTads. 4. sazeimo kreba saswavlo
3. risame kuTvnileba. da­wesebulebaSi.
aqsQoma [berZ. axiôma sa­yo­ ¥ saaqto (mniSvn. 2, 3-isaT­
velTaod miRebuli, mniS­ vis).
vnelovani, pativiscemis  s. furceli.
Rir­si, ueWvo, udavo] – 1. saaqto darbazi – sxdomaTa
ama Tu im mecnierebaSi darbazi.
amo­savlad miRebuli de­ ... aqtiani (mniSvn. 3-isaTvis).
 erTaqtiani baleti, oraq­
bu­
leba. romelic TviTon
tiani warmodgena.
ar aris damtkicebuli,
ram aucilebelia sxva Aqtiv-i [laT. activus moqmedi]
mag­
debulebis dasam­t­ki­ceb­ – 1. raime organizaciis,
lad. koleqtivis yvelaze mo­
 geometriuli a. wi­nave, iniciativiani da
2. gadat. (wign.). TavisTavad moqmedi nawili.
cxadi WeSmariteba; debu­ 2. (buxhalt.). warmoebis ba­
leba, romelic ar saWiro­ lansis nawili, romelSic
ebs damtkicebas. Sedis yvela saxis ma­te­
¥ aqsiomuri. rialuri faseuloba (fu­
 a. WeSmariteba. li, saqoneli da sxv.) da
 aqsiomaturi Scd. moTxovnebi sapirisp. pa­
sivi).
aqsonomEtria [berZ. axôn
3. (gram.) zmnis moqmedebiTi
Rer­Zi da metreô vzomav] –
gva­ri.
naxazze sagnis gamosaxvis
¥ aqtiuri – energiuli, da­
wesi. u­cxromeli (sapirisp. pa­ si­
Aqt-i [laT. actus] – 1. raime uri).
cal­keuli moqmedeba.  a. adamiani, a. mona­wi­ le­
 keTili nebis a. o­ba.
2. risme damadasturebeli aqtuAlur-i [laT. actualis] –
oficialuri sabuTi. didad mniSvnelovani Ta­
 -63-
act

na­medrove moTxovnilebaTa mox­marebis sagnebze, ro­

Sesabamisi; saWirboroto. goricaa Cai, Saqari, Tambaqo
Aqcent-i [laT. accentus] – 1. da sxv.
Ta­viseburi warmoTqma, rac aqciOner-i [fr. actionnaire] –
Se­iZleba axasiaTebdes ara­ aqciebis (ix. aqcia 1) mflo­
mSobliur enaze mo­la­pa­ ra­ beli, saaqcio wa­ mowyebis
kes. monawile.
2. (lingv.) xmis aweva sityvis  saaqcio.
romelime marcvalze; max­  saaqcionero Scd.
vili. ARap-i [berZ. agapamo - didi
3. (gadat.). xazgasma (mxatvrul pativiT miReba an gacileba]
nawarmoebebSi, statiaSi, – mosaxsenebeli, qristes
sity­vaSi da a. S.). uka­naskneli serobis mosa­
4. (mus.) calke bgeris (rit­ go­nebeli saRamo. wirvis
muli gagrZeleba, tembris
dros mRvdeli ixsenebs
Secvala da sxva); ritmuli
gan­svenebulebs, romlebic
maxvili.
rveulSi uweria. CvenSi ga­
Aqcia1 [fr. action] – farani qa­ igivebulia qelexTan.
Raldi, rolic mis mflo­
ASuR-i [Turq. āsik. arab. āsiq
bels aZlevs saaqcio
mij­nuri] – upiratesad mus­
sa­zogadoebis kapitals mo­
limanur qveynebSi: mgosani,
ge­bidan garkveul nawilis
romelic ukravs Tars, sazs
(wi­lis, dividendis) miRebis
an qamanCas an sxva sakravs
uflebas.
da zed amRerebs sakuTar
¥ saaqcio.
 s. kapitali, s. sazogadoeba, leqsebs.
s. kompania. aSqEnaz-i [ebr. atkenazi] – ev­
Aqcia2 [laT. actio moqmedeba] ropeli ebraelebi.
– (wign.) raime miznis mi­ acEton-i [laT. acetum Zmari]
saR­wevad wamowyebuli moq­ – organuli naerTi, ufero
medeba. siTxe; didi gamoyeneba aqvs
 di plomatiuri a., po­li­ ti­ teqnikaSi.
kuri a. actEkeb-i – meqsikis indielebi,
Aqciz-i [fr. accise] – ara­pir­ romlebmac Seqmnes didad
da­piri gadasaxadi far­To ganviTarebuli kultura,
 -64-
axu

ieroglifuri damwerloba;  s. ganyofileba (sadgurSi),

me-18 s.-Si a.-ebis saxelmwifo s. vagoni.
dai pyres espanelebma. bAget-i [fr. baguette] _ mxat­
axUnd-i [spars. âchûnd mas­wav­ v­rulad gaformebuli (Se­
le­ beli] – mahmadianebSi: Rebili, mooqrovili) xis
sju­lis mcodne. Tamasa CarCoebisTvis (su­
ra­Tebisa, portretebisa) da
karnizebisaTvis (lav­ gar­
dani). bageti agreTve ga­
b moiyeneba binis Werisa da
kedlebis mosaxatavad.
bAal-i [berZ. baal < Zv. ebr.] badmQnton-i [ingl. badminton
_ Zveli semitebis (fi­ni­ki­ < inglisis erT-erTi qa­la­
elebis, ebraelebisa da sxv.) qis saxelidan] _ Cog­
burTis
nayofierebis war­marTuli msgavsi TamaSi; maRla gaWi­
RvTaeba. muli badis Tavze CogniT
babQlonis gOdoli _ iT­q­mis (raketiT) isvrian korpis
areul-dareulobaze, SfoT­ an plastmasis Zabrisebur
ze, aurzaurze [bibliuri burTs _ volans.
gad­mocemiT msoflio war­  badmingtoni Scd.
R­vnis Semdeg adamianebi bAza [fr. base < berZn. basis
cdi­lobdnen aeSenebinaT sa­fuZveli] _ 1. (wign.) sa­
ba­bilonis caTambjeni koS­ fuZveli, sayrdeni risame.
ki. amiT ganrisxebulma  materialuri b., socialu­
Rmer­ Tma auria maTi enebi, ri b.
ami­tom erTmaneTisa aRar 2. Tavmosayreli an da­say­
es­modaT-ra da gaifantnen rdeni punqti raime moq­me­
mTe­li dedamiwis zurgze] debisaTvis.
 turistul-saeqskursio b.
bAgaJ-i [fr. bagage] _ mgzav­
3. mTavari sawyobi.
ris bargi, SefuTuli niv­
sasursaTo b., samSeneb­ lo
Te­ bi matarebliT, gemiT,
masaslebis b.
TviT­mfrinaviT da misT.
4. risame arsebobisaTvis sa­
gadasatanad.
Wiro materialur-teqnikur
¥ sabagaJo.
faseulobaTa, pirobaTa er­
 -65-
bai

Tob­ lioba. ¥ bazilikisa.

 nedleulis b. msubuqi  bazilikasi Scd.
mrew­velobisaTvis, me­sa­qon­ bAzis-i [berZ. basis safuZveli]
leobis sakvebi b. _ 1. fundamenti, risame sa­
5. qveynis SeiaraRebuli Za­ fuZveli.
lebis sayrdeni punqti Tavis  b. reformebisaTvis.
an sxvis teritoriaze. 2. sazogadoebis ekono­mi­
 saaviacio b., samxedro- ku­ri wyobileba, sawar­moo
saz­Rvao b. ur­TierTobaTa erTob­li­
6. manZili avtomobilis Rer­ o­ba; yovel baziss aqvs
Zebs (xidebs) Soris. Ta­visi Sesaferisi zed­
 avtomobil `kolxidis~ b. na­Seni (politikuri, re­
7. monacemebis baza _ mo­ na­ li­ giuri, filosofiuri
cemebis erToblioba, rom­ Se­xedulebani da ma­ Ti Se­
lebic gankuTvnilia Se­ sa­bamisi dawesebu­ le­bani).
naxvis, dagrovebisa da baTQskafi [berZ. bathos siRrme
damuSavebisaTvis kom­ pi­u­te­ da skaphos gemi] _ zRvis siR­
ris meSveobiT. rmis gamosakvlevi aparati
¥ sabazo (mniSv. 1, 2, (Wurvi).
3-isaTvis).  batiskafi Scd.
 s. sawyobi.
baiAder-i [fr. bayadére <
bAzalt-i [laT. bazaltes] _ port.] _ indoeTSi: sa­kul­
vul­kanuri warmoSobis qa­
to taZris mocekvave qa­
ni, Cveulebriv, Savi feris;
li, agreTve moxetiale mo­
iyeneben samSeneblo saq­
cekvave qali.
me­
Si, keramikul da minis  baiaderisa
mrew­velobaSi.  baiaderasi Scd.
bazQlik-a [laT. basilica < baQdar-i [< rus. Байдарка] _
berZn. basilikê mefis sax­ viwro da msubuqi sportuli
li] _ wagrZelebuli, swor­ erT- an oradgiliani navi;
kuTxa, ugumbaTo ta­ Za­ri, gav­ mar­Taven orlapotiani niC­
r­celebuli iyo gvi­andel biT.
an­tikur xanaSi da Sua sa­  baidarisa.
ukuneebSi.  baidarka, baidarasi Scd.
 urbnisis b.  baiaderi sxvaa (ix.).
 -66-
bai

baQram-i [Turq. bayram dRe­sas­ bakAlea [rus. Бакалея < arab.

wauli] _ muslimanTa ori bakkãl sunel-sa­ ne­
leb­le­biT
mTavari dResaswaulis sa­ movaWre] _ 1. sa­erTo sa­ xel­
xelwodeba (`didi bairami~ wodeba iseTi sa­sursaTo
da `mcire bairami~). sa­qon­lisa, ro­ goricaa Cai,
bAit-i [ingl. byte] _ infor­ Saqari, yava, fqvi­
li, burRu­
ma­ciis sazomi erTeuli, 8 li, makaronis na­ warmi da
bi­ tis toli. gamoTvliT sxv.
teq­nikaSi manqanuri sity­ 2. maRazia an maRaziis seq­
vis nawili, romelsac kom­ cia, sadac es saqoneli iyi­
pi­uteri amuSavebs rogorc deba.
mTlianobas. ¥ sabakaleo.
bAix-i [Cin.] _ baixis Cai _  s. saqoneli, s. ganyofileba
fxvi­eri Cai (dawnexili Ca­ (maRaziaSi).
isgan, fila Caisagan gan­  Zvel qarTulSi ixmareboda:
sabaylo; bayali _ aseTi
sxvavebiT)
saqonliT movaWre.
 baixao, baixaos Cai Scd.
¥ bakaleisa.
bAk-i [fr. bac < holand. bak  bakaleasi, bakaleia, sa­
gobi, varcli] _ 1. liTonis bakaleio Scd.
saTavsi siTxis Sesanaxad
bAkara [fr. baccarat < geogr.
(si­non. avzi). 2. WurWeli,
sax.] _ saukeTeso xarisxis
ro­melic gamoiyeneba gem­
broli.
ze sakvebis (saWmlis) dasa­
rigeblad.
bakEnbard-i [germ. Backenbart]
 wylis b., benzinis b. _ loyebze datovebuli da
nikapze gamoparsuli wve­ ri.
bakAlavr-i [laT. baccalav­ ¥ bakenbardebiani.
re­us] _ 1. dasavleTi ev­  b. kaci.
ro­ pis bevr qveyanaSi
bakqanAlia [laT. bacchanalia
udab­le­si samecniero aka­
< Bacchus baxusi] _ 1. Zvel
de­ mi­uri xarisxi. 2. umaR­
saberZneTsa da romSi: Rvi­
les saswavlebelSi: or­
nisa da lxinis RmerTis
sa­fe­ xuriani swavlebis
dRe­sas­wauli. 2. (gadat.)
pir­ve­li safexuris kur­s­
Tav­aS­vebuli drostareba,
dam­ Tav­
rebuli.
or­gia.
 -67-
bal

bAl-i1 [fr. balle burTi] _ bu­ 2. (mus.) vokaluri an in­ s­

nebis raime movlenis (qaris, trumentuli nawarmoebi
zRvis Relvis, miwisZvris...) Txro­ b iTi xasiaTisa.
Zalis sazomi erTeuli. bAlans-i [fr. balance] _ Se­mo­
 Relva rva b.-s aRwevda. saval-gasavlis Sefar­ de­bi­
¥ ... baliani. Ti nusxa.
 oTx b. miwisZvra.  wliuri b., pasiuri b., aq­
bal-i2 [fr. ball] _ didi sa­ tiuri b., b.-is Sedgena.
cek­vao saRamo (sinon. mej­ ¥ sabalanso.
lisi).  s. angariSi, s. aRricxva.
¥ sabalo. balansQreba [fr. balancer] _
 s. cekvebi, s. kaba. wonasworobis dacva.
balAgan-i [rus. Балаган <  Tokze b.
spars. balaxani _ aivani] _ balAnsir-i [germ. balancier
1. saxeldaxelo, droebiTi (slan­ge) < fr. balancier mxa­
nageboba Teatraluri da ru­li, uReli] _ 1. mTavari
sa­cirko sanaxaobisaTvis; re­gulatori (mrgvali sa­
TviT aseTi sanaxaoba, aseT pirwonis saxiT) jibis da
na­ge­bobaSi gamarTuli zRvis saaTebSi, qanqaris
(icod­nen Zvelad bazrobeb­ Sem­cvleli.
ze, saxalxo seirnobaze) 2. mxruli, uReli, ormxri­
2. gadat. (saub.) uxamsi sa­ vi berketi manqanebSi, rome­
naxaoba lic rgolebs gadascems
¥ balaganisa. uku­qceviT moZraobas; gamo­
 balagnisa, balagnuri, i­yeneba sasworebSi, sazom
Scd. xelsawyoebSi da misT.
bAlada [fr. ballade] _ 1. mcire bAlast-i [ingl. ballast] _ 1.
zomis satrfialo leqsi tvirTi aerostatis haerSi
zRapruli, legendaruli an asvlis mosawesrigeblad
istoriuli Sinaarsisa. an gemis wonasworobis gan­
 qarTuli-xalxuri b. `moyme samtkiceblad (qarT. sinon.
da vefxvi~, fr. Sileris b.- simZime).
ebi.  b.-is gadayra.
¥ baladisa. 2. rkinigzis vakisze day­ ri­
 baladasi Scd. li xvinWa da RorRi Spa­
 -68-
bal

le­bisaTvis mdgradobis mi­ is­teri Scd.

sacemad. bAlzam-i [berZn. balsamor] _
3. gadat. (wign.) zedmeti, zogi mcenaris sqeli wveni,
usar­geblo ram. romelic Seicavs sxvadasxva
baldAxin-i [it. baldacchino fissa da eTerovan zeTebs;
far­da, karavi, farduli] _ iyeneben medicinasa da teq­
(moZv.) 1. mdidrulad mor­ nikaSi.
Tul-mokazmuli Cardaxi dabalzAmeba _ (gvamis) gaJ­
sve­tebze. Ren­Ta iseTi nivTierebebiT,
2. micvalebulis gasas­ve­ne­ romlebic icaven gaxrw­ni­
beli Cardaxiani etli (si­ sagan [sinon. (Zv.) Semurva]
non. katafalki). bAlista [laT. ballista < berZn.
balErina [it. ballerina] _ ba­ ballô gadavisvri] _ Zvelad:
letis msaxiobi mocekvave lodsatyorcni manqana; iye­
qali. nebdnen cixe-simagris ked­
¥ balerinisa. lebis dasangrevad.
 balerinasi Scd. balQstika [germ. ballistik <
bAlet-i [fr. ballet, it. balleto] berZn. ballô gadavisvri] _
_ 1. saTeatro cekvis xe­ 1. mecniereba, romelic Se­
lov­neba. iswavlis gasrolili sa­
 qarTuli b.; b.-is os­ta­ ar­tilerio Wurvis, tyviis,
tebi. naRmisa da misT. moZraobis
2. cekviTa da mimikiT gad­ kanonebs.
mocemuli Teatraluri war­ 2. Teoriuli meqanikis dar­
modgena, romelsac axlavs gi, romelic swavlobs ho­
musika. rizontis mimarT garkveuli
 adanis b. `Jizeli~ ku­TxiT gasrolili mZi­ me
¥ sabaleto. sxeulis moZraobis ka­ no­
 s. musika, s. cekva, s. qve­ nebs.
da­tani. ¥ balistikuri.
baletmaQster-i [germ. ballet­  b. traeqtoria.
meister] _ baletis dam­dgme­  balistiuri Scd.
li reJisori, qo­ reografi. balistQkuri rAketa _
¥ baletmaisterisa. ra­keta, romelic fre­na­ Si
 baletmaistrisa, baletme­ Zravis muSaobis dam­ Tav­
 -69-
ban

rebis Semdeg ecema Ta­ vi­ ¥ balustradisa.

suf­lad vardnili sxe­ u­lis  baliustrada, balustra­
traeqtoriiT. dasi Scd.
bAlkon-i [fr. balcon] _ ma­yu­ bAmbuk-i [fr. bambou < malaiuri
rebelTa adgilebi Teatris bambu] _ tropikuli da sub­
Sua da zeda iarusebze tropikuli mcenare; aqvs
(Zve­lad sul zeda iarusis da­muxluli magari Rru
bal­kons, sadac iaffasiani Re­ro.
adgilebi iyo, qandara ewo­  b.-is joxi, b.-is skami.
deboda). bAmper-i [ingl. bumper Zlieri
 mesame iarusis b., b.‑is pir­ dartyma] _ avtomobilis
veli rigi, b.-is bi­le­Ti. mo­wyobiloba (nawili), ro­
 aivani Scd. melic amcirebs avariuli
bal-maskArad-i _ bali2 da dar­ tymis (dajaxebis Za­
las.
mas­karadi. banAluri [<fr. banal] _ si­ax­
balneolOgia [laT. balneum les, originalurobas mok­
abano da berZn. logos moZ­ lebuli.
R­vreba] _ medicinis dargi,  b. msjeloba, b. xumroba.
ro­melic Seiswavlis mi­ ne­ bAnan-i [esp. banano] _ 1. tro­
raluri wylebisa da ta­ pikuli balaxovani mce­ na­
re;
laxis samkurnalo ga­ mo­ aqvs msxvili, mogrZo foT­
yenebis meTodebs. lebi da mogrZo fqvilovani
¥ balneologiuri, sabal­ ne­ tkbili nayofi.
ologio. 2. erT-erTi jiSis vaSli.
 b. (s.) kurorti. banderQlia [esp. banderrila]
bAlon-i [fr. ballon Rru sfero] _ bafTebiT Semkuli pa­ta­
_ miwis, liTonis, rezinis ra Subi, romelsac iye­ne­ben
an sxv. masalis daxuruli xa­rebis brZolaSi (ko­ ri­da­
WurWeli siTxeebisa da Si).
aire­bisaTvis. banderilQero [esp. banderil­
 Jangbadis b., gogirdmJa­vas le­ro] _ espaneTSi xarebTan
b.
qve­iTad mebrZoli, ro­me­
balUstrada [fr. balustrada < lic SeiaraRebulia bande­
it.] _ rikulebiani mo­a­ji­ri. ri­liiT.
 terasis b., kibis b.
 -70-
ban

bandErol-i [fr. banderolle] _ bAnko [it. banco banki] _ fa­

1. safosto gzavnilze Se­ si an kursi, romlis mi­
mokruli qaRaldi, romel­ xed­viTac banki awarmoebs
sac aweria misamarTi; am fa­siani qaRaldebis yidva-
wesiT SefuTuli gzav­ni­ ga­yidvas.
li. bAnkrot-i [fr. banqueroutier,
 wignis gagzavna b.-iT. germ. Bankerott < it. bancerotte
2. qaRaldis len­ ti, Se­mok­ gatexili banki] _ 1. valis
ruli savaW­ ro sa­qo­nelze gadaxdis unarmoklebu­ li,
(xelux­leb­ lo­bis niSnad). valauvali, gakotrebu­ li
bAnk-i [fr. banque] _ 1. msxvili piri, warmoeba-dawesebule­
sakredito dawesebuleba. ba an banki.
 saxelmwifo b., komerciuli 2. gadat. is, vinc sruli
b., Semnaxveli b. marcxi ganicada, aRmoCnda
2. gadat. sxvadasxva daculi, uunaro.
Senaxuli informaciis er­  zneobrivi b.
Tob­ lioba. baObab-i [eTiop.] _ giganturi
 kompiuteruli monacemebis xe _ `maimunis xe~; isxams
b. kitris msgavs did na­yofs;
¥ sabanko (mniSv. 1-saTvis). xarobs tropikul af­
 s. saqme, s. bileTi, s. ope­ rikaSi.
raciebi.
bAptizm-i [berZn. baptizô vnaT­
bAnket-i [fr. banquet] _ sazeimo lav] _ protestantuli
wveuleba,romelic imarTe­ ba qris­ tianuli mimdinareoba;
vi­sime pativsacemad an raime warmoiSva XVII saukuneSi.
movlenis aRsaniSnavad. gav­rcelebulia ZiriTadad
¥ sabanketo.
aSS-Si; uaryofs bevr sa­
 s. darbazi.
ek­lesio wess; miaCnia, rom
bAnkir-i [germ. Bankier < fr. mxolod mozrdili ada­mi­ a­
banquier] _ bankis patroni nebis monaTvlaa da­ saS­
vebi.
an msxvili aqcioneri.
bAptist-i _ baptizmis mim­de­
bAnknot-i [ingl. bank-note] _ vari.
sabanko bileTi, romelic
bAr-i1 [ingl. bar] _ patara kafe,
oq­ros monetis magivrobas
sadac, Cveulebriv, dgomela
eweva.
 -71-
bar

Seeqcevian saWmels da sas­ zomi (daaxloebiT 115,5-dan

mels, ZiriTadad al­ko­ 163,5 l-mde).
hols. barelQef-i [fr. bar-reli­
 barmEni. ef dabali reliefi] _
bAr-i2 [berZ. barus simZime] _ at­ skul­ pturuli ga­ mo­
sa­
mosferuli wnevis sazomi xu­leba, romelic od­nav
erTeuli. aris amoburcul brtyel
bArak-i [berZ. baraque] _ dro­ ze­dapirze Tavisi sa­
va­
ebiTi msubuqi sacxov­re­be­ ra­udo moculobis na­xe­
li nageboba. var­ze naklebad (Sdr. ho­
baraJQreba _ TviTmfrinavebis re­liefi).
patrulireba haerSi mtris barQer-i [fr. barriere] _ 1. zRu­
aviaciis Tavdasxmisagan de, dabrkoleba, romelic
obi­eqtebis dasacavad. unda gadalaxon (mag. mor­
barbArizm-i [berZ. barbaros ben­lebma, cxenosnebma da
ucxo] _ ama Tu im bu­ne­ sxv.); (qarT. sinon. Tarji).
bi­saTvis Seuferebeli si­  cxenma b. gadalaxa (daZ­
tyva an gamoTqma, ro­me­lic lia).
Seqmnilia sxva enis nor­ me­ 2. dabali tixari, moajiri.
bis mixedviT; ucxouri eni­ 3. gadat. risame, raime moq­
dan saWiroebis gareSe Se­ medebis Semaferxebeli ga­
mosuli sityva. re­moeba.
barbAros-i [berZ. barbaros] _ barQkada [fr. barricade] _ Tav­
1. ukulturo, veluri ada­ dasacavi Caxergili di­di
miani. 2. (ist.) Zveli ber­ sagnebi (miwiT savse tom­
Znebisa da romaelebis rebi, morebi da sxv.) quCis
sity­vaxmarebaSi: ucxouri brZolebis dros.
(ara­berZeni, araromaeli).  b.-is ageba, b-ze brZola.
¥ barbarosuli.  barikadi Scd.
 b. saqcieli. barQton-i [it. baritono <
bArel-i [ingl. barrel patara berZ. barytonos uxeSxmiani]
kas­ri] _ inglisSi, aSS-Si _ 1. mamakacis xma, saSualo
da zog sxva qveyanaSi: te­ tenorsa da bass Soris. 2.
vadobis da moculobis sa­ aseTi xmis mqone momRerali.
3. saSualo zomis spi­len­
 -72-
bar

Zis Casaberi sakravi; Se­dis bAroko [it. barocco iCxibi,

sasule orkestris Se­mad­ Rvlar­ Wnili < port. baroco
genlobaSi. ara­swori (margalitis
barkArola [< it. barkarola for­ maze)] _ me-16-18 ss.-is
< barka navi] _ 1. venecieli mxatvruli stili ev­ro­
me­
naveebis (gondolierebis) pul xelovnebaSi (gan­sa­
simRera. 2. aseTi simReris kuT­rebiT arqiteqturaSi);
stili instrumentuli an da­maxasiaTebelia gran­ di­
o­
vokaluri nawarmoebi. zuloba, RvlarWniloba, de­
 Caikovskis b. koratiuli wvrilmanebis
¥ barkarolisa. sa­Warbe.
 barkarolasi Scd. ¥ barokuli.
bArkas-i [holand. barkas] _ 1.  b. stili.
didi mravalniCbiani navi. 2. barOmetr-i [berZ. baros sim­
patara damxmare gemi; iyene­ me da metreo vzomav] _
Zi­
ben navsadgurebSi gemebis at­mosferuli wnevis sa­
sa­buqsired, wvrilmani ga­ zo­mi xelsawyo; iyeneben
da­ zidvebisaTvis (qarT. si­ amin­dis cvlilebis prog­
non. karapa). nozisaTvis.
 saxanZro b.  vercxliswylis b.
baro... [berZ. baros simZime da bAron-i [berZ. baron < Zv.
camera oTaxi] _ rTul si­ germ. baro Tavisufali] _
tyvebSi uCvenebs mocemuli dasavleT evropis qveynebSi
sityvebis damokidebulebas Tavadaznauruli tituli,
simZimesTan, wnevasTan. grafze dabali.
 barometri. barOnesa [ingl. baroness <
barokAmera [berZ. baros sim­ fr.] _ baronis coli an qa­
Zi­me da camera oTaxi] _ her­ liS­ vili.
metuli kamera, romelSic ¥baronesisa
qmni­an atmosferoze da­bal baronesasi Scd.
(an maRal) wnevas; iye­neben bArJa [fr. barge] _ satvirTo
saf­reni aparatebis xel­sa­ gemi, romelic buqsiriT
wyo­Ta gamosacdelad, mfri­ moZ­raobs (qarT. sinon. kar­
nave­bi­sa da kosmonavtebis Wapi).
saw­v­rTne­lad da sxv. ¥ barJisa.
 -73-
bat

 barJasi Scd. 2. gadat. burji, dasayrdeni.

bArter-i [ingl. barter gacvla- batAlia [fr. batalle] _ (wign.)
gamocvla, saqonelgacvla] brZola.
_ sagareo vaWrobaSi: ga­wo­ batalQon-i [fr. bataillon] _
nasworebuli vaWroba, rom­ sajaro qveganayofi, ro­
lis drosac valutis ga­ me­lic 3-4 aseulisagan
dax­ da ar aris saWiro da Sed­geba (qarT. sinon. aTa­
Ta­nabrad Sefasebuli sa­ qo­ seuli).
neli icvleba er­ T­ma­neT­Si.  msroleli b., satanko b.
¥ barteruli da sabartero  baTalioni Scd.
 b. (s.) garigeba, saqonlis batAluri [<fr. bataille brZo­
b. (s.) gacvla. la] _ omis, brZolis sce­
bAs-i [it. basso] _ 1. mamakacis nebis amsaxveli.
yvelaze dabali xma; bani,  b. ferwera, b. Janri xe­
dvrini. lov­ nebaSi.
2. aseTi xmis mqone momRerali, batArea [fr. batterie] _ 1. ram­
bani. denime qvemexisagan Semdga­ri
3. dabali registris simebiani saartilerio qvedanayofi
an sasule musikaluri sak­ (Sedis saartilerio di­ vi­
ravi. zionSi).
bastQlia [fr. bastille] _ cixe-  sazenito b., b.-is cecxli.
si­magre da saxelmwifo 2. gamagrebuli adgili, ro­
sap­yrobile parizSi me-14- melic warmoadgens ram­
18 ss; safrangeTis didi denime qvemexis pozicias.
re­voluciis dasawyisSi  sacecxle b.
1789 wlis 14 ivliss aiRes 3. mowyobiloba, romelic
ajanyebulebma; es dRe war­moadgens erTmaneTTan
iTvleba safrangeTis erov­ Se­erTebul ramdenime sav­
nul dResaswaulad. se­biT erTgvar nawils, ele­
bastQon-i [fr. bastion] _ 1. ci­ ments.
xe-simagris galavanis ku­  galvanuri b., orTqliT
TxeebSi datanebuli xuT­ gaTbobis b.
kuTxedis formis nageboba, ¥ batareisa.
saidanac cecxls uSendnen  bataria, batariasi, ba­ta­
Semoseul mters. reia, Scd.
 -74-
bat

batErflai [ingl. butterfly pe­  baqterialuri Scd.

pela] _ sportuli curvis baqteriolOgia [berZ. baq­te­
xerxi; brasis nairsaxeoba. ria baqteria da logos moZ­ R­
batQsfero [berZ. bathos siR­ vreba] _ mecniereba, mik­ ro­
rme da sphaira sfero] _ 1. biologiis nawili, ro­ me­lic
zRvis siRrme; 2. foladis Seiswavlis baq­ te­
ri­ebs.
sfe­ ruli kamera, romliTac ¥ baqteriologiuri.
Cadian zRvaSi siRrmeebis  b. laboratoria.
ga­mosakvlevad.  baqteorologia, baqteoro­
bAton-i [fr. batôn joxi] _ lo­ gi­
uri Scd.
1. grZeli, mrgvali an wag­ baqteriOfag-i [berZ. baqteria
rZelebuli formis puri; baq­teria da plagein, plagos
sa­konditro nawarmi patara mWa­meli, mSTanTqmeli] – vi­
joxis formis. rusi, romelsac SeuZlia
 Sokoladis b., nayinis b. da­Salos da mospos baq­
¥ qarT. batoni sxva war­ mo­ teriebi.
So­ bisaa. igi modis laT. pat­ baqtrQan-i [Turq.] – or­ku­zi­
ronus-idan, rac `mfarvels~ ani aqlemi.
niSnavs. aRsaniSnavia, rom es  baqtrini Scd.
sityva TiTqmis ucvlelad bAcila [laT. bacillum Cxiri] –
aris Semosuli rogorc Cxirisebri baqteria
for­miT, ise SinaarsiT: pat­  tuberkulozis b.
roni. ¥ bacilisa.
bAtut-i da bAtud-i [fr. ba­  bacilasi Scd.
toud] _ horizontalurad bAxus-i [laT. bacchusi < berZ.
ga­Wimuli bade, romelzedac bakchos] – romauli mi­ To­lo­
xto­ mebs asruleben tan­ mo­ giaSi: Rvinis, dros­ tarebis,
var­jiSeebi, akrobatebi da mxiarulebis RmerTi.
sxv. bEg-i [Turq.] – TurqeTSi da aR­
baqtEria [berZ. bakteria Cxi­ri] mo­savleTis zog qveyanaSi:
_ erTujrediani mik­ros­ko­ me­mamule, feodali, batoni
pu­li organizmi, mikrobis (`batonis” mniSvnelobiT
sa­xeoba. ix­mareba saxelis Semdeg)
¥ baqteriuli. igi­vea rac bei.
 b. daavadeba.  daviT-b.
 -75-
bel

bedUin-i [germ. beduine < arab. (tki­ vilebis gasayuCebel

badawin] – momTabare arabi. sa­Sualebad da sxv.); Smaga.
bEze [< fr. belser kocna] – aT­ belEtaJ-i [rus. бельэтаж <
q­
vefili cilisa da Saq­ris­ fr. bel kargi, lamazi da
gan damzadebuli msu­buqi elage sarTuli] – 1. me­ o­re,
namcxvari. saukeTeso sarTuli,ro­ mel­
¥ bezesi. zedac SedarebiT ma­Rali
 bezisa Scd. oTa­ xebi da darbazebia
beQsbol-i [ingl. baseball] – (me-19 s.-Si da me-20 s.-is
bur­Tis sportuli TamaSi dasawyisSi aSenebul calke
Cog­niT cxra-cxra kacisgan saxlebSi, sasaxleebSi).
Sem­dgar or gunds Soris; 2. TeatrSi pirveli iarusi,
ketburTi; bazburTi; gav­r­ amfiTeatrsa da benuars
celebulia aSS-Si da in­g­ Soris.
lis­Si.  b.-is loJa.
beQsik-i [ingl. germ. basic] belEtrist-i – mwerali be­
– programebis erT-erTi let­ ristikuli na­war­ mo­
Zi­riTadi teqnikuri ena ebTa avtori (sinon. pro­ za­
saswavlo miznebisaTvis. ikosi).
bEkar-i [fr. becarre] – (mus) sa­ beletrQstika [< fr. belles-
noto niSani, romelic auq­ letres sityvakazmuli mwer­
mebs wina diezs an be­mols loba] – mxatvrul TxrobiTi
da aRadgens notis pir­van­ literatura (moTxrobebi,
del simaRles. novelebi, romanebi) (sinon.
proza).
bEkon-i [ingl. bacon] – sa­gan­
¥ beletristikuli da (da­
gebod gamoyvanili da­ ma­ri­
saSvebia) beletristu­ li.
lebuli an Sebolili Ro­  b. nawarmoebi.
ris xorci.
belzEbel-i [berZ. beelsebul <
belAdona [< it. belladonna ebr.] – avi suli, eSmaki.
saucxoo dama, mzeTunaxavi]
bElkanto [it. bel canto mSve­ni­e­
– Sxamiani mravalwliani
ri simRera] – (mus.) sim­Re­ris
ba­laxovani mcenare; mis
Ses­rulebis tra­di­ci­u­li
foT­ lebsa da fesvebs far­
ita­liuri ma­ ne­
ra; da­ma­
xa­si­
a­
Tod iyeneben medicinaSi
Tebelia xmis yvela re­ gis­t­
 -76-
bem

ris Ta­vi­su­fa­li flo­ba, bge­ (ix. krekingi) an myari mi­

ris sim­su­bu­qe da si­la­maze. ne­raluri sawvavisagan; ga­
bEmol-i [it. bemolle] _ (mus.) moiyeneba: rogorc sawvavi
1. bgeris naxevartoniani Si­gawvis ZravebisaTvis, ro­
da­dablebis niSani. gorc gamxsneli rezinis
2. notis saxelwodebis Sem­ mrew­ velobaSi, Zvlebisagan
deg niSnavs: naxevartoniT – cximis misaRebad, zeTisa
dabla. ze­Tovani Teslebisagan, me­
 si bemoli dicinaSi da sxv.
bengAluri cEcxli – pi­ro­ bEnzol-i [fr. bensol] – ufero
teq­nikuri narevi, romelic sawvavi siTxe, romelsac
iw­vis kaSkaSa aliT (in­ do­ iRe­ ben qvanaxSiris an nav­
e­
Tis istoriuli olqis – To­bis gamoxdiT; iyeneben
ben­galis saxelis mi­xed­ sa­Rebrebis, feTqebad niv­
viT). TierebaTa da sxv. war­ mo­
 bengaliuri Scd. ebaSi.
benEfis-i [fr. benefice mogeba benUar-i [fr. baignoire] – Te­at­
sargebloba] – warmodgena, rSi: pirveli iarusis lo­
ga­marTuli mis erT-erTi Jebi parteris doneze.
monawile msaxiobis pa­tiv­  b.-is loJa.
sacemad, romlis Semosava­ bErdan-i [< sakuT. sax. ame­ri­
li gadaecema mas (aseT kuli gamomgoneblis gva­
Ro­ nisZiebas zogjer hqvia ri­dan] – Zveleburi er­T­ sa­
SemoqmedebiTi saRamo). teniani SaSxana.
¥ sabenefiso.  berdanka, berdenka, berdana
 s. warmodgena, s. koncerti, Scd.
s. saRamo. bestsEler-i [ingl. bestseller <
bEnzin-i [it. benzina < best saukeTeso da sell gayidva]
laT. benzoe] – (teq.) ufe­ – yvelaze ufro gasavliani
ro, aor­Tqlebadi siTxe, wigni, romelic gamocemu­
ro­melic Sedgeba nax­ lia didi tiraJiT.
Sir­­wyalbadisagan, da­ma­xa­ bEta [berZ. beta] – berZnuli
si­aTebeli suniT, advilad anbanis meore asos saxeli.
aale­badia; benzini miiReba bEta-gamosxQveba – eleq­
nav­Tobis gamoxdis Sedegad
 -77-
bib

tro­nebis nakadi. biATlon-i [laT. bis orjer

bEta-vErsia – kompiuteruli da berZ. athlon asparezoba]
prog­ramis winaswari sa­ _ (sp.) zamTris Tanamedrove
sin­ji versia, romelsac orWidi _ TxilamurebiT
mwar­moebeli SezRuduli rbo­la 20 km-ze SaSxanis
ra­odenobiT yidis masSi mizanSi sroliTurT.
ar­sebuli Secdomebis da biAndria [laT. bis orjer da
saboloo gamarTvis miz­ berZ. othēr (andros) qmari] _
niT. orqmrianoba.
bEton-i [fr. beton < laT. be­ bQblia [berZ. biblia (mr. si­
tumen bitumi] – saSeni ma­ ty­visa da biblion wigni] _
sa­la – wyalSi areuli wigni ZeglTa-Zegli, ro­
ce­mentis, silis, RorRis, me­lic Seicavs ebrauli
xre­Sisa da misT. narevi da qristianuli religiis
ro­ melic gaSrobisTanave safuZvlebs (ebraelTa da
Za­lian myari xdeba. qristianTa saRmrTo wig­
 b.-is qarxana, b.-is file­ nebis krebuli _ Zveli aR­
bi. Tqma da axali aRTqma).
rkinabEtoni – betoni,ro­ ¥ bibliuri, bibliis.
mel­ Sic CarTulia rkinis  bibliasi Scd.
(foladis) armatura. bibliogrAfia [< berZ. bib­
behEmoT-i _ [Zv. ebr. be­hē­moth lion wigni da berZ. grapho
(mr.)] _ didi tanis sqel­ vwer] – 1. mecnieruli sis­
tyaviani ZuZumwovari; bi­ tematizebuli aRnusxva da
nad­robs tropikuli af­ aRwera wignebisa da sxva
ri­kis mtknar wylebSi gamocemebisa.
(sxva­nairad: hi popotami).  `vefxistyaosnis” b.
 begemoti, behemoti Scd. 2. codnis dargi aseTi aR­wer-
bi... [laT. bi... ormagi < bis aRnusxisa Sedgenis xer­ xTa
orjer] _ TavsarTi (win­ da meTodTa Sesaxeb.
sar­Ti), rTul sityvebSi aR­ 3. raime sagnis, sakiTxis Se­
niSnavs `ori nawilisagan saxeb arsebuli li­ te­
ra­
tu­
Sem­dgari~ an `aqvs ori ris sia.
niSani~.  monografias darTuli
 bilingvizmi, binomi. hqonda b.
 -78-
bib

¥ bibliografiuli da sa­  biblioteka, bibliotekuri,

bib­
li­ografio sabiblioteko Scd.
 b. (s) ganyofileba, b. (s.) bigAmia [laT. bis orjer da
saZiebeli. berZ. gamos qorwineba] –
bibliografQuli iS­vi­ or­colianoba an or­ qm­­ri­
A­Toba – iSviaTi wigni, ga­ anoba.
mo­cema (wigni, gamocema, ro­ bQgud-i [fr. bigoudi] – Tmis da­
melic iSviaTobad iqca) saxvevi patara milaki (tya­
bibliOTeka [berZ. biblio­ visa, qsovilisa da sxv.);
the­ke] – 1. dawesebuleba papiloto.
sa­dac Tavs uyrian da bQde [fr. bidet] – qalTa per­so­
ina­xaven wignebs, Jurnal- nalis WurWeli, bakani sxe­
ga­zeTebs sazogadoebrivi ulis zogierTi nawilis
sargeblobisTvis Ca­sabanad.
 sajaro b., erovnuli b., bQdon-i [fr. bidon] – sarqvliani
universitetis b. (qarT. si­ WurWeli cilindrul for­
non. wignTsacavi). misa siTxeebisaTvis.
2. visime kuTvnil wignTa er­  rqis b., nivTis b. (sa­ niv­
Toblioba. Te)
 students mdidari (ri­gi­  bitoni Scd.
ani) b. hqonda. biEnale [< fr. bienale (mdedr.)
3. wignebis seria, ga­er­Ti­ orwliani] – saerTaSoriso
anebuli raime niSnis mi­ gamofena, romelic or we­
xed­viT da gamocemuli er­ li­ wadSi erTxel imarTeba
T­nairad.
 moswavlis b.
bQznes-i [ingl. business saqmiani,
da­saqmebuli] – ekonomikuri
¥ biblioTekuri da sabib­
li­ oTeko. an samrewvelo saqmianoba,
 s. katalogi, s. saqme. ko­mercia, romelic mogebas
iZleva.
biblioTEkari _ biblioTe­
kis (wignTsacavis) muSaki. biznEsmen-i [ingl. businessman]
– piri, romelic bizness
bibloTEkuri xEli –
mis­devs.
zed­mi­wevniT gakruli, beW­
durs mimsgavsebuli xeli bQzon-i [laT. bison] – gareuli
(na­we­ri). xari; gavrcelebulia Crdi­
 -79-
bio

loeT amerikaSi.  mosawvevi b., latariis b.,

bQTumad – erTad, mTlianad sagamocdo b.
(ga­yidva an yidva sa­qon­ ¥ sabileTo.
lisa).  s. salaro.
bQkin-i [ingl. bikini < geogr. bilQngva [laT. bilingua] – (fi­
sax.] – qalis ornawiliani lol.) – orenovani (or ena­
sa­banao kostumi, romelic ze Sedgenili) teqsti.
odnav faravs sxeulis zo­ bQnokl-i [fr. binocle <laT.
gierT nawils. bini ori da oculus Tvali] –
bikfOrdis zOnari [< sak. xelSi dasaWeri ormiliani
sax. bikford-is (1774-1834) in­ optikuri xelsawyo Sori
g­lisuri gamomgoneblis sagnebis kargad dasanaxavad.
gva­ ris mixedviT] – cecx­ (qarT. sinon. durbindi).
l­ gamtari zonari – nel­w­  savele b., Teatraluri
vadi patruqi, ro­melSic mo­ (saTeatro) b.
Tav­sebulia denTi; iyeneben bQnom-i [laT. bis orjer da
sxva­dasxva feTqebadi niv­ berZ. nomos nawili, wevri]
Ti­ erebaTa asafeTqeblad – (maTem.) ori algebruli
xme­ leTze da wyalqveS. agamosaxulebis (wevris)
bQleT-i [fr. billet] – 1. sabuTi ja­mi an sxvaoba. (qarT. si­
(qaRaldis an muyaos pa­ta­ra non. orwevriani)
naWeri), romelic adas­tu­ bio... [berZ. bios sicocxle,cxov­
rebs rameTi sargeblobis reba] – rTuli sityvebis
uflebas. pir­veli nawili (TavsarTi,
 Teatris b., TviTmfrinavis win­ sarTi), romelic aR­
b., ufaso b. niS­ navs `sicocxle”-s da
2. sabuTi (Cveulebriv pa­ta­ `biologiur”-s.
ra wignaki), romelic adas­  biografia, biologia, bio­
turebs rom misi mflo­ adaptacia.
be­li ekuTvnis raime biogrAfia [berZ. bios si­
or­ ganizacias, partias, aqvs cocx­ le, cxovreba da grapho
gar­kveuli valdebuleba. vwer] – visime cxovrebisa
 samxedro b., studentis b., da moRvaweobis aRwera;
moswavlis b. visame cxovreba, cxovrebis
3. baraTi raime teqstiT. gza.
 -80-
bio

 i. WavWavaZis b.  biosfera Scd.

¥ biografiuli da sabiog­ biofQzika – biologiuri
rafio. fi­zika; biologiis nawili
 b. (s) cnobebi. – fizikis ganyofileba, ro­
biolOgia [berZ. bios si­ melic swavlobs cocxali
co­ cx­le da logos moZR­ organizmSi moqmed fizikur
v­
reba] – mecnierebaTa kanonzomierebebs.
kom­pleqsi, romelic Se­is­ bioqQmia – biologiuri qi­
wav­lis cocxal bu­ne­ bas, mi­ miis ganyofileba, romelic
si ganviTarebis ka­ non­
zo­ mi­ swavlobs cocxali ma­ te­
e­
rebebs. riis damaxasiaTebel qi­
¥ biologiuri. mi­ur procesebs, cocxal
 b. mecnierebani, b. sadguri, or­ganizmSi moqmed qimiur
b. fakulteti. kanonzomierebebs.
biOnika [< berZ. bion `si­ ¥ bioqimiuri.
cocx­lis elementi”] – mec­  b. laboratoria, b. kvle­ va.
niereba, kibernetikis nawi­ bi pOlid-i [laT. bis orjer
li, romelic Seiswavlis da berZ. polis qalaqi, sa­
biologiuri procesebis xel­ mwifo] – (samarT.) piri
ga­moyenebas sainJinro amo­ ro­melsac ori an (meti)
canaTa gadasawyvetad. sa­xelmwifos moqalaqeoba
 bionikisa. aqvs; bi patridi.
 bionikasi Scd.
biJutEria [< fr. bijouterie
biosQnTez-i [berZ. bios si­ saiuveliro nawarmiT vaW­
co­ cxle da synthesis Se­er­ roba] – qalis mosarTavi
Teba] – sxvadasxva qimiuri ara­Zvirfasi qvebisa da me­
niv­Ti­erebis warmoqmna talisa (saiuveliro na­war­
cxo­ velis an mcenareul misgan gansxvavebiT) – mZi­
or­ ganizmSi niv­TierebaTa vebi, beWdebi, sayureebi da
cvlis Sedegad. misT.
¥ biosinTezuri.
bQrJa [germ. borse < laT. bousa
biOsfero [berZ. bios si­co­ safule] – 1. dawesebuleba,
cx­le da sphaira sfero] – sadac xdeba msxvili fi­
sicocxlis gavrcelebis nan­suri da savaWro ga­ ri­
are dedamiwaze. gebani.
 -81-
biu

 safondo b., sasaqonlo b., cxvaris saxeoba.

b.-is makleri 2. mouWiqavi faifuri; iye­
2. (Zv.) dasaqiravebeli et­ neben qandakebaSi.
lebis sadgomi qalaqebSi. bQt-i [ingl. bi(nary) TxrobiTi
SrOmis bQrJa – muSaxels da (digi)t niSani, cifri] –
da­saqiravebel Suamavali informaciis raodenobis
da­wesebuleba. oro­ biTi sazomi erTeuli
¥ sabQrJo (mniS. 1-Tvis) (ix. baiti).
 s. garigeba, s. cieb-cxe­ bQtum-i [laT. bitumen mTis fi­
leba. si] – fisovan nivTierebaTa
bis! [laT. bis orjer] – ma­ (asfaltis, gudronis, nav­
yu­rebelTa SeZaxili Te­ Tobis da misT.) saerTo sa­
at­rSi, koncertze, ga­mo­xa­ xelwodeba.
tavs risame, raime nom­ris ¥ bitumovani.
ga­meorebis Txovnas (si­  b. qanebi.
non. erTxel kidev, gan­me­o­  biTumi sxvaa, Turquli
rebiT). warmoSobisa, magram amJamad
 pianistma bis-ze daukra. ucxo sityvad ar iTvleba;
biseqsuAlur-i [laT. bis or­ vaWrobis (komerciuli) ter­
jer da sexualis sasqeso, seq­ mini.
su­aluri] – orsqesiani, biUvet-i [fr. buvette] – mi­
ori­vesqesiani neralur wyaroze mowyobil
bisEqtrisa [fr. bissectrico nageboba,saidanac uSualod
< laT. bissectrix (bissectricis) iReben mineralur wyals;
orad gampobi, momkveTi] – biulEten-i [fr. bulletin] – 1.
(ma­Tem.) swori xazi,romelic mokle oficialuri cno­
gadis kuTxis wveroze da ba sazogadoebrivi mniS­
ku­Txes yofs Suaze. vnelobis mqone raime mov­
¥ biseqtrisisa. le­nis Sesaxeb.
 biseqtrisasi, bisektrisa  sainformacio b., amindis
Scd. b.
bQskvit-i [fr. biscuit] – 1. msu­ 2. (saub.) droebiTi Sromis
buqi namcxvari erTgvari; uunarobis furceli (ofi­
mzad­deba aTqvefil kvercxis, cialurad hqvia: sa­ a­
vad­
m­yo­
fqvi­lis da Saqrisgan; nam­ fo furceli).
 -82-
biu

 eqimma b. misca, b. daxures, ¥ biurokratiuli

b. gaunaRdes.  b. aparati, saqmisadmi b.
3. saarCevno furceli. midgoma.
 b. Caagdo saarCevno yuT­  am gagebiT biurokratuli
Si. Scd.
 biuletini Scd. biurokrAtizm-i – 1. sa­
bQuro [fr. bureau] – 1. zogi xel­ mwifo mmarTvelobis
or­ ganos xelmZRvaneli na­ sis­tema, romlis drosac
wi­lis saxelwodeba. qve­yanas marTaven xalxs
2. zogi dawesebulis, gan­yo­ mowyvetili moxeleebi.
filebis, kantoris da misT. 2. saqmis arsis ugu­le­bel­
saxelwodeba. yo­fa formalobis dacvis
 sakonstruqtoro b., amin­ gulisaTvis.
dis b., cnobaTa b. bQust-i [fr. buste] – 1. qandakeba,
3. gamosawev saxuraviani sa­ romelsac gamosaxavs ada­ mi­
weri magida erTgvari; Cve­ anis sxeulis zeda nawils
ulebrivi aqvs Taroebi, uj­ (Tavsa da gulmkerds)
redebi.  akaki wereTlis b., zviad
biurOkrat-i [fr. bureacrate gamsaxurdias b.
< fr. buream biuri da berZ. 2. qalis gulmkerdi.
kratos xelisufleba, siZ­ li­ biusthAlter-i [germ. bus­
ere (kancelariis xe­li­ tehal­ter] – qalis lifi, gul­
suf­leba)] – Tanamdebobis mker­ dze Casacmeli.
pi­ri, romelic Tavisi mo­ biUjet-i [fr. budget < ingl.]
va­leobis Sesrulebisas – 1. saxelmwifos, da­ we­se­
for­malur mxares aqcevs bulebebs, sawarmos Se­mo­ sa­
mTa­ var yuradRebas (saqmis val-gasavals nusxa drois
sazianod). garkveuli monakveTSi,
¥ biurokratiuli. xarjT-aRricxva.
 b. Tvisebebi.  saqarTvelos saxelmwi­ fo
biurokrAtia [fr. bureacra­tie] b.
– 1. igivea,rac biurokratiz­ 2. gadat. (saub.) visime piradi
mi (mniS. 1). Semosavali da xarjebi.
2. biurokratebi.  ojaxis b.
 b.-is usulguloba ¥ sabiujeto (mniS. 1-isaT­ vis).
 -83-
blo

 s. periodi, s. gegma. motyuebis, daSinebis mizniT

bQcefs-i [laT. biceps orTava] (`TvalebSi nacris Seyra”).
– kunTi mxarsa da idayvs blQndaJ-i [fr. blindage] – (samx.)
Sors, romelic xris xels mtkice nageboba, romelic
idayvis saxsarSi (qarT. si­ icavs meomrebs artileriis
non. orTava kunTi). cecxlisgan.
 bicepsi Scd. blQc-i [germ. blitz elva] – 1.
blAnk-i [fr. blanc TeTri] – 1. eleqtromowyobiloba (lam­
qaRaldis furceli, rom­ pa), romelic SeerTebulia
lis TavSic dabeWdilia fotoaparatTan – gadasaRebi
da­wesebulebis, sawarmos an obieqtis meyseuli Zlieri
organizaciis saxelwodeba; ganaTebisaTvis.
iyeneben oficialuri miwer- 2. (saub.) swrafad gaTa­ ma­
mowerisaTvis an raime do­ Sebuli Wadrakis (SaSis)
kumentis Sesadgenad. par­tia.
 b.-ze dabeWdili Suam­­  b. turniri (WadrakSi).
dgomloba. blQckrig-i [germ. blitzkrig] –
2. nabeWdi qaRaldis fur­ elviseburi omi.
ce­
li, romelzedac da­to­ blictUrnir-i [germ. blitz­tur­
vebulia Tavisufali ad­ nier] – elviseburi turniri
gilebi Sesavseblad. (WadrakSi).
 b.-is Sevseba. blOk-i1 [fr. block germ. block
blAmanJe [fr. blancmangor] – na­ ing block] – simZimis asawevi
Rebis an nuSis rZis Jele. umartivesi mowyobiloba –
¥ blamanJesi. Rariani mbrunavi gorgo­la­
 blamanJisa, blomanJe Scd. Wi, romelze gadagdebulia
 blamanJue dasaSvebia.
Toki, bagiri an jaWvi (qarT.
blEizer-i [ingl. blazer] – 1. sinon. WoWonaqi).
sxvadasxva feris pijakisa
blOk-i2 [fr. bloc] – 1. sa­xel­
da Sarvlisgan Sedgenili
mwifoebis, partie­ bis, or­
kostumi
ganizaciebis kav­­
Si­
ri er­ Tob­
2. Ria feris msubuqi spor­
livi moqme­ de­
bisaTvis.
tuli pijaki.
2. (teqn.) raime nagebobis na­
blEf-i [ingl. bluff] – risame wili, romelic Ta­vis mxriv
mogoneba, SeTxzva visame
 -84-
blo

Sed­geba sxva­da­sxva ele­men­ vao musika lirikuli da

tebisgan, de­ta­le­bisgan (si­ sev­diani xasiaTisa; cekva,
non. seqcia). ro­melic aseTi musikis
 fanjris b., cilindrebis Tan­ xlebiT sruldeba.
b. bOa [fr. boa < laT. boa gveli]
3. saSeni masala-betonis di­ – msxvili maxrCobela gve­
di zomis xelovnuri qva li 4 metramde sigrZisa;
agu­ris formisa. gav­rcelebulia tropikul
 b.-iT naSeni saxli. ame­rikaSi.
blOkada [ingl. blokade] – 1. bObina [< fr. bobine koWa] – 1.
(samx). qalaqis simagris, sxvadasxva manqanaSi: koWa,
ar­mi­is da sxv. garemocva do­li an lilvi, romelze­
mtris jarebs mier. dac exveva mavTuli, Zafi,
 b.-is moxsna. qso­ vili da sxv.
2. mtruli qveynebis mier 2. mrgvali kolofi, ro­ mel­
ro­ melime saxelmwifos po­ Sic ideba gorgolaWze
litikuri an ekonomikuri dax­ veuli kinofilmi.
izolacia masze politiku­ 3. magnitofonis gorgolaWi,
ri zemoqmedebis mizniT. romelzedac exveva firi.
 ekonomikuri b. 4. eleqtro mowyobiloba –
3. (medic.) romelime organos an­Tebis koWa, ro­ me­
lic ga­
an sistemis funqciis ga­mo­ mo­iyeneba avto­ mo­bilebSi.
TiSva. (mi­si arsia avto­tran­ s­
for­
¥ blokaduri. maturi).
 b. alya. ¥ bobinisa.
blokQreba [ingl. to block] – 1.  bobinasi, babina Scd.
blokadis mowyoba. bObslei [ingl. bobsleigh, bob
2. (rk.-gz.) sasignalo mo­ wyo­ sled mxtomare, marxili] _
bilobaTa sistema ma­ ta­
re­ 1. (sp.) Sejibreba mTidan
belTa mimosvlis re­ gu­li­ swra­ fad daSvebaSi yi­nu­lo­
rebisaTvis; van-Tovlian gzaze spe­ci­
3. moZraobis winaaR­ mde­go­ba. a­luri (2-4 kaciani sa­mar­
blUz-i [ingl. blues melanqo­ Tavi (saWiani) mar­ xi­lebiT.
lia, sevda, naRveli] – zan­ 2. TviT marxili aseTi Se­
guri sasimRero da sa­cek­ jib­rebisTvis
 -85-
bom

bogdQxan-i [monR. bogdohan] – boQskaut-i [ingl. boyscout <

(ist.) CineTis imperatorebis boy biWi da scout mzveravi]
tituli. – evropisa da amerikis
bodibQlding-i [ingl. body­ zog qveyanaSi: sabavSvo da
buil­ding sxe­
ulmSenebloba] _ axal­ gazrdobis sportuli
fizikuri varjiSebis sis­ organizaciis wevri.
tema; aTletizmi (ix. ag­ reT­ bOkal-i [fr. bocal] – mozrdili
ve kulturizmi); igivea, rac fexiani Rvinis sasmisi.
kulturizmi. bOlero [esp. bolero] – 1. wyvil­
boQkot-i [ingl. boycott sak. sax. Ta espanuri cekva simRerisa
(pirvelad gamoiyenes 1879 da kastanietebis ayolebiT;
w., rodesac irlandielma musika am cekvisaTvis.
arendatorebma C. boi­kots 2. musikaluri nawarmoebi
uari uTxres damor­Ci­ le­ (in­
strumentuli, vokaluri)
ba­ze)] – 1. politikur an am cekvis ritmiT
ekonomikuri brZolis xer­ 3. qalis mokle, usaxelo ze­
xi – calkeul pi­ reb­Tan, or­ da tansacmeli
ga­nizaciebTan, saxel­m­wi­ fo­ bOlid-i [< berZ. bolis (bolidos)
ebTan urTierTobis sru­li satyorcni Subi] – (astr.)
an nawilobrivi ga­ wyveta. di­di metismetad kaSkaSa
2. uaris Tqma saxelmwifos meteori.
parlamentis arCevnebSi mo­ bOmb-i [fr. bombe] _ feTqebadi
nawileobaze. nivTierebiT gatenili sas­
 b.-is gamocxadeba. roli yumbara (Wurvi).
boQler-i [ingl. boiler] _  saaviacio b., cecxlgamCe­
(teqn.) qvabi, romelSic ni b.
wyali cxeldeba specialur bombArdir-i [germ. bombardier]
milebSi gatarebuli or­ – (gadat.) fexburTeli, ro­
Tqlis saSualebiT; iyeneben melsac mocemul Cem­pi­o­
upiratesad Tboeleqtro nat­Si yvelaze meti burTi
cen­ tralebSi da sxva. (goli) aqvs gatanili.
cxeli wylis misaRebad, bombardQreba – zarbaznebis
ro­ melic misi gamoyenebis (qvemexebis) daSena an TviT­
ad­gilze miedineba. mfrinavidan bombebis Camoy­
 -86-
bon

ra; dabombva. 3. (polig.) samkauli teqstis

 mtris poziciebis b. garSemo.
bOna [fr. bonne] – bavSvebis  borduri Scd.
aR­mzrdeli qali. bOrdo [geogr. sax.] – 1. wi­Te­
bombonQer-i [fr. bonbonniere] li Rvino erTgvari.
– kanfetis an parfiumeriis 2. Rvinisferi, Sindisferi.
lamazi kolofi.  b. kostumi.
 bambanierka, banbanerka bOrt-i [fr. bord germ. bord] –
Scd. 1. gemis gverdis kedeli; am
bOnza [fr. bonze < iap busso kedlis zeda kide.
RvTis mouravi] – iaponiaSi,  gemis b.-ebs talRebi exeT­
CineTsa da aziis zogierT qeboda, b.-Tan mdgari tu­
sxva qveyanaSi: budistebis ristebi.
mRvdeli an monazoni. 2. satvirTo avtomobilis,
¥ bonzisa Ria satvirTo vagonis da
 bonzasi Scd. misT. Zaris kedeli.
bOr-i1 [laT. bor(ax) < arab.  gadaxsnili b.-ebi.
bu­raq boraki, gvarjila] – 3. paltos,pijakis marjvena an
qimiuri elementi, romelic marcxena napiri (RilebiT
Se­dis bevri mineralis Se­ an kiloebiani).
mad­genlobaSi. ge­mis bortze – gemze;
bOr-i2 [germ. bobrer burRi] – TviT­ m­
frinavis bortze –
foladis burRi, romelsac TviT­ m­
fr­ inavSi; kos­
mo­
su­ri
iyeneben kbilis saeqimo xo­maldis bortze – kos­ mo­
saq­meSi. sur xomaldSi.
 qimi (1 mniS.-iT) Scd.
bordQur-i [fr. bordure] – 1.
qso­vilis, xaliCis, Spa­le­
bOs-i [ingl. boss holand baas
patroni, mepatrone, mflo­
ris da misT. kideebze Se­
movlebuli zoli. (qarT. beli] – 1. warmoebis di­
reqtori.
si­non. arSia).
2. qvis filebis zoli quCis 2. (araofic.) mTavari, xel­
an gzis napirebis gaswvriv mZRvaneli, ufrosi.
trotuarebs gazonebis da bOston-i [ingl. boston < ge­
misT. gamosayofad. ogr.] – cekva erTgvari –
 trotuaris b. neli valsis saxeoba (sxva­
 -87-
bra

nairad: vals-bostoni). ba sameurneo samuSaoebis

2. Salis Zvirfasi sakos­ti­ xel­ mZRvaneloba gemze
ume qsovili. (wes­­rigis damyareba, sa­xo­
3. banqos TamaSi erTgvari. mal­ do samuSaoebis xel­ m­Z­
botAnika [< berZ. botane mce­ R­vaneloba da sxv.).
nare] – mcenareTa Sem­s­wav­ bOhema [fr. boheme – cignuri,
leli mecniereba. cignuroba] – msaxiobebi,
 b.-is xelmZRvaneli. mu­sikosebi, mxatvrebi, mwer­
¥ botanikuri. lebi, romelTac ara aqvT
 b. geografia. arsebobisaTvis saWiro mud­
botanQkuri bARi – baRi mivi Semosavali da uTav­
da dawesebuleba, sadac sa­ bolo cxovrebas ewevian.
C­
veneblad da saswavlo-sa­ ¥ bohemuri.
mecniero miznebiT ga­Se­ ne­  b. yofa.
bulia sxvadasxva jiSis  bogema, bogemuri Scd.
mce­nare. bra [fr. bras xeli] – 1. ke­
botUlizm-i [< laT. botulus del­ ze damagrebuli sanaTi,
Zexvi] – (medic.) mZime mo­ eleq­ trolampa.
wam­vla ZexveuliT, TevziT, 2. kedlis Sandali.
xor­ciT an bostneulis  brisa.
kon­serviT.  brasi Scd.
botfOrteb-i [fr. bottesfor­ bravo! [it. bravo friadze] –
tes] – maRali Ceqmebi erT­g­ mowonebis, aRtacebis ga­mom­
vari, romlebsac yeli ga­ xatveli SeZaxili.
farToebuli aqvs muxls bradikArdia [berZ. bradys ne­
ze­moT; icvamdnen Zvelad li da kardia guli] – (medic.)
kavaleristebi. guliscemis Seneldeba
 mx. botforti. (Sdr. taqikardia).
boUling-i [ingl. bouling] brAilis SrQfti – amobur­
– keg­lis sportuli saxe­ cul-wertilovani Srifti
sxva­oba. usi­naTloTaTvis [frangi
bOcman-i [holand. bootsman < bad pedagogis l. brailis
navi man adamiani] – sazRvao (braille, 1809-1852) gvaris
flotSi: umcrosi meTauri mixedviT].
(zemdegi), romelsac evale­ brakonQer-i [fr. braconnier]
 -88-
bra

– piri, romelic nadirobs arsebis Semqmnelad.

(Tevzaobs) akrZalul ad­gi­ brAhman-i – indoeTSi umaR­
lebSi, akrZalul vadebSi an le­ si kastis wodebis war­
akrZaluli saSualebebiT, mo­madgeneli; Zvelad _
pi­ri romelic unebarTvod brah­ manizmis qurumi.
Cexs tyes. brEve [laT. breve] – romis pa­
 brakoneri Scd. pis mokle epistole.
brandmaQster-i [germ. brand­ brEzent-i [rus. брезент < ho­
meis­ter] – (moZv.) saxanZro land. presenning] – xeSeSi,
raz­ mis ufosi. mkvri­ vi (wyalgauvali)
 brandmeisteri Scd. wyal­ gaumtari qsovili.
brandmAuer-i [germ. brand­ma­ breQk-dAns-i [ingl. break-
uer] – kapitaluri xan­ Zar­ dance < break texa, mtvreva da
T­sawinaaRmdego (cecx­l­ dance cekva] – swrafi tempis
gam­Zle) kedeli Senobebs Tanamedrove cekva, rome­
So­ ris (qarT. sinon. cecxl­ lic sportul elementebs
amridi). Seicavs.
brAs-i [fr. brasse] – spor­tu­  Se­ moklebiT _ breiki.
li curvis erTerTi gav­ brEnd-i [ingl. brandy < dan] –
r­celebuli saxeoba; xe­ TeT­ ri Rvinisgan ga­mox­di­
li
lebs da fexebs vus­vamT da muxis kasrebSi da­ var­
si­metriulad da er­T­d­ro­ gebuli alkoholiani sas­
ulad Signidan ganze. meli (dabali xarisxis ko­
braUning-i [ingl. Browning sa­ niaki): amzadeben xilisganac
kuT. sax. _ konstruqtori] (vaSlisgan, alublisgan).
– erT-erTi sistemis pisto­ briOlin-i – Tmaze wasasmeli
leti. kremi erTgvari.
brASpil-i [holand. braad spil] brEtel-i [fr. bretelle] – qalis
– (zRv.) gemze Ruzis amo­sa­ perangze, lifze da misT.
zidi jalambari. dakerebuli qsovilis zo­
brAhma [sanskr. brahma] – (mi­ nari an bafTa, romelic
Tol.) induizmis samebis um­ mxar­ ze gadadis.
Tavresi RvTaeba, romelic brQgada [fr. brigade] – 1. sa­
miaCniaT samyaros da yvela jariso SenaerTi, polkze
 -89-
bro

didi, magram diviziaze mci­ brQnza [rumin. brinza] – gan­

re. sakuTrebul wesiT amoy­ va­
 satanko b. nili cxvris yveli (Sdr.
2. erTi ti pis samxedro xo­ gu­dis yveli)
maldebis SenaerTi. brQteb-i – kelturi tomebi,
 satorpedo katerebis b. bri­taneTis kunZulebis
3. koleqtivi, romelic as­ ru­ Zi­
riTadi mosaxleoba Zv.
lebs garkveul sawarmoo welT. me-8 s.-dan ax. welTaR.
davalebas. me-5-6 ss.-mde; maTi nawili
 zeinkalTa b., meCaieTa b. gaanadgures anglosaqsebma,
4. matareblis momsaxure per­ nawili gadsaxlda uelssa
sonali. da SotlandiaSi, agreTve
 gamyolebis b. bretaSi (kontinentze).
brigAdir-i [germ. brigadier < brQfing-i [ingl. briefing mok­
fr.] – brigadis (mniS. 3, 4) led gadmocema] – xanmokle
xel­ mZRvaneli. TaTbiri an preskonferencia
brigAntin-i [fr. brigantire < it. JurnalistTa viwro wri­
brigantino] – Zveleburi oran­ saT­ vis.
Ziani ialqniani xomaldi brQj-i [ingl. bridge] – qaRal­
er­Tgvari. dis erTgvari TamaSi, gav­
 brigantina Scd. r­celebulia inglissa da
brQz-i [fr. brise] – susti sa­ ame­rikaSi.
napiro qari, romelic RamiT brQji [ingl. breeches (mr.)]
xmeleTidan zRvisken qris, – Sarvali, erTgvari, mux­
xolo dRisiT zRvidan xme­ lebs qvemoT viwro, Ceq­
leTisken (zRvis brizi)] mebSi Casatanebeli; Zve­ lad
brQket-i [fr. briquette] – Cve­ iyenebdnen cxe­nos­no­bisTvis.
ulebriv guris saxiT daw­ broQler-i [ingl. broil Sewva]
nexili raime fxvieri ma­ – msxvil mefrinveleobis
sala. meurneobaSi garkveuli we­
 naxerxis b., Cais b., nayi­
siT gamozrdili saxorce
nis b.
qaTami.
brilQant-i [fr. brilliant] –
brOker-i [< ingl. broker] – mak­
gan­sakuTrebuli wesiT da­
leri, Suamavali vaW­ robaSi,
waxnagebuli almasi.
 -90-
bro

sxvadasxva ga­ rigebaSi. sapirisp. neto.

 b.-Ta skola. brucEloz-i [< sakuT. sax.]
¥ sabrokero. – saqonlis (Txis, cxvris,
 s. firma, s. kantora. Zroxis, Roris) gadamdebi
brOnqebi [berZ. bronchos (mx.) daavadeba; saqonlidan ada­
sasunTqi mili] – traqeis mianze gadadis [ingliseli
ganStoebani, romlebiTac eqimis Bruce-is mixedviT,
haeri Cadis filtvebSi: ro­melmac aRmoaCina am da­
¥ bronquli. avadebis mikrobi].
 b. jirkvlebi.  bruciliozi, bruceloza
 bronxebi, bronxuli, bron­ Scd.
qa­
luri, bronxialuri Scd. bUda [sanskr. buddha – ga­naT­
brOnqit-i – (medic.) bronqebis lebuli] – budisturi re­
lorwovani garsis anTeba. ligiaSi adamiani, ro­
mel­ mac
 bronxiti Scd. miaRwia sulier srul­yo­
brOS-i [fr. broche] – gulze fi­lebis umaRles dones da
dasabnevi samkauli. Tavi daaRwia xe­laxal gan­
 oqros b. xorcielebaTa usas­ rulo
 broSka Scd. jaWvs; zogadad TviT am
brOSura [fr. brochure] – pa­ religiis damaarsebeli:
tara wigni, Cveulebriv rbi­ sa­kia muna buda – princi
li garekanis mqone. gautama.
 popularuli b. ¥ budasi.
brudErSaft-i [germ. bruder­  budisa Scd.
schaft Zmoba] bruderSaftis bUdizm-i – msoflioSi erT-
daleva – Zveleburi sur­ erTi gavrcelebuli re­
vil-Cveuleba – orni svamen ligia (qristianobasa da
Rvinos erTdroulad da is­lamTan erTad) romelic
amiT umegobrdebian erT­ warmoiSva Zv. welTaRr.
ma­
neTs (gadadian SenobiT me-6 saukuneSi CrdiloeT
laparakze) (qarT. sinon. indoeTSi da gavrcelda
vaxtanguri). CineTSi, tibetSi, koreaSi,
brUto [it. brutto uxeSi] – (vaWr.) iaponiaSi da aRmosavleTis
saqonlis saerTo wona zog sxva qveyanaSi; misi
(Wur­Wlianad, SefuTvianad). damaarsebelia – sakia muna
 -91-
bul

buda – princi gautama. Zvelad gamocemuli, iSvia­

¥ budisturi. Ti wignebiT vaWrobasTan
 b. religia, b. taZari. dakavSirebuli.
bUdist-i – budizmis mim­de­  b. maRazia.
vari. bUkle [fr. boucles kululebi]
budUar-i [fr. boudoir] – Zve­ – Salis an bambis qsovili
lad mdidarTa sax­leb­ erTgvari, msxvili naqsovi.
Si: qalis lamazad mo­ ¥ buklesi.
wyo­bili sastumro oTaxi  buklisa Scd.
axloblebis misaRebad. bUklet-i [ingl. booklet wig­
bUer-i [holand. boeir] – yinul­ naki, broSura] – mxat­vr­ u­
ze sasrialo ialqniani lad gaformebuli meg­ zu­
sa­
Wiani msubuqi navi an ri, reklama, prospeqti (ix.
plaTforma,romelsac Zirze prospeqti2) da misT. ro­
figurebi aqvs gakeTebuli. melic ramdenime gverdad
¥ sabuero. aris dakecili da erT
 s. sporti. mTli­an furclad iSleba.
bUzment-i [germ. posament, <  gamofenis b., qalaqis xe­
fr. passament arSia] – oq­ debiani b.
romkedis an sirmis far­To bukmEker-i [< ingl. bookma­ker
arSia, tansacmelze mov­ wignis Semdgeneli] – doR­Si
lebuli. sanaZleos moTave (agrovebs
bUi [holand. boei] – wylis da iwers sanaZleod da­de­
zedapirze mcuravi msxvili bul Tanxas).
sasignalo tivtitva. bukOlika da bukolQkuri
bUket-i [fr. boquet] _ 1. (moZv.) po­Ezia [berZ. bukolika
Taiguli. mwyem­suri poezia] – po­e­
2. risame gemos an sur­ne­ ziis Janri, romelSic ga­
lebis erToblioba. idealebulia mwyemsuri, sa­
 Cais b. er­Tod sofluri cxovreba;
bukQnist-i [fr. bouquiniste] – pastorali.
naxmari an Zvelad gamoce­ bUla [laT. bulla] – 1. romis
mul wignebiT movaWre. papis mbrZanebuleba, weri­
bukinQsturi – naxmari an li an sigeli.
2. beWedi, romelic aseT do­
 -92-
bul

kuments azis. romelsac centridan

¥ bulisa. miatareben mowinaaRmdegis
 bulasi Scd. karSi Sesagdebad.
bulAnJue [< fr. sakuT. bUm-i [ingl. boom] – 1. war­mo­
sax.] – wkapze datovebuli, ebisa da vaWrobis aC­qa­ re­
mrgv­lad SekreWili (Se­ buli zrda.
mokvercxili) wveri. 2. (gadat.) aurzauri, sen­ sa­
¥ bulanJesi. cia.
 bulanJisa, blanJe Scd. bumErang-i [ingl. boomerang
bUldog-i [ingl. bulldog] < avstraliel aborigenTa
– erTgvari ZaRli; aqvs enidan] – avstralieli to­
brtye­ li drunCiani mokle mebisa da zog sxvaTa sa­
di­di Tavi msxvili TaTebi tyorcni iaraRi – erTgvari
da farTo mkerdi. moxrili (joxi), kombali,
buldOzer-i [ingl. bulldozer] – ro­melic gatyorcnis Sem­
mowyobiloba, romelic win deg (Tu mizans ver moxvda)
ukeTdeba muxluxa traq­ ukan brundeba.
tors miwis samuSaoebis bUngalo da bEngalo [ingl.
Se­
sasruleblad; TviT bungalow < ind.] – 1. indoeTSi:
traq­tori aseTi mo­ wyo­bi­ msubuqi verandebiani Senoba
lobiT. qalaqgareT.
bUlvar-i [fr. boulevard pir­ 2. inglisSi: erTsarTuliani
velad – saqalaqo (qa­la­ koteji.
qis) RerZi < germ. bollwerk] bUnker-i [ingl. bunker] – 1.
– farTo xeivani qa­la­qis TviT­ gantvirTvadi sa­
Tav­
qu­Cebis gayolebiT (Cve­ u­ si fxvieri da natexi ma­
leb­ riv Suaze). salebisaTvis (qarT. sinon.
bulvAruli [< fr. ix. bulvari] xvimiri).
– rac navaraudevia, rac ga­  qvanaxSiris b., kombainis
miz­nulia obivatelebis, b.
meS­CanebisaTvis, uxamsi ge­ 2. specialurad mowyobili
movnebisaTvis; rkina-betonis miwisqveSa
 b. romani; b. presa. TavSesafari.
bUlit-i [ingl. bullet] – (sp.) bUrg-i [germ. burg] – Sua sa­u­
hokeiSi: sajarimo Saiba, ku­neebSi evropis qveynebSi:
 -93-
buf

gamagrebuli koSki; cixe butErbrod-i [germ. butterbrod

simagre. puri karaqiT] – puris naWeri,
bUrime [fr. boust-rimes (mr.)] – romelzec dadebulia yve­
literaturuli TamaSi wi­ lis, Zexvis, loris... Txeli
naswar mocemul riTmebiT naWeri an wasmulia karaqi
iumoristuli leqsebis da sxv.
Sem­Tx­zveli.  buterbroti Scd.
¥ burimesi. bUfer-i [ingl. buffer] – zam­
 burimisa Scd. ba­riani mowyobiloba
bUrdesk-i [fr. burlesque] – lo­ ko­
motivze, vagonze
komikuri, parodiuli po­ – da­ jaxebis, dartymis misa­
eziis Janri. Re­bad.
bUrJua [fr. bourgeois] – bur­ bufErul-i saxelmwifo –
Juaziis warmomadgene­ li. (po­lit.) patara sa­ xel­
m­
¥ burJuisa. wi­fo, moqceuli or erT­
 burJuasi Scd. ma­neTisadmi mtrulad
burJuAzia [fr. bourgeoisie] gan­wyobil saxelmwifos So­
– klasi, romlis xelSic ris, romelTagan TiToeuli
aris samuSao da sawarmoo cdilobs mis gamoyenebas
saSualebani. meoris sawinaaRmdegod.
 msxvili b. bUfet-i [fr. buffet] – 1. sufris
¥ burJuaziuli. WurWleulis, sauzmeulisa
 b. wyobileba, b. partiebi. da sasmelebis Sesanaxi ka­
butAfor-i [it. buttafuori] – Te­ rada.
atris TanamSromeli, ro­  moxaratebuli b.
melsac abaria butaforia. 2. sasadiloebsa da res­tor­
butafOria [< it.] – Te­at­ nebSi: magida an daxli, sa­
ra­luri war­
modgeni­ saT­ dac yidian sauzmeulsa da
vis saWiro sagnebi (ave­ sasmelebs; patara sa­sa­ uz­
ji, WurWeli, tansacmeli, me.
iara­Ri da sxv.) namdvils  skolis b., vagzlis b.
mimsgavsebuli. mebUfete – bufetSi (mniS.
¥ butaforiuli. 2 momuSave.
 b. pistoleti. ¥ mebufetisa.
 butaforuli Scd.  mebufetesi Scd.
 -94-
buq

bUqsir-i [< holand. boegseeren  s. davTari.

buqsireba] – 1. gemi,romelic
gankuTvnilia masze ga­mob­
muli araTviTmavali ge­ g
mebis, karWapebis, tivebis da
misT. gasawevad. gabArdin-i [fr. gabardine] _
2. bagiri, romeliTac gemi Salis qsovili, romliTac
eweva masze gamobmul sxva umTavresad wyalgaumtar
gemebs da misT. paltos keraven.
¥ sabuqsiro. gabArit-i [fr. gabarit] _
 s. gemi. zRvruli garSemoxazuloba
bUSel-i [ingl. bushel] – fxvi­ sagnebisa.
eri sxeulebis sa­wyao  avtomobilis g., gemis g.,
inglisSi, amerikis Se­ er­ TviTmfrinavis g.
Te­bul Statebsa da zog gAz-i [fr. gaz] – 1. fizikuri sxe­
sxva qveyanaSi; udris da­ax­ uli, nivTiereba, rome­lic
loebiT 35,2 -36,4 l-s. mi­iswrafis gavrceldes da
bUc-i [ingl. boots (mr.)] – spe­ Tanabrad moicvas sivrce
ci­aluri fexsacmeli fex­ qarT. sinon. airi).
bur­Tis saTamaSod  maxrCobela g., mgvrgvinavi
buxhAlter-i [germ. buchhal­ter] g., cremlsadeni g.
– buxhalteriis spe­ci­ a­lis­ 2. gaziseburi (airiseburi)
ti. sawvavi; iyeneben saTbobad
 mTavari b., ufrosi b. (zogjer gasanaTebladac).
¥ buxhaltruli.  bunebrivi g., Txevadi g.,
 b. niWi. daWirxnili g., navTobis g.
¥ sabuRaltro. ¥ gaziani.
 s. kursebi.  g. wyali.
buxhaltEria – 1. angariS­  1 mniSvnelobiT upiratesad
swo­rebasa da aRricxvis ixmareba airi.
Te­oria da praqtika; gazifikAcia [fr. gazeification]
2. angariSsworebis ganyo­fi­ gazificireba _ gazis (mniS.
leba sawarmoSi; da­ we­se­bu­ 2) energiiT momaragebaze
lebaSi. ga­dayvana
¥ sabuRalterio.  qalaqis g., binebis g.
 -95-
gal

gazOlin-i [fr. gazoline] _ 1. sagalantereio, Scd.

sawvavi siTxe, romelic mi­ galAntur-i [fr. galant] _
iReba navTobis gamoxdiT didad Tavaziani, zrdi­lo­
(kre­kingis procesi, misgan biani adamiani.
Semdeg iReben benzins). galAqtika [< berZ. galantikos
2. benzinis saxelwodeba aSS- rZiani] _ varskvlavTa er­
Si. Ti­ani sistema
gAzon-i [fr. gazon] _ ba­Reb­  Cveni g. (varskvlavTa sis­
Si, quCebSi da sxva.: deko­ tema, romelSic Sedis mze
raciuli mizniT daTesili da maSasadame, dedamiwac)
balaxi, Cveulebriv, mokled  sxva g.-ebi.
da Tanabrad SekreWili; ¥ galaqtikuri.
far­Tobi, romelzedac ase­  g. nisleuli.
Ti balaxia daTesili.  Cveni galaqtikis qarTuli
sinonimebia irmis naxtomi
gAla [fr. gala] – 1. iTqmis did da cis ikankledi.
sazeimo sanaxaobaze (gala-
koncerti, saRamo gala da
gAlebi _ im keltebis ro­ma­
uli saxelwodeba,romlebic
misT.)
cxovrobdnen galiaSi (Ta­
2. me 17-18 ss-Si: didi zeimi
na­medrove safrangeTis
mefis sasaxleSi.
Crd. italiisa da belgiis
galantErea [fr. galanterie] teritoriaze) me-7-1 ss. Zv.
– tualetisa (mniSv. 1) da
welTaR.
pi­radi moxmarebisaTvis
sa­Wiro sxvadasxva saxis
gAlera [it. galera] _ Zvelad
(me-18-s.-mde) dasavleT ev­
niv­Tebi (Zafebi, lentebi,
ro­paSi: mravalniCbiani xis
qin­ZisTavebi, savarcxlebi,
samxedro xomaldi, ro­
Rilebi, xelTaTmanebi, hal­
melzec meniCbeebad umetes­
s­
tuxebi da sxv.), rogorc
wi­lad iyvnen katorRa-mis­
gasayidi saqoneli.
jili damnaSaveebi, tyveebi,
¥ sagalantereo.
monebi.
 s. maRazia, s. fabrika, s.
¥ galerisa.
saqoneli.
 galerasi Scd.
¥ galantereisa.
 galantereasi, galanteria, galErea [it. galleria] _ 1. grZe­
sagalanterio, galantereia, li daxuruli derefani,ro­
 -96-
gal

melic aerTianebs Senobis galvanometr-i [galvano berZn.

sxvadasxva nawils. metreô vzomav] _ susti eleq­
2. (saub.) SuSabandi. truli denis sazomi xel­
3. miwisqveSa grZeli da viw­ sawyo.
ro gasasvleli (samTo galvAnuri _ qimiur re­aq­ci­
samuSaoebSi, samxedro na­ge­ is Sedegad miRebuli (eleq­
bo­bebSi). truli deni).
 g.-is gayvana.
galvAnuri elEmenti _
4. gadat. (wign.) didi wye­ ba
xelsawyo, romelSic qimi­
rigi (ti pebis, por­tr ­ e­te­
u­ri reaqciis Sedegad mi­ i­
bisa).
Reba eleqtruli deni.
 literaturuli gmirebis
g. galvAnuri batArea _
5. (moZv.) TeatrSi, cirkSi: er­T­ maneTTan SeerTebuli
zeda iarusi (iaffasiani gal­ va­
nuri elementi [ita­
ad­gilebiT). qarT. sinon. lieli mecnieris Galvani-s
qan­dara. (1737-1798) gvaris mixedviT).
suraTebis galerea _ spe­ci­ galQera [esp. gallera] samxreT
a­
luri sad­ go­mi samxatvro amerikis zog qveynebSi: 1.
xe­lovne­ bis nawarmoebTa mamlebis CxubisaTvis, ro­
ga­mofeni­ saT­vis. gorc sanaxaobisaTvis mo­
 galereisa. wyobili adgili.
 galereasi, galeria, ga­ 2. TviT mamlebis Cxubi.
le­ reia Scd. galQpot-i [fr. galipot] _
gAlet-i [fr. galette] _ patara fisi, romelic sdis wiw­
zomis namcxvari erTgvari. vo­ vani jiSebis merqans
galvanizAcia _ mudmivi Wri­ lobidan; Seicavs ski­
eleq­truli denis ga­ mo­ pi­ dars, kanifolsa da
yeneba samkurnalo an teq­ wyals; iyeneben laqebis da­
nikuri miznebisTvis samzadeblad.
galvanQzeba _ 1. eleqtruli gAlife [afr. generlis Gal­
denis gatareba rameSi. lif­fet-isgan, romelic cno­
2. raime sagnis zeda­pi­ris bi­ li iyo parizis ko­ mu­
liToniT dafarva eleq­ na­ rebisadmi 1871 w. Tavisi
tro­lizis saSualebiT. sim­ kacriT] _ sam­xedro
 -97-
gar

Sar­vali, muxle­bis qve­viT rodesac Setevaze swrafad

viw­rod SemoWerili, xolo gadasvlis mizniT TeTrebi
ze­moT Zalian ganieri, ga­ swiraven figuras an paiks.
far­Toebuli. gambUzia [esp. gambuxial] _
 galifesi. wvrili (47 sm) cocxalmSobi
 galifisa Scd. Tevzi, romelic anadgurebs
galQcizm-i [fr. gallicisme] _ malariis koRos matlebs.
franguli enidan nasesxebi gAmeta [berZ. gametςs me­uR­
sityva an gamoTqma; frangul le (qmari), gametς me­ uR­ le
yaidaze agebuli gamoTqma (coli)] _ (biol.) cxo­ve­
ama Tu im enaSi. luri an mcenareuli or­
gAlon-i [fr. gallon] _ ing­ ga­nizmis sasqeso uj­redi;
lis­Si, aSS-sa da zog sxva ga­nayofierebis dros sa­ pi­
qveyanaSi Txevadi da fxvi­ rispiro sqesebis ori g. Se­
eri sxeulebis sawyao sxva­ irwymeba.
dasxva tevadobis (3,5 -dan gAngrena [berZ. gangraina] _
4,5 l-mde). co­ cxali organizmis ro­me­
gAma [berZ. gamma saxelwodeba lime qsovils, organos an
γ (g) asosi, romliTac Sua sxe­ulis nawilis kvdo­ ma
saukuneebSi aRniSnavdnen sis­xlis mimoqcevis dar­R­
so­lo bgeras musikaSi] ve­vis Sedegad.
_ 1. bgeraTa aRmavali an gAngster-i [ingl. gangster
daR­ mavali Tanmimdevroba brbo, banda, xrova] _ bandi­
erTi an ramdenime oqtavis ti, mZarcveli
farglebSi. ¥ gangsteruli.
 g.-ebis dakvra. garAntia [fr. garantie] _ pi­
2. gadat. (wign.) Tan­ mim­dev­ roba, romelic uz­runvel­
ruli wyoba erT­g­va­rovani, yofs rasme (qarT. sinon.
mag­ram mravalgvarad cvla­ sa­windari).
di sagnebisa, movlenebisa. ¥ sagarantio.
 ferTa g.  s. vada, s. werili.
¥ gamisa. gAraJ-i [fr. garage] _ ga­da­xu­
 gamasi, gamma Scd ruli adgili, Senoba av­
gAmbit-i [fr. gambit] _ Wad­ra­ to­mobilebis sadgomad da
kis partiis iseTi dasawyisi,
 -98-
gar

SesakeTeblad. erTi daniSnulebis mqo­ ne

 farexi Scd. sagnebis (mag. avejis, TeT­
gardErob-i [fr. garderobe] _ reulis) sruli kompleqti.
1. tansacmlis karada; 2. (poligr.) sxvadasxva zo­
2. mimsvlelTa zeda tan­sac­ mis, magram erTnairi mo­
mlis (halstuxisa da misT.) xazulobisa da xasiaTis
Sesanaxi sazogadoebrivi Sriftis kompleqti.
Tav­Seyris adgilebSi. gastrOlebi [germ. Gastrolle <
 Teatris g. Gast stumari da Role roli] _
3. erTi adamianis mTeli tan­ sxva qalaqidan an qveynidan
sacmeli. sadme Casuli msaxiobis
 msaxiobis g. an msaxiobTa koleqtivis
megardErobe _ garde­rob­ gamosvlebi.
Si (mniS. 2) momuSave.  ansambl "rusTavis" g. saz­
sagardErobo _ igivea R­vargareT.
rac garderobi (mniSv. 2). ¥ sagastrolo.
¥ megarderobis.  speqtakli, s. mogzauroba,
 megarderobesi Scd. s. repertuari.
garnQzon-i [fr. garnizon] _ gastrolQor-i [< germ.] _
samxedro nawilebi, rom­le­ msaxiobi, romelic gast­ro­
bic ganlagebulni arian lebs marTavs
da­saxlebul punqtebSi ga­ gastrOnom-i [fr. gastronome
magrebul raionSi. < berZ. gastēr (gastros) ku­
Wi
 Tbilisis g. da nomos kanoni] _ gas­ tro­
¥ sagarnizono. nomiuli maRazia (winaT
¡s. samsaxuri. ase eZaxdnen gemriel saW­
gArnir-i [fr. garnir morTva, me­lebis mcodnes da moy­ va­
Sekazmva] _ xorcis an Tev­ ruls).
zisgan momzadebuli ker­Zis gastronOmia [fr. gastronomie]
sakazmi (bostneuli, kar­ _ sakvebi produqtebi,upi­ ra­
tofili, makaroni da sxv.). tesad sauzmeuli, rogorc
 kartofilis g. savaWro saqoneli.
¥ garniriani. ¥ gastronomiuli.
 g. katleti.  g. maRazia.
garnQtur-i [fr. garniture] _ gaudeAmus-i [laT. gaudeamus
 -99-
gen

movilxinoT] _ Zveleburi qulebisa da ara drois mi­

stu­denturi simRera la­Ti­ xedviT.
nur enaze. geitinomAgia [berZ. gei­ton
gAuCo [esp. gaucho] _ 1. ar­ mezobeli da gamos qor­
gen­tinasa da urugvaiSi: wineba] _ (bostn.) mce­na­
eT­ni­kuri jgufi, romelic reTa erTi da imave eg­
warmoiqmna me-16-17 ss.‑Si. zem­plaris yvavilebs mier
espanelTa SeuRleba in­do­ urTierTdamtverva.
el qalebTan: pampaSi (ix. gEiSa [iap.] _ iaponiaSi msaxi­
pampa) mcxovrebi mwyemsi, o­bi qali, romlis movale­ o­
qov boi; baa mayureblebis (mdidarTa
2. farTofarfliani Calis sa­saxleSi stumrebis) gar­
qudi erTgvari. Toba maxvilsityvaobiT,
gEa [berZ. Gς da Gaia] _ ber­ sim­Re­
riT, cekviT da a. S.
Znul miTologiaSi: mi­wi­ ¥ geiSisa.
sa da miwisqveSeTis, qves­k­  geiSasi Scd.
nelis qalRmerTi: misgan gelErter-i [germ. gelertehr
warmoiSva yvelaferi, maT swavluli] _ (wign.) wignebiT
Soris RmerTebi da ada­mi­ ganswavluli, magram cxov­
anebi. rebas, praqtikul saq­ mi­
a­
no­
gEena [berZ. geena, ebr. gehinom basa da mowinave mec­ni­
erebas
hinomis veli] _ jojoxeTis mowyvetili ada­miani.
cecxli. gEma [laT. gemma] _ Zvir­fa­
geQzer-i [island. geyser < germ. si qva, romelzedac amok­
heiβ sxeuli] _ vulkanuri ve­Tilia raime warwera an
warmoSobis cxeli wyaro, gamosaxuleba.
saidanac periodulad amo­ genealOgia [berZ. genealogia]
ifrqveva wylisa da orT­ _ 1. gvaris tomis istoria.
qlis Sadrevani. 2. istoriis damxmare dis­
 heizeri Scd. ci plina, romelic swav­
gEim-i [ingl. game TamaSi] _ lobs calkeuli gvarebis
sportuli TamaSebis (mag. is­toriasa da adgens sag­
CogburTis partiis) nawili, vareulo nusxebs
ro­melic taimebisgan gan­ s­x­ 3. (biol.) cxovelTa an mce­na­
vavebiT dgindeba miRweuli reTa gvarebis war­ mo­Soba.
 -100-
gen

¥ genialogiuri. bis saxelmwifoebSi: didi

 g. tabula. bri­taneTis mTavrobis
genealogQuri xe _ oja­ mier daniSnuli samefo
xis sag­
vareulo nusxa ro­me­ xe­lisuflebis umaRlesi
lic garkveulad aris war­ war­momadgeneli.
mod­genili ganStoebuli sageneralguber­n A­t o­
xis saxiT. ro _ revoluciamdel ru­
 genialogia Scd. seT­ Si: msxvili ad­mi­ nis­
genEzis-i [berZ _ genesis da­ t ­r a c i u l - t e ­ritoriuli
badeba, warmoSoba, wyaro] er­Te­ u­ li, ro­ melsac ga­ na­
_ warmoSoba, warmoqmna; Ca­ geb­ da general-gu­ ber­
na­to­
saxvis istoria. ri.
¥ genezisuri.  general-gubernato­ ri, mag­
 m. kavSiri. ram sageneralguberna­ to­
 geneturi, genetikuri Scd. ro.
(ix. genetika). generalizAcia _ 1. kerZo
genEral-i [fr. général < movlenaTa daqvemdebareba
laT. generalis saerTo, mTa­ raime zogadi princi pisadmi;
vari] armiis umaRles me­ ganzogadeba.
Ta­urTa Semadgenlobis wo­ 2. (medic.) avadmyofobis gan­
debuleba. Tesva mTel organizmSi.
general-maiori _ generlis 3. kartografiuli gamosa­
pirveli wodebuleba; xu­leba damuSavebis pro­
general-leitenanti _ meo­ cesSi, romlis drosac ru­
re wodebuleba; ka­ze gamoiyofa mTavari
general-polkovniki _ mesa­ da yuradReba ar eqceva
me wodebuleba; wvril­ mans.
armiis generali _ generlis generalisQmus-i [laT. ge­
umaRlesi wodebuleba; ne­ra­lis­simus yvelaze mTa­ va­
ri,
general-gubernator-i _ 1. umaRlesi] _ zog qve­ ya­
naSi:
revoluciamdel ruseTSi: umaRlesi sam­ xed­
ro wo­ de­
erTi an ramdenime guberniis bu­leba, ro­ mel­ sac aniWeben
ufrosi. gan­sa­kuT­ re­ bu­
li samxedro
2. britaneTis kolonieb­Si, dam­sa­ xu­rebisaTvis; msof­
agreTve erTa Tanamegobro­ li­o­ Si sul 50-ze meti ge­
 -101-
gen

ne­ ra­li­simusi iyo: ruseTSi da grimebiT.

g.-is wodeba hqonda a. su­vo­ generaluri Stabi _
rovs da kidev 3 sxva mxe­dar­ umaR­lesi samxedro mmar­ T­
T­ m­
Tavars, yofil sab­Wo­Ta ve­lobis centraluri or­
kav­ Sir­Si _ ioseb sta­lins gano.
(1879-1953). generAtor-i [laT. generator
 aRsaniSnavia, rom xSi­ mSobeli, mwarmoebeli, war­
rad gaigonebT TiTqos ge­ momSobi] _ manqana, romelic
neralisimusebs wodebas meqanikur energias gardaq­
ani­Webs saerTaSoriso or­ mnis eleqtrul energiad.
ganizacia, rac Scd.  mudmivi denis g.
 ase mag., ioseb stalins ¥ generatoruli.
generalisimusoba mianiWa  g. danadgari.
sabWoTa kavSiris umaRlesma
sakanonmdeblo organom _ generAcia [laT. generatio da­
umaRlesma sabWom 1945 w. da badeba] _ 1. cxovelebis, mce­
potsdamis konferenciaze nareebis, mineralebis erTi
is warsdga am wodebiT. gvaris an saxeobis yvela
generalQtet-i [germ. genera­ wev­ri.
li­töt < laT. generalis saerTo, 2. warmoSoba, gaCena. mag:
mTa­ vari] _ armiis umaRlesi eleq­troenergiis g.
meTaurTa Semadgenloba; genEtika [< berZ. genetikos
ge­ nerlebi. war­momSobi] _ mecniereba
generAlur-i ... [laT. generalis] organizmTa memkvidreobisa
_ mTavari, ZiriTadi. da cvalebadobis kanonebis
 g. prokurori, qalaqis g. Sesaxeb.
gegma (Semok. gengegma), g.  adamianis g., mcenareTa g.
brZola (omSi). cxovelTa g.
¥ genetikuri.
generaluri konsuli  g. problemebi, g. ana­li­
_ mTa­ var qalaqebSi myofi zi.
kon­suli.  geneturi Scd.
generaluri repeticia gEni [berZ. genos jiSi, gvari]
_ uka­ naskneli repeticia _ memkvidreobiTobis ma­
war­modgenis gamarTvis win, terialuri sawyisi cocxal
de­ koraciebiT,kostiumebiTa organizmebSi memkvidreuli
 -102-
gen

informaciis matarebel geogrAfia [berZ. geōgraphia <

qro­mosomaSi _ TiToeuli gē dedamiwa da graphō vwer,
geni uzrunvelyofs ama Tu aRvwer] _ 1. im mecnierebaTa
im Tvisebis memkvidreobiT kompleqsi, romlebic erT­
gadacemas cocxal or­ ga­ ma­neTTan mWidrod aris da­
niz­mebSi. kavSirebuli da moicavs
gEnia [laT. genius] _ udidesi fi­zikur da ekonomikur
Se­
moq­medebiTi niWi. geo­ grafias.
 rusTavelis g. fizikuri geografia _
geniAluri _ 1. geniiT da­ mecniereba, romelic swavl­
jil­doebuli. obs adamianTa sazogadoebis
 g. poetebi. momcvel bunebriv pirobebs
2. geniosis damaxasiaTebeli, (reliefs, klimats, mcenare­
Sesaferi. Ta da cxovelTa samyaros,
 g. nawarmoebi. ni­adagebs da sxva).
genQos-i [laT. genius] _ geniiT ekonomikuri geografia
dajildoebuli pirovneba. _ mecniereba, romelic swav­
 ieso qriste _ kacobriobis lobs warmoebis ganlagebas,
geniosi, g. mxatvari firos­ misi ganviTarebis pirobebsa
mani. da Taviseburebebs sxva­da­
genOcid-i [berZ. genos gva­ri, sxva qveyanasa da raioneb­
tomi da caedo vklav, vxo­ Si.
cav] _ mosaxleobis cal­ 2. dedamiwis zedapirze ri­
ke­
uli jgufebis, mTeli same gavrcelebis Ses­
xal­ xis gaJleta rasobrivi, wavla.
erovnuli an religiuri  mcenareTa g., cxovelTa g.,
mo­
tiviT, iTvleba umZimes niadagebis g.
danaSaulad kacobriobis ¥ geografiuli da sageo­
winaSe. gra­ fio.
geo... [berZ. gē miwa] _ rTuli  g. (s.) mecnierebani, g. aR­
wera, g. garemo.
sityvebis pirveli nawili
mniSvnelobiT `exeba deda­ geodEzia [berZ. geōdaisia de­
mi­
was~. damiwis dayofa < gē de­
 geografia, geodezia, geo­ damiwa da daizō vyof (na­
logia. wilebad)] _ mecniereba,
 -103-
gep

ro­ melic swavlobs de­da­ strategiis geografiul

miwis formebsa da zo­mebs Tvi­sebaTa Seswavla;
saerTod (umaRlesi geo­ de­  g.-is mTeli formulaa:
zia) da adgilze iRebs zo­ geo­grafiuli garemo _ ada­
mebs dedamiwis zedapiris miani _ saSinao da sagareo
asa­saxavad rukebsa da geg­ po­li­ tika.
mebze (topografia). ¥ geopolitikuri.
¥ geodeziuri da sageo­  g. problemebi.
dezio. geOrgin-i _ balaxovani de­
 g. xelsawyoebi, g. gadaReba, ko­ratiuli mcenare; aqvs
g. azomvebi. di­di xasxasa yvavili. [rusi
geolOgia [berZ. gē dedamiwa botanikosis Георги-s (1729-
da logos moZRvreba] _ mec­ 1802) gvaris mixedviT].
ni­
ereba, romelic swavlobs ¥ giorgini Scd.
dedamiwis agebulebasa da geofQzika [berZ. gē de­da­
elementebs, dedamiwis qer­ mi­wa da physikē fizika]
qis cvalebadobis istorias, _ im mecnierebaTa komp­
dedamiwaze organuli si­ leq­ si, romlebic Se­is­
co­ cxlis istorias da sa­ wavlian dedamiwis fi­zi­
sar­geblo wiaRiseulis kur Tvisebebsa da mas­Si
sabadoebs, Ziebis meTodebs. mimdinare fizikur pro­
¥ geologiuri. cesebs.
 g. eqspedicia (an: aqcia); g. ¥ geofizikuri.
ruka (da ara ruqa), g. epoqa,  g. observatoria.
g. procesebi. geoqQmia _ mecniereba de­
geomEtria [berZ. geometria damiwis qimiuri Sed­ ge­ni­
miwismzomeli] _ maTematikis lo­ bisa da masze qimiuri
nawili, romelic swavlobs ele­ mentebis gavrceleba-
sxeulebis sivrciT for­ ganawilebis, SeerTebisa da
meb­sa da maTi gazomvis me­ gadaadgilebis kanonebis
Todebs. Sesaxeb.
¥ geometriuli. gEpard-i [fr. guēpard] _ didi
 g. amocana, g. aqsioma, g. mtacebeli cxoveli katebis
meTodi. ojaxisa; aSinaureben da
geopolQtika _ politikuri geSaven sanadirod (qarT.
 -104-
ger

sinon. avaza).  g. SefuTva, g. safuTavi.

gEran-i [< berZ. geranos Rero]  germetiuli Scd.
_ balaxovani mcenare; aqvs gerontolOgia [berZ. ge­
surnelovani foTlebi; zo­ rôn (gerontos) moxuci da
gi saxeoba dekoratiulia, logos moZRvreba] _ mec­ ni­
zo­ gisgan iReben aromatul ereba sicocxlis ga­xan­ g­
r­
eTerzeTs (qarT. sinon. nem­ Z­livebis Sesaxeb.
siwvera). gerUsia [berZ. grusia] _ Zvel
gErb-i [rus. герб < polon. sa­berZneTSi: uxucesTa sab­
herb] _ saxelmwifos, qa­ Wo.
la­ qis, Tavadaznauruli gEstapo [germ. Gestapo (Se­
an burJuaziuli wodebis mokl.) Geheime Staatpolizei] _
gan­masxvavebeli niSani, faSistur ger­ maniaSi (1933-
romelic gamosaxulia dro­ 1945) saidumlo saxelmwifo
Sebze, liTonis furcelze, policia.
beWdebze da sxv. gEto [it. ghetto] _ zog qve­
 saqarTvelos saxelmwifo yanaSi: did qalaqSi sa­
g., Tbilisis g., sagvareulo gangebod gamoyofili uba­
g. ni, sadac iZulebiT iyo
¥ gerbiani da sagerbo. da­saxlebuli adamianTa
 g. (s.) beWedi.
gar­kveuli rasobrivi an
gerbQani qARaldi _ qa­ religiuri jgufi.
Ral­di, romelsac iye­ne­  zangTa g., ebraelTa g.
ben aqtebisa da sa­bu­Te­bi­ gvArdia [it. guardia] _ jaris
saTvis. saukeTeso rCeuli nawili.
gerb. mArka _ marka, ro­  sazRvao g., g.-is kapitani.
melsac iyeneben ro­ gorc ¥ gvardiuli.
fu­ lis gadaxdis ni­ Sans sa­  g. nawili.
buTebis gafor­me­bi­saT­vis. giAur-i [Turq. gâuri < arab.] _
 Rerbi, Rerbiani, saRerbo musulmanTa samyaroSi _
Scd. sa­erTo saxelwodeba yvela
germEtul-i [fr. hermetique, ucxoelisa.
laT. hermeticus] _ mWidrod gQbon-i [ingl. gibbon] _ maimuni,
daxuruli, SeuRwevi, gaum­ romelsac Zalian grZe­ li
tari.
 -105-
gla

wina kidurebi aqvs. kl. gimnAzia _ gim­na­

gQga _ TavsarTi, romelic zia, romelSic realuri
sa­
zom erTeulebTan mi­er­ sas­wavleblebisgan gan­ s­
x­
Te­bisas aRniSnavs maT mi­ vavebiT, aswavlidnen kla­
liardjer gazrdas; sikur enebs (Zvel ber­ Z­
nul­
 giga baiti = 1 mlrd. ba­ sa da laTinurs).
its. ginAndri _ [berZ. gynς(ē) qali
gQgant-i [berZ. gigas (gigantis)] da anςr (andros) mamakaci] _
_ 1. Zalian didi tanis qali, romelsac aqvs mama­ka­
ada­miani an cxoveli (mag. cis meoreuli sasqeso niS­
goliaTi, bumberazi). nebi (viwro menji, wveri da
2. Zalian didi, uzarmazari sxv.).
Senoba, nageboba, warmoeba, gingQvit-i [< laT. gingine
meurneoba da sxv. RrZi­ li) _ (medic.) RrZi­
¥ giganturi. lebis anTeba.
 g. mSenebloba, g. amo­ca­
ginekolOgia [berZ. gynς (gyna­
nebi.
i­kos) qali da logos moZRvreba]
gQd-i [fr. guide] _ turis­te­bis _ medicinis nawili, ro­ me­
gamyoli (qarT. sinon. eqs­ lic swavlobs qalis or­
kur­si­amZRoli). ganizmis Taviseburebebs,
giliOtina [fr. guillotine] _ qa­lis sasqeso organos da­
ada­mianis sikvdiliT da­ a­vadebebs da maTi mkur­na­
sas­jeli (Tavis mo­ sak­ve­ lobis meTodebs.
Ti) manqana, SemoiRes saf­ gQrlanda [fr. guirliande < it.
rangeTSi 1792 w. (safrangeTis girlanda] _ 1. jaWviviT er­T­
didi revoluciis dros) maneTSi Cawnuli yvavilebi,
doqtor giliotenis wina­ foT­ lebi totebi. (qarT. si­
da­debiT. non. yvavilwnuli).
gimnAzia [< berZ. gymna­si­ 2. am saxis ornamenti.
on satanvarjiSo moe­da­  girlianda, girlandi Scd.
ni, Semdeg skola, sa­dac glagOlica [rus. глаголица]
ikribebodnen filoso­ fo­ _ Zveli slavuri erT-erTi
sebi, mecnierebi] _ garkve­u­ anbani. (Sdr. kirilica).
li ti pis saSualo sas­ wav­
gladiAtor-i [laT. gladiator]
lebeli.
 -106-
gla

_ Zvel romSi: specialurad matoriani navi, aviTarebs

gawvrTnili mona an tyve, did siCqares, amitom wyal­
ro­ melic cirkis arenaze Si Rrmad ar jdeba da
iara­RiT xelSi ebrZoda misrialebs wylis ze­da­
sxva aseTive adamians an pir­ze.
mxe­cebs amfiTeatrSi. globAlur-i [fr. global] _
glAndebi [fr. glandes < laT. (wign.) rac mTel msoflios,
glans (glandis) rko] _ sasis mTel dedamiwas moicavs;
nu­Siseburi jirkvlebi. sa­yovelTao.
 Sesivebuli g., g-ebis amok­  g. politika, g. prob­le­
veTa. mebi.
glAse [fr. glacé gayinuli] _ glObus-i [laT. globus sfero] _
nayinSereuli rZiani yava. dedamiwis modeli,romelic
 glasisi. magrdeba vertikalur sayr­
 glasisa, glease, gliase den­ze da brunavs Tavisi
Scd. RerZis garSemo
glaUkoma [berZ. glaukôma] _ glOria [it. gloria brwyinva,
(medic.) Tvalis mZime da­ di­deba] _ 1. optikuri mov­
a­
vadeba, rac mdgomareobs lena, atmosferoSi fe­ra­ di
Tval­SigniTa wnevis awevaSi; rgolebi, romlebic war­
xSirad iwvevs dabrmavebas. moiqmneba sagnidan Rru­ bel­
gleikOmetr-i [berZ. gleu­ ze an sqel nislze dacemuli
kos maWari, tkbili Rvino Crdilis garSemo.
da metreo vzomav] _ xel­ 2. kaTolikuri mesis meore
sawyo RvinoSi Saqris ra­o­ nawili _ qebaTa qeba.
denobis gasarkvevad (Sesa­ glosarQum-i [laT. glossani­
mow­ meblad). um] _ (filol.) raime (Cve­u­
glitvAin-i [germ. glükend lebriv Zveli) teqstis leq­
we­in cxeli Rvino] _ mo­ sikoni, romelSic axsnilia
du­Rebuli wiTeli Rvino, moZvelebuli da gaugebari
ro­ melSic Sezavebulia Sa­ sityvebi.
qari da saneleblebi; svamen glOsit-i [< berZ. glossa ena]
cxlad. _ (medic.) enis anTeba.
glQser-i [fr. glisseur mosri­ale, glUkoza [< berZ. glykys tkbi­
molivlive] _ swrafmavali
 -107-
gol

li] _ yurZnis Saqari. Se­ aR­mosavleT da samxreT

dis saxamebelsa da zo­gi afrikaSi.
sxv. nivTierebebis Se­mad­gen­ gobElen-i [fr. gobelin] _ xeliT
lobaSi; iyeneben me­di­ci­naSi, naqsovi kedlis xaliCa. ro­
sakonditro war­mo­ebaSi da mel­Sic Caqsovilia raime
safeiqro mrew­ve­lo­ ba­Si. suraTi, gamosaxuleba
 gliukoza Scd. 2. saxeebiani mkvrivi de­ko­
gnOm-i [germ. gnom] _ da­sav­ ra­tiuli qsovili (avejze
leT evropul mi­ To­lo­ gi­ gadasakravad, fardebisTvis
aSi: maxinji qon­d­ris ka­ci, da sxv.)
romelic icavs mi­wis­qve­Se­  gobelini Scd.
Tis grZne­u­lo­bas. gOlgoTa [arab. gûlgûethâ Ta­
gnoseolOgia [< berZ. gnosis vis qala] _ 1. goraki pa­
codna, Semecneba da logos lestinaSi, ierusalimis
moZRvreba] _ Semecnebis ax­los, sadac sikvdiliT
Teoria, romelic swavlobs sjid­nen da sadac saxarebis
Semecnebis SesaZleblobebs, mixedviT jvars acves ieso
mis wyaroebs, formebs da qriste.
meTodebs. 2. (gadat.) satanjveli ad­
¥ gnoseologiuri. gili, tanjva (“golgoTaze
gnostQcizm-i [< berZ. gnostikos asvla”).
SemecnebiTi] _ adrindeli golkQper-i [ingl. goalkeeper]
qristianobis religiur- _ (moZv.) mekare (fexburTSi,
fi­­losofiuri mimdevroba; hokeiSi).
cdi­ lobda Seeqmna moZ­ golOgrama [< berZ. holos wona
R­vreba RmerTis Sesaxeb, da gramma aso, Canaweri] _
sam­yaros warmoSobisa da moculobiTi gamosaxuleba,
ganviTarebis Sesaxeb qris­ romelic miiReba sinaTlis
tianul religiur dog­ talRebis dasmis (dadebis)
matebze, idealistur fi­ gziT
losofiasa da iudevlobaze gOlf-i [ingl. golf] _ 1. spor­
dayrdnobiT. tuli TamaSi _ specialuri
gnu [afr.] _ mcoxneli Zu­Zum­ joxis dartymiT sxmuli re­
wovari cxoveli antilopis zinis burTs miagoreben da
gvarisa, gavrcelebulia cdiloben Caagdon fosoSi
 -108-
gon

(gavrcelebulia inglissa gondolQer-i [it. gondoliere] _

da a.S.S-Si). gondolis (mniSv. 1.) meniCbe
2. mokle Sarvali, romelsac (qarT. sinon. megondole).
aqvs manJtebi muxls qvemoT ¥ gondolierisa.
Sesakravad (Sarvali-gol­  gondolierasi Scd.
fi). gondolQera [it. gondoliera] _
3. winda _ muxlamde sigr­Zis. veneciuri gondolierebis
gonAdeb-i [< berZ. gonς Tes­li] _ simRera
sasqeso jir­k­vlebi,romlebic gOnor-i [laT. honor pativi] _
war­moq­mnian sasqeso pro­ qedmaRloba, ampartavnoba;
duq­ tebs (kvercxebs, sper­ didi warmodgena sakuTar
matozoidebs). Tavze.
gOng-i (ingl. gong < ma­la­i­ gonOrea [berZ. gonorrhoia, gonos
uridan) _ sartymeli mu­ Tesli da rheo mimdinareoba]
sikaluri sakravi _ brin­ _ veneriuli daavadeba _
jaos TefSi, romelsac Sar­ dsadeni milis Cirqovani
uk­raven grZelTaviani jo­ daavadeba; tri peri.
xiT; iyeneben aseve signalis gOrdias kvAnZi _ (wign.) iT­
misacemad. qmis rTuli, daxlarTul
gOndola [it. gondola] _ saq­mis, Zneli amocanis, ga­
1. erTniCbiani grZeli, mo­uvali mdgomareobis Se­
brtyel­Zira veneciuri navi, saxeb [Zv. berZnuli le­
ro­ melsac aqvs aweuli fi­ gendis mixedviT, fri­gi­ is
guruli cxviri da maRali me­fem gordiam (gor­dias) dax­
kiCo. lar­ Ta kvanZi; aleq­sandre
2. haerburTis kalaTi mgzav­ ma­kedonelma gaxsnis magier
re­ bisaTvis; aerostatisa maxviliT gakveTa igi].
da diriJablis saTavsi gOrila [ingl. gorilla] _ ada­
ada­mianebisa da xelsawyo- mianis msgavsi yvelaze didi
me­qanizmebisaTvis (2 m-mde simaRlis) maimuni;
megOndole _ igivea, rac binadrobs centralur af­
gon­ dolieri. rikaSi.
¥ gondolisa, megondolisa. gOrJet-i [fr. gorgette] _ me­
 gondolasi, megondolesi liis an sxva nadiris bewvis
Scd.
 -109-
gra

sayelo, romelsac qalebi j­vena mxares _ 1°) _ 1.

ata­reben. kuTxis an rkalis sazomi
gOtika [fr. gothique, germ. erTeuli; udris wrexazis
Gotik] _ xuroTmoZRvruli 1/360 nawils.
sti­li gvian Sua saukuneebSi 2. temperaturis sazomi er­
dasavleT evropaSi; da­ma­xa­ Teuli.
siaTebelia maRali da wve­  20 g. yinva, 5 g. siTbo, avad­
tiani nagebobiT,is­ri­seburi myofs sicxe hqonda 37,5 g.
TaRebis, Cu­ qur­T­mebisa da 3. siTxis simkvrivis sazomi
vitraJebis siuxve da sxv. erTeuli.
¥ gotikuri. 4. alkoholuri sasmelis
 g. stili, g. arqiteqtura, (spir­tis) simagris er­Te­ u­
g. taZari, g. TaRi. li.
got. SrQfti _ la­Ti­nu­ ¥ ... gradusiani.
ri Sriftis na­irsaxeoba;  60-g. kuTxe, 15-g. yinva.
ga­moirCeva wvetiani da te­ gravQori [fr. graveur] _ gra­
xi­li moxazulobiT; gav­r­ virebis specialisti (sinon.
ce­lebuli iyo gan­sa­kuT­re­ aqaqi).
biT germaniaSi. gravQreba [fr. graver] _ naxatis
 gotikuris mniS.-iT ix­ ma­ an warweris amokveTa raime
reba agreTve goTUri. magar masalaze.
gofrQreba [fr. gaufrer] _ gravitAcia [laT. gravi­
tal­Riseburi nakecebis ga­ tas simZime] _ (spec.) ma­
keTeba qsovilze, qaRaldze, te­ri­is Tviseba, rac
Tunuqze da misT. ga­mo­
i­xateba sxeulTa ur­
gradAcia [laT. grada­tio Tan­ Ti­er­T­mizidulobiT; (qarT.
daTanobiT amaR­le­ba, gaZ­li­ si­non. msoflio mizi­ du­ lo­
ereba] _ er­Ti sa­fe­xuridan ba).
me­
o­re­ze Tan­da­TanobiT ga­ ¥ gravitaciuli.
das­vla, Tan­da­Tanoba, Tan­  sxeulTa g. Tvisebebi.
mim­devroba. gravQura [fr. gravure] _ 1.
grAdus-i [laT. gradus nabiji, ra­ime magari masalis (li­
safexuri, xarisxi] _ (pi­ro­ To­nis, xis, qvis, Zvlis, minis
biTad aRiniSneba pawawina da sxv.) gluv zedapirze
wriT ricxvis zemoT mar­ amok­veTili an amoWrili
 -110-
gra

na­xati. grAnata [it. granata] _ ga­sas­

2. aseTi naxatis anabeWdi kdomi saartilerio Wurvi.
qa­Raldze.  fugasuri g. saartilerio
¥ graviurisa. g. xelis g.
 graviurasi Scd. ¥ granatisa.
grAm-i [fr. gramme] _ masis er­  granatasi, granati Scd.
Teuli wonaTa metrul sis­ grandiOzuli [it. grandioso,
temaSi; udris erTi kuburi fr. grandiose] _ Zalian didi,
santimetri wylis masas. uzarmazari, veeberTela, di­
...grama [<berZ. gramma Canaweri] adi, didebuli.
_ rTuli sityvebis dabo­  g. nageboba, g. demonstracia,
lo­ebebSi aRniSnavs am si­ g. gegmebi.
tyvebis damokidebulebas grAnit-i [it. granite < laT.
ra­ime Canawerisadmi, Canaxa­ gra­num xorbali] _ magari
zi­sadmi. kristaluri qani, romelic
 telegrama, fonograma. Sedgeba kvarcis, mindvris
gramAtika [berZ. grammatikē] _ Spatisa da qarsisagan; Zvir­
enaTmecnierebis nawili, ro­ fasi saSeni masala.
melic Seiswavlis sityvasa  g.-is Zegli.
da winadadebis agebulebas grAnt-i [ingl. grant] _ miz­
(Sedgeba ori nawilisgan: nob­ rivi daxmarebis Se­de­
mor­ fologia da sintaqsi); gad gamoyofili fuladi
mecniereba ama Tu im enis Tanxa, romelzedac ara­
age­bulebis Sesaxeb. sa­gadasaxado SeRavaTebi
¥ gramatikuli. vrcel­ deba.
 g. wesebi, g. Secdoma. grAf-i [germ. Graf] _ da­sav­leT
gramOfon-i [berZ. gramma evropaSi da re­ vo­lu­
ciamdel
aso, Canaweri da phone bgera, ruseTSi: Ta­ vadaznauruli
xma] _ ruporiani aparati, memkvid­re­
obiTi tituli, ba­
ro­ melic gadmoscems fir­ ronze me­ ti.
fitaze meqanikurad Ca­we­
sAgrafo _ msxvili adminis­
rili xmas (musikas, la­pa­
t­raciul-teritoriuli er­
raks).
Te­uli inglisSi, amerikis
 firfitebi.
Se­erTebul StatebSi, ka­ na­
 gramafoni Scd.
da­sa da zog sxva qvey­ neb­
Si.
 -111-
gra

grAfa [berZ. graphē xazi] _ meTodi.

Su­aledi or vertikalur grAfika [< berZ. graphikē
xazs Soris (tabulebSi, xaz­va, xatva] _ 1. xazebiT
sa­kantoro davTrebSi da Stri­ xebiT (usaRebavod)
sxv.); sveti. xat­vis xelovneba; aseTi
¥ grafisa. xelovnebis nimuSebi.
 grafasi Scd.  ferwera da g., qarTuli
...grAf-i [< berZ. graphō vwer] g.-is gamocema.
_ rTuli sityve­bis da­bo­ 2. (lingv.) xelnaweri an
loebebSi aR­ niS­navs am si­ nabeWdi niSnebis moxa­zu­
tyvebis damo­ki­ de­bu­le­bebs loba; cocxali metyvelebis
Camwer pirTan an Ca­weril (bgeraTa) gamoxatva weriTi
saganTan. niSnebiT (asoebiT).
 scenografi, barografi, ¥ grafikuli.
av­to­grafi.  g. xelovneba.
grAfik-i [berZ. graphikos xazvi­ grafQkos-i _ grafikis (ix.
Ti, daxazuli] _ 1. naxazi, gra­fika) specialisti mxat­
ro­ melzedac mrudeebis vari.
sa­SualebiT naCvenebia ri­ grafQnia [germ. gräfin] _ grafis
same ganviTarebis an mdgo­ coli an qaliSvili.
mareobis raodenobrivi maC­ ¥ grafiniasi.
veneblebi.  grafiniisa Scd.
 atmosferuli wnevis cva­ grAfit-i [< berZ. graphō vwer
lebadobis g. germ. Graphit] _ 1. moSavo an
2. warmoebaSi, transportze: Savi minerali, naxSirbadis
mu­Saobas mimdinareobis, nairsaxeoba; iyeneben fan­q­
ri­same moZraobis dawvri­ rebis, cecxlgamZle ti­ ge­
le­ biTi ganrigi (dReebis, lebis, elteqnikuri nawar­
sa­aTebisa da wuTebis mi­ mis, sapoxi masalebis da
xedviT). sxv. dasamzadeblad.
 g.-is mixedviT muSaoba, av­ 2. am mineralis Rero fan­
to­ busis mimosvlis g., ma­ qar­Sia Casmuli.
tarebelTa moZraobis g. grafolOgia [< berZ. graphō
¥ grafikuli. vwer da logos moZRvreba] _
 amocanis gadawyvetis g. Teoria, romlis mixedviTac
 -112-
gra

SesaZlebelia adamianis xe­ sistema (`axali stili~);

liT (naweriT) misi xasiaTis SemoRebuli iqna 1582 wels
gageba; xelis Seswavla romis papis gregor (Gregor)
ada­mianis xasiaTis gasar­ XIII-is dros iuliusis ka­
kvevad. lendris (`Zveli stilis”)
grafomAnia [< berZ. graphō nacvlad.
vwer da mania miswrafeba, grQl-i [ingl. grille fr. < gril­
sigi­Je] _ avadmyofuri mis­ ler Sewva] _ specialuri ka­
wrafeba werisadmi, mTxzve­ rada (gazis an eleqtro ge­
lobisadmi. neratoris mqone, romelSic
grAcia [laT. gratia mSveniereba] mowyobilia gisosebi an
_ sinarnare, moxdeniloba mbru­ navi Samfurebi xorcis
mixvra-moxvraSi, moZraoba. didi naWrebis Sesawvavad).
¥ graciisa. grQlaJ-i [fr. grillage Sewva,
 graciasi Scd. mo­xalva] _ Sokoladis kan­
graciOzuli [it. grazioso] _ feti erTgvari, romelSic
graciiT (ix. gracia) aRsavse, Caf­lulia moxaluli ni­go­
narnari, moxdenili. zi, Txili an nuSi.
 g. moZraoba, g. cekva.  griliaJi Scd.
greQder-i [ingl. grader] _ miwis grQm-i [fr. grimes < it. grimo
saTxreli da sasworebeli naoWebiani] _ 1. msaxiobis
manqana. iyeneben gzebis, sa­xis Secvla specialuri
aero­dromebis da sxv. mSe­ sa­RebavebiT, wveris, ul­va­
neblobaSi. Sis dawebebiT da sxv., rac
greQpfrut-i [ingl. grapefruit] saWiroa ama Tu im rolis
_ citrusovani xexili erT­ Sesasruleblad.
gvari; am mcenaris nayofi,  g-iT TamaSi.
aromatuli da momwaro- 2. saxis aseTi SecvlisaTvis
tkbi­li gemoTi. saWiro cximovani saRebavebi
 greifruti dasaSvebia. (fanqrebis saxiT) da sxva­
grigoriAnuli: gri­go­ri­a­ da­sxva dasawebebeli.
nu­li kalendari, gri­ go­ri­  g.is gakeTeba, g.-is mo­ci­
anuli welTaRricxva [laT. leba.
Gregorianus] _ welTaRricxvis grQmasa [fr. grimaco] _ sa­
xis manWva ganzrax an uneb­
 -113-
gro

lied. ris xelmowera, aseTi xel­

 grimasisa. moweris anabeWdi.
 grimasasi Scd. 2. raime sabuTze an ga­ mo­ce­
grimQor-i [fr. grimeur] _ maze gakeTebuli war­ we­ra.
Te­atris muSaki, romelic  wigns Tavze qonda mec­ ni­
msaxiobebs grims ukeTebs. erebaTa akademiis g.
sagrimQoro _ TeatrSi: ¥ grifiani.
oTa­ xi, sadac grims ikeTeben  g. gamocema.
an ukeTeben. grQfon-i [fr. griffon] _ igivea,
grQp-i [fr. grippe] _ mwva­ve rac grifi1.
infeqciuri da­a­va­de­ba, rom­ grOg-i [ingl. grog] _ magari
lis­Tvisac da­ma­ xa­si­a­Te­be­ sasmeli _ Saqriani cxeli
lia sasunTqi or­ ga­noebis wyliT Sezavebuli romi,
an­Teba. ko­niaki an arayi.
 virusuli g., grosmaQster-i [germ. Gross­
¥ gri piani meis­ter] _ 1. wodebuleba,
 g. avadmyofi ro­melic eniWebaT umaR­
¥ gri puli da gri pozuli. le­si kvalifikaciis mo­
 g. movlenebi, filtvebis Wad­rakeebs (qarT. sinon, di­
g. anTeba. dostati).
grQf-i1 [< berZ. gryps laT. gry­ 2. Sua saukuneebSi dasavleT
phus] _ antikur miTologiaSi evropaSi: sasuliero-ra­ in­
fan­tastikuri cxoveli, aqvs duli ordenis meTauri.
Roris tani, arwivis frTebi ¥ grosmaisteruli.
da arwivis an lomis Tavi  g. yaimi.
(qarT. sinon. lomarwivi). ¥ grosmaisterisa.
grQf-i2 [germ. Griff] _ 1. si­  grosmaistrisa, grosmeis­
me­
biani sakravis yeli, ro­ teri Scd.
melzedac TiTebs aWeren grOt-i1 [fr. grotte] _ ga­moq­
mis gayolebaze daWimuli va­
buli zRvis fla­to­ van
si­mebis xmis simaRlis Se­ na­
pir­ ze, agreTve ga­ moq­va­
sac­vlelad. bu­lis msgavsi xe­lov­ nu­ri
 gitaris g. nageboba (Cve­ u­
leb­riv ba­
grQf-i3 [fr. griffe] _ 1. beWedi, RebSi, parkebSi, qarT. sinon.
Stempeli, Tanamdebobis pi­ exi).
 -114-
gro

grOt-i2 [holand. groot] _ swo­ gubErnia [rus. губерния <

ri ialqani grot anZaze. laT.] _ ruseTSi Zi­ ri­
Ta­di
grOt-anZa _ ialqniani ge­ administraciul-teri­ t o­
mis yvelaze maRali (cxvi­ riuli erTeuli.
ridan meore) anZa. ¥ sagubernio.
grotEsk-i [fr. grotesque, it.  s. mmarTveloba.
grottesca] _ literaturasa da sagubernio qalaqi _ gu­
xelovnebaSi: adamianisa da berniis mTavari qalaqi.
sagnebis gamoxatva ucnaur, gUdron-i [fr. goudron] _ Sa­
fantastikur gazviadebul, vi fisovani nivTiereba;
damaxinjebuli komikuri sa­ iRe­ben navTobis gamoxdis
xiT. aseTi xerxiT Seqmnili narCenebisagan (krekingis
nawarmoebi. procesi); iyeneben sagzao
 g.-is ostati. mSeneblobaSi, saxuravis
¥ groteskuli. da saizolacio masalebis
 g. stili g. roli. war­moebaSi da sxv.
grUnt-i [germ. grund] _ 1. miwa; guvErnant-i [fr. gouvernante]
niadagi. _ bavSvebis aRmzrdeli qa­
 qviSis g., g-is wylebi li (Cveulebriv ucxo­e­ li)
2. saRebavis pirveli fe­na na­ Tavadaznaurul-bur­ Ju­
a­zi­
xatis tiloze an ram­de­nime ul ojaxebSi.
ferad SeRebil sa­ganze.  guvernantka Scd.
gUaS-i [fr. gouache] _ 1. wyalsa guvernQor-i [fr. gouverneur]
da weboSi gaqnili saRebavi, _ bavSvebis aRmzrdeli ka­
romelSic Sereulia TeT­ra. ci (Cveulebriv ucxo­e­ li)
2. aseTi saRebaviT daxatuli Tavadaznaurul-bur­ Ju­
a­zi­
suraTi. ul ojaxebSi.
gubernAtor-i [laT. gubernator gUTeb-i _ erT-erTi Zveli
mesaWe] _ 1. ruseTSi gu­ber­ ger­manuli tomi.
niis mmarTveli. ¥ guTuri.
2. koloniebSi: umaRlesi Ta­  g. ena.
namdebobis piri. guTuri Srifti _ ixileT
3. amerikis SeerTebul Sta­ go­tikuri: gotikuri Srif­
tebSi: Statis mmarTveli. ti.
 -115-
dan

gulQaS-i [ungr. gulias] _ un­ giuri winamZRoli la­ma­ i­

g­
ruli warmoSobs kerZi _ te­bisa.
moSuSuli da Senelebuli ¥ dalai-lamisa.
xor­cis wvrili naWrebi, so­  dalai-lamasi Scd.
usis danamatiT. daltOnizm-i [< ingl. fi­zi­
 gulaSi Scd. kosis Dalton-is sa­
xelidan] _
gUrman-i [fr. gourmand] _ kar­ mxedvelobis nakli, rom­ lis
gi saWmelebis mcodne da drosac adamiani ver arCevs
moyvaruli, piris pativis zogierT fers, met­wilad
moy­varuli; gemosmoyvare. mwvanesa da wiTels.
gutAperC-i [ingl. gutta-per­ ¥ daltoniki.
cha < malaiuridan] _ zo­ dAmokles mAxvili _ iT­q­
gi­erTi webovani mcenaris mis mudmiv safrTxeze [Zve­
ga­
magrebuli wveni, tyavis li berZnuli Tqmulebis
msgavsi; iyeneben teqnikaSi. mixedviT sirakuzelma ti­
 gutapirCi Scd. ran­ma dionisiosma erT-erT
gutAcia [laT. gutta wveni] _ nadimze Tavisi adgili da­
wylis gamoyofa wveTebad uTmo Tavis moSurnes _ da­
mce­naris foTlebidan; g.- mokles da mis Tavze ZuiT
is dros mcenare gamoyofs dakida maxvili].
zedmet marilebs, ZiriTa­ dAn-i [iap.] _ iaponiaSi: Zi­u­
dad kalciums. doistebis ostatobis xa­
risxi; yovel dans Se­e­sa­
ba­meba sxvadasxva feris
sar­tyeli.
d danAelTa saCUqari _ iT­
q­mis mzakvrul saCuqarze
[ho­merosis eposis mixedviT
daQjest-i [ingl. digest] _ 1.
da­naelebma (berZnebma)
raimes mokle gadmocema.
tro­as alya moxsnes da mis
2. pirveli gamocema Jurnal-
mcxov­ reblebs saCuqrad
gazeTebidan amokrebili
da­utoves uzarmazari xis
Se­
moklebuli teqstebiT.
cxe­ ni, romelSic isxdnen
dAlai-lAma _ tibetis uze­ SeiaraRebuli meomrebi].
naesi mmarTveli da re­li­
danaQdebis Sroma _ iT­q­
 -116-
dan

mis dausrulebel da una­ mi­xedviT].

yo­fo Sromaze [berZnul dAuning-strQti [ingl. Dow­
mi­
To­ logiaSi: argosis me­ ning Street] _ 1. londonSi: quCa,
fe danargs 50 qalma-da­ romelzedac moTavsebulia
na­i­
debma (Danaides) mamis sagareo saqmeTa saministro
brZa­ne­biT qorwilis Ra­mes da premier-ministris rezi­
da­xo­ces TavianTi qmre­bi; den­ cia.
am danaSaulisaTvis Rmer­ 2. gadataniT ase uwodeben
Teb­ma maT daakisres uZiro in­ glisis mTavrobas.
kas­rebiT wylis avseba]. daqtilo... [< berZ. daktylos
dAnsing-i [ingl. dancing-hall TiTi] _ rTul sityvebSi
sa­cekvao darbazi] _ sa­ aR­niSnavs am sityvebis da­
cek­vao darbazi, (moedani) mo­kidebulebas TiTebTan,
Cve­ulebriv kafeSi, res­to­ mag: daqtiloskopia.
ranSi. daqtilolOgia [berZ. dak­
dAntist-i [fr. dentiste < laT. ty­los TiTi da logos sityva] _
dens (dentis) kbili] _ kbilis yru-munjTa TiTebiT la­
eqimi; kbilis teqnikosi. parakis xerxi: xelis an­ ba­
ni.
daOsizm-i [Cin.] _ Zveli Ci­ daqtiloskOpia [germ. Dak­
nu­ri religia, romelsac ty­loskopie < berZ. daktylos Ti­
sa­fuZvlad daedo brZeni Ti da skopeo vxedav, vuyureb,
dao-Zis mier dawerili vaTvaliereb] _ TiTebis ana­
wig­ni `dao de Zini~. bolo beWdis mixedviT pirovnebis
dros TiTqmis mTlianad dadgenis meTodi.
Se­aviwrova budizmma da dAcan-i _ budisturi salo­
sxv. religiebma. ca­vi (lamaitebisa).
darvQnizm-i _ moZRvreba co­ de... [laT. die...] _ TavsarTi,
cxali bunebis istoriuli ro­melic aRniSnavs: 1. ga­
ganviTarebis, mcenareebis moyofas,Tavidan mocilebas,
da cxovelebis saxeobaTa ga­uq­ mebas da sxv.
war­moSobis Sesaxeb bu­  demobilizAcia, decentra­
nebrivi SerCevis gziT [me- li­ zAcia.
19 s. ingliseli bunebis 2. daRmasvla, daqveiTeba, da­
mety­velis Carlz darvinis cema.
(Darwin, 1809-1882) saxelis
 -117-
deg

 degradacia. dEbiut-i [fr. début] _ 1. msa­

debarkAder-i [fr. débarcadére] xi­obis pirveli gamosvla
_ mcuravi navmisadgomi, ro­ scenaze; pirveli sajaro
melic napirzea da­mag­re­ bu­ ga­mosvla raime samoRvaweo
li. asparezze.
debAtebi [fr. debats] _ raime  axalgazrda mwerlis d.
sakiTxis sajaro ganxilva, 2. Wadrakis partiis sawyisi
azrTa gacvla-gamocvla, stadia.
ka­
maTi, paeqroba.  oTxi mxedris d., mo­wi­
 cxare d. parlamentSi. na­
aRmdegeebma d. swrafad
 mx.-Si ar ixmareba. gaiTamaSes.
dEbet-i [< laT. débet marTebs] debiUtant-i [fr. débutant]
_ (buxhalt.). sabuRaltro _ piri, romelsac debiuti
an­gariSebis marcxena mxa­ (mniSv. 1) aqvs.
re, sadac SeaqvT yvela Ri­ dEboS-i [fr. débauche] _ Cxubi,
rebuli faseuloba, agreT­ ayalmayali, cema-tyepa, aur­
ve am angariSze ricxuli zauri, uwesivroba.
vali da gasavali (sapirisp. degazAcia [ix. agreTve de...] _
krediti). momwamvleli niv­ Ti­e­
re­
bis­
 debiti sxva (ix.). gan gawmenda, ga­uv­nebleba
dEbit-i [< fr. débit gamosavali] (ad­gilisa, tan­ sac­
mlisa...).
_ airis an wylis, navTobis degenerAcia [fr. dégéné rafion]
da sxv. siTxis raodenoba, _ 1. organizmis biologiuri
ra­sac iZleva wyaro drois da fsiqologiuri niSnebis
garkveul erTeulSi. daqveiTeba, gauareseba: ga­
 navTobis WaburRilis d., dag­ vareba.
borjomis wylis d., ar­te­ 2. (biol.). cocxali or­ga­
ziuli Wis d. nizmis ujredebis an or­
 debeti sxvaa (ix.). ganoebis daSlis pro­ ce­si.
debQtor-i [laT. debitor] _ (bux­ degradAcia [fr. dégradation <
halt.). movale, fi­zi­kuri an berZ. laT. gradus safexuri;
iuridiuli pi­ri, romelsac ix. agreTve de...] _ Tan­da­
Ta­
vali aqvs mo­cemuli sawarmos, nobiT gauareseba raime Tvi­
da­wesebulebis an orga­ni­za­ sebisa; daqveiTeba, dacema.
ciisa.
 -118-
deg

degrEsia [< laT. degressio ukan Tan­ daTanobiTi Seneleba.

daxeva] _ 1. TandaTanobiT devalvAcia [germ. Dvalvation]
Sem­ cireba, kleba. _ fulis reforma, rac
2. (finans.). gadasaxadiT mdgo­ mareobs imaSi, rom ga­
pro­porciuli dabegvra- ufasurebul fulis niSnebs
uf­ro mcire Semosavalze iReben mimoqcevidan da
da­begvris procentis Sem­ cvlian srulfasiani sak­
ci­rebiT. re­dito bileTebiT (e. w.
degustAtor-i [< laT. de­ Ria devalvacia), anda brun­
gus­tare gemoze gasinjva] _ vaSi myofi fulis niSnebis
degustaciis specialisti. oficialur kurss sweven
degustAcia [fr. dégustatio] dab­ la (faruli devalvacia)
_ raime produqciis gemos oqrosTan an romelime ucxo
ga­
sinjva, sunis, feris Se­ saxelmwifos valutasTan
mowmeba misi damzadebis SefardebiT.
dros; Rvinis daWaSnikeba. dEviz-i [fr. devise] _ 1. mokle
 Cais d; sunamos d. gamonaTqvami, romelic Cve­
dedvEit-i [ingl. dead­ ulebriv gamoxatavs vi­si­
weight] _ (zRv.). gemis sru­ me qcevis an moqmedebis sa­
li tvirTmzidaoba (tvir­ xelmZRvanelo azrs, ideas.
Tamweoba) yvela aucilebeli 2. mokle gamonaTqvami an
maragis _ saTbobis, wylis si­tyva, romelsac avtori
da sxv. CaTvliT. awers konkursze warweril
dedUqcia da deduqcQreba namuSevars Tavisi saxelisa
[< laT. deductio gamoyvana] _ da gvaris nacvlad.
 Zeglis proeqti wardgeni­
logikaSi: msjelobis xer­
li iyo d.-iT `merani~.
xi _ zogadi debulebidan
3. heraldikaSi: mikle war­
ker­Zo daskvnis gamoyvana
wera gerbze, farze, orden­
(sapirisp. induqcia).
ze da sxv.
¥ deduqciuri.
 d. meTodi, d. daskvna. dez... [fr. dés-gan,-idan] _ Tav­
deeskalAcia _ eskalaciis sarTi, romelic aR­ niSnavs
sa­
pirispiro moqmedeba _ ag­ ri­same ganadgurebas, mo­ ci­
resiis, saomari moqmede­bis lebas da sxv.
 dezinfeqcia.
 -119-
dez

dezabQlie [fr. déshabillé] _ te­leviziis saSualebiT

saSinao Cacmuloba; saSinao adamianebis Sesacdenad.
tanisamosi. ¥ dezinformaciuli da sa­
dezavuQreba [fr. désavouer] de­ zinformacio.
 d. cnobebi, d. (s.) gan­ cxa­
_ visime gancxadeba, rom
deba.
igi ar eTanxmeba Ta­vi­ si
warmomadgenlis, rwmu­ne­ dezodOrant-i [fr. dés
bulis moqmedebas. da laT. odor suni] _ ada­
mi­anisagan, binidan da sxv.
dezaqtivAcia [fr. dés -gan,
cu­di sunis mocilebis sa­
-idan da laT, activus moq­me­
Sualeba.
di] _ radioaqtiuri WuWyis
¥ dezodorireba.
mocileba sxvadasxva sag­
nis, nagebobis da misT. ze­ dezodorAcia [fr. dés-gan,
dapiridan (ix. agreTve aq­ -idan da laT. odor su­ ni] _
ti­vacia). (cu­ d i) sunis mos­p o­
b a an
Cax­ Soba qimiuri sa­Su­ a­
le­
dezErtir-i [fr. déserteus] _
biT.
ada­miani, romelmac TviT­
burad miatova samxedro dezorganizAcia [fr. dés
ne­
samsaxuri an Tavi aarida organisation] _ sazogadoebri­
jarSi gawvevas. vi wesrigis, disci plinis
dar­Rveva; saxelmwifo, ad­
dezintegrAcia [fr. dés da
mi­nistraciuli, sameurneo
laT. integratio] _ mTelis da­
da sxv. organoebis nor­ma­
nawevreba Semadgenel na­ wi­
luri saqmianobis (fun­qc ­ i­
le­ bad, daSla.
o­nirebis) moSla.
 ekonomikuri kavSirebis d.
dezorientAcia [fr. déso­
dezinfEqcia [fr. désinfectipn]
ri­entation] _ Secdena, swori
_ avadmyofobis gamomwvevi
mimarTulebis dakargva an
mikrobTa mospoba spe­ci­ a­
warmodgena raimeze.
lu­ri saSualebebiT (qarT.
 borotganzraxuli d.
sinon. gausnebovneba).
dezoqsiri­b o­n uk­l e­Q n­m Ja­
dezinformAcia [fr. dés-gan,-
idan da informer Setyobineba] va (dnm) _ rTuli or­ga­nu­
_ yalbi cnobebis gav­ r­ li naerTi, erT-erTi nuk­le­
ce­leba gazeTis, ra­dios, inmJava, romelic mo­ i­poveba
yovel cocxal uj­ redSi,
 -120-
dei

upi­ratesad mis bir­TvSi: aTdRiani monakveTi: aTi

mTa­ vari rolis as­rulebis dRe.
or­ ganizmis niSan-TvisebaTa  ianvris pirveli d.
mem­kvidrul ga­ da­ce­maSi. 2. drois aseTi monakveTi, sa­
dEizm-i [< laT. deus RmerTi] zogadoebrivad ra­ i­me mniS­
_ religiur-filosofiuri vnelovani movlenisad­mi
moZ­ Rvreba (me-17-18ss.); aRi­ miZ­Rvnili.
a­
rebda RvTis, rogorc  qarTuli xelovnebis d.
sam­yaros pirveli mi­ ze­ dekAdans-i [fr. décadance] _
zis arsebobis, magram uar­ kulturis daqveiTeba, da­
yof­ da mis Carevas bu­ne­ cema (ix. dekadentoba).
bi­sa da sazogadoebis dekadEntoba [fr. décadent
gan­viTarebaSi. da­cema, daSla, < laT. deca­
de-Qure [laT. dejaure] _ for­ den­tia dacema] _ me-19 s.-is
ma­lurad, iuridiulad ka­ da­sasrulisa da me-20 s.-
nonis safuZvelze (sapirisp. is dasawyisis xelovnebasa
de-faqto). da literaturaSi: mim­di­ na­
 de-iured cnoba. reoba, romlisTvisac da­ma­
dEka1... [berZ. deka aTi] _ Tav­ xasiaTebelia uimedoba, mis­
sar­Ti, romelic sazomi ti­cizmi, formalizmi.
er­Teulis saxelTan mi­er­ ¥ dekadenturi.
Tebisas aRniSnavs mis aT­  d. leqsebi, d. naxati.
jer gazrdas: 1. de­kalitri dekAn-i [laT. decanus aTisTavi]
= 10 litrs. _ 1. umaRles saswavlebelSi:
dEka2 [germ. Decke] _ zogi si­ fakultetis xelmZRvaneli
mebiani musikaluri sak­ piri.
ra­vis korpusis nawili  politeqnikuri uni­ver­ si­
xmis asareklad da ga­saZ­ tetis avtomeqanikuri fa­
liereblad. kultetis d.
 gitaris zeda d; pianinos 2. kaTolikur da anglikanur
d. eklesiaSi: ufrosi mRvdeli,
¥ dekisa dekanozi.
 dekasi Scd. 3. Zvel romSi: jaris aTis­
dEkada [fr. décade < berZ. dekas Tavi.
(dekados) aTeuli] _ 1. drois 4. igivea, rac duaieni.
 -121-
dek

dekAnat-i _ umaRles sas­ visi Semosavlis, qonebis

wav­lebelSi: fakultetis ra­odenobis Sesaxeb.
xel­ mZRvaneloba dekanis  savaWro d., sabaJo d.
me­
TaurobiT. 4. safosto dokumenti, ro­ me­
dekvalifikAcia [< laT. ix. lic axlavs sazRvargareT
de...] _ kvalifikaciis, pro­ ga­sagzavn fuls an fasian
fesiuli codnisa da ga­ pakets.
mocdilebis dakargva. 5. sabaJos dokumenti, ro­ mel­
Sic sazRvargareT mimavali
deklamAtor-i [laT. dec­la­
piri aRniSnavs, Tu ra Zvir­
ma­tor] _ msaxiobi, romelic
faseuloba miaqvs Tan.
deklamaciiT gamodis; mxat­
v­
ruli kiTxvis ostati. deklasirEbul-i [< fr. dé­
classé] _ vinc mowyvetilia
deklamAcia da deklamQ­re­
Tavis klass da sakuTar
ba [< laT. declamatio ora­ mo­nawileobas ar iRebs sa­
torul gamoTqmaSi var­
zogadoebriv cxovrebaSi:
ji­ Si] _ literaturuli
mo­ralurad daqveiTebuli
na­warmoebis ga­ mo­mety­ve­le­
da gaxrwnili. (mag., qurdebi,
biT kiTxva: mxatvruli ki­
quCis qalebi, maTxovrebi,
Txva.
ma­wanwalebi).
deklarAcia [< laT. declaratio  d. elementebi.
gancxadeba] _ 1. oficialuri, dekodQreba [laT. de da fr.
sazeimo gamocxadeba raime co­de] _ gaxsna,pirobiTi brZa­
aqtisa, kanonisa, ZiriTadi nebebis, Canawerebis gauqme­
princi pebis mTavrobis sa­ ba gamomTvlel manqanebSi.
xe­liT: TviT dokumenti,rom­  dekoderi.
liTac aseTi aqti, kanoni
dekolonizAcia _ ko­lo­ni­
aris gamocxadebuli.
isaTvis Tavisuflebis mi­
 mTavrobis d.
cema.
2. erTi an ramdenime sa­xel­
wifos gancxadeba sa­er­Ta­ dekolorizAcia [laT. de­
m­
Soriso politikis raime coloratio] _ gauferuleba.
sakiTxze. dekOlte [fr. décolte] _ 1. qa­
3. (finans.). gadasaxadis ga­ lis tansacmeli, kaba, ro­
dam­xdelis gancxadeba Ta­ melsac guli Rrmad aqvs
amoW­ rili da ar faravs
 -122-
dek

yels, mxrebs, mkerdsa da sadekreto (an dekretuli)

zur­gis zeda nawils. Sve­buleba _ Svebuleba or­
2. TviT amoWrili, Ria nawili sulobisa da mSobiarobis
aseTi kabisa. gamo.
dekoratQul-i [fr. décoratif] dekrESendo [it. decrescendo]
_ adgilis damamSvenebeli; _ (mus.) bgeris siZlieris
lamazi, efeqturi. TandaTan Semcireba, sul
 d. mcenareebi, d. vaza, d. ufro da ufro xmadabla
detalebi. (sapirisp. kreSendo).
 dekoraciuli sxvaa (ix. delEgat-i [laT. delegatus
dekoracia). wargzavnili] _ arCeuli an
dekorAtor-i [fr. décorateur] _ daniSnuli warmomadgeneli
1. dekoraciebis mxatvari. romelime organizaciisa,
2. sadgomebis (binebis) la­ma­ sa­xelmwifosi da sxv.
zad miwyobis, morTvis spe­  konferenciis d., yrilobis
cialisti. d.
dekorAcia [fr. décoration] _ delegAcia [laT. delegatio
moqmedebis adgilis ga­ for­ gagzavna, daniSnuleba] _
meba scenaze fer­werulad delegatebis jgufi, ro­me­
an arqi­teq­tu­
rulad: scenis lic warmomadgenelia ro­
mo­wyo­biloba. melime organisaciisa, da­
 pirveli moqmedebis d. we­sebulebisa, saxelmwifos
¥ dekoraciuli da sa­de­ko­ da sxv.
ra­cio. delikAtes-i [fr. délicattesse]
 d. (s.) mxatvroba, s. sa­xe­ _ gansakuTrebiT gemrieli,
los­no, scenis d. ga­for­me­ sa­nukvari saWmeli. (qarT.
ba. sinon. nugbari).
 dekoratiuli sxvaa (ix.).
delikAtur-i [fr. délicat] _ 1.
dEkret-i [fr. décret < laT. Tavaziani, zrdilobiani
decretum] _ umaR­le­si xe­  d. adamiani
li­ suflebis dad­ge­ ni­
leba; 2. iseTi, rac frTxil, win­
brZa­nebuleba, ka­
noni. da­xedul mopyrobas mo­
 d. mSvidobis Sesaxeb. iTxovs.
¥ dekretuli da sadek­re­  d. sakiTxi.
to.
 -123-
dam

delimitAcia [laT. delimi­ta­ wrvTni­an da aC­veneben ma­yu­

tio] _ saerTaSoriso sa­ mar­ rebels (ix. agreTve oke­ a­na­
TalSi: saxelmwifo saz­ riumi).
R­vris mdgomareobisa da demAgog-i [berZ. démagōgos] _
mimarTulebis gansazRvra politikani, piri, romelic
mowinave saxelmwifoebs demagogiuri xerxebiT iZens
So­ ris SeTanxmebiT. popularobas xalxTa ma­
dElta [berZ. delta berZnuli seb­Si.
an­banis me-4 aso Δ] _ mdi­ demagOgia [berZ. démāgogia] _
na­ris SesarTavTan war­moq­ 1. motyueba cru dapirebebiT,
mnili nariyi are, ro­melic farisevlobiTa da faqtebis
daserilia am mdinaris to­ winaswarganzraxuli da­ ma­
tebiT [ber­Znuli aso delta-s xinjebiT raime miznis mi­
(Δ) saxelis mixedviT]. saRwevad (xalxTa masebis
 mdinare nilosis d. ndo­ bis mosapoveblad).
¥ deltisa. 2. sakiTxis aramarTebuli
 deltasi Scd. ga­Suqeba Segnebulad; faq­
deltAplan-i [berZ. delta (ber­ tebis damaxinjeba.
Znuli anbanis me-4 asos _  krebaze misi gamosvla iyo
Δ-s. saxeli) da laT. planum sruli d.
sibrtye] _ martivi sasporto ¥ demagogiuri.
safreni aparati; aqvs sam­  d. dapireba, d. xerxi.
ku­Txedis formis mzidi demarkAcia [fr. dēmarcation]
ze­dapiri (warmoadgens _ 1. saxelmwifo sazRvris
frans): mis qveS moTavsdeba xazis dadgena adgilze
sportsmeni da mofrinavs (spe­cialuri sasazRvro
rogorc planeriT. niSnebis saSualebiT).
 deltoplani Scd. 2. (medic.). qsovilis mkvda­
dElfin-i [berZ. deiphis (delphi­ ri ubnebis gamijvna jan­ sa­
nos)] _ zRvis ZuZumwovari, Risagan.
veSapis nairsaxeoba. ¥ sademarkacio: sademarkacio
delfinarQum-i _ zRvis pi­ xazi _ 1. xazi, romelic
ras mowyobili didi ak­va­ri­ yofs erTmaneTisagan meomar
umi; masSi hyavT del­finebi, mxareTa jarebs dazavebis
romlebsac swav­loben, dros.
 -124-
dem

2. droebiT sasazRvro xazi demilitarizEbuli: de­

sadavo teritoriaze; xazi, mi­litarizebuli zona _
romelic yofs dapyrobil te­ritoriis aseTi zoli
qveynis teritorias sa­o­ku­ or saxelmwifos Soris,
pacio zonebad. ro­mel­ Sic akrZalulia sam­
dEmarS-i [fr. dēmarche] _ xedro obieqtebis qona da
(di pl.). erTi saxelmwifos samxedro Zalebis yola.
mTav­ robis mimarTva meo­ri­ demobilizAcia [fr. dé­mo­­
sadmi (nota, memorandumi, bilisation] _ da de­mo­bi­lQzeba
gancxadeba da misT.) _ 1. samxedro mo­ samsaxureTa
 elCis d. daTxovna, gan­ Tavisufleba.
demErej-i, demUrej-i [ingl. 2. SeiaraRebuli ja­ re­
bi­
sa da
demurrage] _ (zRv.) gadasaxadi, saxalxo me­ ur­ne­
o­bis ga­day­
romelsac uxdis gemis pat­ vana sa­ o­ma­
ri mdgo­ mareobidan
rons damfraxtveli (ix. sam­S­vi­do­ boze.
frax­ti) portSi gemis gac­  armiis d., mrewvelobis d.
denisaTvis. demogrAfia [berZ. dēmos
dEmetra [berZ. Dēmētēr] _ xal­ xi da graphō vwer] _
ber­Znul miTologiaSi: mi­ mec­niereba, romelic Se­
wis, miwaTmoqmedebisa da is­wav­ lis mosaxleobis
na­ yofierebis mfarveli Se­mad­ genlobas da misi
qal­ RmerTi (romaul mi­To­ moZ­raobis (Sobadoba-sik­
logiaSi mas Seesabameba vdilianobis, migraciis da
ce­ rera). sxv.) kanonzomierebas (qarT.
demilitarizAcia da de­mi­ sinon. xalxTaRweriloba).
litarQzeba [< fr. dé­mi­ ¥ demografiuli.
li­tarisation] _ sa­erTaSoriso  d. gamoTvla, d. po­ li­
xel­ SekrulebiT, romelime tika.
sa­xelmwifosaTvis ak­ r­Zal­ demOkrat-i _ 1. demokratiis
va imisa, rom hqondes sam­ momxre.
xedro mrewveloba da si­ 2. demokratiuli partiis
mag­ reebi, hyavdes dadgenil wev­ ri.
raodenobaze meti samxedro  amerikeli d.-ebi.
Zalebi: ganiaraReba. demokrAtia [berZ. demokratia
 -125-
dem

< dēmos xalxi da kratos xe­ wyobilebis ga­ mo­sa­

xatavad.
lisufleba] _ 1. saxelmwifo-  saprotesto d.
politikuri mmarTvelobis 2. sajaro Cveneba risame. (am
forma, romlis drosac mniSvnelobiT ixmareba ag­
umaRlesi xelisufleba reTve demonstrireba).
xalxs ekuTvnis.  kinofilmis d., modebis
2. koleqtiuri muSaobis or­ga­ d.
ni­ zaciis princi pi, romlis 3. ri­ same sajaro gamoxa­ tu­
drosac uzrunvelyofilia leba.
koleqtivis yvela wevris  erTianobis d.
Tanasworuflebiani mo­ na­ 4. gamomwvevi moqmedeba, qce­
wi­ leoba. va.
¥ demokratiuli. ¥ sademonstracio. (mniSv.
 d. wyobileba, d. res­pub­ 2-isaTvis).
lika  s. darbazi, s. gafrena.
demokratizAcia _ sa­ demonstracQuli _ ga­
xel­ mwifos, sazogadoebis, mom­wvevi, protestis ga­ mom­
ka­ no­nis da misT. gardaqmna xat­ veli.
de­ mokratiis safuZvelze  sxdoma d.-ad datova.
(si­ non. gademokratiuleba). demOntaJ-i [fr. démontage]
demOn-i [berZ. daimōn] _ bo­ro­ _ manqanis, agrematis, ra­i­
ti suli, satana. me mowyobilobis da misT.
demOnstrant-i _ demon­ nawilebad daSla (re­mon­
s­traciis (mniSv. 1) mo­ ti­saTvis, sxva adgilas ga­
nawile. dasatanad da sxv.).
demonstrAtor-i _ pi­ri,  avtomobilis d., qarxnis
romelic risame demons­t­ d.
ri­ rebas (mniSv. 2) axdens. demoralizAcia [fr. dēmo­
demonstrAcia [laT. demonst­ ra­lisation] da de­
mo­ralizeba
ra­tio Cveneba, damtkiceba] _ _ 1. moraluri gaxrwna, zne­
da demonstrireba [germ. ob­rivi dacema.
De­monstrieren] _ 1. ma­sob­ri­ 2. moqmedebis unaris da­kar­
vi msvleloba ra­im­e sa­zo­ gva, suliT dacema.
gadoebriv-po­ li­ti­kuri gan­ dEmos-i [berZ. dēmos] _ 1. kla­
sob­riv sazogadoebaSi: mo­
 -126-
dem

saxleobis ara­ pri­vi­

le­gi­ or­ganizaciebis ga­nad­ gu­re­
re­ buli fenebi; xal­ xi. bis, yovelgvari na­ cis­ tu­
2. (it.) Zvel berZnul qa­ ri, militaristuli moR­
laq-saxelmwifoebSi: Ta­ vi­ va­weobis an propagandis
sufali moqalaqeebi,xalxis aR­kveTisa da germaniis po­
masebi; monebi demosSi ar li­ tikuri cxovrebis de­
Sediodnen. mok­ratiuli princi pebis
dEmping-i [ingl. dumping] _ sa­fuZvelze gardaqmnis pi­
(ekon.). saqonlis gayidva robebis momzadebisaken.
ucxoeTSi Sinagani bazris nacional-socialisturi
fasebTan SedarebiT bev­ par­tiis wevrebs saero da­
rad iafad, zogjer TviT­ wesebulebebSi samsaxurs
Ri­ rebulebaze naklebadac ar aZlevdnen.
(konkurentebis gandevnis dEndi [ingl. dandy] _ natifad,
miz­ niT); sinon. gadasayari ukanasknel modaze Cacmuli
eqsporti. mamakaci; franti.
denacionalizAcia da de­ dendrarQum-i [< berZ. dendron
nacionalQzeba [fr. dē­ xe] _ specialuri baRi
na­tionalisation] _ 1. erov­nu­li (dendrologiuri baRi), an
TaviseburebaTa (enis, kul­ botanikuri baRis kuTxe,
turis da misT.) da­kargva. sadac dargulia sxvadasxva
2. saxelmwifos mier na­ saxeobis xeebi, buCqebi da
ci­ onalizebuli (ix. na­ lianebi, samecniero, sas­
ci­ onalizacia) qonebis wav­lo da kulturul-sa­
dab­ runeba uwindeli pat­ ganmanaTleblo mizniT.
ro­ nebisaTvis. dendrolOgia [berZ. dendron
denacifikAcia [< ger. de­na­ xe da logos moZRvreba] _ bo­
zification gauqmeba, ga­nad­gu­ tanikis nawili, ro­ me­
lic
reba] _ RonisZiebaTa kom­p­ xeebsa da buCqebs swav­
leqsi, romelic mimarTuli lobs.
iyo faSizmze gamarjvebis ¥ dendrologiuri.
Semdeg germaniaSi nacizmis  d. baRi (parki).
aRmofxvris, nacional-so­ denonsAcia da denonsQreba
ci­ alisturi partiis da [fr. dēnonciation] _ (di pl.).
mis mier kontrolirebadi romelime saxelmwifos
 -127-
dep

gan­ cxa­deba saerTaSoriso uj­redebSi pigmentis gaq­

xel­ Sek­rulebis moqmedebis ro­biT (ix. pigmentacia).
Sewy­vetis Sesaxeb. dEpo [fr. dēpôt] _ Senoba, sa­
denominAcia [< laT. de­ dac dganan lokomotivebi
no­minatio (de da laT. no­mi­ da matareblis (agreTve
natis) fasiani qa­Ral­de­bis tram­ vais, metropolitenis
nominaluri Ri­ rebulebis da sxv.) vagonebi da sadac
dacema, fulis ga­u­fa­su­re­ maT ukeTeben mimdinare
ba. remonts.
dEntin-i [laT. dens (dentis kbi­  saelmavlo d.
li)] _ Zvlismagvari niv­  farexi Scd.
Ti­ ereba, kbilis mTavari depOzit-i [< laT. depozitum
Semadgeneli nawili. Sesanaxad mocemuli ram] _
departAment-i [fr. dēpar­ (finans.) Tanxa an fasiani
ta­ment] _ 1. safrangeTSi: qaRaldebi Setanili sak­re­
msxvi­li administraciul- dito dawesebulebaSi (ban­
teritoriuli erTeuli. kSi, Semnaxvel salaroSi
 zRvisiqiTa d.-ebi. da misT.). kreditorisaTvis
2. amerikis SeerTebul Sta­ gadasacemad (anda Se­ sa­
na­
tebsa da SveicariaSi: sa­ xad _ Tu kreditori uars
ministro. ambobs miRebaze).
sax. de­par­tA­men­ti _ ame­ depOnent-i [< laT. deponens
rikis SeerTebul Sta­teb­ (deponentis)] _ (finans.) piri,
Si: sagareo saqmeTa sa­ mi­ romelsac warmoebisa an
nis­ tros saxelwodeba. da­wesebulebisagan ergeba
dEpeSa [fr. dēpēche] _ te­ Tanxa da raime mizeziT ar
leg­ rafiT an radioTi ga­ miuRia garkveul vadaSi.
dacemuli saswrafo cnoba depopulAcia [fr. depopulation]
(sinon. telegrama). _ (spec.). mosaxleobis Sem­
 d.-is gagzavna, d.-is miReba, cireba kleba.
d.-iT gamoZaxeba. deportAcia [laT. deportatio]
depigmentAcia [< laT. ix. da deportQreba [germ.
pigmenti] _ (biol.) kanis De­por­tieren] _ adamianis ga­
bu­ nebrivi feris dakargva; Ze­
ve­
ba misi mudmivi ad­
ga­mowveulia epidermisis
 -128-
dep

gil­ samyofelidan da sxva ravad, wignis ydi­saTvis da

adgilas iZulebiT da­ sax­ sxv.
leba. dermato... [< berZ. derma (der­
deprEsia [laT. depressio daT­ matos) kani] _ rTul sityvebSi
rgunva, daCagvra] _ 1. (me­ aCvenebs am sityvebis da­ mo­
dic.). daTrgunuli, su­ kidebulebas kanTan an ka­
li­ e­rad daZabunebuli nis daavadebebTan.
fsi­ qi­
kuri mdgomareoba. dermatolOgia [berZ. derma
2. (ekon.) qveynis sameurneo kani da logos moZRvreba]
cxovrebis Seferxeba, mo­du­ _ medicinis dargi, ro­me­
neba, daqveiTeba. lic kanis daavadebebs Se­
depUtat-i [laT. deputatus] _ 1. iswavlis.
arCeviTi saxelmwifo da­we­ dermatOlog-i kanis da­a­va­
sebulebis wevri; arCeuli debebis eqimi, der­ma­ to­
lo­
war­momadgeneli. giis specialisti.
 parlamentis d. ¥ dermatologiuri.
2. arCeuli piri, romelmac  d. klinika.
ra­ime davaleba unda Se­ as­ dEsant-i [fr. descente daSveba,
rulos. gadasxma] _ 1. mowinaaRmdegis
deputAcia [fr. dēputation] _ teritoriaze brZolis sa­
deputatTa (mniSv. 2), da­ warmoeblad (gemiT, TviT­
niS­nul an arCeul pirTa mfrinaviT da sxv.) ga­
jgufi, romelic moqmedebs das­xmuli specialurad
raime organizaciis, da­ we­ mom­za­debuli jaris na­wi­
sebulebis, krebis da­va­ le­ le­bi.
biT.  sahaero d, sazRvao d.
 d.-is gagzavna, d.-is miReba, 2. jarebis gadasxma mtris
d.-is Semadgenloba. te­ritoriaze.
dErbi [ingl. derby sak. sax.] _ medEsante _ sadesanto ja­
sam-da oTxwliani cxenebis re­bis samxedro mosamsaxure;
doRi. desantis monawile.
dermAtin-i [berZ. derma (der­  m. paraSutistebi.
matos) kani, tyavi] _ xe­
lov­nu­ ¥ sadesanto.
ri tyavi, muSambis msgav­ si;  s. xomaldi, s. polki, s.
iyeneben avejze ga­da­sak­ ope­racia.
 -129-
det

¥ medesantisa.  mdgomareobis d., situaciis

 medesantesi Scd. d., sazogadoebis d.
dEsert-i [fr. dessert] _ xili dEstruqcia [laT. destructio]
an tkbileuli, romelsac _ raime normaluri struq­
sa­dilis Semdeg Seeqcevian tu­ris moSla, darRveva.
(sinon. Carozi). destruqcQuli _ rac
¥ sadeserto. xels uS­ lis Semdgom mu­
 s. yurZeni. Sa­obas, raime SeTanxmebis
sad. kOvzi _ kovzi, ro­me­ miR­wevas (sapirisp. kon­s­
t­
lic zomiT metia Cais kov­ ruqciuli).
zze da pataraa suf­ri­saze.  d. winadadeba, d. pozicia,
dEspot-i berZ. despotēs] _ 1. Zvel d. Zalebi.
aRmosavleTis mo­ naT­mflo­ dEtal-i [fr. dētail] _ 1. me­
belur mo­nar­ qiebSi: umaR­ qanizmis, manqanis, xel­sa­
le­ si mmarTveli, romlis wyos nawili.
xelT iyo ganusazRvreli  avtomobilis d.-ebi.
uf­ lebebi. 2. mTelis nawili; wvrilmani
2. (gadat.). TviTneba adamiani, ram.
ro­ melic sxvebs aiZulebs  mxatvruli d; momxsenebels
mis nebaze iqceodnen da d.-ebze yuradReba ar ga­ u­
sxvis survils arafrad ag­ maxvilebia.
debs. (sinon. tirani, mtar­ detAlur-i _ dawvrilebiTi.
va­li).  d. aRweriloba, d. garCeva,
¥ despoturi. d. analizi.
 d. xasiaTi, d. mmar­T­ve­lo­ detEqtiv-i [ingl. detective
ba. < laT. detectio gaxsna] _ 1.
despOtizm-i _ SeuzRudavi in­glisSi, aSS-Si da sxva
xe­lisufleba; sisastike, qveynebSi: samZebro po­ li­
TviT­neboba. ci­ is agenti (qarT, sinon.
destabilizAcia da desta­ ma­Zebari).
bi­ lQzeba [laT. de (ix. de- 2. deteqtiuri nawarmoebi
da stabilizacia)] _ sta­ (ro­mani, moTxroba, ki­no­
bi­lizaciis moSla: mya­ri filmi).
mdgo­ mareobis arar­se­boba. deteqtQur-i _ aseTi na­war­
mo­ebi, romelic Seicavs
 -130-
det

sa­
idumloebiT mocul da­ vgrgvi­nav] _ feTqebadi niv­
naSaulis gaxsnas, ga­mo­xa­ Tierebis meyseuli aaleba,
tavs maZebarTa Tavze ga­ rac gamowveulia sxva niv­
damxdar faTerakebs. Ti­erebis afeTqebiT an Ser­
 d. romani, d. filmi, ar­ yeviT, dartymiT.
tur konan doilis d. mo­ dE-fAqto [laT. de facto] _
Tx­robebi. faq­tobrivad, sinamdvileSi.
 detektivi, detektiuri (sapirisp. de-iure).
Scd.
dEfeqt-i [germ. Dēfect laT.
detEqtor-i [ingl. detector < defectus] _ nakli,naklovaneba,
laT. detector gamxsneli, aR­ zadi, xarvezi.
momCeni] _ 1. radiomimReb­  proeqtis d., wvrilmani d.-
Si: mowyobiloba maRali ebi, d.-ebis aRmofxvra.
six­Siris rxevebis da­ba­li ¥ defeqtiani.
sixSiris (smeniT aR­saq­me­  d. avtomobili, wignis d.
li) rxevebad gar­daq­m­ni­ egzemplari.
saTvis.  d. metyveleba.
2. mowyobiloba, romelsac  defeqtiuri Scd.
iye­
ne­ben risame (mag., si­naT­ definQcia [laT. definition] _
lis, siTbos, bir­T­vul ga­ cnebis zusti gansazRvra
mosxivebis) ga­mo­sav­lenad. mi­si yvelaze arsebiTi niS­
sicr. detEqtori _ spe­ nebis saSualebiT.
ci­
aluri mowyobiloba, im dEfis-i [rus. Deφuc < laT. de­
piris fsiqikuri mdgo­ma­ vi­sio gayofa] _ patara, mokle
reobis Se­samowmeblad, rom­ xazi (-), romelic ixmareba
lis dakiTxvac warmoebs. sityvebis SesaerTeblad,
detonAtor-i _ 1. feTqebadi si­ty­ vis Semadgeneli na­ wi­
niv­
Tiereba, romelic Tavisi lebis gamosayofad, agreTve
afeT­qebiT iwvevs sxva feT­ sityvis gadasatanad Semdeg
qebadi nivTierebis de­to­ striqonze.
nacias.  ded-mama, saxl-kari.
2. fistoni, amnTebi, ro­mel­ defQcit-i [< laT. deficit ak­
sac iyeneben risame asa­feT­ lia] _ 1. gasavlis metoba
qeb­
lad. Se­mosavalze; zarali, da­
detonAcia [< laT. detuo naklisi.
 -131-
dia

 biujetis d. adamianis dasja damnaSavis

2. raime saqonlis nakleboba mounaxaobis SemTxvevaSi.
ba­zarze (rodesac mo­Txov­ di... [berZ. di] _ TavsarTi mniS­
nileba sWarbobs mi­wo­de­bis). v­nelobiT `ormagi~.
 saTadarigo nawilebis d.  difTongi.
¥ deficituri. diAbet-i [laT. diabētēa] _ im
 d. saqoneli, d. ned­le­uli. sneulebaTa saerTo sa­
deflorAcia [ingl. de­flo­wer xelwodeba, romelTa da­ ma­
< laT. dēflōrātio] _ 1. yva­vi­ xasiaTebelia Sardis War­
le­ bis mowyveta, ga­fuWeba, bad gamoyofa.
damaxinjeba. S. diAbeti _ avad­ m­
yo­
foba,
2. qalwulobis, umankoebis romlis drosac Sar­d­ Si
ubiwobis, dakargva. gamoiyofa Saqari da sis­
deformAcia [laT. deformatio] xlSi Saqris raodenoba
_ da deformQreba [germ. (Sem­cveloba) matulobs;
de­for­mieren] _ risame formis Saqris avadmyofoba.
Sec­ vla. u. diAbeti _ avad­ m­
yo­
fo­ba,
 sxeulis d., xerxemlis d. romlis da­ ma­
xa­
siaTebelia
decentralizAcia [fr. gaZ­ li­
e­re­
bu­ li wyurvili
de­cen­t­ra­lisation] _ da de­ da uSaqro Sar­ dis Warbad
gamoyofa.
cen­­tralQzeba [germ.
de­­zentralizieren] _ 1. TviT­
diAgnoz-i [< berZ. diagnōsis
gamocnoba, gansazRvra] _
mmar­T­velobis sistema, ro­
avadmyofobis gamocnoba,
de­ sac centraluri xe­li­
dad­ gena avadmyofis yo­
suflebis zogi funqcia
vel­ mxrivi gamokvlevis Se­
ga­ daecema mmar­Tvelobis
degad.
ad­ gilobriv or­ganoebs.
 swori d., mcdari d., d.-is
2. centralizaciis gauqmeba
dasma.
an Sesusteba.
 mmarTvelobis d. diagnOstika [< berZ. diag­nōs­
tikos gamomcnobi] _ 1. me­ di­
decimAcia [laT. decimus me­
cinis dargi, romelic swav­
a­
Te] _ (ist.). yoveli meaTe
lobs daavadebis niSnebs
dam­naSavis sikvdiliT das­
da diagnozis dasmis me­ To­
ja wilisyriT; yoveli meaTe
debs.
 -132-
dia

2. diagnozis dasma. miuTiTebs, rom unda war­ mo­

 daavadebis adreuli d. iTqvas sxva bgera da ara is,
diagOnal-i [laT. diagonalis < romelic am asoTi uniSnod
berZ. diagōnios kuTxidan ku­ gadmoicema.
Txisken mavali] _ swori mag.: rus ё, fr. ç, Cex. š.
xazis monakveTi, romelic  diakritiuli Scd.
aer­Tebs mravalkuTxedis diAleqt-i [berZ. dialeqtos] _
or aramomijnave kuTxis (enaTm.). saerTo-saxalxo
wve­ roebs. enis ganStoeba, romelze­
¥ diagonaluri. dac laparakoben ama Tu im
 d. mimarTuleba. kuTxeSi (qarT. sinon. kilo,
diAgrama [< berZ. diagramma kilokavi).
naxazi] _ 1. naxazi, romelic  guruli d., fSauri d.
TvalsaCinod gamoxatavs ¥ dialeqturi.
ra­ ime sidideebis Sefar­de­  d. leqsikoni, d. mety­ve­
bas. leba.
 produqciis zrdis d.  dialeqtikuri sxvaa (ix.
2. Wadrakis dafaze fi­ gu­re­ di­aleqtika).
bis ganlagebis gra­ fi­kuli dialEqtizm-i _ dialeqtis
gamosaxuleba. da­maxasiaTebeli (kuTxuri)
diAdema [berZ. didēma] _ 1. Zvir­ si­tyva an gamoTqma sa­ li­te­
fasi TvlebiT ga­wyo­bili raturo enaSi.
Tav­saxvevi an gvirgvini _  d.-ebi daviT kldiaSvilis
uzenaesi qurumebis (me­fe­ moTxrobebSi.
ebis) xelisuflebis ni­Sa­ dialEqtika [berZ. dialektikē sa­
ni. ubris, kamaTis mimarTviT] _
2. qalis Zvirfasi samkauli mecniereba _ filosofiuri
_ Ria (saSuble) gvirgvini. moZRvreba bunebis, adamian­
¥ diademisa. Ta sazogadoebisa da az­
 diademasi Scd. rov­nebis cvalebadobis,
diakritQkul-i [berZ. diak­ moZ­raobisa da ganviTarebis
ri­tikos ganmasxvavebeli] _ zo­gadi kanonebis Sesaxeb;
dia­kri­tikuli niSani _ bu­nebisa da sazogadoebis
(enaTm.). damatebiTi ni­Sani marad moZrav da cvalebad
asos Tavze an mis qveS; movlenaTa Semecnebis mec­
 -133-
dia

ni­
eruli Teoria da meTodi. 2. gadat. (wign.). sruli, uki­
(sinamdvilis Semecnebisa duresi (winaaRmdegoba, da­
da gardaqmnis mecnieruli pirispirebuloba da sxv.).
Te­oria da meTodi).  diametraluri, dia­ met­
ri­
¥ dialeqtikuri. uli Scd.
 d. meTodi, d. azrovneba. dQana [laT. Diana] _ romaul
 dialeqturi sxvaa (ix. miTologiaSi: nadirobis
dialeqti). mfarveli qalRmerTi.
 dialeqtiuri Scd. diapAzon-i [< berZ. diapasōn
dialeqtolOgia _ enaT­ `yvela simisa~] _ 1. (mus.)
mec­ni­erebis dargi, rome­
lic sxva­dasxva simaRlis yve­la
dialeqtebs Seiswavlis. bgeris erToblioba, ro­me­
¥ dialeqtologiuri. lic misawvdomia ama Tu im
 d. eqspedicia, d. atlasi. sakravis an momRerlis xmi­
diAlog-i [berZ. dialogos] _ 1. saTvis.
saubari or an ramdenime pirs  didi d.-is xma.
Soris (Sdr. monologi). 2. gadat. (wign.) zoma, mo­cu­
2. literaturuli nawarmoebi loba (codnis, moqmedebisa,
an misi nawili, romelic da­ interesebisa da sxv.).
werilia saubris formiT.  farTo d.-is moRvawe.
diAmetr-i [< berZ. diametros diapozQtiv-i [berZ. dia gam­
ganakveTi] _ 1. swori xazis Woli da laT. pozitivus da­
monakveTi,romelic aerTebs de­biTi] _ fotografiuli
wrexazis or wertils da su­raTi minaze an sxva gam­
gadis mis centrze. Wvirvale masalaze; iye­ne­ben
2. raime mrgvali sxeulis, sademonstraciod sap­
ro­
saTavsis, sivrcis ganak­ eqcio (ix. proeqcia)mo­ wyo­
veTi. bilobis saSualebiT.
 5 sm d.-is detali, cirkis  Sav-TeTri d., feradi d.
arenis d. 15 m-ia. ¥ diapozitiuri.
diametruli _ 1. diametris  d. firfita.
(ganakveTis) xazis ga­yo­  diapozitivuri Scd.
lebiT risame Suaze gam­ diAspora [< berZ. diaspora
yofi. gabneva] _ xalxis (eTnikuri
 d. sibrtye. erTobis) mniSvnelovani na­
 -134-
dia

wilis yofna Tavisi qveynis tikos samoZRvro] _ 1. pe­da­

farglebs gareT. gogikis nawili _ moZ­ R­
v­
 qarTuli d. amerikaSi. re­ba swavlebis Si­naarsis,
diAstola [< berZ. diastolē me­Todebisa da or­ ga­
ni­za­
ga­
ganiereba, gaWimva] _ ciuli formebis Sesaxeb;
(anat.) gulis moqmedebis skolaSi swavlebis Teo­
erT-erTi faza _ moSveba- ria;
moduneba, romelic mosdevs 2. igivea, rac didaqtivizmi
mis SekumSvas (sistolas). ¥ didaqtikuri.
diAfragma [< berZ. dia­phrag­  d. princi pebi.
ma tixari] _ 1. (anat.) kunT­  didaqtiuri Scd.
myesovani (kunTo­ va­ni) Zgide, dielEqtrik-i [ingl. dielectric]
romelic erTmaneTisgan _ (fiz.). nivTiereba,romelic
yofs gulmkerdisa da muc­ ar atarebs eleqtro dens.
lis Rruebs (qarT. sinon. (ix. agreTve izolatori).
SuasaZgidi). ¥ dieleqtrikuli.
2. optikur xelsawyoebSi:  d. antena, d. gamaZlierebeli,
obi­eqtivis nawili _ nax­ d. SeRwevadoba.
vretiani gaumWviri firfita,  dieleqtruli, dieleq­t­
romelic zRudavs optikur ri­uli Scd.
sistemaSi gavlil sxivTa dQeta [berZ. diaita cxovrebis
konas. we­si] _ kvebis garkveuli
 fotoaparatis d. reJimi.
diaqrOnia [berZ. dia gavliT,  mkacri d., d.-is dacva.
¥ dieturi.
gamWoli da chronos dro] _
 d. saWmeli, d. sasadilo
(lingv.). enobriv movlenaTa
 dietiuri Scd.
ganviTarebis istoriuli
Tan­mimdevroba.
divErsant-i _ diversiis Cam­
de­ni piri.
didAqtizm-i [< berZ. didaktikos
samoZRvro] _ damrigebloba,
divErsia [< laT. diversio
damoZRvra literaturul ga­dax­ ra, ganrideba] _ 1.
nawarmoebSi, TxzulebaSi; sam­xed­ro da sa­
xel­ mwi­
fo­eb­rivi mniSvnelobis
da­moZRvris midrekileba;
obi­ eq­tebis dangreva, moSla
Wkuis damrigebloba,
mo­wi­na­aRmdegis zurgSi;
didAqtika [< berZ. di­dak­
 -135-
diz

ase­Ti aqtebis Cadena ro­ lad _ kavaleriaSic).

me­li­me qveyanaSi ucxo sa­ dizAin-i [ingl. design proeqtis
xel­ m­wifos agentebis mier. Sed­gena] _ mxatvruli pro­
2. mcire maStabis samxedro eqtireba produqciisa (sag­
operacia, romlis mizania nebisa), romelsac mrew­ve­
mowinaaRmdegis yuradRebis lo­ ba uSvebs; mxatvruli
gadatana dartymis mTavari kon­ struireba.
mimarTulebidan da sxva ¥ dizainuri da sadizaino.
mxares.  d. (s.) mxatvroba, s. sa­
¥ diversiuli. muSaoebi.
 d. aqti, d. jgufi, d. moq­ dizaQner-i [ingl. designer]
medeba. _ mxatvar-konstruqtori,
divertQsment-i [fr. diver­tis­ teq­ ni­kuri esTetikis spe­
sement gamxiaruleba] _ Te­ ci­a­lis­ ti, romelic ap­ ro­
atraluri warmodgena, ro­ eq­tebs Tanamedrove, es­
me­lic Sedgeba sxvadasxva Te­ti­ kuri siamovnebis
nom­risagan da imarTeba mom­ g­
v­re­
li sayofacxovrebo
Zi­riTadi warmodgenis Sem­ Tu sawarmoo ansamblebs,
deg. in­te­ri­e­
rebs, avejs, yo­vel­d­
divQdend-i [laT. dividendum Ri­u­rad saxmar nivTebs da
ga­sayofi] _ mogebis na­ a.S.
wi­li, romelsac iRe­
ben ¥ dizaineruli da sadi­ za­
aqcionerebi maT mi­er da­ i­nero.
bandebuli kapi­talis pro­  d. (s.) laboratoria, d.
porciulad. (s.) firma.
divQzia [fr. divizion] _ msxvi­ dizAJio [ital. disaggo] –
li sajariso SenaerTi, ro­ (fi­nans.) qaRaldis fulis
melic Sedgeba ramdenime niS­ nebisa da sxva fasiani
pol­kisa an brigadisagan. qa­Raldebis kursis daweva
 msrolelTa d., satanko (sapirisp. aJio).
d. dQzel-i [germ. Diesel < sakuT.
divizQon-i [fr. division] _ sax. germaneli mecnierisa
sam­xedro qveganayofi sa­ra­ da inJinris Alfred Diesel‑idan]
ke­to, saartilerio da jav­ _ Sigawvis Zrava, romelic
San­satanko nawilebSi (Zve­ mZi­me Txevadi (dizelis
 -136-
diz

saw­vavi) sawvaviT muSaobs. dQler-i [ingl. dealer < deal

¥ dizeliani. vaW­
roba, biznesis keTeba] _
 d. avtomobili. 1. firma an piri, romelic
dizentEria [berZ. dysenteria] saqonlis yidva-gayidviT
_ nawlavebis mwvave in­feq­ aris dasaqmebuli.
ciuri (gadamdebi) da­a­va­ de­ 2. safondo biuros wevri, ro­
ba. melic fasian qaRaldebs
 dezinteria, dizinteria yidis.
Scd. dilEtant-i [fr. diletante <
diTQramb-i [berZ. dithyrambos] laT. delectare] _ piri, ro­me­
_ 1. Zvel saberZneTSi: himni, lic misdevs mecnierebis
sazeimo, sagundo simRera an xelovnebis romelime
Rvinisa da mxiarulebis dargs ise, rom ara aqvs sa­
Rmer­ Tis dionises pativ­sa­ fuZvliani momzadeba; ze­
cemad: mogvianebiT: saxotbo rele mcodne, moyvaruli.
lirikuli leqsi. ¥ diletanturi.
2. gadaWarbebuli Seqeba,  d. msjeloba.
di­ de­ba, xotba. dilOgia [berZ. di (s) orjer
d. UmReris (uga­lobs) _ da logos sityva] _ 1. orgvari
zedmetad aqebs. mniSvneloba; orazrovneba.
 difirambi Scd. 2. Zvel berZnul TeatrSi:
dQlema [berZ. dilēma < di ori da or­moqmedebiani drama.
lemma gzavneli, warmodgena] 3. erTi CanafiqriT gaer­Ti­
_ 1. (wign.). (log.). msjeloba anebuli ori romani an ori
an daskvna, romelic Se­ i­ dramatuli nawarmoebi.
cavs or, erTmaneTis ga­mom­ dinAmizm-i [berZ. dynamis Za­
ricxav debulebas, ro­mel­ la] _ igivea, rac dinamika
Tagan erT-erTis arCeva (mniSv. 2).
auci­lebelia. dinAmika [< berZ. dynamikos moq­
2. iseTi viTareba, rodesac medi, Zlieri] _ 1. meqanikis
ori arasasurveli SesaZ­ dargi, romelic swavlobs
leb­ lobidan aucilebelia sxeulTa moZraobis ka­ no­
erT-erTis arCeva. nebs maTze moqmed ZalebTan
¥ dilemisa. dakavSirebiT.
 dilemasi Scd.
 -137-
dio

2. risame moZraoba, cva­le­ da memkvidreobis uflebis

badoba, ganviTareba (sa­ pi­ safuZvelze.
risp. statika).  bagrationebis d. saqar­
3. gadat. (wign.). moZraobis T­veloSi, burbonebis d.
si­Warbe. safrangeTSi.
¥ dinamikuri. ¥ dinastiuri da sadi­ nas­
 d. piesa, d. siuJeti., mov­ tio.
lenebis d.  d. (s.) interesebi.
 dinamiuri Scd. dQngo [ingl. dingo < avst­­
dinAmit-i [< berZ. dynamis ral.] _ veluri ZaR­ li; gav­
Zala] _ Zlieri feTqebadi rcelebulia avs­ t­raliaSi.
nivTiereba, romlis mTavari dinOzavr-i [berZ. deinos sa­
ZiriTadi Semadgeneli na­ Si­neli da saura xvliki] _
wi­lia nitroglicerini; ga­daSenebuli uzarmazari
iye­neben samxedro da sam­ qvewarmavali.
To-sainJinro saqmeebSi; ga­ diOnise [berZ. Dionysos] _ ber­
moigona Svedma inJinerma da Znul miTologiaSi: Rvinisa
mecnierma alfred nobelma da drostarebis RmerTi;
(1833-1895 ww.). zev­sisa da semeles Svili
dinamo... [berZ. dynamis Za­la] (romaul miTologiaSi mas
_ rTuli sityvebis da­ Seesabameba baxusi).
sawyisSi aRniSnavs am si­ diOrama [berZ. dia gamWoli
tyvebis damokidebulebas da ho­roma xedi, sanaxaoba] _
Za­lasTan, energiasTan. 1. gamWvirvale qsovilze an
 dinamometria. mkrTal minaze orive mxri­
dinamOmetr-i [berZ. dynamis dan daxatuli suraTi, ro­
Zala da metrēo vzomav] _ melic sagangebo ganaTebis
me­qanikuri Zalis sazomi Sedegad gveCveneba moculo­
xel­ sawyo (qarT. sinon. bis mqoned.
Zalis sazomi). 2. naxati, romlis wina plan­
dinAstia [berZ. dynasteia] _ ze moTavsebulia mo­ cu­
erTi da imave gvaris mo­ lobis mqone sagnebi.
narqebi (mefeebi), romlebic ¥ dioramisa.
TanmimdevrobiT cvlian erT­  dioramasi Scd.
maneTs taxtze naTesaobis diofizQteb-i [berZ. dyo ori
 -138-
di p

da phisis buneba] _ (ist.). berZ. diploma furceli, do­

qris­tianuli religiis kumenti (orad gakecili)]
war­momadgenlebi,romle­bic _ 1. Tanamdebobis piri, ro­
aRiareben ieso qristes or melic di plomatiur saq­
bunebas _ adamianursa da mianobas eweva da muSaobs
RvTiurs (sapirisp. mono­ fi­ ucxo saxelmwifoebTan ur­
zitebi). TierTobis sferoSi.
di pkurQer-i _ di plo­ma­ti­ 2. (saub., gadat..). adamiani,
uri kurieri (ix. di p­lo­ma­ romelic moxerxebulad
ti­uri). iq­ceva, moqmedebs sxvebTan
dQplom-i [fr. diplôme < berZ. urTierTobaSi.
diplōma `orad dakecili (ga­ ¥ di plomaturi da sa­ di p­lo­
kecili) furceli~] _ 1. mato.
mowmoba saswavleblis dam­  d. (s.) niWi.
Tavrebis, raime wodebule­  di plomatiuri, sadi plo­
bis an samecniero xarisxis ma­tio sxvaa (ix. di p­ lo­ ma­
mikuTvnebis Sesaxeb. tia).
 universitetis d., mec­ni­ e­ diplomAtia [fr. diploma­tie]
rebaTa doqtoris d. _ 1. mTavrobis ofici­ a­
lu­
¥ sadi plomo. ri saqmianoba sa­ xel­ m­
wifos
 s. naSromi, s. proeqti. sagareo, sa­ er­
Ta­Soriso po­
2. mowmoba, sigeli, romelic litikis gan­
sa­
xor­ ci­e­
leb­
eZlevaT raime konkursze, lad.
festivalze warmatebiT ga­ 2. ityvian moxerxebuli saq­
mosvlisaTvis, gamofenili cielis, moqmedebis Sesaxeb
eq­sponatebis maRali xa­
ris­ sxvebTan urTierTobaSi.
xisaTvis. ¥ di plomatiuri da sa­ di p­
 xarisxis d. lomatio.
di plOmant-i _ 1. studenti,  d. (s.) urTierTobis dam­ya­
ro­ melic sadi plomo naS­ reba, d. (s.) fosta.
roms amzadebs. di p. kOr­pu­si _ ama Tu
2. piri, romelic di plo­miT im qve­ya­naSi ak­ re­di­te­bu­
(mniSv.1) aris dajil­do­e­ li ucxo­ e­li di p­ lo­ma­ ti­
buli. uri war­ mo­mad­gen­
le­bi er­
di plOmat-i [fr. diplomete < Toblivad.
 -139-
dis

di plomatiuri kurieri ha­erze ufro msubuqi, sa­a­ vi­

_ Tanamdebobis piri,ro­mel­ a­cio Zravis mqone sa­ haero
sac ama Tu im ucxo qve­ ya­ xomaldi, romlis korpusi
naSi miaqvs di p­lomatiuri airiT aris savse: marTuli
fos­ta. aerostati.
di plomatiuri pro­to­ dirQJor-i [rus. Дuрuжёp < fr.
ko­li _ (ix. protokoli). diriger marTva] _ musikosi,
 di plomaturi sxvaa (ix. ro­melic xelmZRvanelobs
di plomati). orkestrs, gunds, saopero
di plomAtika _ istoriis an sabaleto speqtaklis.
dam­xmare disci plina, ro­ ¥ sadiriJoro fakulteti.
 s. pulti, s. (kon­ser­ va­
to­
melic Seiswavlis is­ to­ri­
riaSi).
ul sabuTebs (qarT. sinon.
sigelTmcodneoba). dis... (xmovnebis win diz...)
[laT. dis < berZ. dys] _ Tav­
dirEqtiva [fr. directive <
sarTi mniSvnelobiT `ga­
laT. directio pirdapiri mi­
yofa, dayofa, gamoyofa,
mar­Tuleba] _ zemdgom
uaryofa~.
(umaR­lesi) organos sa­xel­
 disbalansi, disharmonia.
mZRvanelo miTiTeba,romlis
Sesruleba aucilebelia. disbAlans-i fr. disbalance] _
(wign.) balansis, wo­ nas­wo­
dirEqtor-i [laT. director < di­
ro­bis darRveva.
rigere gasworeba, warmarTva]
_ sawarmos, dawesebulebis disErtant-i [< laT. dissertans
an saswavleblis xelm­ Z­R­va­ (dissertantis) mkvlevari] _ pi­
neli. ri, romelic disertacias
 avtosatransporto sawar­ icavs.
mos d., Teatris d., skolis disertAcia [germ. Dissertation
d. < laT. dissertatio kvleva; msje­
dirEqcia [laT. directio mi­mar­ lo­ ba] _ mecnieruli naSromi,
Tuleba] _ sawarmos, da­ ro­melsac sajarod icavs
wesebulebis an sas­wav­leb­ av­tori samecniero sabWos
lis xel­ mZRvaneli organo sxdo­ maze kandidatis an
direqtoris meTaurobiT. doq­ toris samecniero xa­
dirQJabl-i [fr. dirigeable] _ ris­ xis mosapoveblad.
 sadoqtoro d., d.-is dac­ va.
 -140-
dis

¥ sadisertacio. disquette] _ magnituri (la­

 s. Tema, s. naSromi. zeruli) diski in­for­ ma­
disQdent-i [< laT. dissidens ci­ iT kompiuterze da­sa­ mu­
(sissidentis) vinc Tanaxma ar Saveblad.
aris] _ 1. piri, romelic ar diskvalifikAcia _ [ix.
aRiarebs qveyanaSi ar­se­ laT. dis, qualificatio kva­li­
bul sarwmunoebas: rjul­ fi­kacia, Tvisebrioba da
gandgomili. fa­cio vakeTeb] da dis­ kva­
2. piri,romelic ar iziarebs lificQreba _ 1. kva­li­
qve­yanaSi gabatonebul ide­ fi­kaciis CamorTmeva: kva­
ologias da ibrZvis mis li­ fikaciis dakargva.
wi­naaRmdeg; sxvagvarad mo­ 2. sportsmenisaTvis Se­jib­
azrovne. rebaSi monawileobis Ca­
¥ disidenturi. morTmeva.
 d. moZraoba, d. li­te­ra­ dQsko [berZ. diskos] _ mzis,mTva­
tura.
ris moxazuloba, simrgva­
disimilAcia [laT. dissimilis le: (qarT. sinon. bakmi).
ara msgavsi] _ 1. (biol.) rTu­
diskOTeka [ingl. discotheque,
li organuli nivTierebis
fr. discothéque < berZ. diskos
daSla organizmis cxo­vel­
mrgvali firfita da thēkē
moqmedebis procesSi.
sacavi] _ 1. gramofonis
2. (lingv.). sityvaSi ori
firfitebis sacavi.
er­Tgvari bgeridan erT-
2. axalgazrduli klubi, ka­
er­Tis cvla: ganmsgavseba
fe da misT., sadac ukraven
(Sdr. asimilacia).
firfitebs da cekvaven.
dQsk-i [fr. disque < berZ. diskos] _ ¥ diskoTekisa.
(sa­ub.). gramafonis firfita  diskoTekasi, diskoteka
(ix. agreTve disko). Scd.
disk JOkei _ ix. dijei. diskOmfort-i [berZ. dys-,
dQskant-i [laT. discantus] _ 1. laT. dis- (TavsarTi; si­ ty­
bavSvis (biWis) maRali sa­ vas aZlevs uaryofiT an
simRero xma. 2. aseTi xmis sawinaaRmdego azrs) da
mqo­ ne momRerali biWi. ingl. comfort komforti]
dQsket-i [ingl. diskette, fr. _ (wign.). cudi pirobebi
 -141-
dis

cxov­rebisa, muSaobisa, das­ Sreebis gadaadgileba.

venebisa. disOnans-i [fr. dissonance
diskreditAcia [< fr. discrē­ < laT. dissaans sxvadasxva
diter saxelis gatexa] _ da xma­ni, sxvadasxva mJReri]
diskreditQreba [germ. _ (mus.). 1. keTilxmovnebis
dis­cre­ditieren] _ (wign.). vi­
si­ dar­Rveva, bgeraTa ara­har­
me an risime Rirsebis, av­ mo­niuli Sexameba (sapirisp.
toritetis, prestiJis Seb­ kon­ sonansi).
Ralva; saxelis gatexa, 2. (gadat.) iseTi ram, rac ar
ndo­ bis dakargva. ewyoba, ar egueba raime er­
 oponentis d. Tians, Sexmatkbilebas; Se­u­
diskriminAcia [< laT. dis­cri­ Tanxmebloba, Se­ u­
wyobloba.
minatio gansxvaveba] da dis­  saubarSi d. Seitana erTma
uadgilo replikam.
kriminQreba _ calkeuli
3. (lit.). leqsTwyobaSi:
pi­rovnebis, adamianTa jgu­
ara­sruli, arazusti riTma.
fis, saxelmwifos da a. S.
uflebis SezRudva, Ta­nas­ dispAnser-i [fr. dispansaire <
wor­uflebianobis, warTmeva laT. dispancer darigeba; mo­
mospoba. cileba, ganTavisufleba] _
 rasobrivi d. samkurnalo-pro­ f i­
l aq­t i­
kuri dawesebuleba, romlis
diskUsia [< laT. discussio gan­
mizania (mkurnalobis garda)
xilva, garCeva] _ raime sa­
daavadebaTa winaaRmdeg wi­
dao sakiTxis sajaro gan­
nas­wari zomebis miReba.
xilva; kamaTi, paeqroba.
 tuberkulozis d.
¥ sadiskusio.
 s. sakiTxi, s. klubi. dispanserizAcia _ jan­m­
dislokAcia [fr. dislocation rTelobis dacvis Ro­ nis­Zi­
e­
baTa sistema, romelic xor­
ga­daadgileba] da dis­
cieldeba dispanserebis da
lo­ cQreba _ 1. (samx.) ja­ poliklinikebis saSu­ al
­ e­
re­ bis ganlageba qveynis biT.
te­ ritoriaze; flotis, xo­
dispErsia [laT. dispersio ga­
mal­ debis ganawileba nav­
fantuli, gabneuli] _ (fiz;
sadgurSi.
qim.). _ daSla, dayofa; gab­
2. (geol.) dedamiwis qerqis
neva.
 -142-
dis

sQnaTlis dispErsia _ por­tion < dys da proportio] _

TeT­ri sinaTlis sxivis proporciis uqonloba, mTe­
daS­ la speqtris calkeul lis calkeuli na­wi­ le­
fe­rad sxivebad (prizmaSi bis, erTmaneTTan Se­u­ far­
gav­lisas). debloba.
 bgeris d., garidebis d. dQsput-i [< laT. disputo vmsje­
niadagSi. lob, vkamaTob] _ sajaro
¥ dispersiuli. kamaTi, paeqroba mecnierul,
 d. analizi. literaturul an sxva xa­
dispEtCer-i [ingl. dispatcter] siaTis Temaze.
_ muSaki, romelic awes­ distAncia [laT. distantia] _
ri­gebs transportis moZ­ 1. manZili, Sualedi risame
raobas an sawarmos muSa­ Soris.
o­bis msvlelobas erTi  d. moZrav avtomobilebs
cen­traluri punqtidan. Soris.
sa­dispetCero _ 1. dis­pet­ 2. (sp.). manZili startsa da
CerTan da­kavSirebuli. finiSs Soris.
 s. samsaxuri.  mokle d.-ze.
2. dispetCerisaTvis gan­ kuT­v­ 3. (spec.). administraciul-
nili sadgomi oTaxi. te­ritoriuli ubani, rki­
 centraluri s. nigzaze, gzatkecilze da
dQsplei [ingl. display Cveneba] _ sxv.
mo­wyobiloba (kompiuteris  d.-is ufrosi.
na­wili),romelic kinesko­ pis ¥ distanciuri da sadis­ tan­
ekranze, eleqtrotabloze cio.
informacias iZleva teqstis,  TviTmfrinavis d. (s.). mar­
tabulis, naxazis saxiT. Tva, d. (s.) bombi.
dispozQcia [laT. dispositio distQlat-i [< laT. distillatus
ganlageba] _ (saamx.). 1. jaris wve­Tebad Camosuli] _ dis­
an flotis sabrZolvelad tilaciis Txevadi pro­ duq­
ganlageba. ti.
2. me-18-19 ss.: werilobiTi  navTobis d.-ebia navTi da
brZaneba jarisadmi brZo­ benzini.
lis dasawyebad. distilAtor-i _ dis­ti­li­
dispropOrcia [fr. dis­pro­ zaciisaTvis saWiro apa­ ra­ti.
 -143-
dif

distilAcia [laT. distillatio  u. moswavle.

wveT­va] da distilQreba _ disharmOnia [berZ. dys da
ga­moxda, gamoxdiT gawmenda har­monia Tanabgeradoba, Tan­
(siTxisa). xmoba] _ 1. (mus.) harmoniis,
 wylis d. bgeraTa keTilxmovnebis
dQstiq-i [berZ. distichon] _ darRveva.
(lit.) ortaepiani strofi; 2. risame ramesTan Sesa­ ba­
ortaepedi. misobis darRveva; Se­
u T
­ an­
distrOfia [berZ. dys (uar­ xmebloba, uTanxmoeba.
yofis aRmniSvneli Tav­sar­ ¥ disharmoniuli.
Ti) da trophē kveba] _ (medic.).  d. musika,
 disharmonuli Scd.
qsovilebis, organoebis an
mTeli organizmis kvebis dQubek-i _ umaRlesi xarisxis
darRveva. makedonuri Tambaqo.
 RviZlis d., elenTis d. dQun-i [germ. Dűne] _ qarisgan
discQplina [< laT. isciplina mo­tanili qviSis borcvi
moZRvreba] _ 1. mtkiced (5-20 m simaRlisa) zRvis,
dad­ genili wesi, romlis tbis, mdinaris napirze.
dac­vac savaldebuloa ama difamAcia [< laT. diffamo
Tu im koleqtivis yvela sa­xels vutex] _ (samarT.)
wev­risaTvis. visime saxelis gamtexi, Se­
 mtkice d., samxatvro d., marcxveneli cnobebis (nam­
Sromis d.-is dacva. dvilisa Tu mogonilis) ga­
2. mecnierebis damo­u­ki­ de­beli moqveyneba presaSi.
codnis dargi, saswavlo sa­ diferencQal-i [laT. dif­fe­
gani. ren­tia sxvaoba] _ 1. (maTem.)
 sabunebismetyvelo d.-e­bi, da­moukidebeli cvladi si­
maTematikuri d.-ebi, fi­ lo­ didis nebismieri nazardi.
logiuri d.-ebi. avtomobilSi, traqtorSi
¥ disci plinuri da sadis­ da misT: meqanizmi, romlis
ci p­lino (mniSv. 1-isaTvis). saSualebiTac ori uka­
 d. (s.) sasjeli, d. (s.) wes­ na (wamyvani) Tvali sxva­
deba (armiaSi). da­sxva siCqariT bru­navs
¥ udisci plino (mniSv. 1-isaT­­ mosaxvevebsa da uswor­mas­
vis). woro adgilebSi.
 -144-
dif

¥ diferencialuri (mniSv. gvari, gan­ sxvavebuli (sxva­

1-isaTvis): diferencialuri dasxva pi­ robebSi).
aR­ricxva _ umaRlesi ma­Te­  d. tarifi.
ma­tikis nawili,romelic Se­ difTEria [fr. diphterie <
iswavlis warmoebulebisa berZ. diphthera kani] _ mwva­
da diferencialebis Tvi­se­ ve gadamdebi da­a­
vadeba
bas da xerxs. (upi­ ratesad bavSvTa) ro­
diferenciAluri geo­ melsac axlavs cxvi­ ris,
mEt­ria _ geometriis na­ xor­ xis, traqeis lor­
wili, ro­melic Seiswavlis wo­vani garsebisa da xa­
geo­ metriul obieqtebs di­ xis anTeba, organizmis
fe­rencialuri aRricxvis sa­erTo mowamvla (moZv. si­
sa­SualebiT. non. xunagi); sasaubro me­
diferenciAluri gan­ tyvelebaSi ixmareba ag­
to­lEbani _ gantolebani, reTve difteriti.
rom­ lebic Seicavs sa­ Ze­  difteria, difteriti Scd.
bar funqciebs, maT war­ mo­ dQfTong-i [berZ. diphthongos <
ebulebsa da da­ mo­ukidebel di (s) orjer, ormagi, phthongos
cvladebs. xma, bgera] _ (enaTm.). erT­
 d. gantolebaTa sistema. mar­ cvlad Serwymuli ori
diferenciAcia [< laT. xmovani (qarT. sinon. or­
differentia gansxvaveba] da xmovani).
diferencQreba _ 1. raime  diftongi Scd.
meTodis dayofa,danawevreba difrAqcia [laT. diffractio texa,
mravalgvar, erTmaneTisgan mtvreva] _ (fiz.) sinaTlis,
gan­sxvavebul nawilebad, bge­ ris Tu sxva talRebis
ele­ mentebad. mier gzaze Sexvedrili
2. (biol.) organoTa mra­ val­ dab­rkolebaTa Semovla.
ferovnebis warmoqmna or­  sinaTlis d.
ganizmis individualuri difUzia [laT. diffusio gabneva,
ganviTarebis procesSi. gavrceleba, gafarToeba]
3. (lingv.) enis daSla, da­ _ (fiz.). erTi nivTierebis
yofa dialeqtebad da Sem­ ato­mebis an molekulebis
deg, axal enebad. Tan­daTanobiT SeRweva me­
diferencQuli _ ara­er­T­ ore nivTierebis atomebis
 -145-
diq

(molekulebis) SualedebSi 2. (ist.) Zvel romSi: ga­

maTi Tburi moZraobis Se­ nusazRvreli ZalauflebiT
degad. aRWurvili Tanamdebobis pi­
 siTxeebis d., airebis d. ri, romelsac niSnavda sena­
¥ difuziuri. ti saxelmwifos saSinao an
1. difuziis gziT miRebuli; sagareo safrTxis dros.
Sereuli. ¥ diqtatoruli.
 d. siTxe.  d. reJimi.
2. gadat. (wign). aramkafio,  diktatori Scd.
bundovani, diqtAtura [laT. dictatura] –
 d. bgerebi. 1. gabatonebuli klasis Se­
diqsQlend-i _ saestrado or­ uzRudavi saxelmwifo Za­
kestri erTgvari; warmoiSva laufleba.
[aSS-is samxreTis Statebis 2. Zvel romSi: diqtatoris
saerTo saxelwodebis _ Di­ Zalaufleba; misi mmar­T­
xie - land-is mixedviT]. velobis dro.
dQqt-i [germ. dicte] – igivea, rac  samxedro d.
fanera (mniSv. 2).  diktatura Scd.
 dikti Scd. dQqtor -i [< laT. dictor mo­
dQqtat-i [germ. dictat < laT. laparake] – radios an te­
dic­tatus nabrZanebi] – 1. usa­ leviziis muSaki, romelic
marTlo SeTanxmeba, xel­ mik­rofonTan kiTxulobs
Sekruleba da sxv., romel­ teqsts.
sac erTi saxelmwifo Tavs ¥ sadiqtoro.
ax­vevs meores.  s. teqsti.
2. politika – ufro susti  diktori Scd.
qvey­nebisaTvis Tavisi pi­ diqtOfon -i [laT. dicto vu­
ro­ be­bis moTxovnebis Tavze kar­naxeb da berZ. phone bge­
mox­veva. ra] – aparati, romelTac
 diktati Scd. xdeba zepiri metyvelebis
diqtAtor-i [laT. dic­ta­tor] – me­qanikuri Cawera da Semdeg,
1. saxelmwifos erT­pi­rov­ sa­Wiroebis SemTxvevaSi, Ca­
nuli mmarTveli, ro­melic na­weris kvlav warmoeba
aRWurvilia Se­uzRudavi (aR­dgena).
Za­­lauflebiT.  diktofoni Scd.
 -146-
diq

dQqcia [< laT. dictio warmoTqma, dausabuTeblad, mtkicebis

gamoTqma] – metyvelebaSi gareSe, brmad miRebuli de­
si­tyvebisa da marcvlebis buleba, romelsac miiCneven
war­moTqmis mkafioobis xa­ uryev WeSmaritebad yvela
risxi; gamoTqma. droisa da istoriuli pi­
 kargi (cudi) d. robebisaTvis.
dQjei [ingl. Semokl. DJ – ¥ dogmisa.
disc jockey disk jokei] – 1.  dogmasi Scd.
dis­ koTekaze piri, ro­mel­ dOgmat-i [berZ. dogma (dog­
sac mihyavs saRamo, cvlis ma­tos)] – religiur moZ­ R­
melodiebs,zogjer barmenis vrebaSi: ZiriTadi de­ bu­
rols asrulebs. le­ ba, romelsac iRe­ben
2. ultramokle talRebis da­usabuTeblad, ga­ nus­je­
(FM) diapazonSi musikalur- lad mtkicebis gareSe.
gasarTobi stereo-radio dogmAtizm-i – (wign.) ara­kri­
gadacemebis wamyvani. ti­kuli azrovneba,romelic
do [it. do] – musikaluri gamis dog­mebs emyareba.
pirveli bgera; am bgeris dogmatQkos-i [berZ. dog­ma­
aRmniSvneli noti. tikos] – 1. dogmaturi RvTis­
dOberman-pQnCer-i [ingl. me­tyvelebis specialisti.
do­­berman pincher < sak. sax.; 2. dogmebiT moazrovne.
dobermani] – erTgvari dOza [berZ. dosis] – 1. erT jerze
jiSis ZaRli (germanuli an erT dRe-RameSi misaRebi
mo­ ZaRle dobermanis gva­ wam­lis raodenoba
ris mixedviT, romelmac ga­  mcire d.
mo­ iyvana es jiSi pinCerisa 2. zusti zoma nivTierebisa,
da germanuli nagazis Sej­ ro­melic Sedis narevis Se­
varebiT). madgenlobaSi.
dOg-i [ingl. dog ZaRli] – didi dozAtor-i [< berZ. ix. doza]
da Ronieri sasamsaxuro – mowyobiloba fxvieri,
ZaR­li erTgvari. Txe­vadi an airisebri niv­
dogAresa [it. dogaressa] – (ist.) Tierebis asarwyavad.
doJis meuRle dozQmetr-i [berZ. dosis da
dOgma [berZ. dogma] – (wign.) metron zoma] – xelsawyo ra­
 -147-
dom

diaqtiuri gamosxivebis ra­ mom­ xdari ambebi.

odenobis gasazomad.  dokumentaluri Scd.
dozimEtria [berZ. dosis doza dokumentAcia – 1. do­ku­
da metreo vzomav] – teqnikuri mentebiT dasabuTeba ri­
fizikis dargi, romelic ik­ same.
vlevs radioaqtiuri pre­ 2. kreb. dokumentebi.
paratebis gamosxivbasa da  teqnikuri d., d.-is mom­
aqtivobas. zadeba.
dOk-i [hol. dok ingl. dook] dOlar-i [ingl. dollar] _ fu­
– navsadgurebSi: nageboba, lis erTeuli aSS-Si. ka­na­
sa­
dac gemebs aremonteben daSi, avstraliasa da zog
(ge­
mis wyalqveSa nawilis sxv. qveyanaSi.
wmen­da, SeRebva da sxv.). domestikAcia [laT. domes­
dOker-i [ingl. docker] – nav­ ti­cus saxlisa, Sinauri] –
sadguris muSa-mtvir­Tavi; gareuli cxovelebis mo­Si­
muSa, romelic dokSi an naureba.
verfSi muSaobs. domQnant-i [laT. dominans
 d.-ebis gaficva. (do­minantis) gabatonebuli] –
dokUment-i [laT. documentum 1. ZiriTadi gabatonebuli
samoZRvro mowmoba; ma­ga­ idea; risme ZiriTadi ni­
liTi, mtkicebis xerxi] – 1. Sani.
risame damadasturebeli 2. (mus.) maJoruli an mi­no­
mow­ moba (qarT. sinon. sa­bu­ ruli gamis mexuTe sa­fe­
Ti). xuri.
 d.-ebis Semowmeba, d.-ze xe­ 3. (fiziol). centralur ner­
lis mowera vul sistemaSi: droebiTi
2. werilobiTi cnoba (sinon. ga­batonebuli refleqsi,
sabuTi). ro­melic cvlis an aferxebs
 istoriuli d.-ebi. sxv. refleqsebs.
¥ dokumenturi. domQnat-i [laT. domi­na­tus
 d. masalebi, d. monacemebi, ba­tonoba, erT­xelisuf­ le­
d. sizuste. bi­ anoba] – romis imperiis
dokumEnturi fQlmi – gvi­andel periodSi (me-3
fil­mi, romelSic gad­ mo­ce­ s.-is bolodan ax. wel­
mu­
lia faqtebi, namdvilad
 -148-
dom

T­aRr.): imperatoris Se­ So­niani wamosasxami.

uz­Rudavi xelisuflebis dOmkrat-i [< germ. daumkraft,
re­Jimi – gansxvavebuli ho­land. dammekract] – me­qa­
prin­ci pebisagan, romlis niz­ mi simZimeTa asawevad
dro­ sac SenarCunebuli iyo mci­re simaRleze.
res­publikuri wes­wyo­ bi­
le­  avtomobilis d., xelis d.,
ba. hidravlikuri d.
dominQon-i [ingl. dominion  damkrati Scd.
samflobelo,xelisufleba] dOna, don [esp. it. doña, don
– (ist.) britaneTis imperiis < laT. dominus qal­ batoni,
SemadgenlobaSi Semavali batoni] – 1. ase mimarTaven
sa­xelmwifo, romelic me­ es­paneTSi qals da ma­ma­
Ta­urad scnobda inglisis kacs; erTvis saxels win da
me­fes (d.-ebi iyo kanada, av­ niSnavs `qalbatons~, `ba­
straliis kavSiri da sxv.) tons”.
dominQreba [germ. dominieren < 2. sasuliero pirisadmi mi­
laT. dominari] – 1. batonoba, marTva italiaSi.
Warboba risame. donkQxot-i [< kreb. esp.
 reformistuli ideebis – servantesis (1547-1616)
d. ro­maniT `donkixot la­
2. amaRleba garemocul ad­ man­Celis” gmiris don­ki­
gi­lebze. xo­tis saxelis mixedviT]
 taZris d. garemocul ad­ – gulubryvilo, meocnebe
gi­lebze. ada­ miani, romelic una­
dOmino [fr. domino < it.] – yo­fod ib­ rZvis ga­ nu­
xor­
1. kompleqti 28 saTamaSo ciebeli ide­ al
­ e­bi­
saTvis.
fir­fitisa, romelzec das­ ¥ donkixoturi.
mulia – erTidan eqvsamde  d. saqcieli.
– wertilebi; aseTi firfi­ dOnor-i [fr. donneur < laT.
tebiT TamaSi. do­no vaCuqeb] – 1. piri, ro­
2. samaskarado kostumi – sa­ me­lic Tavis sisxls iZle­
xeloebiani da kapiSoniani va avadmyofisTvis ga­da­ sas­
farTo wamosasxami; aseTi xmelad.
kostumiT morTuli piri. 2. piri, romlis raime or­
3. kaTolike berebis kapi­u­ ga­nos (mag., Tirkmels,
 -149-
doc

guls...) gadaunergaven ¥ dosiesi.

sxvas; saerTod, ramis mom­  dosiisa Scd.
cemi an gamRebi piri an or­ dotAcia [< laT. dotatie mo­
ganizacia. marageba, aRWurva] – sa­
donJUan-i [< kreb. esp.] – ar­ xel­ mwifo fuladi dax­
Si­
yobas gadagebuli ma­ ma­reba, romelic eZleva
ma­
ka­ci; mususi (mravali sa­warmos, dawesebulebas,
da­sav­leTevropul li­te­ ra­ or­ganizaciis zaralis
tu­rul nawarmoebis gmi­ris da­safaravad an sxva miz­
don Juanis saxelis mi­ xed­ nebisaTvis.
viT). dOqtor-i [laT. doctor mas­
dOping-i [ingl. doping < dope wav­lebeli] – umaRlesi sa­
narkotikis micema, miReba] – mecniero xarisxi (romlis
nivTiereba, romelic mcire miniWebis pirobebi sxva­da­
xniT aRagznebs, simxneves sxvanairia sxvadasxva qve­
ma­
tebs sportsmenis or­ yanaSi)
ga­
nizms; Tavdapirvelad  filologiur mecniereba­
iye­
neb­dnen sacxenosno Ta d., teqnikur mecnierebaTa
spor­tSi; akrZalulia sa­ d.
er­
Ta­Soriso saxelmwifo ¥ sadoqtoro.
spor­tu­li oganizaciebis  s. disertacia.
mier.  doktori Scd.
 d.-ze kontroli, d.-is mi­ dOqtrina [laT. doctrina] –
Reba. mecnieruli an filo­so­ fi­
dOJ-i [it. doge] – Sua sauku­ uri Teoria, sistema.
ne­
ebSi: veneciisa da genuis  samxedro d.
respublikebis meTaurTa ¥ doqtrinisa.
ti­
tuli.  doqtrinasi Scd.
dOsie – [fr. dossier] _ raime dOcent-i [< laT. docens (docentis)
sa­
kiTxTan, saqmesTan da­ aswavlis] – umaRlesi sko­
kav­
Sirebuli dokumentebi, lis maswavleblis sa­
er­
Tad Sekrebili; aseTi mecniero wodebuleba da
do­kumentebis Semcvleli Ta­namdeboba (profesorze
sa­
qaRalde. nak­lebi da asistentze ma­
 d. Sedgena. Rali); am wodebulebis mqo­
 -150-
dra

ne (am Tanamdebobaze myofi) mdgomareobis dasabuTeba

piri. (rac damaxasiaTebelia dra­
drAkon-i [berZ. drakon gve­ misaTvis).
li] – zRapruli cecx­ lis­  siuJetis d.
mfrqveveli frTosani gve­li 2. gadat. (wign.) mdgomareobis
(qarT. sinon. gveleSapi). ukiduresi daZabuloba;
drakOnuli kanOnebi – simZime.
uki­duresad mkacri, ul­ mo­ dramAturg-i – mwerali, ro­
beli kanonebi [Zveli ber­ melic dramatul na­war­ mo­
Zeni ka­nonmdeblis drakonis ebebs wers.
(Dra­kon) saxelis mixedviT]. dramatUrgia [berZ. dra­ma­
drAma [berZ. drama moq­me­de­ turgia] – 1. dramatul na­war­
ba, warmodgena] – 1. li­ te­ mo­ebTa Seqmnis Teoria.
raturuli nawarmoebi se­  d.-is kursi.
ri­ozuli (arakomediuri) 2. kreb. dramatul nawarmoebTa
Si­naarsis, romelic da­ erToblioba
 qarTuli d., Seqspiris
werilia dialogebad da
d., ibsenis d.-is Tavi­se­bu­
gan­kuTvnilia scenaze da­
rebani.
sadgmelad.
¥ dramaturgiuli.
2. gadat. cxovrebaSi mom­ x­  d. Teoria.
dari mZime SemTxveva, ube­du­
drAJe [fr. dragee] – 1. erTgvari
reba, rac zneobriv tanjvas
wvrili kanfeti mrgvali
iwvevs.
for­ misa.
 ojaxuri d.
2. Saqarmoyrili an So­ko­
¥ dramatuli (mniS. 1-isaT­
vis). la­diani samkurnalo abebi,
 d. Teatri, d. nawarmoebi tab­letebi.
(mniS. 2-saTvis). ¥ draJesi.
 d. SemTxveva.  draJisa Scd.
dramAtuli wre – (mokled: drEzina [germ. draisine < sa­
dram­wre) – Teatraluri kuT. sax.] – rkinigzis uri­
TviT­moqmedebis wre. ka, romelic relsebze moZ­
 skolis d. wre. raobs Sigawvis ZraviT an
 dramatiuli Scd. xeliT.
dramAtizm-i – 1. moqmedebis,  drezinisa.
 -151-
dua

 drezinasi, drizina Scd. 2. (medic.) Wrilobidan Cir­ qis,

drEif-i [rus. дрейф < holand. siTxis dawreta spe­ cialuri
drieren] – 1. (zRv), curva. milis an mar­lis grZeli
2. moZravi gemis, TviTmfrina­ naWris sa­ Su­
alebiT.
vis acdena kursidan qaris 3. (medic.) naxvretebiani re­
an wylis (haeriT) dinebis zinis an minis mili, ro­
gavleniT. me­lic SehyavT sxeulis
yQnulis drEifi – zRvaSi: Rru­ Si an Rrma WrilobaSi
1. yinulis horizontaluri Cir­qis, siTxis da sxv. da­
moZraoba qaris an dinebis sawretad.
gavleniT. drQad-i [berZ. dryas (driadas)]
2. (zRv.). kuTxe gemis svlis – berZnul miTologiaSi:
mimarTulebisa da mis tyis nimfa, feria.
RerZs Soris. drQbling-i [ingl. dribling]
modrEife – dreifiT moZ­ – fexburTSi: burTis os­
ravi (mniS. 1). taturi tareba.
 m. yinulebi, m. sadguri drimAder-i [fr. dromadaire <
`CrdiloeTi po­lusi”. berZ. dormas (kamelos) swra­
¥ modreifisa. fad mrbolavi aqlemi] –
 modreifesi Scd. erT­kuziani aqlemi (qarT.
drEl-i [germ. Drell] – burRis si­non. naraqlema).
sabrunebeli meqanizmi (pa­ drUid-i [fr. druide < kelt.] –
tara naxvretebis ga­ sa­ke­ galiis, britaneTisa da ir­
Teblad); (qarT. sinon. sax­ landiis keltebis qu­ rumi.
vretela). druQdizm-i – Zveli keltebis
 xels d., eleqtruli d.,
religia.
prevmatikuri d.
duaQen-i [fr. doyen] – di p­
drEnaJ-i [fr. drainage < ingl.]
lo­ matiuri korpusis (ix.
– 1. daWaobebuli niadagis
di p­
lomatiuri) meTauris
amoSroba (amowreta) Txri­
mamasaxlisi.
lebis, arxebis an mi­ wis­
qveSa milebis sis­te­mis duAlizm-i [< laT. dualis or­
sa­Sualebani; aseTi Txri­ gvari, gaorebuli] – fi­ lo­
le­ bis, arxebis, milebis sis­ sofiuri religiuri moZ­
tema. Rvreba, romelic samyaros
 -152-
dub

sa­fuZvlad aRiarebs or 4. (mus.) ormagi registri

er­TmaneTTan sawinaaRmdego organSi.
sawyiss – materialursa da dublQkat-i [laT. dublikatus
idealurs. (sapirisp. mo­ gaormagebuli] – raime we­
nizmi). rilobiTi dokumentis me­
¥ dualisturi. ore cali, romelsac iuri­
 d. filosofia, dekartis diulad dednis Zala aqvs.
d. msoflmxedveloba.  zednadebis d.
dUbl-i [fr. double] – ki­ne­ma­ dublQor-i [fr. doubleur] – 1.
tografiaSi: filmis epi­ TeatrSi: msaxiobi, romelic
zodis xelaxla gadaReba; speqtaklSi cvlis ama Tu
sa­Wiroa romelimedan sa­u­ im rolis ZiriTad Sem­s­ ru­
keTesos SesarCevad filmis lebels.
montaJis dros. 2. fexburTSi: saTadarigo
 pirveli d., meaTe d. mo­TamaSe.
dUblaJ-i [fr. doublage ga­or­  d.-Ta matCi.
mageba] – igivea, rac dub­ dublQreba [< fr. doubler ga­
lireba (mniS. 2). ormageba] – 1. erTis da igives
¥ sadublaJo. meored keTeba; erTnairi
 s. saamqro. sa­muSaos Sesruleba visime
 dubliaJi, sadubliaJo paralelurad.
Scd. 2. risme or egzemlplarad
dUblet-i [fr. doublet < double gakeTeba, risame piris ga­
ormagi] – 1. raime nivTis daReba.
me­ore cali (muzeumSi, bib­ 3. TeatrSi: romelime rolis
li­ oTekaSi, koleqciaSi da ZiriTadi Semsruleblis
a. S.); Secvla sxva msaxiobiT.
2. ori nawilisgan Sewe­be­ 4. kinofilmis sxva enaze
buli Zvirfasi Tvali, ro­ gaxmovaneba.
mel­ Sic zeviTa nawili dUel-i [fr. duel < laT. duellum
nam­dvilia, xolo qvemoTa omi] – orTabrZola raime
yalbi. iaraRiT, garkveuli wesebis
3. ori erTdrouli dacla dacviT.
or­ luliani sanadiro To­  d.-Si gamowveva, d.-Si mok­
fisa. vla, d.-Si brZola.
 -153-
eak

duelQant-i [germ. duellant < lobebs iwvevs.

laT.] – duelis monawile. dUJin-i [rus. дюжина < fr. do­
dUet-i [it. duetto] _ 1. mu­si­ uzaine] – Tormeti erTgvari
kaluri nawarmoebi ori sagani.
xmisa an ori sak­ra­vi­ saT­ duralUmin-i [laT. dura maga­
vis. ri, myari da alumini] –
 abesalomisa da murmanis d., alu­ minis msubuqi da myari
z. faliaSvilis `abesalom Senadnobi spilenZTan, mag­
da eTeridan~: violinos da niumTan da zog. sxv. ele­
violonCelis d. mentTan.
2. ori Semsruleblisgan (mom­  duraliumini Scd.
Rerlisa da dam­k­v­re­lis­gan)duumvQrat-i [laT. duumviratus
Semdgari an­sam­b­li. < duo ori da vir kaci] – Zvel
dUim-i [holand. duim] – sigrZis romSi: ori piris mmar­
sazomi; udris 2,54 sm-s; Tveloba (duumvirebis).
Cven­Si ixmareboda metruli dUCe [it. duce beladi] – ase
sistemis SemoRebamde. uwodebdnen italiaSi fa­
dulcQnea [esp. dulcinea sa­xe­ Sis­tebis liders – mu­so­
li, romelic Searqva ser­ linis (ix. faSizmi).
vantesis romanis mTavarma duxobOrebi [rus. духоборы
gmirma don kixotma Tavis su­lisaTvis mebrZolni]
satrfos glexis gogo – – Zv. rusuli seqtanturi
aldonsas; ufro sworia mim­dinareoba; seqta ar
dul­sinea] – xumrobiT an cnobs qristianul (mar­ T­
ironiiT iTqmis visime sat­ lmadideblur) dogmebs, we­
rfoze (qalze). sebis udides nawils.
¥ dulcineasi.
 dulcineisa Scd.
dUma [rus. дума] – ruseTSi: e
war­momadgenlobiTi kre­
ba, sakanonmdeblo an ad­
eakulAcia [gviand. laT. ejacu­
mi­
nistraciuli funqci­iT;
latio amonTxeva, gadmonTxeva]
ru­seTs f. parlamenti.
– (fiziol.). mamris Teslis
dUm-dUm-i _ mskdomare tyvia, gadmonTxeva.
ro­melic metad mZime Wri­
 -154-
ebo

ebOnit-i [ingl. ebonite < berZ. mRvdelmTavari.

ebonos Savi xe] – magari ma­ Egzema [berZ. ekzema gamonayari,
sala, romelsac iReben bugarebi] – kanis anTebiTi
re­zinuli SenaerTebis da­avadeba, romlisTvisac
vul­kanizaciiT; farTod da­maxasiaTebelia, bugrebi,
iye­neben eleqtro teq­ni­ buS­ tukebi, Cirqgrovebi:
kaSi, saaviacio, qimiur mrew­ icis qavili.
velobaSi da sxv. egzEmplar-i [laT. exemplar
Eger-i [germ. Jäger] – 1. pro­fe­ nimuSi] – 1. erTgvarovani
sionali monadire, romelic sag­ nebis (mag. wignebis, Jur­
qiriT muSaobs samonadireo nalebis) calke aRebuli
meurneobaSi, emsaxureba cali.
moy­varul monadireebs da  wignis ori e.
Tval­yurs adevnebs nadi­ 2. cxovelTa da mcenareTa
ro­ bis kanonebis dacvas. calkeuli warmomadgeneli.
2. (ist.) zogi qveynis (ker­  maimunebis iSviaTi e.
Zod ruseTis) armiebSi: gan­  egzempliari, ekzempliari
sakuTrebuli msroleli Scd.
na­wilebis jariskaci. egzistenciAlizm-i [laT.
Egvter-i [berZ. euktçrion] – 1. ex­sistentia arseboba] – mi­
mar­
eklesiis moSorebiT cal­ Tuleba Tanamedrove fi­
ke agebuli an eklesias mi­ lo­ sofiaSi; misi ZiriTadi
Se­nebuli mcire nageboba; Temaa pirovnebis bediRbali
sam­Rvdelo. Tanamedrove samyaroSi, rwme­
2. eklesias mimdgari sag­va­ na da urwmunoeba, si­ co­
reulo sasaflao, saZ­ vale. cx­lis azris dakargva da
egzaltAcia [laT. exaltatio] SeZena da misT.
– ukiduresad aRgznebuli egzo... [berZ. exô gareSe] –
an aRfrTovanebuli mdgo­ rTuli sityvebis da­sa­
mareoba. wyis­ Si aRniSnavs ~ gareTa~,
egzArqos-i [berZ. exalchos] – `gareSe~.
marTlmadidebelTa cal­  egzogenuri – gvari, war­
moSoba.
ke saeklesio olqis an
da­moukidebeli eklesiis egzogAmia [berZ. exô gareSe da
gamos qorwineba] – Cveuleba,
 -155-
edi

romlis mixedviTac akr­Za­ ze win dayeneba (sapirisp.

lulia qorwineba erTi da altruizmi).
imave gvaris an Temis war­ ¥ egoisturi.
momadgenlebs Soris.  e. saqcieli.
egzoterQkuli [berZ. exô­ egOist-i [fr. égoiste laT.
te­rikos garegani, gareSe] – ego] _ adamiani, romelsac
rac saidumlos ar war­ ego­ izmi axasiaTebs (qarT.
mo­ adgens da gan­kuT­vnilia si­non. moTavise, Tav­ ker­Za,
yve­ lasaTvis (iTqmis re­ eCokaci (sapirisp. al­ t­ru­
ligiuri wesebis, mistikur isti).
moZ­ RvrebaTa, magiur for­ egocEntrizm-i [laT. ego me da
mulaTa Sesaxeb). centrum centri] _ egoizmisa
egzOtika [berZ. exōtikos ucxo da individualizmis gamov­
qvey­nis, ucxouri] – (wign.). le­ nis ukiduresi forma;
uC­ veulo, Tvalwarmtaci sa­kuTari pirovnebiT ga­
Ta­viseburebani, rac da­ taceba, warmodgena, rom igi
ma­ xasiaTebelia Soreuli, qveynierebis centria.
nak­ lebad cnobili qvey­ne­ edelvAis-i [germ. Edelweiss] _
bisaTvis. mTis balaxovani mcenare;
 aRmosavluri e. ikeTebs moyviTalo-TeTr
¥ egzotikuri. yva­vils: gavrcelebulia
 e. qveynebi, e. buneba, e. mce­ ev­raziaSi (wina aziis ga­
nareebi. moklebiT). alpuri edel­
 ekzotika, ekzot[iku]ri, vaisi _ ikeTebs qaTqaTa
eg­ zotiuri Scd. TeTr yvavils (amJamad Zal­
Egida [berZ. aigis (aigidos zevsis ze iSviaTia).
faris saxelwodeba]: vi­ Edem-i [Zv. ebr.] _ 1. bibliuri
si­ me, risame, egidis qveS _ legendis mixedviT _ miwiuri
(wign.) visime, risime mfar­ samoTxe, adamianis (adamisa
velobis qveS, visime, risame da evas sacxovrebeli), ad­
xelmZRvanelobiT. gilsamyofeli, Seco­ de­bam­
egOizm-i[fr. égoisme laT. ego de.
me] _ Tavisi piradi in­te­ 2. miwis kurTxeuli (madli­
resebis sazogadoebriv da ani) kuTxe.
sxva adamianTa inte­re­seb­ Ediqt-i [laT. edictum] _ sxva­
 -156-
eva

da­sxva saxelmwifoSi: umaR­ evgEnika [< berZ. eugehçs ke­

le­ si xelisuflebis (me­fis, Til­ Sobiluri warmoSobisa,
imperatoris...) brZa­ne­bu­leba kar­gi gvarisa] _ moZRvreba
gansakuTrebuli mniS­v­ne­ ada­mianis modgmis, misi mem­
lobisa, romis im­pe­ra­to­ris. kvidruli bunebis ga­um­ jo­
 `milanis ediqti~ _kon­ besebisa da srulyofis Se­
s­
tantine didis ediqti, saxeb.
rom­ lis wyalobiTac qris­
evdemOnizm-i [< berZ. eudiamo­
tianoba romis imperiis
nia bedniereba, netareba,
sa­xelmwifo religiad ga­
gan­cxroma] _ antikur xa­
mocxadda Cv. welTaRr. 313
w. na­
Si da Semdeg eTikaSi:
mo­ralis ganmartebisa da
evakuAcia [laT. evacuatio
dasabuTebis princi pi, rom­
dac­va, dacarieleba] _ da
lis mixedviTac adamianis
evakuQreba [germ. evakuieren] sicocxlis umaRles mizans
_ adamianebis gamoyeneba, warmoadgens bedniereba
da­wesebulebaTa qonebis (gan­
cxroma).
ga­motana im adgilidan,
evkAli pt-i [berZ. eu kargad
sa­dac raime safrTxea mo­
da kalyptos dafaruli] _
salodneli (saomari moq­
swra­fad mzardi avs­t­ ra­
li­
medebis an stiqiuri ube­du­
uri xe, eTerovani ze­Te­ bis
rebis dros); jaris gamoyvana
Semcveli.
brZolis velidan.
 daWrilebis e., qarxnis e. evlOgia [berZ. eulogia da­loc­
va] – nakurTxi sefiskveri,
evgenQkur-i [< berZ. euangelion
nakurTxi wyali da misT;
sa­xareba] _ rasac Tavisi
romlis nawils aZleven
sar­wmunoebis safuZvlad
mor­ wmunes eklesiaSi.
mxo­lod saxareba miaCnia
(iT­qmis qristianuli re­ evolUcia [laT. evolutio
li­ giis zogierT mi­mar­Tu­ gaS­la, ganfena] _ 1. gan­ vi­
lebis Sesaxeb). Tarebis procesi. (sapirisp.
revolucia).
evangElist-i _ 1. saxarebis
 adamianis e.
avtori; maxarobeli.
2. (filos.). TandaTanobiT
2. evangelikuri sazo­ ga­do­
raodenobrivi cvlileba,
ebis wevri.
 -157-
eTn

ro­ melic amzadebs Tvi­ seb­  e. zeTebi.

riv cvlilebebs. saeTero (mniSv. 1-isaTvis).
¥ evoluciuri. saeTero dro _ radioSi,
 e. procesi. televiziaSi: dro, romelic
 evoliucia, evoliucionuri gamoyofilia raime gadace­
Scd. misTvis.
evoluciOnizm-i _ 1. moZ­R­ ETika [berZ. ēthika (mr.)] _ 1.
v­
reba, romlis Tanaxmadac filosofiuri moZRvreba,
yve­
laferi arsebuli evo­ ro­melic zneobas Seexeba.
lucias, mudmiv ganviTare­ 2. romelime sazogadoebrivi
bas ganicdis. jgufis, profesiis war­
2. moZRvreba, romelic gan­ momadgenelTa yofaqcevis
viTarebis procesSi uar­ normebi, morali.
yofs naxtomisebr Tvisebriv  eqimis e., mecnieruli e.
cvlilebas, revoluciur ¥ eTikuri.
gadatrialebas.  e. saqcieli.
ETer-i [berZ. dithēr] _ 1. ga­  eTiuri Scd.
remomcveli sahaero sivrce, ETnarq-i [berZ. ethnos xalxi,
haeri, sadac vrceldeba ra­ tomi da meTauri] _ (ist.)
diotalRebi. gvaris, tomis mamamTavari.
 e.-Si gadacemuli musika. eTnQkur-i [berZ. ethnikos to­
2. organuli nivTiereba, ro­ mobrivi, saxalxo] _ ama
mel­ sac iReben wylis mox­ Tu im tomTan, xalxTan da­
le­ CiT spirtis an fe­no­li­ kavSirebuli.
sagan; warmoadgens ufe­ ro  e. jgufi, mosaxleobis e.
aqrolad siTxes da aqvs Semadgenloba.
da­maxasiaTebeli mwvave  eTniuri Scd.
(mZaf­ri) suni; iyeneben me­ eTnogEnez-i [berZ. ethos xalxi
di­cinaSi, teqnikaSi. da Jenesis warmoSoba] _ xal­
 gogirdis e., e.-is suni. xis, tomis warmoSoba.
3. berZnul miTologiaSi: ha­ eTnogrAfia [berZ./ ethnos
e­
ris yvelaze zeda da gam­ xal­ xi da graphô vwer] _ 1.
Wvirvale fena. istoriuli mecnierebis
¥ eTerovani (mniSv. 2-saT­ dar­gi, romelic swavlobs
vis). xal­ xTa yofa-cxovrebas,
 -158-
eTn

maT nivTier da sulier mas CrdiloeT da samxreT

kul­turas; (qarT. sinon. naxevarsferoebad.
xal­ xTmcodneoba). ¥ ekvatoruli.
2. ama Tu im xalxis an to­  e. sartyeli, e. qveynebi, e.
mis yofa-cxovrebisa da hava.
kul­turis TaviseburebaTa  ekvatorialuri Scd.
erToblioba. ekvivAlent-i [laT. auquivalens
¥ eTnografiuli da saeT­ (auquivalentis)] _ (wign.). Ta­
nog­rafio. nabari Rirebulebis raime.
 e. (s.) muzeumi., e. (s.) eqspe­ ¥ ekvivalenturi.
di­cia, e.ruka.  e. gantolebani.
ETnos-i [berZ. ethnos xalxi] _  eqvivalenti, eqvivalenturi
adamianTa istoriulad Ca­ Scd.
moyalibebuli metnaklebad ekvilibrQstika [fr. équiper]
didi da mcire jgufi, Se­ _ yvela saWiro nivTi (ta­
kavSirebul Tavdapirvel ni­samosiT, xelsawyoebiT
te­ritoriis, enisa da kul­ da sxv.) momarageba (mag; ja­
turis erTobis safuZ­vel­ riskacebisa, eqs­ pe­
di­ ciisa).
ze. Ekiu [<laT. ecu (Semokl.) <
eifOria [berZ. euphoria < eu Euro­pean currency unit valutis
kargad da pherō vi­tan] _ evropuli valuta.
aRgznebuli, mxi­a­ruli gan­ Ekler-i [fr. édair] _ tkbili
wyobileba, uk­mayofilebis Rve­zeli erTgvari, ro­mel­
grZno­ ba, ro­
me­lic ar Se­ e­ sac gulad kremi aqvs.
sa­bameba obi­eq­tur mdgo­ma­ eklEsia [berZ. `kreba~, `sak­
re­obas; Cndeba al­ koholis, rebulo~] _ saydari, taZari:
morfinis mci­ re do­zebis ieso qristes sxeuli, ro­
ze­moqmedebis da sxva mi­ze­ mel­ Sic erTiandeba yvela
ze­bis Sedegad. WeSmariti morwmune.
ekvAtor-i [laT. aequator ga­ eklesQaste _ Zv. aRTqmis mci­
Ta­nasworebuli] _ (geogr.). re wigni, miewereba solo­
warmosaxviTi wrexazi, ro­ mon mefes. wignis Sinaarsi
melic gars uvlis de­ amqveyniur amaoebazea: `ama­
damiwas (orive polusTan oeba amaoebaTa da yovelive
Ta­nabar manZilze) da yofs amao~.
 -159-
ekr

eklesiolOgia [berZ. ekle­  e.-is reJimi.

si­aTmcodneoba] _ moZRvreba 2. aseTi xarjvis Sedegad
eklesiaze, rogorc ieso miRebuli sargebloba.
qris­tes sxeulze, saekle­  sawarmom mniSvnelobani e.
sio ganawesze, dogmebze da miiRo.
sxv. ¥ ekonomiuri.
 e. manqana, e. mSenebloba.
eklEqtizm-i [<berZ. eklektos
amorCeuli] _ sxvadasxvagvar ekonOmika [berZ. oikonomike
SexedulebaTa, TeoriaTa, meojaxeoba] _ 1. mocemuli
ide­ur mimarTulebaTa ne­ sazogadoebrivi wyobilebis
bismieri, uprinci po Seer­ warmoebiTi urTierTobani,
Teba. (meqanikuri). romlebic Seesabameba sa­ zo­
¥ ekleqtikuri. gadoebis sawarmoo ZalTa
 e. naSromi. ganviTarebas.
eklQptika [berZ. ekleiptikē < 2. saxalxo meurneoba (qvey­
ekleipsis dabneleba] _ (ist.). nisa, raionisa da sxv.), misi
cis sferos didi wre, ro­ mdgomareoba.
mel­ zedac warmoebs mzis,  mTis raionebis e.
xi­luli moZraoba wlis 3. sameurneo moRvaweobis ra­
gan­mavlobaSi. ime dargis struqtura, fi­
nansur-materialuri mdgo­
ekolOgia [berZ. oikos sax­
mareoba.
li, samSoblo da logos
 mrewvelobis e, saav­to­
moZ­Rvreba] _ mecniereba,
mo­bilo transportis e,
ro­ melic Seiswavlis mce­
soflis meurneobis e.
nareTa da cxovelTaA da­
4. mecniereba, romelic swav­
mo­kidebulebas urTierT
lobs sawarmoo, sameurneo
So­ ris da garemosTan.
moRvaweobis raime dargs.
¥ ekologiuri.
 e. wonasworoba, e. usaf­ ¥ ekonomikuri.
rTxoeba, e. problemebi, e.  e. politika, e. geografia
garemo. e. krizisi.
 ekonomiuri (ekonomikisaT­
ekonOmia [berZ. oikonomia me­
vis) Scd. (ix. ekonomia).
urneobis marTva] _ 1. ga­
mozogviT xarjva risame Ekran-i [fr. écran] _ 1. TeTri
(qarT. sinon. momWirneoba). ze­da­
piri, romelzedac uC­
 -160-
ekr

ve­neben kinofilmebs. berZ. elasticos] _ 1. drekadi,

 farToformatiani e. moqnili.
2. zedapiri, romelzedac iRe­  e. sartyeli.
ben Suqur gamosaxulebas. 2. (gadat.) msubuqi, narnara.
 televizoris e.  e. moZraoba.
ekranizAcia _ kinosuraTis  elastiuri, elasturi
Seqmna Teatraluri xe­lov­ Scd.
nebis an literaturis ro­ eldOrado [esp. eldorado oq­
melime nawarmoebis sa­fuZ­ rosi] _ 1. ararsebuli qveyana,
velze. viTom mdidari oqroTi da
 i. WavWavaZis `oTaraanT Tval-margalitiT, ro­ mel­
qvrivis~ e., W. amirejibis sac eZebdnen samxr. ame­ ri­
`daTa TuTaSxias~ e. kaSi pirveli espaneli dam­
ekumEnizm-i da ekumenQkur-i p­yroblebi.
moZraoba [laT. oecumenicus 2. (gadat.) zRapruli sim­did­
msoflio saeklesio < berZ. risa da saswaulebis qve­
oikumenē dasaxlebuli mi­ yana.
wa] _ saeklesio moZraoba, elegAnturi [fr. élégant] _
rom­lis mizania yvela moxdenili, koxta, natifi.
qris­tianuli eklesiis ga­  e. Cacmuloba.
erTianeba; Caisaxa me-19 elEgia [berZ. elegeia (mr.) <
s.-is bolos; 1948 w. Se­ iq­ elegos saCivari, Civili] _ 1.
mna protestantuli da sevdiani, lirikuli leqsi.
marTlmadidebluri ek­le­ 2. sevdiani lirikuli mu­si­
siebis msoflio sabWo. sa­ kaluri nawarmoebi.
qarTvelos eklesia ga­mo­ 3. antikur poeziaSi: gar­ k­
vida am sabWodan. ve­uli formis leqsi, ro­
Elada [berZ. hellas (hellados)] _ me­lic dawerilia wyvil-
saberZneTi. wyvil taepebad.
elAin-i [berZ. elaion] _ 1. ze­ ¥ elegiuri.
iTunis zeTi, romelsac ek­  e. poezia.
lesiaSi iyeneben. elevAtor-i [laT. elevo maRla
2. (gadat.) is, rac anugeSebs, vwer] _ marcvalsacavi, ro­
am­Svidebs. me­lic aRWurvilia me­
elastQkuri [laT. elasticus < qa­ni­
kuri mowyobilobiT
 -161-
ele

mar­c­vleulis misaRebad, misi wonasworobis da­sa­ ca­

ga­sa­ni­aveblad, ga­saSrobad vad frenisas.
da ga­ da­sat­vir­
Tad. elEqsir-i [élixir surnelovani
elEment-i [< laT. elementum zeTi, esencia < arab. elexir]
sti­qia, pirveladi] _ 1. ri­ _ mcenareuli nivTierebis
same Semadgeneli nawili. naJuri an spirtiT, eTe­ro­
 avtomobilis e.-ebi. vani zeTiT da misT. dam­
2. (qim.) martivi nivTiereba,ro­ za­debuli magari na­ yeni:
melic Cveulebriv qimiuri iye­neben medicinaSi, kos­me­
meTodebiT ar iSleba Se­ tikaSi.
mad­genel nawilebad. eleqtOrati [ingl. electo­
 d. mendeleevis qimiur e.- ra­te < laT. elector] _ amom­
r­
Ta perioduli sistema. Ceveli mosaxleobis jgufi,
3. qimiuri energiis xarjze romelic erTsa da imave
mci­reZaliani eleqtruli kan­ didats an partias uyris
de­nis misaRebi xelsawyo. kenWs arCevnebze.
 galvanuri e., mSrali e. eleqtrQkos-i _ eleqtrobis
4. iTqmis adamianze, rogorc spe­ cialisti.
ra­ime socialur donis wev­  eleqtriki Scd.
rze.
eleqtrifikAcia da eleq­
 ucxo e., sazogadoebis
prog­resuli e.-ebi. trificQreba _ eleq­t­
ruli energiis danergva
elementAruli _ 1. rac mxo­
sa­xalxo meurneobasa da
lod risame safuZvels exe­
yofa-cxovrebaSi.
ba; dawyebiTi.
 soflis meurneobis e.,
 e. maTematika, e. codna.
rki­ nigzis e.
2. yvelasaTvis xelmisawvdo­
 eleqtrofikacia, eleqtro­
mi; martivi, ubralo.
fi­cireba Scd.
 e. WeSmariteba, yofaqcevis
e. wesebi. eleqtro... _ rTul wi­na­da­
 elementaluri Scd. de­baSi sityvis pirveli
Se­madgeneli nawili, ro­
elEron-i [fr. aileron] _ pa­
melic aRniSnavs am si­ ty­
tara frTa, TviTmfrinavis
vebis damokidebulebas
frTebis boloebis moZravi
eleq­ trobasTan.
zedapiri, romelic saWiroa
 -162-
ele

elEqtroba [< berZ. ēlec­t­ eleqtrOliz-i [berZ. ēlectron

ron fisi, qarva] _ 1. mate­ qarva da lysis daSla] _
riis (energiis) forma, ro­ (qim.) nivTierebis daSlis
melic Sedgeba damux­tu­li pro­cesi Semadgenel na­
nawilakebisgan: eleq­t­ wilebad mis xsnarSi mud­
ronebisa, protonebisa da mivi eleqtruli denis gav­
misT. lisas.
 e.-is raoba, e.-is gamoyeneba ¥ eleqtrolizuri.
teqnikaSi, moZRvreba e.-ze.  e. spilenZi.
2. energiis erT-erTi sa­ xe­ eleqtrOlit-i [berZ. ēlec­t­
oba, romelsac iyeneben sa­ ron qarva da lytos xsnari] _
xalxo meurnebasa da yo­ qimiuri nivTiereba, ro­me­
fa-cxovrebaSi; ganaTeba, lic iSleba Semadgenel na­
ro­melsac iReben am ener­ wilebad masSi eleqtruli
giis saSualebiT. de­nis gavlis Semdeg.
 e.-is gayvana, e. CarTes, e. eleqtromAgnit-i _ rki­ nis
gamoiTiSa. Rero, romelic magnit­de­ ba
¥ eleqtruli. masze daxveuli gam­ xo­lo­
 e. deni, e. ganaTeba, e. mov­ ebul mavTulSi ga­tarebuli
lenebi, e. Rumeli, e. uTo.
deniT; iyeneben eleqtrul
me-2 mniSv.-iT xSirad ixmare­
manqanebSi, tele­gra­ fisa da
ba eleqtroni (`eleqtronis
telefonis apa­ ratebSi da
Suqi~, `eleqtroni anTia~).
sxv.
Scd. (ix. eleqtroni). ¥ eleqtromagnituri.
elEqtrod-i [berZ. ēlectron qar­  e. talRebi.
va da hodos gza] _ 1. gamtari elEqtron-i [berZ. ēlect­
(firfita, Rero da misT.). ron qarva] _ atomis Se­mad­
romlis saSualebiTac geneli elementaruli na­
eleq­t­ruli deni Sedis si­ wi­laki, romelsac aqvs
Txe­Si an gazSi. uar­yo­fiTi eleqtruli
2. manqanebSi, xelsawyoebSi: mux­ti; eleqtroni brunavs
eleqtruli denis CarTvis da­de­biTad damuxtuli bir­
(ga­
moTiSvis) adgili. Tvis garSemo.
 dadebiTi e. (anodi), uar­ ¥ eleqtronuli.
yofiTi e. (kaTodi).  e. fizika, e. gamomTvle­ li
 -163-
ema

manqana. elQnist-i _ Zveli berZnuli

eleqtronul-is mniSv.-iT enisa da literaturis spe­
eleq­truli (`eleqtruli cialisti.
ga­momTvleli manqana~) Elita [< fr. élite rCeuli, sa­
Scd. (ix. eleqtroba, eleq­ ukeTeso] _ sazogadoebis
truli). an misi nawilis saukeTeso
eleqtrOnika _ mecnierebisa warmomadgenelTa erTob­
da teqnikis dargi, ro­ li­ oba.
me­
lic dakavSirebulia  xelovnebis moRvaweTa e.
eleq­tronuli energiis ¥ elituri da elitaruli.
praq­tikuli mizniT ga­mo­ye­  e. sazogadoeba.
ne­basTan. Elifs-i [berZ. elleipsis ga­mo­to­
eleqtrotEqnika _ 1. mec­ veba; nakli, wuni] _ (maTem.).
ni­ereba eleqtronuli pro­ Sek­ruli mrudi an wiri,
ce­sebis Sesaxeb. rom­ lis yoveli wertilis
2. teqnikis dargi, ro­me­lic man­Zilebis jami ori mo­
dakavSirebulia eleq­t­ro­ cemuli wertilidan (ori
nul mowyobilobaTa Seq­m­ fo­kusidan) warmoadgens
nasa da gamoyenebasTan. mud­miv sidides.
¥ eleqtroteqnikuri. ¥ eli psi, elifsiuri, eli p­
 e. mowyobiloba, e. in­s­ti­ siuri Scd.
tu­ti. elifsOid-i [berZ. elleipsis
elQnizm-i [< berZ. hellēnismos] elif­ si da eidos saxe] _ (ma­
_ 1. epoqa, rodesac ayva­
ve­bu­ Tem.). zedapiri, romelic
li iyo Sereul berZnul- mi­iReba elifsis brunviT
aR­mosavluri kultura erT-erTi Tavis RerZis ir­
(aleq­sandre makedonelis g­vliv (garSemo).
mo­narqiis daSlidan _ 324  eli psoidi Scd.
wlidan, romlis mi­er sa­ber­ Elf-i [germ. Elf (mamr.), Elfe
Z­
neTsa da da aR­mo­savleTis (mdedr.)] _ germanul mi­To­
dapyrobamde _ I saukunemde lo­ giaSi: adamianebisadmi
Zv. welaRr.). ke­Tilad ganwyobili su­
2. Zveli berZnuli enidan ama li.
Tu im enaSi Sesuli sityva Emal-i [fr. émail] _ 1. mi­
an gamoTqma. ni­seburi gaumWviri masa,
 -164-
ema

rom­ liTac faraven li­ ro­melic gamoyenebulia

To­nis nawarmis zedapirs ri­same simbolod.
da­Jangvisagan dasacavad, embriolOgia [berZ. emb­
ag­reTve silamazisaTvis ry­on Canasaxi da logos moZ­
(qarT. sinon. minanqari). Rvreba] _ biologiis nawi­
 e.-is qvabi. li, romelic swavlobs
2. TeTri mkvrivi nivTiereba, embrionis ganviTarebas.
romliTac dafarulia kbi­ embrQon-i [berZ. embryon] _
lis gareTa nawili. Canasaxi (adamianis an cxo­
emanAcia [< laT. emanatio velis).
ga­modineba] _ religiur- emQgrant-i [laT. emigrans
fi­losofiuri termini; (emig­rantis) vinc gadasaxlda]
aR­niSnavs RvTaebrivi sa­ _ adamiani, romelic Tavisi
wyisidan samyaros mTe­li samSoblodan sxva qveyanaSi
mravalferovnebis ga­
moS­ gadasaxlda, romelic emig­
las, gamosxivebas. raciaSi imyofeba.
emansi pAcia [laT. emancipa­tio] ¥ emigrantuli.
da emansi pQreba (wign.) _  e. cxovreba.
gaTavisufleba vinmeze da­ emigrAcia [< laT. emigro ga­
mokidebulebisagan, uf­ leb­ davsaxldebi] _ 1. Tavisi
ri­vad gaTanasworeba. sam­Soblodan iZulebiTi an
 qalTa e. nebayoflobiTi gadasax­ le­
Embargo [esp. embargo da­pa­ ba sxva qveyanaSi (am mniS­
timreba, akrZalva] _ 1. sa­ vnelobiT ixmareba agreTve
qonlis, ganZeulobisa da emigrireba).
misT. Sezidvis an gazidvis 2. ucxo qveyanaSi cxovreba
ak­
rZalva romelime sa­xel­ aseTi gadasaxlebis Sede­
mwifoSi. gad.
2. ucxo saxelmwifos kuT­  e.-Si yofna, e.-idan dab­
vnili qonebis (upiratesad runeba.
gemebis) dakaveba politikur ¥ emigraciuli.
garTulebaTa gamo.  e. cxovreba, e. moZraoba.
Emblema [berZ. emblēma amo­ Emir-i, ufro sworia Ami­
bur­culi samkauli] _ ra­ ra [arab. amir] _ zog mus­
ime sagnis gamosaxuleba, limanur qveyanaSi: mTavris,
 -165-
ene

mmarTvelis tituli. mom­xatveloba] _ (lit.)

emQsar-i [laT. emissarius] _ piri, me­tyvelebis emociuri ga­
romelic araoficialurad mom­xatvelobis gaZliereba,
igzavneba sxva qveyanaSi sa­ ra­sac aRweven intonaciis
idumlo politikuri da­ Se­degad, sxvadasxva ri­ to­
valebiT. rikuli xerxis ga­moyenebiT.
emQsia [laT. emissio gamoSveba] (lingv.) daZabuloba zogi
_ (finans.). fasiani qaRal­ bgeris warmoTqmisas.
debis, qaRaldis fulis ga­ Endem-i [<berZ. endēmos ad­
moSveba. gi­lobrivi] _ mcenare an
emOcia [fr. émotion < laT. emo­ cxoveli, romelic gav­ r­
vere aRgzneba, mRelvare­ba] _ celebulia mxolod gar­
(wign.). adamianis grZnoba, kveul geografiul areSi.
sulieri mRelvareba (SiSi, endo...[< berZ. endon SigniT] _
sixaruli da sxv.). rTuli sityvebis dasa­wyis­
¥ emociuri. Si aRniSnavs `Siga~, `Sig­
 e. sityva warmoTqma. niTa~.
¥ uemocio.  endomenuri.
 u. adamiani. endogAmia [berZ. endon Sig­
 emocionaluri Scd. niT da gamos qorwineba] _
Emu [< port. ema wero,siraq­le­ Cve­uleba, romlis mixed­vi­
ma] _ didi zomis morbenali Tac qorwineba dasaSvebi
frinveli kazuarebis raz­ iyo mxolod erTi da imave
misa; gavrcelebulia av­s­t­ sa­zogadoebrivi jgufis
raliaSi. (to­ mis, gvaris da misT.) wev­
emUlsia [laT. emulsus ga­mow­v­ rebs Soris; arsebobda sa­
di­li] _ 1. ori erTmaneTSi zogadoebis ganviTarebis
ga­
ux­s­neli siTxis narevi,ro­ ad­rindel safexurze.
mel­ Sic erTi siTxe Se­tiv­ EndSpil-i [germ. Endspiel] _
ti­ve­
bulia meoreSi wvril- Wad­rakis partiis bolo
wvrili wveTebis sa­xiT. stadia.
2. erTgvari SuqmgrZnobia­ re energEtika _ meurneobis
pre­parati; iyeneben foto­ dar­gi, romelic moicavs
teqnikaSi. ener­ giis resursebs, misi
Emfaza [< berZ. emphasis ga­ sxvadasxva saxeobis gamo­
 -166-
ene

mu­Savebas, gardaqmnas, ga­da­ enigmAtur-i [< berZ.ainigma

cemas da gamoyenebas. (ainig­matos) gamocana] _ (wign.)
¥ energetikuli. saidumloebiT moculi, ga­
 e. resursebi, e. sistema. moucnobi.
 energetiuli Scd.
enkaUstika [berZ. enkaustikē <
energetQkos-i _ energetikis enkaiō amovwvav] _ sanTelSi
specialisti. gaxsnili saRebavebiT xatva;
 energetiki Scd. cvilovani ferwera.
enErgia [berZ. energeia moq­me­ enkEnia [berZ.] _ taZarT ga­
deba] _ 1. materiis erT-erTi nax­lebis yovelwliuri
ZiriTadi Tviseba _ misi dRe­saswauli.
moZ­raobis zoma; materiis
enkrAtis-i [berZ.] _ mowese
moZ­raobis maragi (siTbos,
deda, monazoni.
si­naTlis, eleqtrobis, me­
qa­nikuri moZraobis da sxv. Enlil-i _ Sumeruli mi­To­
saxiT). lo­ giis umTavresi RvTaeba,
2. moqmedebis unari, mxneoba, qa­laq nifuris mfarveli.
Zala, Zal-Rone, romelic iT­vleboda agreTve ha­e­ ris,
saWiroa dasaxuli miznis miwis, nayofierebis Rmer­
misaRwevad. Tad.
 didi e. gamoiCina. enolOgia [berZ. oinos Rvino
¥ energiuli (mniSv. 2-isaT­ da logos moZRvreba] _ meR­vi­
vis). neoba.
 e. adamiani, e. muSaoba. Enot-i [rus. eum] _ 1. patara
enTuzQazm-i [berZ. enthusias­ mta­cebeli nadiri: aqvs xSi­
mos] _ aRfrTovaneba, gata­ ri bewvi, muqi yviTeli fe­
ceba. ris; binadrobs tyeSi, kar­
 e.-iT muSaoba. gad dacocavs xeebze.
¥ enTuziasturi. 2. am cxovelis bewvi.
 e. kiTxva. entomolOgia [berZ. en­to­
 entuziazmi, entuziasturi mon mweri da logos moZ­ R­
Scd. vreba] _ zoologiis na­
enTuzQasti _ enTuziazmiT wi­li, romelic mwerebs
aRsavse. swav­ lobs.
 entuziasti Scd. ¥ entomologiuri.
 -167-
epi

 e. gamokvleva. Eos-i [berZ. Eôs] _ berZnul

Enqer-i _ samRvdelmTavro Se­ miTologiaSi gariJraJis
sa­ moseli, marjvena gverdze qalRmerTi.
da sakidi. epArqia [berZ. eparohia] _ sa­
Enqi _ Sumerul miTologiaSi ek­lesio-administraciu­ li
erT-erTi sam umTavres (en­ erTeuli, romelsac epis­
lilTan da anusTan erTad) koposi ganagebs: sa­e­pis­ ko­
RvTaebaTagani; Sumeruli poso.
sa­ mebis erT-erTi i postasi. epAtaJ-i [fr. épatage] _ skan­
entifAlit-i [< berZ. enke­ da­luri gamoxtoma; qce­
phalos tvini] _ (medic.). Tavis va, romelic arRvevs sa­er­
tvinis anTeba. TodmiRebuli zrdi­ lo­ bis
encQklika [< berZ. en­cyc­ wesebs; raime SokSi Ca­sag­
lica] _ romis papis we­ ri­ debi.
li, mimarTva yvela ka­ epQgon-i [berZ. epigonos STamoma­
To­likesadmi politikis, va­
li] _ raime mimarTulebis
re­ ligiis, moralis da misT. mimdevari, romelsac ak­lia
sa­ kiTxebze. originaluroba, Semoq­ me­
de­
enciklopEdia [fr. encyc­ biTi damikidebuleba (xe­
lo­pédie] _ mecnieruli sac­ lov­ nebaSi, mecnierebaSi da
nobaro gamocema leqsiko­ sxv.).
nis saxisa,romelSic codnis epQgrama [berZ. epigramma war­
yve­ la an romelime calke wera] _ 1. mokle satiruli
dargi aris warmodgenili. leqsi.
 qarTuli e., larusis e., 2. Zvel saberZneTSi: Zeglze,
teqnikuri e., Wadrakis e. Se­nobaze, saCuqarze da
¥ enciklopediuri. misT. gakeTebuli warwera
 e. leqsikoni, e. (mra­val­ pro­zad an leqsad.
mxrivi) codna.  puSkinis e.-ebi.
¥ saenciklopedio. ¥ epigramuli.
 s. statiebi.  e. poezia, e. stili.
 enciklopeduri Scd.  epigramisa.
enciklopEdizm-i _ farTo,  epigramasi Scd.
mra­valmxrivi ganaTleba epQgraf-i [berZ. epigraphē
codnis sxvadasxva dargSi.
 -168-
epi

war­wera] _ 1. gamonaTqvami, na­wili, romlisTvisac da­

mokle citata, romelic ma­xasiaTebelia erTgvari
wam­ZRvarebuli aqvs raime da­mokidebuleba.
nawarmoebs an mis nawils;  CarTuli e. piesaSi.
ga­moxatavs nawarmoebis ¥ epizoduri-SemTxveviTi,
(mi­si nawilis) ZiriTadad ara­sistematuri, ara­
Zi­ri­
ideas. Ta­di, umniSvnelo.
 `kacia-adamians?!~ e.-ad  e. roli kinofilmSi.
aqvs xalxuri gamonaTqvami: epQTet-i [berZ. epitheton] _
`moyvares pirSi uZraxe msazRvreli sityva, ro­ me­
mters _ pirsukano~. lic daerTvis sagnis an
2. Zvel saberZneTSi: saf­la­ mov­lenis saxels da aZlevs
vis qvis, Zeglis war­we­ra. mas met gamoxatulebas.
epigrAfika [< berZ. epigraphē  mudmivi e., amamaRlebeli
war­wera] _ mecniereba Zve­ e., damamcirebeli e.
li warwerebis Se­sa­xeb  epiteti Scd.
(qarT. sinon. warweraT­ epilEfsia [berZ. epilēpsia] _
mcod­neoba). qro­ nikuli nevruli da­ a­
va­
¥ epigrafikuli. deba, romelic xasiaTdeba
 e. masala, e. teqsti. perioduli moulodneli
 epigrafiuli Scd. SetevebiT; am dros avad­
epidEmia [<berZ. epidēmia] _ myofs goneba ekargeba da
raime gadamdebi senis far­ emar­Teba krunCxva; bneda,
Tod gavrceleba. avi zne.
 gri pis e. epQlog-i [berZ. epilogos <epi
¥ epidemiuri. Semdeg da logos sityva] _
 e. daavadebani. mxat­ vruli nawarmoebis das­
epQzod-i [berZ. episodion] _ 1. kvniTi nawili, romel­Sic
ra­ime SemTxveva, momxdari, mokled aris gadmocemuli
momxdari ambavi. moqmed pirTa Semdgomi be­
 `ramdenime suraTi anu e. di.
yaCaRis cxovrebidan~ (ili­  romanis e., prologi da e.
as cnobili poemis sa­ Ta­ episkOpos-i [berZ. episkopos
uri). rames vuyureb] _ umaRlesi
2. mxatvruli nawarmoebis sasuliero wodebuleba
 -169-
epo

qris­tianul eklesiaSi; Cve­ epOnim-i [berZ. epônymos] _ pi­ri,

ulebriv eparqiis mTavars romlis saxelisagan war­
mi­eniWeba; am wodebulebis modgeba xalxis, adgilis
mqone piri. an misT. saxelwodeba.
epQstole [laT. epistola < epOpea [berZ. epopoiia] _ 1.
berZ. epistolē] _ (samRvd.). we­ epikuri Janris didi mxat­
rili, gzavnili. vruli nawarmoebi.
epQstrof-i [berZ. epistrophē 2. gadat. (wign.) didi, mniS­v­
ukan gamobruneba] _ ri­ to­ nelovani ambebi.
rikuli xerxi _ erTi da  omis e.
ima­ve sityvis, an gamoTqmis  epopeisa.
ga­meoreba.  epopeasi, epopeia Scd.
epitAfia [< berZ. epitaphios Epos-i [< berZ. epos sityva, mo­
(logos) saflavszeda sityva] Txroba, simRera] _ 1. Txro­
_ warwera saflavis qvaze. biTi literaturis Janri
 epitafiisa (dramisa da lirikisagan
 epitafiasi Scd. gansxvavebiT) _ romani, mo­
epitQmia [berZ. epitimion sas­ Tx­roba da sxv.
jeli] _ saeklesio sasjeli, 2. xalxuri sagmiro Tqmu­le­
rasac sulieri mama daadebs bebi, poemebi, simRerebi.
morwmuneebs.  sagmiro e., homerosis e.
epifAnia [berZ. epiphanys ga­ ¥ epikuri.
mo­cxadeba] _ ieso qristes  e. poema, e. stili.
gamocxadeba, naTloba ior­  epiuri Scd.
danes wyalSi ioane naT­ Epoqa [<berZ. epochē gaCereba]
lismcemlis mier. _ drois xangrZlivi mo­
epQcentr-i berZ. epi-ze da nak­veTi, romelic xa­ si­
aT­
laT. centrum centri] _ ad­ deba RirsSesaniSnavi mov­
gi­li dedamiwis zedapirze, lenebiT, ambebiT (qarT.
ro­ melic moTavsebulia ra­ si­non. xana).
ime damangreveli ZaliT ke­  antikuri e., feodalizmis
e., Tanamedrove e.
ris Tavze an mis qveS.
 miwisZvris e., atomuri epoqAluri _ (wign.) ama Tu
bom­bis afeTqebis e. im epoqis damaxasiaTebeli:
didad mniSvnelovani.
 -170-
era

 e. movlena, e. aRmoCenebi. reba] _ mamakacis sasqeso

 epoxa, epoxaluri Scd. asos gaberva da gamagreba
Era [laT. aera] _ 1. movlena, sqesobrivi agznebis dros
mo­menti, saidanac iwye­ba (sisxlis gaZlierebuli
welTaRricxva: welTaRri­ mo­wolis Sedegad).
cx­vis esa Tu is sistema. erOzia [laT. erozio gamoWma]
 qristianuli e. _ 1. niadagis ngreva da wa­
2. drois istoriuli mo­ nak­ recxva Rvarebisagan.
veTi, periodi: epoqa, xana.  niadagis e.
 kosmonavtikis e. 2. liTonis zedapiris daSla
3. (geol.). dedamiwis is­to­ meqanikur zemoqmedebis an
riis yvelaze didi qro­ eleqtruli ganmuxtvis Se­
nologiuri monakveTi. degad.
Erato [berZ. eratô] _ ber­Z­  liTonis e.
nul miTologiaSi: muza 3. (medic.) lorwovani garsis
li­ ri­kuli, upiratesad zedapiruli dawyluleba.
sat­rfialo poeziisa: war­ Erot-i [< berZ. erôs (erōtos)] _
mod­ genili hyavdaT qalad, berZnul miTologiaSi: si­
ro­ melsac xelSi kiTara yvarulis qalRmerTi.
uWi­ravs. erOtizm-i [< berZ. erôs (erō­
Eres-i [berZ. hairesis] _ 1. re­ tos) siyvaruli] _ ga­da­
li­ giuri moZRvreba, ro­ War­bebuli sqesobrivi
me­
lic ewinaaRmdegeba aR­gznebadoba, metismeti
ga­­
batonebuli religiis sa­ vne­bianoba.
ek­
lesio dogmatebs. (qarT. erOtika [berZ. erōs (erōtos)
sinon. mwvalebloba). siy­varuli] _ yvelaferi
2. (gadat.). gabatonebuli an is, rac dakavSirebulia
sayovelTaod miRebuli Se­ sa­siyvarulo da­ mo­ki­
de­bu­
xedulebebisgan, wesisgan lebasTan; grZno­ ba­
doba.
ga­
daxveva, gandgoma, cdo­mi­ ¥ erotikuli.
leba. erudQcia [laT. eruditio swav­
eretQkos-i _ eresis mimdeva­ leba, Semecneba, codna] _
ri. (wign.). didi ganswavluleba,
 ereTikosi Scd. Rrma codna mecnierebis
erEqcia [laT. eractio gaswo­ ro­melime dargSi.
 -171-
esk

Ese [fr. essai] _ Tavi­su­fa­ armiaSi meore msoflio

li formis (ara sis­te­ ma­ omis periodSi.
tur-mecnieruli xa­ si­a­Tis) ¥ saeskadro.
narkvevi, ro­mel­Sic gan­  s. naRmosani.
xilulia li­te­ra­turuli, ¥ eskadrisa.
filosofiuri, socialuri  eskadrasi Scd.
da sxv. problemebi. eskadrQlia [fr. escadrille]
¥ esesi; mr. eseebi. _ samxedro aviaciis qve­
 esse, esei, essei Scd. ganayofi, romelic TviT­
esEist-i _ eseebis avtori. m­frinavebis ramdenime
 esseisti Scd. rgo­ l isgan (razmisagan)
esEncia [laT. essentia arsi] _ Sed­geba.
raime nivTierebis kon­ cen­ ¥ eskadriliisa.
trirebuli xsnari; iyeneben  eskadriliasi Scd.
kvebisa da farmacevtul eskalAtor-i [ingl. escalator]
mrew­ velobaSi, agreTve par­ _ ganuwyvetliv moZravi ki­
fiumeriaSi. be.
 metros e.
esTEtika [< berZ. aisthēsis
grZno­ ba, SegrZneba] _ 1. eskalAcia [ingl. escalation aR­
filosofiuri moZRvreba masvla (aRsvla) kibis dax­
xelovnebis, mSvenierebis marebiT] _ (wign.) agresiis
formaTa Sesaxeb mxatvrul ganuyreli gafarToebis,
SemoqmedebaSi. gaZlierebis strategia.
2. (wign.) mSveniereba, mxatv­  omis e., agresiis e., kon­
ru­ loba risame. fliqtis e.
 yofis e., warmoebis e. Eskiz-i [fr. esquisse] _ 1. wi­
¥ esTetikuri. naswari monaxazi (na­
xa­
 e. Teoriebi e. aRzrda. ti­ s a, skulpturisa, ar­
 estetika, estetiuri, es­ qi­teqturuli proeqtisa,
Te­ tiuri Scd. Te­ a traluri proeqtisa da
Eskadra [fr. escadre] _ 1. (zRv.) sxv.)
samxedro-sazRvao flotis  dekoraciebis e; e-ebis ga­
gemebis didi SenaerTi. mofena
2. samxedro-sahaero Zalebis 2. literaturuli, musikalu­
SenaerTi zogi ucxo qveynis ri nawarmoebis an misi
 -172-
esk

nawilis winaswari reaqcia. mcod­ ne, specialisti.

¥ saeskizo. espEranto [esper. esperanto
 s. naxazi. mo­imede < fr. esperer ime­
Eskimo [fr. esquimau] _ na­ dis qona] _ xelovnuri sa­
yinis briketi, romelic Cve­ er­Ta­ So­riso ena, romelic
ulebriv SokoladiT aris Seq­m­na polonelma eqim­ma
dafaruli. po­liglotma lazar za­men­
Eskort-i [fr. escorte] _ vi­ hofma (1859-1917 ww.) 1887 wels
si­
me, risame Tanxmlebi sam­ la­ Tinurisa da yvelaze
xedro dacva (qarT. sinon. uf­ro gavrcelebuli da­
badragi). sav­leTevropuli enebis ma­
 motociklistebis e. sa­lis safuZvelze.
 eqskorti Scd. estAkada [fr. estacade] _ xi­di­
eskUlap-i [laT. Aesculapius] se­bu­ri nageboba, ro­ mel­ze­
_ romaul miTologiaSi: dac dedamiwis ze­da­ piridan
mkur­nalobis RmerTi; ga­ garkveul si­ maR­
leze gay­ va­
moxatavdnen dayrdnobils ni­lia gza sxva (qveda) gzis
kverTxze, romelsac gve­li Tavze.
exveva (berZnul miTo­ lo­gi­  rkinabetonis e.
aSi mas Seesabameba as­k­le­ ¥ estakadisa.
piosi).  estakadasi Scd.
Espada [esp. espada] _ igivea, Estamp-i [fr. estampe] _ raime
rac matadori. gamosaxulebis anabeWdi
espAdron-i [fr. espodron < qaRaldze,gadaRebuli TviT
esp. espada daSna] _ (sport.). mxatvris (an ostat gra­
safarikao daSna. vioris) mier gakeTebuli
espAnder-i [< ingl. espand for­ midan.
ga­
farToeba, gaWimva] _ sa­ estAfeta [fr. estafette < it.
tan­varjiSo iaraRi _ er­T­ stafetta < atafta uzangi, avJandi]
maneTTan rezinis Ca­liCebiT _ 1. gunduri Sejibreba
an zambarebiT Se­erTebuli sirbilSi, curvaSi da sxv.,
saxelurebi; xma­ roben kun­ romelSic morbenali (mo­
Tebis ga­ samagreblad. curave da sxv.) gzis gar­
esperAntist-i _ esperantos k­veul monakveTze cvlis
daT­ qmul niSans (qarT. si­
 -173-
eti

non. amanaTrbeni).  metris e., kilogramis e.

2. TviT niSani (patara joxi, 2. metismetad zusti sa­zo­
pa­keti da sxv.), romelsac mi, romelsac iyeneben sxva
ga­dascemen erTmaneTs erTi xelsawyoebis Sesamow­ meb­
gun­dis sportsmenebi aseTi lad.
Sejibrebis dros. 3. (gadat.). risame sazomi
¥ estafetisa standarti.
 estafetasi, estafeti Scd. ¥ etalonuri.
Estrada [fr. estrade < esp. es­  e. xelsawyo.
trado ficarnagi] _ 1. amaR­ ¥ saetalono.
le­ buli adgili, scena  erTiani droisa da s. six­
Sem­sruleblebisaTvis (msa­ SireTa saxelmwifo ko­ mi­
xi­obebisaTvis, or­kes­t­ri­ sia.
saTvis da sxv), romlebic Etap-i [fr. étape] _ 1. raime
ga­modian mayurebelTa wi­ gzis, distanciis calkeuli
na­Se. mo­nakveTi.
 sazafxulo e.  estafetis bolo e.
2. xelovneba, romlis Zi­ri­Ta­ 2. gadat. (wign.). risame gan­
di saxeobaa calkeuli nom­ vi­Tarebis, raime procesis
rebisagan Sedgenili kon­ calkeuli momenti, stadia.
certi.  mniSvnelovani e.
 e.-is msaxiobebi. etAJer-i [fr. étagére] _ avejis
¥ saestrado. saxeoba _ erTmaneTis Tav­
 s. koncerti, s. simRerebi. ze ramdenime rigad mo­ wyo­
esqatolOgia [berZ. eschatos bili Taroebi (qarT. sinon.
ukanaskneli da logos moZ­ Taroedi).
R­vreba] _ mistikuri moZ­  etaJerka Scd.
R­vreba msoflios da ada­ etQket-i1 [fr. étiquette] _
mi­anis saboloo bedze; igivea, rac iarliyi.
war­moadgens bevri religi­  eTiketi, etiketka Scd.
is (maT Soris qristianobis) etQket-i2 [fr. étiquette] _ Tavis
Se­madgenel nawils. daWerisa da Tavaziani mo­
etAlon-i [fr. étalon] _ 1. dad­ py­
robis wesebi, romlebic
genili sazomi erT­eu ­ ­lis mi­Rebulia di plomatTa
zusti nimuSi. wre­ ebSi, mefis karze da sxv.
 -174-
eti

 saerTaSoriso e., e.-is dac­ nuri ganlageba, romelSic

va. TeTrebma mcire ZalebiT
etimolOgia [berZ. etymologia un­da i povon erTaderTi
< etymon WeSmariteba, sityvis swo­ri gza mogebis an ya­
ZiriTadi mniSvneloba da i­mis misaRebad (Wadrakis
lo­gos moZRvreba] _ enaT­ mec­ amo­canebTan gansxvavebiT
ni­e­
rebis dargi, ro­ me­lic svle­ bis raodenoba gansaz­
swav­lobs sity­ vis war­mo­mav­ R­vruli ar aris).
lobas, Se­ mad­gen­
lo­basa da efEmera, efemErul-i [berZ.
Tav­da­pir­vel mniS­vnelobas. ephēmeros erTdRiani] _ 1.
etQmon-i [<berZ. etymon WeS­ xanmokle, swrafmavali, ara­
mariteba, sityvis Zi­ri­Tadi m­yari.
mniSvneloba] _ (lingv.). 2. ararealuri, moCvenebiTi.
amosavali sityva, rom­lis­ Efeqt-i [laT. effectus] _ 1. STa­
ganac warmoiSva enis esa beWdileba, romelsac vinme
Tu is sityva. an rame axdens vinmeze.
etQud-i [fr. étude < laT. stu­ 2. (wign.). raime moqmedebis,
dium cda, mcdeloba, gul­ moR­ vaweobis, mizezis Sede­
modgineba, Tavgamodeba] _ gi.
1. saxviT xelovnebaSi: wi­  ekonomikuri e., mkur­ na­lo­
naswari monaxazi, ro­me­lic bis e. didi iyo.
naturidan aris Ses­ru­le­ 3. xerxi, saSualeba, romlis
buli saRebavebiT. mi­zania STabeWdilebis mox­
 suraTis e. dena, raime iluziis Seqmna.
2. mcire zomis literaturu­  ganaTebis e., xmauris e.
li an mecnieruli narkve­ ¥ efeqturi.
vi.  e. sityva warmoTqva, e.
 kritikuli e. zomebi miiRes.
3. savarjiSo musikaluri pi­  efekti, efekturi, efek­ ti­
esa dakvris teqnikis asaT­ uri Scd.
viseblad; virtuozuli xa­ efUzia [laT. effusio daRvra,
siaTis patara musikaluri moR­vra] _ (geolog.). magmis
piesa. amofrqveva dedamiwis zeda­
 Sopenis e.-ebi. pir­ze.
4. Wadrakis figurebis xe­lov­ Eqo [berZ. echō] _ bgeris arek­
 -175-
eqs

vla SedarebiT Sors myof nebis ufleba ekuTvnis mas­

sagnebze (kedelze, tyeSi...) mediis romelime organos
(qarT. sinon. gamoZaxili, (gazeTis, Jurnalis, radio-
nax­ mevi) an teleprogramas).
 exo Scd.  eqskluzivi.
eqs... [laT. ex…] _ pirveli Se­  eqskliuziuri, eqskliuzivi
madgeneli nawili rTuli Scd.
sityvebisa mniSvnelobiT: 1. eqskrEcia [< laT. excretum, ex­
`yofili~. cemos gamovyof] _ (fiziol.).
 eqsCempioni, eqs-ministri, nivTierebaTa cvlis ga­mo­
eqs-prezidenti. uyenebeli an mavne narCenebis
2. gamosvla, amoReba, amoZ­ organizmidan gamodevnis
roba. pro­cesi; gamoyofa.
eqsgumAcia [laT. ex –dan da Eqskurs-i [laT. excursus gadax­
humos miwa] _ gvamis miwidan veva, Temidan gadaxra] _
amoReba sasamarTlo-eq­ s­ Zi­
riTadi gadaxveva sxva,
per­tizis Casatareblad. ax­lo myofi sakiTxis ga­ sa­
 egsgumacia, eksgumacia Suqeblad (qarT. sinon. wi­
Scd. aRsvla).
eqskavAtor-i [ingl. excavator  mokle e.
< laT. excavo amovtex] _ eqskUrsant-i _ eqskursiis
miwis saTxreli manqana. mo­nawile.
meeqskavatore _ mZRoli, eqskUrsia [laT. excursio was­
ro­ melic eqskavators mar­ vla, gam­gzavreba] _ 1. ko­
Tavs. leq­ ciuri gamgzavreba,
¥ meeqskavatorisa. ga­seirneba sad­ me, daT­ va­
 meeqskavatoresi, ekskavato­ li­ ereba risame sas­wavlo,
ri, meekskavatore Scd. sa­ganmanaTleblo an gar­
eqskluzQur-i [fr. exc­lu­sif, Tobis mizniT.
ingl. exclusive ra­im­es ga­mok­  e. varZiaSi, e. mcxeTaSi.
leba; gan­ sa­kuT­re­bu­li] _ 2. aseTi gamgzavrebis, daT­va­
is, rac vrceldeba sagnebis lierebis monawileTa jgu­
Sez­Rudul wreze. fi.
eqskluzQuri intErviu  TbilisSi e. Camovida so­
_ aseTi intervius gamoq­
vey­ xumidan, baTumidan.
 -176-
eqs

¥ saeqskursio. miReba.
 s. biuro, s. avtobusi, s.  fostis e., savaWro ba­ zis e.
marSruti. eqspedQcia [laT. expedi­tio] _
eqslQbris-i [laT. exlibris wig­ adamianTa jgu­ fis gam­ g­
zav­
nebidan] _ mxatvrulad ga­ reba spe­ci­a­
lu­ri davalebis
formebuli niSani, iarliyi, Se­sas­
ru­leb­ lad.
romelsac akraven wigns  samecniero e., ar­ qe­o­
lo­ gi­
ydis SigniTa mxares da, ro­ uri e; polaruli e.
mel­ zedac aRniSnulia pat­ 2. TviT aseTi jgufi.
ro­nis gvari.  e.-is wevrebi.
eqspAnsia [laT. expansio ga­ ¥ saeqspedicio.
far­Toeba, gavrceleba] _  s. Tanxebi, s. razmi.
(wign.) axali teritoriebis eqsperQment-i [< laT. experi­
dapyrobisken miswrafeba; men­tum] _ 1. samecniero
ag­
resiuli politika-sa­ cda.
ku­
Tari politikuri da  qimiuri e.
eko­nomikuri gavlenis gav­ 2. saerTod, cda.
rceleba sxva qveynebSi.  gabeduli e.
 politikuri e., ekonomiku­ ¥ eqsperimentuli.
ri e.  e. gamokvleva, e. mo­na­ ce­
mebi.
eqspansQur-i [fr. expansif <
¥ saeqsperimento.
laT. expunsio] _ vinc Tavis
 s. cxovelebi.
grZnobebs ver faravs, ad­vi­
 eqsperimentaluri Scd.
lad amJRavnebs.
eqsperimentAtor-i _ piri,
eqspatriAcia da eqs­pat­ ro­melic eqsperiments
rQ­reba [laT. ex -gan, -idan (mniSv. 1) akeTebs.
da patria samSoblo] _ ne­ ba­  brwyinvale e.
yof­lobiTi an iZu­le­biTi Eqspert-i laT. expertus ga­
ga­
saxleba sam­Sob­lo­
dan, moc­ dili] _ specialisti,
Cve­
ulebriv, mo­qa­la­qe­obis ro­melic iZleva daskvnis
ga­
mocvliT. ra­ime sakiTxis ganxilvis
eqspedQtor-i [< laT. expedire dros.
gagzavna] _ muSaki, romlis  sasamarTlos e.
saqmea risame gagzavna da ¥ saeqsperto.
 -177-
eqs

 s. komisia, s. daskvna. ax­sna, gadmocema] _ 1. li­ te­

eqspErtiza [fr. expertise] _ raturuli nawar­ mo­e­
bis Se­
eqspertebis mier raime sa­ savali nawili, ro­melSic
kiTxis ganxilva daskvnis aR­werilia Zi­ ri­ Tadi moq­ me­
mi­sacemad. debis winare vi­T areba.
 samedicino e., sasamarTlo 2. musikaluri nawarmoebis
e. Sesavali nawili, romel­
eqspluatAtor-i [< fr. ex­ Sic gadmocemulia mTavari
plo­itation] _ piri, romelic Te­mebi.
eqspluatacias uwevs visme, 3. xelovnebis nawarmoebTa,
sa­muzeumo eqspontebis,
iTvisebs sxvisi Sromis na­
mrew­ velobis produqtebisa
yofs (qarT. sinon. myvle­
da sxv. garkveuli sis­te­
feli).
miT ganlageba da­ saT­va­
li­
¥ eqspluatatoruli.
e­reblad; gamofena.
 eqsploatatori, eqsploa­
4. (fotogr.) dro, rom­lis
ta­toruli Scd.
ganmavlobaSic fo­ to­apa­ra­
eqspluatAcia [fr. exploitation] tis obieqtivi Riaa ga­da­ sa­
da eqspluatQreba _ 1. Rebad: dayovneba.
vi­sime mier sxvisi Sromis eqspOnat-i [laT. exponatus
na­yofis miTviseba (qarT. saC­veneblad gamofenili]
sinon. yvlefa). _ sagani, romelic saCveneb­
2. raime mizniT gamoyeneba lad aris ganlagebuli mu­
(bu­ nebriv simdidreTa, war­ zeumSi an gamofenaze.
moebis saSualebaTa, na­ge­  samuzeumo e.-ebi.
bobaTa da sxv.). Eqsport-i [ingl. export < laT.
 avtomobilis e., rkinigze­ exportare gatana] _ saqonlis
bis e. ga­tana sazRvargareT gasa­
¥ saeqspluatacio (mniSv. yi­dad (sapirisp. importi).
2-isaT­vis).  avtomobilebis e.
 s. xarjebi, axali sa­cxo­ ¥ eqsportuli da saeqspor­
v­
rebeli saxlis s.-d ga­da­ to.
cema.  e. (s.) saqoneli, s. opera­
 eqsploatacia, eqsplo­ a­ti­ ci­ebi.
reba, saeqsploatacio Scd.  eqsportiuli Scd.
eqspozQcia [laT. expositio
 -178-
eqs

eqsportQor-i [fr. exporteur uli.

< laT; ingl. exporte] _ eq­s­ eqspresiOnizm-i [fr. exp­res­
portis organizatori, saz­ sionisme < expression ga­
mo­xat­
RvargareT saqonlis gam­ va, gamomxatveloba] _ mi­
tani. mar­ Tuleba xelovnebasa da
 navTobis e. qveynebi. li­ teraturaSi, romelic
Eqspres-i [ingl. express < laT. warmoiqmna me-20 sauk.‑is pir­
expressus gaZlierebuli] _ vel naxevarSi: misi mim­dev­
1. samgzavro matarebeli, rebi TavianT ZiriTad amo­
ro­ melic miZraobs didi canad Tvlidnen mxatvris
siswrafiT da Cerdeba mxo­ Si­nagani samyaros, misi su­
lod did sadgurebSi. bieqturi SemoqmedebiTi
2. iTqmis agreTve samgzavro gan­cdebis asaxvas.
gemze, sareiso avtobusze, Eqspromt-i [laT. expromtus
romelsac aqvs iSviaTi ga­ mza; swrafi; visime xe­
Cereba. liT arsebuli] _ sa­ xel­
nAxevrad Eqspresi _ sa­qa­ da­xelod SeTxzuli leq­
la­ qo avtobusi, romelsac si (Cveulebriv, sa­xu­ maro
Cve­
ulebriv sareiso av­to­ xasiaTisa), mu­ si­
ka­lu­ri na­
bu­sebze naklebi gaCereba warmoebi da sxv; mo­um­ za­
aqvs da eqspresze meti. deblad war­ moT­ qmuli si­
 naxevradeqspresi (erT si­ tyva.
tyvad) da naxevareqspresi Eqspromtad _ mo­um­za­deb­
Scd. lad saxeldaxelod.
eqspres... [ingl. express sas­w­ eqspropriAcia [fr. expro­pri­a­
rafo] _ pirveli Se­mad­ge­ tion < laT. ex –gan da proprius
ne­
li nawili rTuli si­ sakuTari] _ 1. (samarT.) sa­
ty­vebisa mniSvnelobiT: xel­ mwifo xelisuflebis
`mo­mentaluri~, `saswrafo~, mi­er qonebis iZulebiT Ca­
`ope­ratiuli~. morTmeva (sasyidlis mi­ ce­
 eqspresiuli, eqspresia. miT an usasyidlod).
eqsprEsia [laT. expressio] _ ga­ 2. erTi klasis mier meo­
momxatveloba; grZnobebis re­saTvis sakuTrebis da,
aRZvris, gancdis Zala. amas­Tan erTad, socialuri
¥ eqspresiuloba; eqspre­si­ mdgomareobis CamorTmeva.
 -179-
eqs

Eqstaz-i [laT. extasis < berZ. ucxo saxelmwifosaTvis

ex -gan, -idan, gareSe da statis ga­dacema im pirisa, vinc am
simSvide, mdgomareoba] _ saxelmwifos kanonebi da­
uki­duresi, avadmyofuri ar­Rvia.
aR­taceba, Tavdaviwyebamde eqstravagAntur-i [fr. extra­
misuli aRfrTovaneba. va­gant] _ sayovelTaod mi­
eqstensQur-i [laT. extensivus Re­bu­ li wesebisaTvis, nor­
rac farTovdeba] _ rac da­ me­b isaTvis Seuferebeli:
kavSirebulia ra­od ­ enobriv ara­ Cveulebrivi, ucnauri,
(da ara xarisxobriv) axi­ r ebuli.
zrdas­ Tan, gafarToebasTan eqstraordinArul-i [laT.
(sa­pirisp. intensiuri) extraordinarius] _ (wign.). sa­
 e. soflis meurneoba, baz­ gan­ gebo, gansakuTrebuli,
rebis e. gafarToeba. araCveulebrivi.
eqterQer-i [fr. exterieus] _  e. SemTxveva.
cxovelis garegnuli Se­sa­  eqstraordinaluri Scd.
xedaoba da agebuleba. eqstrAsens-i [laT. extra me­
eqstErn-i [laT. externus ga­ tis­metad da sensus grZnoba,
re­Se] _ piri, romelic SegrZneba] _ e. w. `biovelis~
saswavlebelSi ar iricxeba mqone piri, romelic am
da ise abarebs gamocdebs. Ta­visi Tvisebebis gamo­
 universiteti e.-ad da­am­ ye­nebiT (xelis dadebiT)
Tavra. mkur­ nalobs zogierT da­a­
eqstra... [laT. extra] _ TavsarTi va­debas.
mniSvnelobiT: 1. `gareSe~, Eqstraqt-i [laT. extractus
`metad~. `metismetad~. gamoRebuli, gamowuruli]
 eqstremaluri. _ 1. preparati, romelsac
2. `ukeTesi~, `saukeTeso~. (iT­­ iRe­ ben samkurnalwamlo
qmis zog saqonelze). `umaR­ niv­Tierebebis gamowurviT
lesi~. mcenareuli da cxoveluri
 eqstrasensi. Cai e; e. karaqi, qsovilebidan raime gam­ xs
­­
e. benzini. nels saSualebiT.
eqstradQcia [fr. extradition < 2. (gadat.). Txzulebis, do­
laT. ex -gan,-idan, gareSe da ku­mentis da sxv. Sinaarsis
traditio gadacema] _ (samarT.). mokled, SekumSulad gadmo­
 -180-
eqs

cema. Taviseburi, araCve­ ul

­ eb­ri­
eqstrAqcia [laT. extractio vad.
amo­Reba, gamoReba] _ (medic.).  e. cekva, e. adamiani.
kbilis amoRebis operacia.  eqscentruli, ekscentruli
eqstrEmizm-i [laT. extremus Scd.
ukiduresi] _ ukiduresi zo­ Eqsces-i [laT. excessus ga­mos­
mebis momxreoba (Cveulebriv, v­la; gadaxra] _ 1. risame
politikaSi). nor­ ma­
lu­ri mimdinareobis
¥ eqstremistuli. dar­Rveva; mwvave Sexla-
 e. Zalebi, e. Sexedu­le­be­ mox­la.
bi. 2. ukiduresoba, TavSeuka­veb­
eqstrEmist-i _ adamiani, ro­ loba, wremadsuloba.
mel­ sac ukiduresi msof­ eqscQzia [laT. excisio] _ (me­
l­mxedveloba (Sexeduleba, dic.). amokveTa.
azri) aqvs; ukiduresi zo­ eqs-CempQoni [laT. ex yo­fi­
me­
bis miRebis momxre. li da ingl. champion < fr.
eqstrEmul-i da eqstre­mA­ champion mebrZoli] _ yo­fi­
luri [fr. extrême < extremum li Cempioni.
ukiduresi] _ (wign.). rac eqshumAcia [laT. ex –gan,
Cve­ulebrivs scildeba; -idan da humos miwa] _ saf­
uki­duresi, gansakuTrebuli, la­vidan gvamis amoReba sa­
metismeti (Tavisi sirTuliT, samarTlo-samedicino ga­
siZneliT, saSiSroebiT...). mok­vlevis mizniT.
 e. pirobebi, Seiqmna e. eSAfot-i [fr. échafaud] _ (Zv.).
mdgomareoba, situacia. amaRlebuli ficarnagi, ro­
eqscentrQkuli [fr. excen­tr­ i­ melzedac xdeboda sik­v­di­
que] _ 1. (Teat.) mkveTri < liT dasja.
laT. ex -gan, -idan, gareSe da eSElon-i [fr. échelon] _ spe­
centrum centri] _ bgeriT an ci­aluri daniSnulebis
mxedvelobiT kontrastebis, ma­tarebeli masobrivi ga­
sasacilo xerxebis Sem­ c­ dazidvebisaTvis.
veli.  samxedro e., e.-is ufrosi.
 e. sacirko nomeri, e. tri­
uki.
2. gadat. (wign.). ukidu­ re­sad
 -181-
val

v  s. depo.
 ronoda Scd.
vA-bank-i [fr. Va banque] – 1. vAza [fr. Vase] – lamazi
va-bankze TamaSi banqoSi – moy­ va­
nilobis WurWeli
fsoni, romelic mTel banks tkbi­ le­ ulobis, xilis an
udris. yva­vi­lebisTvis, agreTve de­
2. (gadat.) riskis gaweva ko­ra­ tiuli (sinon. lar­ na­
vAgzal-i [ingl. Vaux­hall] – ki).
mgzavrTa momsa­xu­re­bi­ saT­  brolis v.
vis gankuTvnili Senoba vakAnsia [fr. Vacanse < laT.
rki­ nigzis did sadgurze. Va­cans daukavebeli, Ta­ vi­su­
 Tbilisis v., vagzlis mo­ fali] – da­uka­ ve­be­
li Ta­
rige. nam­ deboba (da­ we­se­bu­le­ba­
Si),
sAzRvao vAgzali – ama­ve Tavisufali ad­ gili (sas­
da­niSnulebis Senoba saz­ wavlebelSi).
Rvao portebSi.  institutSi ori v.-aa.
¥ vagzlisa. vakAntur-i [fr. Vacant (e)] –
 vagzalisa, sadguri Scd. da­ukavebeli, Tavisufali
sadguri – matareblis (an (ad­gili, Tanamdeboba).
sxva transportis) gaCerebis  profesoris v. Ta­nam­ de­bo­
adgilia (saTanado Se­ no­ ba.
biT), xolo vagzali – ara  vakantiuri Scd.
yoveli sadguris, aramed vakUum-i [laT. Vacuum si­ca­
didi (Cveulebriv sakvanZo) ri­ele] _ (fiz., teq.) airis
sadguris Senobaa (did Za­lian gauxSoebuli mdgo­
qalaqebSi). ma­reoba, TiTqmis carieli
vAgon-i [germ. Wagon] – sat­ siv­ rce.
ransporto saSualeba – ¥ vakuumuri.
rel­sebze moZravi Tvle­bi­  v. sivrce.
ani sazidari.  vakumi, vakumuri Scd.
 matareblis v., samgzavro valEntoba [laT. Valens, va­len­
v., satvirTo v., v.-is gam­ tia Zala,(Valentis) Zalis mqone]
yoli, metropolitenis v., – (qim.). atomis Tviseba Se­ u­
fu­ nikulioris v. erTdes sxva atomebis gar­
¥ savagono. kveul raodenobas
 -182-
val

 mudmivi v., cvladi v. valtOrnist-i _ igivea, rac

vAlet-i [fr. Valet msaxuri] – mevaltorne (ix. val­tor­
figura banqoSi. na).
valpUrgiis RAme [kreb. Zv. vAluta [it. Valuta farTo Ri­
germ.] _ wminda valpurgiis re­buleba] – 1. ama Tu im
dResaswaulis (pirveli ma­ qvey­nis fulis sistema; fu­
isis) winaRame, rodesac, Zve­ lis erTeuli, romelic
li germanuli xalxuri sa­fuZvlad udevs am sis­
cru­rwmeniT hartis mTis temas.
umaR­les mwverval brokenze 2. ucxo saxelmwifos fu­ li.
imar­Teba kudianebisa da  mtkice v., oqros v.
ja­ doqrebis Rreoba. ¥ savaluto.
 valpurgis Scd.  s. operaciebi.
vAls-i [fr. Valse germ Walzer]  valiuta, savaliuto Scd.
– 1. didad gavrcelebuli vAmpir-i [fr. Vampire, germ.
wyvil­Ta cekva; musika am Vam­pir] – germanul da sla­
cek­ visaTvis. vur TqmulebebSi: 1. cru
2. am cekvis ritmis sa­kon­ rwmeniT; micvalebuli, ro­
certo (saorkestro, sa­ me­lic RamRamobiT dgeba
fortepiano da sxv.) na­war­ saf­lavidan da adamianebs
mo­ebi. swovs sisxls.
 Sopenis v.-ebi. 2. Seubralebeli, sisxlis­
vAltorna [rus. валторна < msme­li, ulmobeli adamiani.
germ. Walthorn samonadireo 3. erTgvari Ramura; gav­r­ ce­
buki] – spilenZis sasule lebulia tropikul ame­ ri­
kaSi.
sak­ravi – spiralurad mox­
rili mili, romelic bo­ vandAlebi [germ. Vandalen] – 1.
loSi farTovdeba. Zveli germanuli tomi, ro­
melmac me-5 s.-is Sua wlebSi
mevAltorne – valtornis
dai pyro romis imeriis na­
dam­kvreli.
wili, gaZarcva romi da
¥ valtornisa, mevaltorni­
gaanadgura mravali kul­
sa.
turis Zegli.
 valtornasi, mevaltorna­
2. (gadat.) istoriul ZeglTa
si, `valtornaze ukravs”
da kulturul faseulobaTa
Scd.
 -183-
vaq

gamanadgurebeli adamianebi gameorebasa da damuSavebas

(sinon. barbarosebi) sxvadasxva cvlilebebiT.
vandAlizm-i _ istoriuli  piesis v.-ebi, Tema v.-ebiT.
Zeg­ lebisa da kulturul ¥ variaciuli aRricxva – ma­
fa­ seulobaTa ganadgureba Tematikuri analizis erT-
(sinon. barbarosoba). erTi dargi.
vAnil-i [fr. Vanille esp.] – 1. varQete [fr. Variete] – msubuqi
tro­pikuli mcenare; isxams Janris (estradis) Teatri.
grZel wvril nayofs.  varietesi.
2. am mcenaris gamxmari sur­  varietisa Scd.
nelovani nayofi; iye­ne­ben vAsal-i [fr. Vassal laT. Vassa­
kulinariasa da par­fi­ u­me­ lus] – 1. Sua saukuneebSi da­
riaSi. sav­leT evropaSi: memamule,
 v.-is fxvnili. feodali, romelic damoki­
¥ vaniliani. de­buli iyo ufro msxvil
 v. namcxvari, v. orcxo­ bi­ feodalze (siuzerenze).
la. 2. gadat. (wign) vinmeze da­
varQant-i [laT. Varians (varian­ mokidebuli, visime xel­ q­
tis) cvalebadi] – 1. risme veiTi piri an sa­ xel­ mwifo.
nairsaxeoba, saxecvlileba. ¥ vasaluri.
 proeqtis ramdenime v.,  v. damokidebuleba, v. sa­
v.-ebis gaTvla (Wadrakis xel­ mwifo.
partiaSi). vatQkan-i [laT. Vaticans bor­
2. raime nawarmoebis an mi­si c­vi (goraki) tibris mar­
nawilis erT-erTi redaq­ j­vena sanapiroze rom­Si]
cia. – kaTolikuri ek­le­siis
 `ieso qriste – kacobriobis re­l igiur-ad­ m i­
n is­
t ra­c i­
raindi”- is pireli v. u­li centri; am ek­le­siis
variAcia [laT. Variantio cvli­ me­Tauris ro­ mis papis –
leba] – 1. (wign.). igivea, rac re­zidencia; war­ moadgens
varianti (mniS. 1) cal­ ke sa­xel­
mwifos q. ro­
2. Cveulebriv mr.-Si vari­a­ mis centrSi.
ciebi – musikaluri na­ war­ vAqcina [laT. Vaccinus Zro­
moebi, cekva da sxv; rac war­ xisa] – preparati, romesac
moadgens ZiriTadi Temis iye­neben infeqciur daava­
 -184-
vaq

de­ baTa winaaRmdeg asac­re­ ¥ vegetarianuli.

lad.  v. saWmelebi, v. sasadilo.
vaqcinAcia – (medic.) vaq­  vegeterianeli, vegeteri­a­
ci­ nis Seyvana adamianis an nu­li Scd.
cxovelis organizmSi; vaq­ vegetarianEloba [laT. Ve­
ciniT acra. ge­tarios mcenareuli] – kvebis
vAxt-i [holand. wacht] – (zRv.) sistema, romlis mixedviT
1. morigeoba gemze. dauSvebelia xorcis Wama.
 v.-ze dgoma vegetatQuri [laT. Vegetarius]
2. gemis eki paJis nawili, ro­ – (biol.) rac cxovelebisa
melic morigeobs; drois da mcenareebis kvebasTan
mo­ nakveTi, rodesac erTi aris dakavSirebuli.
cvla morigeobs. vegetatiuri organoebi
 v.-is meTauri, Ramis v. – mcenaris kvebisa da
¥ savaxto. zrdis organoebi (fesvebi,
 s. Jurnali, s. samsaxuri. Re­ro, foT­
lebi).
 vaxta Scd. vegetatiuri gam­rav­le­
vAxter-i da vaxtiOr-i ba – mcenareTa gam­rav­leba
[germ. wachter] – morige da­ ara­sqesobrivi gziT
ra­ ji dawesebulebaSi, sa­
vegetatiuri nervuli
warmoSi.
sis­
tema – (fiziol.) ner­
vaUCer-i [ingl. Vau­cher xel­ vuli sistemis nawili, ro­
we­ rili, gasamarTlebe­li
me­lic awesrigebs saWmlis
dokumenti] – igivea, rac
mom­ne­
lebeli, sisxlis mi­
saprivatizacio Ceki.
moqcevis, sasunTqi da sxv.
¥ vauCerisa.
Sinagani organoebis moq­me­
vahAbizm-i [sakuT. sax. kreb. debas.
arab. wahha seqtis da­ma­
ar­se­ ¥ vegetaciuri _ sxvaa (ix.
beli] – islamis re­li­giur- vegetacia).
politikuri moZRvre­ba.
vegetAcia [laT. vegetatio] –
vegetariAneli [ingl. Vege­ (biol.) mcenaris sasicocx­
ta­rian – adamiani, romelic lo moqmedeba, misi zrdis
xorcs ar Wams da mxolod procesi.
rZis produqtebiT da mce­ ¥ vegetaciuri da save­ ge­
ta­
na­reulobiT ikvebeba.
 -185-
ven

cio. do sportis mimdevari.

 v. – (s) periodi. velOsport-i _ save­lo­si ­pe­
velo... _ sityvis Semokleba do sporti.
`velosi pedis~. velOtrek-i [ix. treki] _
velOdrom-i [laT. ve­lox (velo­ igi­
vea, rac velodromi.
cis) swrafi da dro­mos sarbie­ vEna [laT. vena] _ (anat.) sis­
li, rbola] _ sportuli xlZarRvi, romliTac sis­
na­geboba velosi pedebiT xli organoebidan da
Se­jibrebisaTvis (sinon. qso­vilebidan miedineba gu­
treki). li­saken (Sdr. arteria).
velOriqSa _ riqSa (mniSvn. ¥ venuri.
2), romelic velosi pedze  v. sisxli.
zis da ise moZraobs. vEndeta [laT. vendetta] _ sis­
¥ veloriqSisa. xlis aRebis adaTi (upi­ra­
 veloriqSasi, velorikSa tesad sardiniasa da kor­
Scd. sikaze).
velosQped-i [fr. vēlosipēde] _ vEnera, vEnusi [laT. Venus
or- an samTvliani manqana, (Veneris] _ 1. romaul mi­To­
ro­ melic moZraobaSi moh­ logiaSi: siyvarulisa da
yavs zed mjdoms pedlebze silamazis qalRmerTi.
fexis daWeriT. 2. dedamiwasTan yvelaze ax­
velosi pedis gamogoneba lo myofi planeta; Cve­
_ (saub.) iseTi risame ga­ ulebriv Cans gaTenebisas
mo­goneba, rac didi xania, da mzis Casvlis Semdeg.
cno­bilia, gamogonebulia cis­kris varskvlavi.
(in­JinerTa wreSi cnobilia venErul-i [< kreb. laT. sne­
erTi faqti, rodesac erTma uleba (daavadeba)] _ in­feq­
vai-gamomgonebelma skams ciuri daavadeba (si­fi­ lisi,
cen­ trSi gamoaba fexi _ gonorea da sxv.), ro­ me­
lic
aqao-da gamomgonebeli mer­ Cveulebriv sas­ qeso or­
qvaso. ganoebis gziT ga­ da­
dis.
¥ savelosi pedo.  veneriuli Scd.
 s. sporti.
vEnzel-i [< polon. vçsel kvanZi]
velosi pEdist-i _ ve­lo­si­ _ erTmaneTze mxatvrulad
pediT mavali, save­lo­ si ­pe­
 -186-
ven

ga­daxlarTuli inicialebi 
mominuli v.
(sa­xelisa da gvaris pir­ ¥
verandiani, verandisa.
veli asoebi). 
v. saxli.
vEntil-i [germ. ventil sar­ 
verandasi Scd.
qveli] _ 1. (teq.) mil­sa­ verbAlur-i [laT. verbalis] _
de­ nebSi, aparatebSi da zepiri, sityvieri.
misT.: siTxis an airis sa­  v. saSualebebi.
regulacio (Casaketi da vErdiqt-i [fr. ingl. verdict
gasaSvebi) sarqveli. < laT. vere dictum sarqveli]
2. (mus.) sasule musikalur _ (samarT.) sasamarTlo
sakravebSi: erTgvari sar­q­ pro­cesze nafic msa­jul­
veli bgeris simaRlis Se­ Ta gadawyvetileba msjavr­
sac­vlelad. dadebulis braleulobis an
 vintili Scd. udanaSaulobis sakiTxze.
ventilAtor-i [< laT. ven­  gasamarTlebeli v., gasam­
tilator gamniavebeli] _ mo­ tyunebeli v.
wyo­biloba daxurul vErlibr-i [fr. vers libre Tavi­
sad­gomebSi haeris ga­saw­ su­fali leqsi] _ leqsis
men­ dad. erT-erTi saxeoba; agebulia
 ventiliatori, vintila­ upiratesad intonaciur-
tori Scd. sin­
taqsur safuZvelze da
ventilAcia [laT. ventilatio] yuradReba ar eqceva taepSi
_ daxuruli sadgomis ga­ni­ marcvalTa raodenobasa da
aveba ventilatoris saSua­ maxvils (sxvanairad: TeTri
le­ biT. leqsi).
¥ saventilacio. vErmut-i [germ. Wermut] _ das­
 s. mili, s. mowyobiloba. pirtuli Rvino, romel­sac
 ventiliacia, vintiliacia, aromatis misaRebad da­ ma­
saventiliacio, savin­ti­li­ tebuli aqvs zogierTi ba­
a­cio. la­xis (unTavresad ab­zin­
vEranda [port. ingl. veranda dis) nayeni.
< ind.] _ Ria an daxuruli vernQsaJ-i [fr. Vernissage] –
aivani saxlis garSemo an samxatvro gamofenis gaxsna,
misi erT-erTi kedlis ga­ agreTve misi gaxsnis dRe.
yolebaze. vErJe [fr. Verge] – qaRaldis
 -187-
vet

sa­
xeoba badis magvari mo­ vestibQul-i [fr. Ves­ti­bu­
xatulobiT, paraleluri le] – didi darbazi sazo­ ga­
xa­
zebis ori sistemisgan doebrivi Senobis sxva na­
Sem­dgari. wilebis Sesasvlelis win.
vErsia [fr. Version laT. Versare  Teatris v., sasaxlis v.,
saxis Secvla] – raime faq­ metros v.,
tis, ambis erT-erTi axsna,  vestibuli Scd.
gadmocema, ganmarteba (ram­ vetEran-i [laT Veteranus mo­
de­nimedan). xu­ci, Zveli jariskaci] – 1.
 axali v., ukanaskneli v. Zveli gamocdili meomari:
vertQkal-i [laT. Verticalis omgadaxdili mebrZoli
mwvervalisa] – vertikaluri, 2. Zveli damsaxurebuli mu­
Sveuli xazi (sapirispiro, Saki, moRvawe.
horizontali).  Sromis v., Teatris v.
vertikAlur-i – rac ho­ri­zon­ veterQnar-i – veterinariis
talur sibrtyesTan qmnis spe­cialisti; saqonlis eqi­
marT kuTxes; Sveuli (sa­ mi (Zv. sinon. beiTali).
pirisp. horizontaluri). ¥ veterinaruli da save­ te­
 v. xazi rinaro.
vErf-i [holand. werf] – gemebis  v. (s.) instituti.
saSenebeli an saremonto veterinAria [laT. Veterinarius
sa­
warmo. saqonlis momvleli] – mec­
vEsta [laT. Vesta] – 1. ro­ma­ ni­ereba cxovelebis da­a­
uli miTologiaSi oja­xu­ va­debaTa da maTi mkur­na­
ri keris mfarveli qal­ lo­ bis Sesaxeb; cxovelTa
RmerTi. mkur­ naloba
2. (astr.) yvelaze kaSkaSa ¥ veterinariuli da savete­
mci­re planeta. ri­nario.
 v. (s.) punqti, v. (s.) dax­ ma­
vEstern-i [ingl. western dasav­
reba.
leTisa] – saTavgadasavlo
 ixmareba agreTve vete­ ri­ na­
kinofilmi, romelSic moq­
ruli da saveterinaro, rac
medeba viTardeba CrdiloeT
veterinari-s zedsarTavi
amerikis dasavleTis Sta­
sa­xelebia.
teb­Si me-19 s.-Si.
 veterinaluri Scd.
 -188-
vet

vEto [laT. Veto vkrZalav] vEqtor-i [laT. Vektor wamyvani]

– 1. sa­erTaSoriso da sa­ – ma­Tematikuri an fizikuri
xel­ mwifo samarTalSi; ak­ si­dide,romelic xasiaTdeba
r­Zalva, romelsac adebs ricxobrivi mniSvnelobiT
er­Ti saxelmwifo organo da mimarTulebiT.
me­
oris gadawyvetilebas; ¥ veqtoruli.
ve­
tos ufleba Cveulebriv  v. sidide.
aqvs saxelmwifos me­Ta­u­rs  veqtori Scd.
parlamentis ga­dawy­ve­ti­le­ vQagra [laT. Viagra] – (sa­me­
baTa mimarT. dic.) mamakacis impo­ ten­ci­
2. saerTaSoriso samarTalSi: is sawinaaRmdego pre­ pa­
ra­
sxva­dasxva qveynis war­mo­ ti, damzadebulia qi­ mi­
uri
mad­genelTagan Semdgari niv­TierebebiT; ga­ mo­iy­eneba
ko­legiuri organos (sadac mxolod eqimis da­niS­nu­ le­
sa­kiTxebi wydeba erTxmad) biT;
erT-erTi wevris gancxadeba viAduk-i [fr. Viaduc < laT.
imis Sesaxeb, rom igi wi­ na­ Via gza da duco mimyavs] – xe­
aRmdegia umravlesobis ga­ obaze, xevze gayvanili xidi,
da­wyvetilebisa; xor­ci­ el­ xidiseburi nageboba.
deba xmis micemiT. viAkreme [laT. Viacreme] – (sa­
 v.-s ufleba. medic.) partniorTan qalis
vetos dadeba – ri­ same ak­ seqsualuri kontaqtebis
r­Zalva dros disharmoniis sa­
vEqsil-i [< germ. Wechsel wi­na­
aRmdego preparati;
ga­moc­ vla, Secvla, da­xur­ dam­za­debulia floris –
da­veba] – saTanadod ga­ mce­na­reTa samyaroTa sa­
for­mebuli savalo xel­
fuZ­vel­ ze; absoluturad
we­ri­li, romelic Seicavs
val­debulebas gadaixadon uv­ne­
belia.
gar­k­veuli Tanxa daTqmul vQbram-i – mTaSi sasiarulo an
va­da­Si; (qarT. sinon. Ta­ saTxilamuro sqellanCiani
masuqi). fexsacmeli.
veqsilolOgia – [laT. vibrAtor-i [laT. Vibrare rxeva,
Vexil­lum droSa] – mecniereba, qanaoba; kankali] – rxeviTi
ro­ melic droSebs, maT war­ moZraobis warmosaqmneli
moSobas swavlobs. mo­wyobiloba
 -189-
viv

vibrAcia [laT. Vibratio] – dre­ sxi­vu­ri milakis ekranze

kadi sxeulis rxeviTi moZ­ rTu­ li satelevizio, ra­ di­
raoba; arxeva, TrTola. o­l okaciuri da sxva sig­
vibrQon-i [fr. Vibrion] – baq­ na­lebis ga­ mo­
sa­
xu­
lebasTan
te­ria erTgvari kav­S irze.
 qoleris v.  videomagnitofoni, vi­de­
vibro... [< laT. Vibrare rxeva, osignali, video­te­ le­
fo­ ni.
kankali] – rTul sityvebSi videOkli p-i [ingl. Vi­deo
uC­venebs mocemuli si­ ty­ televizia da clip amoW­ ra;
vebis damokidebulebas amo­naWeri] _ tele­ga­ da­
ce­
rxe­vasTan. maSi: CanarTi, romelic Sed­
vibrOfon-i [< laT. Vibrare ge­nilia swrafad cvladi
rxe­va, kankali da phone xma] sxva­ dasxva suraTisgan, rek­
– jazSi – dasartymeli in­ lamisgan da romelsac xSi­
strumenti rxeviTi bge­re­ rad axlavs musika.
bis gamosacemad. videomagnitOfon-i [ingl.
vQgvam-i [ing. Wigwam < Crd. Video televizia berZ. magne­
amerikis in­di­el­Ta erT- tis magniti da phone bgera]
er­Ti enidan] – Crd. ame­ri­ – aparati, romliTac xdeba
kis indielTa (ker­Zod al­ satelevizio programebis
gonkinebis) sa­cxov­ re­be­li magnitur lentze Cawera da
gumbaTiseburi qoxi. ake­ Semdeg maTi kvlavwarmoeba
Teben xis totebis ler­  videomagnitofoni Scd.
wmisgan.
videotelEfon-i [ingl. Vi­
video...1… [laT. Video vxedav] – deo televizia da berZ. tele
rTuli sityvebis pirveli Sors da phone bgera] – te­
nawili mniSvnelobiT `vxe­ lefoni, romelic mola­pa­
dav” rakis xmasTan erTad mis
 videokli pi, video­ te­le­
gamosaxulebasac gad­ mos­
foni.
cems.
video...2 [ingl. Video tele­  v.-is ekrani.
zia laT. Video vxedav] –
vi­
vivi pAria [laT. viviparus co­
rTu­li sityvis pirveli
cxalmSobi vivus cocxali
Se­madgeneli nawili; mi­
da parare Soba] – (biol.)
u­TiTebs eleqtronul-
co­ cxlad (da ara kvercxis
 -190-
viv

dadebiT) Soba. vi qaRaldis patara baraTi,

vivisEqcia [laT. vivus co­ romelzedac dabeWdilia
cxali da sectio gakveTa] – mi­si patronis gvari, sa­ xe­
cxovelis cocxlad gakveTa li, wodeba, misamarTi; ga­
raime organos funqciis dascemen xolme meore pirs
Ses­wavlis mizniT. – gacnobisas masTan stum­
vQza [laT. visa naxuli] – 1. ro­bisas da zog sxva Sem­
sa­
xelmwifoSi Sesvlis, iqi­ Tx­vevaSi.
dan gamgzavrebis an mis vizuAluri [laT. visualis]
te­ritoriaze gavlis ne­ – mxedvelobiTi; TvaliT
bar­Tva, romelic iZleva war­moebuli.
am saxelmwifos mTavroba  v. dakvirveba.
(aRi­niSneba pasportSi). vikQngebi [skand. viking (mx).] _
2. Tanamdebobis piris war­ skandinavieli meomari mez­
wera raime dokumentze, rac Rvaurebi me-8-11 ss-Si.
niSnavs, rom es piri icnobs vQkont-i [fr. vikomte] – da­sav­
dokumentis Sinaarss da leT evropis zog qveyanaSi
eTan­xmeba mas. (inglisSi Cvens dromde):
vQzav-i [fr. vis-à-vis] 1. (zmni­ Ta­vadaznauruli tituli,
sar­Ti) visime pirispir, pir­ sa­Sualo baronsa da grafs
dapiri. So­ris; am titulis mqone
2. visime pirdapir mdgomi an piri.
mjdomi piri. vQla [laT. villa] – mdidruli
vizQon-i [germ. vision] – (wign.). saxli qalaqgareT; mdid­ru­
adamianis warmosaxviT, war­ li adgil-mamuli, agaraki.
modgeniT Seqmnili ara­re­ ¥ vilisa.
aluri ram; moCveneba.  vilasi, villa Scd.
vQziti [fr. visite] – mcire vQmpel-i [holand. wimpel] –
xniT misvla vinmesTan Cve­ 1. boloSi orad gayofili
ulebriv oficialurad. grZeli da viwro alami,
 v.-is dro, prezidentis v. ro­melic aRmarTulia sam­
¥ savizito. xed­ro gemis anZaze (gemis
 s. kostiumi. erov­nuli kuTvnilebis aR­
savQzito bAraTi – mkvri­ sa­niSnavad).
2. patara samkuTxedi alami
 -191-
vio

risame niSnad.  violasi Scd.

3. TviTmfrinavidan Camosag­ viOlino [it. viollino] – yve­
debi grZellentiani paketi, la­ ze maRali tembris mqo­
kolofi an mili, romelSic ne oTxsimiani sakravi, ro­
moTavsebulia mfrinavis melsac xemiT ukraven.
pa­taki, an fosta.  koncerti v.-s orkestri­
vindsErfing-i [ingl. wind­ saTvis.
sur­fing, wind qari surfing, surf pQrveli viOlino _ mTa­
zvirTcema] – sportis sa­xe­ vari violino orkestrSi.
oba, afrian specialur da­ viOlinos gasARebi –
faze rbola. (mus.) sanoto striqonis
vinEgret-i [fr. vinaigrette vi­ da­sa­wyisSi dasmuli erT-
naigre Zmari] – civad saW­ erTi ni­
Sani, romelic
me­
li kerZi – wvrilad miuTiTebs maRal xmebze.
daW­rili sxvadasxva bos­ t­ meviOline – violinos
ne­uli, kartofili, kir­kaJad dam­kv­reli musikosi.
moxarSuli lobio, er­ Tm­a­ ¥ saviolino;
neT­Si areuli, rac ZmriT, saviOlino kOncerti–
ze­TiT da sxva sakazmiT sim­foniuri na­ war­mo­
e­
bi, ro­
aris Senelebuli. melSic mTava­ ri par­tia gan­
vinQet-i [fr. vignette] – wignis kuTvnilia vi­ o­li­
no­saTvis;
(Zv. xelnaweris) TavSi an aseTi na­ war­
mo­e­
bis Ses­ ru­
boloSi darTuli samkauli leba.
– raime naxati, ornamenti. ¥ meviolinisa.
 vinietka Scd.  meviolinesi Scd.
vinCEster-i < [sakuT. sax.] –  `violinos ukravs”, `vi­o­
erTgvari sanadiro Tofi lino daukra”, `violinos
(gamomgoneblis gvaris mi­ damkvreli”,
xed­ viT).  `violinoze ukravs”... Scd.
vQola [it. viola] – Zveleburi violOnCel-i [it. violoncello]
sak­ ravi – violinos wi­na­ – violinos ti pis, magram
pari; gavrcelebuli iyo masze didi oTxsimebiani
da­savleT evropis qveynebSi sak­ravi; aqvs fexi, romli­
me-15-18 ss-Si. Tac dakvris dros iatakze
 violisa. idgmeba.
 -192-
vir

 ixmareba agreTve Celo da ¥ virtuozuli.

violinCelo.  v. dakvra, v. TamaSi.
vQraJ-i [fr. virage mobruneba] vQrus-i [laT. virus Sxami] _
– 1. mobruneba, moxveva dag­ ga­damdebi daavadebis ga­
ver­debiT, mrudxazovani moZ­ mom­wvevi uwvrilesi mik­
raoba (TviTmfrinavis, av­to­ ro­organizmebi, romelic
mobilisa, gemisa da sxv). Zlivs Cans an sul ar Cans
 TviTmfrinavma v. gaakeTa, mikroskopSi.
TviTmfrinavi v.-Si Sevida ¥ virusuli.
(e. i. mfrinavma v. daiwyo).  v. gri pi, mcenareTa v. da­
2. saavtomobilo gzis velo­ avadebani.
trekis an sportuli bi­ virusolOgia [laT. virus
li­ kis monakveTi, ro­me­lic Sxa­mi da berZ. logos moZRvre­
Sig­niT aris dax­rili (av­ ba] – mecniereba romelic
to­ mobilis, ve­lo­si ­pe­dis, virusebs Seiswavlis.
mo­ tociklis da sxv. mrud­ vQsk-i [ingl. whisky kelt. (ga­
xa­ zovani moZ­ra­o­bisTvis). lebis) uisge wyali] – ara­
 cicabo v. yi inglisSi da aSS-Si;
virQlizm-i [< laT. virilis ma­ dam­zadebulia qeris ala­
makacis] – qalebSi meore­ osagan.
uli mamakacuri sqesobrivi  Sotlandiuri v.
niS­nebis (ulvaSebis, mama­ka­ vQskoza [laT. viscosus we­bo­
curi agebulebis, boxi xmis vani] – 1. sqeli, blanti niv­
...) warmoqmna. Tiereba, romelsac iReben
virtuAlur-i [laT. virtualis] – celulozisgan; iyeneben
rac SeiZleba gamovlindes xe­lovnuri abreSumis, ce­
saTanado pirobebSi. lof­ nis da sxv. masalebis
virtUoz-i [it. virtuoso] – 1. da­samzadeblad.
msaxiobi, romelic srul­ 2. xelovnuri abreSumi.
yofilad flobs Ses­ru­le­  v.-is perangi.
bis teqnikas (upi­ra­te­ sad ¥ viskozuri.
mu­ sikosze iTqmis).  v. abreSumi.
2. saerTod adamiani, ro­ me­ vQst-i [ingl. wist] – 1. banqos
lic didad aris da­xe­ lov­ TamaSi erTgvari.
nebuli Tavis saqmeSi. 2. kartis garkveuli kom­ bi­
 -193-
vod

nacia preferansis, bosto­ marjvebis qalRmerTi.

nis TamaSSi. 2. baRis erTgvari msxvili
vitAmin-i [laT. vita sico­cx­le mar­wyvi.
da berZ. ammoniakon niSadu­ 3. igivea rac viqtoria-re­
ri. fisovani gemfisi (amiaki)] gia.
– sxvadasaxvagvari qimiuri viqtOria-rEgia [laT. Vic­to­
Semadgenlobis organuli ria­Regia] – wylis di­ di mce­
niv­Tiereba, romelic auci­ na­re dumfaras oja­ xi­
dan
le­ belia organizmis nor­ 2 m-de diametris mrgva­li
ma­luri sasicocxlo moq­ foT­ lebiT; iz­ r­
deba ek­ va­
me­debisaTvis, sasicocxlo to­rul samreT ame­rikaSi;
Za­lebis aRdgenisaTvis; ase­ ev­ropaSi viq­to­ria-regia
Ti nivTierebis Semcvleli ga­mohyavT oran­JereaSi.
preparatia. viqtOrina – TamaSi erTgva­
 vitaminebi A, B, C, P … ri – codnis sxvadasxva
¥ vitaminiani. dar­gTan dakavSirebul ki­
 v. draJe. Txvebze pasuxis gacema.
vQtraJ-i [fr. vitrage] – feradi  literaturuli v., mu­ si­
ka­
minebisagan gamoyvanili luri v.,
su­raTi an ornamenti (sar­k­ ¥ viqtorinisa.
melSi da misT.).  viqtorinasi Scd.
vQtrina [fr. vitrine] – 1. ma­ vice... [laT. vice nacvlad, ma­
Ra­ziis didi fanjara, ro­ gier] – rTuli sityvis pir­
melSic gamofenilia gasa­ veli Semadgeneli nawili;
yidi saqonlis nimuSebi. aRniSnavs moadgiles, Semc­
 gemovnebiT gaformebuli v­lels.
v.  viceprezidenti.
2. mominuli karada, yuTi, da­ vQce-admQral-i – erT-er­
fa da sxv., sadac ga­mo­fe­ni­ Ti umaRlesi samxedro wo­
lia sxvadasxva nivTi. de­bu­leba sazRvao flotSi,
 muzeumis v.-ebi, maRaziis ad­miralze dabali da
dax­ lze mowyobili v., ga­ kontr-admiralze maRali.
zeTebis v. quCaSi. vQce-prezQdenti – pre­
viqtOria [laT. victoria] – 1. zi­den­tis moadgile.
romaul miTologiaSi, ga­ vodEvil-i [fr. vaudeville] –
 -194-
voi

mok­le komikuri piesa, ro­ gaWenebul cxenze varjiSi

melSic sasimRero kup­le­ – Sextoma – Camoxtoma.
tebi da cekvebia CarTuli; vOltmetr-i _ eleqtrowre­
(erTi an ormoqmedebiani dis or wertils Soris ar­
msubuqi piesa). sebuli denis Zabvis sazomi
voQaJ-i [fr. vayage] – (moZv. xelsawyo.
axla iron.) – mogzauroba. voluntArizm-i [laT. vo­lun­
vokAliz-i [fr. vocalize] – tarius nebisyofisa] _ TviT­
(mus.) momRerlis xmisTvis ne­buri gadawyve­tilebani,
gan­
kuTvnili uteqsto sa­ rom­ lebic ugulebelyofis
var­jiSo; sruldeba mxo­ obi­ eqturad arsebul pi­
lod xmovani bgerebis gad­ ro­bebs da sa­ zo­ga­
do­eb­ri­vi
mocemiT. cxovrebis kanon­zo­mi­
e­
re­
vokAlist-i _ pro­fe­si­on­a­ bebs.
lu­ ri momRerali.  voliuntarizmi Scd.
 v-Ta konkursi. voluntArist-i _ piri, ro­
vokAlur-i [it. vocale xmo­va­ni] melic Tavis saqmianobaSi
– simRerasTan da­kav­Si­ re­ xel­ mZRvanelobas mxo­ lod
bu­li; sasimRero. sakuTari nebiT, ugul­ ebel­
 v. musika, v. xelovneba. yofs obieqturad arsebul
vOlan-i [fr. volant mfrinavi] pirobebs, realurad ar­ se­
– frTebis an talRovani bul viTarebas, SesaZ­ leb­
Car­Cos mqone msubuqi Zab­ lo­ bebs.
riseburi burTi bad­min­ to­  voliuntaristi Scd.
nis saTamaSod. vOlfram-i [germ. wolfram] –
vOlei [ingl. wolley] – (sp.) qi­miuri elementi, mover­cx­
bur­Tis miReba (dartyma) ha­ lisfro Zneldnobadi li­
erSive (CogburTSi da sxv.) Toni.
 ufro sworia voli. vOtum-i [laT. vofum survili] –
volQer-i [fr. voliere] – Se­mo­ parlamentebSi: kenWisebu­ ri
Robili adgili cxo­ ve­le­ miRebuli gadawyvetileba.
bisaTvis. ndObis (undOblobis)
 zooparkis v. vO­ tumi – parlamentSi
voltiJQreba [fr. voltiger] – xmis micemiT miRebuli ga­
 -195-
zeb

da­wy­vetileba, romliTac cxlisa da mWedlobis Rmer­

ga­moxatulia mTavrobis an Ti: (berZnul miTologiaSi
mis romelime wevris moR­ mas Seesabameba hefestosi).
va­weobis mowoneba (ar­mo­ vulkanolOgia [laT. vul­
woneba). canus cecxli, ali da logos
 mTavrobis ndobis (an un­ moZRvreba] – vulkanis Sem­
doblobis) v. swavleli mecniereba.
vUal-i [fr. voile] – wminda, gam­ vundErkind-i [germ. wunderkind
Wirvale qsovilis an ba­dis saocari bavSvi, bavSvi-sas­
naWeri, romelic ukeT­deba wauli] – araCveulebrivi
qalis quds saxis da­sa­ ni­
Wis mqone bavSvi.
faravad.  vunderqindi Scd.
¥ vualiani.
 v. qali.
vulgarizAcia [laT. vulgaris z
ubralo Cveulebrivi] –
uki­duresi gayalbeba, da­ma­
zAlp-i [rus. залп < laT. salve
xinjeba.
salami!] – erTdrouli dac­
 sakiTxis v.
la ramdenime Tofisa, zar­
vulgArizm-i _ vulgaruli, baznisa (qvemexisa).
uxe­Si sityva an gamoTqma,
zAmS-i [polon. samsza] – xa­
sa­literaturo enaSi nax­
verdovani zedapiris mqone
mari.
rbili tyavi (qarT. nati).
vulgArul-i [laT. vulgaris  z.-is fexsacmeli.
Cve­ulebrivi, mdabiuri] –  zamSa Scd.
uxamsi, uxeSi. zEbra [fr. zebre, ingl. holand.
 v. gamoTqma, v, manerebi.
zebra kongos enidan] – cxenis
vUlkan-i [< laT. Vulcanus ce­cx­ magvari gareuli cxoveli;.
li, ali] – 1. konusuri mTa, aqvs Savi da TeTri zolebi;
romlis mwvervalze dro­ binadrobs afrikaSi.
dadro an mudmivad amo­if­  zebras TeTri zolebi aqvs
rqveva gamdnari qanebi (la­ Sav fonze Tu Savi zolebi
va), gaxurebuli gazebi da TeTr fonze (piriqiT)?
ferfli.
zEbu [fr. zebu] – kuziani xari;
2. romaul miTologiaSi: ce­
 -196-
zev

Sinauri cxoveli, romelic po­tamiaSi (babilonsa da

gavrcelebulia aziasa da asi­riaSi).
afrikaSi. zQud-i [germ. sûd, holand. zu­
zEvs-i [berZ. zeus] – berZnul mi­ iden] – 1. samxreTi.
TologiaSi: uzenaesi Rmer­ 2. samxreTis qari.
Ti; RmerTi cisa, quxilisa, zQud-vEst-i [germ. sûd-west,
elvisa da wvimisa; iTvleba holand zuid-west] _ 1. sam­ x­
RmerTebis da adamianebis reT-dasavleTi.
ma­
mad da mefed. 2. sam­xreT-dasavleTis qari.
zEnit-i [fr. zenith arab. samt zQud-Ost-i [germ. sûd-ost, ho­
(ur-ra’s) gza (Tavisa) – 1. cis land. zuid-oost] _ 1. sam­
x­reT-
sferos umaRlesi war­mo­ aRmosavleTi.
sax­viTi wertili dam­k­vir­ 2. sam­x­reT-aRmosavleTis qa­
veb­lis Tavze. ri.
 mze z.-Si iyo; didebis z. zodQaqo [<berZ. zôdiakos (kyk­
2. gadat. (wign.) risame gan­ los) cxovelebis (wre)] –
viTarebis umaRlesi sa­ fe­ (astr.) Tormeti ekli ptikis
xuri, mwvervali. Tanavarskvlavedi, rom­ le­
sazEnito – (samx.) rac gan­ bic ganlagebulia didi
kuT­vnilia sa­hae­ro mizanSi wris gaswvriv, romelTa
(TviTmfrinavebisTvis da gav­liTac moZraobs mze
sxv.) sasrolad. wlis ganmavlobaSi.
 s. artileria, s. cecxli. zodQaqos nQSnebi – aR­
zEro [fr. zero nuli] – nuli niS­v­
na Tormeti Ta­na­ var­
qula; nuli. s­kvlavedisa, romelTac
zEt-i [fr. zet] – laTinuri aqvT upiratesad cxovelTa
an­
banis bolo asos (z-is) saxeebi: verZi, kuro, lomi,
sa­xeli; maTematikaSi ix­ ma­ Rri­ ankali da sxv.
reba ucnobi sididis aR­  zodiaki, zodiaqi Scd.
saniSnavad iqssa da ig­rek­ zOil-i _ ityvian usamarTlo
Tan erTad. RvarZlian kritikosze [Zv.
zikUraT-i [aqad. ziqquratu] – berZeni ritorisa da so­
safexurebad agebuli sa­ fis­tis zoilis (me-4 s.
kulto koSki Zveli me­ so­ Zv. welTaRr.) saxelis mi­
 -197-
zor

xed­viT _ usamarTlod ak­ na­

wili mniSvnelobiT `cxo­
ritikebda homerosis `ili­ velTa samyaros exeba”.
adasa” da `odiseas”.  zoomaRazia.
zOna [berZ. zone sartyeli,ol­ zoolOgia [berZ. zõon cxo­
qi] _ raime saerTo niSnis veli da logos moZRvreba] _
mi­xedviT gamoyofili siv­ mecniereba, romelic cxo­
rce, zoli, raioni. vel­ Ta samyaros swavlobs.
 arqtikis z., sasazRvro z., ¥ zoologiuri.
akrZaluli z., saartilerio  z. muzeumi.
cecxlis z. zoologQuri parki (mok­
¥ zonaluri. led: zoOparki) _ parki
 z. sazRvrebi, z. TaTbiri, (ba­Ri), sadac Tavmoyrilia
z. spartakiada. saCveneblad da mecnieruli
zOnd-i [<fr. sonde saceci] dakvirvebisaTvis nair-nairi
_ 1. saeqimo xelsawyo _ cxovelebi da frinvelebi.
wvrili mili an Rari, ro­ zootEqnika [zõon cxoveli
melic SehyavT adamianis da < berZ. techne ostatoba,
sxe­ulis Rruebsa da ar­ xe­
lovneba] _ mecniereba sa­
xebSi gamokvlevis an mkur­ soflo-sa­ me­
urneo cxo­vel­
nalobis mizniT. Ta mo­ Se­
nebis, mov­
lisa da
 kuWis z., qirurgiuli z. ga­mo­
yenebis Se­saxeb.
2. sahaero burTi, romelic ¥ zooteqnikuri.
atmosferos zeda fe­neb­ Si  z. instituti, z. labo­ ra­
av­tomaturad iwers me­te­ to­ria, z. momsaxureba.
orologiur mona­ce­mebs.
 z-is gaSveba. zoroAstrizm -i _ Zvel
Sua aziaSi, iranSi, avRa­ neT­
zOndaJ-i [< fr. sondage] da
Si, azerbaijanSi da zog
zondQreba [germ. sondieren] sxva qveyanaSi gav­r­ ce­le­
_ zondiT risame gasinjva. bu­li religia; mis­T­vis da­
 Wrilobis z. maxasiaTebelia cecx­lT ­ ay­
2. gadat. (wign.) winaswar ri­­ vanismcemloba, war­ mod­gena
same garkveva, niadagis mo­ ori sawyisis _ sikeTisa
sinjva; dazverva. da borotebis brZo­la­ ze
zOo... [berZ. zõon cxoveli] _ da sxv. gadmocemiT z.-is
rTuli sityvebis pirveli Seq­mna miewereba Zv. ira­
 -198-
zum

nu­li religiis wi­nas­war­ na­

ze warmodgena – gan­xor­
me­
ty­velis za­ratuStras cieleba.
(ber­Znuli wyaroebiT _ zo­  qarTuli T.
ro­astrs, aqedan _ sa­xel­wo­ 2. dawesebuleba, ro­ me­lic
deba). axorcielebs war­ mod­ge­
ne­
zUmer-i [ger. Summer] _ eleq­ bis dadgmas; aseTi da­we­ se­
truli xelsawyo xmovani bulebis Senoba.
signalebis misaRebad  SoTa rusTavelis saxe­
(qarT. sinon. zuzuna). lo­ bis akademiuri T., T-is
 savele telefonis z. mTa­vari reJisori.
¥ Teatraluri da saTeat­
ro.
 T. (s.) xelovneba, T. (s.)
T in­
stituti, T. (s.) sa­ zo­ga­
doeba, T. (s). sezoni, T (s.)
TalasoTerApia [berZ. Tha­ Jurnali.
lassa zRva da Therapeia] – TEza [fr. Thesev berZ. Thesis
zRvis haviTa da zRvaSi ba­ de­buleba] – ix. Tezisi.
naobiT mkurnaloba; mzis TEzis-i [berZ. Thesis] – 1. lo­
abazanebi. gikaSi: debuleba, rom­ lis
TAlia [berZ. thaleia] – berZnul WeSmariteba unda dam­t­ kic­
miTologiaSi, komediis mu­ des.
za. 2. hegelis idealistur fi­
TAlmud-i [Zv. ebr. talmūδ moZ­ losofiaSi: ganviTarebis
Rvreba < lāmaδ swavleba] pro­ cesis pirveli safe­xu­
– ebraelTa religiuri, sa­ ri.
yofacxovrebo da sa­mar­T­ TEizm-i [berZ. Theos RmerTi]
lis wesebisa da kanonebis – religiuri moZRvreba,
krebuli; Sedgenilia bib­ ro­melic aRiarebs rom ar­
liis (`Zveli aRTqmis”) se­bobs gansakuTrebuli
wig­nebis ganmartebaTa sa­ go­nieri arseba – RmerTi,
fuZ­velze. ro­melmac Seqmna qveyana
TEatr-i [berZ. Theatron] – 1. (sam­yaro) da ganagebs mas.
xelovnebis dargi – dra­ TEma [berZ. Thema] – Txrobis,
ma­tul nawarmoebaTa sce­ gamokvlevis, saubarisa da
 -199-
Teo

misT., sagani. sakiTxi. Za­laufleba samRvdeloebas

 moxsenebis T., istoriuli ekuT­ vnis.
T., saliteraturo T. TeolOgia [berZ. Theologia]
¥ Tematuri. – moZRvreba RmerTisa da
 T. gamofena. religiuri dogmatebis Se­
 Tematiuri Scd. saxeb; RvTismetyveleba.
TemAtika – TemaTa er­Tob­ TeOrema [berZ. theōrēma <
li­ oba. theōreō vixilav, vfiqrob]
 mxatvrul nawarmoebaTa – maTematikuri debuleba,
T. rom­ lis marTebulobas ad­
¥ Tematikuri.
genen mtkicebis gziT.
 leqciaTa T. gegma.
 piTagoris T., T-is dam­
 Tematiuri Scd.
tkiceba,
TEmida [berZ. Themis, themidos] – TeoretQkos-i – piri, ro­
1. Zv. berZnul miTologiaSi
me­lic amuSavebs codnis
RmerTi, romelic gamo­xa­
ra­i­me dargis Teoriis sa­
tu­lia Tvalebze sax­ve­vi­
kiTxebs.
ani qalis saxiT (mi­u­ker­Zo­  fizikis T.
eblobis niSani), erT xelSi
TeOria [berZ. Theoria dakvir­ve­
sasworiTaa da meoreSi max­
ba,kvleva] – 1. gamocdile­
bis,
viliT.
sazogadoebrivi praqtikis
2. (gadat.) marTlmsajule­ba.
lo­ gikuri ganzogadoeba,ro­
 T.-is msaxuri.
melic asaxavs bunebisa da
TEneb-i [ingl. Thegh da thene] sazogadoebis ganviTarebis
– inglisSi, SotlandiaSi: kanonzomierebas.
didgvarovnebi, mefis di­de­  Semecnebis T., fardo­ bi­
bulni. To­bis (relativobis) T.
TeogOnia [berZ. Theogonia 2. im ganzogadoebul de­ bu­
Rmer­Tebis warmoSoba] – le­baTa erToblioba, rom­
miTebi RmerTebis warmo­ le­bic qmnian raime mec­
Sobis Sesaxeb. ni­erebas an mis erT-erT
TeokrAtia [berZ. Theos RmerTi dargs.
da kratos xelisufleba] –  manqanebisa da meqanizmebis
mmarTvelobis forma, rom­ T., albaTobis T.
lis drosac politikuri 3. im wesebis debulebebis
 -200-
Teo

erToblioba, romelTa Ses­ TErmeb-i [laT. Therme berZ.

wavla gvexmareba ama Tu im thermos cxeli] – 1. Zvel
dargis dauflebaSi. rom­ Si: sazogadoebrivi aba­
 musikis T., Wadrakis T. noebi.
4. zogadi, ganyenebuli msje­ 2. (geol.) miwisqveSa Tbili
lo­ba, Sexedulebani (praq­ an cxeli mineraluri wyle­
ti­kuli moqmedebis sa­pi­ bi.
ris­piro). Termo... [< berZ thermos Tbili
¥ Teoriuli. 1. Therme sicxe, siTbo] –
 T. momzadeba, T. gamokvleva,
rTuli winadadebis pir­
T. fizika.
ve­li Semadgeneli nawili,
TeosOfia [berZ. Theosophia ro­melic am sityvebis da­
RvTis sibrZne] – religiui mokidebulebas aRniSnavs
mistikuri moZRvreba, rom­ tem­peraturasTan, siT­ bos­
lis mixedviTac Se­saZ­ le­ Tan.
belia zeSTagonebis gziT  Termodinamika, Termo­ met­
RvTis Semecneba da miRma ri, Termoregulatori.
samyarosTan urTierToba. TermobQrTvul-i [berZ. ther­
TerApevt-i [berZ. Therapoutes] mos Tbili Therme sicxe, siT­
– Sinagan sneulebaTa eqimi. bo] – 1. TermobirTvu­ li re­
TerApia [berZ. Therapeia] – me­ aqcia – atomuri birTve­ bis
dicinis dargi, romelic Se­ sinTezis reaqcia, ro­ me­
lic
iswavlis Sinagan sne­ u­le­ mimdinareobs ze­ ma­
Rali tem­
bebs; Sinagan sne­ ulebaTa peraturis far­ g­
lebSi da
mkur­naloba araqirurgiuli xels uwyobs am temperaturis
meTodebiT. Se­nar­Cu­
ne­
bas didi energiis
¥ Terapiuli. ga­mo­
yo­fis gziT.
 T. cnobari, saavadmyofos 2. TermobirTvuli iaraRi –
T. ganyofilba. birTvuli iaraRi, aqvs Zli­
 Terapevtuli Scd. eri gamanadgurebeli Zala;
TeriolOgia [berZ. thçrion ganekuTvneba masobrivi
cxoveli, mxeci da logos ga­nadgurebis (mospobis)
moZRvreba] – zoologiis iaraRs.
na­wili, romelic swavlobs  T. omis saSiSroeba.
ZuZumwovar cxovelebs. TermOmetr-i [berZ. Therme
 -201-
Tro

siTbo da metreō vzomav] rom­ lisTvisac da­ma­

xa­ si­a­
– temperaturis gasazomi Te­belia aristoteles fi­
xel­ sawyo. lo­ sofiis Segueba qris­
 haeris T., wylis T., sa­me­ ti­anuli sarwmunoebis
dicino T., vercxlis­wyli­ mo­TxovnebTan [misi da­ ma­ar­
ani T. seblis, Teologiisa da fi­
TErmos-i [berZ. thermos Tbili, losofosis Toma aq­ vi­­ne­
lis
cxeli] – specialuri Wur­ (Thomas Aquinas _ 1225-1274
Weli, romelic icavs masSi w.w.) saxelis mi­
xed­viT].
moTavsebul produqts ga­ TOra – [Zv. Ebr.] – 1. Zv. eb­
ciebisa an gaTbobisgan. ra­uli saxelwodeba bib­
TermOsfero [berZ. thermos li­ is pirveli xuTi wig­
Tbili, cxeli] – (spec.) rac ni­sa, romlis avtoroba
dakavSirebulia siTburi mi­ewereba winaswarmetyvel
energiis gamoyenebasTan moses; pergaments gragnili,
teq­nikaSi (qarT. sinon. siT­ romelzec es teqstia da­
buri). we­rili da, romelic si­na­
 T. reJimi, liTonTa T. da­ gogaSi inaxeba.
muSaveba. 2. ebraelTa salocavi sina­
 Termiuli Scd. goga.
TQlisma [fr. talisman < TOr-i [skandin. Thor] – skan­
arab. Tilsam] – raime patara di­naviur miTologiaSi: We­
nivTi, romelic cru rwme­ qa-quxilis RmerTi, miwaT­
niT; TiTqos adamianis bed­ moqmedebis mfarveli.
nierebis, warmatebis, ga­ TrQler-i [ing. Triller Jru­an­
mar­jvebis momtani iyos telis momgvreli] – li­
– jado. te­raturisa da kinos Jan­
TineQjeri [ingl. Teenager] ri, xasiaTdeba siuJetis
– is, visi asakis ricxviTi mZlav­ ri ganviTarebiTa da
mniS­vneloba inglisurad mudmivi daZabulobiT. Zi­
ga­
moisaxeba sufiqsiT -teen, riTadad de­ teqtiuri, uf­
anu 11-dan 19 wlamde: yrma, ro iSviaTad, mistiuri Si­
mozardi. naarsisa.
TOmizm-i – kaTolikuri fi­ TrOmb-i [berZ. Thrombos Se­
losofiis mimarTuleba, na­dedi] – (medic.) sisxlis
 -202-
iag

Senadedi, romelic Cndeba ame­rikelebma Searqves.

sisxlZarRvebSi an gulis iAnus-i [laT. jenus] – romaul
RruSi. miTologiaSi: drois, yo­
 trombi Scd. vel­ gvari dasawyisisa da
dasasrulis RvTaeba, gamo­
isaxeboda ori pirisaxiT,
i romelTagan erTi win hqon­
da moqceuli, meore ukan.
iAgdtaS-i [germ. jagdtasche] – Qard-i [ingl. yard] – inglisuri
CanTa nanadirevisaTvis. sigrZis sazomi erTeuli;
iagUar-i [germ. jaguar < mrav. udris 3 futs (91 sm-s).
jaguara] – didi sam­x­reT­ame­ iArliy-i [Turq. yarlik brZa­
rikuli mtacebeli cxo­ neba] – 1. saqonelze,produq­
veli katis ojaxisa, mokle tebze dakruli furceli,
wiTel-yviTeli Wreli bew­ romelzedac aRniSnulia
viT. sa­qonlis dasaxeleba, rao­
iAmato [iap.] – iaponur dam­ de­noba, fasi da sxv. (sinon.
werlobaSi: wminda iaponuri etiketi)
ieroglifebi (gansxvavebiT 2. (ist.) monRolTa saxanoebSi:
Cinuridan nasesxebisa). xanis werilobiTi brZaneba;
ianQCar-i [Turq. yenicari axali sigeli.
jari] – osmaleTSi (me-14-13  iarliki Scd
s.s.-Si): privilegirebuli iArus-i [rus. ярус] – 1. Te­
qve­iTi jari, romelsac pir­ atrSi: mayureblisTvis gan­
vel xanebSi adgendnen bav­ kuTvnili sarTuli (pir­
SvobaSi tyved wayvanil da veli, meore da a.S.).
gamahmadianebul qris­ti­  pirveli (meore) i.-is lo­
an­Tagan (kerZod qar­T­vel­ Jebi.
Tagan); 2. saerTod rigi, wyeba.
 ixmareboda agreTve engi­ 3. (geol.) danaleqi qanebisa,
Ca­ri. plastebis erToblioba;
sar­Tuli.
Qanki [ingl. yankee] – ame­ri­
kelebis (aSS-is mkvidrTa) Qaxta [ingl. yacht] – sasporto
metsaxeli, romelic mas an saseirno turistuli
gemi.
 -203-
ide

 ialqniani i., motoriani i. visime, risame.

iAxt-klubi [ingl. yacht-club]  faqtebis i.
– sasporto organizacia, Qgrek-i [fr. igrec < berZ. y]
rom­lis wevrebic misdeven _ laTinuri anbanis bo­
sawylosno sports – af­ lo­ dan meore asos _ Y-is
rosnobas, niCbosnobas da sa­xeli; maTematikaSi ix­ ma­
misT. reba ucnobi sididis aR­
iAxtsmen-i [ingl. yachtsman] – saniSnavad iqssa (X) da
sportsmeni, iaxtis tarebis zet­ Tan (Z) erTad.
specialisti. Qdalgo [esp. hidalgo] _ Sua
iEhova, Qahve [Zv. ebr.] – saukuneebis espaneTSi: azna­
iudaizmis uzenaesi RvTa­ uri.
eba; samyaros Semqmneli  hidalgo Scd.
(bib­
lia). Qdea [berZ. idea warmodgena,
iAbako – ciskris locvis cneba] _ 1. gonebaSi ar­ se­
nawili. buli visime an risime xati,
Qbis-i [berZ. ibis < egvi pt.] – warmodgena
Zen­
Zeruki, yajari (frin­ve­  mowinave i.-ebi
li). 2. mTavari, ZiriTadi az­ ri, Ca­
nafiqri, romelic gan­saz­
ibn [arab. ibn Ze, vaJiSvili]
Rvravs risame Sinaarss.
– nawilaki, romelic win
 romanis ZiriTadi a.
da­erTvis mamis saxels an
3. azri, ganzraxva, gegma.
sagvareulo saxels da ud­  kargi i. mouvida TavSi, i.
ris qarTul Ze-s. ganaxorcieles.
Qglu [ingl. igloo < algon­ idEuri _ viTomda mowinave
kinebis (Crd. amer. indielTa ide­ebiT gamsWvaluli, mo­wi­
erT-erTi tomis) enidan] – nave ideebis erTguli.
kanadel eskimosTa sa­cxov­  i. adamiani, i. xelovneba.
rebeli Tovlis marTkuTxa ¥ ideisa.
blokebiT aSenebuli gum­  ideia, ideasi Scd.
ba­
Tiseburi formis mqone idEal-i [fr. ideal < berZ.
qoxi. idea warmodgena, mcneba] –
ignorQreba [< laT. ignora ar umaRlesi mizani adamianis
vici] _ (wign.) ugulebelyofa moqmedebisa, moRvaweobisa,
 -204-
ide

miswrafebisa.  i. pirobebi, i. sisufTave,

idealizAcia da idealQ­ i. suraTi aRweres.
ze­ba [< laT. idealiser] – vi­ identificQreba [Sdr. laT.
sime, risame imaze ukeT indentificare gaigiveba] – ri­
war­modgena, vidre si­nam­ sa­me erTmaneTTan dam­T­ xve­
d­vileSia, vinmesTvis, ra­ vis, msgavsebis dalageba, ga­
mesTvis idealuri Tvi­se­ igiveba.
bebis miwera.  TiTebis anabeWdebis i.
 warsulis i. idEnturi [< laT. identicus] –
 idealizireba Scd. (wign.) savsebiT msgavsi ri­
ideAlizm-i [fr. idealisme] same.
– 1. erTerTi ZiriTadi fi­  i. taqti, i. Targmani.
losofiuri mimdinareoba, ideOgrama [berZ. idea cneba
materializmis sapirispiro, da gramma Cawera, Canaweri] –
romlis mixedviTac idea, pirobiTi werilobiTi niSani,
cnobiereba, suli aris pir­ romelic cnebas gamoxatavs
veladi, xolo materia, bune­ (gansxvavebiT asosgan, ro­
ba, yofiereba – meoreuli. me­lic bgeras aRniSnavs);
2. maRali zneobrivi ide­ a­ ideogramebia mag; cifrebi;
lebis erTguleba. ideogramebisgan Sedgeba
¥ idealisturi. Cinuri damwerloba.
 i. filosofia, i. Se­xe­du­ ideolOgia [berZ. idea cneba
lebani, i. Tvalsazrisi. da logos sityva, moZRvreba]
ideAlist-i _ 1. idealizmis – romelime klasis, po­li­
(mniS. 1) mimdevari. ti­kuri partiis, sa­zo­ ga­
do­
2. adamiani, romelic ra­ im­e eb­rivi jgufis ideaTa, Se­
maRali idealebis erT­gu­ xe­dulebaTa sistema, rac
lia da am idealebiT xel­ v­lin­ deba cnobierebis
m­
ZRvanelobs Tavis cxov­ sxva­ dasxva formaSi – fi­
rebaSi, saqmianobaSi. lo­ sofiaSi, politikaSi, sa­
ideAlur-i _ 1. (filos.) mxo­ marTalSi, xelovnebaSi da
lod ideebSi, warmodgenaSi sxv.
arsebuli; ganyenebuli. ¥ ideologiuri.
2. saukeTeso samagaliTo;  i. sakiTxebi.
srulyofili. Qde fQqs-i [fr. idée fixe] _
 -205-
ier

(wign.) akviatebuli azri. QdiS-i [germ. iüdisch ebrauli] _

idQlia [berZ. eidyllion] _ aRmosavleT da centraluri
(wign.) myudro, uSfoTveli, evropis ebraelTa ena.
aumRvreli cxovreba (xSi­ Qdo [esper. ido STamomavali]
rad iTqmis ironiiT). _ erT-erTi xelovnuri ena,
 ojaxuri i. esperantos varianti.
¥ idiliuri. iezUit-i [< laT. Jesus ieso
 i. suraTi.
qris­te] _ 1. kaTolikuri
idQom-i [berZ. idiōma Ta­vi­se­ or­denis e.w. `iesos sa­
bu­ri gamoTqma, gamoxatva] zogadoebis~ wevri, ro­me­
_ (enaTm.) gamoTqma, romlis lic XVI saukuneSi da­
mniSvneloba ar udris mas­ a­arsa espanelma egnate
Si Semavali sityvebis mniS­ lo­ iolam.
vnelobaTa jams.  i.-Ta ordeni.
 `guli gautydeba~, `ena 2. gadat. (wign.) iTqmis fa­
mucelSi Cauvardeba~, `yu­ ri­sevel, verag, orpir
rebs Camoyris~, `sityvas ada­mianze, romlisganac
ban­
ze aagdebs~, `tans aiy­
yo­velgvari sisaZaglea mo­
ris~
sa­lodneli.
idiosinkrAzia [< berZ. idi­
Qen-i [iap.] _ iaponuri fulis
os Taviseburi da synk­ra­sis
erTeuli.
areva, Sereva] _ 1. or­ga­
nizmis avadmyofuri mgrZno­ iErarq-i [berZ. hierarchēs wminda
biaroba zogierT sunze, meTauri] _ marTlmadidebel
niv­
Tierebaze da a.S. eklesiaSi: kaTolikos-pat­
2. (gadat.) raimesadmi usi­ ri­arqi, mitropolitisa da
amovneba. episkoposis saerTo sa­
 i. sapnis qafze. xeli.
idQoti [< berZ. idiôtēs uvi­ ierArqia [< berZ. hierarchia] _
coba] _ (saub.) suleli, ye­ (wign.) TanamdebobaTa, wo­de­
yeCi, regveni. bulebaTaA daq­ vem­
de­
ba­re­
bis
wesi udablesidan umaR­le­
idiOtia [< berZ. idiôtēia uvi­
sisaken.
coba] _ Wkuasustobis, gon­
¥ ierarqiuli.
naklulobis umaRlesi xa­
 `ierarqiuli kibe”, i. da­
ris­xi.
 -206-
ier

mokidebuleba. aqvs ganusazRvreli uf­

 ierarxia, ierarxiuli Scd. le­ bebi. `ieRovas mowmeTa~
ieremQada – moTqma, go­de­ or­ga­ nizaciebi arseboben
ba, Civili, wuwuni [wi­nas­ mra­val qveyanaSi, maT So­
warmetyvel ieremias sa­ ris saqarTveloSic (sul
xe­lidan, romlis godeba da­ax­loebiT 6 mln mow­
ierusalimis dangrevis gamo mea planetaze). ieRo­ve­
moTxrobilia bibliaSi]. le­ bi uaryofen mar­T­l­
ierOglif-i [< berZ. laT. ma­d i­
d ebluri eklesiis
hieroglyphika grammata wminda wes-Cveulebebs da dogmebs,
niSnebi (qvaze amokveTili TviT yovladwminda samebis
egvi pteli qurumebis mier)] dog­masac.
_ 1. figuruli niSani, ro­ QvriT-i [ebr. ivrit ebrauli
melic gamoxatavs cnebas, ena] _ dRevandeli is­ra­ e­
marcvals an bgeras; aseTi lis saxelmwifo ena, ro­
niSnebisagan Sedgeba Zveli me­lic warmoadgens Zve­
egvi pturi, Cinuri da zogi li (bibliis) ebrauls,
sxva enis damwerloba. sa­gangebod aRdgenils.
 Cinuri i.-ebi. izogrAfia [berZ. isos Ta­
2. (gadat.) Znelad gasarCevi, nabari da graphô vzer] _ 1.
gaugebari niSani, aso, na­ visime naweris, xelmoweris
weri. zusti gadaReba.
¥ ieroglifuri. 2. (moZv.) xatebis mxatvroba;
 i. damwerloba. xatwera;
ieRovElebi, ieRovas mow­ izolAtor-i [fr. isolateur
me­
eb­ i _ religiuri or­ga­ ena] _ 1. nivTiereba, ro­ me­
ni­zacia, romlis Stab-bina lic cudad atarebs eleq­
(centri) imyofeba niu-ior­ trodens.
kis gareubanSi, kerZod 2. gansakuTrebuli gan­cal­
bruk­ linSi. organizacia kevebuli sadgomi uc­ no­bi
da­aarsa biznesmenma Carlz an infeqciuri se­niT da­ a­
ra­selma 1872 wels. or­ga­ vadebul pirTa sam­ yo­fad.
ni­zaciis prezidents, ro­ 3. winaswari gamoZiebis i. _
mel­ sac Tvlian ieRovas cixe, sadac dakavebulia
mo­adgiled dedamiwaze, ga­moZiebis qveS myofi pi­
 -207-
ilu

rovneba sasamarTlomde. xu­le­ ba, saxe] _ mar­T­lm­a­

 izoliatori Scd. di­debelTaTvis RmerTis,
izolAcia [fr. isolation] da wmin­ danebis gamosaxuleba,
izolQreba _ 1. calke ga­ rom­ lebic Tayvaniscemis
moyofa, gamocalkeveba, ga­ obi­ eqtebs Seadgenen.
mijvna. Qkos-i _ kondakTan erTad
2. garemosTan, adamianebTan sa­kiTxavi grZeli muxli.
urTierTobis saSualebis gamoiyeneba daujdomel
mospoba. loc­ vebSic.
 saSiSi damnaSavis i. ilUzia [fr. illusion mcdari
3. raime safariT gam­ta­ris war­modgena, cdomileba] _
dacva energiis da­kar­g­vi­ 1. sinamdvilis damaxinjeba,
sagan (qarT. sinon. gan­
m­xo­ mcdarad aRqma grZnobaTa
loeba). mcdarobis Sedegad.
¥ saizolacio.  optikuri i., moZraobis i.
 s. lenti. 2. ganuxorcielebeli imedi,
 izoliacia, saizoliacio ocneba. gadat. (wign.)
Scd.  iliuzia Scd.
izOhifs-i [berZ. isos Tanabari iluziOnist-i [fr. illusionnis­
da hypsos simaRle] _ igivea, te] _ msaxiobi, romelic fo­
rac horizontali (mniSv. kusebs (ix. fokusi2) akeTebs
2). (sinon. mefokuse).
 izohi psi, izogi psi Scd.  iliuzionisti Scd.
ikAruli TamASebi [< ge­ iluzOruli [laT. illusorius
ogr. sax.] _ sacirko ak­ro­ macdunebeli] _ (wign.) ilu­
ba­ tikuli sanaxaoba erT­ ­ ziis Sedegad gaCenili, moC­
gvari. venebiTi; macdunebeli, ga­
 ikarosuli Scd. nuxorcielebeli.
ikEbana [iap.] _ iaponuri de­  i. imedi, i. warmodgenebi.
ko­ ratiuli xelovneba _  iliuzoruli Scd.
yva­ vilebiT, foTlebiT, to­ iluminAtor-i [laT. illu­
tebiT da misT. Seqmna raime mi­nator gamnaTebeli] _ 1.
gamosaxulebisa; aseTi xe­ ilu­ minaciis mowyobis spe­
lov­nebis nimuSebi. cialisti.
Qkona [berZ. eikön gamosa­ 2. rukebis, gegmebis, naxate­bis
 -208-
ilu

gamferadebeli mxatvari. asax­snelad moyvanili Tval­

3. gemis, TviTmfrinavis, kos­ saCino magaliTi, ni­ muSi.
mosuri xomaldis mrgva­ ¥ sailustracio.
li fanjara, romelic her­  leqsikonis s. frazebi.
metulad aris daxuruli.  iliustracia, sa­ ilius­t­
 iliuminatori Scd. ra­cio Scd.
iluminAcia [laT. illuminatio Qmam-i [arab. imâm win mdgomi]
ganaTeba] – da iluminQreba _ mahmadianTa sulieri wi­
[germ. illuminierem] – de­ko­ra­ nam­ZRoli _ moZRvari.
tiuli sazeimo ga­na­Te­ ba imanEntur-i [laT. imanens
sxva­dasxva ferad (Se­no­ be­ (immanentis)] _ sagnis, mov­le­
bisa, quCebisa). nis Sinaganad maxasiaTebeli,
 sadResaswaulo i. misTvis niSandoblivi, misi
¥ sailuminacio. bunebidan gamomdinare.
 s. gayvaniloba. imQgrant-i [laT. immigrans
 iliuminacia, sailiu­ mi­na­ (immigrantis) vinc Sesaxldeba]
cio Scd. _ ucxoeli, romelic xan­g­
ilustrAtor-i _ mxatvari, r­Zlivad dasaxlda ama Tu
ro­melic suraTebs xatavs im qveyanaSi.
wignis, Jurnalisa da misT. imigrAcia da imigrQreba
 iliustratori Scd. [laT. immigro Sevsaxldebi]
ilustrAcia [laT. illustratio] _ ucxoelTa Sesvla ama
– 1. naxatebiT, suraTebiT Tu im qveyanaSi mudmiv sa­c­
ga­
formeba, dasuraTeba xovreblad.
(wig­nisa, Junalisa; na­war­ ¥ saimigracio.
moebis teqstebisa, am mniS­  s. kanonebi.
vnelobiT ixmareba agreTve imitAtor-i _ msaxiobi, ro­
ilustrireba). me­lic flobs imitaciis
 `vefxistyaosnis” i. (mniSv. 1) xelovnebas.
2. TviT aseTi naxati, naxazi imitAcia [laT. imitatio] _ 1.
(teqstSi CarTuli, romelic mibaZva, mimsgavseba vi­si­ me,
nawarmoebis SinaarsTan aris ri­same xmisa, mixvra-mox­v­
dakavSirebuli). risa da sxv.
 `vefxistyaosnis” i.-ebi. 2. aranamdvili, magram nam­ d­
3. risame dasamtkiceblad, vils damsgavsebuli.
 -209-
imp

 tyavis i., margalitis i. ro] _ Zvelad om­ni­busis, di­

Qmij-i [ingl. image saxe] _ li­ Jansis meore sarTuli,
miznmimarTulad Seqmnili sadac mgzavrTa dasajdomi
saxe. adgilebi iyo ga­marTuli.
imperAtiv-i [< laT. imperativus imperiAlizm-i [fr. imperi­
brZanebiTi] _ 1. (gadat.) a­lisme < laT imperium xe­
brZa­nebiTi kilo. li­ sufleba, Zalaufleba]
2. daJinebiTi, kategoriuli _ qveynebis dapyrobisa da
moTxovna; brZaneba. ko­loniebis (ix. ko­ lo­nia,
imperAtor-i [laT. imperator mniSvn. 1) SeZenis po­li­ ti­
mbrZanebeli, sardali] _ 1. ka.
zogi qveynis monarqis (me­ ¥ imperialisturi.
fis) tituli.  i. saxelmwifo, i. omi.
 iaponiis i. imperiAlist-i _ im­pe­ri­a­
2. (ist.) Zvel romSi: mxe­dar­ liz­ mis warmomadgeneli, mi­
TmTavris sapatio tituli. si momxre.
¥ saimperatoro. impQCment-i [ingl. impeachment
 s. dinastia. gakicxva, braldeba] _ qvey­
impEria [laT. imperium umaR­ nis prezidentis Ta­ nam­
de­
bo­
le­ si xelisufleba] _ 1. bidan gadayenebis pro­ ce­
dura
mo­narqiuli saxelmwifo, konstituciis sa­ winaaRmdego
ro­ melsac saTaveSi impe­ra­ moq­me­de­
bi­
saT­
vis.
to­ ri udgas. implantAcia [laT. in –Si da
 romis i., karlos didis i. plantatio dargva, gadargva]
2. msxvili koloniuri sa­ _ 1. umaRlesi ZuZumwovari
xel­ mwifo. cxo­ velebisa da adamianebis
 didi britaneTis i., ru­ Ca­nergva saSvilosnos
seTis i. lor­ wo­
van garsSi.
¥ imperiuli. 2. igivea, rac transplan­ ta­
 i. saxelmwifo, i. zraxvebi cia.
_ gaTiSe da ibatone. impozAnturi [fr. imposant]
¥ saimperio. _ (wign.) vinc, rac did STa­
 s. gerbi.
beWdilebas axdens Tavisi
imperQal-i [fr. imperiale, im­ SesaxedaobiT, garegnobiT.
perialis < laT. sa­im­pe­ra­to­  i. adamiani.
 -210-
imp

imponQreba [germ. imponieren] bi­ eqturi gancdebi, STa­beW­

_ dadebiTi STabeWdilebis dilebebi.
moxdena. ¥ impresionistuli.
Qmport-i [ingl. import] _ sa­  i. mxatvroba (literatura,
musika).
qonlis Semotana saz­R­var­
ga­reTidan (sapirisp. eq­s­ impresiOnist-i _ impre­si­o­
por­ti). niz­ mis mimdevari.
¥ importuli.  i. mxatvrebi.
 i.saqoneli. improvizAtor-i [it. imp­
¥ saimporto. ro­visatore] _ improvizaciis
 s. SezRudvebi, s. baJi. os­tati.
 importiuli Scd.. ¥ improvizatoruli.
importQor-i [ingl. importer]  i. niWi.
_ piri an organizacia, ro­ improvizAcia [fr. impro­
me­lic imports awarmoebs, vi­sation < it. improvisazione]
ga­nagebs. _ 1. leqsis, musikaluri
impotEncia [laT. impotentia na­ warmoebis da a.S. sa­
uZ­lureba] _ mamakacis sqe­ xel­ daxelod SeTxzva da
sobrivi uZlureba; cved­no­ mi­si maSinve Sesruleba (wi­
ba. naswar moumzadeblad).
impresArio [it. impressario] 2. saxeldaxelod SeTx­zu­
_ kerZo piri, romelic or­ li da Sesrulebuli mxat­
ganizebas uwevs koncertebs, vruli nawarmoebi (leqsi,
Teatralur warmodgenebs, mu­sikaluri piesa da sxv.).
calkeuli msaxiobebis gas­  brwyinvale i.
¥ improvizaciuli.
trolebs.
 i. leqsi, i. Sesruleba, i.
impresiOnizm-i [fr. imp­res­ saRamo-koncerti.
sionnisme < impression STa­
Qmpuls-i [laT. impulsus] _ 1.
beW­dileba] _ mimarTuleba
(wign.) Sinagani miswrafeba,
xelovnebaSi me-19 saukunis
biZgi, rac iwvevs raime moq­
bolo _ me-20 saukunis da­
medebis Sesrulebas.
sawyisSi; cdilobda gad­
 nervuli i.-ebi.
moeca mxatvris (mwerlis,
2. (fiz.) moZraobis raode­ noba,
mu­sikosis) ufaqizesi su­
rac udris sxeulis masisa
 -211-
ind

da siCqaris nam­ ravls. ¥ inisa.

impUlsuri _ 1. impulsiT  inasi, xna Scd.
ga­
mowveuli. inaugurAcia [ingl. inaugu­a­ra­
 i. moZraoba. tion] – aSS-Si: axali pre­
zi­den­
2. visac midrekileba aqvs tis saxelmwifos sa­ TaveSi
imoq­medos impulsis ze­gav­ ofi­ cialurad Cad­ go­
mis ce­
leniT. re­monia, zeimi.
 i. pirovneba. ¥ sainauguracio.
3. (fiz.) eleqtrul im­pul­  s. mzadeba, s. Ro­nis­Zi­ e­ba­
seb­Tan dakavSirebuli. ni.
 i. generatori. Qndeqs-i [laT. index] _ 1. ri­
 impulsiuri Scd. same sia, maCvenebeli, risame
imunQtet-i [< immunitas (im­ CamoTvla.
mu­nitatis) ganTavisufleba  axlad gamosuli wigne­bis
ra­misgan] – 1. (medic). or­ i., saqonlis i.
ganizmis Seuvaloba Sxamis, 2. risame cifrobrivi an
dasnebovnebis mimarT; misi asoiTi maCvenebeli.
Tviseba – ar daavaddes ama  fasebis i., Sromis na­yo­fi­
Tu im gadamdebi sne­u­le­ erebis i., xelfasis i.
biT. Qndigo [esp. indigo < laT in­
2. (samarT.) ama Tu im pi­rov­ dicus indiuri] _ muqi lur­
nebis xelSeuxebloba, maT­ ji saRebavi nivTiereba,
ze zogierTi kanonis ga­ uv­ ro­melsac qimiuri wesiT
rcelebloba. iRe­ ben; winaT iRebdnen zo­
di plomatQuri imu­nQ­ gierTi tropikuli mce­ na­
te­ti – di plomatiuri risagan.
war­mo­mad­genlis, misi binis indiElebi _ saerTo sa­xel­
xel­ Seuxebloba. wodeba tomebisa, romlebic
Qna [arab. hena] – 1. mowiTalo- Seadgenen amerikis mkvidr
yviTeli saRebavi,romel­sac mosaxleobas; amJamad Se­
xmaroben Tmis, frCxilebisa mor­Cenili arian Crdi­
da sxv. SesaRebad. lo da samxreT amerikis
2. buCqi, romlis foTlebis­ kon­ tinentis zog ra­i­ on­
ganac amzadeben am saRe­ Si [saxelwodeba war­ mod­
bavs. genilia kolumbis Secdomis
 -212-
ind

Sedegad, romelsac egona, sar­geb­loben; rac Ti­To­­e­

rom mis mier aRmoCenili uls exeba cal-calke; ker­
qveyana aris indoeTi]. Zo.
¥ indiuri.  i. momsaxureba, i. midgoma.
 i. uZvelesi kultura. 3. calkeuli piris mier war­
 indielebisagan unda ga­ var­ moebuli; Sesrulebuli
CioT indoelebi (in­ doeTis ara­ko­ leqciuri;
Zi­riTadi mo­ saxleoba), xo­  i. Sroma, i. meurneoba, sa­
lo indiurisagan _ induri cxovrebeli saxlebis i.
(zedsarTavi sityvebisa in­ mSe­neb­loba.
doelebi da indoeTi).  individialuri Scd.
indQvid-i [laT. individuum ga­ individUum-i [laT. indivi­du­
nuyofeli] – (wign.) da­mo­ u­ um ganuyofeli, gan­ sa­
kuT­
kideblad arsebuli or­ga­ rebuli] _ (wign.) igivea,
nizmi (cxoveli, mcenare): rac individi.
cal­ke adamiani, pirovneba  individumi Scd.
 mecnierebaSi ixmareba ag­ indikAtor-i [laT. indi­ca vuC­
reT­ve individuumi. veneb indicator maC­
ve­nebeli] _
individuAlizm-i _ calke 1. (teq.) sa­xel­ wo­deba sxva­
piris interesebs dayeneba da­sxva saxis xel­ sa­
wyo­e­
sazogadoebis, koleqtivis bisa, romelTac iye­neben
interesebze maRla. fi­zikuri sidideebis (mag.
¥ individualisturi. wne­vis, datvirTvis da sxv.)
 i. fsiqologia. gasazomad.
 individializmi, individia­ 2. nivTiereba,romelic Seh­ yavT
lis­turi Scd. xsnar­ Si masSi mim­
di­ na­
re pro­
individuAluri [< laT. in­ ce­sis ga­mo­
sam­J­
Rav­neblad
dividuum ganuyofeli] – 1. (mag., lakmusi, ro­melic fers
gar­kveuli individis da­ma­ ic­v­
lis mJa­ vas­Tan an tu­ tes­
xasiaTebeli; rac cal­keul Tan Seer­ TebiT).
pirovnebas ga­nasxvavebs indiferEntizm-i _ indi­ fe­
sxve­bisagan. ren­tu­ li, gulgri­ li, ga­nur­
 i. Taviseburebani, i. mo­na­ Ceveli da­ mo­ki­
de­buleba ra­
cemebi. imesadmi.
2. riTac erTpirovnulad
indiferEntul-i [laT. indiffe­
 -213-
ine

rens (indifferentis)] _ (wign.) mianoba] _ samanqano teqnikiT

gul­grili, uintereso, ga­ aRWurvili safabriko-sa­
nur­Ceveli. qar­xno mrewveloba.
 i. adamiani, i. toni, i. da­ mZime industria _ industria,
mokidebuleba. romelic awarmoebs war­
 indeferentuli Scd. mo­ebis saSualebebsa da
indoevrOpuli Enebi _ mo­ iara­Rebs (sinon. mZime mrew­
naTesave enebis erT-erTi veloba).
didi ojaxi, romelSic Se­ msubuqi industria _ in­
dis induri enebi (mag. hin­ dus­tria, romelic awar­
di, urdu), iranuli (mag. mo­ebs farTo moxmarebis
sparsuli, osuri), slavuri sag­nebs (sinon. msubuqi
(mag. rusuli, ukrainuli, Ce­ mrew­veloba).
xuri, polonuri), romanuli ¥ industriuli.
(mag. portugaliuri, espa­  i. qveynebi.
nu­ri, franguli, italiuri),  industrialuri Scd.
ger­manikuli (mag. germanuli, industrializAcia _
inglisuri,daniuri,Sveduri), msxvi­li samanqano teq­ni­ kis
berZnuli, somxuri da sxva da­nergva saxalxo me­ ur­ ne­o­
jgufis enebi. bis yvela dargSi.
 indoevropiuli Scd.  qveynis i.
indUizm-i [kreb.] _ induri re­ indUqcia [laT. inductio] _ 1.
ligia _ brahmanizmis forma; lo­ gikaSi: azrovnebis me­
Seiqmna Sua saukuneebSi To­di _ kerZo faqtebidan,
brah­manizmisa da budizmis cal­ keuli debulebebidan
da­axloebis Sedegad. zo­gadi daskvnis gamotana
indulgEncia [laT. indulgentia (sapirisp. deduqcia).
wyaloba] _ codvebis mi­ 2. (fiz.) raime gamtarSi eleq­
te­vebis sigeli, romelsac truli denis aR­Z­vra (mag­
ni­
Sua saukuneebSi yidda ka­ turi ve­lis cvli­ le­bebTan
To­likuri eklesia romis dakav­S irebiT).
papis saxeliT. ¥ induqciuri.
 i. msjeloba, i. deni.
indUsebi _ induizmis mim­dev­
rebi. inErtuli [laT. iners (inertis)]
_ umoZrao, umoqmedo, dune,
indUstria [laT. industria saq­
 -214-
ine

usicocxlo.  sasoflo-sameurneo i, sas­

 i. adamiani. kolo i.
inErtuli aQrebi (ga­ze­ ¥ sainventaro
bi) _ airebi, romlebic sxva  s. davTari, s. romeli.
niv­Tierebebs ar uerTdeba inventarizAcia – inventaris
(he­
liumi, neoni, argoni da aRwera.
sxv.). ¥ sainventarizacio.
inErtuli masAlebi _  s. komisia.
be­to­nis Semavseblebi (qva, invErsia [laT. inversio gadasma]
qvi­Sa, xreSi da misT.). – 1. (lit.) winadadebaSi si­
 inertiuli Scd. tyvaTa Cveulebrivi rigis
inErcia [laT. inertia umoq­me­ Secvla stilistikuri miz­
doba, uZraoba] _ sxeulis niT.
Tvi­seba _ SeinarCunos Ta­ 2. atmosferos haeris tem­pe­
visi uZraobis an Tanabari raturis mateba (nacvlad
sworxazovani moZraobis klebisa) qvevidan zeda fe­
mdgo­­ mareoba, sanam gareSe nebisaken.
Za­la ar gamoiyvans am mdgo­ investQcia da investQreba
mareobidan. [germ. investition < ing. in­vest
 i.-is kanoni. dabandeba, Cadeba] – fu­
¥ inerciuli. lis dabandeba, Cadeba ra­ ime
 i. moZraoba. saqmeSi; kapitalis grZel­
invAlid-i [fr. invalide] _ vadiani dabandeba ra­ ime sa­
ada­miani, romelsac met- warmoSi (upiratesad saz­ R­
nak­lebad dakarguli aqvs vargareT).
Sro­mis unari (da­Sa­ ve­bis, invEstori – piri, rome­
avad­myofobis an mo­xu­ce­ lic fuls abandebs, debs
bulobis gamo). raime saqmeSi.
 omis i., Sromis i. reinvestQreba – [ix.
invEntar-i [laT. inventarium re...].
aRwera] – yvela im nivTis, ¥ sainvesticio.
sagnis erToblioba, rac  s. banki, s. programebi.
romelime dawesebulebis,  invensticia, sainvensticio
sa­warmos an organizaciis Scd.
qonebasSeadgens. inTronizAcia [laT. in -Si
 -215-
ink

da berZ. thronos taxti (me­  inciativa, inciativiani,

fisa)] _ axlad arCeuli sa­inciativo Scd.
pat­riarqis an papis taxtze iniciAtor-i _ piri, romel­
ay­vanis ceremonia (qarT. si­ mac iniciativa gamoiCina;
non. aRsaydreba). wa­momwyebi, moTave risame.
 intronizacia Scd.  sasargeblo saqmis i.
iniEqcia [laT. injectio Seg­  inciatori Scd.
de­ ba] _ (medic.) mcire ra­ iniciAcia [laT. initiatio sa­i­
odenobiT samkurnalo xsna­ dumloebaTa Sesruleba] _
ris Seyvana kanqveS, kunTSi pirvelyofil sazoga­ do­
an venaSi (qarT. sinon. SeS­ e­baSi: Wabukebis gandobis,
xapuneba). dalocvis ceremonia, ris
¥ sainieqcio. Semdeg isini iTvlebodnen
 s. kabineti, s. nemsi. dasrulebul mamakacebad.
 ineqcia, saineqcio Scd. inkasAtor-i _ Tanamdebobis
inicQal-i [laT. initialis sa­ piri, romelic orga­ni­za­ ci­
wyisisa] _ 1. Zvel xel­na­ ebisagan iRebs fuls bankSi
werebSi teqstis pirveli Sesatanad.
mTa­ vari aso, Cveulebriv, di­ Qnkaso [it. incasso] _ (finans.)
di zomis da mxatvrulad saTanado dokumentebis
ga­formebuli. war­dgeniT fulis miReba
2. saxelis an gvaris pirveli mrwmuneblis davalebiT.
aso (xSirad ixmareba mr.
Qnkebi _ indielebi, romlebic
ri­ cxvSi _ inicialebi).
cxovrobdnen Tanamedrove
iniciAtiva [fr. initiative < perus teritoriaze; me-15
initiare dawyeba] _ 1. Taosnoba s-Si maT Seqmnes maRali
raime saqmeSi. kul­tura da saxelmwifo
2. saWiro momentSi da­mo­ (in­kebis saxelmwifo); 1532
ukidebeli aqtiuri moq­me­ w. isini dai pyres es­pa­
nelma
de­ bis unari. dampyroblebma (konkista­
 i. gamoiCina. do­rebma).
¥ iniciativiani.
inkvizQtor-i [laT. inqui­si­
 i. adamiani.
tor] _ 1. episkoposi, ro­ mel­
¥ sainiciativo.
sac romis papisgan (Sua
 s. jgufi.
 -216-
ink

sa­ukuneebis espaneTSi ki me­ moCeka] _ 1. kvercxebidan

fisgan) dakisrebuli hqon­ wi­wilebisa da misT. ga­mo­
da sarwmunoebriv sakiTxTa Ceka inkubatorebSi (am mniS­
gamoZieba. vnelobiT ixmareba agreTve
2. (gadat.) adamiani, romelic inkubireba).
ukiduresad sastikad ep­ 2. (medic.) avadmyofobis fa­
y­
roba visme, tanjavs, awva­ ruli periodi – das­ne­bov­
lebs mas. nebis momentidan da­ a­
va­de­
¥ inkvizitoruli. bis pirveli simp­ to­mebis
 i. dakiTxva. ga­moCenamde.
inkvizQcia [laT. inquisitio ga­ inkubacQuri (an: sa­in­
mo­Zieba] _ 1. me-13-19 s.-Si: ro­ ku­bAcio) perioduli – 1.
mis papis mier da­ar­se­bu­li Canasaxis kver­cxSi gan­ vi­Ta­
ka­
Tolikuri ek­lesiis sa­sa­ re­bisTvis saWiro dro..
marTlo-po­li­ciuri or­ga­ 2. (medic.) igivea, rac inku­
nizacia, ro­melic ukiduresi bacia.
si­sas­tikiT uswordeboda inovAcia [laT. inovatio ganax­
ere­ti­kosebs. leba] – (lingv.) axali war­
2. (gadat.) tanjva, wameba, mo­naqmni, axali movlena
wva­leba. ena­Si.
¥ inkviziciuri da sa­in­ k­vi­
inJQner-i [fr. ingenieur] – umaR­
zi­cio.
lesi teqnikuri ga­ naT­ lebis
 i. (s.) sasamarTlo.
mqone piri; teqnikis ama Tu
inkOgnito [laT. incognitus im dargis specialisti.
ucnobi] _ piri, romelic  i.-konstruqtori, avto i;
ma­
lavs Tavis vinaobas da mSenebeli i, samxedro i.
sxvis saxels atarebs. i.‑ga­
momgonebuli.
inkOgnitod _ Tavisi vi­ ¥ sainJinro.
naobis gaumJRavneblad.  s. saqme, rTuli s. nage­
 i. mogzauroba. boba.
inkubAtor-i [< laT. incubo, ¥ inJinrisa.
incubare gamovCek] _ aparati  inJinerisa, inJeneri, sain­
kvercxidan wiwilebis xe­ Ji­nero, sainJenero Scd.
lov­nurad gamosaCekad. insignQeb-i [laT. insignia (mr.)]
inkubAcia [laT. incubatio ga­ – umaRlesi xelisuflebis
 -217-
ins

(mefis, umaRlesi magis­t­ inspirAcia [laT. inspiratio] –

ratis, imperatoris) niS­ nebi da inspirQreba – visime
– porfiris samosi, ma­Ral­ Se­gu­
lianeba, waqezeba.
yeliani wiTeli fex­sac­
instAncia [laT. instantia uSu­
meli, spilos Zvlis taxti,
alo siaxlove] – erTmaneTis
kverTxi da sxv.
daqvemdebarebuli saxel­
insinuAcia [laT. insinuatio] m­wifo mmarTvelobis, sam­
– monaWori visime saxelis xed­ro, sasamarTlo da sxv.
gasatexad; ciliswameba. organoebis calkeuli sa­
inspEqtor-i [laT. inspector fexurebi.
ze­damxedveli] – Ta­  pirveli i., umaRlesi i.
nam­de­bobis piri, rome­ instilAcia [laT. instilatio] –
lic ze­damxedvelobs da (medic.) CawveTeba (wamlisa,
kon­trols uwevs daq­vem­de­ siTxisa).
barebul organoebsa da pi­ Qnstinqt-i [< laT. instictus
rebs. gan­zraxva] – 1. cxoveluri
 safinanso i; ganaTlebis
or­ganizmis Tandayolili
gan­yofilebis i.
mid­rekileba mizanSewonili,
¥ sainspeqtroro.
mag­ram aracnobieri moq­ me­
 s. Semowmeba.
debisadmi.
inspEqcia da inspeqtQreba  Tavdacvis i.
[laT. inspectio da­T­valiereba] 2. (gadat.) mixvedris unari,
– 1. ra­ i­me da­we­se­
bulebis, al­ Ro.
or­ ga­ni­zaciis an vi­ sime moq­  i.-iT mixvda.
me­
de­bis sisworis Semowmeba ¥ instinqturi – nebisgan
ze­damxedvelobis an ins­ t­ da­moukidebeli.
ruq­ tirebis wesiT.  i. moZraoba.
 skolis i. gauwies.  instiqti, instiqturi Scd.
2. zedamxedvelobis orga­no­ instQtut-i [< laT. institu­
ebi. tum danawesebi ram, da­we­
 saavtomobilo i., sani­ ta­ se­buleba] – 1. zogierTi
ru­ li i. umaR­lesi saswavleblisa
¥ sainspeqcio. da samecniero-kvlevi­Ti da­
 s. komisia, s. daTvali­ e­re­ we­sebulebis saxelwo­ deba.
ba.  pedagogiuri i., enaT­mec­ni­
 -218-
ins

e­
rebis i. instrUqcia [laT. instructio da­
2. (wign.) uflebriv normaTa rigeba] – saxelmZRvanelo
er­Toblioba, romelic awes­ mi­TiTebani; risame Sesas­
rigebs garkveul sfe­ro­Si ru­leblad saWiro wesebis
sazogadoebriv ur­Ti­er­To­ kre­buli.
bas.  usafrTxoebis teqnikis i.
 qorwinebis i., preziden­ insUlin-i [laT. insulinum] –
tis i. kuWqveSa jirkvlis hor­mo­
¥ sainstituto (mniS. 1-Tvis). ni; iyeneben diabetisa da
 saerTo s. Sekreba.
zogi sxva daavadebis sam­
instrUment-i [laT. instrumen­ kur­nalod.
tum] – 1. raime samuSaos Se­
Qnsult-i [< laT. insulto vxti]
sasrulebeli iaraRi.
– (medic.) tvinSi sisxlis
 qirurgiuli i.
mimoqcevis mkveTri darRveva,
2. sxvadasxva saxis sakravi.
ra­sac Tan sdevs uecari gu­
 musikaluri i.-ebi.
lis wasvla da dambla.
¥ instrumentuli da sain­ s­
t­rumento. inscenQreba [laT. in-ze da
 s. foladi, s. qarxana, scena scena] – 1. ra­i­
me li­
i. an­sambli, i. (s.) musika. te­raturuli na­ war­ mo­e­
bis
 instrumentaluri Scd. (romanis, mo­ Tx­
ro­bis...) ga­
instrumentAlist-i – raime da­keTeba scenaze da­ sad­ g­
me­
musikaluri instrumentis lad.
dam­kvreli musikosi.  ilia WavWavaZis `oTaraanT
qvrivis” i., daviT kldi­aS­
instrUqtor-i [laT. instructor
vilis `samaniSvilis dedi­
momwyobi] – 1. Tanamdebobis
nac­vali”.-s i.
piri, romelsac evaleba
2. gadat. (wign.) risame mo­
dro­dadro Seamowomos mi­
wyoba, gaTamaSeba visame mo­
sadmi daqvemdebarebuli or­
satyueblad, Tvalis asax­
ganizacia – dawesebulebani,
vevad.
pirebi.
 Cxubis i., omis i.
2. piri, romelic raime spe­ ci­
alobas, ostatobas as­ wav­
intEgral-i [< laT. inte­
ger mTeli] – (maTem.) mTe­
lis.
li sidide, romelsac ga­
 curvis i., avtoskolis i.
ni­xilaven rogorc Ta­vi­si
 -219-
int

usasrulod mcire na­wi­ ra­lis povna.

lebis jams. 2. (wign.) erT mTelad qceva,
¥ integraluri. gaerTianeba,SeerTeba (raime
integ­ rA­lu­ri ARricxva nawilebisa).
– maTematikis dar­ gi, ro­me­ 3. (lingv.) enaTa (dia­leq­ tTa)
lic Seiswavlis ga­ nu­saz­ daaxloeba ur­
Ti­er­
T­gav­
Rvreli an gan­ saz­Rvruli lenis Sedegad.
integralis Tvi­se­bebsa da intEleqt-i [laT. intellectus] –
misi gamoyenebis ares. adamianis azrovnebis unari,
integrAluri gan­to­ lE­ gonebrivi ganviTarebis do­
be­bi – (maTem.) gan­tolebebi, ne; Wkua, goneba.
rom­ lebic ucnob funqciebs  didi i.-is mqone axal­gaz­
Se­
icaven integralis niSnis rda.
Sig­niT. ¥ inteleqtualuri.
integrAluri geo­mEt­  i. pirovneba, i. unari, i.
ria – maTematikis dargi; Sro­ma.
Se­­is­
wav­lis wertilebis, intelQgent-i [laT. intelli­gens
wi­
rebis, sib­ rtyeebis... zo­ (intelligentis) mcodne, mo­ az­
gi­
erT ri­cxobriv ma­ xa­si­ rovne] – inteligenciis war­
aTeblebs, rom­lebsac ga­ momadgeneli; ganaTlebuli,
moT­vlian in­
tegrirebis Segnebuli, kulturuli
sa­
SualebiT ada­ miani;
integrAluri sqEma (an: ¥ inteligenturi.
 i. garegnoba, i. qceva.
mik­rOsqema) – mikro-mi­  intelgenti, intelegen­tu­
ni­
aturuli mowyobiloba, ri, intiligenti, intli­gen­­
rom­ lis elementebi (an ma­Ti turi, intilgensi, int­li­
nawili) erTmaneTTan eleq­ genturi Scd.
truladaa SeerTebuli da inteligEncia [laT. intelli­gen­
konstruqciulad ganu­ yo­ tia mixvedriloba] – goneb­ri­
fe­lia. vi aRqmis unary. gonebrivi
integrAcia [laT. integratio Sro­miT dakavebuli ada­ mi­
aR­dgena] da integrireba anebi, romelTac aqvT spe­
[germ. integriren] – 1. (maTem.) cialuri momzadeba mec­ ni­
mo­cemuli funqciis integ­ e­rebis, teqnikis, kultu­ ris
 -220-
int

sferoSi. bismoyvareoba.
 SemoqmedebiTi i.  i. aRZvra, ambavma i. ga­ mo­
intEndant-i [fr. intendant] – iwvia.
samxedro mosamsaxure, ro­ 3. mizani, miswrafeba, mo­
Txov­
melsac abaria Se­ia­­ra­Re­ nileba.
bu­ li Zalebis mo­ma­ra­gebis  erovnuli i.-ebi, visime i.-
saq­ me. ebis damcveli.
 polkis i. ¥ saintereso (mniS. 1-isaT­
¥ saintendanto. vis).
 s. samsaxuri, s. akademia.  s. wigni, s. azri, s. pirov­
intensQur-i [fr. intensi < neba.
¥ uintereso (uary. z. s.).
laT. intensio, daZabuloba] –
 u. kinofilmi, u. saubari.
1. daZabuli, gaZlierebuli.
 i. Sroma, i. datvirTva. intErval-i [laT. intervallum]
2. ukeTesi Sedegis, na­yo­fi­ e­ – 1. manZili, sivrce or sa­
re­ bis momcemi. gans Soris.
 i. samecniero Sroma. 2. drois Sualedi.
 xuTwuTiani i.
intensifikAcia [fr. intesifi­
ca­tion] – (wign.) risame qceva intErvent-i – intervenciis
ufro intensiurad (ix. monawile an organizatori;
in­ten­siuri, mniS. 2). dampyrobi.
 warmoebis i., soflis me­ intervEncia [laT. interventio]
urneobis i. _ erTi an ramdenime sa­xel­
inter... [laT. inter] – pirveli mwifos Careva romelime
Semadgeneli nawili rTuli qvey­nis saSinao saqmeebSi.
sityvebis mniSvnelobiT  samxedro i.
`in­ ternacionaluri”. intErviu [ing. interview] – po­
 intervidenie, internaci­ o­ litikuri,sa­ zo­
ga­
do moRvawis,
nalizmi. cno­bi­li pirovnebis sa­ u­
intEres-i [laT. interest mniS­ bari JurnalistTan, ko­ res­
v­
neloba aqvs, mniS­ v­ne­lova­ pon­dentTan – presaSi ga­
nia] – 1. mogeba, sar­gebeli. mo­saqveyneblad, radioTi,
 aTprocentiani i. te­leviziiT gadasacemad.
2. risame gagebis, gacnobis.  i.-s aReba, i.-s micema.
Seiswavlis survili; cno­ intervQuer-i [ing. interiewer] –
 -221-
int

(wign.) Jurnalisti,rome­lic intErnat-i [< laT. interinus

vinmesgan iRebs intervius. Si­nagani, SigniTa] – 1. sko­ la,
interQer-i [fr. interieur Si­ga, sadac moswavleebi cxov­
SigniTa] – 1. (arqit.). Se­ ro­ben kidevac (sxvanairad:
nobis SigniTa nawili, ar­ skola-internati)
qiteqturulad da mxat­v­ru­  i.-Si swavlobs.
lad gaformebuli. 2. saswavlo da­ we­se­bu­
le­bas­
2. naxati, romelzedac asa­ Tan arsebuli sa­ er­To sa­
xu­lia Senobis SigniTa na­ cxovrebeli mos­ wav­
leebi­
wili. saT­ vis.
3. cxovelis Sinagani age­ bu­  skolis i.
leba. internAtura [< laT. inter­
intermEdia [it. intermedio sa­ nus Sinagani, SigniTa] –
Su­ aledo] – dramatul an kur­sdamTavrebul eqimTa
sa­opero nawarmoebSi Car­ (ro­melime samkurnalo da­
Tu­li patara scena, Cve­u­ we­sebulebaSi) staJireba,
leb­ riv komikuri xa­si­a­Ti­ rom­ lis mizania codnis
sa. srul­ yofa, specializaciis
intErmeco [it. intermezzo] – gaR­rmaveba.
(mus.) mcire musikaluri piesa, internaciOnal-i [fr. in­ter­
zogjer damoukidebeli sa­ nationale] – 1. me­mar­ cxe­ne mi­
orkestro nomeri operaSi. mar­Tulebis sa­ er­Ta­So­riso
Qntern-i [laT. internus Si­ ga­erTianeba.
na­gani, SigniTa] – 1. sa­me­  socialisturi i.
dicino institutis stu­ 2. frangi kompozitoris pier
den­ti, romelsac sruli degeiteris (XIX s.) simRera,
komunisturi partiis himnad
kur­si aqvs damTavrebuli
aRiarebuli.
da di plomis miRebamde er­
Twlian praqtikas gadis internacionAlQzm-i [fr. in­
kli­nikaSi, saavadmyofoSi. ternationalisme] – yvela xal­ xis
2. eqimi, romelic 2-3 wliT Tavisuflebisa da Ta­ nas­
wo­
mov­linebulia ro­me­
li­me robis dacva, brZo­ la So­ vi­
sam­kurnalo da­we­se­bu­le­ba­ nizmisa da na­ ci­
onalizmis
Si kva­li­fi­ka­ciis asa­ maR­ wi­naaRmdeg.
leb­ lad. internacionAluri – sxva­
 -222-
int

dasxva erovnebis xalxebis (wev­ris) werilobiTi Se­ki­

kuTvnili; sxvadasxva xal­ Tx­va mTavrobisadmi raime
xis warmomadgenlisgan Sem­ saq­ mis an faqtis Taobaze.
dgari (qarT. sinon. sa­er­Ta­ intErpol-i [ing. interpol] –
Soriso). sisxlis samarTlis po­li­
 i. sityvebi, kosmosuri ciis saerTaSoriso or­ga­
xo­ maldis i. eki paJi. ni­zacia.
intErnet-i [ing. inter So­ri­ interpretAtor-i – (wign.)
si da net qseli] – msof­ pi­ri, romelic risame in­
lio ganfenilobis kom­pi­ u­ ter­pretacias iZleva;
teruli qseli. romelSic ganmmartebeli.
SesaZlebelia informaciis interpretAcia [laT. in­ter­
Senaxva an moZieba calkeul p­retatio] – da in­
ter­pre­ tQ­
per­sonalur kompiuterTa
re­ba [germ. interpretieren] –
sa­telefono qselTan Se­er­
(wign). 1. risame azris axsna,
Tebis saSualebiT.
ganmarteba.
internQreba [< laT. in­  kanonis i.
ter­nus Sinagani] – 1. ne­ it­ 2. Taviseburi SemoqmedebiTi
ra­luri saxelmwifos Sesruleba raime mxatvruli
xe­lisuflebis mier ga­ na­ an musikaluri nawarmoebis,
i­araReba da dakaveba me­o­ rolisa msaxiobis, Sem­ sr
­ u­
ma­ri mxareebis samxedro le­beli – musikosis mier.
na­wilebisa, romlebic am  beThovenis me-9 simfoniis
qvey­ nis teritoriaze Se­ axali i.
vid­ nen. interferEncia [laT. inter
2. meomari saxelmwifos xe­ So­ris da ferens (ferentis)
lisuflebis mier mis te­ ma­ta­ ri, gadamtani] – 1.
ritoriaze mcxovrebi (fiz.) bge­ riTi, sinaTlis
mtru­li saxelmwifos mo­qa­ an eleq­truli talRebis
laqeebis dakaveba da maTTvis ur­TierTgaZliereba an
Tavisuflebis aRkveTa omis ur­TierTSesusteba er­ Tm­a­
dam­Tavrebamde. neT­ ze damTxvevis dros.
interpelAcia [laT. in­ter­pel­  sinaTlis i., bgeris i.
latio Sewyvetineba si­ ty­vi­sa] 2. yovelgvari zeddeba, ga­
– parlamentis de­putatis dax­larTva.
 -223-
inf

intQmuri [fr. intime < laT. daZabuli gan­ viTareba ro­

intimus yvelaze Rrma, Si­ manSi, dramaSi.
na­gani] – 1. adamianis  rTuli i.
grZno­ bebTan, sulier sam­ intrQgan-i [fr. intrigant] –
ya­rosTan, siyvarulTan da­ pi­ri, romelic intrigebs
kav­Sirebuli; uaRresad pi­ (ix. intriga, mniS. 1) awyobs,
ra­ duli. mimarTavs.
 i. urTierToba, i. Tema. ¥ intriganuli.
2. Sinauruli, megobruli, gu­  i. gamoxdoma.
liTadi. introspEqcia [< laT. intro
 i. saubari. spectio vixedebi SigniT] –
intonAcia [it. intonazione < (fsiq.) adamianis mier uSu­
laT. intono xmamaRla war­mov­ a­lod Tavis cnobierebis
Tqvam] – 1. metyvelebis rit­ mdgo­ mareobaze dakvirveba;
mul-melodiuri wyoba, xmis TviTdakvirveba.
awev-daweva warmoTqmisas. intuQcia [laT. intuitio Wvre­
 kiTxviTi i. ta] – mixvedra, Sor­ sm­­
W­v­
re­
2. warmoTqmis manera, ro­me­ te­loba, uSualo, sti­ qiuri
lic mTqmelis grZnobas ga­ grZnoba, romelic emyareba
moxatavs. adrindel gamocdilebas;
3. (mus.) Sesrulebis sizuste, al­ Ro.
bgeris siwminde (simaRlis  i.-is mqone adamiani.
mixedviT). ¥ intuiciuri.
intoqsikAcia [laT. in -Si  i. SegrZneba.
da berZ. toxikon Sxami] – or­  intuitiuri, intuituri
ganizmis mowamvla Sxa­miani Scd.
nivTierebiT (toq­ sinebiT). Qnfant-a [esp. infanta] – infanti
Qntriga [fr. intrigue] – 1. fa­ qali.
ru­ li saZraxisi moq­medeba, Qnfant-i [esp. infante] – es­
xri­kebi raime miznis mi­ pa­neTsa da portugaliaSi
saRwevad. (monarqiuli mmarTvelobis
 i.-ebi mefis karze, i.-ebis dros): ufliswulis ti­tu­
mowyoba. li.
2. (lit.) siuJetis gan­ sa­kuT­ Qnfarqt-i [laT. infarctus ga­
rebulad dax­ larTuli da tenili, gavsebuli] – sis­
 -224-
inf

x­
lis miwodebis Sewyveta dabeWdo Tabaxis naxevars.
ar­teriebis Seviwroebis an informAtika [fr. informati­
maTi dacobis Sedegad. que, germ. informatik] – dis­ci p­
 gulis kunTis i. lina, romelic Se­iswavlis
 infaqti Scd. samecniero informaciis
infernAlur-i [laT. infernalis] struq­turasa da zogad
– (wign.) jojoxeTuri. Tvi­ sebebs, agreTve mis da­
infernAluri mkiTxA­o­ba mu­Savebas, gadacemas da
– qiromantiis, nekromantiis, ga­moyenebas adamianis
spi­ ritizmis, jadoqrobis, saq­ mianobis sxvadasxva sfe­
al­ qimiis da misT. saerTo roSi personaluri kom­ pi­u­
saxelwodeba. terebis saSualebiT.
infEqcia [< laT. infectio] – informAtor-i – piri, ro­me­
da­ avadebis gamomwvevi mik­ lic informacias iZleva;
robebis SeWra organizmSi. cno­ bebis mimwodebeli.
¥ infeqciuri. informAcia [laT. informatio]
 i. daavadeba, i. saa­ vad­myo­ – 1. cnoba, Setyobineba raime
fo. mom­ xdari ambis, visime, ri­ sa­
infinQtiv-i [laT. infinitius] me mdgomareobis Sesaxeb.
– (gramat.) zogierT enaSi:  sagazeTo i.
zmnis ganusazRvreli for­ 2. cnobebi garesamyaros da
ma. masSi mimdinare procesebis
 rus. читать, писать. Sesaxeb,romlebsac aRiqvams
inflAcia [laT. inflatio ga­ber­va] adamiani an specialuri mo­
– qveyanaSi qaRaldis fuls wyo­biloba.
gaufasureba imis gamo, rom  i.-is nakadi, i.-s Teoria.
mimoqcevaSi gamoSvebulia ¥ informaciuli da sain­
ima­ ze meti, rac saWiroa sa­ for­ macio.
qonelbrunvis mo­ Txov­ni­
le­  i. (s.) cnoba, i. (s.) bi­u­
le­
biT. teni, s. biuro.
 infliacia Scd. infrAbgera [laT. infra
in-fOlio [laT. in folio < qveS, qve] – (fiz.) dabali
in-Si da folium furceli] – sixSiris rxevebi (wamSi
gamocemis (wignis, Jur­ na­ 20-ze naklebi), romlebsac
lis) formati, rac udris ada­ mianis smenis organo
 -225-
iod

ver aRiqvams.  ingalatori Scd.

infrastrUqtura [laT. inf­ inhalAcia [laT. inhalo Se­
ra qveS, qve da struotura age­ visunTqav] – (medic) ze­da
buleba] – 1. meurneobis im sasunTqi gzebis mkur­na­
dar­gebis kompleqsi, rom­ loba airad, orTqlad qce­
le­ bis emsaxureba sam­rew­ ul an gafrqveul sam­kur­
velo da sasoflo-sa­ me­
ur­ nalwamlo nivTierebaTa
neo war­ mo­eba. Se­sunTqviT.
 qalaqis i., i.-is ganvi­ Ta­  ingalacia Scd.
reba. Qoga [< sanskr. joga. Se­er­
2. (samx.) zurgis nageboba­ Teba, azrTa mokreba, Wvre­ta,
Ta kompleqsi, romelic uz­ ganWvreta] – 1. induri re­
runvelyofs SeiaraRebul ligiur-filosofiuri moZ­
jarebis moqmedebas. Rvreba, romelic amtkicebs,
¥ infrastruqturuli. rom TviTWvretis da TviT­
 i. obieqtebi.
gve­mis gziT SeiZleba ze­
infrawQTeli [laT. infra qveS, bu­nebriv ZalebTan, RvTa­
qve]: infrawiTeli sxi­vebi ebasTan SeerTeba.
(gamosxiveba) – grZel­tal­  iogi Scd.
Rovani eleq­t­ro­mag­nituri 2. fizikuri varjiSebis sis­
gamosxive­ba,ro­melic TvaliT te­ma.
ar Cans, speq­trze optikursa ¥ ioguri.
da ra­di­otalRebs Soris  i. varjiSi.
mde­ba­re­obs. iOgurt-i [ing. yoghurd < Turq.
infuzOria [< laT. infusus ra­ yogurd] – mawoni xilis wve­
meSi CaRvrili] – umartivesi nis danamatiT.
(erTujrediani) cxoveli, Qod-i [berZ. ioeides iisferi] –
ro­ melic cxovrobs mtknar 1. mZafri sunis mqone muqi
da mlaSe wylebSi (Sdr. nacrisferi (ruxi) qimiuri
ame­ba). elementi – kristaluri
Qncest-i [laT. incestus] si­s­­ niv­Tiereba; moi poveben um­
xlis aRreva. Tav­resad zRvis wyal­mce­na­
 incidenti Scd. reebidan.
inhalAtor-i – inha­la­ci­i­  i.-s kristalebi
saT­vis saWiro xel­ sawyo. 2. es nivTiereba, spirtSi gax­
 -226-
ion

s­
nili; iyeneben me­di­cinaSi i pOstas-i [berZ. hipostasis pi­
rogorc sadezinfeqcio sa­ rov­ neba, arsi] – 1. (filos.)
Su­alebas. individualuri, realurad
Qon-i [berZ. ion mimavali] – arsebuli ram; arsi (termini
(fiz.) damuxtuli atomi ana­ SemoiRes aristoteles mim­
tomTa jgufi, romelSic er­ devrebma).
Ti an ramdenime eleqtroni 2. qristianul moZRvrebaSi:
normaze meti an naklebia. samebis TiToeul pioni
ionizAcia – 1. (fiz.) ionebis (qris­ tianuli dogmatis mi­
warmoqmna. xedviT sameba Sedgeba sa­
2. (medic.) samkurnalo niv­ mi i.-isgan: `mamisa”, `Zisa”,
Ti­erebis Seyvana sxeulSi `su­liwmindisagan” - `ma­ ma-
ionebiT, romlebic war­ RmerTi”, `Ze-RmerTi”, `suli­
mo­iqmneba am nivTierebaSi wminda”).
eleq­trodenis gavliT. i poqOndria [berZ. hipo­chon]
ionOsfero – atmosferos – avadmyofuri Si­ Si, ga­
mow­
ze­da nawili (100-dan 400 veuli Tavis jan­mr ­­Te­lo­ ba­
km-mde simaRleze), romelic Si daeWvebiT.
Se­icavs mniSvnelovani ra­ Qprit-i [< kreb. fr.] – mom­wam­
odenobiT ionebsa da Ta­ vleli nivTiereba, mdogvis
visufal eleqtronebs. sunis mqone.
i pOdrom-i [berZ. hippodromos iradiAcia [< laT. irradio Suqs
< hippos ncxeni da dromos gamovcem, gamovasxiveb] – 1.
sar­bieli; rbola] – spe­ (fiz.) optikuri movlena,
ci­alurad mowyobili ad­ ro­desac naTeli sagnebi
gili cxenosnobaSi Se­sa­ bnel fonze ufro didad
jib­reblad. Ca­nan, vidre sinamdvileSi
 hi podromi Scd. ari­an.
i pOTeka [berZ. hipotheke gi­ 2. (medic.) tkivilis Seg­r­
rao, windi] – 1. sesxi, aRe­ Znebis gavrceleba nat­ ken
buli uZravi qonebis da­gi­ ubans an organos da­ So­re­
ra­vebiT. bul nawilakSi.
2. TviT dagiravebuli uZ­ra­vi 3. (fiziol.) aRgznebis an
qoneba. Sekavebis procesis gav­r­
celeba centralur nervul
 -227-
ist

sistemaSi. Qsida da Qzida [berZ. Isis

iracionAlur-i [laT. irro­ (Isidos) < (egvi pt.) eg­vi p­
ti­onalis ugunuri] – (fi­ tur miTologiaSi: na­yo­fi­
los.) kanonzomierebas erebisa da dedobis mfar­
mok­ lebuli da amitom go­ne­ veli qalRmerTi, egvi ptis
bi­ saTvis miuwvdomeli, lo­ yvela faraonis RvTaebrivi
gikis cnebebiT auxsneli. mSobeli; warmodgenili
ireAlur-i [laT. irrealis] – si­ hyav­ d aT ZroxisTavian qa­
namdvileSi ararsebuli; lad.
ara­realuri. Qslam-i [arab. islam Tavis Se­
irigAcia [laT. irrigatio] – 1. wirva, morCileba ala­
miwis xelovnuri rwyvis hi­sadmi] – msoflioSi
Ro­ nisZiebaTaA sistema. erT-erTi yvelaze uf­ ro gav­
2. (medic.) wyliT an sam­ kur­ r­celebuli mahma­ di­
anTa re­
nalo xsnarebiT morwyva- ligia (sinon. mus­ li­ma­
noba).
mo­ bana WrilobaTa an Rru ¥ islamuri.
organoTa (piris, cxviris,  i. respublika.
swo­ ri nawlavis da sxv.). ismailQtebi [Siitebis meS­
¥ sairigacio. vi­de mamis – ismailis sa­
 s. nagebobani, s. arxi. xelidan] – (muslim.) Si­
Qris-i [< berZ. iris cisartyela] i­turi seqtis mimdevrebi,
– 1. (ant.) Tvalis feradi ga­moirCevian mamisadmi mor­
garsi. CilebiT.
2. erTgvari yavisferi pa­ta­ istablQSment-i [ing. is­tab­
ra kanfeti oTxkuTxa kve­ lish­ment] – xe­li­suf­ lebisa
re­ bis saxisa. da mmarTvelobis mTeli
3. (botan.) zambaxi. sis­ tema.
Qrit-i [< berZ. iris Tvalis fe­ istEria [< berZ. hystera saSo]
radi garsi] – (medic) Tva­ – funqciuri nervul-fsi­qi­
lis feradi garsis anTeba. kuri daavadeba; axa­ si­
a­Tebs
irOnia [berZ. eirōneia] – fa­ tirili, sicili, krun­Cxvebi
ru­ li, odnav SesamCnevi da­ agreTve fsiqikis Seg­r­ Z­
cinva. no­ badobis da misT. sxva­
¥ ironiuli. dasxvagvari moSlisa.
 i. Rimili.
 -228-
ist

istOria [< berZ. historia] romelic swavlobs ada­ mi­

– 1. sinamdvile mis gan­ vi­ anTa sazogadoebis Se­ sa­xeb
TarebaSi. istoriuli codnis gan­
 kacobriobis i. vi­Tarebasa da saistorio
2. mecniereba adamianTa sa­ wya­roebs.
zo­ gadoebis ganviTarebis iUan-i [Cin.] – CineTis res­pub­
Sesaxeb. likis fulis erTeuli.
 saqarTvelos i., i. iwyeba iUbile [laT. jubilaeus (annus)
Su­meridan (semiuel noa < Zv. ebr. (qeren hayōßē
kra­meri), Sua saukuneebis i. cxvris rqa) saiubileo (we­
3. mecniereba codnis ra­im­e li)] – calke piris moR­
dargis ganviTarebis Se­ va­weobis, dawesebulebis,
saxeb. or­ganizaciis arsebobis
 Teatris i., musikis i., re­ ro­melime wlisTavi; aseT
li­ giis i., filosofiis i. wlis­ TavTan dakavSirebuli
istorQuli – 1. vinc, rac zeimi.
nam­dvilad iyo, arsebobda  msaxiobis i., uni­ver­ si­te­
 i. pirovneba, ieso qriste tis i.
– i. pirovneba, i. procesi, ¥ saiubileo.
i. faqti.  s. TariRi, s. saRamo.
2. istoriisaTvis mniS­vn ­e­ ¥ iubilesi.
lovani, istoriaSi Se­ su­li.  iubilisa, iubilei Scd.
 i. Zeglebi, i. TariRi.
iudAizm-i – iudevelTa re­
3. rasac safuZvlad udevs
li­ giuri sistema.
is­toriul ambebi.
 i. romani. iudevEleb-i – pirvelad:
4. rac movlenebs Seiswavlis, iude­is (Zveli palesti­ nis)
maTi Tanmimdevruli gan­ vi­ mcxov­reb­ni; Semdeg: saer­
Ta­rebiT. Tod eb­ raelebi [bibliu­ ri
 i. gamokvleva, i. geo­ gra­ pat­ri­
arqis iudas saxe­ lis
fia. mi­xedviT, romelic iT­ vle­ ba
saistorio (mniS. 2-isaTvis) iudevelTa miTiur wi­ nap­rad].
 s. sazogadoeba. iuvElir-i [holand. juwelier]
istoriogrAfia [berZ. historia – oqro-vercxlisa da Zvir­
da grapho vwer] – mecniereba, fasi qvebisgan sam­ka­ u­le­
 -229-
iun

bis, fufunebis sag­ ne­bis da­ (moTxroba, musikaluri pi­

mamzadebeli os­ ta­ti; aseTi esa).
nivTebiT mo­ vaWre (qarT. si­ iumOrist-i – iumoristuli
non. oq­rom­Wedeli). na­warmoebis avtori.
¥ siuveliro (qarT. sinonim.  zogjer ixmareba – hu­mo­
saoqromWedlo). risti.
 s. nawarmi, s. maRazia. Qunga [germ. junge biWi, ymawvi­
iulQusis kalEndari,iulQ­ li] – (zRv.) 1. biWi, romelic
usis welTARricxva [laT. gemze emzadeba matrosad
julianus] – welTaRricxvis da swavlobs zRvaosnobas.
sis­tema (`Zveli stili”), Se­ 2. zogi qveynis flotSi; um­
moRebuli iqna 46 wels Cvens ciresi matrosi.
welTaRricxvamde romis ¥ iungisa.
im­perator iulius keisris  iungasi Scd.
dros; moqmedebda `axali iuniOnebi [ < germ. junior
stilis” SemoRebamde (ix. axal­ gazrduli, Wabukuri] –
grigorianuli). Wabuki sportsmenebi (18-20
 iuliosis .... Scd. wlisa).
Qumor-i [ing. humor] – 1. uwyi­ iUnker-i [germ. junker] – (ist.)
nari xasiaTis dam­ci­navi da­ 1. feodalur prusiaSi:
mokidebuleba ra­ i­me­sadmi. msxvi­ li miwaTmflobeli
 i.-s grZnoba, i.-T lapa­ ra­ az­nauri, memamule.
ki. 2. mefis ruseTSi: saSualo
2. xelovnebaSi: risame ga­ samxedro saswavleblis
mo­ xatva sasacilod, ko­ mi­ mos­wavle, romelic ofic­
kurad. rad emzadeboda.
 i. da satira, i.-is gan­yo­ ¥ iunkrisa; mr. iunkarebi.
fi­ leba gazeTSi.  iunkerisa, iunkerebi Scd.
¥ iumoristuli. iUnona [laT. juno (junonis)]
 i. Jurnali. – romaul miTologiaSi:
 zogjer ixmareba – humori, mTva­ ris, cisa da miwis qal­
humoristuli. RmerTi, qorwinebisa da da­
iumOreska [germ. humoreske] badebis mfarveli; iT­ v­le­
ba
– iumoriT gamsWvaluli pa­ iupiteris meuRled (ber­
tara mxatvruli nawarmoebi Znul miTologiaSi mas Se­
 -230-
iup

esabameba hera). Sek­rulebebi, gamovides

iupQter-i [laT. jupitr] – 1. sa­samarTloSi mosarCled
ro­ maul miTologiaSi: an mopasuxed da sxv.
cis, sinaTlisa da wvimis iurisdQqcia [laT. juridictio]
Rmer­Ti, uzenaesi RvTaeba – 1. sasamarTlo saqmis war­
(berZnul miTologiaSi mas moebis ufleba (qarT. sinon.
Seesabameba zevsi). gansjadoba).
2. (ist.) mzis sistemis yve­ 2. saxelmwifos te­ ri­ to­ ri­
laze didi planeta, mzidan u­li samarTlebrivi sfero,
rigiT mexuTe, hyavs 12 Ta­ ro­melzedac vrceldeba
nam­gzavri. aseTi ufleba.
QurT-i [Turq. jurt] – cen­t­ra­  saxelmwifos i. mis te­ ri­
lur da Sua aziis xal­ to­ r iaze.
xeb­Si: gadasatani sa­cxov­ iuniskOnsult-i [laT. juris­
re­beli – quCis karavi con­sultus] – iuristi, ro­ mel­
ko­nusis an naxevarsferos sac abaria uflebrivi
moy­vanilobisa sa­kiTxebis gadawyveta da­we­
iuridQuli [laT. juridicus sebulebaSi da gamodis mi­
sa­samarTlosi] – rac da­ si interesebis damcvelad
kav­Sirebulia uflebriv, sa­samarTloSi an arbitaJSi
sa­marTlis normebTan, am da misT.
nor­mebis Seswavla-ga­ mo­ye­  iuriskonsuli Scd.
ne­basTan. iurisprudEncia [laT.
iuridQuli kon­sul­ tA­ juris prudentia samarTalze
cia – advokatTa kolegiis zrunva] – 1. iuri­di­ ul mec­
gan­yo­fileba, rom­lis moR­ nierebaTa er­
Tob­ li­o­ba;
va­we­obaa mo­
sax­
le­obisaTvis (qarT. sinon. sa­
m ar­T al­
dax­ marebis gaweva sa­mar­T­ mcod­ neoba).
leb­ liv sakiTxebSi. 2. iuristTa profesiuli moR­
vaweoba, sasamarTlo praq­
iuridQuli pQri – or­
tika.
ga­ni­zacia an da­wesebuleba,
ro­ melsac SeuZlia flob­ iUrist-i – iuridiul mec­ ni­e­
des qonebas, ikisros val­ rebaTa specialisti (qarT.
de­bulebani, dados xel­ sinon. samarTalmcodne).
iustQcia [laT. justitia sa­mar­
 -231-
kab

Tlianoba, kanoniereba] – 1. xlnakleboba, rac ga­mow­

marTlmsajuleba, sa­ sa­mar­T­ veulia mkvebavi arteri­is
lo warmoeba. dacobiT an daviwroebiT.
2. sasamarTlo da­we­se­bu­le­ QSTar-i – aqadur (asiriul-
baTa sistema, sa­sa­mar­Tlo babilonur) miTologiasa
uwye­ba. da religiaSi: mTavari
 i.-is saministro. RvTa­eba – nayofierebisa
Qqedne [berZ. echidna] – 1. kver­ da xorculi siyvarulis,
cxismdebeli ZuZu­mwovari ag­reTve omisa da SuRlis
cxo­veli. qal­RmerTi (Seesabameba fi­
2. erTgvari Sxamiani gveli nikiur astartes).
avstraliaSi. iSQas-i [berZ. ischias barZayis
iqTiolOgia [berZ. ichtnys tkivili] – sajdomi nervis
Tev­zi da logos moZRvreba] – anTeba, daavadeba.
zoologiis nawili, ro­me­
lic Tevzebs Seiswavlis.
 ixTiologia, ixtiologia k
Scd.
Qqs-i [laT. aso X] – 1. laTinuri kAbala1 [arab. kabâla] – sruli,
anbanis bolodan mesame aso monuri damokidebuleba vin­
X-is saxeli; maTematikaSi meze.
ixmareba ucnobi sididis ¥ kabaluri, kabalisa.
aR­saniSnavad igreksa (y) da  k. xelSekruleba.
zetTan (z) erTad.  kabalasi Scd.
2. zogjer ixmareba iseTi vi­ kAbala2 [Zv. ebr. gabbālah gad­
sime saxels nacvlad ro­ mocema, Tqmuleba] – igivea,
melic ucnobia an romlis rac kabalistika
dasaxelebac ar undaT. kabalQero [esp. caballero] –
iRUmen-i – marTlmadidebeli espaneTSi: aznauris ti­ tu­
monastris winamZRvari, ber­ li; am titulis mqone pi­
Ta wodeba. ri.
iSEmia [berZ. ischô vikaveb, kabalQstika [Zv. ebr. gabbalāh
Wer da hiama sisxli] –
vi­ gadmocema, Tqmuleba] – 1.
(medic.) adgilobrivi sis­ Sua saukuneebSi: eb­ra­el­ Ta
 -232-
kab

mis­ tikur-religiuri moZ­ lebisa.

R­vreba da masTan da­ kav­Si­  telefonis k. (sinon. ji­
rebuli wes-Cve­ ulebani. xuri), avtomobilis k., mfri­
2. iseTi ram, rasac TiTqos navis k., (TviT­mf ­­rinavSi),
magiuri Zala aqvs; bun­do­ xmis mi­sacemi k., (saarCevno
va­ni, saidumloebiT moculi, ubanze).
Znelad gasarkvevi ram.  kabini Scd.
kAbare [fr. cabaret] – patara kabQnet-i [fr. cabiret] – 1. sa­
restorani estradiT, sadac muSaod an samedicinod gan­
imarTeba sxvadasxvagvari kuTvnili oTaxi.
war­modgenebi (cekva, simRe­  direqtoris k.
ra da misT.). 2. oTaxi, mowyobili ra­ i­
me
kAbel-i [holand. kabel] – her­ specialuri sa­ Ta­ma­
So­e­bis­
metulad izolirebuli Tvis.
 fizikis k., rentgenis k.,
eleq­truli sadeni.
kbilis saeqimo k.
 telefonis k., telegrafis
sazRvao k. 3. zog qveyanaSi: mTavrobis
¥ sakabelo. wevrTa, ministrTa er­ Tob­
 s. xazi, s. televizia. li­ o ba: mTavroba, ministrTa
sabWo.
kabEltov-i [holand. ka­
 Seiqmna ministrTa k.
bel­louw] – (zRv.) 1. sigrZis
erTeuli zRvaosnobaSi kablOgrama [câblogramme] _
185,2 m. wyalqveSa kabeliT ga­ da­ce­
2. qerelis bagiri 150-330 muli depeSa.
mm diametriT; iyeneben ge­ kabOtaJ-i [fr. cabotage] _ 1.
mebze. naosnoba napiris si­ ax­
lo­
kAberne [fr. kabernet] – 1. er­T­ ves erTi da igive zRvis
gvari jiSis va­zi (saf­ran­ an erTi saxelmwifos nav­
geTidan Se­ mo­ta­
nili) ro­ sadgurebs Soris.
melic isxams muq lurj 2. sanapiro naosnobis flo­
yur­Zens. ti.
2. wiTeli Rvino am jiSis ¥ kabotaJuri da saka­ bo­ta­
Jo.
yur­Znisa.
 k. naosnoba, k. (s.) ga­ da­
kAbina [fr. cabine] – patara sa­ zid­ vebi, k. (s) gemi.
Tavsi specialuri da­niS­ nu­
 -233-
kav

kabriOlet-i [fr. cabriolet] – xelmZRvaneli k.-ebi, k.-ebis

1. maRali erTcxeniani or­ denadoba.
Tvala etli, romelsac ko­ 2. sajariso nawilebis mud­mivi
fo ara aqvs. Semadgenloba (maTgan gan­
2. Ria (asaxdeli saxuraviT) sxvavebiT, vinc garkve­u­ li
msubuqi avtomobili. drois ganmavlobaSi gadis
kAbuk-i [iap.] – iaponuri Te­ samxedro samsaxurs).
atri, romelSic ga­er­Ti­a­  samxedro-sahaero ZalTa
nebulia drama, musika, cekva, k.-ebi, kadris oficeri.
¥ sakadro.
deklamatia; Seiqmna XVII
 s. politika.
s.-Si.
kAdril-i [fr. quadrille] – eqvsi
kAdastr-i [fr. cadastre < Sdr.
figurisagan Semdgari cek­
berZ. katastichon furceli, re­
va, romelsac asrulebs er­
estri] – risame aRwera, sia;
T­maneTis pirispir myofi
risame Sesaxeb arsebul mo­
ram­denime wyvili; musika am
nacemTa krebuli.
cekvisaTvis.
kAdet-i [fr. cadet] – 1. re­vo­
kavAler-i1 [fr. cavalier it. ca­
lu­ciamdel ruseTSi: da­xu­
valiere] – 1. kaci, romelic
ruli samxedro saSualo
qal­ Tan cekvavs.
sas­wavleblis (kadetTa
2. qalis motrfiale Tay­va­
kor­pusis) moswavle.
nis­mcemeli mamakaci.
2. ase uwodeben umciresi asa­
kis (15-16) moWadrakes. kavAler-i2 [it. cavaliere] – or­
deniT (ordenebiT) da­jil­
kAdr-i [fr. cadre] – 1. kino an
dovebuli piri
fotofiris calkeuli su­
 didebis ordenis k.
raTi.
2. kinofilmis calke scena kavalEria [cavalerie] – cxe­no­
an epizodi. sani jari.
 kinoJurnalis k.-ebi. ¥ kavaleriuli da sakava­
le­ rio.
kAdrebi [fr. cadres] – 1. ra­i­me
 k. (s). polki.
dargis muSakTa Se­mad­gen­
loba; kavalErist-i – kavaleriaSi
 teqnikuri k.-ebi, saavtomo­ myofi samxedro piri.
bi­lo departamen­ tis k.-ebi, kavAlkada [fr. cavalkade < it.
cavalkada] – 1. erTad momavali
 -234-
kav

cxenosanTa jgufi. Si an samxedro gemze.

2. (moZv.) saseirnod ga­ mo­su­ 2. mefis ruseTSi: erTi ada­
li cxenosanTa jgufi (ka­ mi­a­nis gancalkevebiT da­
cebisac da qalebisac). sam­ wy­vdevi sakani ci­xe­
¥ kavalkadis. si­mag­ reSi (Cveulebrivi
 kavalkadasi Scd. pa­tim­ rebisaTvis).
kavAtina – [it. cavatina] – ope­ra­ kAzino [fr. casino < it. casino]
Si: patara lirikuli aria. – samorine; qalaqgare res­
kAverna [laT. caverna ga­moq­ torani saestrado gar­ To­
vabuli, Rru] – 1. Rru, rome­ biT (ansambliT).
lic Cndeba raime organoSi kazUar-i [fr. casoar < ma­la­i­
qsovilebis daSlis Se­ uridan kasuvari] – didi zo­
degad. mag: filtvis kaverna mis morbenali frinveli;
tuberkulioziis dros. bi­nadrobs CrdiloeT av­st ­­
2. (geol.) qanSi gaCenili si­ raliaSi da axal gvi­ ne­aze.
cariele. kazuQstika [fr. casuistiqne <
kazAkebi [rus. казаки] – 1. Zve­ laT. casus kazusi, SemTxveva]
lad ukrainasa da ru­seTSi: – (samarT.) 1. kanonis zo­
Tavisufali ada­mianebi (yo­ ga­di muxlebis miyeneba
fili ymebi) romlebic gaq­ sxva­ dasxva iuridiuli Sem­
ceuli iyvnen qveynis ga­na­ TxvevebisaTvis (ka­ zu­se­bi­
piras. saT­ vis).
 donis k.-ebi. 2. (gadat.) yalbi an saeWvo
2. maTi STamomavali glexebi, debulebis mtkiceba sxva­
romelTaganac dgeboda da­sxva xrikiT.
sam­xedro nawilebi. kAzus-i [laT. casus] – 1. raime
 zaporoJieli k.-ebi, k.-Ta SemTxveva (araCveulebrivi,
divizia. sasacilo).
 saqarTveloSi maT yazaxebs 2. sasamarTlo praqtikaSi:
eZaxdnen. rTu­ li daxlarTuli saq­
kazEmat-i [fr. casemate < it. me.
casematta] – 1. (samx.) sa­ ar­ kaTakmEvel-i [berZ.] – mo­u­
tilerio cecxlisagan da naTlavi, mosanaTlad mom­
aviabombebisagan Tav­da­sa­ za­debuli morwmune.
ca­vi nageboba ci­xe­si­mag­re­
 -235-
kaT

kaTalQkos-i [berZ. ka­tho­ ri) taZari – mTavari ekle­sia,

li­kos sayovelTao, msof­ romelSic RvTismsaxure­ bas
lio] – saqarTvelos mar­ episkoposi asrulebs, igi­
T­lmadidebeli ek­
le­si­is, vea rac kaTedrali.
ag­ reTve somxur-gri­go­ri­ kATet-i [berZ. kathetos Sveuli]
a­nuli eklesiis, me­Tau­ris – (maTem.) marTkuTxa sam­ ku­
(pat­riarqis) umaRlesi ti­ Txe­dis erT-erTi gverdi,
tu­li. ro­melic meoresTan qmnis
 zogjer ixmareba kaToli­ marTkuTxeds.
ko­ si.  kateti Scd.
kaTArsis-i [berZ. katharsis kaTEter-i [berZ. katheter zon­
gan­ wmenda] – 1. Zvel ber­ di] – samedicino xelsawyo
Z­nul filosofiaSi (pi­ – mili, romelic SehyavT
Ta­gora, herakle, platoni, sxeulis arxebsa da Rrueb­
aristotele): esTetikuri Si (um­ Tavresad saSarde
gan­ cda `sulis ganwmenda”. buS­tSi) maT gamosarecxad
2. froidizmSi: fsi­qo­Te­ra­pi­ an dasaclelad.
is erT-erTi meTodi.  kateteri Scd.
3. (wign.) sulieri gan­ w­men­da. kATod-i [berZ. kathodos qveviT
kATedra [berZ. kadhedra skami, svla] – uaryofiTad da­mux­
savarZeli] – 1. amaRlebuli tuli eleqtrodi (sapirisp.
adgili (specialuri dgami), anodi).
saidanac kiTxuloben leq­  katodi Scd.
ci­ ebs, moxsenebebs. kaTOlike [berZ. katholikos sa­
2. umaRles saswavlebelSi: yovelTao, msoflio] – pi­
mecnierebis romelime dar­ ri, romelic kaTolicizms
gis profesor-mas­wav­le­ aRi­arebs.
bel­ Ta, mecnier muSakTa ga­  k. mRvdeli.
er­ Tianeba. ¥ kaTolikuri, kaTolikesi.
 saavtomobilo tran­s­por­tis  kaToliki, kaTolikisa Scd.
k., k.-is gamge; k.-is sxdo­ma.  mr. kaTolikeebi.
3. (ekl.) eparqiis gamgis (epis­  kaTolikebi Scd.
koposis) Tanamdeboba. kaTolQkos-i _ ix. ka­Ta­li­
¥ sakaTedro da kaTedralu­ ko­si.
ri: sakaTedro (kaTedralu­ kaTolQcizm-i _ qris­ti­
 -236-
kai

a­
nobis erT-erTi Zi­ri­ kakatua] – qoCriani TuTiyuSi
Ta­di mimarTuleba (mar­ erTgvari binadrobs av­st ­­
T­lm­a­di­deb­lo­bi­sa da ra­liaSi da wynari okeanis
pro­testancizmTan er­Tad); kunZulebze.
k.-s meTaurobs romis papi.  Savi k.
¥ kaTolikuri. kAkao [esp. cacao < actek. kaka­
 k. eklesia. u­ti] – 1. tropikuli mcenare
kaQman-i [esp. caiman < karib. (xe), 3-8 m-mde simaRlis; am
aka­y­uman] – erTgvari niangi xis Tesli - `kakao-parki”,
(5 m-mde sigrZis); binadrobs ga­moiyeneba Sokoladis da­
cen­ tralur da samxreT samzadeblad.
ame­rikis mdinareebsa da Wa­ 2. kakaos Teslis fxvnili.
o­bebSi. 3. noyieri sasmeli, romelic
kainozOur-i Era [berZ. kainos mzaddeba kakaos Teslisgan
da zoç sicocxle] – uaxlesi wyliT an rZiT.
era dedamiwis geologiur kakofOnia [< berZ. kakophonia
istoriaSi; mosdevs me­zo­ < ka­kos cudi da phōne bge­ ra,
zo­ ur eras; iyofa mesameul xma] – mosasmenad ara­sa­ si­
da meoTxeul periodebad a­movno Sexameba bge­re­ bi­
sa;
(am ukanasknels miekuTvneba ara­ ke­
Til­xmovaneba.
Ta­namedrove epoqac) ¥ kakofoniuri.
 k. musika.
kaQuta [holand. kajuit Sved
 kakafonia, kakafonuri, ka­
kajuta] – patara oTaxi gemze
kafoniuri Scd.
mgzavrebisaTvis da gemis
eki paJis wevrebisaTvis.
kalAmbur-i [fr. calembour] –
¥ kaiutisa. sity­ vebis TamaSi: em­
ya­
re­ba
 kaiutasi Scd. erTgvari bgeriTi Sed­ge­
nilobis, magram sxvada­ sxva
kAiut-kompAnia [holand. kaj­
mniSvnelobis mqone sityvis
uit kaiuta da fr. compagnie
komikur gamoyenebas.
sa­zogadoeba] – saerTo
sad­gomi gemze, sadac mgzav­ kaleidOskop-i [berZ. kalos
re­bi (samxedro gemze – kargi, lamazi eidos saxe da
ofic­rebi) sadiloben da skopeo vuyureb] – 1. gav­ r­
is­veneben. ce­lebuli sabavSvo sa­ Ta­
kAkadu [germ. kakadu < malaiu­ri ma­So – optikuri xel­sa­
 -237-
kal

wyo – mili, romelSic Cans mci­re alkoholiani.

swrafad cvladi fe­ra­di kalvQnizm-i – erT-er­Ti pro­
simetriuli saxeebi, mo­xa­ testantuli sar­w­
mu­noeba,
tulobani. ro­melic Seiqmna me-16 s.
2. gadat. (wign.) ambebis, mov­ Sve­icariaSi da farTod
lenebis swrafi cvla gav­rcelda safrangeTSi, ni­
kalEndar-i [laT. calendarium derlandebSi inglissa da
< calendae (Tvis yoveli pir­ zog sxva qveyanaSi [am sar­
veli dRe Zv. romSi)] – 1. ta­ wmunoebis Semqmnelis – Jan
bula an wignaki romelSic kalvinis (Calvin – 1509-1564)
Tanmimdevrulad aris Ca­ saxelis mixedviT.
moT­vlili weliwadis yve­ kAl-i – induizmis qalRmerTi,
la dRe da moyvanilia sa­ Sivas coli.
in­tereso cnobebi. kAlibr-i [fr. calibre] – 1. ce­cx­
 kedlis k., magidis k. lsasroli iaraRis lulis
2. weliwadis dReebis aR­ri­ Rrus diametri.
cxvis sistema.  saSualo k.-is Tofi.
 iuliusis k., grigorianuli 2. tyviis an Wurvis Sua na­
k. wilis diametri.
3. dReebis da Tveebis mi­xed­  msxvili k. Wurvi.
viT winaswar ga­nawileba  yalibi am mniS.-obiT Scd.
ra­ime saqmianobisa. kalQgraf-i – kaligrafiis
 mecadineobis k., sportul os­tati.
SejibrebaTa k.
¥ kalendaruli (mniS. 3-isaT­
kaligrAfia [berZ. calligraphia
vis). < kalos kargi da graphō vwer] –
 k. gegma. lamazad da mkafiod weris
xelovneba.
kalendAruli SejQbre­
¥ kaligrafiuli.
ba – (sp.) kalendaris (mniS.  k. xeli (naweri).
3) mixedviT war­ mo­ebs (gan­
 `lamazi kaligrafia
s­
xvavebiT amxana­gurisagan).
aqvs” – Scd.
 kalendrisa.
 kaligrafia niSnavs la­
 kalendarisa Scd.
maz weras, xolo ka­ lig­
kalvAzos-i [fr. calvasos < ge­ ra­fiuli – lamaz nawers,
ogr. sax.] – vaSlis Rvino, xels.
 -238-
kal

kAlk-i [fr. calque] – 1. gam­W­ is raodenoba, rac saWiroa

virvale qaRaldi an qso­ erTi grami wylis erTi
vili naxazis piris ga­ gradusiT gasaTbobad.
da­ saRebad (qarT. sinon. didi kaloria – siTbos is
livu). raodenoba, rac saWiroa er­
2. (enaTm.) sxva enis normebis Ti kg wylis erTi gradusiT
gasaTbobad (udris 1000
mixedviT nawarmoebi sityva
mci­ re kalorias).
an gamoTqma.
¥ kaloriuli.
 `rogorc wesi” kalkia
 k. sakvebi, k. saTbobi.
rusuli gamoTqmisa: `как
правило~. ukeTesia vixmaroT
kalorQmetr-i [laT. calor
siTbo da berZ. metreo vzomav]
`Cveulebriv~.
– xelsawyo, roliTac zo­
 kalka Scd.
ma­ven raime sxeulis mier
kalkulAtor-i [ing. calcu­ gamoyofil an STanTqmul
la­tor gamomTvleli] – mci­
siT­bos raodenobas (ka­lo­
re zomis magidis an
riebiT).
ji­ bis eleqtronuli ga­  kolorimetri sxvaa (ix.).
mom­ T­vleli manqana mar­ti­vi
kalorQfer-i [fr. celorifere
ga­ moTvlebisa da prog­ra­me­
< laT. calor siTbo da fero
bis Se­ sas­
ruleblad.
momaqvs] – sahaero gaTbobis,
 kalkuliatori Scd.
ventilaciisa da Srobis
kalkulAcia da kalkulQre­ sistemebSi: mowyobiloba
ba – [laT. calculatio] – sa­qon­ ha­eris gasaTbobad.
lis Rirebulebis an fasis  wylis k., oTaxis k.
gamoangariSeba. ¥ kaloriferuli.
 kalkuliacia Scd.  k. gaTboba, k. saSrobi.
kAlmar-i [fr. calmar] _ zRvis  koloriferi Scd.
moluski Tavfexianebis kla­ kalcQum-i [< laT. calx (calcis)
sisa; misi xorci iT­v­leba kari] – qimiuri elementi,
Zvirfas sakveb pro­duq­tad. mo­vercxlisfro mbzinvare
kalOria [laT. calor siTbo] – li­ Toni, romelic Sedis
siTbos raodenobis sazomi kir­ qvis, marmarilos, car­
erTeuli. cis, TabaSiris da sxv. Se­
mcire kaloria – siTbos mad­genlobaSi.
 -239-
kam

kAma [sanskr.] – induizmis pan­  kameasi, qamea, qameo Scd.

TeonSi: siyvarulis Rmer­Ti, kamElia [fr. camelia < kreb;
viSnus da laqSmis Svi­li: < sak. saxelidan] – ma­ rad­
warmodgenili hyavT ymaw­ mwvane dekoratiuli mce­
vilis saxiT, romelic ada­ nare; aqvs tyaviseburi pri­
mi­
anebs gulSi esvris yva­ a­la foTlebi da msxvili
vi­
lis isrebs. wiTeli an TeTri yvavilebi;
kamarQlia [esp. camarilla < ca­ am mcenaris yvavili.
mera darbazi, monarqis kari] ¥ kameliisa.
– sasaxlis jariskacTa  kameliasi Scd.
jgu­fi, romelic Tavisi in­ kAmena [laT. camena] – romaul
trigebiT gavlenas axdens miTologiaSi: mecnierebisa
saxelmwifo saqmeebze pi­ra­ da xelovnebis mfarveli
di gamorCenis mizniT. qal­ RmerTi (kamena ga­ig
­ i­ve­
¥ kamariliisa. bulia berZnul mu­ zas­Tan).
 kamariliasi Scd. kAmera [laT. camera TaRi,
kAmbala [rus. камбала < fin] oTa­ xi, palata < berZ. ca­
– zRvis sarewao brtyeli me­ra TaRis yvelaferi, rac
formis Tevzi, romelsac TaRis qveS aris] – 1. zo­ gi­
Tvali cal mxares aqvs. erT dawesebulebaSi: sad­
 k.-is konservi. gomi specialuri da­niS­
¥ kambalisa. nulebisa.
 kambalasi Scd.  sadezinfeqcio k., bargis
kAmbuz-i [holand. kombuis] – 1. Sesanaxi k.
gemis samzareulo. 2. cixeSi: oTaxi patimarTaT­
2. gemze: Tujis an rkinis Ru­ vis (qarT. sinon. sakani).
meli qvabiTurT. 3. daxuruli sivrce raime
kAmea [fr. cameo, it. cam­ xelsawyos, manqanis, na­ge­bo­
bis SigniT.
meo] – 1. qva an niJara, ro­
 mtversasruti k., rabis k.
melzec reliefurad aris
4. tyavis burTis anda av­
amokveTili CuqurTma; sva­
tomobilis, velosi pedis
men beWedSi, broSSi. da misT. saltis SigniT, ga­
2. aseTi qviT gawyobili bro­ saberi garsi rezinisa.
Si.  avtomobilis k.
¥ kameisa
 -240-
kam

5. foto – an kinoaparatis (te­ nime SesrulebisaTvis gan­

leaparatis) SigniTa nawili, kuTvnili.
romelSic ideba firfita an  k. musika.
firi; TviT fotografiul, 2. aseTi nawarmoebis, aseTi
kinomatografiul an sa­te­ musikis Semsrulebeli.
le­vizio aparati.  k. momRerali., k. or­ kes­
t­
 zogjer bargis Sesanax ri.
ka­
meras `sakans” uwodeben, 3. mcirericxovani msme­ne­le­
rac Scd; `sakani” mxolod bisaTvis, viwro wri­saT­ vis
cixis kameras hqvia. gankuTvnili.
kamerdQner-i [germ. kam­mer­  k. poezia, k. cxovreba.
diner] – aznaurul-bur­Ju­a­zi­ kamErher-i [germ. cammerherr]
ul yofa-cxovrebaSi: ba­to­ – revoluciamder ruseTsa
nis piradi msaxuri, xel­ze da zog sxva monarqiul
mosamsaxure mamakaci. sa­xelmwifoSi: erT-erTi
kamErist-i [fr. cameriste it. wo­debuleba samefo karze,
camerista < camera oTa­xi] – kamer-iunkerze meti.
Tavadaznaurul-bur­Ju­a­zi­  kamergeri, kamerReri Scd.
ul yofacxovrebaSi: qal­ kAmvol-i [germ. kammwolle] –
batonis xelze mosamsaxure daCeCili matyli wmin­ da
qali (qarT. sinon. moaxle, Salis qsovilebis da­sam­
pirfareSi). zadeblad.
 kameristka Scd.  maud – k.-is fabrika.
kamErton-i [germ. camerton] – ¥ kamvoluri.
foladis drekadi orTiTa  k. matyli.
xelsawyo (Canglis msgavsi), kAmzol-i [fr. camisole] – 1.
romelic magar sxeulze mamakacis Zveleburi samosi,
dar­tymisas gamoscems gar­ Cveulebriv usaxelo; ic­
kveuli simaRlis bgeras; vamdnen rogorc Jilets.
iyeneben musikaluri sak­ra­ 2. dolis monawilis (Jokeis)
vis awyobis, agreTve gundis zeda Casacmeli.
mier simReris Sesrulebis kamQkaZe [iap. kamikaze RvTis
dros. qari] – 1. iaponeli mfrinavi
kamEruli [< laT. camera TviTmkvleli, romelic
oTa­ xi] – 1. erTi an ram­de­ TviT­mfrinavTan erTad iRu­
 -241-
kan

peboda me-2 msoflio omSi. aJi Scd.

2. (gadat.) TavzexelaRebuli kAnal-i [< laT. canalis mili,Ra­
kaci, romelic iseT qme­ de­ ri] – 1. xelovnuri kalapoti
bas (saqciels) sCadis si­ zRvebis, mdinareebis da
cocxlis riskTan rom aris tbebis dasakavSireblad
da­kavSirebuli. (qarT. sinon. arxi).
kAmin-i [germ. kamin < berZ. ka­  mdinaris k.
minos kera, keria] – buxari. 2. kavSiris xazi,mowyobilo­ba
kampAnia [fr. kampagne laS­ informaciis gadasacemad.
qroba, omi. < it. kam­pa­gna  satelevizio k.
mindori, brZolis ve­li] – 1. 3. (gadat.) raimes miRwevis
muSaoba, ro­ me­lic mim­di­
na­ gza.
reobs gar­ k­veul pe­ri­od­Si  k.-is gamoyeneba.
raime mniS­vnelovani amo­ ca­ kanalizAcia [fr. canalisation]
nis Se­sasruleblad. – miwisqveSa arxebisa da mi­
 saarCevno k., Tesvis k. lebis sistema, romlis sa­
2. (samx.) saerTo strategiuli SualebiTac gaedineba Txe­
mizniT gaerTianebuli sa­ o­ vadi sibinZure da Camdinare
mar operaciaTa er­Tob­li­ wylebi.
oba.  qalaqis k., k.-is qseli.
 ruseT-iaponiis k. (ist.), ¥ sakanalizacio.
zam­Tris k.  s. milebi, s. qseli, s Wa.
¥ kampaniuri (mniS. 1-isaT­ kandQlabr-i [fr. candelabre]
vis). – didi Sandali ram­de­ ni­me
 muSaobis k. wesi. sanTlis (an eleq­ t­ro­
na­Tu­
 kompania sxvaa (ix.). ris) Ca­ sa­
mag­
reb­lad.
kamUflaJ-i [fr. camouflage Se­  kandeliabri Scd.
niRbva] – (samx.) SeniRbvis kandQdat-i [laT. candidatus
erT-erTi saxe qvemexebis, vi­­
sac TeTri tansacmeli
tan­kebis, TviTmfrinavebis, ac­via < candidus TeTri, ro­
Se­nobebis da sxv. dafarva gorc Tovli (Zvel romSi
laqebiT, zolebiT da misT. sa­xelmwifo Tanamdebobis
ise, rom gaZneldes maTi ma­Ziebeli TeTr to­gas
cno­ba. ic­ vamda)] – piri, ro­ me­
 kamufliaJi, komufl[i]- lic dasaxelebulia, na­ va­
 -242-
kan

raudebia raime Ta­nam­ de­boba­ Raldis, saafTiaqro da

ze asarCevad, da­sa­niS­ nad, zog sxv. warmoebaSi, ag­ reT­
sad­ me misaRebad da sxva. ve violinos da misT. sxv.
 parlamentis wevrobis k., sakravebis xemze gasasmelad,
kon­ gresis wevrobis k. rCilvis dros.
¥ sakandidato.  agreTve ixmareba kolo­
 s. staJi, s. literatura. foni.
kandidAtura – visime uf­ kAnkel-i – taZris nawili.
leba an SesaZlebloba iyos kAnoe [ing. canoe < samxreT
risame kandidati (mniS. 1). amerikis indielTa enidan]
 k.-is dasaxeleba. – mokleniCbiani sportuli
kanQbal-i [fr. canibale < esp. navi erTgvari, romelSic
canibal] – (wign) kaciWamia, ve­ cal muxlze dgebian da
luri. ise usvamen niCbebs.
2. (gadat.) sisxlismsmeli ¥ kanoesi.
ada­miani, barbarosi.  kanoisa Scd.
kanibAlizm-i (wign) 1. kaci­ kanOnada [fr. canonade < ca­
Wa­
mioba. non zarbazani, qvemexi] –
2. (gadat.) mxecoba, bar­ba­ ramdenime qvemexis xSiri
ro­ soba. sro­ la.
kanQon-i [esp. canon mili] – ¥ kanonadisa.
Rrma da viwro xeoba.  kanonadasi Scd.
kAnistra [ing. canister] – ben­ kanOner-i [fr. canonniere <
zi­nis an sxva siTxeebis ca­non zarbazani, qvemexi] –
ga­
dasatani WurWeli, rome­ mom­ cro, patara samxedro
lic hermetulad (mWidrod) xomaldi erTgvari.
ixureba.  kanonerka Scd.
¥ kanistrisa kAnon-i [berZ. kanon wesi, mi­we­
 kanistrasi Scd. ri­loba] – 1. tradiciuli
kanQfol-i [berZ. colophonia sa­erTodmiRebuli (sa­
yo­
che­tine kolofonis fisi vel­ Taod miRebuli) wesi,
(ko­ lofoni qalaqi mcire de­buleba.
aziaSi)] – moyviTalo – wi­  dawesebuli k.-is midevna,
Teli miwisebri niv­ Ti­e­ miyola.
reba; iyeneben laqebis, qa­ 2. dogmati, Cveuleba an wesi
 -243-
kan

romelic eklesiisgan aris provans canton ku­Txe] – 1.

dawesebuli. TiToeuli mxa­
re, ro­ me­
 eklesiis k. lic Sedis Sve­icariis res­
3. marTlmadideblebSi: gun­ publikis Se­ mad­genlobaSi.
duri galoba romelime 2. safrangeTsa da belgiaSi:
wmin­danis pativsacemad. qveynis administraciul-
kanonizAcia da kanonQzeba te­ritoriuli erTeuli.
[germ. kanonisieren < berZ. kanon ¥ kantonaluri, sakantono
kanoni] 1. saeklesio kanonad  k. (s.) xelisufleba, k (s.)
damtkiceba; eklesiis mier arCevnebi.
wmindanad visime Seracxva. kAntor-i [laT. cantor mga­lo­
2. dakanoneba beli, momRerali] – 1. ka­
kAnt-i [germ. kante] – 1. qsovilis Tolikur eklesiaSi: gun­
viwro zoli, tansacmlis dis mgalobeli
kideze movlebuli an na­ 2. sinagogaSi: mTavari mga­
kerSi Cayolebuli. lo­ beli.
 qudis k. 3. protestantul eklesiaSi:
2. raime masalis zoli, Se­ gundis lotbari da mas­
movlebuli risme kideze. wav­lebeli, agreTve or­ga­
 k. wignis ydaze. nisti.
¥ kantiani. kAnfet-i [it. canfetto] – sa­kon­
 k. Sarvali. ditro nawarmi – sxvadasxva
kAntata [it. kantata < laT. formis kvebis produqtis
can­tare simRera] – 1. didi sa­ saxiT damzadebuli tkbi­
ze­imo xasiaTis vokalur le­uli.
mu­sikaluri nawarmoebi so­  Sokoladis k., guliani k.
listebis, gundisa da or­  kamfeti Scd.
kestrisaTvis, dawerili ra­  konfeti sxvaa (ix.).
ime Temaze an siuJetze. kancelAria [laT. cancellaria]
2. Zveleburi lirikuli leq­ – 1. dawesebulebis gan­ yo­
si, raime sazeimo Sem­ Tx­vevis fi­leba, romelic ganagebs
gamoa dawerili. saq­mis warmoebas.
¥ kantatisa.  institutis k.
 kantatasi Scd. 2. (Zv.) soflis sammarTvelo.
kAnton-i [fr. canton ol­qi < ¥ sakancelario da kan­ ce­
 -244-
kan

la­ ruli. to darbazSi momuSave, ro­

 s. samuSao, s. nivTebi, s. me­lic mayurebels Tavis
(k.) mimowera. ad­gils uCvenebs. yidis
kAncler-i [germ. kanzler < prog­ ramebs, Tvalyurs adev­
laT. cancellarius] – 1. zog sa­ nebs wesrigs da sxv.
xel­ mwifoSi: wodebuleba, kapelmaQster-i [germ. ko­
ro­ melsac akuTvneben umaR­ pell­meister] – samxedro sa­ su­
lesi Tanamdebobis pirebs; liero orkestris di­ ri­ Jo­
am wodebulebebis mqone ri.
piri. ¥ kapelmaisterisa.
2. germaniaSi 1871 wlidan  kapelmaistrisa, kapel­ me­
pre­mier-ministri. is­teri Scd.
kaOlin-i [Cin.] – TeTri cecx­ kapQlar-i [laT. kapillaris bew­
lgamZle Tixa; iyeneben fa­ visa] – uwvrilesi sis­ xl­
i­
furis, qaRaldis da sxv. ZarRvi.
war­moebaSi.  kapiliari Scd.
kApela [it. capella < laT. capella kapQtal-i [laT. capitalis fr.,
samlocvelo, egvteri] – 1. ingl., mTavari] – 1. Ri­ re­ bu­
mom­ ReralTa gundi. leba, romelic qmnis zed­
 saqarTvelos saxelmwi­fo k. met Rirebulebas.
2. saeklesio momReralTa  samrewvelo k., finansuri
gun­di. k.
3. (arqit.) kaTolikeTa sam­ 2. (saub.) fulis mniSvne­ lo­
locvelo. vani raodenoba.
¥ kapelisa. kapitAlizm-i – po­li­ti­
 kapelasi Scd. kur-ekonomikuri, sa­
zoga­
kapElan-i [laT. capellanus] – 1. do­ebriv-ekonomikuri wyo­
kaTolikur da anglikanur bi­leba, sistema, romlis
eklesiaSi: samlocvelos dro­ sac warmoebis sa­ Su­
mRvde­li, agreTve samrek­ alebani SeiZleba ekuT­ v­no­
los mRvdlis TanaSemwe. des kerZo pirs.
2. zog qveyanaSi: armiis ¥ kapitalisturi.
mRvde­li.  warmoebis k. wre, k. sa­
kapeldQner-i [germ. kapell­di­ warmoo urTierTobani.
ener] – TeatrSi an sakoncer­ kapitAlist-i – kapitalizmis
 -245-
kap

war­momadgeneli; kapitalis kapitolQum-i [laT. capito­

(mniS. 1) mflobeli. li­um] – 1. romSi: erT-er­Ti
kapitAlur-i [laT. capitalis] – goraki, romelzedac aSe­
1. safuZvliani, fendamentu­ nebulia sasaxleebi, mu­
ri, ara msubuqi. ze­umebi da sxv.; Zvelad
 k. nageboba, k. Senoba. am gorakze moTavsebuli
2. didad mniSvnelovani. iyo iupiteris, minervas da
 k. naSromi. iuno­ nas taZari (SemdegSi
kapitAluri (mzidi) ke­de­ TviT am taZars ewoda kapi­
li – ZiriTadi kedeli (Se­ toliumi).
nobis,nagebobisa),romelsac 2. Senoba vaSingtonSi, ro­
eyrd­noba saxuravi (gada­ mel­ Sic sxdomebs marTavs
xur­va). aSS-is kongresi.
kapitAluri rEmonti – kapitUlant-i – piri, rome­
sru­li remonti romelic lic kapitulacias axdens
exe­ba Senobis, Carxisa da an mxars uWers raimes.
sxva ZiriTad nawilebs. ¥ kapitulanturi.
 avtomobilis k. remonti.  k. politika.
kapQtan-i [fr. capitaine <  kapitulianti, kapituli­
laT. caput (capitis) Tavi] – 1. an­ turi Scd.
oficris wodeba, rusi uf­ kapitulAcia [laT. capitulatio]
rosi leitenantis mom­dev­ da kapitulQreba [germ.
no. ca­pi­tulieren] – 1. saomari moq­
2. gemis ufrosi meTauri. me­debis Sewyveta da Tavis
 Soreul naosnobis k., aRiareba damarcxebulad.
wyal­qveSa navis k., k.-is Ta­  usityvo k., armiis k., cixis
naSemwe, k.-is boga. k.
3. (sport.) gundis meTauri 2. gadat. (wign.) ukan daxeva
(qarT. sinon. gundisTavi). siZneleTa winaSe; TavianTi
 fexburTelTa gundis k. poziciebis daTmoba.
¥ kapitnisa.  kapitiulacia Scd.
 kapitanisa Scd. kapiUSon-i [fr. capuchon < cap­
kapQtel-i [laT. capitellum pa­ pa qudi] – Tavsaburavi, ro­
tara Tavi] – (arqit.) ko­ melSic zevidan Casacmels
lonis zeda nawili, Tavi. (paltos, sawvimars, mo­ sas­
 -246-
kap

xams, qur­ Tuks...) aqvs mi­ke­

re­ kapUcin-i [it. cappuccino <
bu­li an mibmuli sa­ye­lo­ ze cap­pu­ccio kapiuSoni] – 1.
ukana mxridan. fran­ ciskanelTa ordenis
¥ kapiuSoniani. erT-erTi ganStoebis wev­
 k. labada. ri, romlisTvis da­ ma­
xa­
si­a­
 kapiSoni, kapiSoniani Scd. Tebelia wveris tareba da
kApot-i [fr. capote] – asaxdeli kapiuSoniani kaba.
saxuravi, sxvadasxva meqa­ 2. amerikuli maimuni er­
niz­mi­sa. T­gvari, romelsac Tav­ze
 avtomobilis k., TviTmfri­ grZe­ li Tma aqvs ka­pu­ So­ni­
na­vis k. viT.
kApral-i [fr. capral] – zogi karAbin-i [fr. carabine] – mok­
qvey­nis armiaSi: umcrosi leluliani msubuqi SaS­
me­
Tauri. xana erTgvari.
kApriz-i [fr. caprice] – axi­  karabina, yarabini, yarabi­
re­buli survili, ucnauri na Scd.
aCemeba, Wirveuloba. karabQner-i [fr. carabinier it.
kApris-i [fr. caprice] – (mus.) carabiniere] – italiaSi: Jan­
igi­vea rac kapriCo. darmi.
kApriCo [it. capriccio] – vir­ karAvela [it. caravella, caravelle
tuozuli musikaluri piesa esp. carabela < berZ karabos ge­
Ta­visufali formisa. mi] – Sua saukuneebSi: 3-4-
 Caikovskis `italiuri k.” anZiani ialqniani gemi, ro­
rimski-korsakovis `es­ pa­
nu­ melic gavrcelebuli iyo
ri k.”. xmelTaSua zRvis qvey­ neb­
 kapriCio dasaSvebia. Si.
kApron-i – xelovnuri boWko;  kristefore kolumbis k.
aseTi boWkos qsovili. ¥ karavelisa.
 k.-is Zafi.  karavelasi Scd.
kApsula [< laT. capsula patara karAmbol-i [fr. carambole] _
yuTi] – 1. specialuri garsi biliardis wiTeli burTi.
Txevadi an fxvnilisebri karAmel-i [fr. caramel] – ma­
wam­lebisaTvis. gari kanfeti erTgvari, Cve­
2. germetuli kabina kos­mo­ ulebriv guliani.
nav­tebis dasaSvebad.
 -247-
kaf

karAntin-i [< fr. quarantaine kAtren-i [fr. quatrain] – oTx­

ormoci (dRe)] – 1. gadamdebi ta­epiani leqsi, oTxi pwka­
sne­uleba daavadebulTa da re­disgan Semdgari leqsis
maTTan axlos myof pir­Ta strofi.
droebiTi izolacia epi­ de­  nostradamusis k.-ebi.
miuri daavadebis gav­r­ce­ kaUCuk-i [ing. cautchiuc < perus
le­ bis Tavidan asa­ci­ leb­ dielTa enidan, esp. caucho]
in­
lad. – elastiuri, drekadi niv­
katEnaCo [it. catenaccio ur­ Ti­ereba, romelsac iReben
duli] – (sp.) gaZlierebul zogierTi tropikuli mce­
dacviTi TamaSi italiur naris rZiseburi wvenisgan an
fexburTSi. amzadeben xelovnurad; iye­
kAter-i [ing. cautter] – patara neben rezinis warmoebaSi.
gemi erTgvari (qarT. sinon. kAfe [fr. cafe] – patara res­to­
katarRa < berZ.) rani, sadac sauzmoben, sva­
 sabuqsiro k., sazRvao k., men Cais, yavas da sxv.
satorpedo k., saxanZro k.  axalgazrduli k.
katexQzis-i [< berZ. katç­ ¥ kafesi.
chçsis darigeba, Semecneba] kAfel-i [rus. кафель < germ.
– qristianuli RvTismety­ kachel] – gamomwvari Tixis
ve­
lebis mokle gadmocema fi­la, romlis kargi pi­ri
kiTxva-pasuxis saxiT. moWiqulia; iyeneben ked­
kAtorRa [berZ. katergon ga­le­ le­ bis mosapirkeTeblad.
ra] – patimroba, rasac Tan (qarT. sinon. Sorenkeci).
axlavs gadasaxleba da mZi­ kafetEria [ing. cafeteria] – kafe
me iZulebiTi muSaoba gan­ erTgvari, sadac Cveulebri­
sakuTrebiT mkacr pi­ro­bebSi; vi TviTmomsaxurebaa.
aseTi patimrebis ad­gili. kafeSAntan-i [fr. cafe chan­ta­
 k.-Si gagzavna, k.-idan gaq­ net `momRerali kafe”] – res­
ceva. torani estradiT,sadac msa­
katOrRuli – Zalian mZime, xiobebi asruleben msubuqi
autaneli (Sroma, cxovreba; xa­siaTis simRerebsa da
cxovrebis muSaobis piro­ cek­vebs.
bebi).  k.-is momRerali.
 -248-
kaf

¥ kafeSantanuri. kegElban-i [germ. Kegelbahn]

 k. simRerebi. – keglis saTamaSod mo­wyo­
kAfsul-i [laT. capsula fr. bili spiraluri sadgomi
capsule patara kolofi] – an ficarnagi.
Je­latinis an saxameblis kEgl-i [germ. Kegel] – 1. sa­Ta­
bu­ de romelSic erT je­ro­ ma­So erTgvari – boTlis
baze dasalevi wamalia mo­ moy­vanilobis xis figurebi,
Tavsebuli. rom­lebsac awyoben mwkri­
 sasaqmebeli k. vad da garkveuli man­Zi­
 kafsula, kapsula, kapsuli lidan xisave burTiT cdi­
Scd. loben maT waqcevas.
kAqtus-i [laT. cactus < berZ.  k.-ebis gawyoba, k.-is waq­
kaktos] – tropikuli mcenare, ceva.
romelsac aqvs sqeli xor­ 2. TviT es TamaSi.
covani Reroebi da maT­ze kEdar-i [berZ. Kedros] – wiw­vo­
eklebi (foTlebis nac­ vani xe fiWvisebrTa oja­
vlad). xis.
 kaktusi Scd.  libanis k.
kaSAlot-i [fr. Cacholot < port. ¥ kedrisa.
ca­chalotte didTaviani Tevzi]  kedarisa, kedri Scd.
– zRvis ZuZumwovari kbi­ kEdebi – rbil rezinisZiriani
le­ biani cxoveli veSapebis sportuli fexsacmeli er­
qve­razmisa (razmisa). T­gvari.
kASne [fr. Cache-nez < cacher  mx. kedi.
damalva da nez cxviri] –  ketebi Scd.
yelze Semosaxvevi qsovili keQsar-i [berZ. Kaisar < laT.
(qarT. sinon. yelsaxvevi). Caesar (iulius keisris sa­
 Tbili k. xelidan)] – Zveli romis
¥ kaSnesi. im­peratoris tituli.
 kaSnisa, kaSni Scd. ¥ sakeisro, keisrisa.
kAStan-i [laT. Castanea wabli]  keisarisa Scd.
– xe wifelis ojaxisa, ag­ sakeisro gakveTa – (medic.)
reT­ve am xis nayofi. muclisa da saSvilosnos
¥ wablisa. gak­veTa bavSvis amosayvanad,
 w. feri, wablisferi. rodesac SeuZlebelia mSo­
 -249-
kes

biaroba [legendis mixedviT seba, romelsac aqvs cxe­nis

romis imperatori iulius tani da adamianis gul­ m­ker­
ke­
isari daibada aseTi ope­ di da Tavi.
ra­ciis Sedegad]. 2. (astr.) cis samxreT na­ xe­
kElia [laT. Cella oTaxi] – varsferos Tana­ var­
s­k­
v­la­
ber­monazvnis sacxovrebeli vedi.
oTaxi monasterSi. kEpi [fr. kepi] – 1. mamakacis
kElneri [ger. Kallner] – ger­ma­ saCixiani, winafriani rbili
niasa da zog sxva qve­yanaSi: qudi.
oficianti res­ toranSi,lud­ 2. formis qudi erTgvari
xanaSi da sxv. (safrangeTis armiaSi).
kEltebi – indoevropuli to­  kepka (mniS. 1-saTvis) Scd.
mebi, romlebic saxlobdnen kerAmika [berZ. keramikos Ti­
Cvens eramde pirveli aTas­ xisa] – 1. gamomwvari Tixis
wleulis dasawyisSi Ta­ nakeTobaTa warmoeba; meTu­
na­medrove safrangeTis, ne­obis xelovneba.
Sve­icariis, belgiis (mog­ 2. (kreb.) gamomwvari Tixis
vi­
anebiT, agreTve, Crd. na­keTobani
es­paneTis, britaneTis,  antikuri k., Tanamedrove
kun­Zulebis...) das xv. te­ri­ qar­Tuli k.
to­ riebze. ¥ keramikuli.
kEmping-i [ing. Camping] – av­  k. qarxana, k. vaza, k. fi­
toturistebisaTvis mo­ wyo­ le­ bi.
bili banaki, sadgomi, sas­ kEson-i [fr. caisson] – wyal­
tumro. Se­uRwevi didi kamera, ro­
kEnguru [ing. kangaroo < avs­t­ melsac iyeneben wyalqveSa
ral.] – avstraliuri Can­ samuSaoebisTvis (mag. xidis
Tosani ZuZumwovari, ro­ burjebis amosayvanad).
melsac wina fexebi uka­ na­
ze ¥ kesonuri.
mokle aqvs; dadis nax­ to­  k. samuSaoebi.
mebiT (kenguru avstraliel kesonuri daavadeba – (me­
aborigenTa enaze niSnavs dic.) daavadeba, romelic
`me Tqven ver gagigeT~, `me gamowveulia atmosferuli
Tqve­ni ar mesmis~).
wnevis mkveTri cvlilebiT
kEntavr-i [berZ. kentauros] – 1. (emarTebaT wyalqveS mo­ mu­
berZnul miTologiaSi: ar­
 -250-
ket

Saveebs, kosmonavtebs). kvadratuli frCxilebi –

kEtCup-i [ing. ketchup] – to­ ku­Txovani frCxilebi [ ].
matis sawebeli.  kvadratiuli Scd.
kEfal-i [berZ. kephale Tavi] – kvadrAtura [laT. quadratura]
Tevzebis ojaxi, romlebic – (maTem.) farTobis sidide
binadroben tropikul da kvadratuli erTeulebiT
Tbil zRvebSi. ga­mosaxuli.
kEqs-i [ing. cakes (mr.] – erbo­  oTaxis k.
ze­lili tkbili namcxvari wris kvadratura – 1. wris
erT­gvari, Cveulebriv qiS­ ga­daqceva toldid kvad­ra­
miSCarTuli. tad (gadauwyveteli amo­
 keksi Scd. cana).
kvAdrat-i [laT. quadra­tes oTx­ 2. gadat. ityvian saerTod
kuTxedi] – 1. tol­gver­diani ga­dawyvetil rameze.
sworkuTxe­di. kvAdriga [laT. quadriga] – an­
2. (maTem.) namravli, romelic tikur qveynebSi: orTvala
miiReba ricxvis Tavis Tav­ etli, romelSic erT mwkri­
ze gamravlebiT. vad abamdnen oTx cxens da
 xuTis k. ocdaxuTia. romelsac meetle dgomela
3. (maTem.) xarisxis maCvenebeli, marTavda.
romelic ors udris. ¥ kvadragisa.
 sami ayvanili k.-Si.  kvadrigasi Scd.
¥ kvadratuli (mniS. 1-Tvis). kvadriEnale [< fr. quadrinnale
 k. magida, k. figura. (mdedr.) oTxwliani] – sa­
kvadratuli gantoleba – er­TaSoriso gamofena an
al­ gebraSi: gantoleba, ro­ festivali, romelic oTx
me­
lic Seicavs ucnobs me­ o­ weliwadSi erTxel ewyoba
re xarisxSi. (Sdr. bienale, trienale).
kvadratuli sazomi – far­ kvadrQlia [esp. cuadrilla] –
To­bis sazomi erTeuli. koridis (xarebis brZola)
kvadratuli fesvi (mo­ce­mu­ monawileTa parade.
li ricxvisa) ricxvi, rom­ kvazErebi [ing. quazer mx., Se­
lis Ta­vis Tavze gam­rav­ mokl. quasistellar radiosource
kva­zivarskvlavuri ra­
di­
le­ bisas miviRebT mocemul
owyaro] – metismetad So­
ri­cxvs.
reuli kosmosuri obieqtebi,
 -251-
kva

romlebic warmoadgenen ¥ kvanturi.

mZlavr radio- da optikuri  k. Teoria, k. meqanika.
ga­
mosxivebis wyaroebs; aR­  qvanti, qvanturi Scd.
moCenilia 1960-1967 wleb­ kvantitatQuri [< laT. quan­
Si. ti­tas (quantitatis) ra­
o­denoba] –
kvAker-i [ing. quaker] – wevri (wign.) raodenobiTi (ix. ag­
in­
glissa da aSS-Si gav­r­ reT­ ve kvalitatiuri).
celebuli erT-erTi qris­  k. meTodi.
tianuli seqtisa.  kvantitaturi, qvantita­ti­
kvalitatQuri [< laT. uri Scd.
qua­litas (qualitatis) Tviseba] – kvArtal-i [germ. quartal <
(wign.) Tvisebrivi (ix. ag­ laT. quartus meoTxe] – 1. we­
reTve kvantitatiuri). li­ wadis meoTxedi (sami
 k. meTodi. Tve).
 kvalitaturi Scd.  pirveli k. (ianvari, Te­ ber­
kvalifikAcia [laT. qualitas vali, marti).
Tve,sobrioba da facic vakeTeb] 2. qalaqis nawili, romelic
– 1. sagnis an movlenis moqceulia oTx gadamkveT
gansazRvra misi Tvisebebis, quCas Soris.
Taviseburebebis mixedviT; 3. qalaqis didi masivis uba­
Sefaseba daxasiaTeba (am ni.
mniS­vnelobiT ixmareba ag­  q. Tbilisis nucubiZis
reTve kvalificireba).
pla­ tos k.
2. risame saqmianobisaTvis,
¥ kvartaluri (mniS. 1-isaT­
pro­fesiisaTvis visime mom­
vis).
zadebis xarisxi.
 k. angariSi.
¥ kvalificiuri, sa­kva­li­ fi­
 kvartalisa.
kacio.
 kvartlisa Scd.
 k. kadrebi, k. muSaki
kvartEron-i [esp. cuartenor <
 s. komisia.
cuarto meoTxe nawili] – ada­
 kvalifikaciuri Scd.
miani, romelic daibada
kvAnt-i [laT. quantum ramdeni] TeT­rkanianisa da metisis
– raime energies umciresi qorwinebis Sedegad.
raodenoba.
kvArtet-i [it. quartetto < quartos
sinaTlis kvanti – igivea, meoTxe] – 1. musikaluri
rac fotoni.
 -252-
kva

ansambli, romelSic oTxi 20 ss.) – gvaris mixedviT].

Semsrulebelia. ¥ kiurim, kiuris.
 saqarTvelos saxelmwi­ fo  kiurs Scd.
k. kQqs-i [ing. kicks (mr.)] – bi­li­
2. musikaluri nawarmoebi ar­dSi: mocaruli dartyma.
ase­Ti ansamblisaTvis. klavEsin-i [fr. clavecin] –
 beThovenis simebiani k. Zveleburi simebian-kla­ vi­
¥ sakvarteto. Sebiani musikaluri sakravi;
 s. piesa. fortepianos winamorbedi.
kvArc-i [germ. quarz] – ufe­ro klaviAtura [germ. klaviatur
minerali, yvelaze gav­ r­ < laT. clavis gasaRebi] –
celebuli dedamiwis qerqSi; klaviSebis sistema.
soliciumis orJangi.  fortepianos k., sabeWdi
kvarcis lampa – eleqtruli manqanis k.
lampa, romelsac aqvs kvar­ ¥ klaviaturisa.
cis milaki; gamoscems ult­  klaviaturasi Scd.
ra­iisfer sxivebs; iyeneben klAvir-i [germ. klavir] – 1. sa­
medicinaSi das xv. orkestro piesis, ope­ ri­ sa
 qvarci Scd. da misT. gadaReba for­te­
kvEreqs-i – mokle locvebis pianosTvis.
wyeba marTlmadideblur 2. klaviSebian sakravTa sa­
RvTis­msaxurebis dros. er­To saxelwodeba.
kiUvet-i [fr. cuvette menji, klAviS-i [polon. klawisz < laT.
kudi] – gzis orive mxares clavis gasaRebi] – firfita,
gayvanili ru. ro­melze TiTis daWeriTac
kQure [fr. cure] – safrangeTisa amoZravdeba meqanizmis ber­
da zog sxva qveyanaSi: ka­ ketebi (fortepianosi, sa­
To­likuri eklesiis sam­ beW­di manqanisa da sxv.)
reklo mRvdeli.  roialis TeTri da Savi
 kiuresi. k.-ebi, akordeonis k.-ebi.
 kiurisa Scd. ¥ klaviSebiani.
kQuri – radioaqtiurobis  k. sakravebi, k. gadamrT­
sa­zomi erTeuli [frangi ve­li.
qimikosebis col-qmar pier klAn-i [kelt. clan] – Sotlan­
da mari kiurebis (curie, me-19- di­elebSi, irlandielebsa
 -253-
kla

da sxv. keltur tomebSi; pi, gansxvavebuli mo­wyo­

gva­rovnuli Temi; gvari. bilobisa da fasis mi­ xed­
klArnet-i [fr. clarinette] – xis viT.
Casaberi sakravi; war­mo­ad­  me-2 k.-is kaiuta, pirveli
gens boloSi odnav ga­far­ k.-is vagoni.
Toebul mils, romelsac 7. risame xarisxi, done.
aqvs sarqvelTa sistema.  TamaSis k. (mag. fex­ bur­
 `k.-s ukravs”, `k. daukra”. TSi).
 `k.-ze damkvreli” Scd. 8. momzadebis done, klasi­fi­
kacia.
klAs-i [laT. classis Tanrigi] –  pirveli k.-is Soferi
1. saerTo interesebis mqo­ ne (mZRo­li), maRali k.-is
didi sazogadoebrivi jgu­ fexburTeli.
fi, romelsac aerTianebs 9. maTematikaSi: ricxvis sa­mi
sawarmoo saSualebebTan. mezobeli Tanrigis erTob­
erTnari damokidebuleba. lioba.
 muSaTa k.  pirvel k.-ss Seadgenen
2. moswavleTa jgufi, ro­ er­Teulebi, aTeulebi da
mel­ sac wlis ganmavlobaSi aseulebi.
saerTo saswavlo programa ¥ klasobrivi (mniS. 1-Tvis),
aqvs. saklaso (mniS. 2, 3-isaTvis).
 meaTe k.-is moswavle.  k. winaaRmdegobani.
3. samedicino oTaxi sko­ la­  s. oTaxi, s. davaleba.
Si. klAser-i [fr. classeur sa­qa­
 maswavlebeli k.-Si Sevi­
Ralde] – sakoleqcio mar­
da.
kebis Casawyobi albomi.
4. moswavleTa jgufi (kon­
 kliaseri Scd.
ser­vatoriaSi, samxatvro
sas­wavlebelSi) klAsika – literaturisa da
 fortepianos k., ferweris xelovnebis klasikuri sa­
k. nimuSo nawarmoebTa er­ Tob­
5. mce­ nareTa da cxovelTa lioba.
kla­ sifikaciis msxvili er­  me-20 s.-is qarTuli k.
Teuli. klasQkos-i [< laT. classicus
 ZuZunwovarTa k. pir­veli klasis] – xe­
6. gemis kaiutis (agreTve lovnebis, literaturis,
ma­tareblis vagonis) ti­ mec­nierebis didi moRvawe.
 -254-
kla

 qarTuli literaturis k.- da berZ. phobos SiSi] –

ebi. daxurul SenobaSi marto
klasQkur-i – 1. klasikosis, yofnis akviatebuli SiSi.
kla­ sikosebis mier Seqmnili; klAqson-i [ing. klaxon] – av­to­
srul­yofili, sanimuSo. mobilis, motociklis da
 k. nawarmoebi, k. li­te­ra­ misT. meqanikuri sasignalo
tu­ra. say­ viri.
2. vinmesaTvis an ramesaTvis klEma [germ. klemme gi­ra­gi,mom­
damaxasiaTebeli,ti pobrivi; Weri] – spe­ ci­
a­
luri momWeri
SesaniSnavi, saukeTeso. sa­de­nis misaerTeblad an
 k. magaliTi. mi­sa­ magreblad xel­ sa­
wyo­
3. Zvel berZenTa da ro­ma­ eb­Tan, apa­ raturasTan da
elTa damaxasiaTebeli, an­
eleq­tro man­ qanebTan.
tikuri; Zveli berZnuli
da laTinuri enebisa da kleptomAnia [berZ. klepto vi­
an­tikur literaturasTan parav da mania miswrafeba,
da­kavSirebuli. si­giJe] – gadaulaxavi avad­
 k. filologia, k. ganaT­ myofuri midrekileba qur­
leba. dobisadmi, rac gamowveu­
klasifikAcia da klasi­ lia zogierTi fsiqikuri
da­avadebiT.
fi­cQreba [laT. classis
Tan­rigi da facic vakeTeb] – klerQkal-i [< laT. clericus]
sagnebis (movlenebis, cne­ _ klerikalizmis mimdevari
bebis) ganmasxvavebel ni­ sasuliero piri.
San-TvisebaTa mixedviT klerikAlizm-i [< laT.
kla­sebad, jgufebad, Tan­ri­ cle­ricalis saeklesio] – po­
gebad dayofa. li­ tikuri mimarTuleba,
klasQcizm-i [germ. klassizismus] ro­melic cdilobs ga­ aZ­
li­
– me-18 s.-Si da me-19 s.-is eros eklesiis roli. sa­
dasawyisSi: mimarTuleba zo­gadoebis politikur da
xe­lovnebaSi, romlisTvisac kul­turul cxovrebaSi.
damaxasiaTebelia antikuri ¥ klerikaluri.
nimuSebisadmi mibaZva.  k. partia.
klaustrofObia [laT. klErk-i [fr. clerc ing. clerk ga­
claus­trum daxuruli saTavsi damweri, mwerali < clericus
 -255-
kli

sasuliero piri] – 1. saf­ klima (klimatos) klimati, ha­ va

rangeTSi, belgiasa da ho­ da logos moZRvreba] – mec­
landiaSi: saqmis mwar­mo­ niereba, romelic kli­ mats,
e­beli, staJiori, romelic havas Seiswavlis.
em­zadeba notariusad. klQmaqs-i [berZ. klimax] – (me­
2. inglissa da aSS-Si mo­ dic.) ix. klimaqtoriumi.
samsaxure savaWro-sam­ rew­ klimaqterQum-i [< berZ. kli­
velo sawarmoSi,notariusis mak­ter kibis safexuri] – gar­
an advokatis kantoraSi da damavali periodi qalis
sxv. si­cocxleSi mowifulobis
klQent-i [laT. cliens (cli­en­ asa­kidan xandazmulobisaken,
tis)] 1. piri, romelsac em­
sa­ ro­desac qreba sasqeso
xurebian; myidveli,SemkveTi, jir­ kvlebis moqmedeba (Cve­
sadme mimsvleli (moZv. si­ ulebriv 45-54 wlis asakSi).
non. muStari]. klimaqsi.
 maRaziis k.-ebi, sapa­ rik­ klQnika [berZ. klinike (techne)
maxeros k.-ebi, mudmivi k. mkurnalobis xelovneba] –
2. piri, romlis saqmesac ad­ samkurnalo dawesebuleba,
vokati an notariusi awar­ sadac mkurnalobasTan er­
moebs. Tad warmoebs samecniero
kliEntura – klientTa er­ da saswavlo muSaoba.
Tob­ lioba; klientebi. ¥ klinikuri.
 bankis k.  k. mkurnaloba, k. ga­ mok­
¥ klienturisa. vleva.
 klienturasi Scd.
klinQcist-i – eqimi, rome­
klQmat-i [berZ. klima (klimatos)] lic klinikaSi muSaobs
– ama Tu im adgilas me­te­ da mkurnalobasTan erTad
oroligiur pirobaTa er­ awar­ moebs mecnierul kvle­
Toblioba, amindis reJimi; vas.
havai.
klQnC-i [ing. clinch] – (sp.) kriv­
 zomieri k., Tbili k., mTis
Si: wesis darRveva erTgvari
k.
mowinaaRmdegis xelebis
¥ klimaturi.
 k. pirobebi, k. kurorti. da­Wera an mis sxeulze Se­
moW­ doba.
klimatololOgia [berZ.
 -256-
kli

klQp-i [ing. clip sarWi] – sa­ de.

rek­lamo an musikaluri 4. zogierTi saxeobis cxo­
xa­
siaTis xanmokle vi­de­ ve­lebSi: ukana nawlavis
ofilmi, romelSic Ser­ ga­farToebuli gasavali,
wymulia xiluli da bge­ ro­melic saerToa kuW-naw­
riTi efeqtebi. la­ vis da Sardsasqeso or­
ga­noebisaTvis.
klQring-i [ing. clearing < cle­
ar angariSis warmoeba] –
klOni [berZ. klon ganStoeba]
– 1. mcenaris an cxovelis
(finans.) unaRdo an­ga­riS­
genetikurad identuri da
sworebis erT-erTi for­ma;
erTgvarovani STamomavloba,
gacvla: yvelaferi-yve­la­
us­qeso gamravlebiT mi­Re­
fer­ze.
bu­li.
klQros-i [berZ. kleros] – 2. organizmi, romelic mi­
eklesiaSi: amaRlebuli
Re­bulia klonirebis, anu
adgili mgalobelTaTvis
uj­redis birTvis ga­da­
(kankelis win).
ner­gvis gziT, romelic ab­
klQfs-i [ing. clips (mr)] – 1. soluturad identuria
sayure, romelic damWeriT uj­redis birTvis donori
magrdeba yuris bibiloze. or­ganizmisa.
2. damWeri Sarvlis aWimis
klonQreba [berZ. klon amo­na­
boloze.
yari] – (biol.) usqeso an
 kli psi Scd.
ve­getatiuri gamravleba,
kliSE [fr. cliche] – liTonze, rom­ lis drosac STa­mo­mav­
qvaze an xeze amokveTili
lo­ bas aqvs igive ge­ ne­ti­ku­
naxati, naxazi da misT;
ri kodi, rac mis wi­ na­
pars.
iyeneben dasabeWdad.
 TuTiis k.
klOun-i [ing. clown] _ cirkis
xumara.
¥ kliSesi.
 kliSisa Scd. kloUnada – sacirko war­mod­
gena, romelSic klounebi
klOaka [laT. cloaca] – 1.
mo­nawileoben.
Zvel romSi: sibinZuris mi­
¥ klounadisa.
wisqveSa arxi qalaqebSi.
 klounadasi Scd.
2. sibinZuris, nagvis da­say­
reli adgili. klUb-i [ing. club] – sa­zo­ga­
3. (gadat.) gaxrwnilebis bu­ doebrivi or­ ga­ni­
za­
cia kul­
 -257-
kod

tu­ r ul-sa­g an­

m a­n aT­l eblo, kOala [ing. koala < av­s­t­ral.]
po­litikuri, spor­tuli an – patara CanTo­ sa­
ni Zu­ Zu­
sxva xasiaTisa; aseTi or­ga­ mwo­ vari; gav­r­ce­le­ bu­lia
ni­zaciis Senoba, sadgomi. aR­mosavleT avs­
t­ra­li­ is
 axalgazrduli k., spor­ tye­ebSi; binadrobs xeze;
tu­li k. ik­vebeba foTlebiT (sinon.
¥ saklubo. CanTosani daTvi).
 s. muSaoba. ¥ koalisa.
klUmb-i [ing. clump jgufi  koalasi Scd.
(xe­ebisa)] – raime figuris koalQcia [< laT. coali­tio
sa­xis mqone kvali, sadac ga­erTianebuli] – sa­ xel­ m­
yva­vilebia darguli; yva­ wifoebis an partiebis ga­
vil­ nari. erTianeba, kavSiri saerTo
 klumba Scd. miznebis misaRwevad.
knExt-i [holand. knecht] –  antihitleruli k.
(zRv.) boZkinti gembanze ¥ koaliciuri.
an navsadgomze bagiris Ca­  k. mTavroba.
mosacmelad. kObra [port. cobra] – didi gve­
knOp-i [holand. knoop] – 1. pata­ li; metad Sxamiani; ki­serze
ra farToTaviani lursmani aqvs laqebi; gavrcelebulia
magar raimeze qaRaldis da cxel qveynebSi (qarT. sinon.
misT. dasamagreblad (qarT. saTvaliani gveli).
sinon. Wikarti). ¥ kobrisa
2. moZravi Rilaki denis  kobrasi Scd.
Ca­sarTavad da raime me­ kobra ar aurioT kobr-Si
qanizmis asamoqmedeblad. (Tevzia erTgvari), romel­
 eleqtrozaris k., k.-ze Ti­ sac sulxan-saba orbelia­
Ti daaWira. nis leqsikonis mixedviT
3. liTonis an plastmasis sa­ hqvia – goWa.
kinZi erTgvari; Sedgeba ori  saTvalebiani gveli Scd.
nawilisagan, romelTagan kOd-i [fr. code] – pirobiTi niS­
erTi jdeba meoreSi. ne­bis (simboloebis) sis­­ te­
ma,
 xelTaTmanis Sesakravi k., romelsac iyeneben in­ for­
qurTukis Sesakravi k. maciebis gadasacemad, da­ sa­
 knopka Scd. muSaveblad da Se­ sa­na­
xad.
 -258-
kod

 asoiTi k., cifruli k., enidan] – tropikuli buCqi,

mor­ ses k. romlis foTlebidanac
¥ koduri. iRe­ben kokains.
 samxedro operaciis k. sa­ kOka-kOla [ing. coca-cola] –
xelwodeba. ualkoholo sasmeli erT­
kOdeqs-i [laT. codex wigni] – g­vari; gavrcelebulia aSS-
kanonTa krebuli. sa da sxva qveynebSi.
 saqarTvelos samoqalaqo ¥ koka-kolisa.
k., sisxlis samarTlis k.  koka-kolasi Scd.
koeficQent-i [laT. coefficiens kolaboraciOnizm-i [< fr.
(coefficientis) xelis Sewyoba] colaboration TanamSromloba;
– 1. (maT.) ricxviTi an aso­ erToblivi moqmedeba] –
iTi mamravli algebrul meore msoflio omis pe­ri­
ga­mosaxulebaSi. odSi dasavleT evropis qvey­
2. (fiz.) sidide, romelic nebSi: samSoblos mtrebTan
gansazRvravs fizikuri TanamSromloba faSisturi
sxe­ulis raime Tvisebas. okupaciis dros.
 xaxunis k., gafarToebis k. kolaboraciOnist-i – me­o­
margi qmedebis koefi­ re msoflio omis periodSi
ci­enti (m.q.k.) – sidide, dasavleT evropaSi: piri,
ro­melic gviCvenebs Tu ro­melic TanamSromlobda
ener­giis ra nawili iqceva fa­Sist dampyroblebTan
man­
qanaSi sasargeblo mu­ maT mier okupirebul qvey­
Saobad. nebSi.
kOvboi [ing. cowboy] – cxe­no­ kOlaJ-i [fr. collage dawebeba]
sani mwyemsi aSS-is da­sav­ – 1. saxviT xelovnebaSi:
leTSi. teq­nikuri xerxi – raime sa­
¥ kovbouri. fuZvelze, fonze dawebeba
 k. filmi. ise­Ti masalebisa, romlebic
 kavboi Scd. misgan gansxvavdeba feriTa
kOki1 [holand. kok] – gemis da faqturiT.
mzareuli 2. mxatvruli nawarmoebi, ro­
kOk-i2 [berZ. kokkos marcvali] melic mTlianad am xerxiT
– burTisebri baqteria. aris Sesrulebuli.
kOka [esp. coca < perus indielTa 3. gadat. (wign.) lite­ra­tu­
 -259-
kol

ruli montaJi for­mi­Ta da  k. xelmZRvaneloba, k. ga­

SinaarsiT sxva­ da­sxvagvari da­wyvetileba.
masalisa, ro­ melic ga­ er­  kolegialuri.
Tianebulia av­ toris Ca­na­ kolEnkor-i [rus. коленкор <
fiq­riT. fr. calancar SeRebili bam­
kOlafs-i [laT. collapsus vinc bis qsovili] – 1. bambis
goneba dakarga] – (medic.) qso­vili erTgvari; weboTi
sis­xlis wnevisa da gulis gaJ­RenTili; iyeneben wig­
moq­medebis daqveiTeba er­ nis yuaze an ydaze ga­da­sak­
Tad, rasac xSirad sdevs ravad.
go­nebis dakargva. 2. (gadat.) sul sxva saqme.
kOlba [germ. kolben] – ma­Ral­  sxva k.
yeliani minis Wur­We­li; ¥ kolenkoruli.
iye­
neben qimiur la­bo­ra­to­  kalenkori Scd.
riebSi. kOler-i [laT. color feri] –
kOlega [laT. collega] – am­xa­ saRebavis feri, misi toni
nagi samsaxuris, pro­fe­siis da sisqe, aseve saerTod fe­
Tanamdebobis mixedviT, ag­ ri, Seferiloba.
reT­ve swavlaSi (umaRles kolEqtiv-i [laT. collectivus
sas­wavlebelSi). kre­biTi] – adamianTa jgufi,
¥ kolegisa. ro­mlebic gaerTianebulni
 kolegasi Scd. arian saerTo saqmianobiT,
kolEgia [laT. collegium] – 1. saerTo miznebiT inte­re­
Tanamdebobis pirTa jgu­ sebi.
fi, romlebic qmnian ad­mi­  skolis k.
nistraciul, saTaTbiro an ¥ koleqtiuri.
ganmkargulebel organos. kolEqtor-i [laT. collector
 saredaqcio k., saministros Sem­krebi] – 1. dawesebuleba,
k. sa­dac Tavs uyrian risme
2. zogi profesiis pirTa ga­ Sem­dgomi ganawilebis miz­
erTianeba. niT.
 advokatTa k.  sabiblioTeko k.
¥ kolegiuri – (wign.) ara­ 2. didi milsadeni, romliTac
er­Tpirovnuli, sxvebTan miedineba sxva, ufro patara,
SeTanxmebuli; amxanaguri. milsadenebidan Semosuli
 -260-
kol

airebi an siTxeebi. ¥ koliesi.

 sakanalizacio k., wylis k.  koliisa Scd.
kolEqcia [laT. collectio kre­ kolQzia [laT. collisio] – 1.
buli] – erTgvari sagnebis (wign.) sapirispiro Sexe­
kre­buli. du­lebaTa, miswrafebaTa, in­
 mineralebis k., safosto teresTa Sejaxeba.
markebis k., suraTebis k.  cxovrebiseuli k.-ebi.
¥ sakoleqcio. 2. (lit.) cxovrebiseuli kon­
 s. markebi. fliqtisa da brZolis asaxva
koleqciOner-i [fr. collection­ mxatvrul literaturaSi.
neur] – koleqciis Semkrebi. kOlika [berZ. kolike nawlavis
kOleji – [ing. college] – 1. in­ daavadeba] – muclis Rrus
glisSi, aSS-sa da zog sxva mwvave spazmuri tkivili.
qveyanaSi: umaRlesi an sa­  Tirkmelebis k.
Sualo saswavlebeli. kOlit-i [germ. kolitis < berZ.
2. saqarTveloSi: sas­wav­le­ ko­lon msxvili nawlavi] –
beli, romelic saSualo daavadeba, romelic gamow­
ga­
naTlebasTan erTad pro­ ve­ulia msxvili nawlavis
fesiasac iZleva. an­TebiT.
kOl-i [ing. collie] _ sasamsaxuro  qronikuli k.
jiSis ZaRli; gamoiyvanes kolOid-i [berZ. kolla < webo da
me-18 s-is dasawyisSi Sot­ eidas saxe] – (qim.) nivTiereba,
lan­diaSi (sxvanairad: Sot­ romelic ar kristaldeba
landiuri nagazi). da romlis xsnarsac ar
kOlibr-i [esp. colibri] – Za­li­ gadis mcenareul da cxo­ ve­
an patara Wreli Citi; bi­ lur apkSi (aseTebia cila,
nad­robs centralur da sa­xamebeli, webo da sxv.)
sam­xreT amerikaSi. ¥ koloiduri.
¥ kolibrim, kolibris.  k. xsnari, k. gogirdi.
 kolibrma, kolibrs Scd. kolokvQum-i [< laT. kolloquim
kOlie [fr. collier] – yelsabami, saubari, gasaubreba] – 1.
Cveulebriv Zvirfasi mo­ mas­wavleblis gasaubreba
sar­TaviT (yelsakidi, far­ stu­dentebTan maTi codnis
Ruli). gamosarkvevad.
 briliantis k.  k. fizikaSi.
 -261-
kol

2. samecniero TaTbiri, ro­  Sroma-gasworebis k.

mel­ zedac ismenen da ga­ 5. frinvelebis an mwerebis
nixilaven moxsenebebs gar­ didi jgufi sadme.
k­
veul Temebze.  pingvinebis k., WianWvelebis
 biologTa k., fizikosTa k.
k. ¥ koloniuri da kolonialu­
 koloqviumi Scd. ri (mniS. 1-isaTvis).
kOlona [fr. colone] – 1. ma­Ra­  k. qveynebi, k. Cagvra.
li sveti.  kalonia Scd.
 triumfuli k. koloniAlizm-i – imperia­
2. adamianebi an sagnebi, rom­ lis­ tu­ ri saxelmwifos mier
lebic ganlagebuli arian sxva qveynebis koloniuri
an moZraoben erTmaneTis Cag­vris politika.
miyolebiT. ¥ kolonialisturi.
 jaris k.-ebi, tankebis k.  k. politika.
 kalona Scd. kolonizAtor-i – piri,
kolOnia [fr. colonne < laT. ro­melic eqsploatacias
colonia dasaxleba] – 1. qveyana, uwevs koloniis (mniS. 1)
romelic dapyrobilia im­ mo­saxleobas.
perialisturi saxelmwifos ¥ kolonizatoruli.
mier da iZarcveba misgan.  k. politika.
 k.-ebis ganTavisufleba. kolonizAcia – 1. qveynis
2. (ist.) dapyrobil qve­ya­ dap­ yroba da misi gadaqceva
na­Si dampyroblebiT da­ koloniad (ix. kolonia
sax­lebuli adgili (qarT. mniS. 1).
sinon. axalSeni). 2. kolonistebiT dasaxleba
 Zveli berZnuli k.-ebi Savi
carieli adgilebisa.
zRvis sanapiroze.
3. erTi erovnebis adamianTa kolOnist-i – 1. koloniis
jgufi, romelic cxovrobs (mniS. 2) mcxovrebi (qarT.
ucxo qveyanaSi, ucxo qa­ sinon. moaxalSene).
laq­Si. 2. koloniis (mniS. 3) wevri.
 qarTvelebis k. moskovSi kolOncifr-i [germ. ko­lum­
me-17-18 ss.-Si. ne­ziffer] – (poligr.) wignis
4. raime mizniT Tavmoyrili gverdis aRmniSvneli cifri
adamianTa erTad cxovreba. (ricxvi).
 -262-
kol

kolorQmetr-i [laT. color kOlt-i [< sakuT. sax.] – erT­

feri da metreo vzomav] – gvari sistemis revol­ veri.
Seferadebuli xsnaris kolumbarQum-i [laT. colum­
feris an koncentraciis barium pirvelad samtrede] –
gamosarkvevi xelsawyo kremaciis Semdeg ferflis
(qarT. sinon. fersazomi). urnebis sacavi.
 kalorimetri sxva (ix). kOma [berZ. koma Rrma Zili] –
kolOrit-i [it. colorito < (medic.) ugono mdgomareoba,
laT. color feri] – 1. suraTSi rac Rrma Zils mogvagonebs;
ferTaSexameba, rac qmnis xSirad gamowveulia cent­
mTlianobas. ra­luri nervuli sistemis
 naTeli k. da­zianebiT.
2. gadat. (wign.) risame Ta­ kOmanda [fr. commande] – 1.
vi­
seburebaTa erToblioba, brZaneba, gankarguleba, da­
ieri.
valeba gansazRvruli for­
 epoqis k. istoriul ro­
miT.
manSi.
2. samxedro mosamsaxureTa,
kolorQtuli – 1. rac ga­ sportsmenTa oganizebuli
moirCeva sxvadasxvagvar jgu­ fi, romlebic gansaz­R­
fer­Ta kargi SexamebiT. vrul amocanebs asrule­
 k. peizaJi.
ben.
2. gadat. mkafiod gamoxatuli,
 fexburTis k.
Taviseburi naTeli.
¥ sakomando.
 k. moxuci, k. figura.
 s. punqti.
kOlos-i [berZ. kolossos didi  kamanda Scd.
qandakeba] – 1. uzarmazari komAndor-i [fr. commandeur]
qandakeba an sveti – 1. sacxenosno Sejibrebis,
2. raime udidesi, mniS­v­ne­ lo­
velo, moto, avtogadarbenis
vani.
da misT. xelmZRvaneli.
 mecnierebis k.-ebi.
 avtogadarbenis k.
kolosAlur-i [fr. colossal 2. zog qveyanaSi iaxt-klubis
berZ. kolossos ] – (wign.) Za­ Tavjdomaris wodebuleba;
lian didi, uzarmazari. am wodebulebis mqone pi­ri.
 k. sasaxle, warmodgenas k. 3. Sua saukuneebis sasuliero
warmateba hqonda. raindul ordenebSi: erT-
 -263-
kom

erTi umaRlesi wodebuleba;  eSmakuri k.

am wodebis mqone piri. 3. zog sportul TamaSSi:
4. ungruli nagazis jiSis saerTo CanafiqriT gaer­
ZaR­li, TeTri banjgvliani Ti­anebuli sxvadasxva ile­
kombAin-i [ing. combine] – manqana, Ti, romlis mizania upi­
romelic erTdroulad ra­tesobis mopoveba da
ram­denime manqanis samuSaos ga­marjveba.
asrulebs.  k. fexburTSi, saWadrako.
 puris asaRebi k., samTo k., ¥ kombinaciuri.
qvanaxSiris k., kartofilis  k. TamaSi (WadrakSi).
amosaRebi k. kombinEzon-i [fr. combinaison]
kombAiner-i – kombainis mZRo­ – mTliani Sarval-xalaTi.
li. (soflis meurneobaSi).  bavSvis k., Sofris k., kos­
kombQnat-i [laT. com­bi­na­tus monavtis k.
 kombinizoni Scd.
gaormagebuli, Sewy­ vi­
le­
buli] – 1. sxvadasxva dargis kombinirEbuli – ris kom­
samrewvelo sawarmoTa ga­ binaciac (mniS. 1) mox­
da.
er­Tianeba. kombinirEbuli sAkvebi
 samkervalo k., polig­ra­ – sak­ vebis narevi saqonli­
fi­ uli k. saT­ vis
2. wvril sawarmoTa gaerTi­ komEdia [laT. comoedia <
aneba. berZ. komoedia ] – dramatuli
 sayofacxovrebo sawarmo­ nawarmoebi, romelsac aqvs
Ta k. sasacilo siuJeti.
3. sxvadasxva safexuris sas­  klasikuri k., musikaluri
wav­lebelTa gaerTianeba k., molieris k.-ebi.
qar­xanasTan, sawarmosTan. ¥ komediuri da sakomedio.
 saswavlo k.  k. (s) Janri, k. (s) siuJeti,
kombinAcia [laT. combinatio] – k. opera.
1. risame urTierTganlageba, komedQant-i [it. commedianto] –
Sexameba. (moZv) igivea, rac komikosi.
 cifrebis k., ferebis k.
komediOgraf-i – dramaturgi,
2. rTuli Canafiqri, xrikebi
romelic komediebs wers.
raime miznis misaRwevad;
 qarTveli k. giorgi eris­
ma­qinacia.
Tavi.
 -264-
kom

komEndant-i [fr. commandant Scd.

< laT. commedare davaleba, komendAtura [germ. komman­
min­doba, mibareba] – 1. cixe­ dan­tur] – dawesebuleba, ro­
si­magris an ga­mag­ rebuli mel­ sac saTaveSi ko­men­
ra­ionis yvela jaris uf­ dan­tis (mniS. 2) udgas, am
rosi. da­wesebulebis sadgomi, Se­
 cixesimagris k. no­ba.
2. samxedro meTauri, ro­  komendantura Scd.
me­lic Tvalyurs adev­ komEntar-i [laT. commentarius],
nebs sagarnizono da sa­ya­ Cveulebriv mr.-Si.
raulo samsaxurs we­si­er ­ ad komentArebi – 1. raime teq­
Sesrulebas, sam­xed­ro mo­ stis axsna-ganmarteba.
sam­saxureebis mi­er dis­ci p­  ilia WavWavaZis Txzu­le­
li­ nis dacvas sa­zo­ ga­do­eb­ baTa k.-ebi.
riv adgilebSi. 2. axsniT-ganmartebiTi an
 qalaqis k., banakis k. kri­ tikuli SeniSvnebi, msje­
3. samxedro piri, romelic lo­ ba risame Tobaze.
rki­ nigzebze Tvalyurs  gazeTis k.-ebi.
adev­nebs jarebis samxedro
mo­samsaxureebisa da sam­
komEntari zedmEtia –
(wign.) ity­vian, rodesac da­
xed­ro tvirTis swored ga­
daadgilebas. matebiTi axsna-ganmartebis
 rkinigzis sadguris k., ga­reSec gasagebia yve­ la­ fe­
nav­sadguris k. ri.
4. sazogadoebrivi Senobis  komentariebi Scd.
gammarTveli. komentAtor-i [laT. com­
 saerTo sacxovreblis k. men­tator] – piri, romelic
komEndantis sAaTi – qu­ ri­same komentarebs iZleva,
Ca­Si gamosvlis akrZalva ko­mentaris (komentarebis)
sa­omar mdgomareobis gamo av­
tori.
sakomendanto – komendantis  teqstis k., sportuli k.
(mniS. 2) sasamsaxuro sad­ komErsant-i [fr. commersand]
go­ mi. – piri, romelic komercias
sakomendanto saaTi – igivea, misdevs.
rac komendantis saaTi. komErcia [laT. commercium] –
 komendati, sakomenda­ to kerZo vaWroba; saerTod vaW­
 -265-
kom

ro­ ba, savaWro operaciebi. gorc saWiroa,rogorc unda]

¥ komerciuli da sakomer­ – maRali wris,sazogadoebis
cio. (saero) zrdilobis wesebis
 k. (s) garigeba, k. (s) ope­ Sesabamisad.
ra­ciebi.  k.-d gamoiyureba.
kOmeta [berZ. kometes (aster) komQsar-i [fr. commisaire < laT.
Tmi­ani,kudiani (varskvlavi)] comissarius uflebamosili]
– ciuri sxeuli erTgvari – Tanamdebobis piri, ro­
(qarT. sinon. kudiani var­ mel­ sac mTavrobisgan gan­
s­
kvlavi), romelsac aqvs sakuTrebuli an mniS­v­ne­
na­Teli zolebisagan Sem­ lo­ vani rwmunebebi aqvs
d­gari erTi an ramdenime mi­niWebuli.
ku­di, mzis sawinaaRmdego komisarQat-i [fr. commissariat
mxa­res mimarTuli. < laT.] – zogi saxelmwifo
komivoiAJor-i [fr. commis da administraciuli da­ we­
voyageur] – savaWro firmis se­bulebis saxelwodeba
agen­ti, romelsac erTi ad­ komQsia [< laT. commissio da­
gilidan meoreze da­aqvs valeba] – 1. adamianTa jgufi,
saqonlis nimuSebi; pre­is­ romelsac mindobili aqvs
ku­rantebi (preiskuranti) garkveuli davalebis Ses­
ka­
talogebi, debs xel­Sek­ ru­leba.
ru­ lebebsa da sxv.  saarCevno k., saeqimo k.
 komivoiaJuri Scd. 2. saxelmwifo mmarTvelobis
kOmizm-i [berZ. <] – risame ko­ organo, romelic garkveul
mikuri, sasacilo xasiaTi. funqciebs asrulebs.
komQkos-i [berZ. komikos] – ko­ ¥ sakomisio: sakomisio ma­
mikuri rolebis Sem­ s­ru­le­ Ra­zia – maRazia romelic
beli msaxiobi. Su­a­mavlobas eweva yidva-
komQkuri – 1. igivea, rac ko­ ga­yidvaSi (komerciul saq­
mi­anobaSi).
mediuri (ix. komedia).
 k. niWi. k. opera. komisiOner-i [fr. commission­
2. gadat. sasacilo na­ire] – piri, romelic Sua­
 k. Sesaxedaoba, k. mdgo­ma­ mav­lobas eweva savaWro
reoba. ga­rigebaSi garkveul ga­sam­
kOmilfo [fr. comm il faut ro­ rjelos fasad.
 -266-
kom

komQtet-i [fr. comite <laT. xu­lebis, teqstis) Canaweri

comittere] – arCeviTi] organo, mo­wyo­biloba Txeli li­
romelic xelmZRvanelobs To­nis diskis saxiT, rom­
ra­ime saqmianobas. lidanac Canaweris amo­
 aRmasrulebeli k. ki­Txva xdeba lazeruli
kOmiqs-i [ing. comics (mr.) < sxi­vis saSualebiT.
co­mic komikuri, sasacilo] kompensAcia [laT. compensatio]
– patara ilustrirebuli – 1. risame anazRaureba (am
wig­ni an naxatebis seria mniSv.-iT ixmareba agreTve
msu­buqi, Cveulebriv sa­Tav­ kompensireba).
gadasavlo Sinaarsis.  fuladi k.
 komikuri Scd. 2. Tanxa, romelsac uxdian
kompAnia [fr. compagnie] – 1. ri­same asanazRaureblad
mewarmeTa savaWro an sam­ (qarT. sinon. sazRauri).
3. (medic.) darRveuli funqciis
rew­velo gaerTianeba.
aR­dgena organizmSi.
 saaqcio k., saeqsperto k.
¥ sakompensacio.
2. (saub.) jgufi adamianebisa,
 s. saxsrebi.
romlebic erTad atareben
dros. kompetEnturi [< laT. com­
 kampania sxvaa (ix.). pe­tens (competentis) saTanado]
kOmpas-i [it. compusso < holand. – safuZvliani codnis mqo­
kompas fargali] – xelsawyo, ne raime dargSi.
romliTac gansazRvraven  k. specialisti.
2. codnaze damyarebuli; av­
qvey­nis mxareebs; aqvs da­mag­
to­ritetuli.
ni­tebuli isari, romelic
 k. azri, k. msajuleba.
yo­velTvis CrdiloeTisken
3. kompetenciis (mniS. 2) mqo­ ne.
aris mimarTuli.  k. organizacia, k. komisia.
kompAqturi [laT. compactus]  kompententuri Scd.
– mWidro, SekumSuli; rasac kompetEncia [laT. competen­
cota adgili uWiravs. tia] – 1. sakiTxTa wyeba, ro­
 k. masa, k. Srifti. melTa jerovani codna mo­
 kompakturi Scd. e­poveba visme.
kOmpaqt-dQski [ing. compact 2. sfero,romelSic uf­ le­ba­
mo­
kom­paqturi da disc diski] – silia raime da­ we­se­
bu­
lebis
informaciis (bgeris,ga­mo­sa­ an Ta­ nam­
debobis piri.
 -267-
kom

 sasamarTlos k., es sakiTxi  k. nakrebi.

Cvens k.-s scildeba. kompleqtAcia – risme kom­p­
 kompentencia Scd. leq­ tebis Sedgena.
kompilAcia [laT. compilatio  Jurnalebis k.
Zar­cva] – 1. naSromi, ro­me­ komplEqcia [laT. complexio
lic agebulia sxvadaxva SeerTeba, SekavSireba] –
av­torisagan nasesxebi ma­ (wign). tanis (sxeulis) age­
salebiT da ar Seicavs da­ buleba, moyvaniloba
moukidebel gamokvlevasa komplQment-i [laT. compli­
da daskvnebs. ment] – sasiamovno, saqebari
2. aseTi naSromis Sedgena. ri­same Tqma vinmesaTvis pir­
kompiUter-i [ing. compu­ter] – Si (qarT. sinon. qaTinauri)
eleqtronuli gamom­T­v­le­ kompOzit-i [laT. compositus] –
li manqana (egma). sityva, romelic erTze me­ ti
 personaluri k. fuZisgan Sedgeba. mag: ded-
¥ kompiuteruli da sakom­ mama, Sveulmfreni da sxv.
pi­utero.
 k. (s) sistema, k. (s) teqnika,
kompozQtor-i [< laT. compo­
k. (s) centri. si­tos Semadgeneli] – piri,
 komputeri, komputeruli, ro­melic qmnis musikalur
sa­komputero Scd. nawarmoebs.
saWadrako kompozitori –
kOmpleqs-i [laT. complexus
pi­ ri, romelic adgens sa­
kav­Siri, Sexameba] – saganTa,
Wad­ rako amocanebsa da eti­
mov­lenaTa, moqmedebaTa, Tvi­
u­debs.
sebaTa erToblioba.
 arqiteqturuli k.
kompozQcia [laT. com­
po­si­tio Sedgena] – 1. ri­ sa­
¥ kompleqsuri.
me Se­ madgeneli nawile­ bis
 k. eqspedicia, sawarmoo
Ta­nafardoba, urTierT­ gan­
pro­cesebis k. meqanizacia.
la­ geba; agebuleba.
kOmpleqt-i [laT. complectus  romanis k., naxatis k., ope­
sru­li] – garkveuli da­niS­ ris k.
nulebis saganTa sru­li ri­ 2. musikalur nawarmoebTa
cxvi, sruli Semad­gen­loba. Seq­ mnis Teoria.
 wignebis k.  k.-is klasi (kon­ ser­
va­to­
¥ kompleqturi. riaSi).
 -268-
kom

¥ kompoziciuri (mniS. liT dasvelebuli), ro­

1-isaT­vis). mel­ sac ideben mtkivneul
 k. mTlianoba. (da­Savebul) adgilze sam­
¥ sakompozicio (mniS. 2-T­ kurnalo mizniT.
vis). komprEsia [laT. compressio] –
 s. klasi (konservato­ ri­ (teq) haeris,gazis an sawvavi
aSi). narevis SekumSva Sigawvis
kompOnent-i [laT. componens Zravis cilindrSi.
(competentis) Semadgeneli] – komprEsor-i [laT. compressius
(wign.) risame Semadgeneli SekumSva] – narevis sa­ Su­
nawili. alebiT gazebis an ha­e­ ris
 Senadnobis k.-ebi. SesakumSi manqana (ag­ re­
kOmpost-i [ing. compost] – gati).
(sof. meur.) organuli sa­ ¥ kompresoruli da sakomp­
su­qi – neSompalisa da mi­ re­soro.
wis narevi.  k. (s) danadgari.
kompOster-i [fr. composteur] komprometQreba [fr. compro­
– aparati, romeli rki­ nig­ mette] – (wign.) vinmesaTvis
zis bileTze da sxva do­ sa­xelis gatexa sxvis Tval­
kumentebze aRniSnavs Ta­ Si.
riRs, nomers da misT.  kompromentireba Scd.
dakompostQreba da kom­ komprOmis-i [laT. compromis­
pos­ tQ­reba – komposteriT sum] – urTierTdaTmobis
aR­niS­vna TariRisa da misT. gziT miRweuli SeTanxmeba.
 dakompostereba, magram ¥ kompromisuli.
kom­postireba.  k. gadawyvetileba.
kOmpot-i [fr. compote] – Saq­  uary. ukompromiso.
rian wyalSi moxarSuli  u. kamaTi.
xi­li an kenkra. kOmuna [fr. commune < laT.
 alublis k., komSis k., at­ communis saerTo] – ga­ er­
mis k. Tianeba adamianebisa, ro­
 kampoti Scd. mel­ Tac saerTo qoneba
kOmpres-i [fr. compresse] – aqvT, romlebic erTad Sro­
qso­vilis, tilos naWeri moben da Tanasworad iyo­
(Cve­ulebriv wyliT an wam­ fen SromiT miRebul pro­
 -269-
kon

duqtebs. ¥ komunisturi.
 SromiTi k.  k. partia.
pArizis kOmuna – 1871 komunikAcia [laT. communi­
wels parizSi ajanyebuli ka­tio] – erTi adgilis meo­
mSro­me­li xalxis mier Seq­ res­Tan damakavSirebeli
mnili re­voluciuri mTav­ gza an kavSirgabmulobis
roba (iar­ seba 72 dRe). sa­Sualeba.
komunAluri – qalaqis me­ur­ ¥ sakomunikacio.
neobasTan dakav­Si­ re­buli.  s. xazebi.
 k. mSenebloba. komUnike [fr. communique]
komunAluri bQna – bina, – mTavrobis oficialuri
ro­ melSic ramdenime ojaxi cno­ ba, saerTaSoriso sa­
cxov­robs. kiTxebze.
komUnar-i [fr. communard] – ¥ komunikuri.
(ist.) parizis komunis wev­  komunikisa Scd.
ri. komUnist -i – komunisturi
komUnizm-i [fr. communisme par­ tiis wevri.
< laT. communis saerTo, sa­ komutAtor-i [< laT. com­
zo­ gado] – utopiuri, sa­ muto] – 1. mowyobiloba eleq­
zo­ gadoebriv – (po­li­ trul wredis SerTvis da
ti­kur) – ekonomikuri ganrTvisaTvis an de­ nis mi­
sis­tema (wyobileba), ro­me­ marTulebis Se­ sac­
v­
le­ lad.
lic dafuZnebulia war­ 2. mowyobiloba, romelsac
mo­ebis saSualebaTa sa­ zo­ iye­neben telefonis xazebis
gadoebriv sakuTrebaze. xeliT SesaerTeblad.
yo­fil sabWoTa kavSirSi, kOmfort-i [ing. comfort] – yo­
ag­reTve aRmosavleT ev­ facxovrebis moxerxebul
ro­ paSi, am sistemam ver ga­ pi­robaTa erToblioba; ke­
amarTla da XX saukunis Til­ mowyobiloba.
90-wlebSi daingra. ¥ komfortuli da komfor­
samxedro komunizmi – sab­ ta­beluri.
Wo­Ta xelisuflebis eko­  k. sastumro, k. vagoni.
no­mikuri politika sa­ kongeniAlur-i [laT. con er­
mo­qalaqo omis periodSi Tad da genius goni, suli]
(1918-1920 ww.). – Wku­ iT, niWierebiT. visime
 -270-
kon

Se­saferi, msgavsi. or­ga­nizaciaTa gaerTiane­ bis,

konglomErat-i [laT. cong­ kav­Siris saxelwodeba.
lo­meratus Semgrovebeli, Sem­k­ kongrEsmen-i [ing. congressman]
vrivebuli] – 1. (wign.) sxva­ – kongresis (mniS. 2) wevri
dasxva nawilis an sagnis kongruEntuli [< laT.
me­qanikuri, SemTxveviTi na­ con­gruens (congruentis) Tan­ x­
erTi. vdenili] – 1. (maTem) geo­ met­
2. (geol.) naleqi qani, ro­ riuli figurebis damTxveva
me­lic Sedgeba sxva nam­s­ erTmaneTze dadebisas.
xvrevebisa, kenWebisa da qve­ 2. saerTod: Sesabamisoba, Ta­
bisgan. nazomiereba.
¥ konglomeratiuli. kOndak-i [berZ. kondakion] –
 k. plasti. mokle saeklesio sa­ ga­
lo­
konglomerAcia [laT. cong­lo­ beli, saeklesio wigni, ro­
meratio] – risame nawilebis an me­lic am sagaloblebs
sagnebis iseTi SekavSireba, Se­icavs.
rodesac isini inarCuneben kondensAtor-i [< laT. con­
TavianT Tvisebebs. denso vasqeleb, vamkvriveb] –
kongregAcia [laT. congregatio] 1. eleqtroenergiis dasag­
– 1. kaTolikur eklesiaSi: rovebeli xelsawyo.
erTgavri wesdebis mqone 2. aparati, romelSic na­ mu­Se­
monastrebis gaerTianeba. vari orTqli civdeba da
2. romis papTan arsebuli wylad iqceva.
ad­ ministraciuli organo.  kondesatori Scd.
kOngres-i [laT. congressus kondensAcia [laT. kondensa­
Sex­vedra, kreba] – 1. sa­er­Ta­ tio] da kondensQreba
Soriso TaTbiri yri­ loba. [germ. kondensieren] – (spec.)
 avtomobilistebis k., mSvi­ dag­roveba.
dobis momxreTa msoflio  energiis k.
k. 2. orTqlis, airis gaday­ va­na
2. amerikis SeerTebul Sta­teb­ Txevad an magar mdgo­ma­ re­
sa da laTinur amerikis bevr o­baSi.
sxva qveyanaSi: saka­non­mdeblo  kondensacia, kondesireba
orga­nos (par­lamentis) ag­ Scd.
reT­ve, ra­i­me sazogadoebriv
kondQter-i [laT. konditor <
 -271-
koo

arab.] – tkbileulis (tor­  sarewao k., sabinao k., sa­

tebis, tkbili Rvezelebis momxmareblo k.
kanfetebis da misT) dam­ za­ ¥ kooperaciuli.
debis specialisti.  k. maRazia.
sakOnditro – 1. rac da­  koperacia, koperaciuli
kav­Sirebulia tkbileulis Scd.
damzadebasTan da vaWrobas­ kooptAcia [laT. cooptatio
Tan. da­matebiTi arCeva] – ro­
 s. nawarmi, s. fabrika, s. melime arCeviTi organos
gan­yofileba (maRaziaSi). Sev­seba axali wevrebiT
2. maRazia romelic tkbi­ le­ an kandidatebiT sakuTari
uliT vaWrobs (sinon. sa­ ga­dawyvetilebis Sedegad
Saqarlamo). da­matebiT arCevnebis Ca­
¥ konditerisa. tarebis gareSe.
 konditrisa, kanditeri,  kooptireba.
sa­konditro Scd. ¥ kooptirebuli.
kondQcia [laT. konditio] – dad­  koptacia, koptireba, kop­
genili norma, standarti, tirebuli Scd.
ra­sac unda Seesabamebodes koordQnat-i [laT. co
esa Tu is sagani, saqoneli. -Tan, erTad da ordinatus mo­
¥ kondiciuri. wesrigebuli] – (spec.) si­
 k. saqoneli, k. Tesli. dide, romelic gan­ saz­
Rv­
kooperAcia [laT. cooperatio ravs wertilis mde­ b a­
r eobas
TanamSromloba] – 1. Sromis sibrtyeze an siv­ rceSi.
organizaciis Taviseburi  geografiuli k.-ebi, astro­
for­ma, romlis drosac no­m iuli k.-ebi.
bev­ri adamiani erTad mo­  kordinati Scd.
na­wileobs Sromis erTsa koordinAcia [laT. coordina­
da igive an erTmaneTTan tio] da koordireba [germ.
da­kavSirebul sxvadasxva koordinieren] – raime moqmede­
procesSi (operaciaSi). bis, saqmianobis SeTanxmeba,
2. koleqciuri sawarmoo,sa­vaW­ ur­Ti­ erTSefardeba.
ro da sxva gaerTianeba, ro­  samecniero samuSaoebis k.,
melic iqmneba misi wev­rebis qveiTi jarisa da tankebis
(mepaieebis) sax­
s­re­biT. moqmedebis k.
 -272-
kor

 kordinacia, kordinireba  korespodenti, sako­ res­po­

Scd. dento, wevr-ko­ res­po­denti
kordebAlet-i [fr. corps de Scd.
ballet] – baletis msaxiobebi, korespondEncia [laT. cor­­
rom­lebic asruleben ma­ respondentia] – 1. ko­ res­
sob­riv da jgufur cek­vebs. pon­dentis mier ga­
ze­
Tis,
kOrdon-i [fr. cordon] – 1. sa­ Jur­na­lis an ra­ dio-te­le­
saz­Rvro an gadamRobi vi­ziisaTvis gag­zavnili we­
razmi. rili, cnoba.
2. adgili, sadac aseTi raz­  mamxilebeli k.
mi, dacva, yarauli aris gan­ 2. werilebis, depeSebis da
lagebuli. misT. erToblioba.
 tyis k., sasazRvro k., sa­  korespodencia Scd.
baJo k., k.-is iqiTa mxare. korEqtiv-i [laT. correctus gas­
korelAcia [laT. correlatio] worebuli, Sesworebuli] –
– urTierTdamokidebuleba, nawilobrivi Sesworeba an
Se­fardeba. Secvla risime.
korespOndent-i [germ. kor­  gegmebSi k.-ebis Setana.
respondent, < fr. correspondant] – koreqtQreba – 1. (samx.) qve­
1. piri, romelsac vinmesTan mexebis damiznebaSi Ses­
miwer mowera aqvs. wo­rebis Setana meTauris
2. gazeTis, Jurnalis, ra­dio- saT­ valTvalo punqtidan,
te­leviziis TanamSrome­ TviT­ mfrinavidan da misT.
li, ro­ melic adgilebidan mi­zanze dakvirvebis Se­de­
gzav­nis cnobebs Tavis re­ ge­bis mixedviT.
daq­ ciaSi. 2. saerTod koreqtivis Ses­
 gazeTis sakuTari k. worebis Setana rameSi.
¥ sakorespondento.  korektireba Scd.
 s. punqti. korEqtor-i [laT. corrector
wevr-korespOndenti – aka­ ga­masworebeli] – ga­mom­ cem­
de­miis wevri, ro­ mel­sac gan­ lobis an stambis muSaki,
sxvavebiT aka­ de­mikosisgan ro­melic koreqturas (mniS.
(nam­dvili wev­risgan) ara 1) akeTebs.
aqvs ga­ dam­wy­
veti xmis uf­ ¥ sakoreqtoro.
leba.  s. sworeba.
 -273-
kor

 ars. sax. sakoreqtoro – kOrida [esp. corrida] – espaneTsa

oTa­ xi, sadac koreqtorebi da zog qveyanaSi: masobrovi
mu­
Saoben. sanaxaoba – xarebTan brZo­
 sakoreqturo sxvaa (ix. la.
ko­
reqtura). ¥ koridisa.
 korektori, sakorektoro  koridasi Scd.
Scd.
korQdor-i [fr. corridor] –
korEqtuli [< laT. correctus grZeli gasasvleli (Se­ no­
gamarTuli] – (wign.) wesieri, baSi, binaSi da sxv.). (qarT.
Ta­vaziani. sinon. derefani, talani).
 k. adamiani, k. saqcieli, k.  vagonis k.
mopyroba, k. pasuxi.  karidori Scd.
 korektuli Scd.
kOrife [berZ. koryphaios be­la­
korEqtura [laT. correctura di, winamZRoli] – (ma­Ral­
rac unda gaswordes] – 1. fard.) 1. didad ga­ mo­
Cenili
stam­baSi awyobili teqstis moRvawe raime as­ parezze.
ana­
beWdi SemCneuli Sec­do­  mecnierebis k., xelovnebis
mebis gasworeba. k.
2. TviT aseTi anabeWdi. 2. kordebaletis mTavari
¥ koreqturuli. msa­xiobi.
 k. Secdoma. 3. Zvel berZnul tragediaSi:
¥ sakoreqturo. gundis xelmZRvaneli.
 s. nabeWdi.
kOrner-i [ing. corner kuTxe, to
 sakoreqtoro sxvaa (ix.
corner kuTxeSi mimwyvdeva] –
ko­
reqtori).
fexburTSi: sajarimo ku­
 korektura, korekturuli,
sakorektoro Scd. Txuri dartyma karSi (ku­
Txuri dartyma an mokled:
korEqcia [laT. correctio] –
kuTxuri).
Ses­woreba, gasworeba.
kornQSon-i [fr. cornichon] – pa­
korQandr-i [laT. coriandrum] –
tara mousvleli kitri, ro­
erTwliani balaxovani mce­
melic gamoiyeneba mwnilis
nare mzesumziris ojaxisa;
Casadebad.
axalgazrda nazardi da
gam­xmari nayofi; gamoiyeneba, korOzia [laT. corrosio amo­
rogorc sanelebeli. Wama] – 1. liTonis daSla qi­
miuri procesebis Sedegad.
 -274-
kor

2. (geol.) qanebis cvlileba JurnalisTa k.

haerisa da wylis ze­moq­ me­ 6. revoluciamdel ruseTSi:
debis Sedegad. saSualo samxedro sas­wav­
koronAcia [laT. coronatio] lebeli.
– gvirgvinis dadgma, mefed  kadetTa k., paJTa k., saz­
kur­Txeva. R­vao k.
korporAcia [laT. corporatio korpUskul-i [laT. corpusculum
gaerTianeba] – jgufi ada­ sxeulaki] – (fiz.) materiis
mi­
anebisa, romlebic ga­ er­ nawilaki.
Tianebuli arian qo­neb­ rivi ¥ korpuskuluri: sinaTlis
an wodebrivi interesebis korposkuluri Teoria –
er­TobiT. Teoria, romlis mixedviTac
 inJinerTa k. sinaTle warmoadgens gan­
kOrpus-i [laT. corpus sxeuli] sa­kuTrebul nawilakebis
(kor­ puskulebis) nakads.
– 1. adamianis an cxovelis
 korpuskul[i]aruli Scd.
sxeuli.
 cxenis k. kOrsaJ-i [fr. corsage] – qa­lis
2. risame ConCxi an garsi qve­datanis qamari erT­ g­
va­
ri.
 TviTmfrinavis k., gemis k., kOrset-i [fr. corset] – 1. far­To
saaTis k. drekadi sartyeli, ro­mel­
3. calkeuli Senoba-na­ ge­bo­ sac qalebi ikraven welze
ba­
Ta kompleqsi. (ka­bis qveS) tankenarobis
 mTavari k., qarxnis k.-ebi, ga­mosaCenad.
universitetis k.-ebi, sa­ a­ 2. (medic.) TabaSiris, tyavis
vad­myofos axali k., me-5 k. an sxva magari masalis
(sacxovrebeli masivisa). ban­daJi tanis zeda na­
4. msxvili sajariso Se­ na­er­ wil­ ze Semosakravad; xma­
Ti. ro­ben xerxemlis zogi da­
 msrolelTa k., satanko k. avadebis (mag. gamrudebis)
5. erTi specialobis, ra­ i­ samkurnalod.
me erTi oficialuri an kOrt-i [ing. court] – CogburTis
samsaxurebrivi mdgo­ ma­re­o­ saTamaSo moedani.
bis pirTa erTob­ li­oba.  mr. kortebi.
 di plomatiuri k. (ix.
kOrteJ-i [fr. cortage] – (wign.)
di p­lomati), oficerTa k.,
sazeimo sxvla, procesia.
 -275-
kos

 avtomobilis k.  samkurnalo k., k.-is ka­bi­

kOrtes-i [esp. cortes (mr.)] – neti.
es­paneTis parlamentis sa­ ¥ kosmetikuri.
xel­ wodeba.  k. saSualebani.
 kortesebi Scd.  kosmetiuri, kosmeturi
kOrund-i [germ. korund] – Za­ Scd.
lian magari minerali; mi­si kosmogOnia [berZ. kosmogonia
saxesxvaoba: lali, sa­fi­ro­ samyaros warmoSoba] – as­
ni, topazi. t­ronomiis nawili, ro­ me­
korUfcia [ing. corruption < lic swavlobs ciuri sxe­
laT. coruuptio mosyidva] – ulebis warmoSobasa da
Ta­namdebobis pirTa da po­ gan­ viTarebas.
litikur moRvaweTa mos­ kosmOdrom-i [berZ. kosmos
yid­va qrTamiT. kosmosi, samyaro da dromos
korumpirEbuli pQri – sarbeni adgili, rbena] –
pi­ri, romelic yvela si­sa­ saTanadod mowyobili mo­
Zag­le­ze awers xels. e­dani, saidanac uSveben
 korupcia Scd. kos­ mosur xomaldebsa da
kosEkans-i [laT. co erTad dedamiwis xelovnur Ta­nam­
da secans gadamkveTi] – (ma­ gzavrebs.
Tem.) erT-erTi tri­ go­no­ kosmolOgia [berZ. kosmos
metriuli funqcia da­ma­te­ kos­ mosi, samyaro da logos
biTi kuTxis sekansi. moZ­Rvreba] – moZRvreba
kosQnus-i – [laT. co erTad sam­yarosi, rogorc erTi
da sinus Runi, simrude] – mTlianis Sesaxeb.
(maTem.) erT-erTi tri­go­ kosmonAvtika [berZ. kosmos
nometriuli fuqcia – da­ kosmosi, samyaro da nautike
ma­tebiTi kuTxis sinusi. zRvaosnoba] – kosmosSi
kosmEtika [berZ. kosmetiko fre­ nis Teoria da praqtika
(tech­ne) morTva – mokazmvis (sinon. astronavtika).
xe­lovneba] – 1. pirisaxisa kosmopOlit-i [berZ. kosmopo­
da sxeulis kanis movla – lites msof­lios moqalaqe] –
ga­lamazeba. kosmopolitizmis momxre;
2. amisaTvis saWiro niv­ Ti­e­ mim­devari.
rebani. kosmopolQtizm-i – ideo­
 -276-
kos

lo­gia, romelic ayenebs tangens Semxebi] – (maTem.)erT-

`msof­ lio saxelmwifos”, erTi trigonometriuli
`msof­ lio moqalaqeobis” fun­ qcia – damatebiTi ku­
ideas. Txis tangensi.
¥ kos­mopolituri.  kotangesi Scd.
 k. ideebi. kOtej-i [ing. cottage < cot pa­tara
 kosmopolitiuri Scd. saxli] – patara sa­ cxov­
kOsmos-i [berZ. kosmos] – sam­ rebeli saxli, Cve­ u­
lebriv,
yaro, rogorc erTi, or­ga­ qalaqgareT, aga­ rakze.
nizebuli sistema. kotQreba [fr. coter] – (fi­
 k.-is aTviseba, k.-Si frena. nans.) saqonlis, fasiani
¥ kosmosuri. qa­
Raldebis, ucxouri va­
 k. sivrce, k. sxivebi, k. xo­ lu­ tis sabirJo fasis dad­
maldi. gena.
 kosmiuri Scd.
kOton-i [fr. cotone] – bamba.
kostQol-i [polon. kossiol] –
kofEin-i [laT. coffeinum] –
polonuri kaTolikuri ta­
sam­kurnalo nivTiereba,
Zari.
ro­melic aumjobesebs sis­
kostQum-i [fr. costume] – 1. x­lis mimoqcevas, gulis
ma­makacis Tanamedrove tan­ moq­medebas; moi poveba yavis
sacmeli – pijaki da Sar­va­ mar­cvlebSi, Cais foTlebSi
li (agreTve Jileti); qalis da zog sxva mcenareSi.
zeda tansacmeli (Jaketi
kOqs-i [germ. koks] – myari (ma­
da qvedatani an Jaketi da
gari) saTbobi, sawvavi, ro­
Sar­vali).
melsac iReben qvanaxSiris
2. saerTod tansacmeli.
an torfis uhaerod ga­xu­
 samuSao k., sacurao k.,
sportuli k., Teatraluri rebiT.
k., samaskarado k.  koksi Scd.
¥ sakostiumi. koqtEil-i [ing. cock tail mam­
 s. qsovili (materia). lis kudi] – 1. sasmeli, ro­
¥ sakostiumisa. melsac akeTeben magari sas­
 sakostiumesi, kostumi, sa­ melebis (koniakis,liqio­ ris,
kostume Scd. Rvinis) SereviT, Saqrisa da
kotAngens-i [laT. co erTad da saneleblebis damatebiT.
 -277-
kre

2. (medic.) sxvadasxva wamlis krAx-i [germ. krach] – 1. gakotre­

narevi. ba (bankisa, sawarmosi).
rZiani koqteili – rZis an 2. gadat. (wign.) sruli mar­
na­Rebis, nayinisa da xilis cxi.
wvenebis narevi.  k. ganicada.
 kokteili Scd.
kreaciOnizm-i [< laT. cre­
kOSmar-i [fr. cauchemar] – tio (creationis) Seqmna] – ide­
a­
1. mZime sulis SemxuTavi listuri mimarTuleba bio­
siz­mari (qarT. sinon. maj­ logiaSi, romelsac miaCnia,
lajuna). rom samyaros, dedamiwis,
2. gadat. sazareli, saSineli si­cocxlis warmoSoba, or­
ram.
ga­nuli samyaros formebis
 omis k.
mra­valferovneba RvTis Se­
¥ koSmaruli.
moqmedebis Sedegia.
 k. sizmari, k. sanaxaoba.
kOhorta [laT. cohoros (co­hor­ krEdit-i1 [< laT. credit swams,
sje­ ra] – sabuRaltro anga­
tis)] – 1. Zvel romSi: qveiTi
riSebis marjvena mxare, sa­
ja­ ris razmi legionis me­
dac SeaqvT yvela danaxarji
aTedi nawili.
fa­seuloba, agreTve am an­
2. gadat. (wign.) saerTo ide­
gariSze ricxuli yvela va­
ebiT, saerTo miznebiT mWid­
li da gasavali (sapirisp.
rod SekavSirebuli jgu­fi.
 erovnuli ganTavisuf­le­ de­biti).
bi­saTvis mebrZoli k. krEdit-i2 [laT. creditum sesxi,
¥ kohortisa. vali] – 1. saqonlis an fu­
 kohortasi, kogorta Scd. lis micema sesxad.
krakovQak-i [polon. krakowi­  saxelmwifo k., grZel­ va­
ak] – polonuri erovnuli di­ani k.
cek­va swrafi tempisa; mu­si­ 2. (finans.) garkveuli xar­
je­bis gasawevad gacemuli
ka am cekvisaTvis.
Tanxa.
 krakaviaki Scd.
 saxalxo ganaTlebisaTvis
krAter-i [berZ. krater Tasi] gacemuli k.-ebi.
– Zabriseburi CaRrmaveba ¥ sakredito.
vul­kanis Tavze, saidanac  s. dawesebuleba.
amo­ifrqveva lava. kredQtor-i – piri an da­
 -278-
kre

we­sebuleba, romelmac gas­ krematorQum-i – krema­ci­i­

ca fuli an saqoneli kre­ saT­ vis mowyobili Senoba.
ditad (ix. krediti2). kremAcia [laT. crematio dawva]
krEdo [< laT. credo mjera, – micvalebulis gvamis daw­
mwams] – (wign.) mrwamsi, rwme­ va specialur RumelSi.
na, msoflmxedveloba. krEml-i [rus. Кремль] – Zve­
 politikuri k., mecnieruli li ruseTis qalaqebSi:
k., visime cxovrebiseuli k. qa­laqis SigniTa cixe-si­
krEvet-i [fr. crevette] – zRvis mag­re: Sidacixe; me-19 s.-is
patara kibo. me­oTxedidan warmoadgens
krEzus-i – ityvian xolme uT­ qa­laqis administraciul
va­la­vi simdidris mqone pir­ cen­trs, istoriul-mxat­ v­
ze [lidiis (mcire aziaSi) rul ansambls.
legendaruli mefis sa­ xe­  moskovis k.
lis (Kroisos) mi­xedviT]. krEol-i [fr. creole < esp.
kreQser-i [holand. kruiser] – criallo] – laTinur amerikaSi:
didi swrafmavali samxedro pirveli evropuli (espanu­
xomaldi, gemi, romelic Se­ ri da portugaliuri) ko­
iaraRebulia mZlavri ar­ lonizatorebis STa­ mo­
ma­
va­
tileriiT, torpedoebiT, li.
naR­mebiT. krEp-i [fr. crêpe] – 1. abreSumis
krEker-i [ing. craker] – 1. Txeli an matylis qsovili, ro­ mel­
xmeli namcxvari; xraSuna sac xaoiani zedapiri aqvs.
pu­ri. 2. Savi gamWirvale qsovili
2. kartofili, Semwvari sif­ er­Tgvari.
ri­ fana firfitebis saxiT krEtin-i [samxr. fr. di­a­
(Cif­sis msgavsi) leq­ tizmi crétin mosulelo,
krEking-i [ing. cracking] – 1. mZi­ saerTo fr. créti­en] – go­
me navTobproduqtebis (mag; ne­basusti, fi­ zi­kurad da
mazuTis) gadamuSaveba spe­ gonebrivad ganuviTarebeli
cialur danadgarebSi ben­ adamiani.
zinis misaRebad. kretQnizm-i [fr. crétinisme] –
 k. procesi. gonebis siClunge.
2. aseTi gadamuSavebisavis krESendo [it. crescendo] –
sa­Wiro danadgari.
 -279-
kri

(mus.) xmis, TandaTanobiT krizQsuli tem­pe­rA­tu­

gaZ­liereba, sul ufro da ra – (fiz.) tem­pe­ra­tura,
uf­ ro xmamaRla (sapirisp. rom­ lis drosac qreba
dek­reSendo). gan­ sxvaveba siTxesa da
 kreSCendo Scd. orTqls So­ ris.
krQz-i [fr. crise] – (medic.)  kritikuli Scd.
sis­xlZarRvebis droebiTi krimQnal-i [laT. criminalis
spaz­muri SekumSva, romelic da­naSaulebrivi] – sisxlis
war­moiqmneba uecrad. samarTlis danaSauli, ga­
 hi pertoniuli k. dac­doma, Secodeba.
krQzis-i [berZ. krisis] – 1. mZafri kriminalQstika [< laT. cri­
gardatexa, cvlileba. mi­nalis danaSaulTan da­ kav­
 daavadebis k. Sirebuli] – iuridiuli mec­
2. mwvave mdgomareba,romelic
ni­ereba, romelic swavlobs
win uswrebs gardatexas.
sisxlis samarTlis da­ na­
 finansuri k.
Sa­ulis kvlevis meTodikas,
3. saxelmwifoSi saqonlis pe­
rioduli War­ bwarmoeba, rac taqtikasa da teqnikas.
iwvevs war­ moebis Sekvecas, kriminAlur-i [laT. criminalis]
wvril mwarmoebelTa (me­ – sisxlis samarTalTan da­
war­meTa) ga­Ratakebas, umu­ kavSirebuli; dana­ Sa­ul
­ eb­
Sevrobis zrdas. rivi.
 samrewvelo k.  k. SemTxveva.
mTavrobis krizisi – sa­ kriminalOgia [laT. crimen
xel­ mwifoSi: mTavrobis (cri­menis) danaSauli da berZ.
Sec­ vla, gamowveuli mwvave logos moZRvreba] – mec­ni­ e­re­
politikuri uTanxmoebiT. ba danaSaulis Sesaxeb, ro­
krizQsuli – 1. krizisis gorc socialuri movlena.
gar­datexis mdgomareobaSi ¥ kriminogenuri
myo­fi, arsebuli.  k. situacia.
 k. asaki. kri pto... [< berZ. kryptos sa­i­
2. Zalian Zneli, gamwvavebuli dum­lo, faruli] – rTuli
saxifaTo. sit­yvebis dasawyisSi uCve­
 k. momenti, k. mdgo­ ma­re­o­ nebs romelime dafarul
ba. mdgo­ mareobas, moqmedebas,
 -280-
kri

xSi­rad Seesabameba qar­ airisebr an Txe­ va­

di mdgo­
Tuls _ `saidumlod...” mareobi­ dan niv­
Tierebis
 kri ptodepresia, kri pto­ kris­ ta­ lur mdgo­ mareobaSi
gra­ ma. ga­dasv­ lis dros.
kri ptogrAfia [berZ. kryptos  marilebis k.
saidumlo, faruli da gra­ kristalogrAfia [berZ.
phos vwer] – pirobiTi, sa­ krzys­tallos kristali da grapho
idumlo weris xerxi, ro­ vwer] – mecniereba romelic
melic gasagebia mxolod kristalebs Seiswavlis.
ad­resatisaTvis (pirobiTi ¥ kristalografiuli.
sa­idumlo niSnebiT wera).  k. sistemebi.
krQJ-i [rus. крыж < polon. kriterQum-i [< berZ. kriterion
krzyz jvari] – 1. kaTolikuri msjelobis, gadawyvetis
jvari. sa­Su­ aleba] – (wign.) ni­
2. xmlis jvriseburi vada. San-Tviseba, romlis mi­ xed­
3. zogi saxelmwifos dro­ vi­
Tac rasme afaseben, gan­
Saze gamoyvanili patara sazRvraven; sazomi.
fari.  WeSmaritebis k.
krQstal-i [berZ. krzystallos] – krQtika [berZ. kritikē garCevis,
ma­gari sxeuli, ro­mel­ sac gansjis xelovneba] – 1. ri­
bunebrivad aqvs mra­val­ wax­ same ganxilva, garCeva nak­
nagis forma. lovanebaTa gamovlenis, Se­
 marilis k.-ebi, almasis k.- fasebis mizniT.
ebi, yinulis k.-ebi.  k. da TviTkritika.
kristAluri – 1. kris­ta­le­ 2. (saub.) uaryofiTi msjeloba
bisgan Semdgari. visime, risame Sesaxeb, visime,
 k. banebi, k. tuvi, nivTierebis risame naklovanebaTa Cve­
k. mdgomareoba. neba.
2. gadat. wminda gamWvirvale  k.-is qar-cecxlSi gaata­
 k. wyali. res.
3. (gadat.) (saub.) faqizi zne­ 3. mecnieruli Semowmeba, ga­
o­bisa, umwikvlo, spetaki mokvleva risame utyu­a­
(ada­miani). robisa; raime teqstis ana­
lizi.
kristalizAcia – kris­ta­
4. literaturuli Janri,
le­ bis warmoqmnis pro­ce­si,
 -281-
kru

miZ­
Rvnili mxatvrul-li­ ciklo k., saavtomobilo k.
teraturuli, mecnieruli krOsvord-i [ing. cross-word]
da sxv. nawarmoebebis gar­ – sityvebis gamocnobaze
Cevisadmi. age­buli gasarTobi amo­
krQSna [sanskr.] – induizmis ca­na – kvadratebad da­
RvTaeba; Tayvans scemen ro­ yo­fili raime figura un­
gorc viSnus erT-erT gan­ da Seivsos asoebiT ise,
saxierebas. rom horizontalebisa da
krOket-i [fr. croquet, ing. ver­tikalebis gayolebiT
crocket] – 1. sportuli TamaSi ga­movides sityvebi (ga­
erTgvari; xis CaquCebiT mo­igones niu-orkSi 1913
cdiloben xisive burTebi wels).
gaiyvanon garkveuli wesiT  k.-is Sedgena, k.-is amox­
mavTulis ramdenime karSi. sna.
2. am TamaSisaTvis saWiro krUiz-i [ing. cruise] – sazRvao
sag­nebis kompleqti. mog­zauroba wriul mar­
krOl-i [ing. crawl] – sportuli S­rutze (turistuli, ga­
curvis yvelaze swrafi sarTobi...)
xer­xi. krUp-i [ing. croup] – (medic.)
krOnos-i [berZ. kronos] – ber­ xor­ xis lorwovani garsis
Znul miTologiaSi: titani, an­Teba, romelsac Tan sdevs
uranosis (cisa) da geas sulis SexuTva.
(de­damiwis) Svili, zevsis krUpie [fr. croupier] – banqos
mama. da misT. saTamaSo saxlis
kronStEin-i [rus. кронштейн (kazinos) Tanamflobeli an
< germ. krogstein] – iribi mosamsaxure, romelic xel­
brjeni kedelze, svetze da mZRvanelobs da Tvalyurs
sxv. – karnizis aivnis,Taros adevnebs TamaSs.
da misT. gasamagreblad. krUSon-i (ufro sworia kri­
krOs-i [ing. to cross gadaWra USoni) [fr. cruchov patara
(gzis)] – sportuli sirbili doqi] – TeTri Rvino, ro­
an rbola winaaRmdegobaTa melSic Sereulia koniaki,
gadalaxviT uswormasworo an romi da CaTlilia axa­
adgilze. li xili (mag. atami).
 saTxilamuro k., samo­ to­
 -282-
kub

kUb-i [berZ. kybos] – 1. geo­met­ reuli.

ri­uli sxeuli – wesieri ¥ kulinaruli.
eqvs waxnaga, romlis yvela  k. ostatoba.
wax­nagi kvadratia.  kulinariuli Scd. (ix. ku­
2. (maTem.) sami erTgvari Ta­ li­ na­ria).
namamravlis namravli; ri­ kulinAria [laT. culinarius
cxvis mesame xarisxi. sag­ vareulosi] – 1. saWmlis,
 oTaxis k. udris 64-s. ker­Zebis damzadebis osta­
3. (maTem.) xarisxis maCvenebeli, to­ba.
romelic udris sams.  k.-is kursebi.
 xuTi aviyvanoT k.-Si. 2. saWmelebi.
¥ kuburi (mniS. 2-saTvis).  k.-is ganyofileba (gastro­
 k. metri. nomSi).
 kubiuri, kubikuri Scd. ¥ kulinariuli da sakuli­
kUbizm-i [fr. cubisme]–uki­du­re­si nario.
for­malistu­ri mi­marTule­ba  k. (s.) nawarmi.
sax­viT xe­lov­nebaSi, rome­  kulinaruli sxvaa (ix. ku­
linari).
lic re­a­lu­ri samyaros sag­
bis ga­moxatulebas cvli­ kUlis-i [fr. coulisse] – Cveu­
ne­
da ge­o­metriuli figure­bis leb­ riv mr.-Si: kulisebi
(ku­
bis, konusis da misT.) kom­ – Teatris scenaze: de­ko­
binaciebiT (Caisaxa saf­ran­ raciis brtyeli na­wi­lebi,
geTSi me-20 s.-is da­sa­wyisSi). romlebic gan­
la­
ge­
bulia
sce­ nis gverdebze (ver­ ti­
kUbmetr-i – kuburi metri.
kalurad) erTi-meoris mi­
kUbrik-i [holand. koeb­rug] – yo­lebiT. kulisebSi – 1.
gemze, saerTo sad­go­mi, sa­
sce­ nis ukan.
cxovrebeli eki ­pa­ Ji­saT­vis. 2. gadat. (wign.) saidumlod,
kU-kluqs-klan-i [ing. ku-klux- farulad.
klan] – amerikis SeerTebul kulminAcia [< laT. (culminis)
StatebSi: saidumlo ra­sis­ mwvervali] – (wign.) udi­
tuli teroristuli or­ de­si aRmavlobis an da­Za­
ganizacia. bulobis momenti risame
 ku-kluks-klani Scd. ganviTarebaSi.
kulQnar-i – kulinariis os­ ¥ kulminaciuri.
tati; daxelovnebuli mza­
 -283-
kum

 k. momenti, k. wertili. kul­tura).

kUlon-i [fr. coulant] – qalis 3. gaSeneba, moyvana raime mce­
samkauli – erTi an ramdenime narisa.
Zvirfasi Tvali, ZewkviT  Cais k.
yel­ ze gasakeTebeli. 4. TviT gaSenebuli mcenare.
 teqnikuri k.-ebi, sub­tro­
kUlt-i [laT. cultus] – 1. re­li­
pi­kuli k.-ebi, saSemodgomo
giuri msaxureba RvTi­sadmi
k.-ebi.
da amasTan da­kavSirebuli ¥ kulturuli (mniS. 1-saT­
wes-Cve­u­le­ba­ni. vis).
 apolonis k. (Zv. sa­ber­  k. done, k. urTierTobani,
ZneTSi), qristianuli k. k. adamiani (mniS. 3,4-isaTvis)
2. gadat. (wign.) Tayvaniscema, k. mcenareebi.
visime, risame gaRmerTeba. ¥ uary. ukulturo (mniS.
 kanonis k., pirovnebis k. 1-saTvis).
kultivAtor-i [fr. cultivateur]  u. adamiani, u. saqcieli.
– moxnuli niadagis Rrmad kultUrizm-i [fr. culturisme]
gasafxvierebeli sasoflo- – fizikuri varjiSebis sis­
sameurneo iaraRi. tema; aTletizmi.
 traqtoris k., cxenis k.,
kulUar-i [fr. cuoloir] – par­la­
xelis k.
mentSi, organizaciaSi da
kultivAcia – niadagis da­ sxv.: darbazi, oTaxi, sadac
mu­Saveba kultivatoriT. de­putatebi, delegaciis wev­
kUltura [laT. cultura] – 1. rebi ikribebian Sesvenebis
sa­zogadoebis miRwevaTa dros, sadac warmoebs ara­
er­Toblioba sawarmoo, sa­ ofi­ cialuri Sexvedre­
bi,
zo­ gadoebriv da sulier az­­rTa gacvla-gamocvla.
cxov­rebaSi. mr. [fr. cuoloirs] – kuluarebSi
 materialuri k., Zveli – gadat. (wign.) ityvian ara­
xal­ xebis k., erovnuli k., oficialuri saubrebis Se­
k.-is moR­vawe. sulieri k. saxeb politikur, sa­zo­ga­
2. done, romelsac miaRwies doebriv wreebSi.
raime codnis, Cvevis, moq­me­ kUmis-i [Turq.] – cxenis [an aq­
de­bis dauflebisas. lemis] daduRebuli rZisgan
 metyvelebis k., Sromis k., damzadebuli sasmeli.
fizikuri k. (mokled: fiz­
 -284-
kum

kUmrinis xelnawErebi – an sxv. fasiani qaRaldisa.

bib­liuri xelnawerebi,rom­  aslariani k., asdolariani
lebic aRmoaCines mkvdari k.
zRvis sanapiroze, vadi-kum­ kUplet-i [fr. couplet] – 1. leq­
rinis da sxva mRvimeebSi. sis, simReris strofi
xel­ nawerebi Sesrulebuli 2. mr. kupletebi – satiruli
iyo arabul da Zv. ebraul an iumoristuli xasiaTis
enebze. simRera saWirboroto Te­
ma­ze.
kunstkAmera [germ. Kunst­kam­
 saxumaro k.-ebi.
mer] – Zvel droSi: sxvadasxva
iSviaTi sabunebismetyvelo, kUpon-i [fr. coupon] – fasiani
istoriuli, eTnografiuli qaRaldebis mosaWreli ta­
Tu arqeologiuri sagnebis loni procentebis misa­Re­
koleqcia; aseTi koleqciis bad.
 obligaciis k.
sacavi.
kUpaJ-i [fr. coupage] – sxvadasxva kUrant-i [fr. courant mimdinare]
– koSkis saaTi, romelic
Rvinis erTmaneTSi Sereva
re­kavs da Tan asrulebs
gaumjobesebis mizniT.
ra­ime musikas, aseTi saaTis
kUpe [fr. coupe] – ramdenime
mu­sikaluri meqanizmi.
mgzav­risaTvis gankuTvnili
 kurantebi mx.-is gagebiT
ganyofileba matareblis (mag. `rekaven kremlis ku­
vagonSi. rantebi”) Scd.
¥ kupesi.
kUrare – [< karib.] – Zli­e­ri
 kupisa Scd.
Sxami, romlis mi­ Reba icod­
kupQdon-i [laT. cupido (Cu­pi­ nen samxreT ame­rikelma
donis)] _ romaul mi­To­lo­ in­dielebma zo­ gierTi ad­
gi­
aSi: siyvarulis RmerTi, gi­lobrivi mcenaris nor­
ro­ melic warmodgenili Ci ylortebisa da fes­ve­
hyav­daT mSvildisriani bis­gan; iyenebdnen isrebis
frTo­sani biWis saxiT; amu­ mo­sawamvlad; iwvevs kun­
ri. Tebis damblas da sik­ v­
kupQura [fr. coupure] – no­mi­ dils; amJamad iyeneben me­
naluri Rirebuleba qa­Ral­ di­cinaSi (mcire dozebiT)
dis fulisa, obli­gaciebisa sam­kurnalod.
 -285-
kur

kurAtor-i [laT. curator rort kurorti da berZ. logos

mzrun­veli, meurve] – piri, moZRvreba] – medicinis dar­
ro­ melsac mindobili aqvs gi, romelic Seiswavlis ku­
vi­
sime, risame meT­val­ yu­re­ rortebis samkurnalo Tvi­
oba. sebebs.
 studentebis k.  k.-is instituti.
kurQer-i [fr. courrier] – da­we­ ¥ kurortologiuri da sa­
se­
bulebis Sikriki. ku­rortologio.
di plomatiuri kurieri –  k. (s) kvleva-Zieba.
ix. di plomatia (Semokl. kUrs-i [laT. cursus srbola,mim­
di pkurieri). dinareoba] – 1. moZraobis
kurQoz-i [fr. courieux (mamr.) mi­marTuleba, gezi (gemisa,
coirieuso (mdedr.) sasacilo, TviT­ mfrinavisa da sxv.).
sa­
seiro] – ucnauri, sa­sa­  yinulmWrelma k. aiRo ar­
cilo, saseiro ambavi. Sem­ qtikisaken.
2. gadat. (wign.) mimarTuleba,
Txveva.
gezi (politikaSi da sxv.).
¥ kuriozuli.
 swori sagareopolitikuri
 k. SemTxveva.
k.
kurdQuk-i [Turq. kuyruk ku­di] 3. fasiani qaRaldebis Ri­re­
– kanqveSa cximovani da­ bu­leba.
nagrovi kunTTan, zogierT  laris k., dolaris k.
cxvris jiSebSi. (qarT. si­ 4. romelime mecnierebis an mi­ si
non. duma). calke sistemuri gadmocema
kUrort-i [germ. kurort sam­ umaRles saswavlebelSi;
kur­nalo adgili] – adgili, sa­xelmZRvanelo, romelic
sa­
dac aris bunebrivi pi­ aseT gamocemas Seicavs.
ro­ bebi mkurnalobisTvis,  maTematikis k., fizikis k.
das­venebisaTvis da mo­ wyo­ 5. umaRles an specialur sa­
bilia sanatoriumebi, da­ Sualo skolaSi: swavlebis
sas­venebeli saxlebi. esa Tu is weli.
 saqarTvelos k.-ebi, kli­  mexuTe k. studenti.
matiuri k., k. baxmaro. 6. swavlebis an sam­kur­
na­lo
¥ sakurorto. proceduraTa das­ ru­le­ bu­
 s. sezoni. li cikli.
kurortolOgia [germ. ku­  saSualo skolis k., ta­
 -286-
kur

laxiT mkurnalobis k. Tan xmovnebis (iSviaTad):

7. mr. kursebi – moklevadiani mag. qarTuli xmovnebi `o”,
saswavlebeli, romelic iZ­ `u” warmoiTqmis la­ bi­
a­
li­
leva momzadebas raime viw­ zaciiT.
ro specialobaSi. ¥ labialuri.
 kompiuteris k.-ebi, saSofro labQluri [laT. Labilis] –
k.-ebi, stenografiis k.-ebi. ara­ mtkice, aramdgradi, mer­
kUrsanti – 1. piri, romelic yevi, moZravi.
kursebze (ix. kursi. mniS. 7) labQrinT-i [berZ. Labirinthos]
swavlobs. – 1. Zvel saberZneTsa da eg­
2. samxedro saswavleblis vi pteSi: mravali saTavsis
k.-ebi. Semcvleli, Znelad gasag­ ne­
kUrsiv-i [laT. cursiva gakruli bi, daxlarTuli Sesasv­ le­
xeli] – daxrili sastambo l-gamosasvlelebis mqone
Srifti, rac xeliT nawers Senoba.
waagavs. 2. rTuli, daxlarTuli gan­
 laTinuri k., qarTuli k. lageba quCebisa, Senobebisa
kUrsor-i – kompiuteris dis­ da misT.
pleis ekranze moZravi sa­ 3. (anat.) yuris SigniTa na­ wi­
niSni, romelic aRniSnavs li, omelic asrulebs sme­
aq­tiur wertils da rom­ nisa da wonasworobis fun­
lis saSualebiTac xdeba qcias.
mar­Tva.  labirinti Scd.
labOrant-i [laT. Laborans
(la­bo­rantis) momuSave] – la­bo­
l ratoriis, samecniero da­
wesebulebis samecniero –
la [it. La] – musikaluri gamis teqnikuri TanamSromeli.
meeqvse bgera: am bgeris  labaranti Scd.
aRmniSvneli noti laboratOria [laT. La­bo­
labializAcia [laT. Labialis ra­torium] – dawesebuleba an
bagismieri] – (lingv.) bge­ mi­si ganyofileba, sadac
re­bis momrgvaleba bge­ asruleben eqsperimentul
re­bis warmoTqmis dros sa­mecniero-kvleviT samu­
– xmovnebis (xSirad) da Sa­os.
 -287-
laT

 qimiuri l.  lavasi Scd.

¥ laboratoriuli da sa­ lavQreba [holand. Laveeren]
la­ boratorio. – 1. ialqniani gemis svliT
 l. (s). WurWeli, l. (s.) ana­ cur­ va ise, rom qari xan er­
lizi, l. (s.) ga­ mok­v­leva. Ti mxridan uberavs, xan me­
 labaratoria, labarato­ oredan; saerTod gemis svla
ri­ uli, salabaratorio kursis (mimarTulebis) xSi­
Scd. ri cvliT wyalqveSa qvebis,
lAg-i [holand. Lag] – 1. ge­mis TavTxelebis da misT. gver­
svlis siCqarisa da gav­li­ dis asaqcevad.
li manZilis gasazomi xel­ 2. (gadat.) moxerxebulad
sawyo. gver­dis avla siZ­ ne­
le­e­bi­
2. gemis borti. saT­vis; raimesTvis Tavis
lAguna [it. Laguna] _ 1. wyal­ ari­deba; mdgomareobasTan
mcire yure an tba, ro­me­ marjved Segueba.
lic zRvisagan aris mo­wy­ lAvra [berZ. Laura] – zogi di­
vetili. di mamaTa monastris sa­
2. marjnis wriul kunZulebze, xel­ wodeba.
e.w. atolebze, Sinagani ¥ lavrisa.
wyal­satevi.  lavrasi Scd.
¥ lagunisa.
lazAreT-i [fr. Lazaret, it.
 lagunasi Scd.
Lazaretto] – samxedro na­wil­
lAdan-i [berZ. Ladanon] – aro­ Tan arsebuli patara sa­
matiuli fisiseburi niv­
avadmyofo, hospitali.
Tiereba, zogierTi tro­  polkis l.
pi­kuli xisa, romelic
lAzer-i [ing. Lazer] – xelsawyo
me­dicinaSi gamoiyeneba da
sinaTlis paraleluri da
RvTis­ metyvelebis dros
mZlavri konebis misaRebad.
mo­sawevad.
¥ ladanuri. laTQnur-i – Zvel rom­Tan
(ro­maelebTan) dakav­ Si­
re­
lAva [it. Lava] – gamdnari da
bu­li.
gavarvarebuli generaluri
 l. ena, l. damwerloba.
masa, romelic amoifrqveva
vulkanidan. laTQnuri amErika – Sua
¥ lavisa. da samxreT amerikis qveyne­
 -288-
lai

bis saerTo saxelwodeba. grZnobis an sagnis aRmniS­v­

lAib-gvArdia [germ. Leib sxe­ neli motivi, Tema, romelic
uli, tani da it. Guardia meordeba musikalur nawar­
(ix. gvardia)] – zog mo­nar­ moebSi.
qiul saxelmwifoSi: pri­ vi­  operis l.
ligirebuli jari (pir­vel 2. (gadat.) ZiriTadi azri, ro­
xanebSi _ monarqis pi­ radi melic araerTgzis meor­de­
dacva). ba.
¥ laibgvardiuli.  romanis l.
 l. polki.  leitmotivi Scd.
 laibgvardieli, laib­ gvar­ lAkmus-i [laT. Lakmoes <
diuli – iwereba erTad. laT.] – lurji, saRebavi
 leib gvardia Scd. mce­nareuli nivTiereba; am
lAib-medQkos-i [germ. Leib niv­TierebiT gaJRenTili
sxeuli,tani da laT. medicus qa­Raldi mJavis moqmedebiT
(ix. medikosi)] – monarqis wiT­ldeba, xolo tutis
karis eqimi. moq­medebiT lurjdeba.
 leib-medikosi Scd.  l.-is saRebavebi.
laQner-i [ingl. < Line xazi lAkmusis qARaldi – lak­
liner] – 1. didi swrafmavali mu­sis xsnariT gaJ­ RenTili
gemi. qa­Raldi, romelsac iyeneben
 samgzavro l., saokeano l. ro­gorc indikators (ix.
2. didi samgzavro TviT­m­f­ri­ in­dikatori, mniS. 2).
navi. lakOnizm-i [berZ. Lakonizmos]
laQnsmen-i [ingl. Linesman] – – (wign). azris gamoTqma
CogburTis, fexburTis da mok­led da mkafiod.
zog sxv. SejibrebaSi: msa­ ¥ lakoniuri.
jis TanaSemwe, romelic  l. pasuxi, l. warwera,
al­ miT an SeZaxiliT aniS­ l. stili.
nebs mTavar msajs bur­Ti­  lakonuri Scd.
sa Tu moTamaSeebis mdgo­ lAma1 - [esp. llama] – momcro sa­
ma­reobas; gverdis msaji, sapalne cxoveli aqlemebis
xa­zis msaji. ojaxidan; aqvs Zvirfasi
laitmOtiv-i [germ. Leitmo­ bew­vi; gavrcelebulia sam­
tiv] – 1. (mus.) raime azris, xreT amerikaSi.
 -289-
lar

¥ lamisa. amo­naWrebisgan dam­ za­

de­
bu­
 lamasi Scd. li (dakepili).
lAma2 [tibet. Blama umaRlesi] lAngust-i [fr. Langousto] –
– tibetsa da monRoleTSi: zRvis didi aTfexa jav­S­ ni­
lamaistebis budist-ber­ mo­ ani kibo.
na­zoni. lAndSaft-i [germ. Landschaft]
lamAizm-i – budizmis sa­xe­ – dedamiwis zedapiris xedi;
sx­vaoba tibetsa da mon­ raime adgilis saerTo xe­
Ro­ leTSi, romelic me-7 di.
saukuneSi warmoiSva ti­bet­  mTiani l.
Si; umaRlesi sasuliero ¥ landSafturi.
pi­ri – dalai-lama.  l. zonebi, l. ferwera.
 lamaisti. lAncet-i [fr. Lancete < laT.
laminAria [< laT. lamina fir­ Lancea Subi, oroli, laxvari]
fita] – (zool.) wablisferi – Zveleburi qirurgiuli
wyal­mcenare; iyeneben sa­ dana.
qon­lis sakvebad, sasuqad lapidAruli [laT. Lapidarius
da sxv. erT-erTi saxeobaa qvis mTleli, qvaze amom­W­
`zRvis kombosto”, romelic re­li] – (wign.) mokle da
sak­vebad gamoiyeneba. mka­fio.
lAmpas-i [fr. Lampas] – ganieri  l. stili.
feradi zoli, romelic da­ larQngit-i [berZ. larynx Cla­
kerebulia formis Sarvlis yn­gos xorxi] – xorxis an­
gverdiTi nakeris mTel Te­ba.
sig­rZeze garedan.  laringologi, laringo­
 wiTeli l.-ebi, generlis lo­ gia, larin­gos­
kopi.
l.ebi. lArgo [it. Largo faruli] –
lampQon-i [fr. Lampion] – qa­ (mus.) 1. termini, romelic
Raldis an minis fa­ra­ni aRniSnavs nel temps (ufro
gasanaTeblad, ilu­mi­na­ ci­i­ nels, vidre adajo); iyeneben
saT­vis. upiratesad amaRlebul, sa­
lAnget-o [fr. Languette pa­ zeimo – samgloviaro xa­si­
tara ena] – xorcis ker­Zi aTis nawarmoebSi.
viw­ro (Txeli) da grZe­li 2. zogjer: sonatis, simfo­ ni­
is, kvartetis da sxv. nela
 -290-
las

Sem­ srulebeli nawilis sa­  lapsusi, liafsusi, li­ ap­

xelwodeba. susi Scd.
lAso [fr. Lasso < esp. lazo] _ lAqSmi [sanskr.] – induizmis
cxovelis dasaWeri yul­ pan­TeonSi: silamazis, bed­
fiani sasroli Toki (qarT. nierebis, siyvarulisa da
sin. qamandi, sagdebeli). simdidris qalRmerTi, RvTa­
latAria [it. Lotteria] – niv­ eba _ viSnus toli.
Tebisa da fulis gaTamaSeba laqtAcia [laT. Lacto vawoveb
bileTebis saSualebiT. lactare rZis micema] – rZis ga­
 waugebeli l. moyofa sarZeve jir­ kvlebis
 latarea, latareia Scd. mier.
latifUndia [laT. Latifundium lAckan-i [germ. Latzcha yulfi]
latus farTo da fundus miwa, – gadanakeci pijakis (kos­
ad­gil-mamuli, mamuli] – tiu­mis, paltos) mkerdis na­
(wign.) msxvili kerZo ad­gi­ wilSi.
l-mamuli. legalizAcia – legalur
laurEat-i [< laT. Laureatus mdgo­ mareobaSi gadasvla
daf­ nisgvirgvinosani] – pi­ an gadayvana.
ri, romelsac miniWebuli legAlur-i [laT. Legalis] – ka­
aqvs gansakuTrebuli premia noniT aRiarebuli, neba­dar­
xelovnebis, mecnierebis, Tuli.
teq­nikis dargSi.  l. partia, l. gazeTi.
 rusTavelis premiis l., aralegaluri – rac kanoniT
nobelis premiis l., pi­a­ ar aris daSvebuli; iatak­
nistTa saerTaSoriso kon­ qveSa.
kursis l.  a. literatura, a. orga­ni­
lAfet-i [germ. Lafette < fr. zacia.
l’affus] – dazga, romelzedac lEgat-i [laT. Legatus gagzav­
damagrebulia qvemexis lu­ ni­li, elCi] – 1. romis pa­pis
la. di plomatiuri war­mo­
mad­
 Tvlebiani l. geneli.
lAfsus-i [lT Lapsus davardna, 2. Zvel romSi: Tanamdebobis
Secdoma, mcdari nabiji] piri provinciis mmarTvel­
– (wign.) uneblie Secdoma Tan.
(na­werSi, metyvelebaSi). lEgato [it. Legato dakavSire­
 -291-
lei

bu­li] – (mus.) erTi bgeridan madasturebeli sabuTi.

meoreze TandaTanobiT, ga­ ledErin-i [germ. Leden tyavi]
dab­miT (upauzod) gadas­vla. – bambis qsovili erTgvari,
lEgenda [< laT. Legenda is, tyavs mimsgavsebuli; iye­ne­
rac unda waikiTxon] – 1. ben wignis ydaze ga­da­ sak­
xal­ xuri zepiri gadmocema ravad.
(qarT. sinon. Tqmuleba).  liderini, liderini Scd.
 suramis cixis l. lEdi [ing. Lady] – did bri­
legendAruli da legEn­ ta­neTSi: lordis meuRle,
du­ri – 1. legendis xa­si­ gaTxovili qali.
aTi­sa; araCveulebrivi, Se­u­ leTArgia [berZ. Lethargia] –
da­rebe­li. avad­myofuri mdgomareoba,
 l. gadmocema, l. gmiroba. ro­melic hgavs Rrma Zils
2. geografiuli rukis na­wi­ (qarT. xalxuri sa­ xel­wo­
li, romelzec aRniSnu­lia deba: saRaTas Zili).
pirobiTi niSnebi. ¥ leTargiuli.
3. warwera monetaze an me­  l. mdgomareoba.
dal­ze. leTargQuli ZQli –
legQon-i [laT. Legio (Le­gionis)] igivea, rac leTargia.
– 1. igivea rac polki.  letargia, letargiuli
2. (ist). Zvel romSi: msxvili Scd.
sajariso SenaerTi. leibOrist-i [ing. Labourist <
3. zog qveyanaSi: sagangebo labour Sroma] – muSaTa par­
sam­xedro nawili an sa­mo­ tiis wevri inglisSi (ag­
qa­laqo organizacia. reT­ve avstraliasa da zog
legiOner-i [fr. Legionnaire] _ sxva qveyanaSi).
1. (ist.) legionis (mniS. 2) ¥ leiboristuli.
jariskaci.  l. partia, l. mTavroba.
2. legionis (mniS. 3) wevri. leikEmia [berZ. Leukos TeT­ri
legitimAcia [laT. Legitimus laima sisxli] – (medic.) qro­
kanonieri, dakanonebuli] nikuli daa­ va­deba, rom­ lis­
– raime uflebasTan rwmu­ Tvisac da­
ma­xa­
si­aT
­ e­
belia
nebis kanonierebis aRi­ sis­xlSi le­ i­ko­
citebis ra­
a­
reba an damtkiceba; am o­denobis mniS­vnelovani
uf­ lebis (rwmunebis) da­ zrda.
 -292-
lei

leikocQtebi [berZ. Leukos sxv. saqonels.

TeT­ri kytos ujredi, sis­ lEndlord-i [ingl. Landlord]
xlZarRvi, ZarRvi] – (fi­zi­ – msxvili ingliseli me­
ol.) sisxlis TeTri bur­ mamule, romelic TviTon
Tu­lebi. ar marTavs meurneobas da
leitEnant-i [fr. Leutenant] aren­daze gascems miwas
– oficris wodeba armiasa fer­merebze.
da flotSi. lEnC-i [ing. Launch] – inglisSi,
 ufrosi l. aSS-sa da zog sxva qveyanaSi:
lEma [berZ. Lēmma] – (maTem.) meore sauzme (naSuadRevs).
dam­xmare Teorema, romelic leOpard -i [laT. Leopardus <
auci­lebelia mxolod sxva berZ. Leopardos] – didi mta­
Te­oremis (an Teoremebis) ce­beli cxoveli Zu­ Zu­mwo­
da­samtkiceblad. vari katisebrTa oja­ xisa;
¥ lemisa. aqvs Savlaqebiani yvi­Teli
 lemasi Scd. bewvi (si­ non. panTera).
lEmur-i [laT. Lemures (mr.)] – lesbOsur-i siyvAruli –
1. Zv. romSi gardacvlilTa qalis arabunebrivi sqe­sob­
sulebis moCvenebebi, gar­ rivi ltolva qalisadmi
dac­vlili winaprebis su­ [Zve­li saberZneTis kunZul
lebi. lesbosis (Lesbos) saxelis
2. patara cxoveli, naxevrad mi­xedviT].
maimuni, primatebis razmisa, letAlur-i [laT. Letalis sa­
binadrobs afrikasa da sik­vdilo] – sikvdilis ga­
aziis tropikul tyeebSi. momwvevi, sasikvdilo.
lEnd-lQzi [ing. Lend-lease <  l. Sedegi, l. doza.
lend sesxis micema da lease ¥ letaluroba.
aren­diT micema] – aSS kon­  leTaluri Scd.
g­resis mier 1941 w. mi­Re­bu­ lEqsika [< berZ. Lexikos sity­
li kanoni, romlis sa­fuZ­ visa] – ama Tu im enis an ro­
vel­ zec me-2 msoflio om­Si melime mwerlis sityvaTa
mo­kavSire qveynebze gas­cem­ ma­ragi.
dnen sesxs an arendiT aZ­  qarTuli enis l., `ve­fxis­
levdnen SeiaraRebas, ma­sa­ tyaosnis” l.
lebs, kvebis produqtebs da
 -293-
leq

¥ leqsikuri. si­tyvebi da mocemulia ma­

 qarTuli enis l. Se­mad­ Ti ganmarteba imave enaze
genloba, mwerlis l. Ta­ an Targmani romelime sxva
viseburebani. enaze.
leqsikOgraf-i – leqsiko­g­  qarTuli enis ganmartebiTi
ra­fiis specialisti. l., inglisur-qarTuli l.,
 didi qarTveli l. sul­ orTografiuli l., mdi­ da­
xan-saba orbeliani, XX sa­ ri l.
ukunis cnobili qarTveli 3. erT-erTi teqstobrivi re­­
l.-ebi: akademikosi arnold daq­torTagani, ro­
me­lic Se­
Ciqobava da profesori mi­ muSavebulia per­ so­ na­lu­ri
xeil WabaSvili. kompiuteris mom­ x­ma­
reb­
le­
leqsikogrAfia [berZ. Lexikos bisaTvis.
tyva da grapho vwer] – leq­
si­ ¥ saleqsikono.
sikonebis Sedgenis Teoria  s. muSaoba, s. masala.
an praqtika. lEqtor-i [laT. Leqtor mki­
 qarTuli l. T­xveli] – piri, romelic
¥ leqsikografiuli da sa­ leq­ ciebs kiTxulobs.
leqsikografio.  lektori Scd.
 l. (s.) muSaoba. leqtorQum-i [laT. Leqtorium]
leqsikOlog-i _ leqsiko­ – 1. dawesebuleba, romelic
lo­giis specialisti. sajaro leqciebis mowyobis
leqsikolOgia [berZ. Lexikos saqmes ganagebs.
sityva da logos moZRvreba] – 2. sadgomi (Senoba, darbazi),
enaTmecnierebis dargi, ro­ sadac sajaro leqciebi
melic swavlobs leqsikas. imar­Teba.
¥ leqsikologiuri da sa­  studentTa sasaxlis l.
leq­sikologio.  lektoriumi Scd.
 l. (s.) Sromebi, l. (s.) lEqcia [laT. Lectio kiTxva] –
ganyofileba. saswavlo sagnis an raime
leqsQkon-i [berZ. Lexikon si­ Te­mis zepiri gadmocema;
vani] – 1. sityvebisa da
ty­ ase­Ti gadmocemis Canaweri.
gamonaTqvamebis maragi.  l.-is kiTxva, l.-ebis kur­
2. wigni, romelSic anbanzea si.
gawyobili ama Tu im enis ¥Lleqciuri.
 -294-
lia

 l. propaganda. qoanalizis erT-er­ Ti Zi­

¥ saleqcio. ri­Tadi cneba-seq­su­ a­
lu­ ri
 s. saaTebi, s. darbazi. Ji­ni, upiratesad ara­ cno­
lQana [fr. Liane(s) < lier Sekvra] bi­eri (termini SemoiRo z.
– xviara da mcocavi mcenare, fro­ idma).
romelic upiratesad gavr­ librEtist-i [it. libretista] _
ce­ lebulia tropikul da libretos avtori.
sub­tropikul tyeebSi. lQbreto [it. libreto] _ 1.
¥ lianisa. sityvieri teqsti operis
 lianasi Scd. da zogi sxva musikalur-
Cveulebriv mr. lianebi. vokaluri nawarmoebebisa.
libEral-i _ 1. liberalizmis 2. operis, baletisa da misT.
(mniS. 1) momxre; liberaluri mokle Sinaarsi.
partiis wevri. lQga [fr. ligue laT. Liga­re,
2. (moZv.) ityodnen Tavisuflad it. liga] _ (wign). pir­Ta, or­
moazrovne adamianze ganizaciaTa, sa­ xel­ m­
wifoTa
liberAlizm-i [< laT. Li­ kavSiri, ga­ erTianeba. erTa
be­­ra­lis Tavisufali] – 1. po­ li­ga sa­ xelmwifoTa saer­
li­ ti­ku­ri mimdinareo­ba, Ta­So­ ri­
so gaerTianeba pir­
ro­ melic aer­ Tianebs par­ vel da meore msoflio oms
la­ menturi wyo­bi­ lebisa da So­ris.
de­ mokratiul Ta­vi­ suf­le­ ligAtura [laT. ligatura kav­
ba­ Ta momxreebs. Si­ri] _ (mus). gadabmuli
2. uaryofiT movlenebTan no­tebi.
Sem­ rigebloba, mavne Sem­ wy­ ¥ ligaturisa.
na­rebloba.  ligaturisa Scd.
 l. moswavlis codnis lQder-i [ingl. leader] _ 1.
SefasebaSi. po­litikuri par­ ti­is, sa­
¥ liberaluri. zo­ g adoebriv-po­ l i­
t i­k uri
 l. partia.
or­ganizaciis meTauri, xel­
lQbero [it. libero Tavisufali, m­ZRvaneli.
damoukidebeli] _ fexbur­  parlamentis fraqciaTa
TSi: `Tavisufali mcveli”. l.-ebi.
lQbido. [laT. libido sur­vi­ 2. raime sportul Se­jib­ re­
li, miswrafeba, Jini] _ fsi­ baSi dawinaurebuli piri
 -295-
lik

an gundi. (TirkmelebSi).
 safexburTo Cempiona­tis l.,  liTotropia.
pretendentTa turni­ris l. liTogrAfia [berZ. lithos qva
liE [fr. lieue] _ sigrZis Zve­ da grapho vwer] 1. beWdva
le­ buri franguli sazomi; specialuri brtyeli qvis
udris daaxloebiT 4,5 km/s. zedapiridan, romelzedac
¥ liesi. winaswar xataven.
 liisa Scd. 2. am wesiT miRebuli ana­
lQver-i [ingl. liver RviZli] beWdi.
_ dakluli saqonlis Sig­  mxatvruli l.
neuloba (RviZli, gu­li, 3. sawarmo an saamqro sadac
fil­tvebi, elenTa), saW­me­ beW­daven aseTi wesiT.
lad momzadebuli (Sdr. ¥ liTografiuli.
ya­urma).  l. portreti.
 l-is Zexvi.  litografia, lito­gra­ fi­
lQvr-i [fr. livre] _ Zveleburi uli Scd.
franguli vercxlis fuli, liTOsfero [berZ. lithos qva
romelic Semdeg frankiT da sphairo burTi, sfero] _
Se­icvala. dedamiwis qerqi _ 30-80 km-
lQvrea [fr. livree] _ Sve­ic ­ a­ is sisqis.
re­bis, la­qiebis, me­et­le­e­bis likvidAcia [fr. liquidation]
for­mis tansacmeli, mo­sir­ da likvidQreba [germ. li­
muli. qui­dieren] _ 1. risame (mag; sa­
¥ livreisa warmos, dawesebulebis) saq­
 livreasi, livreia Scd. mianobis Sewyveta; daxurva,
lQzing-i [ingl. leasing] – gauqmeba.
grZel­vadiani arenda man­  trestis l.
qa­
nebis, sa­t­ransporto 2. visame, risame mospoba.
sa­Su­alebebis, sa­warmoo da­  wera kiTxvis ucodinarobis
niS­nulebis nage­bo­be­bis da l.
sxv. qonebis ga­mo­ye­nebisaTvis ¥ salikvidacio.
da­va­lianebis Tan­daTanobiT  s. komiria.
ga­daxdiT (da­farviT). likvidUroba [< laT. liquidus
liTo... [berZ. Lithos qva] _ rac fr. liquide Txeva­ di, mim­
di­na­
qvebs, mTis qanebs Seexeba. re] _ ban­ kebisa da sa­ war­mo­
 -296-
lil

ebis una­ ri­

anoba dro­u­lad limUzin-i [fr. Limousine] –
Se­as­rulon TavianTi fu­ da­xuruli, SigniT Se­mi­ nu­
la­ di val­debulebebi, ris li tixris mqone msubuqi
ga­naR­de­bac, fulad qcevac av­
tomobili.
Se­iZ­leba. lQmfa [laT. Lympha sufTa
¥ likviduri. wya­li, sinotive] – uferuli
lilQput-i _ aranormalurad siTxe adamianisa da ZuZu­mwo­
pa­tara tanis adamiani (qarT. vari cxovelebis sxeulSi;
sinon. qondriskaci. ju­ mimoqceva organizmis yvela
ja) [fantastikuri qvey­nis qsovilsa da ujredSi.
_ lili putiisebri cic­ ¥ limfuri.
qna mcxovreblebis sa­xel­  l. jirkvlebi.
wodebis mixedviT, ro­mel­Ta  limfaturi Scd.
Sesaxeb moTxro­bi­ lia j. lQngvist-i – lingvistikis
sviftis roman `gulive­ ris spe­cialisti (qarT. sinon.
mogzaurobaSi”]. enaTmecnieri).
 lili puta Scd. lingvQstika [fr. Linguistique <
lQman-i [berZ. limen yure, nav­ laT. Lingue ena] – mecniereba
sadguri] _ yure mdinaris enis Sesaxeb (qarT. sinon.
qve­mo dinebaSi an mlaSe enaTmecniereba).
tba zRvasTan axlos, Cve­ ¥ lingvistikuri da (dasaS­
u­lebriv samkurnalo ta­ vebia) lingvisturi.
laxiT mdidari.  l. gamokvleva.
lQmit-i [laT. limes (li­mitis) lQnza [germ. Linse] – optikuri
zRva­ri] _ norma, rom­lis mina; SemosazRvrulia ori
far­glebSic SeiZleba ri­ mrudxaziani, Cveulebriv
sa­me xarjva, ramiT sar­geb­ sfe­ruli zedapiriT, rome­
loba. lic gardatexs sinaTlis
 eleqtroenergiis l., im­ sxivebs.
portis l.  mikroskopis l.
limnolOgia [berZ. limnç ¥ linzuri.
tba da Logos moZRvreba] –  l. teleskopi.
hid­rologiis dargi, ro­me­ linolEum-i [laT. Li­num ti­
lic swavlobs tbebs; tbis­ lo da oleum zeTi] – sqe­li
mcodneoba magari qsovili, gan­ sa­
kuT­
 -297-
lit

rebuli narevi niv­Ti­ e­re­biT ebis Txrobis Sewyveta da

gaJRenTili; iye­ne­ ben iatak­ avtoris piradi gancdebis
ze dasagebad. CarTva.
 linoliumi Scd.  liriuli Scd.
lQnCis sasAmarTlo (kano­ lirQkos-i _ poeti, romelic
ni) – brbos mier dasja (cema- lirikul leqsebs wers.
wameba, mokvla) gamoZiebisa lQsting-i [ingl. listing siaSi
da gasamarTleblis ga­re­ Se­tana] _ monacemebis da­beW­
Se (ing. Lynch vinme plan­ ta­ dva, romelic kompiuterma
toris, Carlz linCis gva­ mogvca.
ris mixedviT.]. litAnia [berZ. litaneia] _ sa­
lQra1 [berZ. Lyra] – Zveli ber­ yo­velTao locva, romlis
Znebis simebiani sak­ ra­vi; dro­ sac eklesias gars uv­
iTvleba poeturi Se­moq­ lian; imarTeba didi dRe­
medebis, STagonebis sim­ bo­ saswaulis (an saero gan­
lod. sacdelis) dros.
lQra2 [it. Lira] – fulis er­ literAtor-i ­_ piri, romlis
Te­uli italiasa da Tur­ profesiaa literaturuli
qeTSi. saqmianoba; mwerali.
lQrizm-i _ lirikuli xa­si­aTi, literAtura [laT. Litteratura]
lirikuli Sinaarsi ri­same. 1. werilobiT nawarmoebTa
 nikoloz baraTaSvilis erToblioba.
leqsebis l.  axali qarTuli l.
lQrika [berZ Lyrikos lirasTan 2. mxatvrul nawarmoebTa
(ix. lira1) dakavSirebuli] (po­ezia, proza, drama) er­
– 1. poeziis saxeoba, ro­ Toblioba.
me­
lic gamosaxavs poetis  qarTuli klasikuri l.
grZnobebsa da gancdebs. 3. raime sagnis Sesaxeb ar­
2. am saxis poeziis na­ war­ sebuli nawarmoebTa erTob­
mo­ebaTa erToblioba. lioba.
 akakis l.  samedicino l., teqnikuri
¥ lirikuli. l., mxatvruli literatura
 l. poezia. _ igivea rac literatura
lirQkuli wQaRsvla _ (mniSv 2).
(wign). mxatvruli nawar­mo­ literatUruli da sa­
 -298-
lit

li­terAturo _ rac da­  samgzavro l., satvirTo

kav­Sirebulia mxatvrul l.
li­ te­raturasTan. melifte – piri, romelic
 l. (s.) wreebi l. (s.) na­ lifts emsaxureba (sinon.
warmoebi. liftiori).
lite­ ra­tU­ruli (sa­li­ ¥ meliftisa.
 meliftesi Scd.
te­rAturo) Ena – saerTo-
sa­
xalxo enis damuSavebuli
liftQor-i _ igivea, rac me­
lifte (ix. lifti).
for­ma, romelsac aqvs gar­ k­
ve­
uli formebi. liqQor-i [fr. Liquer] – tkbili
ma­gari (alkoholiani) sas­
lQtr-i [fr. Litre berZ. Litra
meli.
gir­vanqa] _ siTxis sazomi
er­Teuli; udris 1000 kub. lQqtor-i [laT. Lictor] – Zvel
sm-s. romSi: umaRlesi Ta­nam­ de­
 erTi l. rZe. bobis piris (mag. kon­sulis,
 litra Scd. (am mniSv.). diqtatoris) Tan­ mxlebi pi­
lQtra _ qarTuli sityvaa da ri, misi mcveli.
niSnavs Tixis patara viw­ licEist-i _ liceumis mos­
royelian wylis WurWels. wav­le.
lQtraJ-i [fr. Litrage] _ raime licEnzia [< laT. Licentia ne­
WurWlis tevadoba rac bis darTva] – 1. saqonlis
lit­ rebiT izomeba. saz­RvargareT gatanis an
 avzis l. Se­motanis nebarTva; am ne­
litUrgia [berZ. Leiturgia bar­Tvis damadasturebeli
RvTis­ msaxureba] _ mTa­va­ri sa­buTi.
qristianuli mRvdel­msa­xu­ 2. raimeTi SeRavaTianad an ufa­
reba; Jamis wirva. sod sargeblobis uf­ le­ba.
3. raime sameurneo – ko­mer­ci­
litUrgika _ moZRvreba uli moRvaweobis ne­barTva;
mRvdel­msaxurebis wesebis gamogonebis, sa­
vaWro markis
Se­
saxeb. gamoyenebis ufleba.
lQft-i [ing. Lift] _ mraval­ licEumi da lQcei – [<
sar­Tulian SenobebSi mo­ berZ. Lykeion aTenSi ko­ro­
wyo­bili vertikalurad mis (oles, skola-ba­Ris)
moZ­ravi eleqtro manqana. sa­xelwodeba, sadac aris­
 -299-
lov

to­tele aswavlida] – 1. lOgika [berZ. Logikē] – 1. mec­

saf­rangeTisa da dasavleT niereba azrovnebis for­me­
evropis zog sxva qveyanaSi: bisa da kanonebis Se­ sa­xeb.
saSualo saswavlebeli.  dialeqturi l.
2. saqarTveloSi: saSualo 2. mizanSewoniloba, kanon­ zo­
sas­wavlebeli romelime mi­er
­ e­ba risame.
sag­nebis gaZlierebuli  movlenaTa l.
swav­lebiT. ¥ logikuri.
 sabunebismetyvelo l.  l. daskvna.
¥ liceumis.  loRika, loRikuri Scd.
lOb-i [ing. Lobby ku­lu­a­ logopEdia [berZ. Logos
re­
bi] – kontorebisa da sityva, metyveleba da
agen­tebis sistema, ofi­ci­ a­ paideia aRzrda] – mecniereba
lurad da ara­ofi­ci­ a­lu­ metyvelebis sxva­dasxva nak­
rad moqmedi jgufebi, rom­ lisa da maTi mkur­nalobis
lebic zewolas axdenen Sesaxeb.
par­lamentis wevrebze gan­ lOgos-i [berZ. Logos sityva,
sazRvruli wreebis in­te­ cne­ba, azri, goneba] – 1. Zve­l
resebisaTvis. berZnul materialis­ tur
 lobizmi, lobisti, lobi­ fi­losofiaSi (heraklites­
reba. Tan) sayovelTao kanonzomi­
logAriTm-i [berZ. Logos far­ ereba.
doba, Sefardeba da arithmos 2. idealistur filosofiaSi:
ricxvi] – (maTem.) maCvenebeli sulieri pirvelsawyisi,
xarisxisa, romelSic unda RvTa­ ebrivi goneba da misT.
aviyvanoT ricxvi (fuZed sxva mistikuri cnebebi.
wo­debuli), rom miviRoT logOti p-i [berZ. Logos sityva
mocemuli ricxvi. da typos anabeWdi] – raime
 l.-ebis cxrili. for­ mis, dawesebulebis, aso­
¥ logariTmuli. ciaciis da a.S. martivi gra­
 l. gantoleba, l. gamoT­ fikuli aRniSvna, emblema.
vla. lovElas-i [fr. Lovelace ing.
logarQTmuli saxAzavi mwerlis s. riCardsonis
– iaraRi sxvadasxva mar­ti­vi ro­man `klarisa harlous”-
gamoTvlis Sesas­ru­leb­lad. is gmiris saxelis mixedviT]
 -300-
loz

– qalebis motrfiale mama­ lis saSualebiTac arkveven

ka­
ci. sxva­dasxva obieqtis adgil­
lOzung-i [germ. Lozung] – mdebareobas.
mokled gamoTqmuli mimar­ 2. aparati, romelic gan­ saz­
Tva, romelic gamoxatavs Rvravs sxeulis ad­gil­
saxelmZRvanelo ideas, po­ mdebareobas mis­ gan arek­
li­ tikur moTxovnas (qarT. lili, bge­ ri­
Ti tal­ Re­bis
sinon. mowodeba). an ra­ di­otalRebis sa­ Su­a­
loiAlur-i [fr. ing. Loyal lebiT.
erTguli] – 1. arsebuli sa­ lokAut-i [laT. Lock out vin­
xelmwifo xelisuflebis mes win karis daxurva] –
mom­xre, erTguli. mflobelebis mier sa­war­
2. rac aseT erTgulebas ga­ moebis erTdrouli daxurva
moxatavs. da masiuri ganTavisufleba
 l. damokidebuleba. muSa-mosamsaxureebisa ga­
3. vinc keTilsindisierad eq­ fic­ vebis Sewyvetisa da ma­
ceva visme an rasme. Ti moTxovnebis uaryofis
 loialuroba. miz­niT.
lokalizAcia da lokalQ­ lokomOtiv-i [fr. Locomotive
ze­ba [laT. Localis adgi­lob­ < laT. Locus adgili, motio
rivi] – 1. raimes gav­r­celebis moZ­raoba] – Zalovani man­
SezRudva gan­sazRvrul qa­
nebis, orTqmavalisa da
zRvreb­Si, ro­melic Tav­moy­ Tbo­ mavalis saerTo sa­xel­
ri­lia ro­melime gan­saz­R­v­ wodeba.
rul ad­gil­ze. ¥ salokomotivo.
2. risme adgilis Semo­saz­  s. brigada s. depo.
Rvra. lOmbard-i [geogr. sax.] – sa­
lokAlur-i [laT. Localis] – xelmwifo an komerciuli
(wign.) rac garkveul ad­ sak­redito dawesebuleba,
gils ar scildeba; ad­ ro­melic sesxs iZleva Zvir­
gilobrivi. faseulobis an moZravi qo­
 l. omi. nebis dagiravebiT [italiis
lokAtor-i [< laT. Loco gan­ pro­vincia lombardiis sa­
lageb] – 1. aparati, rom­
va­ xelis mixedviT,saidanac Sua
sa­ukuneebSi gamodiodnen
 -301-
luz

me­
vaxSeebi). 2. TviTon es gasayidi nivTi,
lOmbenis mAgida [moZv. sa­ saqoneli (auqcionze).
TamaSo kartis “lombenis” lOto [fr. Loto < it. lotto] –
saxelwodeba] _ banqos sa­ saTamaSo, romelSic bur­
TamaSo asakeci magida, xa­ Teb­ ze faraven amoZaxebul
verdiT gadakruli. cifrebs (an naxatebs).
lOnu-i [fr. Lonye Toki, qa­man­ lotOtron-i – mbrunavi
di] – mavTuli an Toki, ro­ do­li, romelSic yrian la­
melic gamobmulia cirkis tariis bileTebs nomrebis
msaxiobis qamarze saxifaTo gasaTamaSeblad.
triukebis gakeTebis dros. lOcia [< holand. Lootsen ge­mis
lOJa [fr. Loge] – 1. ma­yu­ tareba] – zRvebis, sawylo
rebelTa darbazSi ram­ de­ gze­ bisa da sanapiroebis
nime kacisTvis ga­ mo­yofili aR­weriloba, rac saWiroa
adgili. ge­mebis usafrTxo ta­re­ bi­
 meore iarusis l. saT­vis.
2. sxdomaTa darbazSi, sta­di­ ¥ lociisa.
onze: adgili, gamoyofili  lociasi Scd.
presis muSakebisaTvis,stum­ lOcman-i [holand. Loootsman]
rebisaTvis das xv. – saxifaTo da Znelad ga­
3. masonTa sazogadoebis gan­ savlel raionebSi gemebis
yofileba. ga­tarebis specialisti.
lOrd-i [ing. Lord] _ inglisis lOjia [it. Loggia] – 1. Senobas
umaRles TavadaznaurTa mikruli Ria aivani.
mem­
kvidreobiTi tituli. 2. Senobis nawili,romelsac
 l.-Ta palata. gareTa kedlis nacvlad
lOrnet-i [fr. Lorgnette] – sa­ aqvs Ria kolonada an Ta­
xeluriani dasakeci saT­ Ri.
vale. ¥ lojiisa.
losQon-i [fr. Lotion] – erT­  lojiasi, loji Scd.
gvari surnelovani wyali. lUza [holand. Luza] – bi­li­
lOt-i [ing. Lot] _ 1. auqcionze ardis magidis kideze da­
gasayidi saqonlis sazomi ki­debuli Wrili, romlis
erTeuli, saqmiani garigebis qve­Sac mimagrebulia bade
dros. bur­Tis Casagdebad.
 -302-
luT

luTEran-i – luTeranobis cen­ciuri, luminiscenturi

mim­
devari. Scd.
luTerAnoba – pro­tes­tan­ l u m p e n p r o l e t a r Q ­a t - i
to­bis erT-erTi ZiriTadi [germ. Lumpenproletariat] _
mi­
marTuleba, romelic aR­ dek­la­ sirebuli elementebi
mocenda me-16-s.-Si ger­ma­ (ma­Txovrebi, mawanwalebi da
niaSi martin luTeris moZ­ misT.).
Rvrebis safuZvelze. lUna-pArk-i [germ. Luna-park]
¥ luTeranoba. – qalaqis parki sxvadasxva
 l. eklesia. saxis atraqcionebiTa da
 qarTulSi winaT ixma­ re­ gasarTobebiT.
boda loTrangoba. lunAtizm-i [laT. luna mTva­
 luteranoba Scd. re] _ avadmyofuri mdgo­
luQdor-i [fr. Louisd’or sa­ mareoba, romlis dro­sac
kuT. saxeli.] – Zveleburi mZinare adamiani sxva­dasxva
franguli oqros fuli. moqmedebebs as­ rulebs me­
lUk-i [holand. Luik] _ CasaZ­ qa­nikurad (ga­ uT­viT­c­no­ bi­
e­
romi Wrili (mag. gembanze, reblad).
scenaze da sxv.) lunAtik-i [laT. lunaticus] lu­
lukUlusis nAdimi – mdid­ natizmiT daavadebuli.
ru­li nadimi [romauli lUpa [fr. Loupe] – gamadidebeli
sar­dlis Lucallus-is (177-56 SuSa.
ww. Zv. welT.) saxelis mi­ lUstra [fr. Lustre] _ Wer­ze Ca­
xed­viT, romelic cno­ bi­li mosakidebeli gasana­ Te­ beli
iyo simdidriT da ara­Cve­ mo­wyobiloba, ro­melzedac
ulebrivi nadimebiT). ram­denime eleq­tronaTura
luminescEncia [< laT. Lu­ an sanTelia (qarT. sinon.
men (luminis) sinaTle] – Wa­Ri).
(fiz.) raime sxeulis ci­vi  liustra Scd.
na­
Teba, gamowveuli eleq­ t­ lustrAcia [poln. Lustracja]
ruli, qimiuri an sxva pro­ – saxelmwifo qonebis pe­ri­
cesebiT. o­duli aRwera.
¥ luminescenciuri. lUqs-i1 [laT. Lux sinaTle] –
 l. lampa, l. analizi. ganaTebis sazomi erTeuli.
 luminiscencia, luminis­
 -303-
mag

lUqs-i2 [fr. Luxe fufuneba] – ti­tulis mqone piri,

Zvirfasad, komfortulad magQstral-i [laT. magistralis
mo­wyobili; umaRlesi ka­ mTavari, warmmarTveli] – 1.
tegoriisa. ZiriTadi, mTavari xazi ra­
 kaiuta – l., maRazia – l., i­me qselis (mag; rkinigzis,
nomeri – l. (sastumroSi). eleqtrogayvanilobis, te­
 liuqsi Scd. le­ grafis) sistemaSi.
liucQfer-i [laT. Lucifer si­ 2. qalaqis farTo quCa, ro­
naTlis matarebeli, Lux mel­ zedac Cveulebriv ga­
sinaTle, ferre tareba] – cxovelebuli moZraobaa.
qristianobaSi: eSmaki, jo­  mTavari m; qalaqis axali
joxeTis mbrZanebeli,satana, m.
dacemuli angelozi. ¥ magistraluri da samagis­
tralo.
 m. (s.) gazsadeni, m. (s.) ka­
beli, m. (s.) arxi.
m
magQstrat-i [laT. ma­gis­
t­ra­tus (mr.) xelisufalni,
mAgia [laT. magia] – jadosnoba, mmar­ Tveloba] – dasavleT
jadoqroba; misnoba. ev­ropis zog qveyanaSi: qa­
¥ magiuri. la­ qis mmarTveloba, mu­ ni­
 m. sityva, m. Zala. ci ­paliteti.
mAgistr-i [laT. magister uf­ mAgma [berZ. magma comi] – (ge­
rosi maswavlebeli] – 1. ol.) vulkanis moqmedebis
zog qveyanaSi: erT-erTi sa­ Se­degad dedamiwis siR­
mecniero xarisxi; am xa­
ris­ rmidan amotyorcnili gam­
xis mqone piri. dnari silikaturi masa; misi
 filosofiis m. gacivebiTa da gamagrebiT
2. umaRles saswavlebelSi warmoiqmneba amofrqveuli
or­safexuriani swavlebis qanebi.
me­
ore safexuris kur­s­dam­  m.-is amofrqveva.
Tav­rebuli. ¥ magmuri.
3. Sua saukuneebSi: bermo­
naz­  m. qanebi.
v­
nuri an rainduli or­de­ ¥ magmisa.
nis meTauris tituli; am  magmasi, magmatiuri Scd.
 -304-
mag

mAgnat-i [laT. magnatus di­ aqvs TeTri surnelovani

debuli] – msxvili ka­pi­ yva­vilebi; xarobs Tbil
talisti, memamule, mewarme. qvey­nebSi.
 finansuri kapitalis mAdam-i [fr. madame] – 1. qal­
m.‑ebi. batoni, mimarTva ga­Txo­ vil
magnEtizm-i _ (fiz.) magnitur qalisadmi safrangeTSi, er­
movlenaTa erToblioba. Tvis agreTve saxelsa da
 dedamiwis m. gvars; miRebulia sxva mra­
mAgneto [fr. magnéto] – val qveyanaSi.
eleq­tromagnituri xel­ 2. Zvelad – ucxoeli aR­m­
sa­wyo sawvavi narevis zrdeli mdidar ojaxebSi.
asan­Tebad (naperwklis war­ mademuAzel-i [fr. mademoi­
mo­saqmnelad) Sigawvis Zra­ selle] – qaliSvili, mimarTva
vas cilindrebSi. gauTxovar qalisadmi saf­
mAgnit-i [berZ. magnētis] – rki­ rangeTSi, erTvis ag­reT­ ve
nis madnis an foladis na­ saxelsa da gvars; mi­Re­ bu­
Weri, romelsac aqvs una­ri lia sxva mraval qve­ ya­
naSi.
miizidos rkinis an fo­ mAdera – erTgvari magari
ladis sagnebi (moZv. sinon. Rvi­ no.
andamati). madrQgal-i [fr. madrigal] –
 xelovnuri m. maxvilgonivruli patara
¥ magnituri. li­ rikuli leqsi, Cveuleb­
 m. veli. riv miZRvnili qalisadmi.
 miaqcieT yuradReba: mag­ maEstro [it. maestro] – sa­
niti, magram – magnetizmi, patio wodeba did xelovnis
mag­neto. (diriJoris, kompozitoris,
magnitOfon-i [berZ. magnētis mxatvris), agreTve moWad­ ra­
magniti da phone bgera] – kis.
apa­rati magnitur firze mavzolEum-i [laT. mausoleum
bge­ris Casawerad da Semdeg < berZ. mausoleion – kariis
mis kvlav sawarmoeblad. me­fis – mavzolias ganT­q­
 magnitafoni Scd. muli akldama] – didi ar­
magnolOgia [fr. magnolia] qiteqtoruli nageboba saf­
– maradmwvane xe an buCqi; lavze; (mavzolis akldama
 -305-
mai

aSenebuli iqna Zv.w. me-4 tike] _ mecniereba sam­ya­

sa­ukuneSi mcire aziaSi, q. ros raodenobriv da­mo­ki­
ga­likarnasSi). de­bulebaTa da sivrciTi
 tutanhamonis m. formebis Sesaxeb.
mAvreb-i [< berZ. mauros muqi]  elementaruli m., umaRlesi
– antikur xanasa da Sua m; gamoyenebiTi m.
sa­ukuneebSi: CrdiloeT ¥ maTematikuri.
af­rikis (egvi ptis ga­moT­  m. amocana.
v­
lebiT) ZiriTadi mo­ maT. anAlizi – er­Tob­
sax­leobis, agreTve ma­ li­ oba maTematikis dar­ ge­
Ti dampyrobi arabebis bisa, romelTa mi­
z a­
n ia fun­
ev­
ropuli saxelwodeba. qciebis kvleva usas­ rulod
mazdeAnoba da mazdEizmi mcireTa me­T o­
d ebiT.
– Zveli sparselebis re­  maTmatika Scd.
li­ gia (qarT. sinon. ce­ maTUsala: maTusalas xnisa
cx­ lTayvanismcemloba). – ityvian Zlier xnier
[umaR­les RvTaebis – ahu­ ada­ mianze [bibliuri pat­
ra mazdasi (ormuzda - riarqis maTusalas saxelis
`na­Teli sawyisi”) sa­xe­ mixedviT – romelmac yve­
li­ dan. damaarsebeli am la­ ze didxans (969 wels)
re­ligiisa aris mi­ Ti­u­ri icocxla].
wi­naswarmetyveli zo­ ro­as­ mAia – jgufi enobrivad
t­ra – zaratustra; `wmin­ mo­naTesave indieli
da” wigni mazdeizmisa aris xal­ x ebisa, romlebic
– avesta]. cxov­ robdnen meqsikis, hon­
 mazdeianoba Scd. du­rasisa da gvatemalis
mazOxizm-i _ sqesobrivi te­ritoriebze; hqondaT
ukuR­marToba erTgvari [av­ ierog­ l ifuri dam­w er­loba
s­
trieli mwerlis zaxer axal wel­ TaR­ri­cx­vis da­
– mazoxis gvaris mixedviT, sa­w yisSi.
ro­ melmac aRwera igi]. maiOlika [it. maiolica < majo­
mAzurka [< polon. mazurek] – lica – dasaxeleba kunZul
polonuri erovnuli cekva; ma­liorkasi (maiorka)] _ 1.
musika am cekvisTvis. mxatvruli keramikis sa­xe­
maTemAtika [berZ. mathē­ma­ oba.
 -306-
mai

2. feradi gamomwvari Ti­ xis garigebaSi.

na­warmi, romelic da­fa­ru­  birJis m.
lia gaumWvirvale Wi­quriT. makro... [berZ. makros grZeli,
(sarkaliT). di­di] – rTuli sityvis pir­
¥ maiolkisa. veli Semadgeneli nawili;
 maiolkasi Scd. niSnavs dids, msxvils.
maQor-i [laT. major ufrosi] makrokOsmos-i [berZ. mak­ros
– armiaSi: oficris wo­ de­ di­di da kosmos sam­
ya­
ro] – var­
bu­leba, kapitnis momdevno; s­kvlavTa sam­ ya­
ro; kosmosi
am wodebulebis mqone ofi­ (Sdr. mik­ro­kosmosi).
ceri. makulAtura [germ. makulature
mAket-i [fr. maquette] _ ra­i­me laT. makulo vsvri] – 1. beW­
nakeTobis nimuSi Sem­ci­ re­ dvis dros gafuWebuli qa­
bul zomisa, modeli. Ral­ di, agreTv uvargisi qa­
 saxlis m., dekoraciis m., Raldi, wignebi, romlebic
wignis m. kvlav qaRaldad unda ga­
makiavElizm-i – politika da­muSavdes.
rom­ lis mixedviTac da­sa­ 2. gadat. (saub.) ityvian mdare
xu­li miznis misaRwevad ga­ xarisxis,uniWo nawarmoebze,
marTlebulia yovelgvari literaturaze; aseT na­war­
sa­Sualeba [florenciis mo­ebTa erToblioba.
res­ publikis politikuri malAria [it. malaria] – cieba,
moR­vawisa da mwerlis ma­ cieb-cxeleba.
ki­avelis (1469-1527 w.) sa­ ¥ malariuli da sama­ la­
xelidan]. rio.
makQaJ-i [fr. maquillage] _ kos­  m. (s.) dispanseri.
me­
tikis saxeoba – feris  maliaria, maliariuli,
was­ma saxeze. sa­maliaro Scd.
makQntoS-i [ing. mackintosh < mAmluq-i [arab. mamluq – mo­
sakuT. sax.] – wyalSeuvali na] – Sua saukuneebSi eg­ vi p­
(garezinebuli) qsovilis teSi: Turqi da kav­ kasiuli
saw­vimari erTgvari. (maT Soris qarTveli) tyve
 makentoSi, makentoJi Scd. monebisagan Semdgari sul­
mAkler-i [germ. makler] – Su­ Tanis piradi gvardiis ja­
a­
mavali savaWro, sabirJo riskaci (Sdr. ianiCari).
 -307-
man

 ixmareboda agreTve mama(e) mandArin-i [esp. mandarin] – 1.

luki. ma­radmwvane citrusovani
mAmona [berZ. mamonas sim­did­ xe­xili.
re < arab] – 1. Zvel aR­ mo­ 2. am xexilis narinjisferi
savleTis zog xalxSi: sim­ surnelovani tkbili nayo­
didris RvTaeba. fi.
2. (gadat.) angareba, vercx­ mAndat-i [laT. mandatum da­
lis­moyvareoba. va­leba] – visame rwmu­ne­
mAmont-i [rus. мамонт] – ga­ bu­lebis dama­ das­turebeli
da­
Senebuli cxoveli spi­ mow­ moba.
losebrTa ojaxisa, hqonda  deputatis m.
grZeli, xSiri bewvi da mox­ samandato: samandanto ko­
rili eSvebi. mi­sia – komisia, ro­ me­lic
mAnana [berZ. manna < Zv. ebr.] – iq­mneba yrilobaze, kon­ fe­
bibliuri legendis mi­xed­ ren­ciaze, kongresze – de­
viT: sakvebi, romelic ze­ le­gatebis rwmu­ ne­
bu­le­baTa
cidan ucvioda ebraelebs Se­samow­meb­
lad.
udabnoSi svlis dros. mandEizm-i – religia, ro­mel­
mAnanis bUrRuli – xor­b­ Sic Sereulia iudaizmis,
lisgan damzadebuli wmin­ zo­roastrizmisa da Zveli
da burRuli. ba­bilinuri religiis ele­
mentebi; warmoiSva me­so­
mAnanis fAfa – am bur­Ru­
potamiaSi Cveni eris da­
lis mo­xarSviT dam­za­de­bu­
sa­wyisSi [naTeli Zalis
li fa­ fa.
¥ mananisa. man­dad-haias saxelis mixed­
 mananasi, manis burRuli, viT].
fafa Scd. mAnevr-i [fr. manoeuvre] – 1.
mAngo [fr. mango < mal.] – 1. jarebis an flotis moZ­ ra­
oba, gadaadgileba sa­o­mari
maradmwvane citrusovani
operaciebis dros.
xe­
xili.
 SemovliTi m.
2. am xexilis surnelovani
2. (gadat.) eSmakuri, veraguli
tkbili nayofi; xarobs moqmedeba; fandi, xriki.
azi­aSi.
manEvrebi – 1. (samx.) didi
 m.-s wveni.
taq­tikuri mecadineoba, nam­
 -308-
man

d­vil saomar pirobebTan 2. (mr.). Tavis daWeris wesebi,

mi­axlovebuli. yofaqcevis normebi.
 sagazafxulo m.-ebi, saz­ 3. romelime avtoris, visame
Rvao m.-ebi. Semoqmedebis TviseburebaTa
2. (rk.-gz.) sadguris xa­zeb­ze mxat­ vruli nawarmoebis
lokomotivebisa da va­go­ne­ Ses­rulebis xerxebis er­
bis moZraoba ma­ ta­reb­le­bis Tob­ lioba.
Sed­genis mizniT. mAnia [berZ. mania vneba, sigiJe]
¥ samanevro. – 1. adamianis avadmyofuri
 s. elmavali.
fsiqikuri mdgomareoba, ro­
manEken-i [fr. mannequin] – 1. desac mTeli misi grZnoba
ada­mianis sxeulis formis da goneba raime erTi ide­
fi­ gura tansacmlis saC­ve­ isaken aris mimarTuli.
neblad (maRaziebSi, ate­li­  gandidebis m.
ebSi). 2. Zlieri midrekileba ra­ i­
 cocxali m. me­sadmi.
2. piri, romelsac acvia axa­ manikQur-i [fr. manicure <
li fasonis tansacmeli laT. manus xeli curo vuv­ li,
saC­veneblad (modebis de­ vasufTaveb] – xelis frCxi­
monstraciis dros). lebis sagangebo ga­wmenda
mAneJ-i [fr. manēge] – 1. Se­mo­Ro­ gaprialeba.
bili moedani an spe­cialuri  manikuri, manikiurebi Scd.
di­ di Se­no­ba, romelic gan­ mani pulAcia [fr. manipulation]
kuT­v­nilia cxenebis sa­xed­ – 1. (wign.) raime rTuli moq­
nad an cxenosnobis sas­wav­ medeba, rTuli xerxi xeliT
leblad. muSaobisas.
2. cirkis wre, mulani (sinon. 2. (gadat.) oini, yalTabando­
arena). ba, sieSmake.
3. patara gadasatani Se­ mo­Ro­ manQfest-i [laT. mani­fes­
bili moedani bav­S­ve­bisTvis, tus aSkara] – 1. umaR­ le­si
romlebic fexs id­ gamen. xe­lisuflebis we­
ri­lo­
mAnera [fr. maniere] – 1. moq­me­ bi­Ti mimarTva, mo­wo­deba,
debis, qcevis Ta­vi­ se­bureba; mo­saxleobisadmi gan­ sa­
kuT­
Cveva. rebuli mniSvnelobis mqone
 kargi m.-ebi, cudi m.-ebi. movlenis gamo.
 -309-
maJ

 m. msoflios yvela xal­ 3. (geol.) sfero dedamiwis

xisadmi. qerqis qveS.
2. politikuri partiis, sa­ ¥ mantiisa.
zogadoebrivi or­ ga­ni­
za­ci­  mantiasi Scd.
is werilobiTi sap­rog­ramo mAntisa [laT. mantissa da­ma­
mimarTva. teba, mogeba] – (maTem.) lo­
manifEstant-i _ manifes­ta­ ga­riTmis wiladuri na­wi­
ci­ is monawile. li.
manifestAcia [laT. manifes­ ¥ mantisisa.
tatio gamocxadeba] – masobrivi  mantisasi Scd.
svla quCaSi solidarobis mAnto [fr. manteam] – qalis
an protestis gamosaxatad. farTo palto, Cveulebriv
manOmetr-i [berZ. mamos ara­ bewvisa.
mkvrivi da metreo vzomav] – mAntus reAqcia – (medic.)
xelsawyo siTxis an gazis ka­nis sinji organizmis tu­
(airis) wnevis gasazomad. ber­kulioziT daavadebis
 monometri Scd. da­sadgenad.
manUet-i [fr. mauchette] _ pe­ manUskri pt-i [laT. manusc­rip­
rangis maja, mis saxeloze tum] – xelnaweri,upiratesad
mib­ muli an mikerebuli. Zveli.
gAnsarda [fr. mansarde < sak. manufAqtura [laT. manu­
sax.] – sacxovrebeli sad­ faqtura] – 1. (ekon.) warmoebis
gomi – saxlis sxvenze, da­ forma, romlisTvisac da­ ma­
qa­nebul saxuravis qveS. xasiaTebelia xelis iara­
¥ mansardiani. Rebis gamoyeneba da Sromis
 m. koteji. ganawileba muSebs Soris.
 dasaSvebia – mansardi. 2. safeiqro mrewvelebis na­
mAntia [gvind. berZ. mantion] war­mi; qsovilebi.
– 1. farTo, grZeli wa­mo­sas­ ¥ manufaqturuli.
xami.  kapitalizmis m. periodi.
 monazvnis m. ¥ manufaqturisa.
2. (zool.) zogi uxerxemlo  manufaqturasi Scd.
cxo­velis kanis naoWi, ro­ mAJor-i [fr. majeur] – (mus.).
me­lic faravs sxeuls. musikaluri wyoba, romlis
 moluskis m. bgerebi qmnis did mcire
 -310-
maJ

ter­ciebisgan Semdgar zi­kuri moqmedebis sruli

akords; damaxasiaTebelia daq­veiTeba moxucebulobis
mxne, mxiarul elferi (sa­ an xangrZlivi qronikuli
pirisp. minori). avad­ myofobis Sedegad.
maJorQtar-i [fr. majoritaire 2. (gadat.) uilajoba, uuna­
< majorite umravlesoba < ro­­ba (mecnierebaSi, xelov­
laT. major didi] – par­la­ nebaSi, politikaSi da sxv.).
mentis deputatobis kan­di­ maraTOnel-i _ sports­me­ni,
dati, romelic xmaTa um­rav­ romelic mara­ To­
nul rbe­
lesobiT airCeva. naSi aris daos­ ta­
tebuli.
maJoritArul-i [fr. majoritaire maraTOnul-i _ (sp.) rac da­
< majorite umravlesoba < kavSirebulia Zalian did
laT. major didi] – 1. rac Se­ dis­ tanciasTan.
exeba umravlesobas, um­rav­  m. gacurva.
lesobis daq­ vem­de­ba­rebas. maraTOnuli rbEna – Se­
maJoritAruli war­mo­ jib­ reba sirbilSi 42 km-sa
mad­gEnloba – war­mo­mad­ da 195 m-ze [Zveli saberZne­
gen­
lobis sistema, rom­lis Tis sofel maraTonis (Ma­
dro­ sac de­ pu­
ta­to­bis kan­ ra­thōn) saxelis mixedviT, sa­
di­dati iRebs xma­Ta um­ i­danac aTenSi surbiliT
rav­lesobis (sa­pi­risp. mi­vida maxarobeli (elini
pro­porciuli war­mo­mad­gen­ ja­ riskaci) da miitana ga­
lo­ba). (ix. pro­por­cia). marjvebis ambavi (Zv. wel­
2. arCevnebis sistema, rom­ TaR. 490 w); amis Semdeg ma­
lis drosac arCeulTa ri­ xa­robeli daeca da mokvda
cxvSi xvdebian partiis kan­ (gardaicvala)].
didatebi, romlebmac xmaTa mAral -i [Turq.] – didi cim­bi­
umravlesoba miiRes. ruli iremi.
maJOrSia – (gadat.) ityvian, marAneb-i [esp. marranos] –
ro­desac vinme mxiarul gu­ Sua saukuneebSi espaneTsa
nebazea. da portugaliaSi: eb­ ra­
mArazm-i [berZ. marasmos da­uZ­ e­
l ebi, romlebmac ofi­
lureba, moSveba] – 1. ada­ ci­ alurad miiRes qris­
mianis fsiqikuri da fi­ ti­ anoba (kaTolikoba);
sas­ti­ kad idevnebodnen in­ k­
 -311-
mar

vi­
ziciisgan. Ca­mokidebuli da ise aTa­
marginAlia [< laT. margo maSeben (zevidan).
(marginis) kide] – wignis an 2. (gadat.) ityvian pirovnebaze
xelnaweris kideze, arSiaze an mTavrobaze romelic
moTavsebuli saTauri an usity­ vod asrulebs sxvis
SeniSvna. neba-survils.
¥ marionetuli.
mArduq-i [Sumer] – qalaq ba­
 m. mTavroba.
bi­lonis mfarveli RmerTi;
 marionetka Scd.
Zv. welTaRr. me-18 s.-dan –
babilonis panTeonis uze­ marixUana – narkotiki erTg­
naesi RvTaeba. va­ri.
margArin-i [fr. margarine] – mArka1 [germ. marke] – sa­fos­
sakvebi cximebi, romelic to gadasaxadis niSani –
garegnulad karaqs gavs da pa­tara oTxkuTxi qaRal­
damzadebulia sxvadasxva di, romelzedac raime
cxoveluri da mcenareuli ga­mosaxulebaa da fasia
cximisa da zogi sxv. niv­ aR­niSnuli; aseTi niSani
Tierebebis erTmaneTSi Se­ sxva­dasxva sabuTze da­sak­
re­viT. ravad.
 safosto m., m.-ebis ko­leq­
marQaJ-i [fr. mariage qorwili]
cia, sagerbo m.
– banqos TamaSSi: erTi da
¥ markiani.
imave feris papa da qali
 m. konverti.
er­Ti moTamaSis xelSi.
marka2 [germ. mark, fin. markka] –
mArina [it. marina < laT. ma­
fulis erTeuli germaniasa
rinus sazRvao, zRvisa] – su­
da fineTSi.
raTi, romelzedac zRvis
xe­dia gamosaxuli. markEting-i [ing. marketing <
market bazari] – biznesis Ro­
marQnad-i [fr. marinade] _ 1.
nisZiebaTa erToblioba ama
wveni (mwnilisa, muJuJisa).
Tu im saqonlis ga­ sa­
sa­
Rebad
2. mwnili, mwnileuli.
sabazro pirobaTa Ses­ wav­
 pikuli kitris m.
lisaTvis. am pirobebze
mariOnet-i [fr. marionette] ze­moqmedebis xerxebi sa­
– 1. Teatris Tojina, ro­
qon­lis gayidvis sferos
me­lic zonarze an Zafzea ga­safarToveblad; biznesis
 -312-
mar

fi­ losofia; bazarTkeTeba. lic omis dros Zarcvavs

mArkiz-i [fr. marquis] – da­ mo­sax­leobas.
sav­leT evropis zog qve­ mArs-i [laT. mars] – (astr.)
ya­naSi; TavadaznaurTa ti­ 1. romaul miTologiaSi
tu­li, graf­ ze maRali da (omis RmerTi).
her­cogze dabali 2. mzis sistemis erT-erTi
mArkiza [fr. marquise] – mar­ di­di planeta mzisgan da­
kizis coli an qaliSvili. Sorebis mixedviT rigiT me­
¥ markizasi. oTxe (qarT. sinon. marixi).
 markizisa Scd. marselQeza [fr. < geogr.
markQor-i [fr. marqueur < mar­ sax. marseillaise – safrangeTis
quer aRniSvna] – piri, ro­ qalaq – marselis mixedviT]
melic biliards emsaxureba, – franguli revoluciuri
TamaSis dros angariSs simRera (Seiqmna 1732 w., saf­
awar­moebs. rangeTis didi re­ vo­
luciis
markSaQder-i [germ. mark­schei­ dros), romlis Sedegad iq­
der] – samTo inJineri – samTo ca safrangeTis erovnul
damuSavebis, geodeziur ga­ him­nad; sityvebi da musika
daRebisa da wiaRiseulis ekuT­ vnis samxedro inJiners
swo­ ri eqspluataciis spe­ reJe de lils (1760-1836
ci­alisti. ww.).
 marqSaideri, markSeideri,  marselioza Scd.
marqSeideri Scd. mArtin-i [it. martini] – koq­te­
marmElad-i [fr. marmelade] ili,romelic mzaddeba ver­
– xilis wvenisgan SaqriT mutisa da inglisuri arayis,
damzadebuli sakonditro agreTve mware forToxlis
nawarmi, Cveulebriv kan­fe­ wvenisa da zogi sxva kom­
tebis saxisa. ponentisgan.
 marmaladi Scd. mArS-i [fr. marche] – 1. ritmuli
marodQor-i [fr. marauder] svla mwyobrSi.
– piri, romelic frontze  sazeimo m.
mok­lulebsa an daWrilebs 2. musikaluri nawarmoebi,
Zar­cvavs; moralurad gax­ ro­melsac aqvs energiuli
rwnili jariskaci, rome­ mkafio ritmi; gankuTvnilia
mravali adamianis er­ Tad
 -313-
mas

svlis dros Sesas­ru­leb­ Sed­geba sagani.

lad.  wylis m.
 salaSqro m., samwyobro m., 3. uformo comisebri niv­Ti­
samgloviaro m. ereba, sqeli narevi.
mArSal-i [fr. marechal] – 1.  Tujis gamdnari m., ka­ raqis
samxedro wodebuleba ge­ m., Taflis m.
ner­lis zeviT. 4. Cveulebriv mr. – masebi
 aviaciis mTavari m. – mSromeli mosaxleobis
2. (ist.) ase ewodeboda Tavad- far­To masebi, xalxi.
aznaurTa winamZRols sa­  codna m.-ebs!
qar­TveloSi (oqtombris (ix. agreTve masobrivi).
ga­datrialebamde). mAsaJ-i [fr. massage] – adamianis
¥ marSlisa. sxeulis raime nawilis da­
 marSalisa Scd. zela samkurnalo an kos­
mArSrut-i [germ. marschrute metikuri mizniT.
< fr. marche da route gza] –  kisris m., m.-iT mkurnaloba,
winaswar dasaxuli gza m.-is keTeba.
(adamianebisa, matareblisa, masAJist-i – masaJis keTebis
TviTmfrinavisa...) ga­sa­Ce­
re­ spe­cialisti.
beli punqtebis aRniSvna mAsiv-i [fr. massiv mZlavri,
(qarT. sinon. svlagezi). er­Tiani < laT. massa gunda,
 turistuli m., gadafrenis naWeri] – sustad da­na­
m. wev­rebuli mTianeTi, ro­
¥ samarSruto. mel­ sac ara aqvs mkafiod
 s. taqsi. gamosaxuli Txemi.
 marSuti, samarSuto Scd. 2. geografiulad erTgva­ro­
mAsa [laT. massa] – 1. (fiz.) ma­ vani didi sivrce.
teriis erT-erTi ZiriTadi  tyis m.
maxasiaTebeli, romelic 3. mravali erTgvarovani
gan­sazRvravs mis inerciul sag­nebis, obieqtebis Ca­na­
da gravitaciul Tvisebebs. we­rebis erToblioba (ro­
2. ama Tu im sagnis Se­ mad­ me­lic egm-s mexsierebaSia
geneli nivTierebis ra­o­ Se­naxuli).
de­noba, moculoba; TviT  sacxovrebeli m. _ sa­cxov­
niv­Tiereba, romlisganac rebeli kvartali qalaqSi.
 -314-
mas

masQuri – didi, mZime. sagnebi.

 m. kari, m. svetebi. 3. rasac didi raodenobiT
 masobrivi sxvaa (ix.). awarmoeben.
maskArad-i [fr. mascarade] –  saqonlis m. gamoSveba.
gasarTobi saRamo, mejlisi,  masiuri sxvaa (ix.).
romlis monawileebs uke­ mAson-i [fr. ma­son `Tavisufa­
Ti­aT niRbebi da acviaT li kala­to­ zi”] – mimdevari
gan­sakuTrebuli, saxasiaTo re­l i­ g i­
u r-filosofiuri
tansacmeli. mim­d inareobis (masonobisa).
¥ samaskarado. mAstit-i [< berZ. mastos ZuZu] –
 s. kostiumi. sarZeve jirkvlebis anTeba,
maskulinizAcia [<laT. ZuZus anTeba.
mas­culinus mamrobiTi] – mAsStab-i [germ. Masstab] –
mded­robiTi sqesis indi­ 1. rukaze, naxazze, gegmaze
vi­disaTvis meoreuli mam­ mocemuli xazebis sigrZis
robiTi sqesobrivi niSnebis Sefardeba namdvil sig­r­
(mag., ulvaSebis, boxi xmis...) ZesTan adgilze.
gaCena.  m. 100 km. erT santimetrSi
masmEdia [ing. mass media (1:100).
< laT.] – komunikaciis 2. gadat. (wign.) zoma, mniS­
sazogadoebrivi – sa­ in­ vneloba, gaqaneba risame.
formacio masobrivi sa­Su­a­  msoflio m.-is mecnieri.
lebebis (presis, radios, te­ ¥ masStaburi (mniS. 2-isaT­ vis).
 m. mSenebloba.
leviziis da a. S.) saerTo
 maStabi, maStaburi Scd.
saxelwodeba.
matAdor-i [esp. matador < matar
masObrivi – 1. bevri adamianis
kvla] – toreadori,romelic
monawileobiT Seqmnili,
daSnis gadamwyveti CacemiT
Ses­rulebuli.
klavs xars.
 m. cekvebi, m. organizaciebi,
m. demonstracia. matEria [laT. materia] – 1.
2. rac mosaxleobis far­To (filos.) obieqturi realo­
fenebisaTvis aris gan­kuT­ ba, romelic arsebobs ada­
vnili; bevrisaTvis xel­mi­ mianis cnobierebis gareSe
sawvdomi. da misgan damoukideblad.
 m. biblioTeka, m. moxmarebis 2. nivTiereba, romlisganac
 -315-
mat

Sedgeba fizikuri sxe­u­le­ Zalaufleba] – pir­vel­

bi. yofili-gvarovnuli wyo­bi­
 m.-is agebuleba. lebis adreuli periodi,ro­
3. m.-is qsovili. desac gvarovnuli jgufebi
 sakostiume m., sakabe m. iqmneboda qalis xaziT na­
materiAlizm-i [fr. matéria­ Tesaobis safuZvelze da
lisme] – erT-erTi ZiriTadi qals eWira gabatonebuli
filosofiuri mimdinareoba, mdgomareoba (ix. agreTve
idealizmis sapirispiro, patriarqati).
rom­ lis mixedviTac ma­te­ ¥ matriarqaluri.
ria, buneba, yofiereba aris  m. gvari.
pirveladi, xolo idea, cno­  matriarxati, matriar­ xa­
biereba, suli – me­oreuli lu­ ri Scd.
(me­oradi). matrQkul-i [laT. matricula
¥ materialisturi. Ria sia] – umaRlesi sas­
 m. filosofia, m. Tval­ saz­ wav­leblis studentis CaT­
risi. vlis wignaki.
materiAlur-i _ 1. cno­bi­e­re­ matrimoniAlur-i [laT.
bisagan damou­ ki­deblad ar­ mat­rimonium (mat­rimonialis)
sebuli; nivTieri, fizikuri qor­ wineba] – qorwinebasTan,
(sapirisp. sulieri). col­ qmrobasTan dakav­ Si­re­
 g. samyaro. bu­li.
2. saarsebo saSualebebTan mAtrica [germ. Matrize < laT.
da­kavSirebuli; qonebrivi. matrix dasawyisi, wyaro] – 1.
 xalxis m. keTildReoba, m. (poligr.) liTonis CaR­rm­a­
mdgomareoba. vebuli forma Sriftis Ca­
matrAkaJ-i [fr. matraquage mosasxmelad.
da­Wedva, Cadeba] – mo­sa­bez­ 2. (poligr.) muyaos CaR­
rebeli radio da sa­te­ r­mavebuli forma ste­
le­ vizio reklama xSirad reoti pis Camosasxmelad.
gan­meorebadi lozungis, su­ 3. (maTem.) garkvuli wesiT
raTis, simbolis, melodiis gan­lagebuli maTematikur
da a.S. saxiT. si­dideTa cxrili.
matriArqat-i [laT. mater mAtrona [laT. matrona] – Zvel
(mat­ris) deda da berZ. ar­che romaelebSi: sapatio qali,
 -316-
mat

ojaxis deda. nelobiT gadidebis, gag­ r­

Ze­
mAtros-i [holand. matroos] – lebis da a. S.
rigiTi mezRvauri.  maqsi qvedatani, qveda­ we­
mAtC-i [ing. match] – Sejibreba li.
sportis romelime saxeobaSi mAqsima [< laT. maxima (sententia)
or mowinaaRmdeges an or ZiriTadi wesi, princi pi] –
gunds Soris. qcevis wesi, logikuri an
 saWadrako m., safexburTo eTikuri princi pi, romelic
m. gamoxatulia mokle formiT,
mAtC-boli [ing. match matCi fraziT.
da ball burTi] – CogburTSi:  imanuel kanti - `imoqmede
iseTi mdgomareoba, rode­ ise, rom Seni qcevis maqsima
sac erT-erT mxares matCis sayovelTao kanonad iq­
mo­sagebad mxolod erTi ces”.
bur­Tis mogebaRa aklia. maqsimAlizm-i [< laT. ma­
matC-rEvanS-i [ing. match xi­mus udidesi] – (wign.) ra­
mat­Ci da revanche revanSi, sa­ ime ukiduresi mo­Txov­nis
ma­gieros gadaxda] – Wad­ wamoyeneba; ga­da­
War­be­bu­
rak­Si: eqs-Cempionis mier lo­ ba.
axa­li msoflio Cempionis maqsimAluri [< laT. maximus
sa­Wadrako turnirSi ga­mow­ udidesi] – yvelaze didi,
veva, titulis aR­sad­genad. udi­ desi;
zRvruli (sapirisp. mini­ ma­
matC-tUrnir-i _ Sejibreba
lu­ri).
WadrakSi, rodesac yvela
 m. xelfasi, avtomobilis
monawile xvdeba erTmaneTs
m. datvirTva.
orjer an metjer.
maqsimAlist-i _ maqsima­liz­
maUzer-i [< sak. sax.] – pis­to­ mis mimdevari.
leti erTgvari.
maqsQmum-i [laT. maximum] –
maqinAcia [laT. machinatio yve­laze meti raodenoba
xri­ki, eSmakoba] – ara­ke­
ri­same (sapirisp. minimumi)
Tilsindisieri xerxi ri­sa­  xelfasis m.
me misaRwevad; xriki.
 maxinacia Scd.
mACete [esp. machete] – didi
dana, romliTac Saqris
maqsi... [fr. maximal] – mniS­v­ ler­ wams Wrian.
 -317-
med

mAca [Zv. ebr. maccâh] – umarilo mEandr-i [sak. sax. _ dak­lak­

xmiadi, romelsac ebraele­ ni­li mdinaris meandris
bi religiuri Cveulebis (am­Jamad menderesa) saxelis
mi­
xed­viT acxoben. mi­xedviT mcire aziaSi] – 1.
mahAgon-i [laT. mahagoni] – (geol.) mdinaris kalapotis
zo­ gi tropikuli xis mer­ klaknili.
qani (`wiTeli xe”); iye­ne­ben 2. ornamenti moxrili da
mxatvrul na­ke­To­baTa (ave­ sxva­ dasxva mimarTulebiT
jis da sxv.) da­sam­za­deb­ swori kuTxiT gadamkveTi
lad. xa­zebis saxiT.
mahAraja [sanskr. māharādjā] – meg(a)... [berZ. megas didi] _ 1.
indoeTSi; mTavris (Tavadis) TavsarTi, ro­ me­
lic sazom
umaRlesi tituli. er­TeulTan mi­
er­
Tebisas
 maharajisa. aR­niSnavs mis mi­ lionjer
 maxaraja, maxarajasi Scd. gazrdas; 1 me­gatona = mi­
mAhatma [sanskr. mahatmâ] – 1. li­ on tonas.
indur miTologiaSi: msof­ 2. rTuli sityvis pirveli Se­
lio suli; `RvTaebrivi ze­ madgeneli nawili, rome­lic
raRac didze miuTiTebs.
adamiani”.
 megapolisi (didi qalaqi).
2. Tanamedrove indoeTSi:
di­dad gamoCenili, gan­ sa­ megapOlis-i [berZ. Megas di­
kuT­rebiT pativcemuli, sa­ di da polis qalaqi] _ didi
Tayvanebel pirTa tituli. mravalmilioniani qalaqi,
am titulis mqone piri. ro­melic sxvadasxva qa­
 m. gandi. la­ qebisa da dasaxlebuli
mahmadQan-i _ mahmadianobis punqtis Serwymis Sedegad
mimdevari (sinon. muslimi, warmoiSva da xasiaTdeba
mus­limani. musulmani). bu­nebriv garemoze didi
mahmadiAnoba – religia, ro­ gav­leniT.
melic arabuli gadmocemis megAfon-i [berZ. Megas didi da
mixedviT daaarsa wi­nas­ phone xma, bgera] _ adamianis
war­metyvelma mahmadma (mu­ xmis gamaZlierebeli didi
ha­
medma) me-7 s.-Si (sinon. rupori, Cveulebriv konu­
is­
lami, muslimanoba, mu­ sis formisa.
sul­manoba). mEdal-i [fr. medaille] _ ni­Sa­ni
 -318-
med

_ liTonis mrgvali fir­fi­ (moZv.). momrigebeli, Sua­ka­

ta, romelzedac raime re­ ci.
li­ efuri gamosaxulebaa. medikAment-i [laT. medicamen­
iZ­levian rogorc jildos, tum] _ (spec.) wamali.
ra­ime didi movlenis an medQkos-i [laT. medicus] _ me­
gamoCenili moRvawis xsov­ dicinis specialisti; eqi­
nis aRsaniSnavad. mi.
 oqros m., ivane javaxiSvi­  ixmareba agreTve mediki.
lis saxelobis m. meditAcia [laT. meditation] _
¥ medlisa. (wign.). dafiqreba, Wvreta.
 medalisa Scd.
medQum-i < [laT. medius Su­a­
medalQer-i [fr. medailleur] _ Tana] _ 1. spiritebis rwme­
medlebisa da liTonis fu­
niT: piri, romelic gar­ dac­
lis (monetebis) Camosxmisa
vlilTa sulebTan amyarebs
da Wedvis specialisti.
urTierTobas; Suamavali
 medaliori Scd.
ada­mianebsa da sulebs So­
medalQon-i [fr. medaillon] ris.
_ saoqromWedlo nawarmi, 2. (mus.). qalis sasimRero
ro­ melsac yelze ikideben; xmis SuaTana registri.
war­moadgens mrgval an
medQcina [laT. medicina] –
ova­lur brtyel budes, ro­
mec­ni­
erebaTa erToblioba
melSic Casmulia raime ga­
ada­mi­
anTa daavadebebis
mosaxuleba.
mkur­na­lo­bisa da Tavidan
medQana [laT. mediana Sua, aci­lebis Se­ saxeb.
Sua­Tana] _ (maT.). wrfis  eqsperimentuli m., m.-is
mo­nakveTi, romelic sam­ku­ mu­Saki.
Txedis wverodan mo­pir­da­ ¥ samedicino.
pi­re gverdis Sua wer­ti­  s. daxmareba, s. univer­ si­
lam­ dea gavlebuli. teti.
¥ medianisa. mEdrese [arab. madrasa < darasa
 medianasi Scd Seswavla] _ mahmadianTa sa­
mediAtor-i [laT. mediator Sualo (iSviaTad umaRlesi)
Su­ amavali] _ 1. patara Txe­ sasuliero saswavlebeli.
li firfita, romliTac mEduza [berZ. Medusa] _ zRvis
in­strumentze ukraven. 2. labiseburi cxoveli, ro­
 -319-
mel

melsac aqvs sacecebi [ber­ meTOdist-i romelime sagnis

Znuli miTologiis frTo­ swavlebis meTodikis spe­
sani urCxu­ lis Medusa-s ci­ alisti.
sa­xelis mixedviT.] meTodolOgia [berZ. metho­
¥ meduzisa. dos meTodi da logos moZ­
 meduzasi Scd. R­vreba] – 1. moZRvreba
mezalQans-i [fr. misalliance Se­mecnebis mecnieruli me­
uxam­si kavSiri] _ uTa­nas­ To­dis Sesaxeb.
wo­ ro qorwineba wodebriv 2. erToblioba meTodebisa,
sa­zogadoebaSi. rom­ lebsac iyeneben cal­ke­
mETod-i [berZ. methodos] _ ul mecnierebebSi.
Te­oriuli gamokvlevis an  istoriis m.
risame praqtikuli gan­ xor­  meTodologiuri.
cielebis xerxi.  m. gamokvleva, m, analizi.
 mowinave m., eqsperimentu­ mEili (an imEili) [ing E-mail
li m. (electronic mail) eleqtronuli
¥ meToduri _ 1. raime me­ fosta] – kavSirgabmulobis
Tod­Tan dakavSirebuli. erT-erTi saxe: informaciis
2. (wign.) Tanmimdevruli. gadacema satelefono qsel­
 meTodiuri Scd. Si modemis (ix.). meSveobiT
meTOdika [berZ. methodike] _ CarTuli kompiuterebs So­
1. risame praqtikulad Ses­ ris.
rulebisTvis saWiro me­ melanqOlia [berZ. melancho­lia]
Todebis, xerxebis er­Tob­ _ naRvliani ganwyobileba.
lioba. sevda, kaeSani.
 samecniero kvlevis .m. meliorAtor-i _ meliora­
2. pedagogikis nawili – moZ­ ci­ is specialisti.
Rvreba swavlebis meTodebis meliorAcia [laT. meliora­
Sesaxeb. ti­o gaumjobeseba] _ Ronis­
 qarTuli enis m., inglisuri
Zi­ ebaTa sistema (Waobebis
enis m., maTematikis m,
amoS­ roba, mSrali miwebis
¥ meTodikuri,
xe­ lovnuri morwyva, xeTa
 m. saxelmZRvanelo, m. ka­
rgva da sxv., romelic miz­
bi­neti.
nad isaxavs miwis ara­xel­
 meTodiuri Scd.
sayreli bunebrivi pi­ ro­
 -320-
mel

bebis gaumjobesebas misi tragediis muza; war­ mod­

na­yofierebis gazrdis miz­ genili hyavdaT qalad, ro­
niT. melsac aqvs suros gvir­ g­ vini
melo... [berZ. melos simRera] da tragediuli ni­ Rabi.
_ rTuli sityvebis da­sa­ melxQor-i [germ. Melchior fr.
wyisSi uCvenebs am sity­ve­ Maillechort fran­ gi ga­ mom­
bis damokidebulebas mu­si­ goneblebis ma­ ios da So­
kasTan. rigis sa­ xe­le­
bidan] _ spi­
melodeklamAcia [berZ. melos lenZis ni­ kelTan, rki­
nasTan
simRera da laT. Declamation da man­g anumTan Senadnobi
deklamacia] _ mxatvruli Wur­W­ lis, zusti meqanikuri
ki­Txva musikis TanxlebiT. de­t a­l ebis da samkaulebis
melOdia [berZ. melodia sim­ da­samzadeblad.
Rera] _ simReris hangi, ki­  m. dana-Cangali.
lo, motivi. ¥ melxiorisa.
 melxiorasi Scd.
melodQuri _ mosasmenad
sasiamovno; keTilxmovani. mEmbrana [laT. Membrana ap­ki]
 m. musika. _ 1. moqnili, Txeli fir­fi­
ta, romelic daWimul mdgo­
melOdrama [berZ. melos sim­
Rera da drama drama] _ 1. mareobaSia da amis gamo
dre­ kadia.
(moZv.). drama, SeerTebuli
 telefonis m.
sim­Rerasa da musikasTan.
2. cocxali ujredis ga­re­
2. dramatuli Janri, ro­ me­
dam­cavi apki.
lic gamoirCeva gaz­vi­ a­
¥ membranisa.
de­buli emociurobiT mo­
 membranasi Scd.
ra­ lur-damrigebluri
sen­tenciebiT; am Janris na­ memorAndum -i [laT. me­mo­
war­moebi. randum rac unda gvaxsovdes]
melomAnia [berZ. melos sim­ _ 1. di plomatiuri dokumen­
Rera da mania miswrafeba, ti, ro­ melSic gadmocemu­
si­giJe] _ musikis, simReris lia mTav­ robis Tvalsazri­
didi siyvaruli. si ra­ ime sakiTxis Taobaze.
 melomani.  m.‑is gadacema.
2. raime dawesebulebis mox­
melpOmene [berZ. Melpomene]
senebiTi baraTi an axsna-
_ berZnul miTologiaSi:
 -321-
men

ganmartebiTi cnoba. ebSi safrangeTsa da ing­

memorQal-i [it. memoriale sa­ lis­ Si.
maxsovro Canaweri] _ 1. Ca­ menEjer-i [ingl. manager uf­
nawerebis dRiuri. rosi, patroni] _ 1. da­ qi­
2. arqiteqturuli nageboba, ravebuli pro­fe­
si­o­na­li
romelic aRmarTulia vi­ mmarTveli (sawarmos di­
same, risame xsovnis uk­ reqtori, mT. inJineri das
vdavsayofad. sxv.).
 SinmousvlelTa m. 2. sportuli klubis an cal­
3. sportuli Sejibreba, ga­mo­ keuli sportsmenis patroni,
Cenili sportsmenis xsov­ sportul asparezobaTa
nisadmi miZRvnili. mom­wyobi, organizatori.
 viqtor gogliZis m. (saWad­  ixmareba agreTve mena­ je­
rako turniri). ri.
memoriAlur-i [laT. memo­ menEjment-i [ingl. management]
ri­alis samaxsovro] _ rac _ warmoebis marTvis xe­ lov­
ga­ keTebula, Seqmnila vi­ neba; samarTavi princi pisa
sa­ me, risame xsovnis aR­
sa­ da meTodebis erToblioba,
niSnavad. ro­melic xels uwyobs war­
 m. dafa, m. muzeumi. moebis efeqturobis zrda­
memuArebi [fr. memoires] _ sa da danaxarjebis Sem­ ci­
mogonebani-literaturuli rebas.
nawarmoebi, romliTac gad­ mEnzura [laT. mensura sa­
mocemulia avtoris mo­ zo­mi] _ saafTiaqo an la­
go­ nebani piradsa da sa­ boratoriuli (da­na­yo­fe­
zo­ gadoebriv cxovrebaSi bi­ani) WurWeli si­ Txe­ebis
mom­ xdari sxvadasxva ambis, asa­wyavad.
mov­lenis Sesaxeb. ¥ menzurisa.
 daviT kldiaSvilis m.  menzurasi Scd.
¥ memuaruli. mEnTol-i [laT. menthe pit­
 sazRvargareTis qarTvel na da ol(eum) zeTi] _ gam­
patriotTa m. literatura. W­vir­vale kristaluri niv­
menEstrel-i [fr. menestrel < Tiereba; aqvs pitnis mZafri
provansi;] _ moxetiale po­ suni; iyeneben medicinaSi,
eti-musikosi Sua saukune­ par­fiumeriaSi da sxv.
 -322-
men

menQngit-i < [berZ. meninx tis) Wkua, goneba, az­ rov­

(me­ningos) tvinis garsi] _ ne­ba] _ (wign.). az­ri­ a­ni,
(medic.). tvinis garsis an­ azrovnebasTan da­
k av­
S i­
r e­
b u­
Teba. li; azrobrivi, go­ nebrivi.
mEnisk-i [berZ. meniskos na­xe­ mEntor-i [berZ. Mentor te­le­
varmTvare] _ 1. wvril, ka­ makis, odiseis Svilis gam­
pi­larul milSi mo­Tav­se­ z­rdeli, gomeris poemis
buli siTxis Cazneqili an “odi­ seis” mixedviT] _ xel­
amozneqili zedapiri. mZRvaneli, gamzrdeli, dam­
2. erTi mxridan Sezneqili da rigebeli.
meore mxridan gamozneqili mentOrul-i _ damrigeb­ lu­
mina. ri.
3. (anat.) muxlis saxsris (Sig­ mEr-i [fr. maire, ingl. mayor <
niTa da gareTa) saxsarSiga laT. major didi, mTavari] _
xrtili. qalaqis munici palitetis
mEniu [fr. menu] _ 1. furceli, meTauri; meriis meTauri.
baraTi, romelzedac saW­mel-  Tbilisis m., parizis m.
sasmelis siaa Camowerili mEria [fr. mairie] _ qalaqis
fa­sebis aRniSvniT (res­to­ TviT­ mmarTvelobis organo;
ranSi, sasadiloSi, kafeSi). munici paliteti.
2. sadilisTvis, sauzmisTvis  Tbilisis m., parizis m.
an vaxSmisTvis SerCeuli
meridQan-i [laT. meridianus
saW­mel-sasmeli.
sa­SuadReo] _ (geogr.) war­
menstruAcia [laT. mensdruus mosaxviT wriuli xazi, ro­
yovelTviuri] _ qalis yo­ melic gadis dedamiwis po­
velTviuri bunebrivi sis­x­ lusebze da marTi kuTxiT
ldena saSvilosnodan. kveTs ekvators.
mentalQtet-i [fr. mentalitate merQnos-i [esp. merino (mr.
< laT. mentalis gonebrivi] _ me­rinos)] _ 1. nazbewviani
1. gonebis niri, gonebrivi cxvris jiSi. 2. aseTi jiSis
gan­wyoba. cxvris matyli; am matylis
2. pirovnebis an sazogadoebis qsovili.
jgufis azrovnebis wesi,
xer­xi. mErkur-i [laT. Mercurius marsi]
_ 1. romaul miTologiaSi:
mentAlur-i [laT. mens (men­
 -323-
met

vaWrobis RmerTi, vaWrobisa (fi­ziol.) organizmSi niv­

da mogzaurTa mfarveli, Ti­e­
re­ baTa cvla.
RmerTebis Sikriki (Zvel metalUrgia [< berZ. metallur­
ber­Znul miTologiaSi her­ gio liTonebs vamuSaveb] _
mesi). 1. mZi­me mrewvelobis dargi
2. (astr.). mzis sistemis pla­ _ gadnobili liTonis mi­
neta, mzesTan yvelaze uf­ro Re­ba da misi pirveli da­
axlos myofi (qarT. sinon. mu­Saveba.
marixi).  Savi m., feradi m.
merokQngeb-i [sakuT. sax.] _ 2. mecniereba, romelic swav­
safrangeTis pirveli sa­ lobs liTonTa samrewvelo
mefo dinastia (me-5-8 ss.). warmoebasa da maTi pir­ ve­
mEsa [it. messe] _ 1. kaTolikuri ladi damuSavebis xerxebs.
RvTismsaxureba, wirva. metamOrfoz-i [berZ. meta­
2. musikaluri gunduri na­ mor­phosis] _ (wign.). risame
warmoebi am RvTismsaxure­ er­Ti formis sxva formad
bis teqstze, Cveulebriv gadaqceva. saxecvlileba,
or­ ga­nisa da orkestris gar­ daqmna. zogjer amboben
Tan­x­le­biT. me­tamorfoza-sac, rac da­
mesAlina _ ityvian amo­ra­ saS­vebia.
luri yofaqcevis qalze metAnia [< berZ. metagnoia mo­
[ro­ maeli klavdiusis me­ na­nieba] _ (ekl.). muxlis
sa­me colis Messalina-s sa­ mod­ reka da welSi Rrmad
xe­lis mixedviT, romelic mox­ra locva-vedrebis
cno­bili iyo veragobiTa dros.
da garyvnilobiT]. metAstaz-i [berZ. metastasis
mEsia [< Zv. ebr. masiah mi­ ga­dancvleba] _ 1. sis­ x­
ron­ cxe­buli, mxsneli] _ lis limfis nakadiT baq­
iudevelTa da qristianTa te­riebisa da simsivnis
religiaSi: RvTaebrivi uj­redebis gadatana, rac
mxsne­ li kacTa codvebis iw­vevs daavadebis kerebs
ga­mosasyidad (Se­ ra­cxaven axal adgilebSi.
ieso qristes). 2. aseTi gadatanis Sedegad
metabOlizm-i [< berZ. meta­ ga­Cenili meoreuli kera
bo­lē Secvla, cvlileba] _ da­avadebisa.
 -324-
met

metafQzika [berZ. meta physika fe­ruli movlena] _ rac

fizikis Semdeg, Semdgom] _ exe­ ba dedamiwis at­mos­ fe­
1. Semecnebis meTodi, ro­ ros movlenebs, agreTve
me­
lic, dialeqtikisgan gan­ mec­nierebas, romelic swav­
sxvavebiT, movlenebs ga­ lobs am movlenebs.
ni­xilavs er­T­maneTisgan  meteopirobebi, me­te­ o­ro­
mo­wyvetiT, da­moukideblad, lo­ g iuri, meteocnoba.
ro­ gorc er­Txel da sa­mu­ metEor-i [berZ. meteōros ha­
da­mod mo­ce­muliT, uaryofs er­Si molivlive] _ kos­mo­
sag­nebisa da movlenebis su­ri warmoSobis ga­var­ va­
Si­nagan wi­ na­
aRmdegobas. re­ b uli mnaTobi sxe­u li,
2. idealisturi filo­so­ fi­u­ ro­melic SemoiWra deda­mi­
ri moZRvreba, romelic ga­ wis atmosferoSi da swra­
nixilavs cdis miRmur mov­ fad moZraobs.
lenebs (RmerTs, suls da ¥ meteoruli.
misT.).  m. sxeuli.
metAfora [berZ. metaphora ga­ (ix. agreTve meteoriti).
datana] _ (lit.). sityvis meteOrit-i [fr. metēorite] _
am gamoTqmis gadataniTi rkinis an qvis sxeuli, ro­
mniS­vnelobiT xmareba, rac melic Camovarda dedamiwaze
emyareba msgavsebas, Se­da­re­ kosmosuri sivrcidan.
bas, analizs; amgvarad nax­ ¥ meteorituli.
mari sityva an gamoTqma.  m. nawilakebi.
metemfsQqoz-i [berZ. me­ (ix. agreTve meteori).
tem­-sycho­sis `sulebis ga­ meteorolOgia [berZ. me­
da­saxleba~] _ re­ ligiur- te­orologia (meteora at­ mos­fe­
mis­ti­kuri moZRvre­
ba ru­li movlenebi da lo­gos
gar­dac­v­lili organiz­mis moZ­ Rvreba)] _ 1. mec­ ni­ereba
su­lis sxva organizmSi de­damiwis at­ mos­ fe­
ros Se­
ga­da­sax­le­bis Sesaxeb m. saxeb, misi age­
b ulebis, Tvi­
war­mo­ad­gens brahmanizmis, se­bebisa da mas­ Si mimdinare
in­du­iz­misa da zo­gi sxva fi­ z ikuri pro­c esebis Se­ sa­
re­li­giis Semadge­nel na­ xeb.
wils. ¥ meteorologiuri.
meteo... [berZ. meteora at­mos­  m. sadguri, m. dakvirveba.
 -325-
met

metizAcia [< berZ. métisation] _ leq­ sis zomisa da leq­sT ­ a­

sxva­da­sxva jiSis sasoflo- wyo­bis Sesaxeb.
sa­
meurneo cxovelebis Sej­ mEtrika2 [polon. metryka] _
vareba hibridis ga­mo­say­ dabadebis mowmoba.
vanad. ¥ metrikuli.
mEtis-i [fr. mētis] _ 1. me­ti­  m. amonaweri.
zaciis Sedegad miRebuli mEtro [fr. métro] _ (Semokl.).
cxoveli an mcenare. igivea rac metropoliteni.
2. adamiani, romelic war­ metrolOgia [berZ. metron
mo­Sobilia sxvadasxva zoma da iogos moZRvreba] _
ra­sis warmomadgenelTa mec­niereba zoma-wonis Se­
(upi­ratesad TeTrebis da sa­xeb.
in­
dielebis) qorwinebis Se­ metrOnom-i [berZ. metron zoma
de­gad. da nomos kanoni] _ meqanikuri
mEtr-i1 [fr. métre < berZ. metron xel­ sawyo, romelic dar­ ty­
zoma] – sigrZis sazomi Zi­ mebiT aRniSnavs dro­ is mci­
ri­Tadi erTeuli sazomTa re Sualedebs; aye­ neben mu­si­
met­rul sistemaSi; udris ka­luri na­ war­
moebis zusti
100 sm.-s. tem­piT Se­ sasruleblad, la­
¥ metruli. bo­ra­ to­riaSi zusti ga­ zom­
 m. erTeulebi. ve­bi­saT­vis.
 metra, metro Scd. metropOlia [berZ. metropolis]
mEtr-i2 [berZ. metron zoma] _ 1. _ 1. kapitalisturi sa­ xel­
(lit.). leqsTawyobis zoma. m­wifo Tavisi koloniebis
2. (mus.) taqtis Zlieri da mi­marT.
sus­ti nawilebis si­met­ ri­u­ 2. Zvel saberZneTSi: qalaq-
li ganlageba. saxelmwifo (polisi) Ta­
metrdOtel-i [fr. matre vi­si axalSenebis (ucxo
d’hô­tel] _ 1. ufrosi ofi­ qvey­nebis teritoriaze da­
ci­anti, ri­gis mimcemi, gan­ arsebuli koloniebis) mi­
mkargulebeli res­toranSi. marT.
2. ufrosi msaxuri, rome­lic metropolQten-i [fr. mét­
ganagebs Wama-smis saqmes. ropolitain] _ saqalaqo rki­ni­
mEtrika1 [berZ. metrikē < metron gza, Cveulebriv mi­ wis­q­veSa.
zo­ma] _ (lit.) moZRvreba
 -326-
mef

 Tbilisis m. da­adgilebis) Sesaxeb.

mefistOfeli [berZ. Mephis­  Teoriuli m.
to­pheles] _ Zveli germanuli 2. teqnikis dargi – moZraobi­ sa
legendis mixedviT: boroti da ZalTa Sesaxeb moZ­Rvrebis
suli, demoni (gamoyvanilia gamoyeneba praq­ tikul amo­
goeTes “faustSi” da bevr ca­naTa ga­
d a­
s a­
w yvetad.
sxva nawarmoebSi).  samSeneblo m., gamoyenebi­
Ti m.
meqanizAtor-i _ specialisti, 3. (gadat.) risame faruli
romelic emsaxureba manqa­ rTu­ li mowyobileba.
neb­ sa da meqanizmebs. ¥ meqanikuri.
 soflis meurneobis m.-ebi. Mm. moZraoba, m. Zalebis Se­
 mexanizatori Scd. moqmedeba.
meqanizAcia da meqanQzeba  mexanika, mexani­ ku­
ri Scd.
[< berZ. mechanē manqana, meqanQkos-i _ 1. meqanikis spe­
iara­Ri] _ warmoebis aR­Wur­ cialisti.
va manqanebiTa da meqa­niz­  avtomeqanikosi.
mebiT. 2. piri, romelic Tvalyurs
 soflis meurneobis m. adev­nebs manqana-meqa­ niz­
me­
 mexanizacia, meqanizireba, bis muSaobas.
mexanizireba Scd. Mmexaniki Scd.
meqAnizm-i [berZ. mechanē man­ meqanQkuri _ 1. meqanizmis
qana, iaraRi] _ 1. manqanis, sa­SualebiT moqmedi.
xel­ sawyos, aparatis ma­moZ­  m. xerxi.
ravebeli Sinagani mo­wyo­bi­ 2. manqanebisa da meqanizmebis
loba. damzadebasTan, maT re­ mon­
 avtomobilis m., saaTis m. tTan dakavSirebuli.
2. manqana mowyobileba raime  m. qarxana, m. saamqro, m.
samuSaos Sesasruleblad. sa­xelosno.
Aamwevi m., miwis saTxreli 3. (gadat.) aracnobieri, uneb­
m.-ebi. lie.
meqAnika [berZ. mēchanikē (tēch­ Mg. Secdoma.
nē)] _ mecniereba manqanaTa  mexanizmi, mexanikuri Scd.
Se­ saxeb] _ 1. fizikis nawili mESCan-i [rus. мещан] _ ada­
_ mecniereba sivrceSi sxe­ mi­ani, romelsac wvril­ me­
ulTa gadanacvlebis (ga­ sakuTruli. interesebi, viw­
 -327-
miz

ro TvalTaxedva aqvs. sezonuri m.

mECeT-i [arab. masðid masjidi] ¥ migraciuli, samigracio.
_ muslimanTa samlocvelo  m. (s.) Teoria, Tevzebis s.
saxli. gze­ bi
mecEnat-i _ mecnierebisa da mQgren-i [fr. migraine berZ. hë­
xelovnebis mdidari mfar­ mikrania _ Tavis qalis na­ xe­
veli [romaeli politikosi vari] _ Tavis tkivilis mud­
moRvawis Mecenas (Mecenatis)- mivi Seteva gulisreviTa
is saxelis mixedviT; mfar­ da pirRebinebiT.
velobda ganTqmul poetebs miElit-i [< berZ. myelos
_ vergiliuss, horaciuss (Zvlis) tvini] _ (medic.).
da sxvebs]. zurgis tvi­ nis anTeba.
mEjlis-i [< arab. madžlis mizAnTrop-i [berZ. misan­thrô­
kre­ba, TaTbiri] _ 1. didi pos] _ piri, romelic ada­
wveuleba, didi sacekvao mi­anebs, sazogadoebas ga­
saRamo (si­ non. bali). urbis, uJmuri; kacTmoZule.
2. iransa da TurqeTSi: par­ mizanTrOpia [berZ. misan­
la­ menti. thrô­pia] _ adamianisadmi si­
¥ samejliso (mniSv. 1-isaT­ Zul­ vili; adamianTa si­Zul­
vis). veloba.
 s. cekvebi. mizAnscena [fr. miseen scé­ne]
mi [it. mi] _ musikaluri gamis _ scenaze ganlageba. msa­xi­
me­same bgera; am bgeris aR­m­ o­bebis ganlageba scenaze
niSvneli noti. war­modgenis ama Tu im mo­
migrAcia [laT. migratio ga­da­ mentSi.
saxleba] _ 1. mosaxleobis mizErere [laT. misērere Se­
gadaadgileba, gadasaxleba wya­leba, misereri Semiwyale]
qveynis SigniT an erTi qvey­ _ ormocdameaTe fsalmuni:
nidan meoreSi. mi­zerere mei, domine! (miwyale
 Sinagani m., saerTaSoriso me RmerTo didiTa wya­ lo­
m. bi­Ta SeniTa!).
2. (biol.) cxovelebis ga­ da­
mizErul-i [laT. miser Ra­ri­
ad­gileba erTi adgilidan
bi] _ Zalian patara, pawawa,
meoreze.
umniSvnelo.
 Tevzebis m., cxovelebis
 -328-
miT

mQT-i [berZ. mythos gadmocema, miuTiTebs: mikrosamyaro _

Tqmuleba] _ Zveli xalxuri ato­ muri zomis obieqtTa
Tqmuleba, gadmocema Rmer­ er­Toblioba.
Tebsa da legendarul gmi­ 2. TavsarTi, romlic sazom
rebze, samyaros Seqmnisa da er­Teulis saxelTan mi­
sicocxlis warmoSobaze. er­Tebisas aRniSnavs mis
 antikuri m.-ebi. me­milioned nawils; 1
¥ miTuri. mik­rometri = metris me­mi­
 m. gadmocema, m. pirovneba. li­ oneds.
 zogjer ixmareba agreTve mQkrob-i [berZ. mikros pa­ta­ra,
miTosi. pawawa da bios si­ cocx­le] –
 miTiuri Scd. mikroskopuli er­
Tuj­ re­
miTolOgia [berZ. mithologia] diani organizmi.
_ 1. miTebis erToblioba.  daavadebebis gamomwvevi m.-
 berZnuli m., qarTuli m. ebi.
2. miTebis Semswavleli mec­ mikrobiolOgia – mec­ni­
ni­ereba. e­reba, romelic mikrobebs
¥ miTologiuri. swavlobs.
 m. siuJeti, m. leqsikoni. ¥ mikrobiologiuri.
mQTra [spars. mitrâ] – Zveli  m. laboratoria.
in­gis, indoeTsa da zogi mikroklQmat-i – patara
sxva qveynis religiaSi: siv­rcis klimati, rac ga­
mzis, sinaTlis, siwmindisa napirobebulia adgilis Ta­
da simarTlis RmerTi. vi­seburebiT (tyiT,mindvriT,
mQkado [iap. mikado] – iaponiis Wa­obiT da sxv.).
imperatorTa tituli; am mikrokOsmos-i [berZ. mik­
ti­tulis mqone piri. ros patara, pawawa da kosmos
mikolOgia [berZ. mikēs so­ sam­yaro] – um­ ci­re­si si­di­
ko da logos moZRvreba] – bo­ deebis (ato­ me­bis, eleq­ t­
tanikis nawili, romelic ro­nebis da misT.) samyaro
so­ koebs swavlobs. (Sdr. mak­ro­kosmosi).
mikro... [berZ. mikros mcire] – mikrolitraJQani [berZ.
1. rTuli sityvis pir­ve­li mik­ros mcire da fr. lit­ra­ge]
Semadgeneli nawili, ro­ – mikrolitraJiani av­ to­
melic raimes mcire zomebze mo­bili – patara msubuqi
 -329-
mil

av­tomobili (sxvanairad: Teba mikroskopis qveS

mci­relitraJiani av­to­ mo­ Za­lian patara qsovilebze,
bi­li). sis­xlZarRvebze, pawawa
mQkron-i [< berZ. mikros pa­ta­ Zvleb­ ze.
ra, pawawa] – metris me­mi­li­ milAgia [berZ. my(s) kunTi
onedi na­wili. da algos tkivili] – (medic.)
mikroorgAnizm-i _ Seuiara­ kunTebis tkivili.
Re­beli TvaliT uxilavi mQl-i [ingl. mile] _ gzis sig­
mce­nare an cxoveluri or­ rZis sazomi erTeuli (rig
ganizmi. qveyanaSi sxvadasxva si­ di­
mikrOskop-i [berZ. mikros pa­ disa).
tara, pawawa da skopeô vu­  inglisuri m., saxmeleTo
yureb] _ optikuri xel­ m., sazRvao m. (udris 1,85
sa­wyo TvaliT uxilavi km-s)
sag­nebis dasanaxad. mQled-i [ingl. miledy] _ in­
mikroskOpuli – 1. mik­ros­ g­lis­Si: didgvarovani ga­
kopis saSualebiT Ses­ru­ Txo­ vili qalis, lordis me­
le­ buli. uRlis xseneba anda misdami
 m.analizi, m. gamokvleva. mimarTva.
2. rac mxolod mikroskopiT mQli [laT. mille aTasi] _ Tav­
SegviZlia davinaxoT; pa­ sarTi, romelic sazomi er­
waw­kintela. Teulis meaTased nawils
 m. organizmebi, m. uj­re­debi. aRniSnavs: 1 milimetri =
 mikroskopiuli Scd. metris meaTaseds.
mokrOfon-i [berZ. mikros pa­ milQard-i [fr. milliard] _ aTasi
tara, pawawa da phōnē bgera] milioni (1 000 000 000).
– mowyobiloba, romelic, miliArder-i [fr. milliardaire]
bge­riT rxevebs gardaqmnis _ (fulis raime erTeuli)
eleq­trul rxevebad mis miliardad (miliardebad)
did manZilze gadasacemad Ri­rebuli simdidris pat­
an gasaZliereblad. roni.
mikroqirUrgia [berZ. mikros milQmetr-i _ metris erTi
patara da cheirurgia < cheir xe­ me­aTasedi nawili.
li da ergon muSaoba] – qi­ milQon-i [fr. million] _ aTas­
rurgiuli operaciis ke­
 -330-
mil

jer aTasi (1 000 000). lic militarizmis po­li­

memilQone _ rigis mi­xed­ tikas misdevs.
viT milioni. milQcia [laT. militia samxed­
 m. mgzavri, gamofenis m. ro samsaxuri] _ 1. yofil
mnaxveli. ssrk-Si: administraciuli
memiliOnedi _ milion Ta­ or­gano sazogadoebrivi
naswor nawilad gayofili wes­rigisa da uSiSroebis
mTelis erTi nawili. da­sacavad; am organos ad­
¥ milioniani. gi­lobrivi sammarTvelo.
 m. qalaqi, gazeTis m. ti­ ¥ samilicio.
raJi.  s. ubani.
¥ memilionisa. 2. aramudmivi jari, Seqmnili
 memeilionesi Scd. sa­xelmwifo cxovrebis gan­
miliOner-i [fr. millionaire] sa­kuTrebul pirobebSi.
_ (fulis raime erTeuli) mQlord-i [ingl. Milord] _ 1.
mi­
lionad (milionebad) inglisSi: lordis xseneba
Ri­ rebuli simdidris pat­ anda misdami mimarTva.
roni. 2. mimarTva mosamarTlisadmi
militarizAcia _ saxel­ (inglisSi).
mwi­foTa ekonomikuri da mQm-i [berZ. mimos] _ 1. Zvel
sa­
zogadoebrivi cxovrebis sa­berZneTsa da romSi _
daq­ vemdebareba dapyrobiTi sa­xalxo warmodgena, sa­
omebis momzadebis miz­ne­ dac Serwymuli iyo im­ pro­
bisTvis; SeiaraReba. vizaciuli dialogi, sim­
militArizm-i [< laT. militaris Rera, cekvebi.
samxedro] _ 1. SeiaraRebis 2. aseTi warmodgenis msa­ xi­
gaZ­lierebisa da omisaTvis obi.
mzadebis reaqciuli po­ li­ 3. pantomimis Semsrulebeli
tika. msaxiobi (amJamad).
2. agresiuli samxedro wre­ mQmika [< berZ. mimikos mim­
ebis politikuri ba­to­no­ baZ­velobiTi] _ adamianis
ba. grZno­bebis, gancdebis, gan­
¥ militaristuli. wyo­bilebis gamoxatvis xe­
 m. politika, m. saxel­m­wi­fo. lov­ neba saxis kunTebis sa­
militArist-i _ piri, ro­me­ Tanado moZraobiT.
 -331-
min

¥ mimikuri. nerali da logos moZRvreba]

 m. refleqsebi. _ mecniereba mineralebis
 mimiuri Scd. Se­saxeb.
mimQkria [ingl. mimicry dam­s­ ¥ mineralogiuri.
gavseba, mibaZva < berZ.] _ 1.  m. kabineti.
(biol.) zogi saxeobis cxo­ mQnerva [laT. Minerva mim­
ve­lebisa (mag., qameleoni) baZ­ve­li] _ romaul mi­
da mcenareebis TavdacviTi To­logiaSi: sibrZnis
Se­gueba _ formiT an fe­ riT qal­ RmerTi, mecnierebis, xe­
damsgavseba garemo sag­ neb­ lov­ nebis mfarveli (ber­Z­
Tan, sxva cxovelebTan da nul miTologiaSi mas Se­e­
mce­nareebTan. sa­bameba aTena).
2. (gadat.) adamianis unari _ mQni _ (Semokl.) minimaluri
Tavisi Sexedulebebis da­ an miniaturuli: iTqmis Za­
farvisa, garemoebaTa mi­sa­ lian mokle kabaze, qve­da­
dagebisa. tanze, agreTve Zalian pa­
¥ mimikriisa. tara avtomobilze.
 mimikriasi Scd.
miniatQura [fr. miniature it.
mQmoza [< berZ. mimos mim­baZ­ miniatura] _ 1. feradebiT mo­
ve­li] _ samxreTis qveynebSi xatuli mTavruli aso an
gavrcelebuli mcenare: suraTi Zvel xel­ na­
we­
reb­Si.
aqvs patara yvavilebi. 2. faqizad Sesasrulebeli
minAreT-i [arab. minārat] _ me­ pa­tara xati raime na­ ke­
To­
Ce­Tis koSki, saidanac mueZi­ baze.
ni muslimanebs salocavad 3. patara literaturuli an
mo­uwodebs. musikaluri nawarmoebi.
minEral-i [< fr. minéral] _ bu­  m.-ebis Teatri, Subertis
nebrivi qimiuri naerTi an m.-ebi.
ele­ menti, romelic Sedis ¥ miniatiuruli, miniatiuri­
qa­nebis, madnis, meteorite­ sa.
bis SemadgenlobaSi.  m. ferwera.
¥ mineraluri.  miniatura, miniaturuli,
 m. nivTiereba, m. sasuqebi, miniatiurasi Scd.
m. wylebi. minimAluri [< laT. minimus
mineralOgia [fr. minéral mi­ umciresi] – yvelaze nak­le­
 -332-
min

bi; umciresi (sapirisp. maq­ nute Semcirebuli,patara] – 1.

simaluri). kuTxisa da rkalis sazomi
 m. raodenoba. erTeuli; udris gradusis
minQmum-i [< laT. minimum] 1/60 nawils; aRiniSneba ni­
– 1. yvelaze naklebi ra­o­ Sa­niT ' cifris marjvniv.
denoba risame (sapirisp. 2. (moZv.) wuTi.
maq­
simumi). miOzit-i [< berZ. mys (myos)
 saarsebo m., xelfasis m. kunTi] – (medic.) kunTebis
2. codnis, saswavlo sag­ne­ anTeba.
bis erToblioba, rac auci­ miOkard-i [berZ. mys (myos)
lebelia raime spe­ci­ al­ is­ kun­Ti da kardia guli] – (ant.)
tisaTvis. gulis kunTovani kedeli.
 teqnikuri m., agronomiuli mQraJ-i [fr. mirage] – 1. at­mos­
m. fe­ros opti­ ku­ri movlena,
mQnistr-i [fr. ministre] – mTav­ ro­de­sac horizontTan
robis wesi, romelic me­ Cnde­ba de­ damiwaze ar­ se­
bu­
Taurobs ama Tu im sa­mi­ li sagnebis cru gamo­ sa­
xu­
nistros. lebani.
 ganaTlebis m.  m. udabnoSi.
mQnistrTa kabQneti – 2. (gadat.) moCvenebiTi ram.
mTav­roba. mQrza [spars. Mirzâ] – 1. iranSi,
saministro – saxelmwifo samefo saxlis wevrebis
mmar­Tvelobis centraluri tituli; am titulis mqone
or­gano, romelic ganagebs piri.
ama Tu im dargs. 2. iranSi: umaRlesi moxelis
 janmrTelobis dacvis s. an mecnieris sapatio saxe­
mQnus-i [laT. minus nak­le­ li.
bad] – gamoklebis an uar­ 3. aRmosavleTis zog qve­ ya­
yo­fiTi sididis ni­Sani (-) naSi: mdivani, mwerali.
maTematikaSi; tem­pe­
ra­tu­ mis [ing. Miss] – inglisurenovan
raze miTiTebas niS­navs: nu­ qveynebSi: gauTxovari qalis
lis qvemoT (sa­pi­risp. plu­ xseneba an mimarTva misadmi
si). (Cveulebriv saxelTan an
 m. 10 (an -10) gradusi. gvarTan erTad); qaliSvili;
mQnut-i [laT. minutus germ. mi­ qaliSvilo!
 -333-
mit

 miss Scd. 2. Sua saukuneebSi dasavleT

mQsgiT-i [arab] igivea, rac evropaSi: drama, romelsac
meCeTi. hqonda bibliuri siuJeti.
mQsia [laT. missio gagzavna] – 1. mQstika [< berZ. mystikos sa­i­
(wign.) sagangebo davaleba. dum­lo] – 1. rwmena, romlis
 mas didi m. daakisres. mi­xedviTac arseboben ze­
2. mudmivi di plomatiuri bu­nebrivi fantastikuri Za­
war­momadgenloba despanis lebi da TiTqos Se­saZ­ le­
meTaurobiT. belia maTTan ur­Ti­er­ To­bis
3. di plomatiuri delegacia damyareba.
sagangebo davalebiT.  Suasaukuneobrivi m.
 samxedro m. 2. (gadat.) idumali ram.
misiOner-i [fr. missionnaire] – ¥ mistikuri.
qristianul eklesiis mier  m. rwmena.
wargzavnili mqadagebeli  mistiuri Scd.
re­ligiuri propagandis ga­ mistifikAcia [fr. mystifi­ca­ti­
sawevad da sxva rjulis on < berZ.] – (wign.) ganzrax
mor­ wmuneebis mosaqcevad. vi­si­
me Secdena, motyueba.
mQsis [ing. Mistress] – ingli­su­ mistQcizm-i _ mistika­ze da­fuZ­
rovan qveynebSi: gaTxovili ne­buli religi­ ur ide­ a­
lis­
qalis xseneba an misadmi tu­ri msof­ li­o­m­
xed­
veloba;
mi­
marTva (Cveulebriv gvar­ mid­re­ki­
le­
ba mis­
ti­kisadmi.
Tan an saxelTan erTad); mitElSpil-i [germ. Mittelspiel
qal­batoni; qalbatono! Sua TamaSi] – Wadrakis par­
 missis Scd. tiis Sua nawili.
mQster [ing. Mister] _ in­g­ mQting-i [ing. meeting] – ma­
lisurovan qveynebSi: ma­ma­ sob­rivi kreba po­li­ ti­ku­ri
kacis xseneba an misadmi mi­ da sxva sa­ Wir­bo­ roto sa­
marTva (Cveulebriv, gvar­Tan kiTxebis gan­ saxilvelad.
erTad); batoni, batono! mQtra [berZ. mitra] – umaRles
mistEria [berZ. mystēria sa­i­ sasuliero pirTa (ag­reT­ ve
dum­loebani] – 1. antikur damsaxurebul mRvdel­ Ta)
qvey­nebSi (saberZneTSi, rom­ maRali mrgvali Tav­ sar­q­
Si da sxv.) saidumlo re­li­ me­li, romelsac ixuraven
giuri wesebis Ses­ ru­leba. mRvdel­ msaxurebis dros.
 -334-
mit

mitropOlit-i [berZ. met­ dasalevi wamali, romelic

ropolitēs] – marTl­ma­di­de­be­ warmoadgens sxvadasxva
li da kaTolikuri ek­le­ niv­ T ierebis narevs.
siis episkoposTa umaR­lesi mQSura [arab. muzevvere yal­
wodebuleba; am wo­de­bu­le­ bi] – 1. mooqrovil an mo­
bis mqone piri. ver­cxlili metalis Zafi,
miUzikl-i [ing. musical] – ro­melic farCis qsovilis
mu­si­kalur-scenuri na­ mosarTavad gamoiyeneba; ix­
war­moebi upiratesad mareba agreTve naZvis xis
ko­mediuri xasiaTisa, ro­ mo­sarTavad.
mel­ Sic gamoyenebulia Ta­ mQCman-i [ing. midshipman] – sam­
na­medrove yofiTi musikis, xedro-sazRvao flotSi:
qo­reografiis saSualebani; zem­degTa Semadgenlobis
ase­Ti Janris kinofilmi. umaR­ lesi wodebuleba.
 muzikli Scd. mnemOsine [berZ. Mnēmosynē]
mQuzle [fr. miuslé] – Sam­pa­n­ – berZnul miTologiaSi:
uris boTlis saxuravis mex­sierebis qalRmerTi, ro­
mownuli| mavTulis badu­ melsac zevsisgan SeeZina
ra. cxra muza.
miUrid-i [< arab.] – mi­u­ri­ mobilizAcia [fr. mobilisation
diz­mis mimdevari. < laT mobilis moZravi] – da
miurQdizm-i – islamis yve­ mo­bilQzeba [germ. Mobili­
laze ufro mebrZoli re­ si­eren] – 1. Tadarigis sam­
aq­ciuli mimdinareoba, ro­ xed­ro valdebulTa gaw­
me­
lic religiis mTavar veva namdvili sam­xed­ ro
dog­ matad aRiarebs yvela samsaxurSi omis ga­
mo­
ara­muslimanis ulmobeli cxadebasTan da­
k av­
S irebiT.
gaJletis ideas.  sayovelTao m.
mQqser-i [ing. mixer Semrevi] – 2. gadat. (wign.) Zalebis an
eleqtruli xelsawyo comis, saxsrebis Tavmoyra ra­ ime
kremis, piures, koqteilis amocanis, masobrivi Ro­ nis­
mo­samzadeblad kvercxis Ziebebis warmatebiT Se­
s as­
aT­ qvefiT da sxv. ru­leblad.
 qveynis yvela Zalis m.
mQqstura [laT. mixtura] –
mobQlur-i [laT. mobilis] –
 -335-
mod

moZ­ raobis unaris mqone; memodele).

moZ­ ravi.  tansacmlis m.
mOgvi [Zv. spars. – magus  modeliori Scd.
berZ. magos laT. magi] – magi, mOdemi [ingl. modem] _ kom­
misani, mCxibavi. pi­uteris periferiuli
mOda [fr. mode] – 1. garkveul mo­wyobiloba, gamoiyeneba
sazogadoebriv wreebSi sa­telefono qselSi Car­
mok­ le xniT gabatonebuli T­visas faqsebis, meilebis
gemovneba Cacma – daxurvisa mi­saRebad da internetSi
da yofa-cxovrebis sxva Sesasvlelad.
garegnul formebisa. modernizAcia da moder­
 m.-ze Cacmuli. nQ­zeba [fr. modernisation] _
2. mr. tansacmlis nimuSebi, ri­same Secvla Tanamedrove
romlebic aseT gemovnebas mo­Txovnebisa da gemovnebis
Seefereba. Sesabamisad.
 m.-ebis Jurnali.  avtomobils m., sawarmos
mOduri – 1. modis Se­sa­ m.
fe­ ri. modErnizm-i [< fr. moderne
 m. kostiumi, m. var­cx­ ni­ uax­lesi, Tanamedrove] _
loba. re­alizmisadmi mtruli mi­
2. rasac sayovelTao war­ma­ mar­TulebaTa saerTo sa­
teba aqvs garkveuli drois xel­ wodeba xelovnebasa da
ganmavlobaSi. literaturaSi.
 m. simRera. modifikAcia [fr. modification]
mOdel-i [fr. modēle] – 1. ra­ _ sagnis an movlenis iseTi
ime nakeTobis sanimuSo eg­ saxecvlileba, romelic ar
zem­ plari; nimuSi risame exeba mis arss.
da­ samzadeblad. modulAcia [laT. modulatio
2. raime sagnis Semcirebuli mwyobroba, samwyobre] da
nimuSi an sqema.
 avtomobilis m., xomaldis
modulQreba _ 1. (mus.) er­
Ti tonalobidan meoreze
m., TviTmfrinavis m.
ga­das­vla; bgeris simaRlis
modelQer-i [fr. modeleur]
Sec­ vla.
– ra­ ime nakeTobis dam­za­
2. (fiz.). maRali sixSiris
de­ bis specialisti (si­ non. rxe­vaTa Secvla ufro da­
 -336-
mod

bali sixSiris rxevebiT.  m. xelovneba, m. fi­lebi.

3. xmovan kinoSi: bgeris mi­ mOla [arab. maulâ batoni] _
er gamowveuli eleq­tro­ mus­limanTa religiuri
rxevaTa gardaqmna si­ kul­tis msaxuri.
naT­lis konad, romlis
mOlbert-i [rus. Мольберт
sa­ SualebiTac xdeba bgeris
germ. molbertt] _ xis sayrdeni,
Ca­wera kinofirze.
romelzec mxatvari aTav­
mOdus-i [laT. modus zoma, sebs naxats muSaobis
xer­xi, saxe] _ 1. (log.). az­ dros.
rov­nebis nairsaxeoba.
molEkula [fr. molécule] _
2. (filos.). sagnis gar­da­ma­
nivTierebis umciresi na­ wi­
vali, aramudmivi mdgo­ma­re­
laki, romelsac aqvs yve­la
oba an Tviseba.
misi qimiuri Tviseba.
mOdus vQvendi [laT. modus  m. Sedgeba atomebisgan.
vi­vendi] _ 1. cxovrebis wesi; ¥ molekuluri.
arsebobis saSualeba.  m. masa (wona), m. Teoria, m.
2. pirobebi, romlebic or mo­ fizika.
wi­ naaRmdege mxares Soris ¥ molekulisa.
dro­ ebiT mainc iZleva nor­  molekulasi, molekulia­
maluri, mSvidobiani ur­Ti­ ru­li Scd.
er­ Tobis saSualebas.
mOlox-i _ ityvian iseT ri­sa­
mozAika [fr. mosaique] -1. su­ me Sesaxeb rasac bevri ada­
ra­ Ti an saxe, romelic Sed­ mianis msxverpli sWirdeba
ge­ nilia cementis fenaze [finik. molek mefe: mzis, ce­
da­ magrebul, erTmaneTTan cxlisa da omis finikiuri
mWidrod mowyobil feradi Rmer­Tis saxelis mixedviT,
kenWebis, sxvadasxva feris ro­melsac msxverplad ada­
minis, marmarilos, emalisa mianebs swiravdnen].
da misT. patar-patara naW­
molUskeb-i [< laT. molluscus
re­ bisagan.
rbi­li] _ uxerxemlo, rbil­
2. TviT masala aseTi suraTis,
saxis misaRebad. sxe­uliani cxovelebi, rom­
3. aseTi suraTis, saxis Sed­ lis umetesoba niJarebSia
genis xelovneba. mo­Tavsebuli.
¥ mozaikuri.  zRvis m., miwiszeda m.
 mx. moluski.
 -337-
mon

 moliuskebi Scd. xe­lisuflebis erTaderT

mOment-i [laT. momentum] _ mi­zanSewolil formad.
1. drois Zalian mcire mo­ ¥ monarqistuli.
nak­veTi; erTi wami, Tvalis  m. Sexedulebani. M
daxamxameba.  monarxizmi, monarqistuli
 gasrolis m. Scd.
2. dro, rodesac xdeba rame, monArqist-i _ monarqizmis
sruldeba raime moqmedeba mim­de­
va­ri.
 dadga xelsayreli. m.  monarxisti Scd.
momentAlur-i _ Zalian monAster-i [berZ. Monasterion]
swra­ fi (moqmedeba); wami. _ ber-monazonTa saek­le­
monAndria [berZ. monos erTi sio-saadgilmamulo or­
da aner (andros) qmari] _ er­ ga­nizacia, Temi, romelsac
Tqmrianoba. aqvs Tavisi meurneoba; ase­
monArq-i [berZ. monarchos] _ Ti religiuli Temis ek­ le­
sa­xelmwifos erT­pi­ rov­nu­ sia da sacxovrebeli na­
li mmarTveli (mefe, im­ pe­ra­ gebobani.
tori, Sahi da sxv.)  aTonis iverTa m.
 monarxi Scd. ¥ monastriuli, samo­ nas­tro.
 m. (s.) kompleqsi, m. (s.) we­
monArqia [berZ. monarchia sebi.
er­T­mmarTveloba, TviT­m­p­ ¥ monastrisa.
y­
robeloba] _ mmar­T­ve­lo­  monasterisa, monasteriu­
bis forma, rodesac sa­ li, samonasterio Scd.
xelmwifos saTaveSi ud­gas
mOneta [laT. moneta] _ li­
erTi piri-monarqi; sa­xel­
To­nis fulis niSani.
mwifo, romelsac mmar­T­  spilenZis m., oqros m.
velobis erTi forma aqvs. ¥ monetisa.
 absolituri m. kon­ st
­ i­tu­ Mmonetasi Scd.
ciuri m.
¥ monarqiuli.
mOnizm-i [< berZ. monos erT]
 m. saxelmwifo. _ filosofiuri moZRvreba,
 monarxia, monarxiuli Scd. ro­melic samyaros sa­ fuZ­
vlad aRiarebs erT sawyiss,
monArqizm-i _ politikuri
materias an suls.
mim­dinareoba, romelsac mo­
narqia miaCnia saxelmwifo monQtor-i [fr. moniteur,
 -338-
mon

ingl. monitor, laT. monitor 2. cxovelebSi: mamlis Se­

gamafrTxilebeli] _ 1. te­ wyvi­leba mxolod erT de­
le­ gadacemis procesis sa­ dalTan erT an ramdenime
kon­trolo televizoris se­zonis ganmavlobaSi.
ek­rani (satelevizio mo­ni­ monOgrama [berZ. monos er­
tori, telemonitori); igi­ Ti da gramma aso] _ ori an
vea, rac displei. ramdenime asosgan SeTx­ zu­
2. samxedro javSniani gemi. li niSani.
3. mudmivi meTvalyureobis  monagrama Scd.
apa­rati; kerZod sa­a­vad­m­ monogrAfia [berZ. monos er­
yo­fosaTvis gankuTvnili Ti da graphō vwer] _ vrceli,
m. avtomaturad aRniSnavs mecnieruli naSromi, ro­
avad­myofis mdgomareobis melSic damuSavebulia er­
yve­la parametrs. Ti ra­ ime sakiTxi an Tema.
monitOring-i [ingl. mo­ni­ ¥ monografiuli.
toring] _ mudmivi meT­
val­yu­  m. gamokvleva.
re­oba raime procesisadmi monoTEizm-i [berZ. monos
sa­surveli Sedegis Se­sa­ er­Ti da theos RmerTi] _
ba­misobis gamomJRavnebis re­ligia, romelic erT
miz­ niT an pirveldawyebiT RmerTs aRiarebs; (qarT. si­
va­rauds. non. erTRmerTianoba).
mono... [berZ. monos erTi, er­ monOliT-i [berZ. monos erTi
Tiani, erTad-erTi] _ mniS­ da lithos qva] _ mTliani qvis
v­
nelobaTa erTianobis, er­ lodi; misgan gamoTlili
To­ bis, erTad-erTobisa da sagani (mag. qandakeba).
a.S. monolQTur-i _ 1. rac mo­no­
 monokultura, monoJRera.
liTs warmoadgens.
monogAmia [< berZ. monos er­  m. sveti.
Ti da gamos qorwineba] _ 1. 2. Mgadat. (wign.) Sem­
Wid­ ro­ve­
qor­winebis forma, romlis bu­li, erTsulovani.
dro­sac mamakacs SeiZleba  m. koleqtivi.
hyav­des mxolod erTi co­  monoliti, monolituri
li da qals-mxolod er­Ti Scd.
qmari (qarT. sinon. er­T­qor­ monOlog-i [berZ. monologos]
wineba). _ sityva, romliTac dra­
 -339-
mon

ma­tuli nawarmoebis per­ gamarTuli (kiduli) cal­

so­naJi mimarTavs Tavis relsiani rkinigza.
Tavs, sxva moqmed pirebs ¥ monorelsuri, mono­ rel­
an mayurebels (ix. agreTve siani.
di­alogi).  m. gza.
 hamletis m., glosteris monOstiq-i [berZ. monos­ti­chos]
m. (uiliam Seqspiris na­ war­ _ (lit.). damTavrebuli az­
moebidan: `hamleti”, `ri­ ris Semcvleli erT­ stri­
Card III). qoniani leqsi; Cveulebriv
mOnom-i [berZ. mo(nos) erTi aseTia xolme andaza, ga­mo­
da nomos nawili, wevri] _ cana, aforizmi, raime war­
(ma­
Tem.) erTwevri (Sdr. bi­ wera.
nomi, polinomi). monotOnur-i [berZ. monos
monopOlia [berZ. monopōlia] erTi da tonos toni, bgera] _
_ 1. risame warmoebis an erTferovani, mosawyeni.
ga­yidvis gansakuTrebuli  m. xma, m. simRera.
uf­ leba, rac ekuTvnis erT monOfTong-i [berZ. monos
pirs, pirTa jgufis an sa­ erTi da phthongos bgera] _
xel­ mwifos. (lingv.) martivi, calkeuli
2. (gadat.) upiratesoba, pir­ bgera (sapirisp. difTongi).
ve­lo­ba raime saqmeSi. monofizQteb-i [berZ. monos
3. msxvili gaerTianeba, ro­me­ erTi da physis buneba] _ (ist.)
lic warmoiSva war­mo­e­bi­ sa qristianuli religiis war­
da kapitalis kon­cen­ tr­ a­ci­
momadgenlebi, romle­bic
is Sedegad me­ur­neobis ro­
aRi­areben qristes mxolod
melime dar­ g­Si ga­batonebisa
erT bunebas _ RvTiurs.
da maq­si­
maluri mogebis mi­
Re­bis miz­niT. monpAsie [fr. montpensier sa­
 kapitalisturi m.-ebi. kuT. sax.] _ xileulis kan­
¥ monopoliuri (mniSv. 2-is­ fe­ti erTgvari.
Tvis). ¥ monpasiesi.
 m. kapitali, m. gaerTia­  monpasiisa, monpase, mompase
neba. Scd.
monOrels-i [berZ. monos erTi  jerjerobiT ixmareba ag­
da relsi] _ sayrdenebze reTve monpansie.
monsenQor-i [fr. monseigneuer]
 -340-
mon

_ feodalur da monarqiul 2. eleqtromowyobilobis,

safrangeTSi: princebis, eleq­ t­
rogayvanilobis spe­
epis­koposebis da sxva maRa­ ci­a­listi (sinon. eleq­
t­ro­
li ran­gis pirTa tituli mon­ t iori).
Jamad ixmareba umaRlesi monUment-i [laT. monumentum]
(am­
ka­
Tolikuri samRvdeloe­ _ didi Zegli.
bis warmomadgenelTa mi­  SoTa rusTavelis m.
marT). monumEnturi - Zalian
mOnstr-i [fr. Monstre] _ di­di, grandiozuli.
(wign.). urCxuli.  m. Senoba.
mOntaJ-i [fr. montage] _ 1.  monumentaluri Scd.
manqanebis, nagebobaTa awyo­ mOral-i [fr. morale zneoba
ba, gamarTva garkveuli geg­ laT. moralis zneobrivi] _
mis, naxazis mixedviT. 1. im wesebis, normebis er­
 axali manqanis m. Tob­ lioba, romlebsac gan­
2. risame sxvadasxva nawilis saz­ Rvravs adamianTa ur­Ti­
SerCeva da gaerTianeba erT erTdamokidebulebasa da
mTlianad. yo­faqcevas ama Tu im sa­zo­
 literaturuli m., mu­si­ka­ gadoebaSi; zneoba.
luri m., kinosuraTis m. 2. zneobrivi daskvna, zneob­
memOntaJe _ montaJis spe­ ri­vi gakveTili, romelic
ci­alisti. raimesgan gamomdinareobs.
 aparatis m., kinofilmis m. ¥ moraluri (mniSv. 1-Tvis).
¥ samontaJo.  m. princi pebi.
 s. samuSaoebi. moratOrium-i [< laT. morato­
samOntaJo _ sadgomi, sa­ rius damayovnebeli] _ 1. sa­
dac risame montaJs awar­ Si­nao an sagareo val­de­bu­
moeben. lebaTa Sesaxeb gadadeba
 kinostatiis s., televiziis mTav­ robis mier raime sa­
centraluri s. gangebo mdgomareobis (mag.
¥ memontaJisa. omis, stiqiuri ubedurebis)
 memontaJesi Scd. gamo.
montQor-i [fr. monteur] _ 1. 2. garkveuli saxis iaraRis
manqanaTa amwyobi da dam­ (mag., raketebis, kosmosur
dgmeli (sinon. me­montaJe). sa­SualebaTa) gamocdisa
 -341-
mot

da maTi sadme ganlagebis ro­melic Seiqmna amerikis

Se­Cereba. Se­erTebul StatebSi 1830
mOrg-i [fr. morgue] _ spe­ w. warmoadgens mra­val­
ci­ alurad mowyobili Rmer­ Tianobisa da qris­ti­
sa­Tavsi gvamebis Se­
nax­ anobis narevs [miTiuri wi­
vi­sa, amocnobisa da Sek­ve­ naswarmetyvelis mormonis
Ti­ saTvis. saxelis mixedviT].
morganatQkul-i [laT. mor­ mOrs-i [rus. морс < germ.] _ xi­
ga­naticus]: morganatikuli lis wvenisgan damzadebuli
qor­wineba [fr. Mariage mor­ga­ gamagrilebeli sasmeli.
natique] _ samefo saxlis wev­ mOrfema [< berZ. morphe forma]
ris qorwineba ara samefo _ (lingv.) sityvis mniS­v­ne­
gva­ ris qalTan (rac taxtis lobiTi nawili; fuZe da
mem­kvidreobis uflebas ar afiqsebi (prefiqsebi, su­fiq­
aZlevs arc cols, arc Svi­ sebi, daboloeba).
lebs). mOrf-i an mOrfin-i [< kreb.
mOrze [< kreb.] _ TviTCamweri berZ. Morpheus Zilis Rmer­
eleqtro magnituri mimReb- Ti] _ narkotikuli (tki­
gadamcemi telegrafiuli vil­ gamayuCebeli da Zi­
aparati, romelic gamoigona lis­ momgvreli) saSualeba
fizikosma morzem 1837 wels; (opi­u­mis alkaloidis Za­
telegramis miReba xdeba li­ an Zli­ eri momwamlavi
qa­Raldis lentze morzes da misi mTavari elementi).
an­banis (niSnebis kodis) morfolOgia [berZ morphē
sa­SualebiT tireebisa da forma da logos moZRvreba] _
wertilebis saxiT; ga­da­ 1. mecniereba organizmebis,
cema xdeba telegrafis ga­ organoebis, niadagis age­bu­
sa­Rebis meSveobiT; pirveli le­ bis Sesaxeb.
eleqtruli telegrafiuli 2. gramatikis nawili,romelic
apa­rati gamogonebuli iq­ swavlobs sityvaTa formebs;
na ruseTSi. p. l. Silingis romelime enis sityvaTa
mier 1835 w. for­ mis sistema.
 m. anbani (kodi). ¥ morfologiuri.
mormOnizm-i _ religiur-  sityvis m. Semadgenloba.
seq­ tanturi momdinareoba, mOtel-i [ingl. motel < motor
 -342-
mot

da hotel _ sastumro (motorista amJamad es sityva moZ­ ve­le­

hotel) avtomobilebis sas­ bulia; mis nacvlad ix­ ma­
tum­ro] _ saavtomobilo reba qarTuli _ Zrava.
gzis piras mdebare sas­tum­ ¥ Zra­ vasi.
ro mgzavrTaTvis; av­to­ pan­  Zravisa Scd.
sionati. motorOler-i [germ. Mo­tor­
moto... [laT. motor moZ­ra­ roller] _ orTvliani mo­to­
o­baSi momyvani] _ moZ­ra­o­ cik­ lis nairsaxeoba, masze
bis, motorizaciis mniS­vn ­e­ pa­tara.
lobiT. motOcikl-i [fr. motocycle] _
 motorali, motoboli. or- an samTvliani manqana,
mOtiv-i [fr. Motif] _ 1. ra­ romelsac aqvs Sinagani
i­
me moqmedebis mizezi; mo­ Zra­ va da moZraobs urelso
saz­reba, sabuTi risame sa­ gzebze.
sargeblod. ¥ samotociklo.
 gaugebari m.  s. sporti.
2. simReris kilo, hangi. motocQklist-i _ pi­ri,
 Zveleburi m. ro­melic marTavs moto­
motivQreba da motivAcia cikls, mihyavs motocikli.
_ motivebis, mo­ sazrebis mocQon-i [germ. Motion < laT.
moy­vana risame da­sam­t­ki­ motio (motionis) moZ­
ra­ o­
ba]
ceb­lad, dasabuTeba (Sdr. _ siaruli, se­ ir­
no­ba jan­
argumenti). mrTelobis gan­
sam­
tki­ ceb­
motOdrom-i [fr. moto(cycle) lad an dasvenebis miz­ niT.
da berZ. dromos sarbieli] mOher-i [ingl. mohair < arab.]
_ specialurad mowyobili _ 1. angoruli Txis matyli,
ad­gili motociklebis Se­ naxevrad wminda, TeTri,
sajibreblad an ga­ mo­sac­ Zli­ er mbzinvare; misgan am­
delad. zadeben umaRlesi xarisxis
mOtor-i [laT. motor] _ man­ xaliCebs, fardagebs, tri­ ko­
qana, romelic nebismier taJs da sxv.
ener­gias gardaqmnis me­qa­ni­ 2. am matylis rbili narTi
kur energiad. da qsovili.
¥ motoriani. mohikAnebi _ Crdilo­ame­ri­
 m. navi. kel indielTa erT-erTi
 -343-
mul

to­ mi, amJamad amomwydari;  istoriuli m., xelovnebis

cxov­robdnen mdinareebis- m.
ko­nektikutsa da hudsonis ¥ samuzeumo.
na­pirebze. ukanaskneli mo­  s. eqsponatebi.
hi­
kani _ ityvian risame mUla [arab. maulā batoni] _
uka­nasknel an uxuces war­ 1. saxelwodeba ro­ mel­sac
mo­madgenelze. [amerikeli muslimanur qvey­ nebSi aZle­
mwer­ lis fenimor kuperis ven mec­ ni­
er-RvTismsaxurebs,
(1789-1851) romanis “uka­ mas­wav­
leb­lebs, kanon­ mdeb­
naskneli mohikanis” mi­ xed­ lebs.
viT]. 2. musulmanTa religiuri
muEZin-i [arab. Mmu'addin] _ me­ kultis msaxuri.
CeTis msaxuri (mola), ro­me­ mUlaJ-i [fr. moulage] _ sagnis
lic minareTidan mo­uxmobs naturaluri zomis modeli
muslimanebs sa­ lo­cavad. (TabaSiris, sanTlis da
mUza [berZ. musa] _ 1. berZnul misT.).
miTologiaSi; TiToeuli mUlat-i [esp. mulato < arab.]
cxra qalRmerTTagani, rom­ _ zan­ gisa da TeTrkanianis
le­ bic iTvlebodnen mec­ Se­uRlebis Sedegad Sobili
ni­erebisa da xelovnebis adamiani.
mfar­velad. multi... [laT. multum mra­va­
2. poeturi STagonebis wya­ ro, li] _ mravladoba, mra­ val­
agreTve TviT poetis STa­ jeradoba.
goneba, Semoqmedeba.  mul­ ti­
mi­
li­oneri.
 galaqtionis m., SoTa rus­ multimEdia [laT. multi mra­
Tavelis m. vali da media] _ in­for­
muzEum-i [germ. Museum < berZ. maciis Senaxvisa da de­
mu­seion muzebis taZari] _ mon­strirebis sxvadasxva
dawesebuleba, romelic ag­ audio da vizualuri xer­
rovebs, icavs da gamofens xebis erToblioba.
da­saTvaliereblad xe­ lov­  mul­ti­ mediuri.
ne­bis Zeglebs, samecniero multi plikAtori _ multi­
koleqciebs, istoriuli pli­ kaciis specialisti.
mniS­vnelobis sagnebs da
multi plikAcia [laT. mul­
sxv.
 -344-
mul

tip­licatio gamravleba] _ ki­ sinon. mTis balzami).

no­ gadaReba suraTebis an mUndir-i [rus. мундир < fr.]
To­jinebisa, romlebic ga­ _ samxedro an samoqalaqo
moxataven moZraobis cal­ (specialuri) formis tan­
keul momentebs; am wesiT sacmeli.
ga­daRebuli filmi.  oficris m., rkinigzis mu­
¥ multi plikaciuri. Sakis m.
 m. filmi. munici palQtet-i [germ. Mu­
¥ samulti plikacio. ni­zipalitat < laT. municipium
 s. Tojinebi, s. Semoq­me­de­ TviTmmarTveluri Temi] _
biTi gaerTianeba.
zog qveyanaSi: qalaqis an
mUltfilm-i _ mul­ti p­li­ka­ sof­ lis TviTmmarTveloba.
ciuri (ix. mul­ti p­ li­kacia) ¥ munici paluri. M
filmi.  m. arCevnebi.
mUmia [arab. mumija] _ gax­ mUr-i [berZ. myrrha < arab. murr]
r­wnisgan dabalzamebiT _ surnelovani fisi zogi
(an bunebrivad) da­culi mcenarisa.
adamianis gvami. mUs-i [fr. mousse] _ tkbili
¥ mumiisa. saWmeli, damzadebuli xi­
 mumiasi Scd. lis sirofisgan, romelsac
mUmie [arab. spars. mum cvi­ da­matebuli aqvs mananis
li] _ fisismagvari bu­ bur­Ruli an Jelatini.
neb­ rivi produqti bi­o­ mUsika [berZ. musikē] _ xe­lov­
lo­giuri warmoSobisa; neba, romelic sinamdviles
Jo­ navs kldeebisa da mTe­ asaxavs bgeriTi mxatvruli
bis napralebidan; war­mo­ saxeebiT; amgvari xe­ lov­ne­
ad­ gens uformo magar an bis nawarmoebi; aseve na­war­
drekad naWrebs; ori aTas moebTa erToblioba.
welze metia. iyeneben xal­  simfoniuri m., klasikuri m.,
xur medicinaSi kuW­naw­ jazuri m., z. faliaSvilis
la­ vebis, sasunTqi gze­bis, m., m.-is gakveTili, m.-is Te­
Sar­dkenWovan, kanis da­a­va­ oria. M
debaTa, bronqialuri as­ ¥ musikaluri da samusiko.
T­mis, tuberkuliozisa da  m. (s.) xelovneba, m. (s.) sas­
sxvaTa samkurnalod (qarT. wavlebeli.
 -345-
nad

musQkos-i _ 1. musikis spe­ci­ leba] _ 1. yovelgvari nax­

a­
listi. tomiseburi ganviTareba
2. romelime musikaluri in­ s­ ri­same.
t­rumentis damkvreli. 2. (biol.). raime axali ni­
mUskat-i [fr. muscat] _ 1. vazis San-Tvisebis uecari ga­mov­
jiSi erTgvari; isxams sur­ lena cxovelebsa da mce­
ne­
lovan yurZens; am yurZnis nareebSi.
3. ymawvilis xmis Secvla
Rvino.
(da­boxeba) asakSi Sesvlis
2. tropikuli xe; isxams sur­
gamo.
nelovan nayofs; iyeneben
par­fiumeriaSi, medicinaSi, mUfTa [rus. муфта < germ.
kulinariaSi. Muffe] _ orive mxridan xe­
mUslim-i, muslQman-i [spars. lis Sesayofi saTburi, Cve­
musliman arab. muslim is­la­mis ulebriv xmaroben qalebi
siciveSi.
erTguli] da musUlman-i
[Turq. müslüman] _ igivea, mUfT-i [arab. mufti] _ mus­li­
rac mahmadiani. manTa iurist-RvTis­ mety­
ve­
¥ muslimuri, muslimanuri, li, yuranis gan­mmartebeli;
musulmanuri. umaRlesi sa­ suliero piri.
 m. religia, m. wes-Cveuleba­ mUSket-i [fr. mousquet < esp.]
ni. muslimoba, muslimanoba _ Zveleburi patruqiani
da musulmanoba _ igivea, msxvil­ kalibriani Tofi
rac mahmadianoba. (da­sav­
leT evropis qveynebis
mUson-i [fr. mousson < arab.] _ armiaSi).
qari, romelic periodulad muSkEter-i [fr. mousquetaire]
icvlis mimarTulebas, za­ _ muSketiT SeiaraRebuli
fxu­ lobiT uberavs zRvidan, jariskaci.
xo­lo zamTrobiT _ xme­le­
Ti­dan.
mUstang-i [esp. mustango ingl. n
mustang] _ ga­ve­lu­re­buli Si­
nauri cxeni (gav­r­celebuli nAgan-i – erTgvari sistemis
iyo CrdiloeT ame­rikis pre­ revolveri.
riebSi). nAdir-i [arab.] – cis sfe­
mutAcia [laT. mutatio cvli­
 -346-
nav

ros wertili, romelic ho­ erTeulis mmarTveli.

rizontis qveS aris da sa­ naQlon-i [ing. nylon] – sin­
winaaRmdegoa zenitisa. Te­zuri boWko, abreSumis
nAv-i [berZ. navis gemi] – (arqit.) msgav­si; am boWkos qso­ vi­
bazilikis, eklesiis erT- li.
er­Ti grZivi nawilTagani,  neilonic ixmareba.
ro­ melic gamoyofilia sve­ nAmaz-i [spars. namaz] – mus­
tebis rigiT. li­ manTa locva, romelsac
nAvaxa [esp. navaja] _ civi dReSi xuTjer asruleben.
iara­Ri erTgvari – grZeli nAndu [esp. nandú] – erTgvari
da­sakeci dana (ician es­pa­ siraqlema; gavrcelebulia
neTSi). samxreT amerikaSi.
navigAtor-i – naosnobis nAno – TavsarTi, romelic
(mniS. 2) specialisti. sa­zomi erTeulis sa­ xel­
navigAcia [laT. navigatio] – 1. Tan mierTebisas aR­
niS­
gemTa mimosvla (qarT. sinon. navs mis memiliarded na­
naosnoba, zRvaosnoba). wils: 1. nanowami = wamis
2. wlis iseTi dro, rom­ me­miliarded nawils.
lis ganmavlobaSic Se­saZ­ nAos-i [berZ. naos] _ da cEla
lebelia naosnoba. [laT. cella] – antikuri taZ­
ris
 zamTris n., n.-is saxel­ m­Z­ mTavari sadgomi (sam­ loc­
R­vanelo. velo), sadac mo­Tavsebuli
¥ sanavigacio. iyo RvTaebis qandakeba.
 s. atlasi, s. xelsa­wyo­
nArgile [spars. nârgile] – aR­
ebi.
mo­sav­leTis qveyneb­Si gav­
naQada [berZ. Naias (Naiados)] r­ce­le­buli Tamba­
qos
– berZnul miTologiaSi: mo­sawevi mo­ wyobiloba, ro­
wylis (mdinaris, nkadulis, me­lic wylis WurWlis, tya­
wyaros) nimfa. vis grZe­ li milisa da Ci­ bu­
nAib-i [arab. Nâi'b] – 1. zog xis­gan Sed­ geba.
mu­sulmanur qveyanaSi: ro­­ nArkoz-i [berZ. narcôsis ga­
melime ufrosis an sa­su­ Se­Seba] – (medic.) nar­ko­
li­ ero piris moad­gile. tikuli saSualebebiT ga­
2. Samilis saimamoSi: ad­mi­
mow­ veuli Zi­ li, rasac Tan
nis­traciul-te­ri­to­riuli
 -347-
nat

ax­lavs cno­bierebisa da ralis bunebrivi] – sa­xel­m­wi­

mgrZno­ be­lo­bis dakargva. fos mier ucxoelis miReba
narkomAnia [berZ. narcôsis ga­ mo­qalaqed, qveSevrdomad;
SeSeba da mania miswrafeba; sxva saxelmwifos mo­qa­la­
si­giJe] – narkotikebis xma­ qe­obis miReba.
rebisadmi Zlieri, avad­m­yo­ naturAlizm-i [< laT. naturalis
furi midrekileba bunebrivi] – mimarTuleba
nArta [rus. нарты (mr.) da li­ teraturasa da xe­ lov­ne­
нар­та] – grZeli da viwro baSi; warmoiSva sa­ bu­
ne­
bis­
mar­xili, romelSic irmebs metyvelo mec­nierebaTa ze­
an ZaRlebs abamen; didi gavleniT me-19 s.-is bolos.
ga­moyeneba aqvs ukidures cdi­ lobda sinamdvile da
Crdi­loeTSi. ada­ mianTa urTierTobani
natrQum-i [laT. natrium] – qi­ aesa­ xa obieqturad.
miuri elementi, TeTri fe­ ¥ naturalisturi.
ris rbili tutovani li­  n. mimarTuleba ferwera­
To­ni. Si.
nAtura [laT. natura] – 1. co­ naturAlist-i _ 1. pi­ri, ro­
cxali nimuSi, romelsac melic bunebas swav­ lobs
xa­taven, gadaiReben da sxv. (qarT. sinon. bu­ ne­
bis­
mety­ve­
 n.-is xatva. li).
2. bunebrivi pirobebi, adgili  norCi n.
(pavilionis gareSe) sadac 2. naturalizmis mimdevari.
warmoebs kinogadaReba. naturAluri [laT. naturalis
3. saqoneli, produqtebi da bu­nebrivi] – namdvili, bu­
misT. rogorc fulis nac­ nebrivi (sapirisp. xe­ lov­
vlad gadasaxdeli sa­Su­a­ nuri).
leba.  n. Tafli, n. Rvino, n. Cai.
4. (wign.) adamianis xasiaTi, natUrmort-i [fr. nature
temperamenti. morte “mkvdari buneba”] _
¥ naturuli. naxati, suraTi, romelzec
 n. gadaRebebi. gamoxatulia usulo sag­ ne­
¥ naturisa. bi: yvavilebi, xili, na­na­di­
 naturasi Scd. revi, gawyobili sufra da
naturalizAcia [laT. na­tu­ sxv.
 -348-
naf

nafTAlin-i [< berZ. naptha  e. sakiTxi.

nav­ To­bi] _ TeTri kristali neandertAlel-i adamQani
niv­ Tiereba mZafri suniT; _ Tanamedrove adamianis
iye­ neben teqnikaSi, agreTve uSu­alo winapari; cxov­
saleulis da bewveulis rob­da adrindel da Sua
da­ sacavad CrCilisagan. pa­leoliTSi [xeoba Ne­an­
 naftalini, navTalini, der­talel-is saxelis mi­xed­
viT
nav­ tanili Scd. (germaniaSi q. di­u­ sel­dor­
nAcia [laT. nation xalxi, eri] fis axlos], sadac 1856 w.
_ (moZv.) eri. pirvelad aRmoaCines ase­
nAcizm-i [germ. Nazismus] _ Ti adamianis ConCxis na­
germaniis faSizmi. wilebi].
nacionalizAcia [fr. na­ti­o­na­ negAtiv-i [laT. negati­vus uar­
li­zation] da na­ ci­o­­nalQzeba yofiTi] _ SuqmgrZno­bi­ a­re
_ kerZo sa­kuTrebis (miwis, firze an firfitaze aR­
mrew­ ve­lo­bis, bankebis da beWdili gamosaxuleba, ro­
sxva) usas­ yidlod gadacema melSic naTeli adgilebi
sa­ xel­mwifo sakuTrebad. Savad aris gamosuli da
 fabrika-qarxnebis n., miwis pi­riqiT.
n.  n.-is gamomuSaveba.
nacionAlizm-i _ 1. erovnuli negatQuri _ 1. negativis
gansakuTrebulobis da upi­ sa­xisa.
ratesobis qadageba.  n. gamosaxuleba.
2. politikuri moZraoba da­ 2. (wign). uaryofiTi.
monebul qveynebSi ucxoeli  n. movlenebi (sapirisp. po­
dampyroblebis winaaRmdeg zitiuri).
sruli erovnuli da­mo­  negativuri Scd.
ukideblobis mo­sa­po­veb­ negroQdeb-i [esp. negro Sa­vi
lad. da berZ. eidos saxe] _ (an­
nacionAluri [laT. natio Trop.) SavkanianTa rasis
(na­­tionis) xalxi, eri] _ erov­ war­momadgenlebi.
nuli. nEgus-i [eTiop. Negus Negesti
 es sityva gavrcelebulia me­feTa mefe] _ eTiopiis
magram sjobs vixmaroT (abi­ siniis) imperatorTa
erov­nuli.
 -349-
nei

ti­tuli (me-19 s.-is da­sas­ rad qceva, ne­it­ ra­

lu­rad
rulsa da me-20 s.-is da­ ga­mocxadeba raime te­ri­ to­
sawyisSi. ri­isa.
nevr(o)... [berZ. neuron ZarRvi, 2. visame an risame Zalis, gav­
nervi], neir(o)..., _ rac da­ lenis Sekveca, mospoba.
kav­Sirebulia nervebTan, 3. (qim.) mJavas da tutis ur­
ner­vi­ul sistemasTan. Ti­erTqmedebis reaqcia,rom­
 nevralgia, nevropa­To­ lo­ lis Sedegad miRebul niv­
gia. Tierebas ara aqvs arc mJavas,
arc tutis Tvisebebi.
nEvroz-i [< berZ. neuron nervi]
_ (medic.) centraluri ner­
neitralQtet-i [germ. neut­ra­
litat] _ saerTaSoriso sa­mar­
vuli sistemis daavadeba,
TalSi: saxelmwifos iseTi
ro­melsac Tan sdevs Sinaga­
mdgomareoba, rodesac igi
ni or­ ganoebis funqciis
ar monawileobs omSi da
moS­la, nivTierebaTa cvlis
me­omari saxelmwifoebis
pro­cesebis darRveva da
mi­marT erTnairi pozicia
sxv.
uka­via.
nevrolOgia [berZ. neuron
nervi da logos moZrvreba] _
neitrAlur-i [laT. neutralis
sa­Sualo] _ 1. iseTi (sa­
mecniereba, romelic swav­
xel­ mwifo), romelic neit­
lobs nervul sistemas da
ra­litets icavs meomar
mis daavadebebs.
mxa­ reTa mimarT.
nevropaTolOgia [berZ. ne­ 2. iseTi (qveyana, teritoria),
uron nervi pathos tanjva da sadac saerTaSoriso Se­
logos moZRvreba] _ mecniereba Tan­ xmebiT ar SeiZleba omis
nervuli sistemis daava­de­ warmoeba, samxedro Zalebis
baTa Sesaxeb. ganlageba. N
neiroqirUrgia _ qirurgiis  saxelmwifo, n. teritoria
dargi _ centraluri da n. wylebi.
pe­
riferiuli nervuli sis­ 3. vinc ar exmareba arc erT
temis daavadebaTa mkur­na­ mxares (davaSi, brZolaSi
loba. da misT.).
neitralizAcia da ne­it­ 4. iseTi (nivTiereba, wamali),
ra­lQzeba _ 1. ne­it­ra­lu­ romelic arc argebs, arc
vnebs organizms.
 -350-
nei

5. (qim.) rac ar iZleva arc neoplatOnizm-i _ antikuri

tu­tis, arc mJavas da­ma­xa­
si­ fi­losofiis idealisturi
a­
Tebel reaqcias. N mimarTuleba (me-3-6 ss.), ro­
neQtron-i [ingl. neutron < melic miznad isaxavda pla­
laT. neutrum arc erTi, arc tonis filosofiis wi­ na­
meore] _ (fiz.) atomis bir­ aR­mdegobrivi elementebis
T­vSi Semavali nawilaki,ro­ sis­tematizacias da maT Se­
melsac ara aqvs eleqtruli erTebas aristoteles mTel
muxti. rig ideebTan, damaarsebe­
nekrOlog-i [berZ. nekros lia platoni (204-270 ww.).
mkvda­ri, micvalebuli da neoreAlizm-i _ 1. mi­mar­Tu­
lo­gos sityva] _ visame gar­ leba filosofiaSi _ ide­a­
dac­ valebis gamo ga­moq­vey­ lizmis erT-erTi sa­xe­sxva­
ne­buli statia, romelic oba.
Se­ icavs cnobebs misi cxov­ 2. mimarTuleba italiur ki­
rebisa da moRvaweobis Se­ nosa da literaturaSi.
saxeb. neOfit-i [berZ. nephytos] 1.
nekrOpol-i 1. sasaflao; 2. ra­ime religiis axa­ li mim­
ad­ gili sadac da­saf­la­ve­ de­vari; axlad rjul­mi­ Re­
bu­ lia gamoCenili ada­ mi­a­ buli.
ne­bi. 2. (gadat.) raime moZRvrebis
neo... [berZ. neos axali] _ si­ da (misT.) axali mimdevari.
ax­ lis mniSvneloba. neofObia [berZ. neos axali
Nneoromantizmi. da phobos SiSi] _ (wign.).
neolOgizm-i [berZ. neos axa­ SiSi yovelgvari siaxlisa.
li da logos sityva] _ (lingv.) neoceratOlus-i [berZ. neos
enaSi axlad gamoCenili si­ axali, keras (kernatos) rqa da
tyva an gamoTqma. odus kbili] _ avstraliuri
nEon-i [berZ. neos axali] _ qi­ Tev­zi, romelic sunTqavs
miuri elementi, ufero da layu­ CebiTac da filt­ve­
usuno airi; anaTebs wiTlad, bi­
Tac (ormagad msunTqavi);
iyeneben Suqreklamebis mi­ sxvanairad: rqakbila.
li­ sebr naTurebSi. nEptun-i [laT. nephunus] _
 n-is Suqi, n.-is reklama. 1. romaul miTologiaSi:
 -351-
niv

zRvis RmerTi. vis) saWiro nivTebi.

2. mzidan rigiT merve planeta  sagzao n.
mzis sistemisa. nEto [it. netto] _ (komer.) sa­
nErv-i [laT. nervus] _ 1. uw­v­ri­ qonlis wona uWurWlod da
le­ si boW­kovani war­mo­naqmni SefuTvis garSe: sufTa wo­
ada­mi­a­ni­sa da cxo­velis na (sapirisp. bruto).
or­ganizmSi; war­mo­adgens nEfrit-i [berZ. nephros Tir­
boW­ko­e­bis er­Tob­li­o­bas, k­meli] _ 1. (medic.) Tir­ km­e­
ro­melic ga­Ri­zianebas ga­ lebis anTeba.
das­cems pe­ri­fe­riidan Ta­vi­ 2. momwvano an TeTri minera­
sa da zur­gis tvins an pi­ li; iyeneben sxvadasxva sam­
ri­qiT. kaulis gasakeTeblad.
 mxedvelobis n. smenis n. nEqtar-i [berZ. nectar] _ 1. ber­
2. mr. nervebi _ aseTi war­ Z­nul miTologiaSi; Rmer­
mo­naqmnebis erToblioba, Te­bis sasmeli, romelic
sis­tema, romlis mdgo­ ma­ uk­vdavebas, maradiul si­ a­
re­obazedac aris da­mo­ki­ xal­ gazrdavesa da si­ la­ ma­
debuli adamianis saerTo zes aniWebs maT.
mdgo­ mareoba, qceva. 2. (botan.) Saqrovani wveni,
 susti n.-ebi. ro­melsac gamoyofs zogi
nErvuli - 1. nervebisgan mce­naris yvavili.
Sem­dgari. 3. (poet. Ggadat.). siamovnebis
 n. qsovili., n. sistema. mom­gvreli, metismetad kar­
2. zedmetad mgrZnobiare, ad­ gi ram.
vi­
lad aRgznebadi. nEcke [iap.] _ iaponuri skul­
 n. qali. p­turis miniaturuli na­
 ixmareba agreTve ner­vi­ u­
war­moebi, xeze an Zvalze
li.
WriT gakeTebuli patara
nesEser-i [fr. necesaire auci­ fi­gura.
lebeli, saWiro] _ ko­
nivElir-i [fr. niveleur] _ ge­o­
lo­fi, bude an patara
deziuri xelsawyo, rom­ li­
Ce­
modani, romelSic mo­
Tac nivelirebs ax­ dendnen.
Tav­sebulia movlisaTvis
(tu­aletisaTvis) an xel­
nivelQreba [fr. niveler] _ 1.
(geol). dedamiwis zedapirs
saqmisaTvis (Wra-ker­ vi­saT­
si­maRleTa gansazRvra zo­
 -352-
nik

gierT amorCeul wertilTan sasruleblad.

an zRvis donesTan Se­da­re­ nQrvana [sanskr. nirvâna gaq­
biT. roba] _ budistebis mis­ti­
2. (gadat.). gansxvavebis mos­ kuri moZRvrebis mi­xed­viT;
poba; gaTanabreba. udidesi netareba,ro­mel­ sac
nQke [berZ. Nikē] _ berZnul aRweven ada­ mi­
anuri zrun­
mi­
TologiaSi: gamarjvebis visa da mis­wr ­ afebaTagan
qalRmerTi. sruli Ta­ vi­
suflebiT.
nikOtin-i [fr. nicotine sakuT. nitroglicErin-i [< berZ.
sax.] _ narkotikuli niv­ nit­ron gvarjila da glykeros
Ti­ereba, romelsac Seicavs tkbi­ li soda,e.i. azotmJavas
Tam­baqo (frangi di ploma­ ma­rili] _ Txevadi zeTovani
tis Nikot-is saxelis mi­ nivTiereba, azotmJavas da
xed­viT, romelmac pir­ gogirdmJavas naerTi gli­
vel­ma Seitana Tambaqo cerinTan; iyeneben rogorc
saf­rangeTSi me-16 s-Si). feTqebad nivTierebas, ag­
nQmba [laT. nimbus] _ si­kaS­ reT­ve (umciresi dozebiT)
ka­
Sis gamosaxuleba RvTis, ro­gorc samkurnalo pre­pa­
RvTis­mSoblis, wmindanebis rats _ sisxlZarRvebis ga­
Tavze, qristianul da bu­­­dis­ sa­farToeblad.
tur xelovnebaSi, rogorc niU1 [fr. nu SiSveli] – xe­lov­
simbolo wmindanebisa, RvTa­ nebaSi: SiSveli sxeulis
ebriobisa (berZ. sinon. Sa­ ga­mosaxuleba.
ravandi, Sa­ravanduli). niU2 [ing. new] _ geografiuli
nimfomAnia [berZ. nymphē Za­ saxelwodebebis TavsarTi,
la da mania miswrafeba; ro­melic aRniSnavs `axals”.
si­
giJe] _ (medic). qalis niUans-i [fr. nuance] _ sul
avad­myofurad aweuli sqe­ mci­re, umniSvnelo gan­ s­
x­va­
sobrivi aRgznebadoba. veba rameSi; risame el­ feri.
nQnZa [iap. mzveravi, mstova­ri]  warmoiTqmis n.-ebi.
_ profesionaluri jaSuSe­ niufaUndlend-i [geogr. sax.]
bi, adamianebi, romlebic – didi grZelbewviani sa­
da­qi­ravebulni arian gan­ sam­ saxuro ZaRlebis jiSi;
sa­
kuT­rebulad rTuli spe­ iyeneben saTevzao badis na­
ci­aluri davalebebis Se­ pirze gamosaTrevad, wyal­
 -353-
nom

waRebulTa gadsarCenad da nakisri. erTi valdebulebis

sxv. meoriT Secvlis Sesaxeb.
nQS-i [fr. niche] – kedelSi SeR­ nOvela [it. novella] _ patara
rmavebuli saTavsi risame moTxroba.
(mag: larnakis, qandakebis, ¥ no­ velisa.
avejis) dasadgamad.  novelasi Scd.
 niSa Scd. nOin-i [monR.] _ (ist.). mon­Ro­
nihQlizm-i [< laT. nihil ara­ lebis mi­ er dapyrobili te­
feri] – yvalafris xel­aR ­ e­ ri­toriebis garkveuli ad­
biT uaryofa. ministraciuli erTeulis
¥ nihilisturi. mmarTveli.
 n. damokidebuleba raime­ nokAut-i [ingl. knock-out] _
sad­mi. (sp.). krivSi: mdgomareoba,
 niRilizmi, niRilisturi rodesac mokrive mo­wi­ na­
Scd. aRmdegis dartymisgan Zirs
nihQlist-i _ adamiani, ro­me­ aris davardnili, 10 wa­
lic mkveTrad, uar­yo­ fi­Tad, mis ganmavlobaSi ver dge­
skeptikurad ekideba yve­ la­ ba da amitom iTvleba da­
fers. marcxebulad.
 niRilisti Scd. nokdAun-i [ingl. knock-down]
novAtor-i [laT. novator – (sp.). krivSi: mdgomareoba,
gan­maaxlebeli] _ ada­mi­a­ rodesac mokrive mo­wi­ na­
ni, romelsac axali, prog­ aR­mdegis dartymisgan Zirs
resuli princi pebi, ideebi, aris davardnili, magram
xerxebi Seaqvs moRvawaobis 10 wamis ganmavlobaSi Se­
raime sferoSi da ga­na­ iZ­leba adges brZolis ga­
xorcielebs maT. sagrZeleblad.
 scenis n. kote mar­ja­niS­
vili. N nomenklAtura [laT. no­men­
¥ novatoruli. clatura saxelTa nus­ xa] – 1.
 n. meTodebi, n. wamowyeba. sia terminTa da sa­xel­ wo­
de­baTa, romelic ixmareba
novAcia [gv. laT. novatio ga­
mecnierebis, xelovnebis,
naxleba, cvlileba] _ sa­
war­moebis da sxv. ama Tu im
moqalaqo samarTalSi: mxa­
dargSi.
reebis SeTanxmeba maT mier
 -354-
nom

2. Tanamdebobis pirTa wre, dis fulis niSnebze, sa­qo­

ro­melTa personaluri da­ nelze.
niSvna an damtkiceba Se­dis nominAlur-i [laT. nominalis
romelime umaRlesi or­ saxelobiTi] _ 1. rac ga­ mo­
ganos kompetenciaSi. xa­tulia ama Tu im fuladi
¥ nomenklaturuli. RirebulebebiT.
nOmer-i [laT. nomerus ricxvi]  n. xelfasi.
– 1. erTgvarovani sagnebis 2. rameze (raime saqonelze)
rigis maCvenebeli ricxvi aRniSnuli.
(xSirad win uZRvis niSani  n. fasi.
N an #). 3. rasac, visac mxolod sa­
 saxlis n., telefonis n., xeli hqvia risame, mag­ram
bileTis n. asrulebs Tavis da­ niS­nu­
2. sagani, romelsac aqvs gar­ le­ bas.
kveuli rigiTi ricxvi.  n. redaqtori.
 Jurnalis n. nomQnant-i – pirovneba an pi­
3. calke iTaxi (an oTaxebi) rovnebaTa jgufi, ro­me­ lic
sastumroSi, calke gan­yo­ dasaxelebulia jildos
fileba (abanoSi). pre­tendentad raime no­ mi­
na­
4. raime sanaxaobis (kon­ cer­ ci­aze.
tis, warmodgenis...) nawili,
nominAcia – raime dargi an
romelic calke sruldeba.
Tviseba, romlisTvisac mi­ e­
danomrva – nomrebis dasma
rameze. niWeba gansakuTrebuli jil­
 saxlebis d., adgilebis d. do raime konkursze.
¥ nomriani (mniS. 1).  n-ia saukeTeso mokle­ met­
 n. bileTi. ra­Jiani filmi.
¥ uary. unomro. nomokAnon- i [berZ. nomokanon]
 u. sabuTi. _ marTlmadidebluri ek­
¥ nomrisa. le­ siis wesebis krebuli.
 nomerisa, danomvra, nom­ nOna [laT. nona (mdedr.) me­cxre]
ri­ani, unomero Scd. – 1. (mus.) cxrasafexuriani
nomQnal-i [< laT. nominalis intervali; musikaluri ga­
sa­
xelobiTi] – Rirebuleba, mis mecxre safexuri.
ro­melic aRniSnulia fa­ 2. (lit.) cxrastriqoniani
sian qaRaldebze, qa­Ral­ stro­ fi.
 -355-
not

nOnet-i [it. nonetto] _ 1. cxra normAneb-i [skand. northman

Semsruleblisgan Semdgari Crdi­ loeTis adamiani] –
ansambli. CrdiloeT germanuli to­
2. musikaluri nawarmoebi cxra mebi, romlebic me-8-11 ss.-Si
xmisa an sakravisaTvis. arbevdnen evropis qveynebs.
nonkonfOmizmi-i [ing. Non­ normAtiv-i [laT. normatio
con­formism ardaTanxmeba] – 1. mo­wesrigeba] – maCvenebeli
mcdeloba, radac ar unda normebisa, romelTa mi­xed­
dajdes winaaRmdegoba ga­u­ viTac warmoebs raime mu­
wio umravlesobas da imoq­ Saoba.
medo sawinaaRmdegod  teqnikuri n.-ebi, Sromis
2. arsebuli wesis miuRebloba, nayofierebis n.-ebi.
saerTod aRiarebuli az­ normatQuli – 1. rasac
ris kritikuli da­mo­u­ nor­ ma­
tivis saSualebiT ad­
ki­deb­loba oficialuri ge­
nen.
ide­ologiisa da sa­zo­ga­do­  detalebis n. maragi.
ebriv-(ekonomikur)-po­li­ti­ 2. rac risame normebs gan­
kuri sistemisadmi. sazRvravs, adgens.
nOnsens-i [ing. nonsense] – uaz­  n. gramatika.
roba, sisulele.  normatuli Scd.
nOrma [laT. norma] – 1. risame nostAlgia [berZ. nostos Sin
dawesebuli raodenoba; ri­ dabruneba da algos tanjva,
sa­me saSualo sidide. tki­vili] – (wign.) sevda, ga­
 gamomuSavebis n.-ebi. mowveuli samSobloSi dab­
2. dakanonebuli ram. runebis SeuZleblobiT
 samarTlis n.-ebi, sa­ li­te­ (qarT. sinon. samSoblos
ra­ turo enis n.-ebi. sevda).
normAlur-i [< laT. nor­ma­  am sityvis xmareba saerTod
lis sworxazovani] – 1. nor­ raime sevdis aRsaniSnavad
mis (mniS. 1) Sesabamisi Cve­ Scd.
ulebrivi; bunebrivi. nOt-i [laT. nota niSani] – 1.
 n. simaRle, n. temperatura, musikaluri bgeris pi­ro­ bi­
n. temperamenti. Ti grafikuli niSani; TviT
2. fsiqikurad jansaRi (ada­ bgera.
miani).  maRali n.
 -356-
not

2. mr. notebi – aseTi niSnebiT  n.-ebs ukiTxavs (Wkuas ari­

Cawerili musikaluri na­ gebs, Wkuas aswavlis).
war­moebis teqsti; aseTi  me-2 mniS.-iT zogjer xma­
teq­stebis Semcveli rve­ u­ roben natacias rac Scd.
li, wigni. nOu-hAu [ing. know-how vi­ci
 n.-ebiT dakvra. ro­gor] – teqnikuri cod­na,
¥ sanoto. gamocdileba, war­ mo­
ebis sa­
 s. niSani, s. qaRaldi. i­dumloebebi,do­ kumenturad
 nota sxvaa (ix). ga­for­ me­
buli da daculi
nOta [laT. nota niSani, SeniS­ ka­non­mdeblobiT, romelTa
vna] – erTi qveynis mTavrobis ga­da­cema salicenzio xel­
werilobiTi di plomatiuri Sek­ru­ lebis da sxv. Se­Tan­x­
mimarTva meore qveynis mTav­ me­bis dros damatebiT aRi­
robisadmi. niS­neba (Se­
iniSneba).
 saprotesto n., n-ebis gac­ noqtQurn-i [fr. noqturne] – pa­
vla.
tara lirikuli mu­si­ ka­
lu­
notarQus-i [laT. notarius ri nawarmoebi.
mwe­ rali, mdivani] – Ta­nam­  Sopenis n-ebi.
de­ bobis piri, romelsac  noqturna, noqturni Scd.
eva­ leba sxvadasxvagvari
nu [< fr. nu SiSveli] – ga­SiS­
do­ kumentebis, iuridiuli
vlebuli cocxali na­tu­
aq­ciebis damowmeba da ga­
ra; SiSveli sxeulis ga­ mo­
formeba.
saxuleba.
¥ notariuli da sanotaro.
 n. (s.) kantora, n. damow­ nUga [fr. nougat] – sakonditro
me­ ba. nawarmi; tkbili blanti ma­
 notarialuri Scd. sa, romelSic Txili an nu­
notAcia [laT. notatio SeniSvna, Sia CarTuli.
aRniSvna] – 1. (spec.) risame nUdizm-i [laT. nudus SiSveli]
pi­robiTi werilobiTi aR­ – mimarTuleba, romelic
niSvnebis sistema. qa­dagebs SiSveli sxeulis
 saWadrako n., musikaluri kul­turas.
n., nuvOriS-i [fr. nouveauriche
2. (saub.) Wkuis darigeba, Wku­ axa­li mdidari] – mdidari
is swavleba. – metiCara, romelic sul
 -357-
obe

co­ta xnis win gam­did­r­da numizmAtika [< laT. numisma

spe­kulaciiT, so­ci­ a­lu­ri (numismatis) liTonis fuli]
cvli­lebebis Se­de­gad, sxva­ – istoriis damxmare mec­
Ta ga­kot­rebis sa­fuZvelze; ni­
ereba, romelic swavlobs
ax­lad­gam­did­
re­buli. Zvel monetebs (liTonis
nUl-i da nOl-i [laT. nullus fuls), agreTve medlebs,
ara­viTari] – 1. cifrobrivi or­denebs da misT.
niSani 0, romelic calke ¥ numizmatikuri.
ar aR­niSnavs sididis ar­se­  n. kabineti, n. koleqcia.
bobas, xolo Tu raime ri­  numizmatiuri Scd.
cxvs miwerili aqvs marjvniv, nuncQus-i da nUnci [laT.
zrdis maT aT­jer. nun­tus] – romis pa­ pis war­
2. pirobiTi sidide,romel­ Tan mo­madgeneli ro­ me­
li­me sa­
mimarTebiTac iangariSeba xel­ mwifos mTav­ ro­ bas­
Tan.
risame temperatura. nUtria [esp. nutria] – mRrRneli
 haeris temperatura n. cxoveli, romelic sa­ na­xev­
gra­ dusia, 15 gradusi n.-s rod wyalSi cxovrobs, aqvs
qveviT.
Zvirfasi bewvi da dieturi
absoluturi nuli (noli)
xorci;
– (fiz.) Teoriulad da­saS­
 nutriisa.
vebi yvelaze dabali tem­
 nutriasi Scd.
peratura – 273,16°C.
¥ nulovani da nolovani.
 n. sidide, n. temperatura.
nulifikAcia [laT. nullificatio o
mospoba < nullus araviTari]
– Zalis, mniSvnelobis da­ oAzis-i, oAz-i [berZ. oasis <
kar­gva ramesaTvis, gauqmeba egvi pt.] – adgili udab­no­
ri­same. Si, sadac wyalia da mce­na­
numerAcia [laT. numeratio] reuloba.
– rameze nomrebis das­ ma  o-ebi afrikaSi.
TanamimdevrobiT; da­nom­v­ obElisk-i [berZ. obeliskos] –
ra; Zeg­
li, romelic warmoad­
 saxlebis n. gens zeviTken TandaTanobiT
 nomeracia Scd. ganviTarebul svets.
 -358-
obi

 granitis o., Sinmousvlel­  fotoaparatis o, mik­ ros­

Ta o., o.-is aRmarTva. ko­pis o.
obQeqt-i [laT. objectum sagani] obivAtel-i [rus. обыватель]
– 1. (filos.) Cvens gareSe – adamiani, romelic mok­
da Cveni cnobierebisgan le­ bulia sazogadoebriv
da­ moukideblad arsebuli Tval­ Taxedvas da cxovrobs
ga­resamyaro; materialuri mxolod wvrilmani piradi
si­namdvile (sapirisp. su­bi­ interesebiT.
eq­ti). obligAcia [laT. obligatio
2. (wign.) movlena, sagani, pi­ri, val­ debuleba] _ saxelmwifo
romliskenac aris mi­mar­ sesxis bileTi.
Tuli visime moqmedeba, yu­ obrogAcia [laT. obrogatio] –
radReba da sxva. nawilobrivi cvlilebebis
 dakvirvebis o., Seswavlis
Setana Zvel kanonSi.
o.
3. sawarmo, mSenebloba, ag­ observatOria [laT. ob­ser­
reT­ve yvelaferi is, rac vatorium < observo vakvirdebi]
warmoadgens raime moq­ – Senoba da samecniero da­
medebis adgils. wesebuleba,romelic mowyo­
 TavdacviTi o. bilia astronomiuli, ge­ o­
obiEqturi – 1. obieqtTan fizikuri da sxv. msgavsi
(mniSv. 1,2 dakavSirebuli). xasiaTis dakvirvebisTvis.
 o. samyaro, o. sinamdvile,  abasTumnis astrofiziku­
o. kanonzomiereba. ri o.
2. miudgomeli, miuker­Zo­e­be­li. observAcia [laT. observatio]
 o. daskvna, o. Sefaseba, – 1. (wign.) dakvirveba.
o. adamiani. 2. izolacia (specialur
 obieqtiuri Scd. sad­ gomebSi moTavseba) im
obiEqtiv-i [laT. objectivus adamianebis, romlebic Se­
sag­nobrivi] – optikuri iZ­
leba dasnebovnebuli iy­
xel­ sawyos nawili, ro­me­ vnen Savi WiriT, qoleriT,
lic erTi an ramdenime yva­viliT da yviTeli cxe­
lin­ zisgan Sedgeba da dak­ lebiT (Cveulebriv iseTi da­
vir­vebis obieqtis mxaresaa saxlebuli punqtebidan Ca­
mi­marTuli. mo­sulTa, sadac SeniSnulia
es daavadebani).
 -359-
ova

3. zRvaSi gemis ad­ gil­sam­  odekaloni, adekalo­ ni

yo­felis gansazRvra sa­na­ Scd.
pi­ro obieqtebze an ciur Odik-i [berZ. antimins] _ igi­
sxe­ ulebze dakvirvebiT. vea, rac antiminisi; tra­pe­
obskUrant-i [laT. obscurans zis gardamoxsna, selis an
(obscuranris) damabnelebuli] abreSumis oTxkuTxa qso­
– mecnierebisa da ganTlebis vili wm. nawilebis an zi­
mteri,reaqcioneri,bneleTis arebis saidumlos ga­ mo­
mociquli. sa­xulebiT, ieso qristes
obskurAntizm-i [laT. obscū­ saflavSi Casvenebis de­ta­
rān­tionis] – mecnierebis da le­ biT. kurTxevis Semdeg
s w a v ­l a - g a n a T l e b i s a d m i , tra­ pezze deben da iwyeba
kul­turuli progresisadmi zi­arebis saidumlo.
mtru­li damokidebuleba; odiOzur-i [laT. odiosus si­
bne­ leTis mociquloba. Zul­ vili] – (wign.) vinc an
obstrUqcia [laT. obstructio rac uaryofiT da­mo­ ki­
de­
Se­ferxeba, dabrkoleba] – bulebas iwvevs; me­tis­ me­
tad
sxdo­mis, krebis, visime ga­ usiamovno, ara­sa­
sur­ ve­li.
mos­ vlis CaSla wa­ mo­Za­xi­ odQsea [< berZ. Odysseus] – 1.
le­ biT, xmauriT, grZeli, Zveli saberZneTis epikuri
usag­no sityvis warmoTqmiT poema, aRwerilia odiseis-
da misT. itakis mefis – mogzauroba;
Oda [berZn. ōdē] – 1. Zvel ber­ poemis Semqmnelad iTvleba
ZnebSi: sazeimo lirikuli naxevradmiTiuri poeti –
leq­ si, romelsac gundi as­ go­meri.
rulebda. 2. TavgadasavlebiT mdidari
2. saxotbo leqsi, romelSic xe­ti­ali.
Sedioda istoriuli ambavi Oval-i [fr. ovale da ovum kver­
an piri. cxi] – wagrZelebuli Ra­
odekOlon-i [fr. eau de Co­logne ris moxazuloba, romelic
`kelnis (qalaqi ger­maniaSi) kvercxis sigrZiv Wrils
wyali~] – sur­ ne­lo­van niv­ mog­ vagonebs.
Ti­erebaTa xsnari, spir­tiT ¥ ovaluri.
ga­zavebuli; par­fiumerul-  o. CarCo, o. detali.
hi­
gienuri sa­Su­ a­leba. ovAcia [laT. ovatio] – mo­wo­
 -360-
ove

nebis, aRtacebis ko­leq­ti­ okUlar-i [laT. ocularis Tva­

uri gamoxatva mquxare xan­ lisa] – optikuri xel­
grZlivi taSiT. sa­wyos nawili-linza an
 orators o. mouwyves. lin­ zaTa sistema, romelic
ovErdraft-i [ingl. overdraft] mi­marTulia damkvirveblis
– moklevadiani kreditis Tva­ lisaken.
forma, rodesac banki ix­dis  mikroskopis o.
klientebis Ceks mimdinare  okuliari Secd.
angariSis narCenis zemoT okUlist-i [laT. oculus Tva­
(eZ­
levaT yvelaze saimedo li] – Tvalis eqimi; of­
klientebs). Tal­ mologi.
Ozon-i [< berZ. ozo suni okUpant-i okupaciis mona­wi­
maqvs] – damaxasiaTebeli le.
su­nis mqone air-Jangbadis okupAcia [laT. occupatio] da
sa­
mi atomis naerTi; war­ okupQreba [germ. okkupieren]
mo­iqmneba eleqtronuli – romelime saxelmwifos
gan­muxtvis Sedegad (Weqa- SeiaraRebuli Zalebis mier
qu­xilis dros) da mzis ul­ sxva qveynis teritoriis
t­raiisferi sxivebis moq­ da­kaveba.
me­
debiT; iyeneben wylis da
oligArqia [berZ. oligarchia]
ha­
eris gasawmendad.
– msxvili monopolisturi
okeanarQum-i – okeanis (zRvis) ka­pitalis mcirericxovani
piras mowyobili wyalsacavi jgufis warmomadgenelTa
– zRvis cxovelebze da­sak­ po­litikuri da ekonomikuri
virveblad, maT Se­sas­wav­ batonoba; TviT es jgufi.
lad.  finansuri o.
okEane [berZ. okeanos] – 1. ¥ oligarqiuli.
kontinentebs Soris moq­ce­  o. mmarTveloba.
uli wylis didi sivrce.  oligarxia, oligarxiuli
 wynari o. atlantikis o. Secd.
¥ okeanisa. oligofrEnia [berZ. oli­gos
 okeanesi Secd. patara da phēn Wkua] – Tan­
2. berZnuli miTologiaSi. dayolili Wkua­ sus­
toba.
wylis stiqiis RmerTi, ura­
Olimp-i [berZ. Olympos] –
nosisa da geas Svili.
 -361-
omn

ber­Z­nul miTologiaSi sa­xeobebSi (imarTeba 4 we­

Rmer­Te­bis sam­yofeli) am li­ wadSi erTxel sa­ber­ Z­
ne­
sa­xelwodebis mTa sa­ber­Z­ Tis olimpiadis msgav­ sad).
neT­Si); RmerTebis kre­bu­li. olimpQuri sOfeli –
¥ olimpiuri: olimpiuri sa­cxov­rebeli saxeobis
sim­Svide – (wign.) didi sim­ kom­ pleqsi olimpiuri Ta­ ma­
S­
vide, aRuSfoTebloba. Se­bis monawileTaTvis.
 ixmareba agreTve olimpo. ¥ olimpiadisa.
olQmpiuri sxvaa (ix. olim­  olimpiadasi.
pi­a­
da).  olimpuri sxvaa (ix. olim­
olQmpeli – berZnul miTo­ pi).
lo­giaSi: RmerTi, olimpoze olimpQeli _ (saub.). olim­
mcxov­ rebi. pi­uri TamaSebis monawile
 olimpieli sxvaa (ix.). spor­ tsmeni.
olimpQada [berZ. Olympias c  olimpeli sxvaa (ix.)
Olympiados] – 1. Zvel sa­ber­ Olifa [rus. олифа berZ.
ZneTSi: oTxwliani Sualedi aleipha zeTi] – moxarSuli
olimpiur TamaSebs Soris. zeTi (se­ lis,kanafis da sxva,
2. olimpiuri TamaSebi (ix. ro­melsac iyeneben zeTis
aqve). sa­Rebavebis da laqebis da­
TETri olimpQada – ase sam­zadeblad.
uwo­deben zamTris olim­pi­ Omar-i [fr. homard] – zRvis
adas. di­di kibo erTgvari; gav­
3. sportuli, Teatraluri r­celebulia atlantikis
da sxva xasiaTis Sejibreba, oke­ aneSi; aqvs gemrieli
kerZod, moswavleTa Sejib­ xor­ ci.
reba romelime saganSi. ombUdsmen-i [Sved. ombudsman]
 mxatvruli TviTSemoqmede­ – saxalxo damcveli.
bis o., moswavleTa res­pub­
li­ kuri maTematikuri o. Omlet-i [fr. omelette] –
¥ olimpiuri. fqvilsa da rZeSi aTqvefili
 o. Cempioni. kvercxebisgan momzadebuli
erbokvercxi.
olimpQuri TamASebi –
Ta­na­medrove saerTaSoriso omnQbus-i [laT. omnibus yve­
Se­jibreba sportis ZiriTad lasaTvis] – (moZv.) cxe­ neb­
 -362-
omo

Seb­muli mra­val­ad­gi­li­
ani sim­ sivneebs da maTi mkur­ na­
kareta, romelsac dahyavda lobis meTodebs.
mgzavrebi garkveuli marS­ ¥ onkologiuri.
ru­tiT.  o. instituti, o. saavad­m­
omOnim-i [berZ. homônymus] yo­ fo.
– sityva, romlis bgeri­ onomQstika [berZ. onomasti­
Ti Semadgenloba emTx­ve­va kos saxelwodebasTan dakav­
sxva sityvas, xolo mniS­ v­ Si­rebuli] – 1. ama Tu im
ne­
lobiTa da warmoSobiT ena­ Si arsebuli sakuTar
gan­sxvavdeba misgan. sa­xelTa erToblioba.
 bali – mcenare, xili; bali 2. enaTmecnierebis nawili,
– cifrobrivi aRniSvna ri­ ­ ro­melic sakuTar saxelebs
same; bali – sacekvao sa­ swav­ lobs.
Ra­mo. ontogEnez-i da onto­ge­nE­
onAnizm-i – sqesobrivi mo­ zis-i [berZ. on(ontos) ar­se­
Txov­nilebaTa arabunebrivi buli da genesis war­ moSoba,
xer­xiT dakmayofileba sas­ ganviTareba] – (biol.) or­
qeso organoebis ga­Ri­ zi­a­ ga­nizmis individualuri
nebiT (sqesobrivi aqtis ga­ gan­ viTareba misi Casaxvidan
reSe) [bibliuri legendis sicocxlis dasasrulamde.
per­sonaJis – onanis – sa­xe­ oofOrit-i [< berZ. oophoron
lis mixedviT]. sak­vercxe] – (medic.) qalis
Onkol-i [ingl. on call mo­ sak­vercxis anTeba.
Txov­nisTanave] – (finans.) Op-art-i [ingl. op-art < op­
spe­cialuri angariSi, ro­ ti­cal optikuri xelovneba]
mel­ sac xsnian bankebi sa­ – modernistuli mi­mar­ Tu­
win­driT _ im pirobiT, rom le­ ba saxviT xelovnebaSi,
ses­xi daifareba yovel mo­ ro­melic iyenebs optikur
men­tSi erT-erTi mxaris efeq­ ts Seqmnils saxeeb­ iT
(ban­kis an klientis) mo­ da mo­xatulobiT).
Txov­niT. Opera [it. opera] – 1. Te­at­r­Si
onkolOgia [berZ. onkos – Sesasruleblad gan­ kuT­v­
ni­
amo­burculoba da logos li musikalur-dra­ matu­li
moZ­Rvreba] – medicinis na­ warmoebi; Te­atralu­ ri
dar­gi, romelic swavlobs war­modgena, ro­ mel­ Sic moq­
 -363-
opo

me­di pirni mRe­ri­an or­kes­ Tob­ lioba, romlbic ga­er­

tris Tan­x­le­biT. Ti­anebulia erTi mizniT,
 klasikuri o., o. `daisi~, er­Ti amocaniT.
o.-is solisti.  sadesanto o., o.-is gegmis
2. Teatri, romelSic aseTi Sedgena.
warmodgenebi imarTeba. 3. safinanso, savaWro da sxva
 Tbilisis o., o.-is Teatri, calke moqmedeba.
o.-Si wavidnen.  sabanko o., safosto o.
¥ saopero. ¥ operaciuli (mniSvn. 1‑isaT­
Θs. xelovneba. vis).
operatQuli – 1. uSua­lod  o. Careva e.i. operaciis ga­
praqtikulad Sem­s­ru­le­be­ keTeba.
li risime. ¥ saoperacio (mniSvn. 1-isaT­
 o. ganyofileba., o. or­ga­ vis).
no­ebi. Θs. instrumentebi (mniSvn.
2. praqtikuli amocanebis 2-isaTvis), s. darbazi.
swra­fad gadawyvetis una­ saoperacio – sa­a­vad­my­o­
ris mqo­ne. [qarT. sinon. qme­ foSi: saTanadod mo­wyo­ bi­
di­Ti). li sad­ go­mi, sadac ope­ra­
 o. xelmZRvaneloba. cias ake­ Teben.
 operaciulis (ix. ope­ra­cia). opEreta [it. operetta] – ko­mi­
 mniSv.-iT (`operatiuli kuri musikaluri nawarmoebi,
Ca­re­va~) Scd. romelSic simRerebi, cekve­
operAtor-i [laT. operatos bi da laparaki enacvleba
moq­medi] – kinosuraTis ga­ er­TmaneTs.
daRebis specialisti; ki­no­  kalmanis o.-ebi, o.-is Te­
operatori. atri, o.-is msaxiobi.
xmis operatori – kino­ opQum-i [laT. opium < berZ.
fil­mis xmis Caweris spe­ opi­on yayaCos wveni] – xaS­
cialisti. xa­Sis mo­ umwifebeli na­
operAcia [laT. operatio moq­ yo­fis rZi­
ani wve­
nisgan
me­deba] – 1. qirurgiuli mo­povebuli Zlieri nar­ko­
moq­medeba zogi daavadebis ti­kuli nivTiereba.
an Wrilobis samkurnalod. opozQcia [laT. opositio da­
 gulis o., o.-is gakeTeba. pirispireba] _ raime or­
2. saomar moqmedebaTa er­
 -364-
opo

ganizaciis SigniT arsebuli zikis nawili, romelic swav­

jgufi, romelic Tavis Se­ lobs sinaTlis movlenebs
xedulebebs, politikas upi­ da Tvisebebs.
rispirebs umravlesobis Se­ 2. kreb. xelsawyo-iaraRebi,
xedulebebs da politikas. ro­melTa moqmedeba emyareba
 partiis SigniT arsebuli si­naTles.
o., parlamentis o. optimAluri [< laT. optimus
¥ opoziciuri. saukeTeso] – yvelaze xel­
 o. partiebi. sayreli, yvelaze Sesaferi,
opoziciOneri – opo­zi­ saukeTeso.
ci­is monawile.  o. pirobebi, Tesvis o. va­
opOnent-i [laT. opponens (op­ debi.
ponentis) vinc ekamaTeba visme] optQmizm-i [laT. optimus sa­
– piri, romelic kamaTSi, pa­ ukeTeso] – yvelaferSi kargi,
eqrobaSi gamodis visime naTeli mxareebis danaxva;
mo­sazrebis, dasabuTebis mxne ganwyobileba,momavlis
wi­naaRmdeg. rwmena; imedianoba.
 oficialuri o. (di­ser­ (sapirisp. pesimizmi).
taciis dacvis dros). ¥ optimisturi.
oportUnizm-i [fr. opportu­  o. ganwyobileba.
nisme] – Semguebloba, uka­ optQmist-i – optimizmiT
no­noba. gam­sWvaluli adamiani.
¥ oportunistuli. optQmum-i [laT. optimum sa­
Θo. mimdinareoba. ukeTeso] – (wign.) yvelaze
oportUnist-i opor­tu­niz­ uf­ro xelsayreli pi­ro­ be­
miT gamsWvaluli adamiani. bis erToblioba.
optAcia [laT. optatio arCevani, optOgrama [berZ. optos xi­
sa­surveli] – (samarT.) mo­ luli, xilvadi da gramma
qa­
laqeobis amorCeva; ase­ Cawera, Canaweri] – Tvalis
Ti ufleba Cveulebriv ba­duraze asaxuli su­ ra­
eni­Weba im teritoriis mo­ Ti imisa, vinc an rac im­
sax­leobas, romelic erTi yo­feboda visime an risime
sa­
xelmwifodan meoris mflo­ mxed­velobis areSi am uka­
belobaSi gadadis. nasknelis sikvdilis win
Optika [berZ. optikē] – 1. fi­ (is, rom momakvdavi ada­mi­
a­
 -365-
orb

nis Tvalis badurze aRi­ ¥ oranJereisa.

beW­deba yvelaferi, rac  oranJereasi, ornJereia,
da­inaxa man sicocxlis saoranJereio Scd.
uka­nasknel wamebSi, aR­mo­ orAtor-i [d. orator] – 1. piri,
aCina haidelbergis uni­ver­ ro­melic sajarod war­ moT­
sitetis profesorma kiunem qvams sityvas.
1881 w.).  o.-ebi erTmaneTs cvlid­
optomEtria [berZ. optos xi­ nen.
luli da metreo vzomav] – 2. adamiani, romelsac exer­
saTvaleebis (linzebisa da xe­
ba sajarod sityvis war­
CarCoebis) keTebis saqme. moTqma (qarT. sinon. mWev­
orAkuli [laT. ora­cu­lum ga­ rmetyveli).
 kargi o.
mo­naTqvami, wi­
nas­war­mety­
¥ oratoruli.
leba orare mboba] – Zvel
ve­
 o. xelovneba, o. niWi.
sa­berZneTSi, romSi da Zvel
aRmosavleT qveynebSi: oratOria [it. oratorio] – didi
1. winaswarmetyveleba, romel­ musikaluri dramatuli na­
sac TiTqos RvTaebis STa­ warmoebi gundisa, so­list-
gonebiT qurumebi ga­das­cemen momRerlebis da or­ kes­t­ri­
SemkiTxvel mor­w­muneebs. saTvis.
2. adgili, taZari, sa­dac qu­ ¥ oratoriuli da saorato­
rumebi winas­ war­mety­ve­leb­ rio.
d­nen.  o. (s.) nawarmoebi, o. (s.)
orangUtan-i [malaiuri orang libreto.
¥ oratoriisa.
utany] – adamianis msgavsi
 oratoriasi. Scd.
di­di maimuni.
 oratoruli sxvaa (ix.
 orangutangi _ ixmareba. ora­tori).
oranJErea [fr. orangerie] – Orbita [laT. orbita] ciu­ri
Seminuli saTavsi, sadac mo­ sxeulis, agreTve kos­ mo­
a­
Seneben mcenareebs (qarT. suri aparatis, xomaldis
sinon. saTburi). sa­moZrao gza.
 o.-is yvavilebi, o.-is po­  dedamiwis o., mTvaris o.
midori. ¥ orbituli.
¥ saoranJereo.  o. frena, o. kosmosuri
 s. meurneoba. sad­ guri.
 -366-
org

¥ orbitisa.  o. (s,) sakiTxebi. s. ko­mi­

 orbitasi, orbiti, orbi­ teti, s. periodi.
ta­luri Scd. organQzeba [germ. organisieren]
Orgazm-i [< berZ. orgaô da­vi­ _ igivea, rac organizacia
be­rebi, aRvigznebi] – uki­ (mniSv. 1).
du­resi aRgzneba, ro­melic orgAnizm-i [fr. organisme] –
war­mo­iSoba sqe­sob­rivi aq­ 1. cocxali mTlianoba (ar­
tis dam­Tavrebis mo­mentSi. seba an mcenare), romelic
Organ-i [berZ. organon mu­si­ SeTanxmebulad moqmedi
kaluri sakravi] – sasule or­ganoebisagan Sedgeba.
klaviSebiani musikaluri  umartivesi o.-ebi, cxo­ve­
sak­ravi; Sedgeba milebisagan, luri o., mcenareuli o.
romlebic haeri saberve­ 2. romelime adamianis fi­ zi­
liT iWirxneba. kuri da sulier TvisebaTa
¥ saorgano. erToblioba.
 s. musika. s. koncerti.  susti o.
 orRani, saorRano Scd. orgAnuli – 1. risTvisac
organizAtor-i [fr. orga­ni­ sa­sicocxlo procesebia
sateur] – piri,romelic risa­
me da­maxasiaTebeli; cocxali.
organizacias axdens; piri,  o. buneba.
romelsac organizaciuli 2. mcenareuli da cxoveluri
muSaobis unari aqvs. or­ganizmebis daSlis Se­
 niWieri o. de­gad warmoqmnili; aseTi
¥ organizatoruli. daS­ lis procesi.
 o. niWi, o. muSaoba.  o. sasuqi.
organizAcia [fr. organisateus] orgAnuli qQmia – qi­mi­is
– 1. mowesrigeba, mowyoba nawili, romelic Se­is­ wav­
risame. lis naxSirbadis Sem­ cvel
 Sromis mecnieruli o. na­erTebs.
2. sazogadoebrivi gaerTi­ a­  organiuli Scd.
neba an saxelmwifo dawe­ orgAnist-i – organis dam­k­v­
se­buleba. re­li musikosi.
 samSeneblo o.  orRanisti Scd.
¥ organizaciuli da sa­or­ Organo [berZ. organon iaraRi]
ganizacio (mniS. 1-isaTvis). – 1. organizmis nawili, ro­
 -367-
ore

melsac garkveuli da­ niS­ rebuli dam­ sa­

xu­re­
bi­
saTvis.
nuleba aqvs.  vaxtang gorgaslis o.
 mxedvelobis o., Sinagani 2. kaTolikuri eklesiis or­
o.-ebi. ganizacia, sazogadoeba.
2. saxelmwifo an sa­zo­ ga­do­  iezuitTa o.
ebrivi dawesebuleba, or­ Order-i [germ. Order < fr.
ganizacia. ordere brZaneba] – we­ ri­
lo­
 mmarTvelobis o.-ebi, sa­ biTi gan­ karguleba, sabuTi,
fi­nanso o.-ebi. romelic risame nebarTvis,
3. perioduli beWdvis ga­mo­ ri­same miRebis uflebas
cema (gazeTi, Jurnali). iZleva.
 `literaturuli saqar­ T­ve­  binis o.
lo~ _ mweralTa kavSiris
ordinArul-i [laT. ordinarius]
organo.
– (wign.) rac arafriT ar
Orgia [berZ. orgia] – 1. Ta­vaS­ ga­moirCeva.
vebuli, wregadasuli dros­  Cveulebrivi o. SemTxveva.
tareba, qeifi.  ordinaluri Scd.
2. Zvel saberZneTsa da romSi
ordQnat-i [laT. ordinatis we­
Rvinis da mxiarulebis
sierad ganlagebuli] –
Rmer­Tis – dionises (ba­xu­
sis) dResaswauli. (ma­Tem.) erT-erTi sam ko­
or­dinatTgani, romlebic
ordAlia [laT. ordalio] – Sua
gan­sazRvraven wertilis
sa­
ukuneebSi: braldebis mow­
mde­ bareobas sivrceSi.
mis wameba gaxurebuli San­
TiT, mduRare wyliT da ordinAtor-i [laT. ordinatos
misT. misi damnaSveoba – ganmkargulebeli, momwyobi]
uda­na­Sa­ulobis ga­
sar­k­ve­ – saavadmyofos, klinikis,
vad; Tu wa­mebas gauZlebda po­liklinikisa da misT.
ga­sa­mar­T­le­bulad CaT­v­lid­ mkur­ nali eqimi,romelic mu­
nen. Saobs ganyofilebis gamgis
xelmZRvanelobiT.
Orden-i [laT. ordo (odinis)
wign.] – 1. sxvadasxva xa­ ordinAtura – 1. ordinatoris
ris­ xisa da saxelwodebis Tanamdeboba.
2. praqtikuli samedicino
niS­ani, romelsac xe­lis­uf­
as­pirantura.
leba ajildoebs gan­sa­kuT­
orEol-i [fr. aureole < laT.
 -368-
orT

aureolus mooqrovili] – 1. x­vavebuli, ucnauri, gan­sa­

na­Teli ciali mnaTobi sa­ kuTrebuli.
ganis irgvliv. originAlur-i < [laT. origi­
2. (gadat.) didebis,warmatebis na­lis Tavdapirveli] – 1. ara­
atmosfero, romelic vinmes Targmani, aranasesxebi; da­
axlavs. moukidebeli Semoqmedebis
 warmatebis o. Sedegad Seqmnili.
orTogrAfia [berZ. orphos Θo. piesa, o. literatura.
swor da graphō vwer] – weris 2. rac an vinc sxvas ara hgavs,
dadgenili da sayovelTaod TviTmyofadi.
miRebuli wesebi. (qarT. si­ 3. Taviseburi,gansakuTrebuli,
non. marTlwera). araCveulebrivi.
¥ orTografiuli.  o. Sexeduleba, o. kon­s­
 o. Secdoma, qarTuli o. truq­ cia.
leqsiqoni.  `daTa TuTaSxia~ o. ro­
orTodOqsul-i [< berZ. ma­nia.
ortho­doxos marTlmorwmune]  orginaruli Scd.
– (wign.) raime moZRvrebis, orientAcia [fr. orientation]
Se­xedulebis ganuxrelad da orientQreba [germ.
mimdevari; Tanmimdevruli. ori­en­tieren] – 1. sivrceSi ori­
orTopEdia [berZ. orthos swo­ entirebis garkveva.
ri da paideia aRzrda] – me­ 2. gadat. (wign.) raime sa­ ki­
dicinis nawili, romelic TxebSi, garemomcvel pi­
swavlobs da mkurnalobs robebSi garkvevis unari.
xerxemlisa da kidurebis  swori o. politikaSi.
deformaciebs. saorientacio – winaswari,
mi­axloebiTi.
origQnal-i [< fr. original Tav­  wignis s. fasi, s. gegma.
dapirveli, laT. originalis <
origo warmoSoba] – 1. dedani,
oriEntir-i [rus. ориентир <
fr. ori­en­tation orientacia] –
Tav­dapirveli eg­zemplari;
(samx.) uZ­ ravi, calke mdgo­
xelnaweri da gra­fikuli
mi sagani. (mag. xe, koS­ ki da
masala.
misT.), ro­m e­
l ic kar­ gad
 romanis o.-Si wakiTxva.
2. adamiani, romelic sxvas Cans da gamodgeba ad­ gil­
ar hgavs, Taviseburi, gan­s­ mde­ b areobaSi ga­
s ar­
k v
­ evad.
 -369-
oto

Orkestr-i [fr. orchostre berZ.] nesis warmoqmna, warmoSoba,

– koleqtivi musikosebisa, gan­viTareba] – mTaTa war­
romlebic erTad asruleben moqmnis procesi.
musikalur nawarmoebs sxva­ orogrAfia [berZ. oros mTa da
dasxva sakraviT. grapho vwer] – fizikuri geo­
Θsimfoniuri o., sasuliero grafiis nawili, romelic
o.-is diriJori. dedamiwis zedapiris re­ li­
Ormuzd-i [berZ.] – Zvel spar­ efs swavlobs.
sul religiaSi: sinTlisa orqQdea [berZ. orchidion] –
da sikeTis RvTaeba (spar­ tro­pikuli da subtro­ pi­
sulad – ahura – mazda). ku­li balaxovani mcenare;
ornAment-i [laT. ornamentum aqvs originaluri formis
samkauli] – ferweruli, yva­vilebi, upiratesad sur­
grafikuli an skulpturuli ne­lovani.
sam­kauli, romelic Sed­ Orqit-i < [berZ. orphis saTesle
ge­ba geometriuli fi­gu­ jirkvali] mamakacis saTes­
re­bis an stilizebuli le jirkvalis anTeba.
cxo­velebis, mcenareebis ga­ Osana [berZ. hōsanna Zv. eb­ra­
mosaxulebTagan (qarT. si­ ul. hōsāná! miSvele!] – sa­
non. CuqurTma). lo­ cavi sityvaa – Se­Za­
xili
 qarTuli o. eb­raelebis da qris­ ti­a­
ne­
¥ ornamentuli. bisa.
 o. moxatuloba. osQris-i da ozQris-i [berZ.
 ornamentaruli Scd. Orisis] – Zvel egvi pitur re­
orniTolOgia [berZ. ornis l­igiaSi: mcenareulis, mTva­
(ornithos) frinveli da logos risa da nilosis RmerTi.
moZRvreba] – zoologiis na­ ostrAkizm-i [berZ. ostrakismos
wili, romelic frinvelebs ostraka doqis, qoTnis nam­t­
Seiswavlis. vrevi, natexi] – gandevna, ga­
¥ orniTologiuri.
samarTleba visime.
 o. gamokvleva.
 ornitologia, ornitolo­ Otel-i [fr. hotel] _ igivea,
giuri Scd. rac sastumro.
orogEnez-i da orogenE­ otOman-i [fr. ottomene
< Turq.] – rbili divani, ro­
zis-i [berZ. oros mTa da ge­
 -370-
oto

melsac Tavsa da boloSi oficiOzuri [germ. Offizios]

aqvs muTaqebi. – (wign.) formalurad mTav­
otOfon-i [berZ. us(ôtos) yu­ robisagan damoukidebeli,
ri da phone bgera] – smenis mag­ram sinamdvileSi mi­ si
gasaZlierebeli xelsawyo Tvalsazrisis gamom­ xat­
ve­
li
(maT­Tvis, visac smena ak­ (gazeTi, Jurnali da misT.)
lia). Θam sityvis xmareba `ofi­
Ofis-i [ingl. office] – ra­i­ cialuri~-s mniS.-iT Scd.
me uwyebis, samsaxuris sam­ ofsAid-i [ingl. off side] –
yofeli; kantora; firmis (sp.) fexburTSi: TamaSgare
saq­mianobis sawarmoebeli mdgo­ mareoba.
ad­gili, bina, sammarTvelo. Ofset-i [ingl. ofset] – (po­
ofQcer-i [germ. officier] – piri, ligr.) beWdvis xerxi, rom­
romelic armiisa da flotis lis drosac firidan saRe­
meTaurTa Semadgenlobas bavi gadadis jer rezinis
ga­nekuTvneba. ze­dapirze, xolo iqidan ki
 mekavSire o., flotis o. qa­
Raldze.
 aficeri Scd. oqlokrAtika [berZ. ochlos
oficiAlur-i [laT. oficialis brbo, mdabio da krantos xe­
Ta­namdebobrivi] _ 1. mTav­ lisufleba] – brbos xe­li­
ro­ bis an Tanamdebobis pi­ sufleba.
risgan momdinare. oqtAedr-i [berZ. okto rva da
 o. uaryofa. hedra fuZe, gvredi] – (ma­
2.Θ rac yvela wesis dacviT Tem.) sxeuli, romelic Se­
xde­ba. mosazRvrulia rva sib­ r­
 o. mowveva, o. miReba, tyiT; rvawaxnaga.
o. viziti.
oqtAgon-i [berZ. oktagonon]
oficQant-i [germ. offiziant] (ma­Tem.) rvakuTxedi.
– saWmel-saWmlis mimtani
Oqtava [laT. octava (mdedr.)
(res­toranSi, sasadiloSi,
merve] – (mus.) intervali
kafeSi).
mo­cemul bgerasa da misgan
 aficanti Scd.
merve bgeras Soris.
oficQoz-i – (wign.) ofi­ci­  oktava Scd.
ozuri (ix.) beWdviTi or­
Oqtant-i [laT. Octans (Octantis)]
gano.
 -371-
paT

– cis samxreT naxevarsferos miiRweva.

Tanavarskvlavedi. paginAcia [< laT. Pagina gver­
oqtOron-i [ingl. octorom] di] – wignis an xelnaweris
– adamiani, romelic war­ gverdebis numeracia.
mo­ iSva TeTrkanianisa da pAgoda [port. pagoda <
kvar­teronis qorwinebis sanskr.] – bu­ disturi sa­
Se­ degad; feradkaniani, ro­ kul­ to da me­ mo­rialuri
melsac 1/8 zangis sisxli na­geboba (taZari) So­ reuli
aqvs. aR­mo­sav­
leTis qvey­
nebSi
oqtroirEbul-i kon­st ­ i­ (Ci­neTSi, iapo­ niaSi, in­ do­
tUcia [fr. Octoyer Cu­qe­ba] eT­Si da sxv.); warmoadgens
– konstitucia, ro­melsac koSks, mra­ valiarusians.
ga­ moscems sa­ xel­mwifos me­ pAdre [it. esp. padre mama] – ka­
Ta­uri war­mo­ madgenlobiTi TolikebSi: mRvdeli.
or­ ga­no­ebis (parlamentis pavilQon-i [fr. pavillon] – 1.
...) mo­nawileobis gareSe. msubuqi nageboba (baRebSi,
Oxra [berZ. ochra] – bunebrivi qu­CebSi).
mineraluri saRebavi yvi­ Te­  yvavilebis p., savaWro p.
li an wiTeli feris; (qarT. 2. Senoba gamofenis eq­ s­
po­
si­ non. Jangmiwa). nantebisaTvis, kino an fo­
¥ oxrasi. togadaRebebisaTvis, xmis
 oxrisa Scd. Ca­werisaTvis da sxv.
 sagamofeno p.
paTetQkuri [berZ. pathetikos]
p – (wign.) paTosiT aRsavse;
ama­Relvebeli, mgznebare.
pa [fr. pas] – cekvaSi: calkeuli  p. toni, p. sityva.
ritmuli moZraoba, nabijis  paTetiuri, patetikuri
gadadgma. Scd.
pablQsiti [ingl. publicity] paTolOgia [berZ. pathos da­
– cno­biloba, popularoba, avadeba da logos moZRvreba]
ro­me­lic publicisturi ga­ – 1. mecniereba, romelic
mos­vl
­ ebiT, aseve mas­mediis swav­ lobs organizmSi sxva­
sa­
Su­a­lebebis ga­ moyenebiT dasxva daavadebebis war­
mo­Sobasa da mimdinareobas,
 -372-
paT

nor­misagan gadaxras. ro­paSi: raindi mefis ama­

 zogadi p. laSi.
2. (gadat.) avadmyofuri pro­ palAnkin-i [fr. palanquin <
cesebi, normisagan ga­daxra sanskr.] – aziis, afrikisa da
organizmSi; ara­nor­ ma­lu­ samxreT amerikis zog qve­
ro­ba, simaxinje. yanaSi: mxrebze dasadgami
 sisxlZarRvebis p. tax­trevani didebulTa sa­
¥ paTologiuri. ta­reblad.
 p. movlenebi.
palAntin-i [fr. palantine] –
paTologQuri anatOmia – qalis wamosasxami bewvisa
mec­niereba, romelic swav­
an xaverdisa.
lobs daavadebis Sedegad
or­ganizmSi momxdar cvli­
pAlas-i [spars. pelasi] – uxao
ormxrivi xaliCa xeliT an
le­bebs.
 patologia, patologiuri manqaniT nakeTebi.
Scd. pAlata [laT. palatium sasax­le]
pATos-i [berZ. pathos] – (wign.) – 1. saavadmyofoebSi: oTaxi,
aR­frTovaneba, aRmafrena, ro­melSic avadmyofebi
mgzne­bareba. wvanan.
 p.-iT laparaki.  p. #5, p.-is eqimi.
2. zog qveyanaSi: war­mo­ mad­
pAi [Turq. pay xvedriTi wili] gen­lobiTi organoebis an
– saerTo saqmeSi (mag. fir­ ma­Ti calke Semadgeneli
maSi) misi TiToeuli wevris na­wi­
lebis saxelwodeba.
mier Setanili wili.
qvEda pAlata – pirveli
 Sesasvleli p.
sa­ka­
nonmdeblo instancia
mepAie _ pais mflobeli. zo­gi­erT qveyanaSi.
 firmis m.
zEda pAlata – umaRlesi
¥ mepaiisa.
sa­kanonmdeblo instancia
 mepaiesi Scd.
zo­gierT qveyanaSi.
pAketi [germ. Paket] – konverti,
TEmTa pAlata _ inglisis
romelSic Cadebulia ofi­
parlamentis qveda palata.
cialuri, saqmiani qaRaldi.
 saidumlo p. lOrdTa pAlata _ in­
g­lisis parlamentis zeda
palAdin-i [fr. Paladin] – Sua
palata.
sa­
ukuneebSi dasavleT ev­
3. zogi saxelmwifo da­ we­
se­
 -373-
pam

bu­ lebis saxelwodeba. mdgomareobidan droebiT

 wignis p. gamosvlas; naxevarzoma.
paleo... – mniSvnelobiT Zve­ palQtra [rus. палитра < fr.
li. palette] – 1. Txeli ficari,ro­
 paleontologia. melsac mxatvrebi xmaroben
paleogrAfia [berZ. pa­la­i­os saRebavebis Sesazaveblad;
Zveli da graphō vwer] – mec­ aqvs naxvreti – marcxena
niereba, ro­ me­lic Se­is­wav­ xelis cerze wamosacmevad.
lis Zve­ li xel­ na­
werebis 2. (gadat.) fenebis Sexameba,
ga­reg­nul mxares (asoTa Sexamebis Tavisebureba cal­
mo­ xazulobas, sawer ma­sa­ keul naxatSi an, saerTod,
las da sxv.) (qarT. sinon. mxatvris SemoqmedebaSi.
dam­wer­ lo­baT­mcodneoba). pAlma [laT. palma] – Tbili
¥ paleografiuli. qvey­nebis maradmwvane xe;
 p. albomi, teqstis p. ana­ aqvs maRali, swori da­ u­
to­
lizi. tavi tani da wverze jgufad
paleontolOgia [berZ. pa­ Sekrebili maraosebri an
laios Zveli onkontos arseba da farTisebri msxvili foT­
logos moZRvreba] – mec­ni­ereba lebi.
gadaSenebul cxo­velTa da  qoqosis p., finikis p.
mcenareTa Se­sa­xeb; swavlobs palpAcia [laT. palpatio ga­sin­
maT ga­na­marxebuli naSTebis jva xeliT] – (medic.) avad­
mi­xed­viT. myofis organoebis xeliT
¥ paleontologiuri. gasinjvis meTodi.
 p. muzeumi, p. atlasi. pAmpa da pAmpas-i [esp. pampa
paliAtiv-i [fr. palliatif] – 1. (mx.), pampas (mr.)] – veli
wamali, romelsac droebiT (ve­lebi) samxreT amerikis
amsubuqebs avadmyofis mdgo­ zomier sartyelSi.
mareobas, magram ar kur­navs ¥ pampisa da pampasisa.
mas.  pampasi Scd.
2. (gadat.) RonisZieba, sa­Su­ pAmflet-i [ingl. pamphlet] –
aleba, romelic uz­run­vel­ sarkazmiT ganmsWvaluli
yofs dasaxuli amocanis pub­licisturi nawarmoebi,
mxolod nawilobriv gada­ romelic mimarTulia ama Tu
wyvetas, warmoadgens Zneli im piris, politikuri mov­
 -374-
pan

lenis da sxv. winaaRmdeg. panakeia wamali, romelic

 politikuri p. yve­la daavadebas Svelis
pan... [berZ. pan. yvelaferi] – (Zv. berZ. qalRmerTis Pa­
sityvis TavsarTi mniS­ vn
­e­ nakeia-s saxelis mixedviT)]
lo­biT `yovlis momcveli, – (iron.) (wign.) uebari sa­
yve­lafers rom exeba~. Su­aleba, romelic TiTqos
 panamerikanizmi, panameri­ yve­la SemTxvevaSi Svelis
ku­li. ada­mians.
panAgia [berZ. panagia] – pa­ta­ ¥ panaceisa.
ra xati (Cveulebriv RvTis­  panaceasi, panaceia Scd.
mSoblisa Zvirfasi qve­biT pandEmia [berZ. pamdemia mTeli
Semkuli), romelsac mar­T­ xalxi] – epidemia, romelic
lmadidebeli epis­ ko­po­sebi edeba mosaxleobis did na­
ZewkviT ikidebdnen gulze wils, mTel qveyanas, mTel
(tansacmlis zemodan). rig qveynebs.
¥ panagiisa. pAndus-i [fr. penie douce dam­re­ci
 panagea, panageia, panaRia, ferdobi, kal­ Ta] – damreci
panagiasi Scd. baqani Se­
no­
bis SesasvlelTan,
pAnama [fr. panama < geogr. sax.] ro­me­
lic cvlis kibes da ga­
– 1. farTofarfliani sa­ za­ mo­iyeneba avtopmobilis Se­
fxulo qudi erTgvari. sasvlelad.
2. xelovnuri abreSumis qso­ panegQrik-i [berZ. pnegyrikos
vili erTgvari. sadResaswaulo, sazeimo si­
panASvid-i [saS. berZ. pan­ny­ tyva] – 1. oratoris sa­ qe­
ba­
chida panixis, panaxidos: pan ri sityva visime an risime
– yvela, yoveli, `yovel Ra­ miZRvnili.
misa~ da nix – Rame] – mar­ 2. (gadat.) aRtacebuli da
T­lmadidebelTa sulis mo­ uzo­ mo qeba.
saxsenebeli wes-Cveuleba, ¥ panegiristi, panegiruli.
loc­va, galoba; pirveli  p. sityva, qeba.
qris­tianebi devnis gamo
panTEizm-i [berZ. pan yve­
Ra­miT asrulebdnen am ce­
laferi da theos RmerTi]
re­monials, amitom ewoda
– religiur-filosofiuri
`yo­vel Ramisa~.
moZRvreba, romelic RmerTs
panAcea [laT. panacea < berZ. aigivebs bunebasTan, xolo
 -375-
pan

bunebas ganixilavs rogorc < punk biWi da rock rxeva]

RvTaebis gansaxierebas. – axal­ gazrdaTa Soris
panTEon-i [< berZ. Pantheion, po­pu­
laruli musikaluri
laT. Pantheon] – 1. Zvel sa­ forma, romelic axloa
berZneTsa da romSi: yvela adreul rok-en-rolTan.
RmerTis saxelze agebuli pAno [fr. panneau] – 1. kedlis
ta­Zari. an Weris zedapiris nawili,
2. sasaflao an akldama, sa­ romelsac Semovlebuli
dac gamoCenil adamianebs aqvs ornamenti an ro­ mel­
asaf­laveben. zec Cveulebriv mo­Tav­ se­
 mTawmindis p., didubis p. bulia ferweruli an skul­
3. romelime poliTeistur pturuli ga­ mo­
sa­
xu­le­ba.
re­ligiaSi: yvela RmerTis 2. tiloze gamosaxuli su­ ra­
erToblioba. Ti, romelic mudmivad aris
 berZnuli p. gakruli kedlis raime na­
pAnTera [berZ. panther] _ igivea, wil­ ze.
rac leopardi. panoptQkum-i [berZ. pan yve­
 panTeris. laferi da optikos mxed­ ve­
 panTerasi, pantera Scd. lo­ ba] – muzeumi, romelSic
pAnika < [berZ. panikos tyis, ga­mofenilia naturaluri
RvTa­ebis, panis saxelidan] zomis sanTlis figurebi.
– uecari SiSi, romelic panOrama [berZ. pan yvelaferi
mo­icavs adamianTa jgufs da horama xedi, sanaxaoba] –
(an calke adamians); ase­Ti 1. raime vrceli midamos xe­
SiSiT gamowveuli mRel­va­ di, Cveulebriv zevidan.
reba, areuloba.  qalaqis p.
¥ panikuri. 2. mrgvali Senobis SigniTa
 p. SiSi. ke­delze moTavsebuli su­
pAnk-i [ingl. Punk CerCeti, ye­ raTi, romlis wina pla­ni
yeCi, biWi] – axalgazrda mo­culobiTia; gan­ Tav­se­bu­
ada­miani uCveulo, eqstra­ lia zevidan.
vaganturi qcevis wesebiT. pansQon-i [fr. pension] – 1.
pankrEas-i [berZ. pankreas] – ker­Zo sastumro, sa­dac dam­
(anat.) kuWukana jirkvali. qiraveblebi uz­ run­vel­ yo­
pAnk-rok-i [ingl. Punk rock fil­ ni arian kvebiTa da
 -376-
pan

mov­liT (momsaxurebiT). gan­sakuTrebiT afrikaSi

2. revoluciamdel ruseTSi: (qarT. sinon. Wili).
daxuruli saswavlebeli 2. am mcenaris Reroebisgan
sa­erTo sacxovrebliT. dam­zadebuli saweri ma­
 keTilSobil qalTa p. sa­la, romelsac xma­ rob­
pansiOnat-i [fr. pensionnat] – d­nen egvi ptelebi da sxv.
1. erTgvari sistema, ro­mel­ Zve­li xalxebi (maT So­
Sic damsvneblebs eZlevaT ris qarTvelebic;) aseT ma­
adgili Ramis gasaTevad, av­ salaze Sesrulebuli xel­
tomobilis gasaCereblad naweri.
da sxva (Cveulebriv, kuror­ pAJ-i [fr. page] – 1. Sua sa­u­
tze). kuneebSi dasavleT evropaSi:
2. dasasvenebeli saxlis na­ axalgazrda aznauri (vaJi),
ir­ saxeoba. romelic msaxurad edga fe­
pantOmima < [berZ. pantomimos odals an mefes da gadioda
msaxiobi, romelic mxolod raindobisaTvis mzadebis
sxe­ ulis moZraobiT Ta­ ma­ pir­vel safexurs.
Sobs] – usityvo Te­at­ra­ 2. mefis ruseTSi _ paJTa
lu­ri warmodgena, rom­lis korpusi: TavadaznaurTa
moq­medi pirebi azrebsa da sa­Sualo samxedro sas­ wav­
grZnobebs JestebiT ga­ mo­ le­ beli; paJTa korpusis
xataven. aR­sazrdeli.
¥ pantomimuri. para... [berZ. para gverdiT, ax­
 p. scenebi baletSi. los; iqve] – mniSvneloba
pApert-i [berZ. parapetros] – ga­ si­axlovis, erTgvarovnebisa,
lerea an parmaRi mar­T­l­ msgavsebisa.
madidebluri eklesiis Se­ parabElum-i [laT. para bellum
sas­vlelis win. `emzade omisaTvis~] – pis­
pAp-i [laT. Papa < berZ. pap­pas toleti erTgvari.
mama] – romis papi ka­To­li­ parAbola [berZ. parabole] –
kur eklesiis uzenaesi me­ (maTem.) Cauketavi mo­du­ li,
Tauri. romlis yoveli wer­tili
papQrus-i [laT. papyrus berZ. Tanabrad aris da­So­re­ bu­
papyros] – 1. erTgvari tro­ li mocemuli wer­ ti­li­
pi­kuli lerwami; xarobs dan (fokusidan) da mo­
 -377-
par

ce­muli swori xazidan cxov­ robs da mis xarjze

(di­­
reqtrisidan). saz­ rdoobs.
parAgraf-i [berZ. paragraphos] 2. (gadat.) adamiani,muqTaxora,
– 1. wignis, statiis na­wi­li, romelic sxvisi SromiT
romelsac TavSi Cve­u­leb­ cxov­ robs.
riv § niSani uzis rigiTi ¥ parazituli.
no­mris win.  p. sokoebi.
 wesdebis pirveli p. parAklis -i [berZ. parakleton
2. TviT es niSani. ma­nugeSebeli] – saeklesio
parAd-i [fr. parade] sazeimo RvTismsaxurebis saxeoba,
daTvaliereba (jarebisa, loc­ va cocxalTaTvis. pa­
fiz­kulturelebisa) (qarT. rak­ l isis gadaxdis dros
sinon. aRlumi). wmin­ danebs Sewevnas da
¥ saparado. Su­ a mdgomlobas sTxoven
 s. forma. uf­lis mimarT. arsebobs
parAduli – 1. sazeimo. pa­raklisi samSvidobo, jan­
 p. ganwyobileba. m­rTelobisaTvis, mgzav­ ro­
 p. xmauri. bisaTvis...
2. (gadat.) moCvenebiTi, usa­ parAlel -i [berZ. parallelos] – 1.
fuZ­vlo. (maTem.) paraleluri xazi.
parAdiz-i [fr. paradis < berZ.  p.-is gavleba.
paradeisos baRi, parki, sa­ 2. ekvadoris pararelurad
moTxe] _ qandara TeatrSi. gav­ lebuli warmosaxviTi
parAdoqs-i [berZ. parado­xos ara­ xa­z i dedamiwis zedapirze.
veulebrivi, mou­lod­neli,  p.-ebi da meridianebi.
C­
uc­nauri] – azri, msjeloba, 3. gadat. (wign.) movlena, ro­
ro­ me­lic mkveTrad gan­s­x­ melic SeiZleba Seudardes
sxva msgavs movlenas; Se­ da­
vav­deba sayovelTaod aRi­
reba, Sepirispireba.
a­
re­bulisagan, ewi­na­ aR­m­de­
 istoriuli p., p.-is gav­ le­
geba saR azrs (zogjer
ba.
mxo­lod er­Ti SexedviT).
paralEluri – 1. iseTi
parAzit-i [fr. parasitos] – (swo­ri xazi da sxv.,) ro­
1. organizmi (mcenare an
me­lic erT sibrtyezea mo­
cxo­veli) romelic sxva
Tav­ se­bu­
li da erTmaneTs
or­ ganizmze (organizmSi)
 -378-
par

ar ga­dak­veTen. mxo­lod mocemuli amo­ca­

2. (gadat.) rac ramesTan erTad nis pirobebSi.
xdeba erTdroulad. 2. (fiz. teq.) raime sagnis an
 p. muSaoba. movlenis ZiriTadi sidide
paralelepQped-i [berZ. paral­ an sidideebi.
le­lepipedon] – (maT.) eqvswaxnaga parAnoia [berZ. paranoia si­
sxuli, romelsac aqvs pa­ra­ gi­Je] – (medic.) erTgavri
leluri da toli mo­ pir­ fsi­qikuri daavadeba; da­ma­
dapire waxnagebi (pa­ra­le­ xasiaTebelia bodvebi, zog­
logramebi). jer halucinaciebic.
 paralelopi pedi Scd. paranOmia [berZ. paranomia
paralElizm-i – (wign.) sru­ ukanonoba] – kanonebSi ar­
li damTxveva, gameoreba; sebuli winaaRmdgoba.
dub­ lireba. parApet-i [it. parapetto < parare
 p. ori firmis muSaobaSi. dacva da petto mkerdi] –
paralelOgram-i [berZ. pa­ral­ risame gaswvriv gakeTebuli
lelogrammon] – (maTem.) oTx­ moajiri.
kuTxedi, romlis mo­pir­da­  xidis p., saxlis saxuravis
pire gverdebi erTmaneTis p.
to­ lia da paraleluri. parAplan-i [fr. planer pla­
parAliz-i [polon. paraliz < nireba laT. planus brtyeli,
berZ. paralysis moduneba] – 1. swori] – specialuri pa­
(medic.) dambla. ra­Suti planirebuli fre­
2. (gadat.) moqmedebis una­ ris nisaTvis amomavali sahaero
dakargva; dacemis mdgo­ nakadebis gamoyenebiT.
mareoba. parAfin-i [fr. paraffine <
 xelisuflebis p. laT.] – sanTlismagvari
¥ paralizeba, paralizebu­ TeT­­ri an moyviTalo niv­
li. Tiereba, romelsac iRe­
 p. kiduri. ben navTobisagan, mura nax­
parAmetr-i [berZ. parametrō vu­ Sirisagan da sxv.
fardeb] – 1. (maTem.) si­ di­de, parafQreba [fr. parapher laT.]
romelic Sedis maTe­matikur – (di pl.) winaswari (mxo­
formulaSi da Ta­vis mudmiv lod inicialebiT) xelis
mniSvnelobas inarCunebs mo­wera oficialur xelis
 -379-
par

moweramde (sa­erTaSoriso paraSUtist-i – adamiani,

xel­ Sekrulebis). ro­me­lic paraSutiT xte­ ba
¥ parafirebuli. xol­ me (Cveulebriv TviT­m­
 p. xelSekruleba. f­ri­navidan).
parafsiqolOgia – kvle­ parvEniu [fr. parvenu] – metiCara,
va-Ziebis dargi; Ziri­Ta­dad romelmac aristrokatiul
Se­iswavlis: 1. mgrZno­be­lo­ sazogadoebaSi SeaRwia da
bis formebs, ro­melic uz­ aris adamiani ara­ did­gva­
runvelyofs in­formaciis ro­vani war­ mo­
mav­
lobisa.
mi­Rebis iseT xer­xebs, ro­ pArvat-i _ induizmis erT-
mel­Ta axsna ar xer­xdeba er­Ti umTavresi qalRmerTi,
grZno­bis or­ga­no­e­bis moq­me­ Sivas coli.
de­ biT.
2. cocxali arsebis ze­moq­
parTenogEnez-i [berZ. par­the­
medebis formebs iseT fi­ nos qalwuli da genesis da­
zikur movlenebze,romlebic badeba, warmoSoba] – (biol.)
xdeba organizmis miRma,kun­ sqesobrivi gamravlebis
Tovani Zaldatanebis ga­ re­ erT-erTi forma – kvercxis
Se (surviliT, gonebrivi ganviTareba ganayofierebis
zemoqmedebiT da sxv.); gareSe, damaxasiaTebelia
p.-is erT-erTi Semadgeneli bevri uxerxemlo cxovelsa
nawilia telepaTia. da mcenarisaTvis.
parASut-i [fr. parachute] – pAri [fr. pari] – sanaZleos
saf­reni aparatidan ada­mi­ pi­
robebi, riTac wamgebi pi­
a­
nis gadmosaxtomi, tvirTis ri asrulebs raime val­de­
Ca­mosaSvebi, kosmosuri xo­ bulebas.
mal­ dis dabla dasasmeli pArik-i [fr. perruquet] – sxvisi
mo­ wyobiloba; haerSi ix­ s­ne­ an xelovnuri Tmisgan ga­ ke­
ba qolgasaviT. Tebuli Tavsaburavi.
 TviTmfrinavidan p-iT gad­ parikmAxer-i [germ. peruek­
moxtoma. ma­cker] – ostati, romelic
¥ saparaSuto. kreWs, parsavs Tmas da sxv.
 s. sporti. (kacebis p.-is moZv. sinon.
paraSUtizm-i _ saparaSuto dalaqi).
spor­ti. ¥ saparikmaxero.
 -380-
par

 s. saloni. ra marTkuTxa an sxva for­

saparikmAxero – saloni, mis gluvi ficrebi iatakis
sa­ dac parikmaxerebi mu­Sa­ dasagebad.
o­ ben (kacebis s.-os moZv.  p.-is iataki.
sinon. sadalaqo). 2. aseTi ficrebiT dagebuli
 mamakacTa da qalTa s. iataki.
parQtet-i [germ. paritat <  gaprialebuli p.
laT. paritas Tanasworoba] mepArkete – muSa,romelic
– 1. (ekon.) sxvadasxva qvey­ parkets amzadebs an agebs.
nis valutis Sefardeba oq­ ¥ meparketisa.
roTi.  meparketesi Scd.
2. (samarT.) mxareTa Ta­nas­ parkQnson-is daavAdeba. [sa­ ­
wo­ robis princi pi raime kuT. sax.] – (medic.) Ta­ v is
uTan­ xmoebis, konfliqtis tvi­ nis qronikuli da­a­ va­de­
garCevisas. ba, romlisTvisac da­
m a­
xa­
pArk-i [ing. park] _ 1. didi baRi, si­aTebelia kidurebisa da
ro­ melSic mowyobilia xeiv­ Ta­vis kankali da sxv.
nebi, yvavilnarebi, saTamaSo parlAment-i [fr. parlament par­
moednebi, nairnairi ga­ sar­ ler laparaki] – saxelmwifos
To­bebi da sxv. umaRlesi sakanonmdeblo
 vakis p. (TbilisSi). or­gano.
2. transportis saSualebaTa  saqarTvelos p., inglisis
dgomis da movla-remontis p.
adgili. parlamEntar-i [germ. parla­
 avtobusebis p., taqsebis men­ta­rier] – parlamentis wev­
p. ri.
zoologQuri pArki (Se­ ¥ parlamenturi.
mok­ le­biT zooparki) _ ix.  p. xelisufleba, p. weswyo­
zo­ ologiuri. bileba, p. respublika.
¥ saparko (mniSvn. 1-isaT­ ¥ saparlamento.
vis).  s. arCevnebi, s. komisia.
 s. zona, s. arqiteqtura.  parlamentaruli Scd.
 farexi (me-2 mniSvn-iT) parOdia [berZ. parodia] – 1.
Scd. sa­tiruli xasiaTis mibaZva
pArket-i [fr. parquet] – 1. pa­ta­ vi­sime an risame susti mxa­
 -381-
par

reebis gakilvis mizniT. yu­rebelTa darbazis sa­

2. (gadat.) garegnuli mibaZva, var­Zlebis rigi, romlebic
romelic amaxinjebs imis sce­ nis doneze odnav dab­
arss, rasac baZaven. laa gamarTuli.
 parodiisa  p.-is me-10 rigi, p.-is bi­
 parodiasi Scd. le­ Ti.
¥ parodiuli. 2. (sp.) WidaobaSi: mdgomareo­
 p. Janri, p. nawarmoebi. ba, rodesac moWidave xa­li­
parodOntoz-i [berZ. pa­ra – Cazea daCoqili da xelebiT
Tan, axlos da odus (odon­tos) eyrdnoba mas.
kbili] – (medic.) RrZi­ le­ pArtia [fr. parti] – 1. po­ li­
bis qronikuli da­a­va­de­ba, ti­kuri organizacia, ro­
romelsac Tan sdevs Cir­ me­lic gamoxatavs raime
qovani anTeba; iw­vevs kbi­ sa­zogadoebrivi jgufis,
lebis ryevasa da dac­venas. ko­leqtivis interesebs.
pArol-i [fr. parole sityva] – 2. adamianTa jgufi, ro­ me­lic
daTqmuli saidumlo sityva Tavmoyrilia an ga­ mo­
yo­fi­
an fraza Tavisianebis ga­ lia raime mizniT, sa­
er­To
mo­sacnobad (samxedro sam­ sa­m uSaoTi da sxv.; raz­mi.
saxurSi, konspiraciul or­  geologiuri p.
ga­nizaciaSi). 3. erTi xeli TamaSi (Cve­ u­
leb­ riv Wadrakisa).
parOtit-i [berZ. para Tan,
Θgadadebuli p.
ax­los da us (otos) yuri] –
4. saqonlis garkveuli ra­ o­
(medic.) ybayuris (sanerwyve) de­noba.
jirkvlebis anTeba.  avtomobilebis didi p.
epidemiuri parotiti – yba­ 5. mravalxmiani musikaluri
yura. nawarmoebis nawili, ro­mel­
pArpriz-i – avtomobilis wi­ sac asrulebs erTi mom­
na saqare mina. Rerali an erTi sakravi;
pArsek-i < [berZ. par (allaxis) so­lo (operaSi, baletSi).
da sec(unda)] – (astr.) var­s­  roialis p., tenoris p.,
k­
vlavuri manZilis sazomi abe­salomis p.
erTeuli. ¥ partiuli (mniSv. 1-isaT­
pArter-i [fr. partere] – 1. Te­ vis).
atrSi an konoTeatrSi: ma­  p. muSaki, p. disci plina,
 -382-
par

p. bileTi. mo, inanTi] – surnelovani

partiuli (ars. sax.) – de­ nivTierebani, romelsac iye­
mok­ ratiuli p. wevri. neben kosmetikuri da hi­
partQzan-i [fr. partisan] – mo­ gienuri mizniT. (qarT. si­
nawile SeiaraRebuli brZo­ non. inanTeuli).
lisa, romelsac awarmoeben ¥ saparfiumerio.
dampyroblebis winaaRmdeg  s. saqoneli, s. maRazia, s.
da­ moukidebeli razmebi fabrika.
mtris zurgSi.  parfumeria, saparfumerio.
¥ partizanuli. Secd.
 p. razmi, p. brZola. pAsaJ-i [fr. passage] – 1. da­xu­
 partizaneli Scd. ruli galerea,romlis ori­
partikulArizm-i [laT. par­ ve mxares aris maRaziebi da,
ticularis nawilobrivi, cal­ romelsac Cveulebriv aqvs
keuli] – saxelmwifos gasasvlelebi paralelur
zo­ gi nawilis miswrafeba quCebze.
gan­ calkevebisaken saerTo- 2. musikaluri nawarmoebis
sa­xelmwifoebrivi in­ te­re­ na­
wili, musikaluri fraza,
se­bis sazianod. romelic xasiaTdeba no­te­
bis swrafi monacvleobiT;
partQtura [it. partitura] –
umetes SemTxvevaSi virtu­
mra­valxmiani musikaluri
o­zuli xasiaTis.
nawarmoebi yvela partiis  Zneli p.
erToblioba; notebis wigni,
pAsat-i [germ. Passat] – tro­
romelic Seicavs aseTi na­
pi­
kuli qari, romlic qris
warmoebis yvela partiis
subtropikuli sar­ tye­le­
Ca­nawers.
bi­
dan ekvatorisaken.
partnQor-i [fr. partenaire <
pAseb-i [fr. passes] – xelebis
ingl. partner] – 1. raime Ta­
erT­gvari moZraoba avad­m­
maSis, cekvis da misT. erT-
yofis saxesTan _ hi pnozis
erTi monawile.
mdgomareobaSi mis gadasay­
 p.-iebi miusxdnen Wadraks.
2. Tanamonawile, amxanagi ra­ va­
nad.
ime saqmianobaSi. pAseq-i [Zv. ebr. paseq _ `ga­
parfiumEria [fr. parfumerie < mosvla~, `gverdis avla~] –
pafum sasiamovno suni, suna­ ebr. xalxis dResaswauli,
 -383-
pas

da­kavSirebuli egvi ptidan 2. wnevisa da meqanikuri Zab­

ga­
mosvlasTan, roca eg­vi p­ vis erTeuli.
tis RmerTma angelozi mo­uv­ pAskvil-i [germ. Pasquill < it.
lina mZime misiiT – mo­ ekla pasquillo] – cilismwamebluri,
pirmSo kacTa da cxovelTa. Seuracxmyofeli nawar­ mo­
gadarCnen eb­raelebi, maT ka­ ebi.
rebze samsxverplo kravis ¥ paskviluri.
sisxliani niSani hqondaT  p. statia.
ga­
moxatuli da sasjeli paskvQlant-i – paskvilis
ar SexebiaT. av­tori.
pAsia [laT. passio tanjva, wa­  paskvilianti. Scd.
meba, wvaleba, vneba, Jini] – pAspartu [fr. passiepartout]
siy­varulis sagani, vnebebi, – 1. wignebSi, JurnalebSi
Jini. Cas­muli sqeli qa­ Ral­ dis
pasQans-i [fr. patience moTmena] furceli ilus­ t­
ra­ ci­i­saT­
– kartis gaSla dadgenili vis.
we­
siT, mkiTxaobis an gi­ra­o­ 2. suraTis CarCo, mu­ ya­os­gan
bis saxe. gakeTebuli por­ tr­ e­ti­saT­
pAsiv-i [laT. passivus vnebiTi, vis, graviu­ ri­
saTvis.
umoqmedo] – 1. (buxhalt.) pAsport-i [fr. passeport] – 1.
war­moebis vadebisa da val­ visime vinaobis, mo­qa­la­
debulebaTa erTob­lioba qe­obis da­
ma­dasturebeli
(sa­pirisp. aqtivi). ofi­ cialuri sabuTi.
2. (gadat.) vnebiTi gvari  sazRvargareTis p., uvado
zmni­ sa. p.
3. (gadat.) uaryofiTi mxare 2. raime manqanis, sayo­fa­ cxov­
risame. rebo sagnis da misT. sa­
pasQur-i [laT. passivus] – umoq­ registracio mowmoba.
medo, araenergiuli (sa­pi­  avtomobilis p., mobiluri
telefonis p., macivris p.
risp. aqtiuri, ix. aqtivi).
 p. adamiani, p. monawile. ¥ sapasporto.
 s. ganyofileba (po­ li­ci­
pAskal-i [ing. Paskal] – 1. kom­ aSi).
piuteruli saswavlo-sa­
pAsta [it. pasta] – raime niv­Ti­
warmoo teqnikuri ena maRa­
erebis comiseburi pasta.
li rangis programebisa.
 -384-
pas

 kbilis p. yovel calkeul wels.

pAstel-i [it. pastello] – 1. pAt-i [fr. pat] – mdgomareoba
rbi­li feradi fanqrebi Wadrakis TamaSSi, rodesac
fer­ werisaTvis; amzadeben moTamaSes ar SeuZlia mo­ ri­
daw­nexili saRebavis fxvni­ gi svlis gakeTeba ise, rom
li­ sagan. mis mefes ar Seuqmnas qi­ Sis
2. ferweris teqnika, romelic safrTxe (iTvleba ya­ imad).
emyareba am funqciebis ga­ pAtent-i [laT. patens (pa­ten­tis)
moyenebas. Ria, aSkara] – 1. mow­mo­ba, ro­
3. aseTi funqciebiT Sesru­ melic adas­ tu­
rebs ga­ mom­
le­buli naxati. goneblis gan­ sa­
kuT­ re­bul
pasterizAcia da pas­ te­ uf­lebebs ga­ mo­
go­ne­ba­
ze.
rQ­zeba – sakvebi pro­ 2. mowmoba, romelic iZleva
duq­ tebis gacxeleba im­de­ ker­Zo vaWrobis an raime
nad, rom daiRupos mav­ne saq­mianobis uflebas.
mik­roorganizmebi, mag­
ram pAter-i [laT. pater mama] – ka­
SenarCunebul iqnes pro­duq­ TolikeTa mRvdeli.
tis gemo, vitaminebi da sxva
patQson-i [fr. patisson] – er­
sasargeblo Tvisebebi.
T­gvari gogra; brtyeli ya­
pAstor-i [germ. Pastor < laT. ba­yi; iyeneben mwnilad Ca­ sa­
Pastor mwyemsi, moZRvari] – debad.
protestantebis mRvdeli.
patrQarq-i [berZ. patriarches
pastOral-i [fr. pastorale] – mama-mTavari] – 1. bibliis
evropul literaturasa da pir­veli wignis, `dabadebis~
xelovnebaSi [me-14 _ me-18 mTavari personaJebis sa­er­
ss.): Janri,romlisTvisac da­ To saxelwodeba adamidan
maxasiaTebelia bunebis wi­ ab­ramamde.
aRSi mwyemsebis cxovrebis 2. avtokefaliis mqone marT­
idiliuri asaxva; am Janris l­ma­didebeli eklesiis
nawarmoebi. umaR­ le­si sasuliero piris
pAsqala [berZ. pascha aRdgoma ti­tu­ li; am titulis mqone
< Zv. ebr. Pesach gavla] – pi­
ri.
(ekl.) krebuli wesebisa, ro­ 3. gvarovnul sazogadoebaSi:
melTa mixedviTac ar­k­veven, gva­ris ufrosi, mama­ sax­ li­
Tu rodis modis aRdgoma si.
 -385-
pau

4. (gadat.) ityvian moR­ va­

we­ siyvaruli, Tavisi xalxis
obis raime dargis uxuces er­Tguleba (qarT. sinon.
warmomadgenelze, risame ma­muliSviloba).
fu­Zemdebelze. patrOnaJ-i [fr. patronage
¥ sapatriarqo. mfar­ veloba] – fexmZime (or­
 s. kverTxi. suli) qalebis, Cvili bav­
¥ sapatriarqo (ars. sax.) – S­vebisa da zogierTi sxva
patriarqis sagamgebelo. ka­tegoriis avadmyofebis
Θ patriarxi, sapatriarxo
sax­lSi samedicino mom­sa­
Scd.
xurebis sistema.
patriArqat-i 1. pirvel­yo­
patrOnat-i [laT. patronatus]
fi­li-gvarovnuli wyo­bi­
– mfarveloba, mzrunveloba,
le­ bis forma, matriarqatis
meurveoba.
momdevno,romlis drosac sa­
meurneo da sazogadoebriv pAtrul-i [fr. patrouille] – 1.
cxov­rebaSi mamakaci iyo mcire SeiaraRebuli razmi
ga­
batonebuli. (sam­xedro qveganayofisa, mi­
2. eklesia, romelsac pat­ri­ li­ ciisa da sxv.) an samxed­
ar­qi meTaurobs. ro gemi, TviTmfrinavi, rome­
¥ patriarqaluri. lic Tvalyurs adevnebs
 p. meurneoba. wes­rigs, uSiSroebis gar­ k­
 patriarxati, patriar­xa­ veul zonaSi.
lu­ri Scd. 2. (saub.) aseTi razmis wev­
patrQot-i [berZ. patriotes ri.
Ta­namemamule] – adamiani, pAuza [berZ. pausis Sewyveta]
ro­melsac uyvars Tavisi _ xanmokle SeCereba mety­
sam­Soblo; Tavisi xal­ ve­lebis, simReris, dakvris,
xis, Tavisi qveynis erT­gu­ muSaobis dros.
li, samSoblosadmi Tav­  erTwuTiani p.
da­debuli (qarT. sinon. paupErizm-i [laT. pauper Ra­
ma­
muliSvili). ribi] – siRaribe, ro­gorc
¥ patriotuli. Se­degi mzardi eq­s­ pl
­ u­a­
 p. saqcieli, p. grZnoba, p. taciis, masobrivi umu­ Sev­
poezia. robis da inflaciisa; ma­
patriOtizm-i – samSoblos sobrivi gaRatakeba.
 -386-
paq

pAqt-i [laT. pactum] – sa­er­Ta­ 2. (astr.) cis CrdiloeT na­

Soriso xel­Sek­ru­le­ba, Cve­ xevarsferos didi Ta­na­ var­
ulebriv di­di po­ li­ ti­kuri s­k vlavedi.
mniS­v­ne­lo­bisa. pedAgog-i [berZ.] paidagogos
 Tavdausxmelobis p. p.-is aRmzrdeli.] _ maswavlebeli,
ratifikacia. aRmzrdeli
Θ pakti Scd.  damsaxurebuli p.
pAStet-i [germ. pastete] – wmin­ ¥ pedagogiuri.
dad dakepili xorcis, Tev­  p. sabWo.
zis an sxva produqtebisgan pedagOgika [berZ. paidagogike]
momzadebuli saWmeli. – mecniereba aRzrdis, ga­
pacQent-i [laT. paciens (pacien­ naT­lebisa da swavlebis
tis) vnebuli, Sewuxebuli Se­saxeb.
(tki­vilisagan)] – avadmyofi ¥ pedagogikuri.
 p. mecnierebani.
Tavisi mkurnali eqimis mi­
marT. pEdal-i [fr. pedale laT. pe­dis
fexi] – avtomobilis, mu­ si­
pacQfizm-i [germ. pazifismus,
ka­luri sakravis da sxva­Ta
it. pacifism < laT. pa­ci­fi­cus
fexis berketi.
damSoSminebeli, da­ mam­S­vi­
 roialis p., velosipedis p.
debeli, damaokebeli] – li­
¥ pedaliani, pedalebiani.
beraluri mimdinareoba,
 p. avtomobili.
ro­ melic ilaSqrebs yo­ ¥ pedalisa.
vel­ gvari omebis, maT So­  pedlisa, pedliani, ped­
ris samarTliani omebis le­ biani Scd.
wi­naaRmdeg (erovnul-gan­ pEdant-i [fr. pedant < it. pe­dan­
ma­Tavisuflebeli, re­ vo­­lu­ te] – adamiani, romelic did
ciuri) omebis wi­ na­aRmdeg. mniSvnelobas aniWebs saqmis
pacifikAcia [laT. pacificatio garegan mxares, wvril­ma­
nebs,
daSoSmineba] – ajanyebis, sa­ ganuxrelad icavs for­ma­
xalxo aRSfoTebis Caqroba lur wesebs da amasve mo­i­
dasasjeli RonisZiebiT. Txovs sxvebisagan.
pEgas-i [berZ. pegasos] – 1. ber­ pedAntizm-i _ pedantis Tvi­
Znul miTologiaSi: frTo­ seba; gadaWarbebuli si­zus­
sani merani. te.
 -387-
pen

pedErast-i [berZ. paidarest] – pelEng-i2 [pol. peiling] –

pederastiis mimdevari. mwyob­ ri an sabrZolo ga­
pederAstia [berZ. paiderastia na­we­si, romlis drosac
bi­Webis siyvaruli] – sqe­
sob­ TviT­ m­
fr­ inavebi an TviT­m­
rivi urTierToba mamakacebs f­ri­navebis rgoli, erTad
Soris; mamaTmavloba. ewyo­ bi­an erTimeoris mi­ yo­
pedQatr-i [berZ. pais (paidos) le­ biT kuTxiT (beqiT, kal­
bavSvi da iatreuô vmkurnalob] TiT).
– bavSvTa eqimi. pelengAtor-i – 1. (zRv.) xel­
pediAtria [berZ. pais (pai­dos) sawyo,romelic dayenebu­ lia
bavSvi da iatreuo vmkur­na­ gemis kompasis kardalis
lob] – medicinis nawili, sa­xu­ravze; gamoiyeneba ku­
ro­ melic swavlobs bavSvTa Txu­ ri mimarTulebis (pe­
da­avadebebsa da maT mkur­ len­ ge­bis) gasazomad kom­
nalobas. pa­siT gemidan mxedvare
pedikQur-i [fr. pédiocure < sxva­ da­sxva sagnebisa.
laT. pes (pedis) fexi da cuko 2. ix. radiopelengatori.
vuv­li, vasufTaveb] – fexis pelErina [fr. pélerine] –
frCxi­lebis sagangebo gaw­ mok­le mosasxami, romelic,
menda-gaprialeba, agreTve Cveulebriv, welamde ar
swvde­ baT.
fex­ze koJrebis mocileba.
peQzaJ-i [fr. paysage] – 1. ra­ pEnalt-i [ingl. penalty] – (sp.)
fexburTSi: TerTmet­met­ ri­
i­
me adgilis saerTo xedi;
ani sajarimo dartyma.
bunebis suraTi.
¥ penaltis.
 soflis p., tyis p., zRvis
 penali Scd.
p.
2. suraTi, naxati, romelzec pEnia [laT. poena sasjeli]
bunebaa asaxuli. – jarima fuladi val­ de­
 qarTvel mxatvarTa p.-ebi. bu­lebebis aradroze Ses­
pEleng-i1 [pol. peiling] – ku­ ru­lebisaTvis (va­
le­bis
Txe kompasis isris mi­mar­ ga­daxdis vadis dar­R­ ve­
vi­
Tulebisa da mi­marTulebas saT­ vis).
Soris,romliTac Cans mo­ce­ pEnis-i [laT. penis] _ ma­ma­ka­ce­
muli sagani an ismis xma. bis sasqeso organo (aso).
 -388-
pen

penitEncia [gviand. laT. po­  pensnisa Scd.

eni­tentia monanieba] – (samarT.) pentAgon-i [ingl. Pentagon <
sasjelTan dakavSirebuli. berZ. pentagon xuTkuTxedi]
penitencialuri sistema – – 1. xuTkuTxiani Senoba (q.
sisxlis samarTlis sas­je­ vaSingtonTan axlos), ro­
lis moxdis wesi Ta­vi­ suf­ melSic moTavsebulia ame­
lebis aRkveTis saxiT. rikis SeerTebuli Statebis
pEn-klub-i [ingl. Pen-club < Tavdacvis saministro;
pen kalami da amave dros 2. gadat. – aSS-s samxedro
Se­ mokl. sami sityvisa: peom, uwyeba.
es­say, novel – leqsi, narkvevi, penthAuz-i [ingl. penthouse] _
ro­ mani] – sxvadasxva po­ izolirebuli feSeneblu­
li­ tikuri mimarTulebis ri bina mravalsarTuliani
mwe­ ralTa gaerTianeba; da­ sax­lis banze.
arses ingliselma mwer­ pEnuar-i [fr. peignoir] – 1. qa­
a­
leb­ ma j. golsuorTim da lis dilis xalaTi msubuqi
k. a. dason-skotma 1921 w. qso­vilisa.
penolOgia [laT. poena sas­ 2. TeTri qsovili (zewris
jeli da berZ, logos moZ­R­ mag­vari), romelsac sapa­
vreba] – mecniereba sas­je­ rik­ma­
xeroSi afareben kli­
lisa da cixeebis Sesaxeb. ents kreWis, parsvis da
pEnsia [laT. pensio gadaxda] – misT. dros tanisamosis
fuladi uzrunvelyofa mo­ da­sacavad.
xucebulebisa, invalidebi­ penCQngbol-i [ingl. pun­
sa da sxv. ching-ball] – msxlis moyvani­
¥ sapensio. lobis gasaberi tyavis bur­
 s. asaki, s. wignaki. Ti, romelsac mokrivee­ bi
pensiOner-i [fr. pensionnaire] urtyamen varjiSis miz­ niT.
– piri, romelic pensias pEr-i [fr. pair] _ inglisSi,iapo­
iRebs. niaSi (agreTve safrangeTSi
pEnsne [fr. pince-nez] – saTvale, 1848 wlis revoluciamde):
romelsac sayure rkalebis TavadaznaurTa umaRlesi
nacvlad aqvs zambaraki fenis warmomadgenlebis wo­
cxvir­ ze dasamagreblad. debuleba; am wodebulebis
¥ pensnesi. mqone piri.
 -389-
per

pergAment-i < (geogr. sax.) – (iwyeba, viTardeba da mTav­

1. xbos, batknis an Tiknis rdeba).
tyavi, gansakuTrebuli we­  zafxulis p., ayvavebis p.,
siT damuSavebuli, aseT omis Semdgomi p.
ma­
salaze Sesrulebuli 2. (maTem.) jgufi sivrceebisa,
xel­ nawerebi. (qarT. sinon. romlebic meordeba usas­
et­rati). ru­lo aTwiladebSi.
2. mkvrivi qaRaldi, rome­ periOduli – 1. rac gar­k­
lic cximsa da sisveles ve­uli periodis, garkveuli
ar atarebs (pergamentis qa­ dro­ is Semdeg meordeba.
Raldi) [mcire aziis q. per­  p. wvimebi, p. Semowmeba, da­
gamonis (Pergamon) sa­xelis avadebis p. Seteva.
mixedviT. 2. rac gamodis drois gar­
 p.-Si Sexveuli karaqi. kveul monakveTSi.
perQgea [berZ. peri irgvliv,  p. gamocemebi (gazeTebi,
ax­los da ge dedamiwa] Jur­nalebi), p. aT­wi­
ladi –
– (astr.) mTvaris (an de­ (maTem.) aTwiladi, romel­
Sic usasrulod me­ or­deba
da­miwis xelovnuri Ta­ na­
raime cifri an cif­rebis
mgzavris) orbitis wertili,
jgufi.
romelic yvelaze axlosaa
elementTa p. sis­ tema – qi­
dedamiwasTan. (sapirisp. miur elementTa kla­ si­
fi­ka­
apo­gea). cia, romelic Seq­ mna rusma
¥ perigeisa. mec­nierma d. men­ deleevma
 perigeasi, perigeia Scd. (1834-1907).
perQkard-i [berZ. perikardios] – periodizAcia – periodebad
(anat.) gulis garemo, gu­ dayofa.
lis garsi, gulis perangi.  qarTuli literaturis
perQmetr-i [berZ. perimetron] is­toriis p.
– (maTem.) brtyeli geo­ met­ periOdika – perioduli ga­
riuli figuris gverdebis mo­cemebi (gazeTebi, Jur­na­
sigrZis jami. lebi).
 kvadratis p.  p.-is ganyofileba (bibli­
perQod-i [berZ. periodos] – 1. o­TekaSi).
drois monakveTi, romlis peri pEtia [berZ. peripeteia] –
gan­mavlobaSi raime xdeba uecari cvlileba, mou­ lod­
 -390-
per

neli garTuleba vi­sime lomisa).

cxovrebaSi, raime mdgo­ perkUsia [laT. percussion] –
mareobaSi da sxv. (medic.) avadmyofis ga­ sin­
perQskop-i < [berZ. periskopeo jva sxeulze TiTebis an
irgvliv vixedebi] – opti­ specialuri CaquCuis ka­
ku­ri xelsawyo sakanidan, kuniT; gamocemuli xmis
wyal­qveSa navidan, tankidan xa­siaTiT eqimi arkvevs Si­
da misT. saTvalTvalad. nagani organoebis mdgo­
peristAltika < [berZ. pe­ri­ mareobas.
stal­tikos] – (fiziol.) momWeri pErl-i [fr. perle] – raRac
_ Rru organoTa (saylapavi mSve­nieri, gamoCenili, aseve
mi­lis, kuWis, nawlavebisa uazro da sasacilo.
da misT.) kedlebis tal­Ri­ perlAmut-i [germ. Perlamutter
se­buri ritmuli SekumSva- margalitis mwarmoebeli]
ga­farToeba. – Zvirfasi nivTiereba, ro­
peritOnit-i [berZ. peritonaion melic warmoadgens zo­
muclis apki] – (medic.) muc­ gierTi niJara _ margalitis
lis apkis anTeba. Sres.
perifEria [berZ. periphereia perlustrAcia [< laT. perlustro
wre, wrexazi] – 1. qveynis ga­ vaTvaliereb] – fostiT
napira mxare, centridan da­ gag­zavnili werilis fa­
Sorebuli adgili. ru­li gaxsna saxelmwifo
 p.-Si muSaobs. or­ganoebis mier (cenzuris,
2. centridan daSorebuli ze­damxedvelobis da misT.
na­wili risame. mizniT).
¥ periferiuli. permAnent-i [fr. permanent <
 p. raionebi, p. nervuli laT. permanens] – Tmis dax­
sis­tema. ve­va (eleqtrobiT da sxv.),
perQfraz-i [berZ. periphrasis < ro­melic didxans sZlebs.
laT.] – gamoTqma, romelic permanEntul-i [laT. per­
aR­we­riT gadmoscems sxva ma­nens (permamentis] – rac
ga­moT­qmis an sityvis azrs ga­nuwyvetliv grZeldeba,
(mag: saqarTvelos de­da­qa­ mud­mivi.
la­ qi – nacvlad Tbi­lisisa;
pEron-i [fr. perron] – rkinigzis
cxo­vel­Ta mefe _ nacvlad
 -391-
per

(metropolitenis) sadguris rom­ lis kandidatura ara­

ba­qani, romelTanac ma­ ta­ sa­sur­ velad aris miCneuli,
rebeli Cerdeba mgzav­re­ uaryofilia.
bis Casasxdomad da gad­mo­ persOnal-i [laT. personalis
sasvlelad. per­sonali] – raime da­ we­
se­
perpendikUlar-i [laT. per­ bulebis, sawarmos piradi
pen­dicularis Sveuli] – (maTem.) Semadgenloba; erTi da igi­
swo­ ri xazi, romelic meore ve profesiis adamianTa er­
swor xazTan an sibrtyesTan Toblioba.
qmnis swor kuTxes.  samedicino p., inJiner-teq­
 p. sibrtyeze. nikosTa p.
¥ perpendikularuli. personAluri – 1. perso­
 p. xazebi, p. quCebi. nal­ Tan dakavSi­ re­
buli.
 perpendikuliari, perpen­  a. sawarmos p. Semadgen­
di­ku­liaruli Scd. lo­ ba.
perpEtuum-mObile [laT. 2. rac mxolod mocemul
per­petuum mobile mud­mi­ vad pirs Seexeba, rac visme pi­
moZ­ ravi] _ mudmivi Zra­va, ra­dad ekuTvnis.
rom­ lis Seqmnis idea ewi­  p. saqme, p. mowveva miiRo,
na­aRmdegeba meqanikis ka­ no­ mxatvris p. gamofena.
nebs. personAluri kom­pi­U­te­
pErsona [laT. persona] – piri, ri – patara zomis (sa­ma­gi­
pirovneba. do) kom­ piuteri (ix.), rom­
li­
pErsona grAta [laT. Tac piradad sar­ geb­lobs
per­sona grata sasurveli pi­ vin­me.
rov­ neba] – ama Tu im sa­ personAlia [laT. personalis
xel­ mwifoSi di p­ lo­ma­tiur piradi] citata leqsikonis,
war­momadgenlad ga­sag­zav­ enciklopediis an cnobarisa,
ni pirovneba, rom­ lis kan­ romlic eZRvneba romelime
di­daturac sa­sur­ve­la­daa cnobil pirovnebas.
miC­neuli am sa­xel­ m­wi­fos persOnaJ-i fr. personnage] –
mTav­ robis mier. mxatvrul nawarmoebis moq­
pErsona non grAta [laT. medi piri.
persona non grata arasasurve­  romanis p.-ebi, piesis p.-ebi,
li pirovneba] – pirovneba, dadebiTi p., komikuri p.
 -392-
per

personifikAcia da per­so­ risame SesaZleblobani mo­

ni­ficQreba [laT. persona mavalSi.
da facio vakeTeb] – (lit.)  kargi p.-is mqone axal­gaz­
rda; ganviTarebis p-ebi.
zRap­rebSi, igavebSi da sxv.:
¥ perspeqtiuli da per­ sp­eq­
cxovelebis, sagnebis, bu­ne­
to­vani (mniS. 2-isaT­
vis).
bis movlenaTa iseTi daxat­
 p. axalgazrda.
va, TiT­qos maT adamianuri  p. gegma, p. winadadeba.
Tvi­sebebi hqondeT (qarT. ¥ uperspeqtivo (mniSv. 2-isaT­
si­non. gapirovneba). vis).
Θ  vaJa xSirad mimarTavs p.-s.  u. wamowyeba.
perspEqtiva [fr. perspective]  perspektiva, perspektova­
– 1. xedi, panorama risame, ni, perspektiuli, per­ s­
pek­
rac damkvirveblisgan mniS­ tuli, uper­ spektivo Scd.
vnelovnadaa daSorebuli. perturbAcia [laT. perturbatio
2. sagnebis sididis, for­mis, arev-dareva, aSla] – 1. (wign.)
mdgo­ mareobaTa moC­ve­ne­bi­ Ti mov­lenaTa Cveulebrivi
cva­lebadoba, rac ga­ mow­ve­u­ msvle­lobis moulodnenli
lia dam­ kv­ir­veb­
lis­gan maTi darRveva, wesrigis moSla.
met­naklebi da­SorebiT. 2. (astr.) cis sxeulis gzis
 quCis p. Secvla sxva sxeulebis mi­
3. moculobiTi sagnebisa da zidulobis Zalis gamo,
siv­rcis gamosaxva sib­ r­tye­ SeS­foTeba.
ze sididis, mo­ xa­zu­lobis,  am sityvas xSirad xmaroben
mka­fioobis moC­ venebiTi cva­ risame SemadgenlobaSi mom­
leba­ dobis Sesabamisad, rac xdari cvlilebebis mniSv.-
gan­pirobebulia dam­k­vir­ iT, rac. Secd.
veb­lisgan maTi (sag­nebis)  pertrubacia, peretrubacia
met­naklebi da­SorebiT; am Scd.
we­siT Sesrulebuli ga­mo­
pErS-i [fr. perche] _ grZeli
sa­xuleba risme.
Wo­ki, romelsac iyeneben
4. mxazvelobiTi geometriis
nawili, romelic swavlobs ak­robatuli nomrebis Se­
centraluri proeqtirebis sasruleblad (cirkSi).
saSualebiT sibrtyeze sxe­ pEseta [esp. peseta] – fulis
ulebis gamosaxvis wesebs. erTeuli espaneTSi.
5. momavlis gegmebi; visime an pesQmizm-i < [laT. pessimus
 -393-
pig

yvelaze cudi] – yvelaferSi Suamdgomloba.

cudi, bneli mxareebis da­ pEfsi-kOla [ingl. pepsi cola]
naxva; sevdianoba, gul­ga­te­ – ualkoholo sasmeli er­
xiloba, uimedoba (sa­pirisp. T­gvari, gavrcelebuli aSS-
optimizmi). sa da sxv. qveynebSi.
¥ pesimisturi. ¥ pefsi-kolisa.
 p. ganwyobileba.  pepsi-kola, pefsi-kolasi
pesQmist-i – pesimizmiT gan­m­ Scd.
s­
Wvaluli adamiani. pEfsin-i < [berZ. pepsis] saWmlis
pEso [esp. peso] – fulis er­Te­ moneleba] – 1. kuWis wvenis
uli laTinuri amerikis zog fermenti, romelic saWmlis
(espanurenovan) qveynebSi. monelebisas Slis cilas.
pesticQdeb-i [laT. pestis 2. aseTi fermentisagan dam­
ga­damdebi seni, Savi Wi­ za­debuli wamali.
ri da caedo vklav] – qi­ piAnino [it. pianino] – for­te­
mi­uri saSualebani mavne pianos erT-erTi saxeoba.
or­ ganizmebis winaaRmdeg  `pianinoze ukravs~, `pia­
sab­rZolvelad. ni­
noze daukra~, `pianinoze
petArda [fr. pētard] – 1. sa­sig­ damkvreli~ Scd.
nalo asafeTqebeli Wur­  unda: `pianinos ukravs~, ...
vi, romelsac udeben li­ piAnist-i – fortepianos (pia­
andagebze matarebels mis ni­
nos, roialis) damkvreli
gasaCereblad mo­ sa­lod­ne­ musikosi.
li katastrofis Tavidan piAnola [ingl. pianola < fr.]
aci­lebis mizniT (qarT. si­ – mowyobiloba, romelic
non. Wequra). av­
tomaturad ukravs for­
2. Tofis wamliT gatenili te­pianios.
qa­Raldis Wurvi, romel­sac pQgmei [berZ. pygmaios `muS­
iyeneben feirverkis mosa­ ti­sodena~] – centraluri
wyobad. afrikis dabaltanianTa to­
petQcia [laT. petitio] – we­ri­ mis warmomadgeneli (qarT.
lobiTi koleqtiuri Txovna sin. juja kaci).
xelisuflebis umaRlesi pQgment-i [laT. pygmentum sa­
or­ ganoebisadmi, mTavrobis Rebavi] – saRebavi nivTiereba,
meTaurisadmi; koleqtiuri romelic fers aZlevs co­
 -394-
pig

cxali organizmis qso­vi­ mo­ebi.

lebs.  Sopenis p.-ebi, saorkestro
pigmentAcia – (biol.) cocxa­ p.-ebi.
li organizmis qsovilebis pQeta [it. pieta] – (xelovn.)
SeRebva pigmentebiT. na­xati, romelzec gamosaxu­
pigopAgeb-i [berZ. pygē gava lia jvridan Camoxnili
da pagos damagrebuli, Se­ bo­ ieso qristes datireba.
Wili] – ganviTarebis erT- piEtet-i [germ. pietat < laT.
erTi manki, romlis drosac pi­etas (pietatis) RvTis­ mo­
ormagi nayofi (tyupebi) Se­ saoba] – Rrma pa­ti­ vis­
xorcebulia erTmaneTTan ce­ma, mokrZalebuli da­
ga­vis areSi. mo­kidebuleba vinmesadmi,
piedEstal-i [fr. piēdestal] – ra­mesadmi.
mxatvrulad gaformebuli pQk-i [fr. pic.] – 1. mTis maxvili
safuZveli, romelzec dgas mwvervali.
Zegli, sveti da misT. (sinon. 2. umaRlesi wertili; mkveT­
postamenti, qarT. sinon. ri moklevadiani aweva mu­
kvarcxlbeki). Sa­obaSi (mag. eleqtro
Θ granitis p. sad­gurSi gaZlierebuli
sapatio piedestali – sami dat­ virTvis saaTebSi), sa­
sxva­dasxva sinaRlis mqone qalaqo transportis moZ­
dasadgomi, romelzec dge­ ra­obisas (dilas _ pikis
bian xolme prizis misaRebad sa­a­
Teb­Si).
zog sportul SejibrebaSi pikAdor-i [esp. picador < pica
pirvel sam adgilze ga­ mo­ Subi] _ xarebis brZolis
suli sportsmenebi. cxe­ nosani monawile, ro­
 pedestali. Scd. me­lic SubiT aRizianebs
pQesa [fr. peice] – 1. dra­ma­tur­ xars.
giuli nawarmoebi scenaze pikAntur-i [fr. piquant] – 1.
war­sadgenad. cxa­ re gemosi (sawebeli,
 Θ istoriuli p., sammoq­ me­ saW­meli).
de­biani p. 2. interesis, cnobismoyvare­
 konstantine gamsaxurdias obis aRmZvreli (araCveuleb­
p. `daviT aRmaSenebeli~. rivi intensiurobiT).
2. patara musikaluri nawar­ 3. macdunebeli, mimzidveli.
 -395-
pio

pQkap-i [ingl. pick-up] – patara pQkuli [rus. пикули < ingl.

saqveiTo –samgzavro avto­ pickles (mr.). – wvrilad daW­
mo­bili. rili da damwnilebuli
pQket-i [fr. piquet] – 1. patara bos­tneulis narevi.
sa­darajo razmi.  p. kitris mwnili.
 cxenosanTa p. pQlot-i [fr. pilote] – piri,
2. gaficulTa an demon­ s­ ro­melic marTavs safren
tran­tTa jgufi, romelic apa­rats (TviTmfrinavs, Sve­
icavs gaficvis adgils an ulmfrens...); mfrinavi.
demonstrantebs. pilOtaJ-i [fr. pilotage] –
mopikete – piketis mona­wi­ saf­reni aparatis mar­ T­ vis
le. os­tatoba: TviT­mfri­
na­vis
 p.-Ta ufrosi. ma­nevrireba ha­ er­
Si sxva­da­
¥ mopiketisa. sxva figuris Ses­ ru­
lebiT.
 mopiketesi Scd.
pQngvin-i [fr. pinguine <
pikQreba1 [fr. piquer] – (avi­ laT. pinguis] – zRvis di­
ac.) TviTmfrinavis didi di frinveli; frena ar Se­
sis­wrafiT Zirs daSveba; uZlia, kargad cu­ravs; gav­
iye­neben mizanSi yumbaris rcelebulia an­ tar­
qtikaSi.
zus­ti moxvedris mizniT.
pQno [fr. pineau] – franguli
pikQreba2 [< fr. piquet palo] va­
zis jiSi; xarobs Cven­
_Θ(sof. meurn.) Teslze Sic.
amo­suli mcenareebis ga­  p.-os Rvino.
dar­gva erTmaneTis da­So­
pQncet-i [fr. pincette] – patara
rebiT ufro mZlavri eg­
zambariani maSa wvrili, sa­
zem­plarebis misaRebad.
TuTi sagnebis asaRebad; iye­
pQknik-i [ingl. picnic] – qa­laq­ neben medicinaSi, teqnikaSi,
gareT jgufurad gaseirneba laboratoriebSi da sxv.
(Cveulebriv dasasveneblad
piOner-i [fr. pionnier] 1. (wig.)
da saWmel-sasmelad).
adamiani, romelmac pirvel­
pQko [fr. pico mcire sidide] ma SeaRwia gamoukvlevel
– TavsarTi, romelic sa­ qve­yanaSi da dasaxlda iq.
zo­ mi erTeulis saxelTan 2. piri, romelmac mecniereba­
mox­senebisas aRniSnavs mis Si, xelovnebaSi, teqnikaSi
metrilioned nawils.
 -396-
pio

da sxv. gakafa axali gzebi; samkuTxedebs.

risame wamomwyebi. 2. aseTi fromis uzarmazari
¥ pioneruli qvis akldama, romlis fuZe
 p. wamowyeba. oTx­ kuTxaa, agebdnen Zvel
piOrea [berZ. pyon Cirqi da eg­vi pteSi faraonebisaTvis.
rheô movlenebi] – (medic.)  xeofsis p.
Cirqdena. 3. akrobatikuli figura, ro­
melic Sedgenilia erT­ma­
pQpet-i [fr. pipette] – minis waw­
neT­ ze Semdgari ada­ mi­
a­
ne­bi­
vetebuli milaki, romelsac
sagan.
TavSi ukeTia rezinis bu­
¥ piramiduli, piramidisa.
ni­ki; ixmareba siTxis amo­  p. nageboba, p. verxvi.
sa­Rebad da wveT-wveTad  piramidasi, piramidi, pira­
ga­mosaSvebad (qarT. sinon. miduri Scd.
saw­veTuri).
pQrke-s reAqcia (medic.) ka­nis
 TvalSi wamlis CawveTeba
sinji organizmis tu­ ber­ku­
p.-iT.
lioziT dasnebovnebis da­
 pi petka Scd.
sadgenad.
pQJama [ingl. pijamas] – Sar­
val-xalaTi rbili qso­
pQrat-i [laT. pirata < berZ.
pe­iratēs] – zRvis yaCaRi, me­
vilisa; icvamen saSinaod
kobre.
(Cve­ulebriv, loginSi da­
sawolad), agreTve ac­vi­ aT pQroga [esp. piragua, fr. piro­
avadmyofebs (saavad­ myo­
fo­ gue karib.] _ indielebis
Si). (ker­ Zod, kanibebis) viwro
¥ piJamisa. da grZeli navi, romelsac
 piJamo, piJamosi Scd. ga­dakruli aqvs xis qerqi
pQJon-i < [fr. pigeon mtredi] (an tyavi); xis mTeli mo­ri­
– Tavqariani, frantuli, sagan SigniT amoWrili an
kox­ta axalgazrda kaci. amowviT gakeTebuli na­ vi.
¥ pirogisa.
pirAmida [berZ. pyramis (pira­  pirogasi Scd.
midas)] – 1. (maTem.) mra­
valwaxnaga sxeuli, romlis
piromEtria [berZ. pyr ce­cx­
li da metreô vzomav] – ma­
fuZe warmoadgens mra­val­
Rali temperaturis ga­ zom­
kuTxeds, xolo wax­nagebi
vis meTodi.
– saerTo wveris mqo­ne
 -397-
pio

pQros-is gamArjveba _ ity­ sufTaveba] – saWmlis sakazmi

vian iseT gamarjvebaze, ro­ gaxexili bostneulis an
mel­ sac didi msxverpli aze­ lili kartofilis sa­
dasWirda. xiT; saerTod gaxexili
pirotEqnika [berZ. pyr ce­ bos­tneulis, xilis masa.
cx­ li da techne os­ta­  kartofilis p., vaSlis p.
to­ ba, xelovneba] – teq­ ¥ piuresi.
ni­kis dargi, romelic  piurisa Scd.
da­kavSirebulia sacecxle piqtogrAfia [laT. pictus
na­revebis damzadebasa da daxatuli da berZ. graphô
ga­moyenebasTan (raketebSi, vwer] – damwerlobis uZ­
fo­ ierverkebSi da sxv,) ve­lesi saxeoba – sagnebis,
¥ piroteqnikuri. mov­ lenebis, moqmedebis gad­
 p. narevi. mocema naxatebis sa­Su­ a­
le­
 pirotexnika, pirotex­ni­ ku­ be­b iT; xatovani dam­
w er­
l o­
ri Scd. ba.
pQrs-i [ingl. piers (mr.)] – nav­ pQca – [it. pizza] _ italiuri
sadgurebSi: zRvaSi SeW­ kerZi, Rvezeli erTgvari.
ri­li saporto nageboba pQjak-i [ingl. pea-jacket] – ma­
ori­ve mxridan gemebis mi­ makacis kostiumis zeda na­
sadgomad. wili.
pirUet-i [fr. piroutte] – cekvaSi pQng-pongi [ingl. ping-pong] –
cali fexis TiTis wverebze magidis CogburTi (tenisi),
sruli Semotrialeba. spor­ tuli TamaSi, romlis
pistOlet-i [fr. pis­to­let] – arsi mdgomareobs imaSi,
xelis mokle cecx­l­sas­ro­ rom faneris raketebiT, gan­
li iaraRi. saz­ Rvruli wesebis dac­
piUpitr-i [fr. pupitre < laT. viT, xdeba celuloidis
pulpitam] – specialuri dax­ bur­Tis gadasrola magi­
rili sibrtye notebis da­ da­ze, romelic ganivad ga­
sadebad; damagrebulia ver­ yo­filia baduriT or na­ wi­
tikalur joxze, ro­ia­l­ ze lad.
an misT. pQon-i [laT. Paeōnia] – mcenare
pQure [fr. puree < purer ga­ baias ojaxisa, Cveulebriv
didi yvavilebiT; zogierTi
 -398-
pla

jiSi gamoiyeneba rogorc ¥ plakaturi da saplaka­ to.

dekoratiuli mcenare.  p. (s.) ferwera, s. leqsi, s.
plagQat-i [laT. plagiatus mo­ta­ saxelosno.
ce­buli] sxvisi nawar­mo­­ ebis plAner-i [fr. planeur] – ha­er­
Ta­visi saxeliT ga­moqveyneba; ze ufro mZime umotoro
miT­viseba; `li­teraturuli saf­reni aparati, romelic
qur­ doba~; Ta­vis nawarmoebSi gaS­vebis Semdeg haeris aR­
sxvi­si na­warmoebis gamoyeneba mavali talRis zegavleniT
av­
to­ris dausaxelebelad. mifrinavs da Tavisi wonis
(ix. ag­reT­ve plagiatori). ga­mo TandaTan dabla eS­
plagiAtor-i – plagiatis veba.
Cam­deni.  molivlive p., p.-ebiT Se­
 am mniSvnelobiT xSi­rad jibreba.
xma­ro­ben plagiats, rac Scd. ¥ saplanero.
 s. sporti.
plAzma [berZ. plasma ga­mo­
naZerwi] – 1. sisxlis Txe­ planErizm-i – sportis sa­
vadi nawili. xeoba – planerebiT frena.
2. protopolazmis mcdari plAneta [berZ. planertus] – ci­
sa­xelwodeba. uri sxeuli, romelic mzis
3. (fiz.) ionizebuli airi, gar­Semo brunavs da mzis
ro­ m­
elSic dadebiTad areklili SuqiT anaTebs
da uaryofiTad da­mux­ (qarT. sinon. cTomili).
tu­li nawilakebis sim­  mcire p.-ebi.
k­
vrive erTgvaria, xo­lo planetarQum-i [gviand. laT.
am nawilakebis qa­osuri planetarium] – 1. aparati, rom­
siTburi moZ­ raoba sWar­ liTac gumbaTisebur ek­
bobs maT mi­marTul ga­da­ ranze aCveneben planete­bis
adgilebas garegani aR­Z­ da sxva ciuri sxe­ ulebis
ru­ li velis moqmedebis moZ­raobas.
Se­degad. 2. Senoba, romelSic es apa­ra­
plAkat-i [germ. plakat] – ke­ tia dad­ gmuli da,ro­ mel­Sic
del­ze gasakravi feradi imarTe­ ba sa­mec­ niero-po­pu­
na­xati, romelsac axlavs laru­ li leq­ ciebi as­ t­ro­
mo­rige saagitacio an sa­ no­miaSi, kos­mo­ nav­
tika­Si da
reklamo teqsti. misT.
 -399-
pla

planimEtria [laT. planum 3. rukis satarebeli brtyeli

sibrtye da berZ. metreô CanTa,romelsac cal mxa­ res
vzomav] – geometriis na­ wi­ aqvs gamWvirvale zedapiri.
li, romelic swavlobs sib­ plAJ-i [fr. plage] – wylis gaS­
rtyeze mocemul figurebs. lili napiri, romelic ga­
planQreba [fr. planer] – pla­ moiyeneba sabanaod da mzis
neris an motor ga­ Ti­Su­li abazanebis misaRebad.
TviTmfrinavis Tan­ da­Ta­no­  qobuleTis p.
biT Zirs daSveba.  pliaJi Scd.
plAntaJ-i [fr. plandage] – plAstika [berZ. plastike] – xe­
(sof. meurn) miwis Rrmad lovnebis saxeoba, ro­ me­
lic
da­muSaveba (vazis an xe­xi­ qmnis moculobiTi for­mis
lis dasargavad; Sdr. miwis nawarmoebebs.
gadabruneba).  antikuri p., p.-is xelov­
neba.
plantAtor-i plantaciis
¥ plastikuri.
(mniSv. 2) patroni.
 p. gamomsaxveloba.
plantAcia [laT. plantatio  plastiuri Scd.
rgva] – 1. miwis didi far­ plastQlin-i [it. plastilina] –
To­bi, sadac mohyavT spe­ci­ sa­Zerwi masala; mzaddeba
aluri sasoflo-sa­ me­ur­neo Ti­xisa da sanTlisgan, qa­
kulturebi. nis va­
zelinis da zogi sxva
 Cais p., bambis p., Saqris p.,
niv­Tierebis SereviT.
Warxlis p.
 plastelini Scd.
2. msxvili kapitalisturi
samiwaTmoqmedo meurneoba plAtina [esp. platina] – qimiuri
(pirvelad erqva iseTs, sa­ elementi, foladisferi ke­
dac iyenebdnen monebis TilSobili liToni; didi
Sro­ mas – amerikasa da ko­ ga­moyeneba aqvs eleqtro
loniur qveynebSi). da radioteqnikaSi; saiu­ve­
plAnSet-i [fr. planchette] liro saqmeSi.
– 1. (geol.) ficari, ro­  p.-is madani, p.-is mrew­ve­
mel­zec damagrebulia qa­ loba.
Ral­di adgilis gegmis da­ plAto [fr. plateau] – zRvis
saxazavad. donidan SedarebiT maRla
2. geologiuri gegma. mdebare vake, romelsac ci­
 -400-
pla

cabo ferdobebi aqvs. 2. eleqtruli sagani, mo­wyo­

 mTawmindis p., borjomis bili zed Werze an kedelze
p. (upiratesad vagonis kupeSi,
platOnizm-i _ 1. Zveli ber­ gemis kaiutaSi an salonSi,
Zeni filosofosis pla­ avtobussa da sxv.)
tonis (727-347 ww. Zv. wel­ plAcdarm-i [fr. place d’armes]
TaRr.) da misi mim­dev­rebis – 1. (samx.) sivrce, sadac
idealisturi fi­ losofia. mzad­ deba da iSleba saomari
2. platonuri siyvaruli. operacia.
platOnur-i – 1. platonizmTan 2. teritoria, romelic Se­
dakavSirebuli. iZ­
leba gamoyenebul iqnes
2. mxolod sulier miswra­ sa­wyis punqtad saomari
fe­bebze damyarebuli ara­ moq­medebisaTvis visime wi­
xor­cieli (siyvaruli). naaRmdeg.
3. rasac praqtikuli miznebi plAc-i [germ. Platz] – moedani
ara aqvs; ganyenebuli. sam­wyobro samecadinod,
plAtforma [fr. plate-for­me daT­ valierebis da para­de­
brtyeli forma] – 1. rki­ bisaTvis.
nigzis sadgurSi li­andagis plAcenta [laT. placenta kve­ri,
gaswvriv mowyobili baqani. SafarTxeli] – (med.) or­
 maRali p. ga­no, romelic viTardeba
2. mcire xniT matareblis ga­ or­suli qalis (an make
saCerebeli adgili or sad­ cxo­ velis) organizmSi da
gurs Soris (sinon. baqani). uz­runvelyofs Canasaxis
3. Ria, dabali bortebis mqone kve­basa da sunTqvas; mom­
satvirTo vagoni (sinon. yoli.
baqani). plAckart-i [germ. Platzkarte] –
4. (wign.) partiis, sazoga­do­ bileTis danarTi samgzavro
eb­rivi jgufis politikuri
vagonSi sawoli adgilis
programa.
dasakaveblad.
 partiis saarCevno p.
 Tbili vagonis p.
 plaTforma Scd.
¥ plackartiani.
plAfon-i [fr. plafond] – 1. mo­  p. vagoni.
xatuli an reliefiT Sem­
plEada [berZ. Pleias (Pleiados)
kuli Weri.
Svidi _ Zveli berZeni po­
 -401-
plo

et-tragikosis jgufis sa­xe­ plEvra [berZ. pleura gverdi] –

li] – (wign.) erTi epoqis ga­ (anat.) apki,. romelic faravs
moCenili moRvaweTa jgu­fi. filtvebisa da gulmkerdis
 qarTvel moWadrake qalTa Rrus kedlebs.
p. plEvrit-i (medic.) plevritis
¥ pleadisa.
anTeba.
 pleiada, pleadasi Scd.
plEer-i [ingl. player < play
plEbei [laT. plebeius] – 1. Zvel
moZ­raobaSi moyvana] – kom­
romSi: dabali wreebis war­
paq­turi magnitofoni Ca­ na­
mo­ madgeneli, piradad Ta­vi­
werebis aRdgenisaTvis.
sufali adamiani, ro­mel­ sac
pirveli xanebSi ara­viTari plenArul-i [laT. plenarius
politikuri uf­lebebi ar sru­li] – raSic raime or­
hqonda. ganizacia, arCeviTi organos
2. dabali wodebis war­mo­ yvela wevri monawileobs.
mad­ge­neli, mSromelTa wre­ Θ  konferenciis p. sxdoma.
ebidan gamosuli adamiani. plEner-i [fr. plein air sufTa
plebQscit-i [laT. ple­bis­ haeri] – ferwera gareT, Ria
ci­tum xalxis gada­ wy­ve­ti­ cis qveS, haerze; zustad
le­ ba] – saerTo-sa­xal­ xo gadmoscems bunebriv ga­re­
ken­ Wis­y­ra, romesac awyo­ moebas, haeris garemos, bu­
ben mniSvnelovan sa­xel­ nebis realur ferebs.
m­
wi­ fo­ebriv saki­Txis plEnum-i [laT. plenum sruli]
ga­ da­sawy­vetad (sinon. re­ – arCeviTi xelmZRvaneli
fe­ ren­ dumi). or­ganos plenaruli sxdo­
 p.-is mowyoba. ma, sadac yvela wevri es­w­
¥ saplebiscito. re­ba.
 s. sakiTxi.  umaRlesi sasamarTlos p.
plEbs-i [laT. plebs] – (kreb.) plOmb-i [germ. Plombe < laT.
plebeebi. plumbum, fr. plomb,tyvia] – 1.
plEd-i [ingl. plaid.] – didi beWdiT CaWyletili tyviis
da sqeli Sali, Cveulebriv patara naWeri, romelsac
ku­ bok­ruli da foCebiani; ade­ben daketil kars, Se­
iye­ ne­ben loginis gada­sa­fa­ fu­Tul saqonels da sxv;
reb­lad. xeluxleblobis niSania.
 -402-
plo

2. nivTiereba, romliTac av­ kratos xelisufleba, siZ­li­

se­
ben dazianebuli kbilis ere] – politikuri wes­ wyo­
Rrus. bileba, romlis drosac
 me-2 mniSv.-iT zogjer xma­ sa­xelmwifo xelisufleba
roben bJens an brJens, rac aqvs gabatonebuli klasis
Scd. mdi­ dar fenas.
plOmbir-i [fr. plombirêes saf­ plUton-i [berZ. pluton] – 1. ber­
rangeTis qalaq plombires Znul miTologiaSi: zevsis
sax. mixedviT] – naRebisgan Zma, miwisqveSeTis RmerTi,
damzadebuli nayini, romel­ saiqios mbrZanebeli, miwis
sac urevia raime xili, wve­ wiaRis mflobeli.
ni, Sokoladi da sxv. 2. (astr.) mzis sistemis me­
plurAlizm-i [< laT. plu­ra­lis cxre mzidan yvelaze uf­
mravlobiTi] _ 1. (fi­los.) ro daSorebuli didi pla­
ide­alisturi moZ­R­v­reba, neta.
ro­ melic uaryofs sam­ya­ pnevmatQkur-i [berZ. pneuma­
ros erTianobas da am­t­ki­ ti­kos sasunTqi, sahaero] –
cebs, rom mas safuZvlad SekumSuli haeriT moqmedi.
udevs mTavari erTmaneTTan  p. tumbo, p. CaquCi.
da­u­kavSirebeli sulieri ¥ pnevmaturi dasaSvebia.
ar­si.  pnevmatiuri Scd.
2. (polit.) sa­xel­m­wifos pnevmOnia [berZ. pneumonia
mmar­T­ve­lobis mra­val­ par­ pne­u­mon filtvi] – (medic.)
ti­u­li sistema. fil­ tvebis anTeba.
 pliuralizmi Scd. podAgra [berZ. podagra] – (me­
plUs-i < [laT. plus metad] – dic.) sax­ s­
rebisa da qso­
Sek­rebis (momatebis) da­de­ vi­le­ bis da­
a­
vadeba, rac
biTi niSani (+) ma­Te­ma­ti­kaSi. ga­mow­ ve­ulia or­
ga­noebSi
temperaturaze mierTebisas niv­Ti­ e­
rebaTa cvlis dar­R­
niSnavs: nuls zemoT (sa­ pi­ ve­vis Sedegad.
risp. (-) minusi). poEzia [berZ. poiesis] – si­ty­
 p. 15 (an +15) gradusi. vieri mxatvruli Semoq­me­
 pliusi Scd. deba leqsebis saxiT, leq­
plutokrAtia [berZ. Plu­to­ sebi.
kratia < plutos simdidre, da  g. tabiZis p., qarTuli
 -403-
poz

xal­ xuri p. (me­Zebari) ZaRlis jiSi.

pOdium-i [laT. podium] – 1. pozQtiv-i [laT. positivus da­
moqandakeTa da mxatvrebis de­biTi] – fotografiasa da
saxelosnoSi: amaRlebuli ki­nematografiaSi: suraTi,
adgili naturisaTvis. ro­melzec (negativisagan
2. maRali baqani, romelze­dac gansxvavebiT) gadaRebuli
aSenebdnen antikur (upi­ra­ sagnis naTeli da muqi ad­
tesad romaul) taZrebs. gi­lebi sinamdvileSi ar­ se­
3. kedeli antikuri cirkis bulis Sesabamisad aris ga­
as­parezis garSemo. mo­suli.
4. Zv. romis cirkSi: amaR­ le­ pozitQur-i [laT. positius] – 1.
buli adgili sa­varZlebiT (wign.) dadebiTi (sapirisp.
im­
peratorisaTvis, sena­ to­ negatiuri).
reb­sa da sxv. maRali wris  p. msjeloba, sakiTxis p.
pirTaTvis. gadawyveta.
pOema [berZ. poiema] – Txro­ pozitiuri filosofia _
biTi mxatvruli nawarmoebi igivea, rac pozitivizmi.
leqsad. 2. cdaze, faqtebze dam­ya­ re­
 v. fSavelas p. `baxtrioni~., buli.
n. baraTaSvilis p. `bedi  p. mecnierebani.
qarTlisa~, l. asaTianis p. 3. rac pozitivs war­ mo­
ad­
`basianis brZola~. gens.
pOet-i [berZ. poietes] – mwerali,  p. gamoxatuleba.
romelic leqsebs Txzavs. pozQcia [laT. positio] – 1.
¥ poeturi. visame an risame mdgomareoba,
 p. niWi, p. Semoqmedeba. ganlageba.
pOza [fr. pose] – adamianis  sasurveli p., mowinave p.-
sxe­ulis esa Tu is mdgo­ ebze brZola, sazeimo p.
mareoba. 2. (samx.) brZolis dros ja­
pozQor-i [fr. poseur] – ada­ rebis ganlagebis adgili;
sam­xedro moqmedebaTa ra­
mi­
ani, romelic zrunavs Ta­
ioni.
visi qce­vis ga­
regan efeq­t­
3. WadrakSi; SaSSi: figurebis
ze.
ganlageba TamaSis ama Tu
poQnter-i [ingl. pointer] – im momentisas.
mok­lebalniani sanadiro 4. gadat. (wign.) Tvalsazrisi,
 -404-
pol

azri raime sakiTxSi. valqmrianoba).

 kamaTSi swori p. eWira, poligAmia [berZ. poly bevri
Ta­visi p. daicva. da gamos qorwineba] – 1.
¥ poziciuri. qor­ winebis forma, rodesac
 p. upiratesoba (WadrakSi). TiToeuls SeuZlia erTd­
polAruli [laT. polaris] – ro­ulad ramdenime meuRle
1. polusTan (mniSv. 1.) da­ hyavdes.
kavSirebuli, polusTan ar­ 2. erTi mamlis Sejvareba er­
sebuli. Ti sezonis ganmavlobaSi
 p. eqspedicia, p. Rame, p. yi­ ram­denime dedalTan.
nulebi. poligQnia [< berZ. poly­gy­
2. gadat. (wign.) sruliad nēs mravalcoliani] – qor­
sxva­gvari, sapirispiro, sa­ wi­nebis forma, ro­ de­sac
winaaRmdego. ma­makacs SeiZleba erT­ d­
­
 p. azrebi. ro­ulad ramdenime co­ li
polEmika [fr. polemique < hyav­des. (qarT. sinon. mra­
berZ. polemikos mtruli] – val­ colianoba).
ka­ma­Ti ra­ime mecnieruli, polQglot-i [berZ. polyglôttos]
li­ te­raturuli Tu po­ – bevri enis mcodne.
li­ ti­kuri sakiTxebis gan­
polQgon-i [berZ. polygonos
xil­ sas (qarT. sinon. pa­
vi­
mra­valkuTxiani] – spe­ ci­a­
eqroba).
lu­ rad mowyobili ad­ gi­
li
 literaturuli p., p.-Si
miiRo monawileoba. sxva­dasxva iaraRis, sab­rZ­o­
lo tenikis ga­ mo­ sac­ de­lad,
poli... [berZ. poly bevri] –
samxedro wvrTni­ saTvis
rTu­li sityvebis TavsarTi,
(qarT. sinon. sas­ roleTi).
ro­melic uCvenebs sim­rav­
 saraketo p.
les raimes rTuli Se­mad­
gen­lobisas.
poligrAfia [berZ. polygrafia
mravalnaweri] – teqnikis
poliAndria [berZ. poly bevri dar­gi, mrewveloba, romlis
da enēr (andros) qmari] –
saqmea wignebis, Jurnal-ga­
qor­winebis forma, romlis
zeTebis da misT. beWdva.
drosac qals SeiZleba er­
¥ poligrafiuli da sa­ po­
T­droulad ramdenime qma­ ri
li­ g­
rafio.
hyavdes; (qarT. sinon. mra­
 p. (s.) kombinati, p. (s.) ba­
za.
 -405-
pol

poligrAfist-i polig­ra­fi­ – (medic.) zurgis tvinis

is specialisti. ­ruxi nivTierebis anTeba;
polieTQlen-i _ sinTezuri bav­SvTa mwvave infeqciuri
niv­
Tiereba erTgvari,mtkice daavadeba; iwvevs damblas.
da elastiuri; farTod pOli p-i [berZ. polypus] – 1.
iye­
neben samrewvelo da sa­ naw­lavRruiani cxoveli,
yofacxovrebo nawarmis da­ ro­melic erTi boloTi mi­
samzadeblad. magrebulia moZrav saganze,
 am nivTierebas xSirad ce­ xo­lo meore boloze aqvs
lofans (ix.) uwodeben (`ce­ piri.
lofnis parkio~ - amboben), 2. lorwovani garsebis (cxvi­
rac Scd. ris Rrus) keTilTvisebiani
simsivne.
poliTEizm-i [berZ. poly bev­
ri da theos RmerTi] – re­ pOlQs-i [fr. police] – si­
1

li­gia, romeilic mra­ val cocxlis, qonebis da sxv.

RmerTs aRiarebs; mra­val­ dazRvevis mowmoba.
RmerTianoba (sapirisp. mo­ pOlis-i [berZ. polis] – Zvel
2

no­Teizmi). saberZneTSi: qalaqi sa­xel­

poliklQnika [berZ. po­lis mwifo.
qalaqi da klinike mkur­na­ polQsmen-i [ingl. policeman
loba] – samkurnalo-pro­ police policia da man ada­
fi­laqtikuri dawesebuleba, miani] – zogierT qveyanaSi:
ro­melic samedicino dax­ma­ po­licieli, wesrigis dam­
re­
bas uwevs momsvlel da cveli.
Sin mwoliare avadmyofebs. politeqnQkuri [berZ. poly
 raionuli p., bavSvTa p., bev­ri da techne xeloba, xe­
stomatologiuri p. lovneba] – teqnikis sxva­
polikrAtia [berZ. kra­tos dasxva dargTan da­ kav­
Si­re­
xe­
lisufleba] – mra­ val­ buli.
xe­
lisuflebianoba, xe­ lis­  p. universiteti, p. swav­le­
uflebis ganawileba ram­ ba, p. muzeumi.
denime pirze. polQtika [berZ. politika sa­xel­
poliomiElit-i [berZ. polios mwifo da sa­ zo­ga­
doebrivi
nacrisferi da myelos tvini] saq­mianoba, sa­
xel­ mwifos
mar­T­vis xe­lov­neba] – 1. sa­
 -406-
pol

xel­ mwifo xe­lisuflebis, bis probelemebs.

par­ti­is an sazogadoebrivi polifOnia [berZ. polyphônia
jgu­ fis moRvaweoba Si­ da­sa­ – mravalxmianoba.
xel­ mwifoebrivi mar­T­vi­ sa ¥ polifoniuri.
da saerTaSoriso ur­Ti­er­  p. simRerebi.
To­bis dargSi. poliqrOmia [berZ. polychrô­
 sagareo p., saSinao p. mos mravalfera] – mra­va­ li
2. (saub.) moqmedeba ri­sa­me feris gamoyeneba (xu­ roT­
mi­ saRwevad; sxva ada­mi­a­neb­ moZRvrebaSi, qan­ da­ke­
baSi).
Tan urTierToba, da­mo­ki­de­ polQcia [germ. Polizei berZ. po­
buleba.
li­teia qalaqis ad­ mi­
nis­t­ra­cia]
¥ politikuri.
– gan­ sa­kuT­re­
bu­
li ad­ mi­
nis­t­
 p. Sexedelebebi, p. brZola,
p. moRvawe. ra­ciuli or­ ga­
no, romelsac
¥ sapolitiko. hyavs Se­ i­
a­
raRebuli razmebi
 s. gazeTi. sa­xel­ m­
wifoSi wesrigis da­
sam­ya­ reblad.
politQkan-i [fr. poliquan <
¥ policiuri.
berZ.] – adamiani, ro­ me­
lic
 p. zedamxedveloba.
prin­ci pul po­li­ ti­kur sa­
¥ sapolicio.
ki­ Txebs cvlis wvril­ma­ne­  s. ubani.
biT, xSirad angarebis miz­
polihQmnia [laT. polyhymnia
niT; intrigani.
< berZ. polymnia] – berZnul
politQkos-i politikuri mitologiaSi: lirikuli
moR­ vawe. po­eziis mfarveli muza.
politOlog-i – polito­ pOlk-i [rus. полк] – samxedro
lo­ giis specialisti. nawili,romelic Cveulebriv
politolOgia [berZ. poli­ Sedis diviziis an brigadis
ti­ka da logos moZRv­ re­ba] SemadgenlobaSi; (sinon.
– mec­nierebis gan­sa­kuT­ le­ gioni).
re­ bu­li dargi, romelic  msrolelTa p., saaviacio
Se­ is­wavlis sazogadoebis p., p. -is meTauri.
po­ li­tikur organizacias pOlka [Cex. polka] – Cqartempi­a­ni
da politikur cxovrebas, sabalo cekva; warmoSobili
sa­ Si­nao politikisa da sa­ xalxuri cekvisagan; musika
er­ Ta­Soriso ur­ Ti­er­To­be­ am cekvisaTvis.
 -407-
pop

polkOvnik-i [rus. полковник] sxvavebuli ram; sapirispi­

– oficris wodeba vice- ro, sawinaaRmdego ram.
pol­kovnikze meti da ge­  poliusi Scd.
neral-maiorze naklebi; am pOmpa [laT. pompa sazeimo
1

wodebulebebs (rangis) mqo­ msvleloba] – gaTvlili

ne oficeri. sa­zeimo garegan efeqtze,
pOlo [ingl. polo berZ. < ti­ ro­melime RonisZiebis Ca­ta­
bet.] – gunduri spor­tuli rebis dros brwyinvaleba,
TamaSi cxenebiT, burTiTa didebuleba, fufuneba.
da yvanjiT (qarT. sinon. pOmpa [fr. pompe] – wylis
2

cxenburTi). tumbo.
poltergEist-i [germ. Pol­  avtomobilis p.
ter­geist fuZis angelozi, pompEzur-i [fr. pompeuse] –
sax­lis angelozi, saxlis zarzeimis xasiaTisa, efeq­
su­ li] – ucabedi xmauri, ga­ tisaTvis gamiznuli.
da­ adgileba, dacema, gaqroba pOni [ingl. pony] – patara
sagnebisa, romlebic sax­ cxenis jiSi.
leb­ Si xdeba da xsnian su­ pontQveqs-i [laT. pontifex]
le­ bis oinebiT, fuZis an – uzenaesi qurumi Zvel
sax­lis angelozebiT, sax­ rom­ Si; qurumTa umaRlesi
lis su­ lebiT. kolegiis wevri.
pOlus-i [laT. polus < berZ. pOnton-i [fr. ponton] – brtyel­
polos RerZi] – 1. dedamiwis Ziriani navi, romelsac iye­
brunvis warmosaxviTi Rer­ neben droebiTi xidis say­
Zis erT-erTi ori uki­du­re­ rdenad wyalze; aseT navze
si wertilTagani; am wer­ gamarTuli droebiTi xidi.
ti­ lidan axlos mdebare  pantoni Scd.
adgili. pop... [ingl. pop Semokl. < po­
 CrdiloeTis p. samxreTis p. pular popularuli] – Tav­ sar­
(ix. agreTve polaruli). Ti sityvisa mniS­v­ nelobiT
2. eleqtruli wredis, mag­ `masiuri~, `po­pularuli~.
ni­tis an eleqtro­ mag­ni­tis  popΘkultura, pop-musika,
ori bolodan erT-erTi. pop-ansambli.
 dadebiTi p., uaryofiT p.
pOp-art-i [ingl. pop art Se­
3. (gadat.) ukiduresad gan­
 -408-
pop

mokl. < popular art po­pu­ pOpuri [fr. pot-pourri] – mu­

la­ ru­ li xelovneba] – si­kaluri nawarmoebi, ro­me­
popΘxelovneba, mxatvruli lic Sedgenilia sxva­da­ sxva
mim­dinareoba, romelic ma­ popularuli operis, ope­
sob­rivi kulturis me­To­ retis, xalxuri simRerisa
de­ bis, stilisa da Temebis da misT. motivebisagan.
imi­ tacias ax­ dens; realur pornogrAfia [berZ. pornos gar­
sag­nebs, ga­mo­saxulebas, rek­ yvnili da graphô vwer] – sqe­
lamas, sa­ qonlis SefuTvas sobrivi aR­ vi­
r­­
ax­
s­ni­
lo­ bis
da a.S. iyenebs Tavisufali, da gar­ y­
v­ni­
le­bis ga­ moxatva
ne­
bis­ mieri kombinaciis Se­ (li­ te­ra­tu­raSi. mxat­ v­ro­ba­
saqmnelad. Si, ki­ne­
matografiaSi); uw­ ma­
popularizAtor-i pi­
ri, wu­ri suraTebi, li­ te­ratura
romelic risame populari­ da sxva.
za­cias eweva. pOrt-i [fr. port] – navsadguri.
 popularizatori Scd. sahaero porti _ igivea, rac
popularizAcia [< laT. po­ aeroporti.
pu­laris saxalxo, xalxuri] ¥ saporto.
– risame farTo masebSi  s. qalaqi – baTumi, foTi.
gav­ rceleba; bevrisaTvis pOrtal-i [fr. Portal kari,
xel­ misawvdomad qceva. WiSkari < laT. Porta] – 1. didi
 xalxuri simRerebis p. Senobis mTavari Sesasvle­
 populiarizacia Scd. li, arqiteqturulad ga­
populArul-i [laT. popularis for­­ me­
buli; bWe.
saxalxo, xalxuri] – 1. mar­ 2. (teq.) liTonis mzidi kon­
tivad gadmocemuli, bev­ri­ s­truqcia (berZ. aso ð-s
saTvis advilad gasagebi, for­ mis); warmoadgens zogi
xel­ misawvdomi. manqanis nawils.
 p. leqcia. portAtiv-i [fr. portatis < laT.
2. vinc, rac sayovelTao pa­ por­to Tan damaqvs] – pa­ ta­
ra,
tiviscemiT, mowonebiT sar­ xe­liT gadasatani or­ ga­
ni;
geb­ lobs; sayovelTaod mo­ yve­laze metad uf­ ro gav­ r­
wonebuli. ce­lebuli iyo me-15 s-Si.
 p. msaxiobi, p. Jurna­lis­ti.
portatQul-i [fr. portatif] –
 populiaruli Scd.
patara zomis, Tan sa­ ta­reb­
 -409-
pos

lad marjve, advilad ga­da­ 2. personaJis garegnobis aR­

satani. wera literaturul na­war­
 p. radiomimRebi, p. foto­ moebSi.
apa­rati, p. magni­
tofoni, p. 3. (gadat.) pirovnebis daxa­si­
sabeWdi manqana. aTeba, aRwera.
 portatuli, portativuli ¥ portretuli.
Scd.  p. ferwera, p. Canaxati., p.
pOrter-i [ingl. porter] – Savi msgavseba.
ludi erTgvari, magari da pOrtfel-i [fr. portefeuille] –
momwaro. didi oTxkuTxa CanTa (sa­
portvAin-i [germ. Portwein] – ke­tiani da saxeluriani),
magari Rvino erTgvari. qaRladebis, wignebis da
 porTvaini, porTveini, por­ misT. satareblad.
t­
veini Scd.  tyavis p.
pOrtie [fr. portier] – sas­tum­  porTfeli Scd.
ros mosamsaxure, romelic pOrfir-i [< berZ. porphyra] –
Tvalyurs adevnebs wes­ wi­Teli feris grZeli xa­
rigs Sesasvlelsa da ves­ ver­dis mosasxami, romel­ sac
ti­biulSi, abaria fos­ta, Ca­ me­feebi icvamdnen sazeimo
saweri davTari da sxv. Sem­Tx­vevebSi (samefo Za­
portQer-i [fr. portiere] – ka­ la­ uflebis simbolo); Zo­
ris an fanjris farda sqe­ weuli.
li, mZime qsovilis; kres­ t­ porcElan-i [germ. Porzellan] –
sabmeli. faifuri.
pOrtmone [fr. porte-monnate] poseQdon-i [berZ. Poseidôn] –
– safule qaRaldisaTvis berZn. miTologiaSi: zRvis
gan­yofilebebiT. RmerTi (romaul mi­ To­
lo­
pOrtret-i [fr. portrait] – 1. giaSi Seesabameba nep­ tuni).
garkveuli adamianis an pOst... [laT. post Semdeg] –
ada­mianTa jgufis fer­we­ aRniSnavs: `raimes Sem­ dg
­ o­
ru­li, grafikuli, skul­p­tu­ mi~.
ruli an fotografiuli  postimpre­ si­
o­niz­mi, pos­t­
ga­
mosaxuleba. in­feq­
ciuri.
 ferweruli p., skulptu­ pOst-i [fr. poste] – 1. saguSago,
ru­li p. sadarajo punqti, saidanac
 -410-
pos

icaven an uTvalTvaleben moxda, ganxorcielda.

visme, rasme. potEncia [laT. potentia Za­
 sakontrolo p., saT­ val­T­ la] – (wign.) faruli SesaZ­
va­lo p. leb­ loba, unari, romelic
 p.-ze dgas. Se­iZleba gamovlindes sa­
2. sapasuxismgeblo Tanamde­ Tando pirobebSi.
bo­ba.  SemoqmedebiTi p.
 ministris p. ¥ potenciuri.
postAment-i [laT. posta­men­  p. SesaZleblobani, p. ener­
tum] _ igivea, rac piedes­ gia.
tali.  potencialuri Scd.
postimpresiOnizm-i [laT. potencQal-i [< laT. potentia
post Semdeg da fr. imp­res­ Zala] _ 1. (fiz.) sidide, ro­
sionnisme < impression STa­beW­ melic axa­ siaTebs siv­
r­cis
di­leba] – franguli fer­we­ mocemul wer­ tilSi ar­ se­
ris ZiriTadi mi­mar­Tuleba buli sxe­ u­
lis energiis ma­
me-19 saukunis bo­ los da rags.
me-20 saukunis da­sawyisSi; 2. (wign.) gadat. risame sim­
war­mo­iSva im­pre­sionizmis Z­lavris xarisxi; risame
kri­zi­sis Se­degad. gan­ xorcielbisaTvis sa­Wi­
postskrQptum-i [laT. post ro SesaZleblobaTa er­
scriptum dawerilis Semdeg] Tob­ lioba.
– (wign.) minaweri werilis  qveynis ekonomikuri p.,
bo­los (xelmoweris Sem­ sam­xedro p.
deg), romelsac win uzis pragmAtizm-i [< berZ. pragma,
la­ Tinuri asoebi P.S. pragmatos – moqmedeba] – 1.
postUlat-i [laT. postulatum mi­marTuleba, romelic WeS­
mosaTxovni, saWiro] – (wign.) maritebad aRiarebs imas,rac
mtkiceba, romelic aRi­ a­re­ praqtikulad sasargebloa.
bulia raime Teoriis amo­ 2. erTgvari mimarTuleba is­
toriis mecnierebaSi; ifar­
saval debulebad da­sa­bu­
gleba ambebis gadmocemiT
Te­bis gareSe.
da ar xsnis istoriuli
postfAqtum-i [laT. post fac­ gan­ viTarebis obieqtur ka­
tum gakeTebulis Semdeg] _ no­ nebs,
imis Semdeg, rac ukve raRac
 -411-
pre

prAdo [esp. Prado] – samxatvro lobaSi praqtikuli ga­ moc­

mu­
zeumi madridSi (espa­neT­ dilebis mqone.
Si).  p. swavluli.
prAid-i [ingl. pride] – (spec.)  praktikosi Scd.
lomis, vefxvisa da misT. preAmbula [fr. preambule wi­
ojaxi. na­sityvaoba] – raime sa­ka­
praiskUrant-i da preis­ kU­ nonmdeblo aqtis an sa­ er­
TaSoriso xel­ Sek­ru­
le­bis
rant-i [germ. preiskurant] –
Sesavali nawili.
ga­
sayidi saqonlis fasebis
 gaerTianebuli erebis or­
cno­bari. ganizaciis wesdebis p.
prAqtika [berZ. praktikos saq­ ¥ preambulisa.
miani, mosaqme] – 1. adamianTa  preambulasi Scd.
moqmedeba, romliTac isi­ni zogjer iye­ neben krebis dad­
zegavlenas axdenen obi­ eq­ genilebis Sesavali na­ wi­
tur, materialur sam­yaroze lis saxelad, rac Scd.
da gardaqmnian mas. predQkat-i [laT. praedikatum]
 Teoria da p. – 1. (lit.) is, rac msjeloba­
2. Teoriuli codnis ga­mo­ye­ Si aris naTqvami msjelobis
neba da saqmeSi ganmtkiceba, saganze; logikuri.
rogorc sasawavlo pro­ 2. (gram.) Semasmeneli.
cesis Semadgeneli nawili.
 studentebis sazafxulo p.,
prezentAcia [ing. presentation]
pedagogiuri p., sawarmoo p. – sareklamo xasiaTis wve­
3. gamocdileba, daxelovneba uleba, koncerti, an sxva
raime saqmeSi. te­legadacema raime axa­ li
 ucxo enis Sesaswavlad filmis, wignis, Senobis, or­
kar­gi p.-aa saWiro. ganizaciis da misT. war­
¥ praqtikuli. sad­genad farTo sa­zo­ ga­do­
 p. saqmianoba, p. meca­di­ne­ ebisaTvis.
oba. prezervAtiv-i [< laT. pra­e­
 praktika, praktikuli Scd. ser­vare dacva] – dam­ca­vi sa­
praqtQkant-i – piri, rome­ Sualeba vene­ri­ u­
li da­ a­
va­
lic praqtikas (mniSvn. 2) debebis sa­ wi­na­
aR­m­
de­god da
ga­
dis. or­su­ lo­bis gafr­ Txi­le­bi­
praqtQkos-i – Tavis speci­a­ saT­ vis.
 -412-
pre

prezervAcia [laT. praeservatio] preistOria – sazogadoebis

– (wign.) Senaxva, dacva ri­ gan­viTarebis uZvelesi xa­ na,
sa­me. romlis Sesaxeb we­ ri­lo­
prezQdent-i [laT. praesidens biTi Zeglebi ar mo­i po­veba
(praesidentis) TavSi mjdo­ mi, (qarT. sinon. winaistoria).
win mjdomi] – 1. res­pub­li­ prelUdia [< laT. praeludo
kuri saxelmwifos meTauri, wi­naswar vukrav, Sesavals
ar­Ce­ul
­ i garkveuli vadiT. vu­keTeb] – 1. musikaluri
 saqarTvelos p., aSS-is p. nawarmoebis Sesavali.
2. zogi didi samecniero da­  operis saorkestro p.
wesebulebis, sazogadoebis, 2. patara damoukidebeli mu­
firmis da sxv. meTauri. sikaluri piesa, upiratesad
 mecnierebaTa akademiis p., for­ tepianobisaTvis.
saWadrako federaciis p., 3. (gadat.) risame dasawyisi,
fir­mis p. Sesavali.
¥ saprezidento. prEmia [laT. praemium jil­
 s. arCevnebi. do] – fuladi an niv­ Ti­e­
prezidQum-i [laT. praesidium ri jildo raime dar­g­ Si
TavSi jdoma, win jdoma] – damsaxurebisaTvis, war­ ma­
1. krebis, yrilobis da misT. tebisaTvis.
arCeviTi xelmZRvaneli or­  saerTaSoriso p., pir­ ve­
li p.
gano. konkursSi gamar­j­ve­
bi­
saTvis.
 konferenciis p. ¥ premiuli da sapremio.
2. zogi organizaciis, da­we­  p. (s.) fondi, p. (s.) anaz­
se­bulebis arCeviTi xel­ m­ Ra­ureba.
ZRvaneli organo.  premialuri Scd.
 mecnierebaTa akademiis p. premQer-i [< fr. premiér pir­
 presidiumi Scd. veli] _ 1. igivea, rac pre­
prezUmfcia [laT. praesumptio] mier-ministri.
– 1. (wign.) varaudze dam­ya­ 2. mTavari rolebis Sem­ s­
re­buli mosazreba. rulebeli msaxiobi.
2. (samarT.) raime faqtis aRi­ premQera [fr. premiére] – pir­ve­
areba sarwmunod, sanam ar li warmodgena Te­at­ ra­ lu­
dadasturdeba misi mcda­ ri piesis, operis, ba­letis,
roba. ki­nofilmisa da sxva.
 -413-
pre

prEmier-mQnistri [fr. pre­  saqarTvelos p., msoflio

miér pirveli ministre mi­nis­ p., p.-is muSaki, p.-is ga­mox­
tri] – mTavrobis meTauri, maureba.
mi­
nistrTa kabinetis Tav­ m­ presvQter-i [berZ. presbyteros
j­domare. uxucesi] – mRvdeli.
prepArat-i [laT. praeparatus prEsing-i [ingl. pressing] –
mom­zadebuli] – 1. mcenaris sportul TamaSSi: da­vis
an cxovelis organizmis erT-erTi yvelaze uf­ro
na­wili, momzadebuli ga­ aq­tiuri forma – mo­wi­ na­
mok­vlevisaTvis, saswavlo aR­mdegis moqmedebis we­sis
miznebisaTvis da sxv. daurRvevlad, yve­la Tav­
2. qimiuri analizisaTvis damsxmelis winaaR­ md
­ egobiT
mom­zadebuli nivTiereba. mTel moedanze.
3. qimiuri an farmacevtuli preskonferEncia [ingl.
pro­duqti,damzadebuli la­ press­konference] – sa­xel­ mw
­ i­
boratoriuli an safabriko fo, politikuri, sa­zo­ga­
wesiT. doebrivi moRvawis (an moR­
 samedicino p., iodovani p.,
va­weTa) Sexvedra, saubari
vitaminiani p.
pre­sis warmomadgenlebTan
prEria [fr. prairie da (mr.) pre­ far­To sazogadoebisaTvis
riebi] - CrdileT amerikaSi: sa­intereso sakiTxebze.
zomieri klimaturi sar­
prEstiJ-i [fr. prestige] –
tye­lis vrceli velebi,
(wign.) avtoriteti, gav­le­
tra­ malebi stepis msgavsi,
na, pativiscema, ndoba, rom­
sa­dac mohyavT sasoflo-sa­
li­ Tac sargeblobs vinme,
meurneo kulturebi.
rame.
prerogAtiva [laT. pre­ro­  xelmZRvanelis p., p.-iT
gativa] – saxelmwifo xe­ sar­gebloba.
li­ s­uflebis organos an ¥ prestiJuli an sapres­ ti­Jo.
Ta­namdebobis piris gan­sa­  p. (s.) profesiebi, p. (s.)
kuT­rebuli ufleba, upi­ra­ fes­tivali.
te­soba. pretEndent-i [laT. praetendens
prEsa [fr. presse] – periodul (praetendentis)] – piri, rome­
ga­mocemaTa (Jurnal-ga­ ze­ lic pretenzias acxadebs
Tebis) erToblioba. ra­meze; raime uflebis ma­
 -414-
pre

Zi­ebeli. erTeuli; misi mmar­ T­

velobis
 p.-Ta turniri (WadrakSi). organo.
pretEnzia [laT. praetensio] 2. prefeqtis kancelaria.
– 1. risame mopovebisaken prEfiqs-i [laT. praefixsus wi­ni­
swraf­ va, raime Tavisi uf­ dan mimagrebuli] – (gramat.)
le­ bis gamocxadeba; risame si­ty­vis mar­ti­vi fuZis (Zi­
moTxovna. ris) win mo­ Tavsebuli a­ fiq­
 didi p.-ebi aqvs. si; Tav­ sar­
Ti.
2. ukmayofilebis gamoxatva; precEdent-i [laT. prae­ce­
sa­Civari; sarCeli. dens (praecedentis) wina­ ma­
va­
 p. wayeneba. li] – 1. SemTxveva, ro­ me­
¥ pretenziuli (mniSvn. 1-isaT­ lic warmoadgens ni­ muSs an
vis). gamarTlebas Sem­
deg­dro­
 p. toni. indeli msgavsi Sem­ Tx­ve­ve­
¥ upretenzio – ubralo, sa­
bisaTvis.
da.
 raime p. ar yofila.
 u. adamiani, u. nawarmoebi.
2. (samarT.) sasamarTlos an
 pretenciozuli Scd.
saxelmwifo xelisuflebis
preferEncia [laT. praeferentia] sxva organos adrindeli
– or an met qveyenas Soris ga­dawyvetileba, romelic
dadebuli xelSekrulebiT mi­Rebulia nimuSad sxva
erTmaneTisaTvis minWebuli msgav­si sakiTxebis ga­ da­wy­
upiratesoba, SeRavaTi (mag. vetis dros.
vaWrobis ganviTarebis miz­ ¥ uprecedento.
niT).  u. SemTxveva.
prEfeqt-i [laT. praefectus uf­  precendenti, uprecendento
rosi] – 1. safrangeTSi: Ta­ Scd.
namdebobis piri, romelic privatizAcia [< laT. pri­
departamentis saTaveSi va­tis kerZo] – saxelmwifo
dgas. sa­warmoTa, miwebis, sa­ cxov­
2. zog qveyanaSi: policiis rebeli saxlebis, tran­
uf­ rosi. spor­ tis saSualebaTa da
prefEqtura [laT. praefec­tu­ sxva­ Ta gadacema kerZo pi­
ra] – 1. zog qveyanaSi: ad­mi­ re­bisaTvis.
nis­traciul-teri­to­ri­u­li ¥ saprivitazacio.
 -415-
pri

 s. obieqtebi, s. komisia.  prizmi, prizmatuli Scd.

privilEgia [laT. privilegium] primAdona [it. primadonna]
– gansakuTrebuli ufleba, – operaSi da operetaSi
ro­melic miniWebuli aqvs mTa­ va­
ri partiebis Sem­ sr
­ u­
vi­
same sxvebisagan gan­ s­xv­a­ lebeli momRerali qa­ li.
vebiT; upiratesoba. prQmat-i [laT. primatus] – upi­
 p.-iT sargeblobs. ratesi mniSvneloba, upi­ ra­
¥ privilegiuri. tesi mdgomareoba, pir­ ve­lo­
 p. mdgomareoba. ba.
privilegirEbuli _ igivea, primQtiv-i [fr. primitif yve­la­
rac privilegiuri (ix. pri­ ze adreuli] – yo­ velgvari
vi­
legia). pir­veli dawyebiTi, ga­nu­
prQzi [fr. prix] – jildo ra­ vi­
Tarebeli movlena imave
ime SejibrebaSi ga­mar­j­ve­ xnis gvian moxdenili, uf­
bi­
saTvis. ro metad ganviTarebul
 festivalis mTavari p. mov­lenasTan SedarebiT.
¥ saprizo. primitQvizm-i – 1. si­mar­ti­
 s. adgili, s. fondi. ve, ubraloba risame Ses­ru­
prQzma [berZ. prisma] – 1. (maTem.) lebaSi.
mravalwaxnaga sxeuli, rom­ 2. rTuli movlenis, sakiTxis
lis ori erTmaneTis pa­ra­ gaubraloeba, metismetad
le­luri da toli wax­na­ gi ga­martiveba.
(fu­Ze) warmoadgens mra­val­ primitQuli [laT. primiti­vus
ku­
Txedebs, xo­ lo da­ narCeni Tavdapirveli, pir­ vel­yo­fi­
wax­na­ge­bi (gver­debi) – pa­ra­ li] – 1. ganuviTarebeli, Ca­
le­log­ra­ mebs. morCenili.
2. (fiz.) aseTi formis gam­  p. meurneoba, p. azrovneba.
Wvirvale sxeuli, Cve­ u­leb­ 2. ubralo, ararTuli, mar­ ti­
riv samwaxnaga, romelSic vi.
sxivebi gadatydeba da iS­  p. teqnika.
leba Semadgenel fe­re­bad;  primitivuli Scd.
iyeneben optikur xel­sa­w­ prQnter-i [ingl. printer] –
yoebSi. kom­piuteris periferiuli
¥ prizmuli. mowyobiloba, romelic ga­
 p. kristali, p. mina. mo­iyeneba teqstebisa da ga­
 -416-
pri

mo­ saxulebebis qaRaldze  p. adamiani, p. politika.

da­ sabeWdad. uprQnci po – 1. visac ara­
 lazeruli p., melnis p. vi­Ta­ri princi pi ara aqvs.
prQnc-i [germ. Prinz fr. prince  u. adamiani.
< laT. princeps pirveli] – 2. rac araviTar princi ps ar
dasavleT evropaSi: samefo axlavs.
saxlis wevris tituli  u. msjeloba, u. gada­ wyve­
(qarT. sinon. ufliswuli). ti­leba.
prQncesa [fr. princesse, germ.  princi pialuri Scd.
Prinzessin < laT.] – mefis princQpat-i [laT. principatus]
qa­ li­Svi­lis an princis – Zvel romSi Zv. welTaRr.
meuRlis ti­ tuli. I s. meore naxevarSi Seq­
¥ princesasi. m­ni­
li sa­ xel­ mwifo wyo­
 prinsessa Scd. bi­le­ba, romlis dro­sac
prQnci p-i [laT. principium sa­ Se­nar­Cunebuli iyo zo­gi
wyisi, dasawyisi] – 1. ro­me­ res­pub­likuri dawe­ se­
bu­le­
li­ me Teoriis, moZ­ Rvrebis, ba,magram xelisufleba faq­
mec­ nierebis ZiriTadi de­ tob­ ri­vad ekuTvnoda erT
bu­ leba. pi­rov­nebas _ imperators.
2. moqmedebis,qcevis ZiriTa­ di priorQtet-i [germ. Prioritat
wesi; rwmena, Tvalsazrisi. laT. prior pirveli] _ 1.
 mtkice p.-ebiT xelmZRva­ ne­ pir­veloba mecnierul aR­
lobs Tavis saqmianobaSi. mo­CenaSi, gamogonebaSi, ga­
3. ZiriTadi Tavisebureba ri­ mokvlevaSi da misT.
sa­me mowyobilobaSi. 2. upiratesi mniSvneloba,
 avtomobilis moZraobis upi­ratesoba.
p. ¥ prioritetuli.
princQpul-i 1. princi pidan  dargis p., ganviTarebis
(mniSvn. 2.) gamomdinare,prin­ p., p. mimarTulebani mec­ni­
ci pze damyarebuli. erebaSi.
 p. kamaTi, p. kritika, p. sa­ pro... [laT. pro] – mniSvnelobiT-
kiTxi. iyo momxre, imoqmedo vinmes
2. princi pis (mniSvn. 2) dam­ interesebidan gamomdinare.
c­ veli, ganuxrelad Sem­s­ru­ prOblema [berZ. problema]
lebeli. – 1. rTuli Teoriuli an
 -417-
pro

praqtikuli sakiTxi, ro­ gan­cxadeba] – 1. momavali

me­
lic saWiroebs axsnas, mu­Saobis, moRvaweobis Si­ na­
Ses­wavlas, gamokvlevas, ga­ arsi da gegema.
dawyvetas.  samoqmedo p., soflis me­
 sicocxlis warmoSobis p. ur­neobis ganviTarebis p.
dedamiwaze, samyaros war­ 2. politikuri partiis, or­
moSobis p., aRzrdis p.-ebi. ga­nizaciis an calke piris
2. gadat. (saub.) ityvian Zne­ moRvaweobis Sinaarsisa da
lad gadasawyvet, gan­sa­xor­ miznebis gadmocema.
ci­e­
le­bel rameze.  konstituciur - monarqi­u­
¥ problemuri. li par­ tiis p.
 p. sakiTxi. 3. saswavlo sagnis Sinaarsis
¥ saproblemo. mokle gadmocema.
 s. sabWo, s. laboratoria.  qarTuli literaturis p.
¥ uproblemo – martivi sa­ me-12 klasisaTvis.
kiTxi. 4. Teatraluri, sacirko war­
 u. sakiTxi. mod­ ge­nis, radio _ da te­ le­
 ixmareba agreTve prob­le­ ga­da­cemaTa Si­na­
ar­si; fur­ ce­
ma­
turi. li, ro­ mel­zec Ca­moT­v­
li­ lia
prObst-i [germ. Propst] – lu­ Se­sas­ru­ lebeli nom­re­bi,
Teranuli eklesiis ufrosi Sem­s­ru­lebelTa gva­ re­ bi da
pastori. sxv.
 koncertis p., Teatraluri
prOgnoz-i [berZ. prognosis]
p., telegadacemaTa p.
– wi­naswari ganWvreta, wi­
5. moqmedebis gegma-davale­ ba,
nas­warganWvreta movlenis,
romelic unda Seasrulos
mo­
mavali ganviTarebisa da manqanam, danadgarma.
Sedegebisa arsebuli mec­  eleqtronuli gamomTvle­
ni­
eruli monacemebis sa­ li manqanis p.
fuZ­velze. ¥ saprogramo (mniSvn. 1, 2,
 amindis p. 3-saT­ vis).
prognozQreba – risame  s. dokumenti, s. gan­ cxa­ de­
prog­nozis SemuSaveba, Sed­ ba.
gena. ¥ programuli (mniSvn. 5-saT­
 mecnierebis ganviTarebis p. vis).
prOgrama [berZ. programma  p. marTva.
 -418-
pro

daprogrAmeba – programis gadamRebic aris.

(mniSvn. 5-saTvis) Sedgena  produseri Scd.
man­qanisaTvis. prOduqt-i [laT. productus Seq­
 ucxo enis Seswavlis d., mnili] – 1. sagani,nivTiereba,
kuburi gantolebis d. romelic miRebulia ada­ mi­
progrAmist-i – dap­rog­ra­mi­ anis Sromis Sedegad.
rebis (ix. programa) spe­ci­  rZis p.-ebi (yveli,karaqi da
alisti. sxv.), navTobis gamoxdis p.-
ebi (navTi,benzini, dizelis
prOgres-i [laT. progressus] –
sawvavi da sxv.).
winsvla, aRmavloba (sa­pi­
2. mr. produqtebi – sursaT-
risp. regresi). sanovage.
 mecnierebis p., teqnikuri
p. produqtQuli [< laT. pro­
duc­tus] – mwarmoebluri, na­
progrEsuli – progresis
yo­fi­eri.
xe­lis Semwyobi, mowinave.
 p. Sroma, p. miwaT­moq­ me­de­
 p. moRvawe, kacobriobis p.
ba.
nawili.
 produqciuli Scd.
 progresiuli Scd.
prodUqcia [laT. productio] –
progrEsia [laT. progressio win­
1. warmoebis produqtebis
svla] – (maTem.) garkveuli
erToblioba an nawarmoebis
we­siT cvalebad ricxvTa
calkeuli produqti.
mwkrivi.
 maRalxarisxovani p., mza p.
 ariTmetikuli p., geomet­
2. gadat. gonebrivi Sromis
ri­uli p.
nayofi.
progresQuli – rac Tan­  samecniero p., beWdviTi p.
da­Ta­ nobiT izrdeba, Zli­er­ prOeqt-i [laT. projectus win
de­ba. gamoweuli] – 1. risame asa­
 Sromis p. anazRaureba.
gebad, dasamzadeblad an
 progresuli sxvaa (ix.
re­konstruqciisaTvis da­ sa­
prog­resi).
muSavebeli gegma.
prodiUser-i [ingl. Producer]  Teatris p., xidis p., Tbi­
– kinofirmis patroni, kino­ li­ sis centris re­ kon­st­­
kom­paniis meTauri, romelic ruq­ ciis p.
axor­cielebs finansur kon­ 2. raime dokumentis, aqtis,
trols da zogjer filmis
 -419-
pro

dad­ genilebis winaswari,  p.-is centri.

sa­varaudo teqsti. 3. (ist.) romaelebis mier dap­
 dadgenilebis p., xel­Sek­ yrobili teritoria.
rulebis p. ¥ provinciuli.
3. gegma, ganzraxva.  patara p. qalaqi, p. Te­ at­ ri.
 eqskursiaze wasvlis p.  provincialuri Scd.
¥ saproeqto (mniSvn. 1-saT­ provinciAlizm-i [< laT.
vis). pro­vincialis provinciuli] –
 s. davaleba, s. instituti, 1. (moZv.) igivea, rac dia­leq­
s. simZlavre.
tiz­ mi.
proeqtQreba – risame pro­ 2. Tvalsazrisis, interese­ bis
eqtis (mniSvn. 1) Sedgena. SezRuduloba; Camor­ Ce­
ni­
 avtosawarmos p. lo­ ba.
proEqcia [laT. projectio win, provokAtor-i [laT. provoca­
Sors gaweva] – 1. (maTem.) siv­ tos gamomwvevi] – 1. faruli
rciTi figurebis gamosaxva agenti, romelic Separulia
brtyel zedapirze. (qarT. raime organizaciaSi provo­
si­non. gegmili). ka­ciis mosawyobad.
2. (spec.) gamosaxulebis ga­ 2. piri, romelic Ralatis
da­cema ekranze. miz­niT iwvevs akrZalul
¥ saproeqcio (mniSv. 2-isaT­ moq­ medebas; wamqezebeli.
vis). ¥ provokatoruli.
 s. aparati.  p. saqmianoba.
provQzor-i [germ. Provisor <  pravakatori, pravakatoru­
laT. provisor] – afTiaqis mu­ li, pravokatoruli Scd.
Saki, umaRlesi ganaTlebis provokAcia [laT. provocatio
mqone farmacevti. ga­mowveva] – gamcemluri
provQncia [laT. provincia] saq­cieli, visime (calke pi­
– 1. (moZv.) dedaqalaqs an ris, pirTa jgufis, or­ ga­ni­
msxvil kulturul centrs zaciis) waqezeba iseTi moq­
daSorebuli ad­ gi­li, kuTxe, me­bebisTvis, rasac mohyveba
periferia. mZi­me (zogjer damRupveli)
2. administraciul-terito­ Sedegi.
ri­uli erTeuli zog sa­  samxedro p., p.-ze wamoe­ go.
xel­ mwifoSi; olqi. ¥ provokaciuli.
 -420-
pro

 p. mowodeba. matio mowodeba] – saagi­ta­

 pravokacia, provakaciuli, cio furceli, mowodeba
pravakaciuli Scd. po­litikuri xasiaTisa (Cve­
prOza [laT. prosa] – TxrobiTi, ulebriv aralegaluri).
gauleqsavi literatura prokOnsul-i [laT. pro-consul]
(ro­manebi, moTxrobebi), po­e­ – Zvel romSi: provinciis
ziisgan gansxvavebiT (sinon. mmarTveli.
beletristika). prokurAtori [laT. pro­cu­
¥ prozauli. rator] – Zvel romSi: moxe­
le,
 p. nawarmoebebi. romelic ganagebda um­ Tav­
prozaQkos-i – mwerali, ro­ resad gadasaxadebis ak­re­
melic prozaul na­ war­mo­ fas saxelmwiofo xa­zi­ na­
bebs wers (sinon. be­
e­ let­ saTvis.
risti). ¥ p. pilate (biblia, axali
prozElit-i [berZ. prosēlytos] aR­Tqma).
– 1. visac axlad aqvs mi­ prokurAtura – saxelmwifo
Re­buli romelime sar­w­mu­ organo, romelic zedamxed­
noeba. ve­lobs kanonebis Sesru­
2. risame axali da Tav­da­de­ le­ bas.
bu­li damcveli. prokUror-i [fr. procureur
prozEqtura [laT. prōsectus laT. procuro vzrunav] – 1.
gak­veTa] – samkurnalo da­ Tanamdebobis piri,rome­ lic
we­sebulebis paTologiur- zedamxedvelobs kanonebis
ana­tomiur ganyofileba, sa­ zust Sesrulebas.
dac gvamebs kveTen;  generaluri p.
¥ saprozeqturo. 2. saxelmwifo bralmdebeli
prOTez-i [< berZ. prothesis mi­ sasamarTlo procesze.
mateba, mierTeba] – sxeulis ¥ saprokuroro.
xelovnuri nawili (xeli,  s. zedamxedveloba.
fe­xi, kbilebi ...), romelic prolEtar-i [laT. proletarus]
gakeTbeuli aqvT dakarguli – 1. daqiravebuli muSa, ro­
saTanado bunebrivi sxe­ u­ mel­ sac warmoebis sa­ Su­a­
lis nawilad. lebani ar gaaCnia.
 protezi Scd. 2. Zvel romSi: moqalaqe, Ra­
proklamAcia [laT. proc­la­ takTa wodebis war­ mo­
mad­
ge­
 -421-
pro

ne­
li. prOpan-i – organuli naerTi,
proletarQat-i pro­le­tar­ mi­iReba navTobisgan, butan­
Ta klasi. Tan erTad iyeneben saT­bo­
prOlog-i [berZ. prologos] – bad da Sigawvis Zravebis
li­ teraturuli nawar­
mo­ saw­vavad.
bis Sesavali nawili (ix. propEler-i [ingl. propeller]
e­
ag­reTve epilogi). – ramdenime frTis mqone
 `vefxistyaosnis~ p. mo­wyobiloba, romelic
prolongAcia [fr. prolongation brun­ visas warmoqmnis wevis
< laT. prolomgare gagrZele­ Za­las (qarT. sinon. sahaero
ba] – raime moqmedebis vadis xraxni).
gag­ rZeleba.  TviTmfrinavis p.
promEdol-i – tki­vil­ga­ma­ ¥ propeleriani.
yu­Cebeli samkurnalo pre­  p. ventilatori, p. tumbo.
pa­rati, narkotiki. prOpolis-i [berZ. propolis <
promOcia [laT. promotio win pro win da polis qalaqi] –
waweva] – samecniero xa­ris­ dindgeli, skis webo.
xis miniWeba. propOrcia [laT. proportio] –
promulgAcia [laT. promul­ 1. garkveuli Tanafardoba
ga­tio] – (samarT.) raime sa­ risame nawilebs Soris.
xel­ mwifoebrivi aqtis ga­  p. Senobis nawilebs So­
moq­veyneba. ris.
2. (maTem.) ori Sefardebis
propAganda [laT. propaganda
to­loba.
rac unda gavrceldes, gav­
r­celebuli] – raime Se­xe­ propOrciuli1 – 1. er­T­
du­lebis, ideis, moZRvrebis, ma­neT­Tan swored Se­far­ de­
cod­nis gavrceleba ma­seb­ bu­li na­wilebis mqone.
 p. agebuleba.
Si saTanado axsna-gan­mar­
2. maTematikaSi: iseTi, ro­me­
tebiT.
lic sxva sididis ram­den­
¥ propagandisti.
jerme gazrdiT an Sem­ci­
 p. muSaoba.
rebiT TviTonac icvleba
propagAndist-i – pi­ri, imdenjerve.
ro­ me­lic risame pro­pa­
gan­  p. sidideebi.
das eweva. ukuproporciuli: uku­ pro­
 -422-
pro

porciuli sidideebi, ro­ – saxelmwifos meTauris

melTagan erTis gadideba (mo­narqis an respublikis
iw­vevs meoris imdenjerve pre­zidentis) ufleba – ga­
Semcirebas da piriqiT. dados parlamentis sesia
 proporcionaluri Scd. (sxdo­ ma).
proporcQuli2 war­mo­mad­gen­ prOspeqt-i1 [laT. prospectus
loba – arCevnebis sistema, xedi, mimoxilva] – 1. qalaqis
rom­ lis drosac xmis micema didi, Cveulebriv farTo da
xdeba partiis kandidatebis swori quCa.
siis mixedviT, amasTan yo­  daviT aRmaSeneblis p.,
ve­li sia iRebs adgilebis rus­Tavelis p. (TbilisSi).
ra­odenobas miRebul xma­  prospekti Scd.
Ta proporciulad (sa­pi­ prospEqt-i2 [laT. prospectus
risp. maJoritaruli war­mo­ xedi, mimoxilva] – 1. raime
madgenloba). ga­mocemis dawvrilebiTi
prOJeqt-i [project < laT. pro­ geg­ ma, mokle Sinaarsi. (sa­
jectus win gasrolili] _ ga­ mecniero naSromis, sa­ xel­
nu­xorcielebeli proeqti, mZRvanelos da sxv.).
gan­zaxva, romelsac realu­  ganmartebiTi leqsikonis p.,
ri sa­ fuZveli ar gaaCnia. etimologiuri leqsikonis
proJEqtor-i [fr. projectous p., frazeologiuri leq­ si­
< laT. projectus] – mZlavri konis p.
(sarkeebiani) gasanaTebeli 2. sareklamo xasiaTis sac­
xelsawyo. no­ baro gamocema, romelSic
 proJektori, praJeqtori, mo­cemulia saqonlis aR­we­
praJektori Scd. ra-SeZenis pirobebi.
 mogzaurobaTa biuros p.
prorEqtor-i [laT. pro ma­  prospekti Scd.
gier da rector mmarTveli,
xel­ mZRvaneli] – reqtoris
prostAta [berZ. prostatēs win
mdgomi] – (anat.) winamdebare
mo­adgile.
 universitetis p. samec­ni­e­ jirkvali.
ro nawilSi. prostAtit-i – prostatis
 prorektori Scd. an­ Teba.
prorogAcia [laT. prorogatio prostitUcia [laT. pros­ti­
gangrZoba, gaxangrZliveba] tu­tio Sercxvena, wabilwva] –
 -423-
pro

qalebis mier sakuTari sxe­ for­ ma­ciis dros, rogorc

uliT vaWroba; meZaveoba. pro­tes­ ti kaTolicizmis
prostrAcia [laT. prostratio] wi­na­aR­ mdeg.
– daZabuneba, uxalisoba, ga­ ¥ protestantuli.
remosadmi interesis da­kar­  p. eklesia.
gva, rac gamowveulia (Se­ proteqtOrat-i [ingl. pro­
degia) sruli fizikuri da tec­torate < laT. protector
nerviul-fsiqikuri Zalebis mfar­ ve­li] – saxelmwifoTa
dakargviT avadmyofobis da­mo­ kidebulebis erT-er­
Sem­deg. Ti Tanamedrove for­ ma, ro­
prOsfora – hostia _ patara me­lic Zlier sa­xel­ m­
wi­fos
kveri, sefiskveri. sa­Sualebas aZ­ levs da­i­
mor­
prOteJe [fr. protege] vinc Cilos susti.
visame proteqciiT sar­ protEqcia [laT. protectio]
geblobs. – gavleniani piris mier
prOtest-i [germ. Protest < vin­ mesTvis ukanonod aR­
laT. protestor vemowmebi] – 1. mo­Cenili daxmareba, mfar­
raime movlenisadmi uk­ma­ veloba.
yofilebis energiuli ga­  p. gauwia.
moxatva. proto... [berZ. protos pir­
 p.-is gancxadeba. ve­li] – mniSvnelobiT –
2. oficialuri gancxadeba pir­veldawyebiTi, pirveli,
ra­ime gadawyvetilebis, dad­ uf­rosi saeklesio wo­de­
genilebis winaaRmdeg. beb­ Si.
 prokuroris p.  prototi pi, protoena,
¥ saprotesto. pro­to­ kultura, pro­ to­re­
 s. demonstracia, s. nota. ne­sansi.
protEstant-i – pro­tes­tan­ protOkol-i [berZ. protokoll;
tiz­mis mimdevari. pirveli furceli (ro­ mel­
protestAntizm-i – qris­ti­a­ sac awebebdnen gragnils
nuli sar­ wmu­noebis erT-er­ da, romelzedac aRniSnuli
Ti ZiriTadi mimarTuleba iyo TariRi da gadamweris
(marTlmadideblursa da sa­xeli)]:
ka­
To­licizmTan erTad); di plomatiuri protokoli
war­mo­iSva me-16 s.-Si re­ _ im wesebis erToblioba,
 -424-
pro

rom­ le­bic unda da­ic­ van yiTa nawlavi da logos moZ­

mTav­ robebma da maT­ma di p­ Rvreba] – klinikuri me­di­
lo­ma­tiurma war­mo­mad­gen­ cinis nawili, romelic Se­
leb­ ma sa­
er­Ta­So­riso ur­Ti­ iswavlis msxvili nawlavis
er­TobebSi. (da masTan erTad swori
¥ saprotokolo. naw­lavis) daavadebebs.
 s. ganyofileba (sagareo prOfan-i [laT. profanus] – ra­
saqmeTa saministroSi). ime dargSi ucodinari, uvi­
 saoqmo Scd.
ci.
prOtoni [berZ. prôtos pirveli] profanAcia [laT. profanatio] –
– (fiz.) nivTierebis da­de­
upatiuri, Seuracxmyofeli
bi­
Tad damuxtuli ele­men­
damokidebuleba sa­ yo­vel­
ta­ruli nawilaki, ro­ me­lic
Ta­od aRiarebuli movlenis
Se­
dis atomgulis Se­mad­gen­
(mag.: ideis, moZRvrebis, xe­
lobaSi.
lov­ nebis Zeglis da sxv.)
protOplazma [berZ. prô­tos mi­marT; misi damaxinjeba,
pir­ve­li da plasma ga­mo­na­Zer­ Seb­ Ralva.
wi, war­moqmnili] – (bi­ol.) _
profEsia [laT. professio] –
cxo­ve­luri da mce­na­re­u­li
adamianis ZiriTadi saq­mi­ a­
uj­ re­debis niv­Ti­ereba, ro­me­
no­ ba, specialoba.
lic war­mo­ad­gens maTSi mim­  eqimis p., inJinris p., p-is
di­na­re sa­si­cocxlo pro­ce­ arCeva.
sebis sa­fuZ­vels. ¥ profesiuli.
protOti p-i [berZ. prôtos pir­  p. interesebi, p. da­ xe­
lov­
veli da typos niSani, kvali] neba.
– 1. namdvili pirovneba, profesiuli kavSiri (mok­
rom­ lis mixedviT avtorma led: profkavSiri) – na­
Seq­mna literaturuli saxe, war­ moebis ra­ ime dar­ gis,
ro­ melic gamoiyena nimuSad pro­ fesiis mu­ Sak­
Ta ga­ er­
sxva avtorma. Ti­ aneba.
 daviT kldiaSvilis mo­ Tx­  profesionaluri Scd.
robebis gmirTa p.-ebi. profesiOnal-i adamiani, ro­
2. risame pirveladi nimuSi, mel­ mac raime saq­mi­
a­
no­ba ga­
pir­veli saxe, dedani. i­xada Tavis pro­ fe­
si­ad (gan­
proqtolOgia [berZ. proktos s­xvavebiT moy­ va­
ru­li­ sa­
gan).
 -425-
pro

 p. inJineri, p. mZRoli. prOforma [laT. pro forma

profEsor-i [fr. professeur for­ misaTvis] – risame Ses­
mas­ wav­lebeli] – samecniero ruleba formalurad, mo­
wo­ de­buleba, romelsac ani­ saCveneblad.
We­ben umaRlesi sas­wav­leb­ procEdura [fr. procedure] – 1.
lebis yvelaze uf­ro kva­ risame Sesasruleblad, ga­
lificiur mas­wav­leb­lebs sa­formeblad saWiro moq­
(agreTve sa­mec­ni­ero-kvle­ me­deba, RonisZiebaTa mi­ Re­
viT da­we­se­bulebaTa mecnier buli Tanmimdevroba.
Ta­ nam­Sromlebs, romlebic  xmis micemis p., xel­Sek­ ru­
xel­m­ZRvaneloben sa­mec­ni­ lebis xelmoweris p.
e­
ro-kvleviT muSaobas); am 2. eqimis mier daniSnuli
wo­ de­bis mqone piri. mkur­ nalobis, sxeulis mov­
prOfil-i [fr. profil] – 1. saxis lis, gakaJebis calkeuli
an sagnis gamoxatuleba, Se­ pro­cesi (abazana, masaJi,
sa­xedaoba gverdidan. kom­ p resebi da sxv.).
2. teqnikaSi, mrewvelobaSi:  wylis p.-ebi.
ri­ same vertikaluri Wri­ ¥ proceduruli (mniSvn.
li. 1-isaT­ vis) da saproceduro
 gzis p., xidis p. (mniSv. 1, 2-isaTvis).
3. profesiis, specialobis,  p-(s.) sakiTxi, p. (s.) we­
me­
urneobis ZiriTad da­ma­ sebi.
xasiaTebel niSanTa er­ Tob­  s. kabineti.
lioba; saqmianobis mi­ mar­ prOcent-i [laT. pro centum
Tu­leba, xasiaTi. asis magivrad] – 1. raime
profilAqtika [berZ. pro­phy­ si­didis an raodenobis me­a­
laktikos dacviTi] – ri­sa­ me se­di nawili (aRiniSneba %
Tavidan acilebis Ro­ nis­ niSniT).
Zi­ebaTa erToblioba (me­ 2. raodenoba, romelic ga­ni­
di­ cinaSi, teqnikaSi da sxv. zomeba raime erTeulis me­
dar­gebSi). asedi nawiliT.
 wiTelas p., danaSauloba­ 3. Semosavali,rodesac iRe­ben
Ta p. fuls yovel as erTeulze
¥ profilaqtikuri. (qarT. sinon. sargebeli).
 p. acra, p. remonti.  Semnaxveli banki iZleva
 -426-
pro

anabarze or p.-s wliurad. v­liT operaciebs, marTavs

¥ procentuli (mniSvn. 1, srul gamoTvliT process.
2-isaT­vis). pubertAcia [gviand. laT.
 p. Sefardeba, madanSi rki­ pu­bertatio] sqesobrivi mom­ wi­
nis p. Semadgenloba. febis periodi.
¥ uprocento (mniSvn. 3-isaT­ publikAcia [germ. Publication
vis). < laT. publicatio] – calkeul
 u. sesxi.
nawarmoebTa, naSromTa ga­
prOces-i [laT. processus svla, moq­ veyneba, beWdva.
mimdinareoba] – 1. risame
publQcist-i – mwerali, ro­
mov­lenaTa Tanmimdevruli
melic publicistikas mis­
mo­ nacvleoba, risime gan­
devs.
viTarebis gza. ¥ publicisturi.
 saswavlo-aRmzrdelobiTi  p. moRvaweoba.
p., teqnologiuri p.
2. daavadebis aqtiuri mim­ di­ publicQstika [germ. Pub­li­
nareoba. zistik < laT. publicus sa­ zo­
3. sasamarTlo saqmis gar­Ce­ ga­doebrivi] – sa­zo­ ga­
do­ eb­
va; kanoniT dadgenili we­ riv-politikuri xa­ si­
aTis
si sasamarTlo saqmis gar­ li­ teratura Ta­ namedrove
Cevisa. aq­tu­alur sa­ ki­
Txeb­ze.
¥ procesualuri da sap­ro­ ¥ publicisturi da (um­ jo­
ceso (mniSvn. 2-isaTvis). besia) publicistikuri.
 p. (s.) kodeqsi, p. (s.) vada.  p. Janni, p. werili.
procEsia [laT. processio moZ­ pUdel-i [germ. Pudel] – oTaxis
ra­ o­ba win] – mra­val­
ri­cxo­ ZaRlis jiSi.
vani xalxis svla ri­sa­me pUding-i [ingl. pudding] – ku­
aRsaniSnavad (sazeimo, sam­ linaruli nawarmi; akeTeben
g­loviaro). burRulis, fqvilis, xaWos
 sadResaswaulo p., samglo­ an sxva masalisgan – Saqris,
vi­aro p. kvercxis, rZis da misT.
procEsor-i [ingl. processor] damatebiT.
– egm-is centraluri mo­ pUeblo [esp. Pueblo] – aSS-is
wyo­biloba, romelic uz­ sam­xreT-dasavleTiT mcxov­
runvelyofs TviT ga­ moT­ reb miwaTmoqmed indi­ el­ Ta
 -427-
pur

tomebis saerTo sa­ xel­wo­ lovani adgili.

deba.  strategiuli p.
pulverizAtor-i [laT. pulvis 2. adgili, sadgomi, romelic
(pulveris) mtveri, fxvnili] mowyobilia, gankuTvnilia
– mo­ wyobiloba siTxis an raime saqmianobisaTvis.
fxvni­lis gasafrqvevad ha­  saTvalTvalo p., Sesakrebi
e­
ris nakadiT. p., samedicino p.
dasaxlebuli punqti – qa­
pUls-i [laT. pulsus biZgi] – la­qi, sofeli, daba da misT.
1. arteriebis kedlebis 3. oficialuri dokumentis
rit­muli feTqva, rac ga­ an raime teqstis patara
mowveulia gulis moq­ nawili, romelic nomriT an
medebiT; Cveulebriv isin­ asoTi aris gamoyofili.
jeba majaze (qarT. sinon.  mesame Tavis me-5 punqti.
ma­jiscema). punqtuAluri [fr. punctuel]
 p. gausinjes. – zedmiwevniT zusti, aku­
2. (gadat.) moZraobis, cxov­re­
ra­tuli.
bis raime tempi.
 p. adamiani.
pUlt-i [germ. Pult] – 1. maRal  punktualuri Scd.
fex­ze gamarTuli daxrili punqtuAcia [germ. Punktuatia
CarCo an ficari notebis < laT. punctum wertili] –
dasadebad. (gramat.) sasveni niSnebis
 diriJoris (an: sadiriJoro)
dasmis sistema, wesi.
p.
 p.-is wesebi, moswavlem p.-is
2. magida, stendi da sxv., ro­
kargi codna gamoamJRavna.
mel­ zec ganlagebulia xel­
 punktuacia Scd.
sawyoebi risame muSaobis
avtomaturi marTvisaTvis. pUnS-i [ingl. punch < ind.] –
 eleqtrosadgurebis p., sa­ magari sasmeli – romi, ro­
dispeCero p., marTvis p. melSic urevia wyali, Sa­
pUma [esp. Puma < peruel in­di­ qari, Cai da sxv.
elTa enidan] – mtacebeli pUrizm-i [fr. purism < laT.
cxo­veli katebis ojaxisa. purus wminda] – 1. miswrafeba
pUnqt-i [laT. punctum wer­ti­ zne­ obrivi siwmindis dac­
li] – 1. raimesaTvis gan­ visadmi (zogjer moC­
ve­
kuT­vnili, raimeTi mniS­ v­ne­ nebiTi).
 -428-
pur

2. brZola enaSi ucxour si­ sa­kuTrebuli po­ li­ci­uri

tyvaTa Warbad Semotanis ja­ri samZebro saq­ mi­
a­no­bi­
winaaRmdeg. saT­ vis.
purQtan-i [ingl. puritan < JAnr-i [fr. genre] – xelovnebis
laT. purus wminda] – adamiani, dar­gis nawarmoebTa sa­
romelic mkacrad (xSirad xe­oba, romlisTvisac da­
moC­ venebiT) icavs zneobas. ma­xasiaTebelia esa Tu is
pUtC-i [germ. PPutsch] – sa­xel­ siuJeturi da stilistikuri
mwifo gadatrialeba. niSan-Tvisebebi.
 lirikuli J., saTav­ ga­
da­
savlo J.
J ¥ Janruli da Janrobrivi.
 J. nairsaxeobani.
JAkan-i, iAkan-i [rus. жакан, JArgon-i [fr. jargon] – Ta­vi­
se­buri sityvebi (xSi­rad
якан litv. sakuT. sax. jakan]
xe­lovnuri), rom­leb­ sac
_ msxvili tyvia daTvze sa­
xma­roben raime pro­ fe­si­is,
nadirod.
jgu­ fis, wris war­ mo­
mad­gen­
JAko [fr. jacquot] – patara
lebi.
nacrisferi TuTiyuSi, ro­
 mowafeTa J., mezRvaurTa
me­lic afrikaSia gav­ r­ce­ J., qurdebis J., mZRolebis
le­ buli. J.
JAluz-i [fr. jalousie] – da­ra­ba ¥ Jargonuri.
an Stori, romelic Sed­geba  J. sityvebi, J. gamoTqma.
erTmaneTis pa­ra­le­lurad JAsmin-i [fr. jasmin] – de­ ko­ra­
gan­lagebuli fir­ fi­te­bi­sa­ tiuli buCqi; aqvs yviTeli
gan; avtomobilis ra­di­ a­to­ da TeTri surnelovani yva­
ris safari. vi­li.
JAndarm-i [fr. gendarme] – piri, JelAtin-i [fr. gelatine] – gam­
romelic JandarmeriaSi Wirvale webovani niv­Ti­ e­
re­
msa­xurobs. ba, romlis xsnaric ga­ci­ ve­
 J.-Ta korpusi. bisas iqceva la­ bad (sqel
JandarmEria [fr. gen­dar­me­ fa­fisebur ma­ sad); iye­ne­
ben
rie] – zog qveyanaSi: sam­xed­ teq­nikaSi, me­di­
cinaSi, ku­
li­
ro wyobis policia; gan­ nariaSi.
 -429-
Jur

JEle [fr. gelee] – tkbili la­ vretiani detali sawvavis

biseburi saWmeli, romelic dozirebisaTvis.
mzaddeba xilis wveniT, JQraf-i [fr. giraffe arab.] –
rZiT da misT. mcox­ neli xalebiani cxo­ve­
 Jelesi. li, romelsac aqvs Zalian
 Jelis Scd. grZeli kiseri da grZeli
JEnSen-i [Cin.] – balaxovani fe­xebi; gavrcelebulia af­
mce­nare: izrdeba Soreul ri­kaSi.
aR­mosavleTSi; iyeneben me­ JQro [fr. giro] – (finans.) war­
dicinaSi. wera Tamasuqze, Cekze da
JEst-i [fr. geste] – xelis ga­mom­ misT. sxva pirisaTvis misi
xatvelobiTi moZraoba (Cve­ ga­dacemis Sesaxeb.
ulebriv, metyvelebisas). JQuri [fr. jury] – specialistTa
 J.-ebiT laparaki. jgufi, romelic aniWebs
JEton-i [fr. jeton] – 1. li­ pre­miebs raime konkursze,
To­nis patara niSani (an me­ Se­jibrebebze, gamofenebze.
dali erTgvari), romelsac  musikaluri konkursis J.,
aZ­leven risame saxsovrad J.-is gadawyvetileba, J.-is
an raime SejibrebaSi ga­ Se­madgenloba.
mar­jvebisaTvis.  Jiurim, Jiuris, JiuriSi.
 saiubileo J., brinjaos J.  Jiurma, Jiurs, JiurSi Scd.
2. liTonis patara mrgvali JOkei [ingl. jockey] – mxe­ da­
firfita, monetis Semcvle­ ri, romelic doRSi mo­na­ wi­
li (mag., avtomatebiT sar­ leobs.
geb­­
lo­bisaTvis). JonglQor-i [fr. jongleur] –
¥ saJetono. cirkis msaxiobi, romelic
 s. sistema (metro­po­ li­ten­ mar­jved isvris haerSi da
Si). iWers ramdenime sagans
JvAka-gAls-i [hol.] – Ru­zis (bur­Tebs, TefSebs, gurzebs
jaWvis bolo rgoli, rom­ da sxv.).
liTac jaWvi saimedod ¥ Jonglioruli da saJon­ g­
aris mimagrebuli gemis lioro.
kor­pusTan.  J. (s.) nomeri.
JiklQor-i [fr. gicleur] – av­to­ JurnAlist-i – lite­ra­tu­ru­
mobilis karburatoris nax­ li muSaki, romelic Jur­na­
 -430-
Jur

lis­tikas misdevs. daW­rili xorcisa da bos­ t­

 J. eTika. ne­ulisgan gakeTebuli ker­
¥ Jurnalisturi. Zi.
 J. moRvaweoba. rAdar-i [ingl. radar < Radio
JurnalQstika – lite­ra­tu­ De­tec­ting and Ranging ra­ di­ o­
rul-publicisturi moR­ Ti aR­ moCena da man­ Zi­
lis
va­weoba Jurnal-gazeTebSi, gan­saz­ Rv­­ra] – Se­ mok­le­ bu­
ra­diosa da televiziaSi. li sa­ xel­ wo­
deba mo­ wyo­ bi­
lo­bi­ sa ra­ dio­tal­Re­bis sa­
Su­a­lebiT raime obi­ eq­
tis
r aR­mo­ sa­ Cenad da ad­ gil­ m­
de­
ba­reobis gan­ sa­
saz­R­
v­
re­lad.
ra – egvi ptur miTologiaSi: radiAluri – radiusis saxiT,
mzis RmerTi – samyaros, ra­diusis mimarTulebiT
ada­mianebisa da RmerTebis gan­l a­g ebuli (qarT. sinon.
Sem­qmneli. sxi­vuri, sxivisebri).
rAbin-i [Zv. ebr. rabbi Cemo  r. quCebi, qalaqis r. da­
mas­wavlebelo] – ebraelTa geg­mareba.
kul­tis msaxuri, moZRvari radiAtor-i [laT. radio ga­
(ieso qristes eZaxdnen Ta­ mos­ xiveba] – 1. Sigawvis Zra­
visi mociqulebi). vas gasacivebeli mo­ wyo­ bi­
rAgbi [ing. rugby] – sportuli lo­ba.
gunduri TamaSi, romelSic  avtomobilis r.
2. centraluri gaTbobis ga­
moTamaSeebi cdilovben Se­
sa­xurebeli xelsawyo.
agdon didi ovaluri burTi
 wylis r., orTqliT gaT­
mowinaaRmdegis karSi. bo­bis r.
mOragbe – ragbis mo­Ta­ma­Se. radiAcia [laT. radiatio] – 1.
¥ moragbisa.
(fiz.) raime sxeulis ra­ di­
 moragbesi Scd., 1989 w-mde
o­aqtiuri (ix.) ga­ mos­xiveba.
ix­mareboda regbi, rac am­Ja­
2. risame gavrceleba cen­ t­
mad Scd.
ridan radiusebis mi­ mar­ Tu­
rAgbist-i igivea, rac moragbe lebiT, sxviseburad.
(ix. ragbi). ¥ radiaciuli.
rAgu [fr. ragoût] – wvrilad  r. Tbogadacema.
 -431-
rad

radQkal-i1 [laT. radicalis Zi­ a.S. gadacemis miz­niT.

re­uli] – 1. radikalizmis 2. mauwyeblobis gadasacemi
mom­xre, radikaluri par­ti­ mimRebi mowyobiloba.
is mom­xre. 3. radiomauwyebloba – ma­ sob­
 memarcxene r-ebi. rivi informaciis erT-erTi
2. ukiduresi, gadamwyveti saSualeba – sainformacio,
moq­medebis, Sexedulebebis mu­sikaluri programebis,
mom­xre. Te­atraluri warmodgenebis
 Tanmimdevruli r. da a.S. bgeriTi gadacema.
ase­Ti xerxiT am saxis ga­
radQkali2 [laT. radicalis Zi­re­
dacemebis samsaxuri.
u­li] – (maTem.) fesvis amo­

bis niSani (√¬), agreTve
r-Ti miReba, r-Si Ses­ru­
Re­ le­ ba.
Tvi­Ton fesvis amoRebis
radio1... – rigi sityvebis
Se­degi.
pir­veli Semadgeneli na­ wi­
radikAlizm-i Zireuli, ga­ li, romelic aRniSnavs ra­
dam­Wreli zomebis miReba di­osTan kavSirs (mniSv. 1.);
Te­oriuli da praqtikuli ra­diosTan dakavSirebuli.
sa­kiTxebis gadawyvetisas.  radioabonenti, radio­apa­
radikAlur-i [< laT. radi­ca­ rati, radioinJineri.
lis ZiriTadi] – (wign.) ga­ radio2... – pirveli Semad­ge­
damwyveti, gadamWreli, uki­ neli nawili rTuli si­ty­
duresi. ve­bisa, romelic uCvenebs am
 r. cvlilebebi, r. zomebis si­tyvebis damokidebulebas
miReba. radiosTan, radio­ aqti­ur
­ o­
radikUlit-i [laT. radicula bas­Tan, radiaciasTan.
pa­tara Ziri, patara fesvi] –  radioizotopebi, radio­
(med.) zurgis tvinis nervTa ele­ mentebi.
fesvebis anTeba. radioaqtiUroba – zo­gi
rAdio [< laT. radiare vas­xi­ qimiuri elementis atom­
veb, gamovasxiveb] – 1. eleq­ gulis daSla, rasac Tan
tromagnituri tal­ Re­bis ga­ sdevs elemtaruli nawi­
dacema da miReba, rom­lebic la­ kebis (eleqtronebis da
sivrceSia gav­r­celebuli, sxv.) gamosxiveba.
Sor manZilze sig­nalebis,  xelovnuri r., bunebrivi
bge­rebis, ga­mos­xivebis da
 -432-
rad

r., uranis r. radiolokAcia [< laT. ra­

¥ radioaqtiuri. di­are da locatio ganlageba]
 r. nivTierebani, r. daSla, – radiotalRebis sa­Su­ a­
r. gamosxiveba. le­ biT obieqtebis aRmoCena
radiobiolOgia – mecni­ da maTi adgilmdebareobis
e­
reba mcenareul da cxo­ gansazRvra.
ve­lur organizmebze da radiomEtria – 1. fizikis na­
sa­ er­Tod, biosferoze ma­ wili, romelic Seiswavlis
i­
onizebel gamosxivebaTa sxivuri energiis gazomvis
moq­medebis Sesaxeb. we­sebs.
radiOgrama – Setyobineba, 2. sasargeblo wiaRiseulis
ro­ melic radioTi gada­i­ daz­ vervis meTodi, ro­ me­
cema. lic dafuZnebulia ra­di­ o­
radiokOmpas-i – radiomim­ aqtiurobis gazomvaze; iye­
Re­ bi mowyobiloba, rome­ neben radioaqtiuri madnisa
lic saSualebas iZleva da wylis dazvervis dros.
gan­ vsazRvroT miRebuli radiopEleng-i radios meS­ve­
eleq­tromagnituri tal­Re­ obiT gemis an TviT­mfrinavis
bis mimarTuleba (ix. ra­di­ kur­sis gan­
saz­Rvra, ro­
o­pelengi). me­lic orientirebulia
radiolOgia [< laT. radium ra­di­ osadguris ga­
mos­xi­
da berZ. logos moZRvreba] – ve­bul signalze. (ix. ra­ di­
medicinis dargi, romelic o­pelengatori).
Seiswavlis maionizebul radiopelegAtor-i xel­sa­
ga­ mo­sxivebaTa gamoyenebas wyo, romelic gamoiyeneba
sxva­dasxva daavadebebis eleq­ tromagnituri tal­ Re­
di­ ag­nostikisa da mkur­na­ bis meSveobiT, ga­dam­ce­mi ra­
lo­bis mizniT, agreTve maT di­o­ sadguris ad­ gil­m­de­
ba­
bi­ ologiur moqmedebas. re­obis gan­ saz­R­
v­
risaTvis.
radiolokAtor-i [laT. radioproJEqtor-i 1. ra­
ra­di­are da locus adgili] – di­osadguri mimarTuli
sxva­nairad radari – da­ ga­dacemisaTvis, romelic
nad­gari obieqtebis ad­ gil­ mo­wyobilia proJeqtoris
mde­ bareobis aRmoCenisa da xer­xiT; gadamcemis mier ga­
gan­ sazRvrisaTvis. mosxivebuli eleqtro mag­
 -433-
rad

nituri talRebi airekleba zi­kos­ma a.s. popovma (1886);

specialur refleqtoris man­ve gamoigona ra­di­ o­sig­
ze­dapiridan imis msgavsad, na­le­bis smeniT miRebis
rogorc sinaTlis sxivebi xer­xi telefonis yurmilis
aireklebian proJeqtoris meS­ve­
obiT (1899).
Caz­neqili sarkidan. radiotEqnika – 1. mec­ni­e­
2. radiolokaciuri sadguris re­ba, romelic swavlobs
SeerTeba sinaTlis pro­ Jeq­ ma­Rali sixSiris eleq­ t­
tor­Tan, rac saSualebas ro­magnitur rxevebsa da
iZ­leva swrafad iq­nas mo­wi­ ra­diotalRebs.
na­aRmdegis TviT­ m­frinavis 2. teqnikis dargi, ro­ me­
lic
aR­moCena da ucabedad misi axor­ cielebs maT ga­ moyene­
ga­naTeba. bas kav­ Sir­
gab­
mulobisaTvis,
radioreflEqtor-i (ix. ra­ ra­di­o­lokaciis­T­vis, te­le­
dio­ proJeqtori). vi­ziisTvis, TviT­ m­
f­ri­
na­vis
radiosAdgur-i 1. mZlavri da sxv.
ra­diogadamcemi danadgari ¥ radioteqnikuri.
far­To gadacemisaTvis.  r. saSualebani.
2. kompleqsuri aparatura,  radiotexnika, radiotex­
ro­ melic Sedgeba ra­di­o­ga­ ni­kuri Scd.
damcemisa da mimRebisagan radiofikAcia da ra­di­o­
ra­diomauwyeblobis gan­ sa­ fi­cQreba – ra­di­o­sad­gu­
xor­cieleblad. re­bisa da ra­ dio da­ nad­ga­
radiostUdia – Sesabamisad re­bis qse­ lis gan­vi­Ta­
re­ba;
mo­wyobili sadguri, sa­id ­ a­ ra­di­o­aparaturiT aR­ Wur­ va
nac radiogadacemebi ewyo­ ri­same.
ba.  qveynis r., soflis r., qar­
radiotelEgrama _ igivea, xnis r.
rac radiograma. radioqQmia – qimiis dargi,
radiotelEgraf-i – umav­ ro­melic Seiswavlis ra­di­
Tu­lo te­le­grafi, ro­me­lic oaqtiuri izotopebisa da
mor­ zes an­ba­
nis niS­nebs ga­ elementebis Tvisebebs, ma­
dascems eleq­t­ ro­mag­nituri Ti gamoyofisa da kon­cen­
talRebis meS­ve­o­biT; pir­ ve­ trirebis meTodebs.
lad gamoiyena rus­ma fi­ radQum-i [laT. radium sxi­vi]
 -434-
rad

– qimiuri elementi, ra­di­ di­di saxazavi, SimSa, ro­

mel­
o­aq­tiuri TvisebTa mqone sac cal boloze mokle
li­ Toni. lar­ tya aqvs.
radQus-i [laT. radius mina raQxstag-i [germ. Reichstag]
Tval­Si, sxivi] – 1. (maTem.) – germaniis parlamenti
swo­ ri xazis monakveTi, ro­ 1945 wlamde; Senoba, sadac
melic aerTianebs wrexazis sxdo­ mebs marTavda es par­
(an sferos zedapiris) ro­ la­ menti.
me­lime wertils centrTan;  r.-is aReba.
am monakveTebis sigrZe.  reixstagi Scd.
2. (anat.) winamxris erT-erTi rAka [laT. raca yuTi, Ca­sas­
Zvali, sxivuri Zvali. ve­nebeli – kubo; kolofi,
3. (gadat.) risame gavrcelebis ki­dobani] – qristianul ek­
an moqmedebis are. lesiaSi – saflavi, ro­mel­
 aviaciis moqmedebis r. Sic inaxeba wminda nawilebi
raQon-i [laT. rayon sxivi, ra­ wmindanebisa.
di­usi] – 1. raime niSnis mi­ rAketa1 [germ. Rakete] – 1. re­
xedviT gamoyofili ad­gi­ aqtiuli Zravas mqone saf­
li. re­ni aparati.
 samrewvelo r., samiwaT­  kosmosuri r., sazenito
moq­medo r. r., meterologiuri r.
2. mcire administraciul-te­ 2. denTiT datenili hilzi,
ri­toriuli erTeuli, res­ ro­melic haerSi gamoscems
pub­likis, mxaris, ol­qis an sxvadasxva feris sinaTles;
di­di qalaqis Se­mad­gen­lo­ iyeneben foirverkSi, sa­sig­
ba­Si. na­lod da sxv. (qarT. sinon.
 goris r., Telavis r., r-is SuSxuna).
cen­tri, q. Tbilisis vakis  saraketo (mniSv. 1-isaT­
r. vis).
¥ raionuli da saraiono ¥ s. jarebi., s. danadgari.
(mniSv. 2-saTvis). rAketa2 [fr. raquette] – tariani
 wiTeli jvris r. (s.) ko­mi­
ovaluri CarCo, romelzec
teti, r. (s.) gazeTi, r. (s.)
badea gaWimuli burTis da­
cen­tri, r. (s.) kon­ fe­ren­
sartymelad (CogburTis,
cia.
bad­ min­
tonis TamaSisaTvis).
raQsSina [germ. Reischine] –
 -435-
rap

magidis CogburTSi – patara mar­xva.

mrgvali xis niCabi (qarT. rAmpa [fr. rampe] – TeatrSi:
sinon. Cogani). grZeli, dabali barieri
rAkurs-i [fr. raccourcis Se­mok­ avan­scenis gaswvriv, ro­ me­
leba,Sekveca] – 1. mxatvroba­ lic faravs darbazis mxri­
Si: fi­
gu­rebis, sagnebis dan scenis gasanaTebel
ga­mosaxva perspeqtivaSi, mo­wyobilobas; TviT es ga­
ma­
yureblebisagan da­ So­re­ sanaTebeli mowyo­ bi­lo­
ba.
buli nawilebis da­pa­ ta­ra­ rAmSteqs-i [ingl. rumsteaks
ve­
biT. (mr.)] – Semwvari xorci
2. foto- da kinogadaRebaSi: (Zro­xis barklis naWeri).
ope­ratiuli xerxi – obi­ rAng-i [fr. rang] – xarisxi,
eq­
tebis gamosaxva mxed­ ve­
Tan­rigi, wodebuleba.
lobis sxvadasxva wer­ti­
 pirveli r.-is kapitani,
le­ bidan rogorc moZravi,
di p­lomatiuri r.-ebi.
ise uZravi kameriT.
rAndevu [fr. randezvous] –
rAli [ing. rally] – erTgvari
(moZv.) paemani, Sexvedra.
spor­tuli Sejibreba av­
to­ mobilebiT (avtorali) rAntie [fr. rentier rente ren­
ta] – piri, romelic cxov­
an motocikletebiT (mo­ to­
rali). robs gasesxebuli ka­ pi­ta­
lis sargebliT; fasiani
 mravadRiani sa­av­to­mo­ bi­
qa­
Raldebis (aqciebis, ob­
lo r.
¥ ralim, ralis, raliSi. li­ gaciebis) SemosavliT.
 ralma, rals, ralSi, ral­ rAnCo [esp. rancho] – 1. laTinur
li Scd. amrikaSi: kar-midamo, saxl-
rAma - induri epoqis `ra­ma­o­ kari.
nas~ umTavresi gmiri, mefe; 2. aSS-is dasavleTSi: me­sa­
RmerTi viSnus avatara. qon­leobis ferma.
ramAzan-i [arab. ramadân] – mu­ rApira [fr. rapiere] – saC­x­v­le­
sul­manuri mTvaris ka­len­ ti iaraRi; aqvs grZeli da
d­ris mecxre Tve, rom­lis moqnili oTx­ waxnagovani
gan­mav­lobaSic mor­wmuneni pi­
ri (amJamad xmaroben mxo­
ina­xaven marxvas mzis amos­ lod saswavlo da sportul
v­
li­ dan Casvlamde; TviT es farikaobaSi).
 -436-
rar

rarQtet-i [germ. Raritat < levs iuridiul Zalas.

laT. raritus] – Zalian iSviaTi rAtuSa [holand. ratusz] – ev­
nivTi (mag., samuzeumo eqs­ ropis zog qveyanaSi: qa­la­
po­ nati, Zveli wigni). qis TviTmmarTvelobis Se­
rAsa [fr.] – kacobriobis is­ no­ba.
to­ riulad Camoyalibebu­li  ratuSisa.
jgufi,romelsac axa­si­aTebs  ratuSasi Scd.
memkvidreobiT ga­da­ce­muli rAund-i [ingl. round] – 1. (sp.)
zogi araerTi ni­San-Tviseba: kriv­ Si: drois monakveTi
kanisa da Tmis feri, saxis (Cve­ulebriv 2-3 wuTi), rom­
Ta­ viseburi nak­v­Te­bi da lis ganmavlobaSic ib­r­ Z­
vi­
sxv. an mokriveebi.
¥ rasobrivi. 2. (gadat.) ase uwodeben mZime da
 r. niSnebi, r. gansxvaveba. xangrZlivi saerTaSoriso
 rasiuli Scd. molaparakebebis calkeul
rAsizm-i – antimecnieruli, etapebs.
re­ aqciuli – burJuaziuli rafQnad-i [fr. raffinade] –
Te­ oria da politika, rom­ gaw­ mendili natexi Saqari
lis mixedviTac TiTqos ar­ sxva­ dasxva formisa.
se­ boben adamianTa `maRali~ rafinQreba < [fr. raffiner] –
da `dabali~, srulfasovani 1. (qim.) gawmenda mina­
re­
ve­bi­
da arasrulfasovani ra­ se­ sagan.
bi.  navTobis r.
¥ rasistuli. 2. rafinadis dmzadeba Saqris
 faSizmis r. Teoria, r. ka­ fxvnilisgan.
nonebi. rafinirEbul-i 1. gawmen­di­
ratifikAcia [fr. ratification] li.
da ratificQreba [germ.  r. zeTi.
ra­tio­fizienen] – saxelmwifo 2. gadat. (wign.) daxvewili,
xe­ lisuflebis umaRlesi na­tifi.
or­ ganos mier damtkiceba rAfsod-i [berZ. rhapsôdos] –
xel­ Sekrulebisa, ro­me­lic Zvel saberZneTSi: moxe­ ti­
xel­ mowerilia mi­si war­ a­le momRerali, romelic
mo­ madgenlebis mi­er, ra­ti­ ag­rovebda da asrulebda
fikacia xel­ Sek­ru­lebas aZ­ epi­kur simRerebs.
 -437-
rea

rafsOdia [berZ. rhapsôdia] – 1. fe­ri misawvdomia; dar­ w­

mu­
instrumentuli nawarmoebi, nebuloba adamianis go­ne­
romelic dawerilia xal­xu­ bis usazRvro ZalaSi.
ri simRerebisa da cekvebis 2. Semecnebis Teoriis mi­mar­
Te­ maze. Tu­leba,romelic WeSmariti
2. Zvel saberZneTSi: epikuri codnis erTaderT wyarod
na­warmoebis nawyveti, ro­ go­nebas miiCnevs.
mel­ sac rafsodi as­ru­leb­ racionAluri [laT. ratio­na­
da. lis] – gonivruli, mizan­Se­
wo­
 f. listis ungruli r. nili.
 rapsodia Scd.  r. teqnologia, saxsrebis
rAqiti [berZ. rhachis xer­xe­ r. gamoyeneba, r. kveba.
ma­ li] – bavSvTa da­a­va­ de­ racionAluri rQcxvebi
ba, romlisTvisac da­ma­xa­ – (ma­Tem.) mTeli an wiladis
si­ aTebelia Zvlebisa da (da­debiTi da uaryofiTi)
ner­vuli sistemis gan­vi­ ri­cxvebi, agreTve noli.
Ta­rebis darRveva; ga­ mow­ rAja [sanskr. raja] _ indoeTSi:
ve­ ulia organoebis mi­ ne­ Zve­lad mefe; feodali, Ta­
ra­ luri marilebis cvlis va­di.
moS­liT. re [it. re] – musikaluri gamis
racQon-i [germ. Ratio] – sak­ me­ore bgera; am bgeris aR­ m­
ve­ bis ulufa, norma gar­k­ve­ niS­ vneli noti.
uli vadisTvis. re... [laT. re...] – TavsarTi,
 dRe-Ramis r. romelic aRniSnavs: piruku,
racionalizAcia < [laT. ra­ ukan; xelaxla, Tavidan. mag.,
ti­onalis gonivruli] – risame reinvestireba, reeqsporti,
mo­ wyoba gonivrulad, mi­zan­ da a.S.
Se­ wonilad; beseba, rEa1 [berZ. Rea] – 1. berZnul
gaum­jo­
srul­yofa. mi­TologiaSi: uranosisa da
 warmoebis procesebis r., geas Svili, kronosis coli,
miwaTmoqmedebis r. zevsis, demetres da zogi
racionAlizm-i [laT. ratio­ sxva olimpoeli RmerTis
na­lis gonivruli] – 1. fi­ de­da.
lo­sofiuri rwmena imisa, 2. (astr.) planeta saturnis
rom SemecnebisTvis yve­ la­ Ta­namagzavri.
 -438-
rea

rEa2 [holand. ra] – (zRv.) anZebze  gegmebis r.

ganivrad damagrebuli Zeli, 2. risame gayidva, fulad qce­
ro­ melzedac abamen swor va.
ial­qnebs da aRmarTaven  saqonlis r., fasiani qa­
xol­me signalebs. Ral­ debis r.
¥ sarealizacio.
reabilitAcia [laT. reabi­li­
 s. vada., s. punqti.
tatio] – da reabilitQreba
reAlizm-i [laT. realis nam­d­
1. usafuZvlod Selaxuli
vi­
li] – literaturasa da
Rir­se­bis,patiosani saxe­
lis,
xelovnebaSi: mimarTuleba,
Ca­morTmeul uflebaTa aR­
romelic miznad isaxavs si­
d­ge­na.
namdvilis marTal asaxvas.
2. (medic.) Sromisunarianobis
¥ realisturi.
aR­dgena mkurnalobis Se­ de­
 r. nawarmoebi, r. stili, r.
gad.
mimarTuleba mxatvrobaSi.
reAgent-i [laT. re – winaaRmdeg
reAluri [laT. realis] – 1. nam­
da (agentis) moqmedi] – qi­mi­
dvilad arsebuli; WeS­ma­ri­
ur reaqciaSi moqmedi (mo­
ti, namdvili.
na­wile) nivTiereba.
 r. Zala.
reagQreba [germ. reagieren < 2. rac sinamdviles Seefereba,
laT. re winaaRmdeg da ago ri­si ganxorcielebac Se­
vmoq­medeb] – raime sa­xis saZ­lebelia.
ga­moxmaureba, pasuxi STa­  r. gegma, r. amocana.
beW­ dilebaze, gare ze­moq­me­ reanimAcia [laT. re –
debaze; igivea, rac re­aqcia kvlav, xelaxla da ani­mo
(mniSv. 1.) gavacocxleb] – 1. (me­ dic.)
 kritikaze r. sxva­dasxva saSu­a­
le­ bebiT
reAlia [laT. realis namdvili, si­cocxlis aR­ d­
ge­
na, dab­ ru­
WeSmariti] – namdvilad ar­ neba (mZime avad­
myo­fis­T­ vis).
se­buli nivTi; materialuri 2. (saub.) sareanimacio gan­ yo­
kulturis yoveli sagani. fileba (saavadmyofoSi).
realizAcia [< laT. realis ¥ reanimaciuli da sare­ a­
ni­
niv­Ti­eri] – 1. risame gan­ macio.
xor­ci­eleba, cxovrebaSi ga­  r. (s.) ganyofileba.
ta­ reba.  rianimacia, sariaminacio
Scd.
 -439-
reg

reAqtiv-i [fr. reactif] – qimiuri ¥ sareaqcio (mniSv. 2-isaT­

nivTiereba, romelsac iye­ vis).
ne­ben laboratoriebSi  s. kolba.
sxva­dasxva saxis sa­mu­Sa­o­  reaqcionuli Scd.
e­
bisaTvis. mag., sa­me­ di­cino reaqciOner-i [fr. reactionaire]
ana­li­ze­bi­saTvis. – politikuri reaqcis mom­
reaqtQul-i – (fiz.) 1. rac xre, progresis mteri.
uku­Zalis moqmedebiT war­ rEbus-i [laT. rebus `nivTebiT~,
mo­iqmneba. `sagnebiT~, `nivTebis~, `sag­
 r. moZraoba. ne­bis~ daxmarebiT~] – ga­ mo­
2. rac aseT Zalas iyenebs. cana, romelSic saZiebo si­
 r. Zrava, r. TviTmfrinavi. tyva an fraza mocemulia
reAqtor-i [fr. reacteur, ingl. naxatebis, asoebisa da sxva
reactor] – aparati an da­ nad­ niSnebis kombinaciiT.
ga­ri, romelic moq­me­debs  r.-is Sedgena, r.-is amox­
sxva­dasxva ti pis fi­zikur- s­na.
qi­miuri reaqciebis sa­fuZ­ regAlia [laT. regalis samefo]
velze. – 1. mefis xelisuflebis ma­
 atomuri r., qimuri r. niS­ nebeli sagani (gvirgvini,
reAqcia [fr. reaction] – 1. ra­ ski ptra, taxti da sxv.).
ime moqmdebis sapasuxo moZ­ 2. Sua saukuneebSi: mefeebis,
raoba. msxvi­ li feodalebis mo­no­
2. (qim.) ori an ram­de­ni­ me niv­ po­liuri ufleba garkveul
Tierebis ur­ Ti­er­T­q­me­
de­ba, Semosavalze (mag., fulis
rom­ lis Se­ de­ga­dac war­mo­ moW­ risas, maRaroebis damu­
iqmneba axali niv­Ti­e­reba. Sa­v ebisas da sxv.).
3. revoluciuri da erovnul 3. warCinebis niSani (ordeni
ganmaTavisuflebeli moZ­ da misT.).
ra­obisa da sazogadoebrivi regAta [it. regata] – didi Se­
progresis daTrgunvis po­ jibreba niCbiani, ialqniani
litika. an motoriani navebiT.
¥ reaqciuli (mniSv. 3-isaT­ regenerAcia [laT. rege­ne­ra­
vis). tio aRdgena] – 1. (teq.) war­
 r. politika, r. reJimi, r. mo­eb­ aSi ukve ga­moyenebuli,
gazeTi. na­mu­ Sevari produqtebis
 -440-
reg

Tav­da­pirvel TvisebaTa aR­ registrAtor-i – dawese­bu­

d­ge­na. lebis muSaki, romelic vi­
 namuSevari zeTis r. same, risame registracias
2. (teq.) RumelSi Semavali axdens.
gazisa da haeris gaTboba
registrAtura – dawese­bu­
uk­ve gamoyenebuli wvis
le­ bis ganyofileba, sadac
pro­duqtebiT.
registracia warmoebs.
3. (biol.) dakarguli an da­
 poliklinikis r.
zi­anebuli nawilebis (or­
ga­noebis, qsovilis, uj­re­ registrAcia [< laT. registrum
debis) aRdgena or­ganizmis sia] – siaSi, davTarSi Cawe­
mier. ra, aRricxva.
rEgent-i [laT. regens (regentis)  deputatebis r., qorwinebis
mmarTveli] – 1. monarqiul r., miwisqvesa biZgebis r.
qvey­nebSi: saxelmwifos regQstr-i [laT. registrum] – 1.
dro­ ebiTi mmarTveli (mag., ri­same sia, maCvenebeli, Ca­
sa­
me­
fis mcirewlovanebis ga­ weri davTari.
mo). 2. musikaluri sakravis an
2. (saek.) mgalobeli gun­ dis mom­ Rerlis xmis bgeriTi
lotbari (diriJori). di­apazonis ganakveTi.
 maRali r.
regQon-i [laT. regionis qve­ya­
na, olqi, raioni] _ ro­me­lic reglAment-i [fr. reglament]
moicavs qveynis ram­de­ nime – krebis, konferenciis, yri­
msxvil erTeuls an ram­de­ lo­ bis Catarebis wesi.
nime qveyanas.  r.-is dacva, r.-is darRve­
 amierkavkasiis r., samxreT- va.
aRmosavleT aziis r. reglamentAcia [fr. reglamen­
¥ regionuli da regi­o­na­ ta­tion] da reg­
lamentQreba
lu­ri. _ risame zustad gansazRvra,
 r. ekonomika, r. konferen­ dad­gena; garkveuli we­se­ bi­
cia. sadmi daqvemdebareba, mo­
 qarTulSi miiRo mniS­ v­ wes­rigeba.
neloba qveynis calke ra­ rEglan-i [ingl. reglan] – pal­
i­
onebisa, kuTxeebisa; mag., tos an kabis iseTi fasoni,
ity­vian: `saqarTvelos ama rodesac saxelo an mxari
Tu im regionSio~.
 -441-
red

erTi naWriTaa gamoWrili. regulQreba [laT. regulo va­

regOlit-i [ingl. regolit] – wes­rigeb] – garkveuli wesiT
mtvri­sebri masala, rom­li­ warmarTva; mowesrigeba.
Tac dafarulia mTvaris  Zravas r., quCaSi moZraobis
ze­dapiri. r., wylis donis r., fasebis
rEgres-i [laT. regressus] – r.
(wign.) ganviTarebis Se­fer­ redAqtor-i [fr. redacteur] –
xeba; ukusvla; daq­veiTeba 1. piri, romelic redaqcias
(sa­pirispiro progresi). (mniSv. 1) ukeTebs raime
regrEsia (laT. regressio uku­ teqsts.
s­
vla] – zRvis ukan daxeva,  literaturuli r., teq­ ni­
uku­qceva. ku­ri r.
regtAim-i [ingl. regtime < rag 2. piri, romelic wignis, Jur­
na­lis, gazeTis gamocemas,
nawyveti da time dro, tempi,
ra­dio da telegadacemas
taqti] – 1. amerikel zangTa
xel­ mZRvanelobs.
sacekvao musikis forma,
 mTavari r., r.-is moad­gi­
ro­ melic Camoyalibda me-19 le.
s-is meore naxevarSi. ¥ saredaqtoro.
 r. _ jazis erT-erTi wina­  s. honorari.
mor­ be­di.
2. amerikeli salonuri da
redaqtQreba _ igivea, rac
sa­mejliso wyvilTa cekva. re­daqcia (mniSv. 1).
 xelnaweris r.
regulAruli [laT. regularis
we­sieri] – Tanabrad da swo­
redAqcia [laT. redactio wes­
rig­Si moyvana, mowesrigeba]
rad warmoebuli, mimdinare;
– 1. gasworeba,literaturu­
sistematuri.
 r. mecadineoba. lad damuSaveba, dasabeWdad
 reguliaruli Scd. mom­ zadeba (teqstis).
 xelnaweris r.
regulAtor-i (teq.) mo­wyo­bi­ 2. raime nawarmoebis teqstis
loba, romelic awes­ri­gebs sa­xesxvaoba.
meqanizmisa da misi na­wi­  xelnaweris uZvelesi r.,
lebis muSaobas. ope­ ris axali r.
 siCqaris r., temperaturis 3. TanamSromelTa jgufi,
r. ro­melic gamosacemad am­
 reguliatori Scd.
 -442-
red

za­debs wigns, gazeTs da rejestr laT. regestrum] – 1. sia,

mis­ T., gamomcemlobis gan­yo­ nusxa, aRwera.
fileba, sadac xel­ na­
werebs 2. saqmeebis da dokumentebis
amzadeben da­ sa­beW­dad. Casaweri Jurnali.
 mTavari r., teqnikuri r. revalvAcia [fr. revalvation]
4. dawesebuleba, sadac aseTi – (finans.) valutis kur­sis
muSaoba warmoebs. awe­va (sapirisp. deval­ va­
 gazeTi `jorjian Taimsis~ cia).
r.
rEvanS-i [fr. revanche] – sa­ma­
¥ redaqtiuli.
gieros gadaxda brZo­ la­ Si
 xelmoweris r. damu­Sa­ve­
ba. an SejibrebaSi da­ mar­cxe­bi­
¥ saredaqcio. saTvis.
 s. kolegia.  r. -isaTvis mzadeba.
reduplikAcia [laT. redup­li­ revAnSizm-i [fr. revanchisme] –
ca­tio gaormageba] – (lingv.) omSi damarcxebisaTvis sa­
si­ tyvawarmoeba fuZis ga­me­ magieros gadaxdis sababiT
orebiT. axali omis momzadebis po­
 TavTavi, wamwami. li­ tika.
¥ revanSistuli.
redUqcia da reducQreba
 r. politika.
[laT. reduco ukan vabruneb] –
1. rTulis Secvla martiviT; revErans-i [fr. reverence] – 1.
Sem­ cireba, Sesusteba. sazogadoebaSi: (qalis mi­
2. (biol.) organos agebulebis er) Tavis dakvra marjvena
gamartiveba, misi Semcireba mux­lis odnav CaxriT.
an sruli gaqroba funqciis 2. (gadat. iron.) pativiscemis
dakargvis Sedegad. gadaWarbebuli gamoxatva,
3. (qim.) nivTierebis gan­ Ta­
vi­ zed­meti mowiweba.
suf­leba Jangbadisgan. rEvers-i [laT. reversus ukana,
4. (lingv.) bgeris dasusteba Sebrunebuli] – 1. liTonis
an mis sruli dakargva. fulis an medalis ukana
 mawoni – mawvnis, qaTami – mxare, zurgi (sapirispir.
qaTmis. aver­ si).
reemigrAcia _ imigrantebis 2. (ekon.) valdebuleba, rac
sam­ SobloSi dabruneba. risame garantias iZleva.
rEestr-i [rus. реестр polon. 3. (teq.) manqanis brunvis mi­
 -443-
rev

mar­Tulebis Semcvleli me­ tki­vili, texa.

qanizmi. ¥ revmatuli.
revErsia [laT. reversio dab­ru­  r. tkivilebi.
neba] – 1. (biol.) or­
ga­nizmSi  revmatiuli Scd.
iseTi niSan-TvisebaTa gaCena, revokAcia [laT. revocatio
romlebic ar hqoniaT mis gaw­ veva, gamowveva] – 1.
uaxloes winaprebs, magram (di pl.) elCis an sxva war­
hqondaT ufro Soreulebs; momadgelis gamowveva sxva
atavizmi. saxelmwifodan Tavis qve­
2. (samarT.) qonebis dabruneba ya­naSi.
winandeli patronisTvis. 2. (vaWr.) winaT gacemuli
revQzia [laT. revisio gada­ gan­ kargulebis, brZanebis
sin­jva] – 1. romelime da­we­ ga­u qmeba.
sebulebis, organizaciis an revOlver-i [ingl. revolver]
Tanamdebobis piris mu­Sa­o­ – xelis cecxlsasroli
bis gamorkveva moq­me­debis pa­tara iaraRi; aqvs doli
sis­woris da ka­no­ nierebis (mbru­ navi savazne).
Semowmebis miz­niT. revolUcia [fr. revolution] – 1.
 buxhalteriis r. sazogadoebriv-politikur
2. raime moZRvrebis, Teoriis urTierTobaSi momxdari
debulebaTa gadasinjva da Zir­fesviani gadatrialeba.
Secvla.  r. mecnierebaSi.
revQzor-i – Tanamdebobis 2. (gadat.) Zirfesviani cvli­
pi­ri, romelic revizias ax­ leba, gadatrialeba cod­
dens. nis raime dargSi, teqnikaSi,
rEviu [fr. revue] – saestrado xe­lovnebaSi da sxv.
an Teatraluri warmodgena,  samecniero-teqnikuri r.,
ro­ melic Sedgenilia cal­ kulturuli r.
keuli scenebisagan, nom­re­ ¥ revoluciuri.
bi­sagan.  r. brZola, r. moZraoba, r.
mTavroba, r. gardaqmnebi.
revmAtizm-i [berZ. reumatismos]  revoliucia, revo­liu­ ci­
– gulisa da sisxlZrRvTa o­nuri Scd.
sis­temis, saxsrebis da kun­ revoluciOneri – revo­ lu­
Tebis daavadeba, romelsac ciuri moZraobis mona­ wi­
le.
Cveulebriv Tan axlavs
 -444-
rez

 revoliucioneri Scd. mo­madgeneli ucxo sa­xel­ m­

rEzerv-i [fr. reserve] – 1. ri­ wi­fos garkveul raionSi.
same maragi. 2. romelime qveynis moqalaqe,
 saxelmwifo sasursaTo r.- romelic mudmivad ucxo
ebi. qve­yanaSi cxovrobs.
2. (samx.) meTauris gan­ kar­ rezidEncia [laT. residentia ad­
gu­lebaSi datovebuli ja­ gilsamyofeli] – mTavrobis
ris nawili, romelsac sa­Wi­ an maRali administraciuli
roebis SemTxvevaSi Ca­a­ba­men Tanamdebobis mqone piris
brZolaSi. ad­gilsamyofeli.
 umaRlesi mTavarsardlis  prezidentis sazafxulo
r. r.
¥ sarezervo. rezQume [fr. resume] – Sromis,
 s. fondi, s. batalioni. moxsenebis, statiis da misT.
rezervAcia [laT. reservo vi­ mokle Sinaarsi, daskvna.
naxav, vzogav] – 1. rezerve­  moxsenebis r., naSroms er­
bis (maragis) Seqmna. Tvis r. inglisur enaze.
2. uflebis datoveba, rom ¥ reziumesi.
kvlav daubrundebian raime  reziumisa, rezume Scd.
sakiTxs. rezolUcia [laT. Resolutio
3. CrdiloeT amerikaSi, sam­ ga­dawyvetileba] – 1. dad­
xreT afrikasa da av­s­t­ ge­nileba, romelic mi­Re­bu­
ra­liaSi: adgili, sadac lia krebaze, yrilobaze da
iZu­lebiTi wesiT arian da­ misT. raime sakiTxis gan­
sax­lebuli adgilobrivi xil­ vis Sedegad.
mkvid­rni.  r.-is proeqti, r.-is miReba
rezervUar-i [fr. reservoir] – erTxmad.
siTxis an airis mara­gis sa­ 2. Tanamdebobis piris gan­kar­
Tavsi (Sesanaxi nage­ bo­ba). guleba, saqmian qaRaldze
rezEqcia [laT. resectio mok­ve­ war­werili.
Ta] – (medic.) raime da­av­a­  gancxadebaze r.-is dade­
de­buli organos sruli an ba.
nawilobrivi amokveTa.  rezoliucia Scd.
rezQdent-i [fr. resident] – 1. rEzon-i [fr. raison] – (saub.)
daz­vervis saidumlo war­ go­nivruli safuZveli ri­
 -445-
rei

sa­me; azri. 85%-is eriTrocitebi.

rezOnans-i [fr. resonance]  pirveli jgufis sisxls
– 1. (fiz.) sxeulis bge­ ra­ uaryofiTi r.-iT Seicavs
do­ bis gamowveva masTan adamianTa 15%.
mbge­ri sxeulis mier; Tana­ rEid-i1 [holand. reede] – gemebis
bge­radoba. RuziT gasaCerebeli marjve
2. (spec.) zogi sagnisa da adgili navsadgurSi an mis
sad­gomis unari gaa­ di­dos maxloblad.
bgeris Zala da xan­ gr
­ ­Z­li­  r.-ze mdgomi kreiseri.
vo­ba sadgomis SigniTa ze­ ¥ sareido.
da­pirebis mier bgeris arek­  s. adgili.
vlis Sedegad. reid-i2 [ingl. raid] – 1. (samx.)
 violinos r. moZ­ravi jarebis SeWra
3. gadat. (wign.) gamoxmaureba, mtris zurgSi.
gamoZaxili.  partizanTa r.
 mecnieris gamokvlevas di­ 2. (gadat.) sazogadoebrivi
di r. hqonda. aqtivistebis jgufis mier
¥ rezonansuli (mniSvn. 1, raime obieqtis mouledneli
2-isaTvis). Semowmeba.
 r. rxevebi, sadgomis r.  r. saavtomobilo gzebze.
Tvi­seba. ¥ sareido.
rezonQor-i [fr. raisonneur] –  s. kontingenti.
1. piesis an romanis moqmedi rEis-i [rus. рейс germ. Reise
piri, romelic avtoris po­ mgzav­roba, mogzauroba] –
zicias gamoxatavs da sxva garkveuli marSrutiT ma­
personaJebs aswavlis. va­li gemis, TviTmfrinavis,
2. adamiani, romelsac uyvars av­tobusis da misT. gza.
gansja zneobis Sesaxeb, as­ ¥ sareiso.
wavlos, damoZRvros, da­a­ri­  s. avtobusi.
gos. reQter-i ­_ inglisis sain­
rezUltat-i [laT. resultatus for­ macio saagento.
asa­xuli,areklili] – (wign.) reQting-i [ingl. raiting Se­
Sedegi. fa­seba] – visime Sefaseba,
rEzus-fAqtor-i – antigeni, Se­faseba vinmesTvis raime
romelsac Seicavs adamianTa rangis, Tanrigis mikuTvneba
 -446-
rei

(mag., politikur sarbielze, diul Zalas.

sportSi); popularobis in­ 3. (spec.) dawesebulebis mi­
deqsi. samarTis yvela Semadgeneli
reQtUz-i [germ. Reithosen] – nawili, rogoricaa: sa­ fos­
viw­ro Sarvali, romlis to indeqsi, qalaqis, quCis
to­ tebic mWidrod ekvris sa­xelwodeba,saxlis nome­ri,
fe­xebs. dawesebulebis dasaxeleba,
 sportuli r., cxenosnis telefonis, telefaqsis no­
r. meri da sxv.
 rei­tuzebi Scd. rEket-i [ingl. racket] – dana­Sa­u­
rekvQem-i [laT. Requiem] – lebrivi moqmedeba, ro­ me­lic
1. kaTolikuri RvTis­ msa­ dakavSirebulia San­
t aJ­
Tan,
xu­rebis erT-erTi saxe ga­mo­ZalvasTan, da­ Si­
nebasTan,
– micvalebulis sulis mo­ Zal­ mom­re­
o b
­ as­
T an.
sax­senebeli mesa (wirva).  r.-Si monawileoba.
2. samgloviaro mu­ si­ka­lu­  reketiri.
ri nawarmoebi so­lis­ te­bis, rEklama [fr. reclame] – .1 gan­
gun­disa da or­kes­t­ri­saT­ cxa­deba, plakati, radio da
vis. telegadacema an sxva Ro­
 mocartis r. nisZieba momxmarebelTa, ma­
 reqviemi Scd. yu­rebelTa da sxv. mizidvis
rekvQzit-i [laT. requisitum miz­niT.
sa­Wiro, aucilebeli] – 1.  Teatraluri r.
(Te­atr.) nivTebi, romlebic 2. visime an risime Sesaxeb
sWir­debaT msaxiobebs war­ cnobebis gavrceleba, Seqeba,
mod­ genis msvlelobis misTvis saxelis moxveWis,
dros, anda warmoadgens de­ mi­si popularizaciis miz­
ko­ratiuli gaformebis na­ niT.
¥ sareklamo.
wils.
 s. ganyofileba, s. filmi.
2. (samarT.) sworad Sedgenili
dokumentebis aucilebeli reklamAcia [laT. reclamatio
elementi (mag. saxelwodeba, uk­mayofileba] – 1. ukma­ yo­
gacemis adgili da TariRi, fi­l ebis gamoxatva, pre­t en­
saTanado xelmowera), urom­ zia, saCivari.
lisodac igi kargavs iuri­ 2. (vaWr.) pretenzia saqonlis
dabali xarisxis gamo da
 -447-
rel

za­ralis anazRaurebis mo­ rekreAcia [laT. Recreatio

Txov­na. aR­dgena (Zal-Ronis), das­
rekomendAcia [laT. recomen­ ve­neba] – (spec.) aRdgena
da­tion] – visime muSaobis, Za­lebisa, romlebic ada­ mi­
saq­ mianobis dadebiTi we­ri­ anma daxarja SromiT saq­
lo­biTi (agreTve si­ty­vieri) mi­anobaSi.
da­ xasiaTeba sa­mu­Saoze an ¥ rekreaciuli da sarek­ re­
raime or­ ga­
ni­za­ciaSi mi­
sa­ a­cio.
Re­ bad.  r. (s.) darbazi, r. (s.)
¥ sarekomendacio. dro.
 s. werili. rekredQtiv-i [germ. Recre­di­
rekOnkista [esp. Reconquista] – tiv] – 1. mTavrobis si­ ge­li
me-8-15 ss.-Si: pirineis na­xe­ di p­lomatiuri war­
mo­ mad­
varkunZulis xalxebis mier gen­lis ukan gawvevis Se­ sa­
arabebisgan dapyrobili te­ xeb.
ritoriebis brZoliT ukan 2. sabuTi, romelic auqmebs
dabruneba. ak­reditivs.
rekonstrUqcia da re­kon­s­ relAcia [laT. relatio cnoba,
t­ruQreba [laT. re- kvlav, moxseneba] – 1. meTauris
xelaxla da construo vaSeneb] cno­ ba saomari momqedebis
– 1. risame pirvandeli saxis mim­dinareobis Sesaxeb.
warmosaxviTi an realuri 2. visime sabrZolo gmirobis
aRdgena, axlad ageba Se­ werilobiTi daxasiaTeba
mor­ Cenili gadmonaSTebis jil­ doze warsadgenad.
aR­weris mixedviT. rEle [fr. relais] – avtomaturi
rEkord-i [ingl. record] – umaR­ xel­ sawyo, romelic re­ a­gi­
lesi, saukeTeso Sedegi, ro­ rebs raime danadgaris erT-
melic miiRweva sportul er­Ti parametris (mag., Zab­vis,
Se­ jibrebaSi an muSaobaSi. wne­vis, temperatu­ris) cva­
 msoflio r. curvaSi, axa­ le­badobaze da mcire sim­
li r.-is damyareba. Z­lavris saSualebiT Car­
¥ rekorduli da sare­kor­ Tavs an gamorTavs denis
do. ga­ci­lebiT ufro mZlavr
 r. (s.) mosavali, r. (s.) maC­ dam­x­mare wyaros.
veneblebi.  avtomobilis r.
 -448-
rel

relQgia [laT. religio] – rwme­na rEmarka [fr. remarque] – 1.

bunebrivi Za­le­bi­ sa (Rmer­ dra­ma­tul nawarmoebSi: av­
Tebis, su­le­bi­sa), rom­lebic to­ris SeniSvna (Cve­ u­leb­
ga­nageben sam­
yaros da, rom­ riv, frCxilebSi), ro­me­ lic
leb­ sac Tayvans scemen; sar­ Se­icavs scenis mo­wyo­bi­lo­
wmunoeba. bas, personaJTa ga­ reg­
no­bi­
 qristianuli r., mah­ma­di­a­ sa da qcevis mok­le da­ xa­
nu­ri r. siaTebas.
¥ religiuri. 2. SeniSvna, minaweri.
 r. dResaswauli-ieso qris­ remQsia [laT. remissio Sem­ ci­
tes aRdgoma. reba, Sesusteba] – (medic.)
relQef-i [fr. relief] – 1. de­ avad­myofobis movlenaTa
da­mi­wis zedapiris us­ dro­ ebiTi Sesusteba an gaq­
wor­mas­worobaTa (mTe­bis, roba.
dab­lo­bebis, Ca­var­dnili rEmont-i [fr. remonter Se­ ke­
ad­gi­lebis) er­Tob­lioba. Teba] – SekeTeba, aR­d­gena
2. amoburculi gamosaxuleba (da­zianebulisa, gac­
ve­
Ti­
sibrtyeze. lisa, gafuWebulisa...).
 mTagoriani r., zRvis fske­  binis r., saaTis r.
ris r.
¥ reliefuri – zedapirze
kapitaluri remonti _
amo­weuli, amoburculi. ix. kapitaluri.
 r. ruka. sarEmonto – 1. remontTan
relQkvia [laT. reliquiae] (mr.) da­kavSirebuli.
narCenebi] – 1. religiuri  s. saxelosno, s. sa­ mu­Sa­
o­ebi.
Tay­vaniscemis sagani (Cve­
2. rasac remonti unda ga­ u­
ulebriv wmindanTa naSTebi:
keT­des.
wminda nawilebi, tansacme­
 s. saxli.
li da sxv.);
2. nivTi, romelsac inaxaven
renEgat-i [laT. renego uar­v­
rogorc gansakuTrebiT yof] – adamiani, romelmac
Zvir­fas saxsovars. uRa­lata Tavis rwmenas da
 istoriuli r., saojaxo mo­winaaRmdegis mxareze ga­
(sagvareulo) r. davida; moRalate, gan­ dg­ o­
 reliqvia Scd. mi­li.
 -449-
rep

renEsans-i [fr. Renaissance aRor­ ga­umWvir sagnebSi SeRwevis

Zineba] – me-14-16 ss.-Si evropis unari.
rig qvey­neb­Si (pirvelad _ 2. aseTi sxivebiT gasaSuqebeli
ita­li­a­Si): kulturuli da aparati.
ide­o­logiuri ganvitarebis ¥ rengenuli, sarentgeno.
pe­
riodi, romlisTvisac da­  adamianis organizmis r.
ma­
xasiaTebelia mec­ni­e­re­bi­ (s.) gaSuqeba.
sa da xelovnebis ay­va­ve­ba; reorganizAcia da re­or­
aRor­Zinebis xana. ga­nQzeba [germ. reorgani­si­
rEnome [fr. renommee] – vi­si­ e­ren] – risame struqturis
me Sesaxeb Seqmnili Se­xe­ Sec­ vla; gadakeTeba, gar­ daq­
du­leba; reputacia. mna.
 parlamentis wevris r.  saministro r.
rEnta [germ. Rente, fr. rente – reOstat-i [berZ. rheo mi­ve­
laT. rentere – regularuli di­nebi da statos mdgomare,
Se­mosavali, romelsac iZ­ uZravi] – xelsawyo denis da
le­ va kapitali, qoneba an mi­ Zabvis regulirebisaTvis.
wa ise, rom maT mflobels reparAcia [laT. reparatio] –
ar sWirdeba mewarmoebrivi fuladi an naturaluri
saqmianoba. ga­dasaxadi, romelsac ux­
rentabEluri [germ. renta­ dis omSi damarcxebuli
bel] – rac gaweul xar­jebs qve­yana gamarjvebuls mi­
amarTlebs,sa­ me­ur­neo Tval­ yenebuli zaralis asa­naz­
sazrisiT mi­zan­ Se­wonili; Ra­ureblad.
sar­gebliani, mom­gebiani, Se­ repatrQant-i [laT. repatrians
mo­sav­liani. (repatrian(tis)] – piri,romelic
 miaqcieT yurdReba: mo­ ge­ brundeba (an dabrunda)
biani da ara momgebiani. sam­SobloSi repatriaciis
rEntgen-i _ 1. igivea, rac ren­ gziT.
tgenis sxivebi. repatriAcia [laT. repatrians
rEntgenis sxQvebi – uxi­ (repatrian(tis)] – emigrantebis,
la­ vi sxivebi, romlebic tyved wayvanili pirebis,
war­moadgenen mokle eleq­t­ ltol­ vilebis dabruneba
ro­ magnitur talRebs; aqvT sam­SobloSi.
repertUar-i [fr. repertoire] –
 -450-
rep

1. TeatrSi, estradaze da (ix. transplantacia)] – (me­

misT. garkveul periodSi dic.) 1. sxeulis moWrili
dadgmuli dramatuli mu­ (mokveTili) nawilis mi­ ke­
sikaluri da sxv. na­war­mo­ reba da Sezrda.
eb­
Ta erToblioba. 2. amoRebuli kbilis kvlav
2. msaxiobis mier Ses­ru­le­ Cas­ ma Tavis fosoSi.
bu­li rolebis er­Tob­ li­o­rEplika [fr. replique, it. rep­
ba. lica] – 1. oratorisTvis adgi­
 r.-is ganaxleba. li­ dan mocemuli mokle Se­
¥ sarepertuaro. niSvna; wamoZaxili.
 s. gegma, s. komisia. 2. TeatrSi: sityvebi, romel­
repetQtor-i [laT. repetitor sac warmoTqvams personaJi
is, vinc imeorebs] – piri, ro­ sxva personaJis sapasuxod.
melic exmareba vinmes sas­ repOrtaJ-i [fr. reportage] –
wav­lo kursis CatarebaSi, cnobebi dRis ganmavlobaSi
aiT­visos raime codna, momxdari ambebis Sesaxeb,
saxlis maswavlebeli. ga­moqveynebuli gazeTSi, ga­
 repetitoroba. dacemuli radioTi, te­le­
¥ repetitoruli. viziiT.
repetQcia [laT. repetitio  fexburTis matCis r.
ga­meoreba] – dramatuli, reportQor-i [ingl. reporter]
mu­sikaluri da sxv. na­ – Jurnalisti, romelic am­
war­moebebis winaswari Ses­ za­debs reportaJs.
ru­ leba mayurebelTa winaSe reprezEntant-i [fr. repre­
ga­mosvlamde. sen­tent] – (wign.) war­
mo­
mad­
ge­
 piesis r., koncertis r. neli.
generAluri repetQcia reprEsia [laT. repressio daT­
_ ix. generaluri. rgunva] – saxelmwifo or­
¥ sarepeticio. ga­noebis mier miRebuli
 s. darbazi. da­sas­ jeli zoma; dasja.
 repetecia, sarepetecio
Scd.
rEpriz-i [fr. reprise] – 1. mu­
si­kaluri piesis romelime
replantAcia [laT. re –
na­wilis gameoreba; aseTi
(Tav­
sarTi; niSnavs: kvlav,
ga­meorebis sanoto niSani.
laxla) da (trans) plantatio
xe­
2. mokle saxumaro nomeri,
 -451-
res

ro­melsac asruleben klo­ Tvelobis wesi.

unebi an cirkis da estradis  demokratiuli r., sapar­
sxva msaxiobebi. la­ mento r., reaqciuli r.
reprodUqtor-i – mo­wyo­bi­ 2. cxovrebis, Sromis, das­ve­
loba ra­diogadacemaTa xmis nebis, kvebis da sxv. mtkiced
gasaZliereblad; xma­maR­la dadgenili wesi, ganawesi.
molaparake.  kvebis r., r.-is dacva.
reprodUqcia [laT. re – xe­ 3. moqmedebis, muSaobis, ar­ se­
lax­la da productio, produco bobis pirobebi.
 manqanis muSaobis r., mce­
war­moeba, nawarmoebi, va­war­
na­reTa siTburi r.
eb] – 1. (polit. ekon.) sa­
mo­
¥ sareJimo.
zo­gadoebrivi warmoebis
 s. pirobebi, s. moTxov­ ne­bi.
gan­
meorebiTi procesi; kvlav­
war­moeba.
reJQsor-i [fr. régisseur mmar­
2. sxvadasxva gamosaxulebis Tveli] – speqtaklis, ki­no­
(suraTis, naxatis, sabeWdi filmis dadgmis sam­xat­ vro
teq­stisa da misT.) xe­ lax­ xelmZRvaneli, dam­ dgmeli.
la gadaReba da gam­rav­le­ba  Teatris mTavari r.
fotografiuli an po­lig­ ¥ reJisoruli.
rafiuli saSu­ a­le­
biT.  kargi r. namuSevari.
3. (fsiq.) mexsierebaSi Se­ mo­ ¥ sareJisoro.
naxuli risame aRdgena, gax­  s. fakulteti.
se­
neba. respeqtabElur-i [fr. res­pec­
reptQlia [< laT. reptilis mxo­ table] – pativsacemi, Rir­ se­u­
xavi, mZromi] – (zool.) qve­ li, darbaisluri.
war­mavali. respirAtor-i [laT. respiro
reputAcia [fr. réputation] – vsun­ Tqav] – mowyobiloba
visime (an risame) RirsebaTa (fil­ triani, niRabiani, na­xe­
da naklovanebaTa Sesaxeb varniRabiani) sasunTqi or­
Seq­mnili saerTo azri, Se­ ga­noebis dasacavad mavne
xeduleba. aire­ bisa da mtvrisagan.
 kargi r.-iT sargeblobs, respirAcia [laT. respiratio] –
r. Selaxuli aqvs. sunTqva.
rEJim-i [fr. regime] – 1. sa­ respOndent-i [laT. respodens
xel­ mwifos wyobileba, mmar­ (res­podentis) < respondeo pa­
 -452-
res

suxs vaZlev] – visac Se­ ki­ restOran-i [fr. restaurant] –

Tx­ vebiT mimarTavs Jur­na­ kargad mowyobili sazo­ga­
lis­ti. do­ebrivi sasadilo.
respUblika [laT. respublica] – ¥ restoranisa.
saxelmwifo mmarTvelobis  restornisa Scd.
forma, romlis drosac resUrseb-i [fr. ressources] – 1.
xe­
lisuflebis umaRles risame maragi.
or­ ganoebs irCeven gan­  bunebrivi r., qveynis eko­
saz­Rvruli vadiT; aseTi nomikuri r.
mmar­Tvelobis mqone qve­ya­ 2. fuladi saxsrebi.
na.  mx. resursi.
 saqarTvelos r., r.-is pre­  Sigawvis Zravas muSaobis
zi­ denti. (narCeni) resursi.
¥ respublikuri da sa­res­ rEtorta [laT. retorta ukan
pub­liko. mox­rili, gadaxrili] – si­
 marTvis r. forma, r. (s.) Txis gamosaxdeli la­bo­
kon­ferencia. ratoriuli xelsawyo (apa­
 respublikanuri Scd. rati) erTgvari.
restavrAtor-i restav­ra­ci­ retranslAtor-i – (spec.)
is specialisti. re­t­ranslaciisaTvis sa­ Wi­
restavrAcia [laT. restauratio ro danadgari, mo­
wyo­bi­
lo­ ba.
da germ. restaurienen] – 1. dro­  satelevizio r.
Ta vi­Ta­re­ba­
Si da­zianebuli  retransliatori Scd.
risame (ar­qiteqturuli retranslAcia – (spec.) – ra­
Zeg­ lis, xe­lovnebis nawar­ dio an telegadacemis miRe­
moebis, ar­ qe­ologiuri niv­ ba da gadacema Sualeduri
Te­ bisa da sxv.) aRdgena pun­qtis (retranslatoris)
pir­vandeli sa­ xiT. sa­SualebiT (ix. agreTve
 taZris r., Zveli freske­ tran­ slacia).
bis r.  rediosignalebis r., tele­
2. Zveli damxobili poli­ ti­ ga­dacemaTa r.
ku­ri wyobilebis aRdgena. ¥ saretranslacio.
¥ sarestavracio.  s. radiosadguri.
 s. samuSaoebi, s. saxelos­  retransliacia, saret­ran­
no. s­liacio Scd.
 -453-
ref

retrOgrad-i [laT. retrog­ra­ ¥ saferendumo.

dus ukan mimavali] – prog­  s. komisia, s. biuleteni, s.
resis mowinaaRmdege; re­ olqi, ubani.
aqcioneri. refErent-i [laT. Referens
retrospEqtiva [laT. ret­ro­s­ (referentis) momxsenebeli] –
pi­cere ukan yureba < retro ukan, 1. piri, romalic referats
ukanve; piriqiT, piruku da kiTxulobs.
specta­re yureba] – Zveli (da 2. Tanamdebobis piri – mom­x­
se­
zogjer axali) filmebis nebeli, konsultanti gark­
Cveneba-ganxilva gar­k­veuli veuli sakiTxebis Sesaxeb.
Tanmimdev­ro­biT. igi­ vea, rac rEfer-i [ingl. referee] spor­
retro. tu­li Sejibrebis msaji.
rEtuS-i [laT. retouche] – fo­ rEfleqs-i [laT. reflexus asax­
to­ grafiuli anabeWdis (po­ va] – (fiziol.) cocxali or­
zi­ tivis),negativis an di­a­po­ ga­nizmis uneblie reaqcia
zitivis Sesworeba fan­qriT, ga­regan gaRizianebaze, rac
sa­ RebaviT da sxv. xor­ cieldeba centraluri
ner­ vuli sistemis mo­na­ wi­
refErat-i [laT. Refero va­
le­obiT.
uwyeb, movaxseneb] – sa­ mec­
 pirobiTi (SeZenili) r.,
ni­ ero naSromis, wignis da
upi­robo r.
misT. Sinaarsis mokle gad­
¥ refleqsuri.
mocema.
 r. moZraoba.
¥ referatuli.
 refleqsiuri, ref­leq­ ti­
 r. Jurnali, moxsenebis r.
uri, refleqtoruli Scd.
gadmocema.
 referatiuli Scd. reflEqtor-i [laT. reflecto
referEndum-i [laT. referen­ ukan mivmarTav; avireklav]
dum rac unda moaxsenon, – 1. sxivebis amreklavi mo­
auw­yon] – saerTo-saxalxo wyo­biloba.
ga­ mo­kiTxva da kenWisyra 2. gasaxurebeli xelsawyo,
di­ dad mniSvnelovani sa­ ro­melic Sedgeba eleq­t­
xel­ m­wifoebrivi sakiTxis ronuli lampisa da am­ rek­
ga­ da­sawyvetad. la­ v isagan.
 r.-is mowyoba, r.-is Se­ de­ 3. teleskopi, romelSic ga­
gebi. mosaxuleba miiReba Caz­ ne­
qili sarkis saSualebiT.
 -454-
ref

rEforma [fr. reforme] – 1. ri­ ro­mel­ Sic orTqldeba si­

same gardaqmna, Secvla. Txe da tem­ peratura dabla
2. politikuri gardaqmna, iwevs.
ro­ melsac axdens mmar­ 2. specialuri gemi, va­ go­ni,
T­veli klasi, arsebuli avtomobili da sxv., ro­mel­
po­ l itikur-ekonomikuri, Sic da­ cu­lia temperaturis
sa­ xelmwifoebrivi wyo­bi­ re­Ji­mi; gan­kuTvnilia male­
le­ bis Sesacvlelad. fu­Webadi produqtebis ga­
 marTlwesrigis r., umaR­ da­sa­zidad.
le­­ si ganaTlebis r. reqtifikAcia [laT. rec­ti­
¥ sareformo. ficatio gasworeba] – da req­
 s. programa. tificQreba – Txe­va­di
refrAqcia [laT. refractio] – 1. na­revebis gayofa, Se­na­ re­ve­
(fiz.) sinaTlis sxivis gar­ bis­gan gawmenda.
datexa; Suqtexa. rEqtor-i [laT. rector mmar­
2. (astr.) dedamiwis atmos­ T­ve­li, xelmZRvaneli] –
fe­ roSi mnaTobTa sxivebis umaR­ le­si saero da sa­
gar­datexa, ris Sedegad mna­
su­li­ e­ro saswavleblis
Tobebi ufro maRla Cans
xel­ m­
Z­
Rvaneli.
cis TaRze, vidre si­nam­­
dvileSi arian. reqtOrat-i _ umaRlesi
Tvalis refraqcia – Tva­ sa­ero da sasuliero ad­
lis unari gardatexos si­ mi­n istraciul-saswavlo
naT­lis sxivebi. xel­ m­
ZRvaneloba reqtoris
me­Ta­urobiT.
rEfren-i [fr. refrain] –
 rektorati Scd.
1. (lit.) taepebi, romlebic
leq­ sSi garkveuli wesiT recEnzent-i – recenziis av­
me­ ordeba. to­ri.
2. (mus.) kupleturi formis recEnzia [laT. recensio
vo­ kaluri nawarmoebis na­ gan­xilva, gamokvleva] –
wili, romelic ucvlelad literaturuli nawar­mo­
meordeba; misamReri. e­bis, samecniero naSromis,
refriJerAtor-i [laT. ref­ war­modgenis, kinosuraTisa
rigerare gacieba, fr. refrigé­ da misT. kritikuli Se­ fa­
ra­te­ur] – 1. macivris nawili, seba werilobiT.
 dadebiTi (uaryofiTi) r.,
 -455-
riT

gazeTSi gamoqveynebuli r. li organuli naerTis, erT-

rEcept-i [laT. receptum erTi nukleinmJava; or­ga­
aRe­buli] – 1. afTiaqSi niz­mSi monawileobs ci­ lis
war­sadgenad eqimis mi­er bi­o­sinTezSi.
Sedgenili baraTi, ro­mel­ ribosOmeb-i [laT. ribes na­ka­
Sic aRniSnulia wamlis Se­ di, Wavli da sôma berZ. sxe­
madgenloba, agreTve avad­ u­li] – ujredis SigniTa
myofis mier misi miRebis na­wi­lakebi, romlebic ax­
we­si. de­nen cilis biosinTezs;
 r.-is gamowera, r.-is war­d­ aR­moCenilia uklebliv yve­
gena afTiaqSi.
la cocxal organizmSi;
2. risame damzadebis wesi.
Ti­Toeuli ujredi Seicavs
 tortis r., Saqris dam­za­
aTa­sobiT an aTiaTasobiT
debis r.
r.-s.
recEptor-i [laT. receptor
mim­Rebi] – (fiziol.) grZno­
rigOrizm-i [< laT. rigor sim­
kacre, sisastike] – mkac­ ri,
badi nervuli boWkos da­
mtkice dacva raime prin­ci­
bo­loeba, romelic iRebs
pebisa, zneobis wesebisa, mi­
ga­Ri­zianebas.
TiTebebisa.
recQdiv-i [laT. recidivus rac
meordeba] – 1. (wign.) TiT­
rivQera [it. Riviera] – xmel­
Ta­Sua zRvis sanapiros
qos gamqrali movlenis da­
zo­li safrangeTsa da
b­
runeba, gameoreba.
ita­liis teritoriaze; da­
2. (medic.) avadmyofis Seb­
sav­leT evropis udidesi
runeba.
3. (samarT.) danaSaulis gan­ sa­kurorto raioni (nica,
me­
orebiT Cadena. ka­ni, sanremo da sxv.).
recidQvist-i [laT. recidivus rizAlit-i [it. risalita Sve­ri­
rasac imeoreben] – adamani, li] – Senobis fasadis win
ro­ melmac ganmeorebiT Ca­ ga­moweuli nawili.
idina danaSauli da adre rQTma [berZ. rhythmos Ta­na­
uk­ve iyo nasamarTlevi. zo­miereba] – erTnairi an
ribonukleQnmJava (rnm) msgav­si bgeraTkompleqsebis
[laT. ribes nakadi, Wavli da gameoreba leqsSi, taepebis
(ix. nukleinmJava)] – rTu­ bo­los.
 -456-
rik

 gargani r., Sinagani r. ime elementebis Ta­ na­bar­

 ritmi sxvaa (ix.). zo­mieri perioduli mo­ nac­
rikOSet-i [fr. ricochet] – v­
l eoba.
swra­fad moZravi sxeulis  musikaluri r., moZraobaTa
as­
xleta raime zedapirze r., leqsis r.
mox­vedris Semdeg. 2. (gadat.) awyobili mimdina­
 r.-iT wamosuli burTi. reoba, Tanabarzomiereba ri­
rimEik-i [ingl. remake xelaxla sa­me.
gakeTeba] – mxatvruli fil­ ¥ ritmuli.
mis xelmeore gadaReba da  r. moZraoba, r. muSaoba, r.
mi­
si axali versiis Seqmna tanvarjiSi.
Ta­namedrove teqnikuri Se­ ix. aerobika.
saZleblobebis gamo­ye­ne­  riTmi, riTmiuli, rit­ mi­
u­
biT. li Scd.
rQmesa [it. rimmessa fulis riTma sxvaa (ix.).
dacema, gagzavna, Cabareba] ritOrika [berZ. rhçtorikç] –
ga­
– (finans.) yoveli Tamasuqi, mWev­rmetyvelebis Teoria;
romliTac unda miiRon fu­ mec­n iereba oratoruli xe­
li. lovnebis Sesaxeb.
rQng-i [ingl. ring] – TokebiT ritUal-i [laT. ritualis] –
Semokavebuli kvadratuli (wign.) wes-CveulebaTa er­
formis moedani (Cveulebriv, Tob­ lioba (sinon. ce­re­ mo­
ficarnagze) krivSi Sejib­ niali.).
re­bisaTvis.  saqorwino r., elCis mi­Re­
rQnit-i [berZ. rhis (rhinos) bis r.
cxvi­ri] – (medic.) – cxviris ¥ ritualuri da sari­ tu­a­
lor­ wovani garsis anTeba; lo.
 r. (s.) wesebi, r. (s.) sce­
surdo.
ne­bi.
rQsk-i [fr. risqus] – mo­sa­lod­
neli safrTxe, sa­ SiS­roeba.
rQf-i [germ. Riff] – wyalqveSa
klde (zogjer amoweuli
riskis gaweva – alalbedze
zRvis donidan), romelic
moq­medeba, saxifaTo mdgo­
sa­xifaToa naosnobisaTvis;
ma­
reobaSi Cadgoma.
braga.
rQtm-i [berZ. rhythmos] – 1. ra­
rQqSa [iap.] – 1. aRmosavleT
 -457-
rok

da samxreT aziis zog qve­ tri­u­kebis Cve­

nebiT.
yanaSi: msubuqi orTvliani roQal-i [rus. рояль, fr. royal
etli, romelSic adamiania samefo] – klaviSebiani mu­
Sebmuli. si­kaluri sakravi, for­
2. TviT adamiani, aseT etlSi te­pianos erT-erTi sa­
Sebmuli. xe­oba, romelSic simebi
¥ riqSisa. ho­rizontalurad aris ga­
 riqSasi, rikSa Scd. da­Wimuli.
rQcar-i [germ. Ritter < Zv. germ.  `roials ukravs~, `ro­i­a­
riter mxedari] _ 1. feodalur li daukra~, `roalis dam­
evropaSi – pi­ ri, romelic k­vreli~.
ekuT­vnoda sam­ xedro-Ta­va­d­  `roalze ukravs,~... Scd.
az­naurul fenas. roiAlist-i – roializmis
2. mamaci, Tavganwiruli, Tav­ mim­devari; mefis xelisuf­
da­ debuli, didsulovani, ke­ le­ bis erTguli.
TilSobili adamiani. rOk-i [ingl. rock-and-roll qa­
rObot-i [Cex. Robot < robota na­oba da darweva, brunva
mo­ nu­ri Sroma < rob mona] Se­mokl. rock n roll – rok-n-
– avtomati, avtomaturi mo­ ro­li] – 1. igivea, rac rok-
wyo­biloba, romelic gan­ musika.
kuT­v­nilia adamianis Se­ sac­  mZime r. – rok-musika xma­
v­lelad rTuli teq­ni­ kuri ma­Rali xmiT, mkacri, swrafi
ope­raciebis Ses­ru­le­bis ritmiT.
dros. 2. igivea, rac rok-n-roli.
rOdeo [esp. rodeo jogis, na­xi­ rok... – pirveli Semadgeneli
ris Segroveba] – 1. amerikis na­wili rTuli sityvebisa,
SeerTebuli Statebis da­ ro­melic aRniSnavs – exeba
savleTSi: kovboebis os­ rok-musikas.
ta­tobis Cveneba (jiriTSi,  rok-jgufi, rok-opera,
cxe­ nebis, xarebis daWeraSi, rok-ansambli.
Zroxis swrafad mowvelaSi rOker-i1 [ingl. rocker < rock
da sxv.). dar­weva, qanaoba, brun­
2. motocikletebiTa da msu­bu­ va] – axalgazrduli jgu­
qi avtomobilebiT Se­jib­re­ba fis wevri, romelic mo­
sxva­ dasxva eq­s­cen­trikuli to­cikliT dadis quCebSi
 -458-
rok

ma­
yuCis gareSe, ar icavs TxrobiTi mxatvruli na­
gzeb­ze moZraobisa da qce­ war­moebi.
vis wesebs.  istoriuli r., r.-is mTa­
rOker-i2 [ingl. rocker < rock vari gmiri.
roki] – adamiani, romelic 2. (gadat.) samijnuro urTier­
ga­
tacebulia rok-musikiT, To­ba qalsa da vaJs Soris;
ro­kiT. siyvaruli, mijnuroba.
rOkoko [fr. rococo] – ar­ ¥ romanuli (mniSv. 2-isaT­
qi­
teqturuli da de­ko­ra­ vis).
ti­uli sti­li; warmoiSva  r.-uli urTierToba.
me-18 s.-Si safrangeTSi;  romaniuli Scd.
da­maxasiaTebelia natifi romAns-i [fr. romance] – 1. pa­
rTu­li formebi. tara musikaluri na­ war­ mo­
 r.-s stilis aveji. ebi, lirikuli simRera.
¥ rokokuli.  d. arayiSvilis r.-ebi.
 r. stili. 2. patara sasimRero liri­ ku­
rOl-i [fr. role] – 1. piesis li leqsi.
an kinofilmis moqmedi pi­ romAntizm-i [fr. romantisme]
ri, romelsac msaxiobi ga­ _ 1. me-19 s.-is pirveli me­
na­
saxierebs. o­Txedis literaturasa da
 mTavari r., r.-ebis ga­na­ wi­ xe­lovnebaSi: mimarTuleba,
le­ ba; r.-ebis Sesruleba. ro­melic gvixatavda pi­rov­
2. moqmedi piris sityvieri nul grZnobebs.
masala piesaSi.  baironis r., n. baraTaSvi­
 r.-is daswavla. lis r.
3. (gadat.) rameSi monawilebis 2. risame idealizacia.
xarisxi, mniSvneloba. ¥ romantikuli.
 pirovnebis r. istoriaSi.  r. poezia.
rOm-i [ingl. rum] – magari,  romantiuli Scd.
spir­tiani sasmeli,romelsc romAntika – (wign.) is, rac
amzadeben Saqris lerwmis qmnis emociur, amaRlebul
daduRebuli wvenisa an ba­ damokidebulebas ra­ im­e­sad­
dagisagan. mi.
rOman-i [fr. roman] – 1. rTu­  Tavisuflebisa da damo­ u­ki­
li siuJetebis mqone di­ di deblobisaTvis brZo­ lis r.
 -459-
rum

¥ romantikuli. leqsi; igive robaia.

 r. xasiaTi, r. Tav­gan­ wir­ rubQkon-i [laT. Rubico (Ru­bi­
va. conis) gadalaxva] – uryevi
romAnul-i [laT. romanus ro­ ga­dawyvetilebis miReba, ga­
ma­
uli] – rac warmoSobila damwyveti nabijis gadadgma
Zve­li romis kulturidan [mdinaris saxelwodebis mi­
an dakavSirebulia mas­Tan; xed­viT, romelic 49 w. (Zv.
ro­ manuli enebi – xal­xu­ welTaRr.) iulius keisarma
ri laTinurisgan war­ mo­ gadalaxa Tavisi jariT –
So­ bili monaTesave enebi: mi­uxedavad senatis akr­ Zal­
por­tugaliuri, espanuri, visa da daiwyo sa­mo­ qalaqo
fran­ guli, italiuri, ru­mi­ omi].
nuli, moldavuri. rUbrika [< laT. rubrica < ruber
rotAcia [laT. notatio] – 1. wiTeli – kanonis saTauri
brun­ va, triali, wrebrunva. (romelic iwereboda wi­
2. (polig.) igivea, rac ro­ta­ Te­li saRebaviT)] – 1. gan­
ci­ uli manqana. yofilebis saTauri (ga­
rotvaQler-i [germ. Rottweiler zeTSi, JurnalSi da misT.).
< geogr. sax.] – sasamsaxuro 2. nawili, qveganyofileba,
ZaRlebis jiSi. gra­ fa.
rOq-i1 [spars. rokh sabrZolo rudQment-i [laT. rudimentum
etli (koSkiT)] – WadrakSi: Ca­na­
saxi, sawyisi] – (bi­
mefisa da etlis erTdrou­li ol.) or­gano, romelsac
svla, romlis drosac etli or­ga­ nizmis is­
toriuli
da mefe gadadgildebian gan­vi­Tarebis pro­ces­Si
er­ Timeoris gverdiT; Wad­ da­karguli aqvs Tavisi pir­
rakSi aseTi svla mxolod van­de­li mniS­ v­
ne­lo­
ba da
erTxel xdeba. sru­lad ar vi­ Tar­de­
ba.
rOq-i2 (ist.) roqis spa – da­ ¥ rudimentuli.
qiravebuli jari.  r. organo.
rubAia [arab., spars.] sparsul  rudimentaruli, rudimen­
da tajikur poeziaSi: fi­ ta­luri Scd.
lo­sofiuri an samijnuro rUmba [esp. rumba] – cekva meq­
xa­
siaTis oTxstriqoniani sikuri warmoSobisa.
 -460-
rup

rUpor-i [holand. roeper] – ¥ sagisa.

xmis gamaZlierebeli mili  sagasi Scd.
ko­nusis formisa. sAdizm-i [fr. mwerlis markiz
¥ ruporiani. de sadis (de sad – 1740-1814)
 r. aparati. sa­xelis mixedviT] – 1. sqe­
rUtina [fr. routine] – SiSi si­ sob­rivi ukuRmarToba; ga­ mo­
ax­lis, cvlilebis winaSe; ixateba miswrafebiT – tki­
uZ­raoba, CamorCeniloba, Sab­ vi­li miayenos par­ t­
ni­ors,
lo­ni. awa­mos Tavisi sqe­ sob­ri­vi
mo­Txovnilebis da­ sak­
ma­yo­
fi­leblad.
s 2. (gadat.) sxvisi wvalebiT,
tan­jviT siamovnebis mi­Re­
ba.
sAboT-i [Zv. ebr.] _ iudaizmSi:
RmerT iehovas (iahve) erT- sadukevEleb-i [berZ. saddukaioi
erTi epiTeti. sakuT. sax.] _ ideologiur-
politikuri mimdinareoba
sAbvei [ingl. subway] – met­
iudeaSi (me-2 s. Zv. welTaRr.
ro­politenis sa­xelwodeba
– 1 s. ax. welTaRr).
ame­
rikaSi.
sAvana [esp. sabana] – tropikuli
sAbo [fr. sabot] xisgan ga­moT­
veli.
lili an xis lanCis mqone
¥ savanisa, mr. savanebi.
fexsacmeli.
 savanasi Scd.
sabOtaJ-i [fr. sabotage] – wi­
sAiti [ingl. site adgili] –
nas­warganzraxuli CaS­
mo­nacemTa erToblioba in­
la, Ca­fuS­va muSaobisa mas­
ter­netSi (ix.), romelSic
Si mo­na­wileobisagan Ta­vis
sa­erTo misamarTiT Tav­
ari­de­biT an misi ara­ke­Til­
moy­rilia erTgvarovani an
sin­di­sieri Ses­ru­lebiT.
msgav­si informacia; in­ ter­
sAga – [Zv. skandin. saga] _ 1. ne­tis gadamcemi sad­ gu­
ri.
Zveli skandinaviuri da ir­
sAke [iap.] – brinjis arayi;
lan­diuri xalxuri sag­mi­
ici­an iaponiaSi.
ro Tqmuleba.
2. (gadat.) saerTod, Tqmuleba, sakvoQaJ-i [fr. sac CanTa da
le­ genda. voyage mgzavroba] – xelis
 -461-
sal

sam­ gzavro CanTa. xvliks miagavs.

 sakvaiaJi Scd. 2. Sua saukuneebSi gav­r­ce­le­
sakrAlur-i [< laT. sacer (sac­ buli cru rwmeniT: ce­ cx­
ris) wminda] – religiur kul­ lis suli, cecxlis stiqia.
t­ Tan da ritualTan da­kav­ sAldo [it. saldo] – (buxhalt.)
Sirebuli. sxvaoba Semosavalisa da
sakramEntul-i [laT. sacra­ gasavalis (debitisa da
men­tum kurTxeva] – 1. re­ kre­ditis) jamebs Soris.
li­ giur kultTan da­ kav­Si­ sAlon-i [fr. salon] – 1. sad­
rebuli; wminda, saRmrTo; go­mi, sadac ewyoba ga­mo­fe­
ri­ tualuri. nebi; maRazia, sadac iyideba
2. (wign.) tradiciiT gan­ m­t­ki­ mxatvruli saqoneli, xe­
cebuli; tradiciuli. lov­ nebis nawarmoebebi.
sAlaTa [it. salato mariliani]  samxatvro s., tansacmlis
– 1. bostneuli mcenare; s.
aqvs mkrTali mwvane far­ 2. dasasvenebeli oTaxi gemze,
To foTlebi, romlebic iW­ sastumroSi da sxv.
meva umad, saTanadod Se­ kaz­ 3. stumris misaRebi vrceli
muli. oTaxi mdidrul saxlSi.
2. kerZi, romelsac am­za­ 4. (moZv.) rCeul pirTa wre,
deben wvrilad daW­ri­li romelic sistematurad ik­
bostneulisgan, kar­to­ fi­ ribeboda visime saxlSi.
lis­gan, zogjer xorcisa da  literaturis s., poli­ ti­
Tevzisagan; Cveulebriv Se­ kuri s.
kazmulia zeTiT, ZmriT da 5. mgzavrTaTvis gankuTvnili
misT. iWmeba civad (sinon. ad­gili (avtobusisa, TviT­ m­
ta­bucuni). f­rinavisa da sxv.)
3. daWrili kitri da pomidori ¥ salonuri (mniSvn. 3, 4-isaT­
xaxviT, mwvaniliT da misT. vis).
Sekazmuli.  s. poezia, s. musika, s. mas­
¥ salaTisa. la­aTi.
 salaTasi, salaTi Scd. sAlto [it. salto xtoma, nax­to­
salAmandra [berZ. salamandra] – mi] – akrobatiuli naxtomi,
1. kudiani wyalxmeleTa cxo­ romlis drosac haerSi ma­
veli, romelic garegnulad lays akeTeben.
 -462-
sal

saltomOrtale [it. salto Se­reuli qorwinebis Se­de­

mortale sasikvdilo naxtomi] gad.
– 1. naxtomi akrobatis ma­ sAmit-i [ingl. summit mwvervali,
Rali moednidan (si­maR­li­ pi­
ki] – mravalmxrivi sa­er­
dan), romlis drosac mi­si TaSoriso Sexvedra an TaT­
sxeuli haerSi malays ake­ bi­ri umaRles doneze.
Tebs. sAmum-i [arab. samûm] – mSrali,
2. riskiani, Tavze xelaRebu­ cxeli qari arabeTisa da
li nabiji; igivea, rac sal­ Crdi­ loeT afrikis udab­
to. noSi.
sAlut-i [fr. salut] _ samxedro samUrai [iap.] – 1. feodalur
misalmeba sroliT, ra­ke­ iaponiaSi: privilegiuri
tebis gaSvebiT da qvemexebis sam­xedro wodebis war­mo­
zalpiT, almis aRmarTviT mad­geneli.
(mag: gemze da sxva), fe­i­ 2. iaponiis agresiuli sam­
erverki raime sazeimo Ta­ xed­ro wreebis war­mo­ mad­
riRis aRsaniSnavad. gen­lis saxelwodeba.
 saartilerio s. sanatOrium-i [laT. sana­to­ri­
¥ sasalute. um] – samkurnalo-da­ sas­ve­
 s. – saartilerio jgufi. ne­beli dawesebuleba.
 saliuti, sasaliute Scd.  borjomis s.-ebi., bavSvTa s.
sAmba [ingl. samba < afrik.] – ¥ sanatoriuli.
brazilieli zangebis cek­  s.-is mkurnaloba.
va; musika am cekvisaTvis. sanAcia [laT. sanatio mkur­na­
sAmbo1 [rus. Самбо (Semokl.) loba, gajansaReba] – 1. (me­
Самозащита Без Оружия Tav­ dic.) gamafrTxilebeli sam­
dac­va uiaraRod] – spor­ kur­na­
lo RonisZiebebi pi­ris
tu­li Widaoba, romlis Rrus gajansaRebisaTvis.
dro­ sac dasaSvebia Zlier 2. RonisZiebaTa sistema sa­
mtkiv­neuli ileTebi. war­moebis, trestebis, ban­ke­
sAmbo [ingl. sambo esp. zam­
2 bisa da a.S. gakotrebis sa­
bo] – adamiani, romelic wi­naaRmdegod.
war­moSobilia indieli ma­ ¥ sanireba.
ma­
kacisa da zangi qalis  bankis s.
 -463-
san

sangvQnik-i [laT. sanguis (san­ reSi ga­ das­vla.

gui­nis) sisxli; sasicocxlo mizani – uzenaesi mdgo­ ma­
Za­la] – metismetad xa­li­ re­oba, rodesac suli adis
siani, sicocxliT sav­se RvTa­ ebis rangSi. agreTve
adamiani, romelic ga­reg­nu­ nirvana (qanaoba, gan­ Ta­
vi­
lad mkveTrad gamoxatavs suf­­le­ ba sansarisgan).
Tavis emociebs. sAnkrit-i [ingl. Sanscrit sanskr.]
sAndviC-i [ingl. sandwich] – Zveli induri sam­ werlo
– puris ori Txe­li na­ We­ ena.
ri, romelTa So­ris mo­Tav­ ¥ sanskrituli.
sebulia raime sa­uzmeuli  s. ena, s. xelnaweri.
(ka­raqi, Zexvi, yveli da sAnt-i [fr. cent asi] – TavsarTi,
misT.); igivea ra sendviCi. romelic sazomi erTeulis
sanQtar-i [fr. sanitaire] – saxelTan mierTebisas aR­
umcrosi samedicino mu­ Sa­ niS­ navs mis meased nawils:
ki, romelic Svelis avad­m­ 1. santimetri = 0.01 metrs.
yo­febs, daWrilebs, alagebs santimentAlizm-i [fr. sen­ti­
sam­kurnalo dawesebulebis men­talisme] – 1. me-18 s.-is meore
sadgoms. naxevarSi: literaturuli
sanitAria [laT. sanitarus jan­ mi­marTuleba, romlisTvi­
m­
rTeloba] – sisufTavisa sac damaxasiaTebelia gan­
da mosaxleobis jan­ m­r­Te­ sa­kuTrebuli interesi
lo­bis dacvis Ro­nis­ ZiebaTa ada­ mianis Sinagani sam­ ya­
sis­tema. ro­sadmi, bunebisadmi, si­ nam­
¥ sanitariuli. dvilis idealizaciisa da
 s. eqimi, qalaqis s. mdgo­ ma­ gadaWarbebuli grZno­ bi­e­
reoba, s. daT­ va­liereba. re­ba mis gamoxatvaSi.
 sanitaruli Scd. 2. gadaWarbebuli gulCvilo­
sAnsara [sankr. xetiali] _ ba, zedmeti grZnobiereba.
in­duisturi da bu­dis­tu­ri  ix­ mareba agreTve _ sen­ ti­
cne­ ba, rom­lis mi­xed­vi­Tac men­talizmi.
san­sara yo­ve­li co­cxa­li santimentAluri [fr. sen­
ar­sebis ma­ra­di­u­li mog­za­u­ timental] – zedmetad mgrZno­
ro­ baa, er­Ti sxe­u­lidan me­o­ bi­are; gadaWarbebiT gul­
C­vi­li. ixmareba agreTve
 -464-
san

– sentimentaluri. mwva­ ve ironia.

 s. romani, s. adamiani. ¥ sarkazmuli da sar­ kas­tu­
sAnqcia [laT. sanctio da­ka­no­ li.
neba] – 1. zemdgomi in­ s­tan­  s. Rimili.
ci­is mier raime aq­tis dam­ sArkoma [berZ. sarkôma] – (me­
tkiceba, rac mas iuri­diul dic.) avTvisebiani sim­ siv­
Zalas aniWebs; ne­barTva. ne, romelic vi­Tar­ de­
ba Se­
 prokuroris s. maerTebeli qso­ vi­li­
sa­gan.
2. iZulebis, zemoqmedebis zo­ sarkOfag-i [berZ. sarkophagos]
ma kanonis darRvevisaTvis. – Zvel qveynebSi (egvi pteSi
3. saerTaSoriso samarTalSi: da sxv.): qvis kubo; saflavis
ze­moqmedebis zoma, ro­ mel­ qva kubos formisa; patara
sac mimarTaven xel­Sek­ru­ akldama.
le­ bis damrRvevi sa­xel­m­wi­ sAtana [berZ. satanas < Zv. berZ.]
fos mimarT. – avi suli, eSmaki; RmerTis
 ekonomiuri s.-ebi. moRalate angelozi.
4. mowodeba, dadastureba, satElit-i [berZ. satelles (sa­
Tan­xmoba. tellitis) Tanamgzavri; Ta­ nam­
¥ usanqcio (mniSvn. 1-isaT­ zrax­ veli] – 1. (astr.) pla­
vis). ne­tis Tanamgzavri.
 u. mitingi.  mTvare dedamiwis s.-ia.
sanqcionQreba – sanqciis 2. saxelmwifo an mTavroba,
(mniSvn. 1), nebarTvis micema. ro­melic formalurad da­
 sanqcireba Scd. moukidebelia, magram si­ nam­
saracEnia [laT. sarracenia] – dvileSi emorCileba sxva
mcenare, mweriWamia mra­val­ saxelmwifos, mis neba-sur­
wliani balaxi. vils.
sAri [spars. sârî] – aRmosavle­  didi saxelmwifos s. qve­
Tis qveynebSi (indoeTSi da yana.
sxv.): qalis samosi – grZe­ 3. (teq.) kbilana, romelic
li (4-5 m.-de) qsovili, ro­ mib­mulia meore, wamyvan kbi­
mel­ sac garkveuli wesiT la­ naze.
ix­veven tanze. 4. (fiz.) speqtris susti zoli
sArkazm-i [berZ. sarkasmos] – Zlieri zolis mezoblad.
(wign.) RvarZliani dacinva, qalaq-sateliti – Ta­ na­med­
 -465-
seg

rove didi qalaqis max­ ro­melTa nawili me-5 – me-6

lob­ lad garkveuli gegmiT ss.-Si kontinentidan ga­da­
ga­Senebuli patara qalaqi; sax­ lda britaneTSi; me-8 s.-
qalaqi-Tanamgzavri. is bolos isini dai pyres
sAtira [laT. satira] – li­te­ra­ fran­ kebma.
turasa da xelovnebaSi: si­ saqsOfon-i [sakuT. sax. berZ.
namdvilis asaxvis erT-er­Ti phône bgera, xma] – spilenZis
xerxi – uaryofiTi sa­ zo­ sa­sule musikaluri sakravi,
ga­doebrivi movlenebis da­ klarnetis monaTesave.
uzogavi dacinva, gakicxva.  `saqsofons ukravs~.
¥ satiruli.  saqsafoni, `saqsofonze
 s. kupletebi, s. plakati, uk­ravs~, `saq­ so­ fonze dam­ k­
s. Jurnali. v­re­li~ da a.S. Scd.
satirQkos-i – satirul na­ sEans -i [fr. seance] – risame sa­
war­moebaTa avtori. jaro Cveneba an Sesruleba
sAturn-i [laT. Saturnus] – 1. ro­ ga­nuwyvetliv drois gar­k­
ma­
ul miTologiaSi: xvna-Tes­ ve­ul monakveTSi.
vis da nayofierebis Rmer­Ti,  pirveli (meore...) s., dRis
mi­
waT­moqmedebis mfar­veli s.-ebi kinoSi, hi pnozis s.,
(ga­
i­givebuli iyo berZnuli Wadrakis erTdrouli Ta­
To­logiis kro­nosTan).
mi­ ma­Sis s.
2. mzis sistemis didi pla­  siansi Scd.
neta, romelic mzidan me-6 sEgment-i [laT. Segmentum mo­
adgilzea. nakveTi] – 1. (maTem.) wris
sAuna [fin. sauna] – finuri na­wili, romelic rka­li­ Ta
aba­no. da qordiT aris Se­mo­ saz­R­
sAfar-i [suahilis enidan] – v­r uli; sfe­ r os na­w i­
l i, ro­
afrikaSi: monadireTa eq­s­ me­lic ga­ dam­kv­e­Ti sib­ rtyiT
pe­
dicia, nadiroba, agreTve aris ga­
m o­
y o­
f i­
l i.
mog­zauroba. 2. (zool.) erT-erTi sigrZiv
ganlagebuli nawevarTagani,
safQron-i [berZ. sapheiros] –
rom­ lebisganac Sedgeba zo­
lur­ ji an iisferi Zvirfasi
gi­er­ Ti cxovelis or­ga­ niz­
qva; lurji iagundi.
mi.
sAqseb-i – germanuli tomebi,
segregAcia [laT. segregatio
 -466-
sed

ga­mo­yofa] – rasobrivi dis­ ¥ seismologiuri.

k­
ri­minaciis erT-erTi sa­xe  s. monacemebi, s. ga­mok­ v­le­
– feradkanianTa iZu­ le­biTi vebi.
gamoyofa TeT­r­ka­ni­ a­ne­
bi­sa­ seQsmur-i [< berZ. seis­mos mi­
gan. wis­Zvra] – miwis­ Z­
vris mov­
sEdan-i [ingl. sedan] – da­xu­ lenebTan da­ kav­
Si­rebuli.
ru­li msubuqi av­to­ mo­bi­  s. raioni, s. xelsawyo, s.
lis ti pi; aqvs ori an sami sadguri, s. ruka.
ri­gi dasajdomebi.  seismiuri Scd.
sEzon-i [fr. saison] – 1. we­li­ sEif-i [ingl. safe] – uZravi,
wa­dis erT-erTi dro oTxi­ ce­cxlgamZle karada an yu­
dan. Ti, an specialuri sa­ Tav­si,
 sazafxulo s., zamTris s. sad­gomi – fasiani qa­Ral­
2. weliwadis nawili, pe­ de­bis, dokumentebis, Zvir­ fa­
ri­od­ i, romelic yvelaze seulobis, samuzeumo eq­ sp­o­
uf­ ro Sesaferia raime natebis da misT. Se­sa­ na­xad.
saq­mi­anobisaTvis, das­ve­ne­bi­ sEkans-i [laT. secans gadamkve­
saT­vis da sxv. Ti] – (maTem.) kuTxis erT-er­
 Teatraluri s., navigaciis Ti trigonometriuli fun­
s. qcia, romelic marTkuTxa
3. risame (mag., xileulis) mwi­ sam­kuTxedSi udris hi ­ po­te­
fo­ bis, Semosvlis dro. nu­zis Sefardebas kuTxis
 atmis s., blis s., yurZnis ka­Tet­Tan.
s. sEkvestr-i [laT. sequestrum]
¥ sezonuri. – 1. (samarT.) saxelmwifo
 s. samuSao. xe­lisuflebis mier raime
seQner-i [ingl. seiner] – patara ker­Zo qonebis gamoyenebis
sazRvao TevzsaWeri gemi. Sez­ Rudva an akrZalva; ya­
seismolOgia [berZ. seis­mos da­Ra.
miwisZvra da logos moZ­R­ 2. (medic.) raime qsovilis
v­
reba] – mecniereba (geo­ mkvda­ ri nawili, romelic
fi­zikis nawili), romelic mos­cilda saR nawils.
Se­iswavlis dedamiwis qer­ sEkret-i [laT. secretus ga­mo­
qis ryevebs, kerZod – mi­ wis­ na­yofi] – (fiziol.) niv­
Zvrebs.
 -467-
sem

Ti­ ereba, romelsac ga­mo­i­ Ceva, SerCeva] – cxovelTa

mu­ Saveben jirkvlebi (mag; da mcenareTa axali, ga­um­
ner­wyvi, kuWis wveni ...) jobesebuli jiSebis ga­moy­
sekrEcia [laT. secretio ga­ vana xelovnuri SerCeviT,
mo­ yofa] – (fiziol.) or­ Sej­ varebiT.
ga­nizmisaTvis aucilebel ¥ seleqciuri da sa­ se­
leq­cio.
niv­ TierebaTa (sekrecebis)  s. sadguri, s. Tesli.
ga­momuSaveba da gamoyofa seleqciOner-i _ seleqciis
jirkvlebis mier. spe­cialisti.
sekularizAcia [< laT. se­ sEmestr-i [laT. semestris eqvs­
cu­laris saero] – saeklesio Tviani] – saswavlo wlis
da samonastro sakuTrebis naxevari umaRles sas­ wav­
ga­da­qceva saxelmwifo sa­ le­ belSi.
kuT­rebad.  pirveli (meore) s.
sekUndant-i [laT. secundans ¥ sasemestro.
(se­cun­dantis damxmare] –  s. gamocdebi.
1. mow­ me da Suamavali du­ semQnar-i [laT. seminarium
e­lis Ti­Toeuli mo­ na­wi­li­ sa­nerge] – 1. umaRles sas­
sa. wav­lebelSi: jgu­fu­ ri
2. Suamavali da TanaSemwe kri­ praq­ tikuli me­
ca­di­ne­o­ba
vis, Wadrakis da zogi sxva mas­wavleblis xel­ m­
Z­
R­va­ne­
Sejibrebis monawilisa. lo­ biT.
selenelOgia [berZ. sēlē­ne  s. filosofiaSi.
mTva­re da logos moZ­R­v­reba] – 2. jgu­ furi mecadineoba kva­
as­tronomiis dar­gi,romelic li­ fikaciis asamaRleblad.
mTva­res swav­lobs.  aTdRiani s., mudmivmoqmedi
selEqtor-i [laT. selector da­ s.
ma­xarisxebeli] – aparati, ¥ seminaruli da sasemi­ na­
ro.
rom­ lis saSualebiTac xde­  se­minariuli da saseminario
ba telefonis mocemuli sxvaa (ix. seminaria).
xa­zis ramdenime an yvela seminAria [laT. seminarium
abo­nentis erTdrouli ga­ sa­nerge] – saSualo sa­su­
moZaxeba. li­ ero saswavlebeli.
selEqcia [laT. selectio ga­dar­ ¥ seminariuli da sasemi­ na­
rio.
 -468-
sem

 s. ganaTleba. Ro­nieri ZaRli, romelsac

 seminaruli da saseminaro kargi ynosva aqvs. alpebSi
sxvaa (ix. seminari). arsebuli monastris Saint-
 semenaria, semenariuli, Bernard-is saxelis mixedviT,
sa­semenario Scd. sadac gamohyavdaT am ji­
semirAmida-s bARebi – msof­ Sis ZaRlebi mTaSi gza­da­
lios erT-erTi Svid sa­oc­ kar­guli adamianebis mo­sa­
re­baTagani _ `da­kiduli ba­ naxavad.
Rebi~ ba­bilonSi, romelTa senQor-i [esp. señor] – es­pa­
mo­wyobac miewereba le­gen­ neTSi: batoni, seniori (Cve­
darul dedofals _ se­mi­ ulebriv, gvarTan an sa­
ramidas. xel­ Tan erTad) – batoni;
semQtur-i – semitebTan da­ ba­to­no! (Sdr. it. siniori).
kav­Sirebuli. semituri ene­ senQora [esp. señora] – es­pa­neT­
bi – monaTesave enebi, rom­ Si: qalbatoni; qal­batono
lebic gavrcelebuli iyo (Cveulebriv gvarTan an sa­
wina aziis CrdiloeT da xel­ Tan erTad) (Sdr. it.
aR­mosavleT afrikis na­ si­niora).
wil­Si: arabuli, siriuli, seniOrita [esp. señorita] – es­
eb­
rauli; asiriuli, ba­ bi­ paneTSi: axalgazrda ga­u­
lo­nuri, arameuli, fi­ ni­ki­ Txo­ vari qali, qaliSvili
u­ri. [bibliuri noes erT- (Sdr. it. siniorina).
er­Ti Svilis semis saxelis ¥ senioritasi.
mi­
xedviT].  senioritisa Scd.
sEnat-i [laT. senatus < senex mo­ sensAcia [fr. sensatio] – 1.
xuci] – 1. parlamentis zeda Zli­ eri STabeWdileba, rac
(sakanonmdeblo) palata ra­ime ambavma, SemTxvevam mo­
aSS-Si, safrangeTsa da zog ax­dina.
sxva saxelmwifoSi. 2. TviT es ambavi.
2. Zvel romSi: umaRlesi xe­ ¥ sensaciuri da sasen­ sa­
li­ suflebis saxelmwifo cio.
organo.  s. cnoba, s. aRmoCena.
senAtor-i – senatis wevri. sen­timentAluri _ ix. san­ ti­
senbErnar-i – jiSiani, didi, men­taluri.
 -469-
ser

sensuAlizm-i [fr. sensualisme septuAginta [laT. `sa­

< laT. sensus SegrZneba] – moc­ daaTi~] – Zv. aRTqmis
filosofiuri mimarTuleba, (bib­liis) Targmani, rac
romelic Semecnebis erTad- ieru­ salimidan mefe pto­
erT wyarod SegrZenebebs, lo­ meosis miwveviT aleq­
aR­qmebs miiCnevs. san­driaSi Casul 70 gan­
sentEncia [laT. sententia azri, mar­toebulma Seasrula 70
msjeloba] – moraluri xa­ dReSi Zv. ebraulidan ber­
siaTis gamonaTqvami, zne­ ob­ Z­nulze, im ebraelTaTvis,
rivi darigeba. ro­melnic egvi pteSi cxov­
separAtizm-i [fr. separatisme] rob­dnen an palestinis ga­
– 1. swrafva gamoyofisaken, reT iyvnen gafantulni da
gancalkevebisaken. aRar icodnen ebrauli.
2. mravalerovan qvey­neb­ Si: serApis-i [berZ. Serapis] – eli­
erov­nul um­ciresobaTa nisturi egvi ptis mTavari
swraf­ va sa­ xel­ mwifosagan (sicocxlis, sikvdilisa da
ga­
mo­yo­fisa da da­mo­u­ki­de­ gankurnebis) RvTaeba.
be­
li sa­ xel­m­wi­fos Seq­m­ni­ serAfim-i [Zv. ebr. seraphim (mr.)]
sa­
ken. – qristianul religiaSi:
separAtist-i separatizmis eqvsfrTiani angelozi umaR­
mom­xre. le­si ierarqiisa.
separAtul-i [laT. sepa­ra­tus] serEnada [<fr. serenade, it.
– gankerZoebuli, gan­ cal­ ke­ serenata] – 1. Sua sa­ u­ku­ne­
eb­
ve­
buli. Si italiasa da es­pa­ neT­Si:
 s. TaTbiri. satrfosadmi miZ­ R­v­
nili sa­
separatuli zavi _ omis mijnuro sim­ Rera, ro­ mel­
dros koaliciaSi myo­fi sac misi fan­ j­ris win as­
sa­
xelmwifos mi­ er mo­wi­na­ ru­lebda axal­ gaz­rd ­ a kaci
aR­mdegesTan da­debuli za­ gi­taris an sxva si­ mebiani
vi Tavisi sam­ xedro mo­kav­ sak­ravis akom­ pa­ni­
mentiT.
Si­
reebis Tanxmobis gareSe. 2. kameruli musikis Janri.
 separatiuli Scd. ¥ serenadisa.
separAcia [laT. separatio] –  serenadasi Scd.
ga­
moyofa. sErver-i [ingl. server mom­sa­
 -470-
ser

xure] – mZlavri kompiuteri,  s. adamiani.

romelic qselSi gadacemis 2. aseTi adamianis da­ma­ xa­
si­a­
rols asrulebs. Te­beli Tviseba.
sErviz-i [fr. service] – suf­  saqmisadmi s. damo­ ki­
de­bu­
ris, yavis an Cais WurWlis le­ ba.
sru­li kompleqti ada­mi­an­ 3. sayuradRebo, mniSvnelo­ va­
Ta garkveuli ra­o­de­no­ bi­ ni.
saT­vis.  s. sakiTxi, s. wigni.
 sufris s., Cais s., Tormeti 4. (saub.) saSiSi, saxifaTo,
kacisaTvis gankuTvnili s. mZi­ me.
sErvis-i [ingl. service] – mo­  s. daavadeba, s. mdgo­ma­ re­
sax­leobis sa­yo­fa­cxov­
rebo o­ba.
mom­saxureba. serpAntin-i [fr. serpentin <
sEria [laT. series mwkrivi, ri­ ser­pent gveli] – 1. feradi
gi] – 1. erTgvari sagnebis qa­Raldis grZeli da wvri­
ri­gi, jgufi; movlenaTa li lenti, romelsac is­
Tan­mimdevruli rigi. v­rian mocekvaveebi balis,
 naxatebis s. mas­karadis, karnavalis dros.
2. didi kinofilmis erT­g­va­ serpentarQum-i [laT. serpens
rad damoukidebeli na­wi­li. (serpentis) gveli] – Sxamiani
 filmis pirveli (meore) s. gvelebis mosaSenebeli ad­
3. fasiani qaRaldebis, do­ku­ gili maTgan Sxamis mi­sa­
mentebis Tanrigi, rac cif­ Rebad.
rebiT an asoebiT aris aR­ serpEntin-i [laT. serpentinus
niS­nuli. gvelis] – mixveul-moxveu­
¥ seriuli (mniSvn. 1-isaT­ li gza mTaSi.
vis). sertifQkat-i [fr. sertificat] –
 avtomobilebis s. gamoS­ 1. zogi saxelmwifo sesxis
ve­
ba. bileTis saxelwodeba.
serQal-i [ingl. serial rac 2. sagareo vaWrobaSi: sabuTi,
mwkrivs qmnis] – mra­val­se­ romelic axlavs saqonels
ri­iani kino an tele­fil­mi. da, romelSic aRniSnulia
seriOzuli [fr. serieux] – 1. saqonlis xarisxi, fasi da
dinji, dafiqrebuli, dar­ba­ sxv.
iseli. 3. mowmoba, werilobiTi cno­ ba.
 -471-
seq

 s. kompiuteruli kursebis da ucxo qveynebis RmerTi,

damTavrebis Sesaxeb. osirisis Zma da mkvleli.
 serTifikati, sertifikaTi sEter-i [ingl. setter] – grZel­
Scd. bew­viani monadire ZaRlis
sErfbord-i [ingl. surfboard ji­Si.
< surf (zRvis) moqceva da sEqsi [laT. sexus sqesi] – sqe­
board ficari] – grZeli sobrivi urTierToba or
da viwro ficari (korpisa, sa­winaaRmdego sqesis ada­
qafplastisa), romelsac mi­anebs Soris. masTan da­
iye­neben serfingSi. kav­Sirebuli fsiqikur
sErfing-i [ingl. surfing zvir­ re­aqciaTa, gancdaTa da qce­
Tebze sriali] – wylis vaTa erToblioba.
spor­tis saxeoba – Se­jib­ seqsolOgia [laT. sexus sqesi
re­ba specialuri fic­riT da berZ. logos moZRvreba]
(ser­fbordiT) srialSi – samecniero kvlevisa da
zRvis, okeanis zvirTebze. cod­ nis dargi sqesobrivi
sEsia [laT. sessio sxdoma] – cxov­ rebis Sesaxeb.
1. sxdoma, romelsac pe­ ri­o­ seqsopaTolOgia [laT. sexus
dulad atareben war­mo­mad­ sqe­si da (ix. paTologia)]
genlobiTi organoebi da – klinikuri medicinis na­
sxv. wili; Seiswavlis sqe­sob­
 parlamentis s., samecnie­ riv moSlilobas – di­ag­
ro s. nos­ tikis, mkurnalobisa da
2. umaRles saswavleblebSi: pro­filaqtikis mizniT.
gamocdebis Cabarebis pe­ri­ sEqta [laT. secta moZRvreba,
odi; TviT es gamocdebi. sko­ la] – 1. religiuri Te­
 sagamocdo s. mi, romelic ganudga ga­ba­
¥ sasesio. tonebul eklesias.
 s. sagnebi, s. vadebi, s. 2. (gadat.) gancalkavvebuli,
dar­ba­zi. karCaketili jgufi ada­ mi­
a­
sEt-i [ingl. set] – (sport.)
1
ne­bisa, romelic gamoirCeva
par­tia CogburTis TamaSSi. dogmaturi SexedulebebiT.
sEt-i2 – Zv. egvi ptis religiasa  sekta Scd.
da miTologiaSi: udabnosa sEqtant-i – seqtis wevri.
 -472-
seq

¥ seqtanturi. ¥ seqciuri (mniSvn. 3-isaT­ vis).

 s. moZraoba.  s. muSaoba.
 sektanti, sektanturi Scd. seqciOner-i – maRaziis seq­
sEqtor-i [laT. sector] – 1. (ma­ ci­is gamge.
Tem.) wris nawili, romelic svAstika [sanskr. svastika] –
Se­mo­sazRvrulia rkaliTa sworkuTxad moxrili bo­
da ori radiusiT. lo­ ebis mqone jvari – or­
2. raime farTobis nawili, na­
mentuli motivi, ro­me­ lic
uba­ni, SemosazRvruli ra­ gvxvdeba Zveli in­do­ e­
Tis,
di­aluri xazebiT. Ci­
neTis, iaponiis da zog
 stadionis samxreTi s.-ebi, sxva qveynebis xe­lov­ne­ ba­Si;
Tavdacvis s. ger­manelma fa­ Sis­
teb­ma Ta­
3. dawesebulebis, or­ga­ni­za­ vianT emblemad ga­ mo­
i­yenes.
ci­is ganyofileba. svinAqsar-i [berZ. svynaxarion:
 aRicxvis s., kadrebis s. svi­naqsis krebuli] – wmin­
4. saxalxo meurneobis nawili, dan­Ta cxovrebis an qris­
romelsac garkveuli eko­ ti­an
­ul dResaswaulTa
no­mikur-socialuri niSnebi aR­we­ri­
lo­ ba. iyeneben
axasiaTebs. RvTis­ m­
saxu­rebis dros.
 kerZo s. vaWrobaSi. svQng-i [ingl. swing] (sport.)
 sektori Scd. krivSi: gverduli dartyma
sEqcia [laT. sectio gakveTa] – Sori manZilidan.
1. raime dawesebulebis, or­ si [it. si] – musikaluri gamis
ganizaciis nawili, gan­yo­ meS­vide bgera; am bgeris
fi­leba. aR­mniSvneli noti.
 sportuli s., fexsacmlis
sQbila [berZ. sibyla] – Zv. sa­
s. maRaziaSi.
ber­ZneTsa da romSi: wi­nas­
2. raime mTlianobis (mag; av­
warmetyveli qali.
tomobilis, nagebobis) na­
wili. sQgnal-i [germ. Signal] – 1.
 saxlis marjvena s., ra­di­ pi­
robiTi niSani, rom­li­
a­toris s. Tac ityobinebian ras­me,
3. yriloba, konferenciis qve­ ga­dascemen raime gan­kar­
ganyofileba. gulebas.
 s.-ze wakiTxuli mox­se­ne­ba.  zusti drois s., sagzao
 -473-
sim

s.-ebi., s.-is micema. quc­macebuli sakvebi mce­

2. (gadat.) gafrTxileba raime na­reebis damJavebiT spe­ ci­
arasasurvelis Sesaxeb. a­lur nagebobaSi (koSkSi,
 gazeTSi Semosuli s. tran­SeaSi, ormoSi).
¥ sasignalo.  s.-is damzadeba.
 s. raketa. 2. TviT nageboba aseTi si­
signalizAcia – 1. signalebis lo­ sis dasamzadeblad.
sis­tema, romelsac sadme ¥ silosisa.
iye­neben.  s. koSki, s. kulturebi, s.
 sarkinigzo s. mzesumzira, s. simindi.
2. mowyobiloba signalebis ¥ sasilosisa.
misacemad.  sasilosesi Scd.
 avtomaturi s. silUet-i [fr. silhouette < sa­
¥ sasignalizacio. kuT. sax.] – 1. visime an ri­
 s. alami, s. xelsawyo. same erTferi konturuli
sQdr-i [fr. cidre] – vaSlis ga­mosaxuleba, daxatuli
Rvi­no. (an gamoWrili da dakruli)
sQesta [esp. siesta] – espaneTSi, sxva feris formaze.
italiaSi, laTinuri ame­ri­ 2. sagnis, nagebobis, figuris
kis qvveynebSi da sxv: Su­ da sxva damaxasiaTebeli mo­
ad­Ris dasveneba (sadilis xazuloba (konturebi), ro­
Sem­deg, rodesac yvelaze melic Sor manZilze, bu­ rus­
Za­lian cxela). Si an sibneleSi aRiq­ me­
ba.
sizigQeb-i [berZ. syzygia Se­  mTis s., saxlebis s.-ebi.
er­Teba; wyvili] – mTvaris simbQoz-i [< berZ. symbiôsis
ori fazis – misi dabadebis Ta­nacxovreba] _ (biol.)
da gavsebis – saerTo sa­ sxva­dasxva saxeobis ori
xel­ wodeba, rodesac mze, organizmis Tanacxovreba,
de­damiwa da mTvare gan­la­ rac sasargebloa TiToeuli
gebulia erT swor xazze. maTganisaTvis.
am dros zRvis moqceva yve­ simbQont-i [< berZ. symbiôn
laze maRalia. (symbiontis) vinmesTan, ra­mes­
sQlos-i [esp. silos (mr.)] 1. sa­ Tan erTad mcxovrebi] – (bi­
qonlis wvniani sakvebi, ol.) simbiozis erT-er­Ti
ro­ mel­ sac amzadeben da­ mo­nawile.
 -474-
sim

simbOlizm-i [fr. symbolisme] zomiereba, pro­ por­ ciuloba

– antirealisturi, deka­den­ risame gan­ la­ gebaSi.
tu­ri mimarTuleba li­te­ ra­  adamianis sxeulis na­wi­
turasa da xelovnebaSi me- le­ bis s., s.-is dacva.
19 s.-is bolos da me-20 s.-is ¥ simetriuli.
dasawyisSi; mxatvrul xer­  s. figura, quCebis s. da­
xad acxadebda simbolos geg­mareba.
ro­ gorc sagnebisa da mov­  simetruli Scd.
lenebis miuRweveli arsis simpATia [berZ. sympathia Ta­
ga­moxatvis saSualebas. nag­rZnoba] – Sinagani keTi­
simbOlika – kreb. simboloTa li ganwyobileba vinmesad­
erToblioba; simboloebi. mi (sa­ pirisp. anti paTia).
 saqarTvelos s. (droSa, simpaTQuri – simpaTiis ga­
ger­bi). mom­wvevi, mimzidveli.
¥ simbolikisa.  s. adamiani, s. garegnoba.
 simbolikasi Scd. ¥ usimpaTio.
sQmbolo [berZ. symbolon] –  u. adamiani.
1. sagani, moqmedeba da sxv.,  simpatia, simpatiuri, sim­
ro­ melic raime mcnebis, pa­Turi, simpaturi, usim­pa­
ide­is pirobiT niSans war­ tio Scd.
mo­adgens. simpozQum-i [laT. simpozium
 mtredi mSvidobis s.-a. < berZ. symposion wveuleba]
2. raime sididis pirobiTi – saerTaSoriso TaTbiri
aR­niSvna, rac miRebulia raime samecniero sakiTxze.
ama Tu im mecnierebaSi.  saerTaSoriso s. kosmosis
 albert ainStainis for­ torsuli velebis Sesaxeb.
mula E=mc2. sQmptom-i [berZ. symptoma dam­
¥ simboluri. Txveva; niSan-Tviseba] – ra­ ime
 s. niSani, s. naxati. movlenis (Cveulebriv raime
 simboliuri Scd. daavadebis) dama­ xa­
siaTebeli
simEtria [berZ. sym­met­ria] garegnuli ni­ Sani.
_ raime mTelis na­wi­ le­  krizisis momaswavebeli
bis Tanazomieri, pro­por­ s.-ebi.
ci­uli ganlageba cen­tris, ¥ simptomuri da sim­ p­
to­ma­
Su­agulis mi­ marT; Ta­na­ tu­ri.
 -475-
sin

 s. movlenebi. sim­ptomTa erToblioba.

simUlant-i [laT. simulans (si­ sinedrQon-i [< berZ. synedrion
mu­lantis)] – piri, romelic kre­ ba, sabWo] – 1. (ist.) iude­
si­
mulacias mimarTavs aSi: uxucesTa sabWo, umaR­
 simiulanti Scd. le­ si saxelmwifo da­we­ se­
simulAcia [laT. simulatio] bu­leba, sadac Sediodnen
simulireba [germ. simulieren] religiuri winamZRvrebic.
– risame (mag. avadmyofobis) 2. (moZv. gadat.) kreba, TaTbi­
mogoneba visime motyuebis ri, sabWo.
miz­niT. sinEkura [< laT. sine cura uz­
 simuliacia Scd. runvelad] – Semosavliani
simfOnia [berZ. symphonia Ta­ Ta­namdeboba, romelic did
naJRera, Tanaxmianoba] – 1. Sromas ar moiTxovs; Tbili
di­di musikaluri na­war­ adgili.
mo­ebi orkestrisaTvis, Cve­ sQnTez-i [berZ. synthesis Se­er­
ulebriv Sedgeba sami an Teba, Sexameba] – 1. samecnie­
oTxi nawilisagan, rom­le­ ro kvlevaSi: mecnieruli
bic erTmaneTisgan gan­s­x­ kvle­ vis meTodi; analizis
vavdebian musikis xa­si­a­Ti­ monacemTa ganzogadeba.
Ta da tempiT. 2. qimiuri nivTierebis miReba
2. bgeraTa harmoniuli Sexa­ mar­tiv nivTierebaTa an
me­
ba; TanaJRera. ele­ mentTa SeerTebis gziT
3. raime nawarmoebis teqstSi (sa­pirisp. analizi).
nax­mar sityvaTa sia; kon­ ¥ sinTezuri.
kor­dansi.  kvlevis s. meTodi, s. ka­ u­
sinAgoga [< berZ. synagoge kre­ Cuki, s. boWko, s. qso­ vi­le­
ba, sakrebulo] – ebraelTa bi.
sam­locvelo saxli, taZa­  sinTetikuri, sintetikuri
ri. Scd.
¥ sinagogisa. sinQor-i [it. signore] _ ita­
 sinagogasi, sinaRoRa Scd. li­ aSi: batoni, siniori (Cve­
sQndrom-i [berZ. syndrome ulebriv, gvarTan an sa­
Tav­moyra] – (medic.) raime xel­ Tan erTad) – batoni;
da­avadebis damaxasiaTebel ba­tono!
 Sdr. esp. seniori.
 -476-
sin

sinQor-a [it. signora] _ ita­  s. sityvebi.

li­ aSi: qalbatoni; siniora sinOptika – mecniereba amin­
(Cveulebriv, gvarTan an sa­ dis winaswari gamocnobis
xel­ Tan erTad) – qal­ba­to­ Sesaxeb.
ni; qalbatono! sinoptQkos-i – meteo­ro­lo­gi,
 Sdr. esp. seniora. romelic daspeciale­ bu­lia
siniOrina [it. signorina] _ amindis prognozirebaSi.
ita­liaSi: axalgazrda ga­ sinoptQkur-i [< berZ. synoptikos
uTxovari qali; qaliSvili; visac SeuZlia yvelaferi
si­niorina (Cveulebriv, er­Tad mimoixilos] – rac
gvar­Tan an saxelTan erTad) dakavSirebulia me­te­ o­
ro­
– qa­liSvili; qaliSvilo! logiur pirobebTan, amin­
 Sdr. esp. seniorita. dis mdgomareobasTan.
¥ siniorinasi.  s. procesebi, s. pirobebi.
 siniorinisa Scd. sQntaqs-i [berZ. syntaxis] – gra­
sQnod-i [berZ. synodos kreba] ma­tikis nawili, romelic
– 1. marTlmadidebeli ek­ Se­iswavlis sityebis er­T­
le­ siis kolegialuri or­ maneTTan SeerTebas da wi­
ga­no. na­dadebis agebulebas.
2. protestantul eklesiaSi: ¥ sintaqsuri.
sa­suliero da saero pir­ Ta  winadadebis s. analizi.
kre­ba mniSvnelovan sa­ek­ sQnus-i [laT. sinus Runi, sim­ ru­
le­ sio saqmeebis ga­da­sawy­ de] – (maTem.) kuTxis erT-er­Ti
ve­
tad. trigonometriuli funqcia
sinOnim-i [berZ. synonimos] _ mar­TkuTxa samkuTxedSi; ud­
si­tyva, romelic mniSvnelo­ ris mopirdapire ka­ Te­
tis
biT sxva sityvas emTxveva Se­far­ debas hi­po­
te­nu­
zas­Tan.
an Zalian axlosaa masTan, sinqrOnia [< berZ.] – (lingv.)
bge­riTi SemadgenlobiT ki enis statikuri mdgomareo­
gansxvavdeba misgan. ba (Sdr. diaqronia).
mag; `Wkua~ da `goneba~, `xa­ sinqrOnizm-i [< berZ. synchro­
liCa~ da `noxi~, `aaSenebs~ nis­mos] – ori an ramdenime
da `aagebs~ (sapirisp. anto­ mov­ lenis, procesis zus­ti
ni­
mi). damTxveva droSi, erT­dr ­ o­
¥ sinonimuri.
 -477-
sis

uli mimdinareoba.  s. wyali.

sinqrOnul-i [< berZ. synch­ro­  siropi, siropiani Scd.
nos] – rac ramesTan er­T­d­ sQrtak-i [berZ. syrtaki] – berZ.
ro­ ulad xdeba. jgufuri cekva erTgvari.
 s. moqmedeba, s. Targmani sQsifes SrOma _ iTqmis da­
(mag; moxsenebisa). us­rulebul da unayofo
 sinxronuli Scd. mZi­me Sromaze [saberZneTis
siOnizm-i – msoflios yvela (korinTis) miTologiuri
eb­raelis gadasaxleba pa­ me­fis saxelis mixedviT;
les­ tinaSi da iq ebraelTa Rmer­ Tebis gadawyvetilebiT
sa­xelmwifos Seqmna. mas maRal mTaze unda aego­
sQrena [berZ. seirēn, lat. si­ re­bina mZi­me qva (lo­ di), ro­
ren] – sasignalo sayviri, me­lic mwver­ val­ ze ata­ nis­
ro­ melic gamoscems mkveTr, Ta­nave ukan gor­ de­boda].
ymu­ilisebr xmas. sQstema [berZ. systema] _ 1. Tan­
 saxanZro avtomobilebis mim­devrulad ga­ ta­
re­buli
s., saswrafo daxmarebis av­ me­Todi, wesebi, romelTa mi­
tom­bilis s. xed­viTac xdeba rame.
¥ sirenisa.  aRzrdis s., saarCevno s.,
 sirenasi Scd, mec­nieruli kvlevis s.
sirQus-i [berZ. seirios mwve­li] 2. erToblioba princi pebis,
– yvelaze kaSkaSa var­s­k­v­ ro­melic raime moZRvrebis
la­ vi. safuZvels warmoadgens.
sQroko [it. sirocco < arab.] –  emanuel kantis filoso­
cxeli qari, romelic icis fi­is s., iakob gogebaSvilis
samxreT evropaSi (qris pedagogiuri s.
Crdi­loeT amerikis udab­ 3. mTlianoba erTmaneTTan
no­ ebidan). ka­­
non­zomierad da­ kav­
Si­re­
sQrof-i [fr. sirop] – SaqarTan bu­li nawilebisa.
erTad moduRebuli xilis,  mzis s., nervuli s., ele­
kenkris sqeli wveni (qarT. men­tTa perioduli s.
sinon. vaJini). 4. sazogadoebrivi wyo­bi­ le­
 alublis s. ba.
¥ sirofiani.  kapitalisturi s.
5. organizaciulad ga­ er­Ti­a­
 -478-
sis

nebul da­wesebulebaTa er­ sxvaa (ix. sistema).

Tob­ lioba. sQstola [berZ. systolē] –
 mecnierebaTa akademiis (anat.) gulis moqmedebis
s-is instituti. erT-erTi faza – SekumSva.
6. teqnikuri mowyobiloba, sQti [ingl. City] – 1. did
kon­struqcia, bri­taneTSi: mniSvnelovani,
 axali s.-is TviTmfrinavi. pri­viligirebuli qa­
la­ qi,
¥ sistematuri da siste­mu­ ro­melSic aris sa­ e­pis­
ko­
ri. po­so kaTedra, an ro­ melsac
1. rac sistemasTan (mniSvn. 1) mi­Rebuli aqvs samefo si­
aris dakavSirebuli; sis­ geli.
te­ maze dafuZnebuli. 2. aSS-Si: adgilobrivi TviT­
 s. katalogi, s. gadmocema m­marTvelobis mqone, cotad
sakiTxisa. Tu bevrad mniSvnelovani
2. rac ganuwyvetliv meordeba; qa­laqi.
ganuwyveteli. situAcia [fr. situation] – Seq­
 s. mecadineoba, s. mkur­na­ mnili pirobebis er­Tob­ li­
lo­ba. s. dakvirveba. oba; garemoeba, mdgo­ma­ re­
o­
 sistematikuri sxvaa (ix. ba.
sistematika).
siUita [fr. suite] – mu­si­ka­
 sistematiuri Scd.
luri nawarmoebi, ro­me­ lic
sistemizAcia [fr. systemati­ Sedgeba ramdenime da­mo­ u­
ki­
sa­tion] – sistemaSi moyvana de­beli, magram sa­
erTo ide­
ri­ same. ur-poeturi Ca­ fiq­re­
biT da­
 mopovebuli masalebis s., kavSirebuli na­ wi­
li­ sa­gan.
mecnierul dakvirvebaTa s.  suita Scd.
sistemAtika – biologiuri
siUJet-i [fr. sujet] – er­Tob­
mecniereba, romelic axdens
li­ oba moqmedebaTa, ambebisa,
mcenareTa da cxovelTa
rac Seadgens mxatvruli
kla­ sifikacias.
na­warmoebis ZiriTad Si­na­
¥ sistematikuri.
arss.
 s. jgufebi, s. katego­ri­
 piesis s., s.-is ganviTa­ re­
e­bi.
ba.
 sistematiuri, sistemuri
¥ siuJeturi.
 -479-
ska

 s. qarga, s. mTlianoba. skAlp-i [ingl. scalp] – Tavis

 suJeti, suJeturi Scd. ka­ni Tmebianad.
siUrpriz-i [fr. surprise] – mo­ skAlpel-i [laT. scalpellum] –
u­lodneli saCuqari, mo­u­ patara qirurgiuli dana.
lod­neli sasiamovno am­ba­ skAndal-i [fr. scandale] – 1.
vi. gax­maurebuli samarcxvino
 sasiamovno s. SemTxveva.
 surprizi Scd.  politikuri s.
siureAlizm-i [fr. surrēalisme 2. aurzauri, ayalmayali, de­
ze­re­alizmi] – erT-erTi uki­ boSi, Cxubi, lanZRva-gi­ ne­
du­ re­si formalisturi mi­ biT.
mar­ Tuleba, romelic uar­  quCaSi s. atyda.
yofs gonebisa da cdis ¥ skandaluri da sas­ kan­
da­
rols xelovnebaSi da Se­moq­ lo.
me­
de­bis wyaros eZebs qve­c­no­  s. (s.) SemTxveva.
bi­
e­ rebis sferoSi (siz­m­rebSi, skandQreba [< laT. scando av­
ha­
luci­naciebSi, in­s­tiqtebSi divar] – mkafiod, da­mar­ c­
v­
da misT.). liT warmoTqma.
sifQlis-i [< fr. saS. laT. skaUtizm-i [< ingl. scaut mzve­
Siphi­lus < berZ. sys Rori da ra­vi] – skolisgareSe aR­
phi­los megobari, it. eqimis z­r­dis erT-erTi yvelaze
fran­ kastoris (1483-1553) mi­ gav­r­ce­
lebuli sistema; war­
er sifilisis Temaze da­ mo­ad­gens bavSvTa da mo­zar­
we­rili laTinuri poemis d­Ta organizaciebis mu­ Sa­
moq­medi piri] – gadamdebi o­bis safuZvels; war­ mo­iS­va
ve­
neriuli daavadeba (qarT. did britaneTSi me-20 s.-is
sinon. aTaSangi). da­sa­wyisSi.
skAla [laT. scala kibe] – 1. skAfandr-i [fr. scaphandre <
sxva­dasxva xelsawyoSi: da­ berZ. skaphē etli, navi da
na­yofebiani saxazavi an ci­ anēr (andros) adamiani, ka­ci]
fer­ blati. – hermetiuli Cac­mu­­ lo­
2. aTricxva sistema, romelic ba (kostiumi) myvin­ Ta­ve­
bis,
miRebulia raime sidideTa kos­ monavtebisa, as­t­
ro­ nav­
ga­sazomad, Sesafaseblad te­bis da sxva.
an gansasazRvravad.
 -480-
ske

skeQtbord-i [ingl. skateboard skvEr-i [ingl. square] – patara

skate ciguraoba da board fi­ sa­zogadoebrivi baRi qa­
cari] – gorgolaWebiani pa­ laq­ Si.
ta­ra ficari, romelzedac skQptra [berZ. skēptra] – samefo
ori­ve fexiT dgebian da kver­ Txi – monarqiuli xe­
ise moZraoben. lisuflebis simbolo, ro­
 skeibordi Scd. melic morTulia Zvirfasi
skeptQkos-i – adamiani, ro­ qvebiT da xraxniT, mefis
me­lic skepticizmiT aris Za­lauflebis erT-erTi ni­
gan­ msWvaluli, yvelafers Sani.
eW­vis TvaliT uyurbs. skQf-i [ingl. skiff] – grZeli
 skeptiki Scd. da viwro sportuli navi.
skeptQcizm-i [fr. scepticisme sklEra [berZ. sklēra (mdedr.)
< berZ. skepsis ganxilva, gan­ magari] – (anat.) Tvalis kak­
sja] – 1. idealisturi fi­ lis gareTa TeTri garsi.
lo­sofiuri mi­mar­Tu­le­ba, sklErit-i (medic.) skleris
romelic uar­yofs obieqtu­ (ix. sklera) anTeba.
ri si­nam­d­vi­lis Semecnebis sklEroz-i [berZ. sklērôsis ga­
Se­saZ­leb­lobebs. magreba] – (medic.) sxvadasxva
2. kritikuli, undobluri organos avadmoyofuri gam­
da­mokidebuleba, daeWve­ ba k­v­riveba, rasac iwvevs fun­q­
ri­ same sisworeSi an Se­ saZ­ ci­ uri elementebis da­ Rupva
leblobaSi. da maTi Secvla Se­ma­ er­Te­
¥ skeptikuri. be­li qsoviliT.
 s. toni, s. damo­ki­ de­bu­le­
skOtland-Qard-i [ingl. Scot­
ba.
land Yard] – lon­ do­nis po­li­
skEting-rQnk-i [ingl. skating- ciis cen­ t­
ra­
lu­ri sam­ mar­
T­
rink] – mosfaltebuli mo­ velos sa­ xel­wo­
deba.
e­dani an xis iataki gor­
skOC-i [ingl. scotch] – Sot­
go­ laWebiani cigurebiT
lan­ diuri viski.
sar­benad.
skrupulOzur-i [laT. scrup­
skEtC-i [ingl. sketch monaxazi]
tulosus] – 1. zedmowevniT
– saxumaro Sinaarsis mqone
zus­ti, dawvrilebiT.
mcire saestrado piesa.
2. wvrilmanuri.
 -481-
smi

skUlptor-i – [laT. sculptor] da ukan; saSualebas aZlevs

– xelovani, romelic skul­ sportsmens ukeTesad ga­
p­
turas (qandakebas) qmnis mo­iyenos fexebis Zala da
(qarT. sinon. moqandake). rac SeiZleba Sors mousvas
skUlptura [laT. sculptura] niCbebi.
– xelovnebis nawarmoebi 2. igivea, rac diapozitivi.
– Tixisgan an sxva ma­sa­ slAlom-i [norveg. slalom] –
lisgan gamoZerwili, qvi­sa­ zam­ Tris sportis saxeoba
gan, xisgan gamoTlili an – mTidan TxilamurebiT
li­Tonisgan Camosxmuli swraf­ daSveba specialurad
fi­gura (qarT. sinon. qan­ mo­wyobil rTul trasaze.
da­keba).  giganturi s.
¥ skulpturuli. slAqs-i [ingl. slaks (mr.)] –
 s. portreti, s. ga­ mo­sa­xu­ Sar­ vali, romlis totebi
le­ ba. bo­ l oSi gafarToebulia.
skUter-i [ingl. scooter] – 1. er­ slEng-i [ingl. slang] _ igivea,
Tad­giliani sportuli navi, rac Jargoni. inglisur ena­
patara gliseri, romelsac Si: sityva an gamonaTqvami,
kiduli Zrava aqvs. ro­melsac xmaroben gar­
2. Zravis mqone marxili; gav­ k­veuli profesiis, wris
r­celebulia CrdiloeTis adamianebi.
qveynebSi (fineTSi da sxv.)  amerikuli s.
skUfia [berZ. skuphia] – 1. wve­ smAragd-i [berZ. smaragdos]
ti­ani rbili qudi (Savi – minerali, Zvirfasi qva
an iisferi xaverdisa), ro­ mwva­ ne ferisa (qarT. sinon.
mel­ sac atareben mar­T­l­ zur­ muxti).
didebeli eklesiis msa­ smErC-i [rus. смерч] – (geogr.)
ma­
xurni. qa­riS­xali, romelic aCens
3. patara mrgvali ufarflo uzar­ mazar (800-1500 m. si­ maR­
qudi. lis) mtvris svets (xme­ leT­
slAid-i [ingl. slide sriali] ze) an wylisas (zRva­z e).
– 1. sarbol navSi: moZravi smiT-vEson-i [< sakuT. sax.]
dasajdomi, romelic niCbis Zve­leburi revolveri er­ T­
mosmis dros srialebs win g­v ari.
 -482-
smo

smOg-i [ingl. smog < smoke kvam­ moirCeodnen gar­yv­

ni­
le­biT).
li da fog sqeli nisli] – sOker-i [ingl. soker] – ase
Savi sqeli nisli, romelic uwodeben evropuli war­mo­
warmoiqmneba bolisa da So­bis fexburTs amerikis
Wvartlisagan did qa­la­ kon­tinentze.
qebsa da samrewvelo cen­ sol [it. sol] – musikaluri ga­
t­rebSi. mis mexuTe bgera; am bgeris
smOking-i [ingl. smoking (ja­ aRmniSvneli noti.
cket)] – Savi maudis pijaki, solarizAcia [< laT. solaris
ro­melsac Ria guli da ab­ mziani] – mziT dasxiveba
re­SumiT gawyobili grZeli (Cve­
ulebriv, samkurnalo
ga­
danakecebi aqvs. miz­niT).
snaQper-i [ingl. sniper] – msro­ solarQum-i [laT. solarium < sol
le­li, romelic kargad mze] da aerosolarQumi
aris dauflebuli mizanSi – mzis abazanebis misaRebad
zus­tad srolas. specialurad mowyobili
¥ snai peruli. ad­gili.
 s. srola. soldAfon-i [rus. солдафон]
¥ sasnai pero. – xepre, tlanqi, ukulturo
 s. kursebi. samxedro piri.
snOb-i [ingl. snob] – adamiani,  saldafoni Scd.
ro­melic cdilobs zus­tad solidArul-i [fr. solidaire] –
daicvas moda da e.w. kar­ vinmesTan SeTanxmebuli, er­
gi tonis wesebi; piri, ro­ Tsulovani, megobruli.
melsac daxvewili ge­ mov­ solQduri [fr. solide] – (wign.)
nebis, manerebis da misT. – saimedo, safuZvliani.
pre­tenzia aqvs da amiT Ta­  s. naSromi, s. ganaTleba,
vi moaqvs, qedmaRlobs. s. mecnieri.
sOdomi da gOmora _ iTqmis sOlist-i [it. solista] – mom­Re­
di­di garyvnilebis, areul- rali, musikosi an mocekvave,
da­reulobis, aurzauris Se­ romelic marto asrulebs
saxeb (ori bibliuri qa­ ra­ime partias.
la­qis saxelebis mixedviT,  operis s., gundis s., ba­
ro­melTa mcxovreblebic ga­ letis s.
 -483-
soc

solQter-i [fr. (ver) solitaire met­taepiani leqsi, romelic

< laT. solitarius martoxela] Sedgeba ori oTxtaepiani
– beWedSi, broSSi da misT. da ori samtaepiani stro­
Casmuli msxvili bri­li­an­ fisagan.
ti. sOprano [it. soprano] – 1. qa­
sOlo [fr. solo] – musikaluri lis yvelaze maRali sa­ sim­
nawarmoebi an calke partia, Rero xma.
romelic gankuTvnilia er­ 2. aseTi xmis mqone momRerali
Ti sakravis, momRerlis an qali.
mocekvavisaTvis. sOsis-i [fr. soucisse] – patara
soltQson-i – Signeulisagan wvrili Zexvi, romelic mo­
damzadebuli Zexvi. xar­ Suli (an Semwvari) iW­
solfEjio [it. solfeggio] – 1. meba.
smenis ganviTarebuli vo­  sasiski Scd.
ka­luri varjiSi – notebis sOus -i [fr. souce] – 1. raime
mRe­ ra maTi saxelwodebis Se­Wamandis sqeli wveni.
war­moTqmiT.  tomatis s.
2. saswavlo sagani, romelic 2. wvrilad daWrili xor­ci­
gankuTvnilia moswavleTa Ta da kartofiliT mom­ za­
sme­ nis gansaviTareblad. de­buli SeWamandi.
sOmbrero [esp. sombrero] – es­  souzi Scd.
pa­nuri farTofarfliani sOcial-demOkrat-i – so­ ci­
qu­di. al-demokratiuli partiis
somnAmbula [laT. somnus Zi­ wevri.
li da ambulare dadis, da­e­ sOcial-demokrAtia [laT.
xeteba] – mTvareuli. so­cialis amxanaguri sa­zo­
¥ somnabulizmi, somnam­bu­ gadoebrivi da [berZ. demok­ra­
lu­ri. tia] – erT-erTi politikuri
sOnata [it. sonata < laT. so­ mimdinareoba.
nare JRera] – musikaluri na­ ¥ social-demokratiuli.
warmoebi erTi an ori sak­  s.-d. partia.
ra­ visaTvis; Cveulebriv 4 sociAlizm-i [fr. socialisme <
an 3 nawilisagan Semdgari. laT. socialis sazogadoebrivi]
– saxelmwifoebrivi da sa­
sOnet-i [it. sonetto] – To­Tx­
zo­gadoebrivi wyobileba
 -484-
soc

er­Tgvari. wi­na­ aR­m­

de­
g (1 s. Zv. welT­
¥ socialisturi. aRr.).
 s. wyobileba, s. partia. spartakQada – 1. didi spor­
sociAlist-i _ 1. socia­liz­ tuli Sekibreba saxelmwifo
mis mimdevari. an saerTaSoriso masStabiT;
2. socialisturi partiis didi fizkulturuli dRe­
wev­ri. sas­wauli.
sociAluri [laT. socialis] 2. masobrivi Sejibreba spor­
– rac dakavSirebulia tis sxvadasxva saxeobaSi
ada­mi­anTa erTobliv [Zvel romSi monaTa ajan­
cxov­re­basTan da maT ur­ yebis beladis – spartakis
Ti­er­To­basTan (qarT. sinon. (1 s. Zv. w. aR.) – saxelis
sa­zo­gadoebrivi). mi­xedviT].
 s. mdgomareoba, s. dazRveva, ¥ saspartakiado.
s. urTierTobani. spartAnel-i _ iTqmis ada­mi­
sociolOgia [fr. sociologie] anze, romelic metismetad
– mecniereba adamianTa sa­ Tav­ Sekavebul cxovrebas
zo­ gadoebis ganviTarebis ewe­ va da kmayofildeba mxo­
zogadi kanonebis Sesaxeb. lod arsebobisaTvis auci­
¥ sociologiuri. le­ beli rameTi, Tavs iw­ r­
 s. gamokvleva, s. Teoria. Tobs mkacri cxov­re­biT
spAget-i [it. spaghetti (mr.)] ita­ (Zve­ li berZnuli sa­xel­ mw
­ i­
liuri warmoSobis wvrili fos – spartas – sa­
x e­
l is
makaroni erTgavri. mi­xed­ viT, romlis mo­ qa­la­
spAzm-i [berZ. spasmos] – yelis, qe­e bic bavSvobidanve eC­ve­
saylapavi milis, kuW-naw­la­ od­nen mkacr pirobebs, am­ta­
vis da misT. kunTebis krun­ nobas).
CxviTi SekumSva. ¥ spartanuli.
 s. amtanoba.
spAring-i [ingl. sparring] –
(sp.) Tavisufali sawvrTneli spekUlant-i – piri, romelic
brZo­la. spe­ kulacias eweva (qarT.
si­non. gadamyidveli, qor­ va­
spArtak-i [laT. Spartacus] –
Wari).
mo­ne­bis farTo ajanyebis
¥ spekulanturi.
be­la­di romis imperiis
 s. fasebi.
 -485-
spe

 spekulianti, spekuli­an­ wi­le­bad daSlis Sedegs

tu­ri Scd. tal­ Ris sigrZis, anu fenis
spekulAcia [laT. speculatio mi­
x ed­viT.
daz­ verva, farulad daT­va­  mzis s., s.-is ZiriTadi fe­
liereba] – saqonlis Ses­ nebi.
yidva da ukanono gayidva ¥ speqtruli.
uf­ ro Zvirad.  s. xazebi, s. analizi.
¥ spekulaciuri da sas­pe­ku­  spektri, spektruli, speq­ t­
la­ cio. raluri, spektraluri Scd.
 s. fasebi, s. saqoneli. speciAlist-i [fr. specialiste]
 spekuliacia, speku­li­ a­ci­ – adamiani, romelsac spe­
uri, saspekuliacio Scd. ci­aluri codna aqvs mec­
speleolOgia [berZ. spelaion ni­
erebis an teqnikis raime
gamoqvabuli da logos moZ­R­v­ dar­ gSi.
re­ba] – mecniereba, romelic  saavtomobilo tran­s­ por­
Se­iswavlis gamoqvabulebs, tis s.
mRvi­ meebs. speciAlur-i [laT. specialis] – 1.
spermatozOid-i [berZ. sper­ gansakuTrebuli, sagangebo
ma (spermatos) Tesli, zôon daniSnulebisa.
cxo­veli da eidos sa­xe) –  s. Senoba.
mam­robiTi sasqeso uj­re­ di 2. mecnierebis, teqnikis, xe­
(qarT. xalx. sinon. mu­Wu­ lov­ nebis raime calke dar­
ri). gTan dakavSirebuli.
spEqtakl-i [fr. spectacle] –  s. saswavlebeli.
Teatraluri warmodgena. specQfika [laT. specificus
 sadi plomo s. Ta­viseburi] – sagnis, mov­
 spektakli Scd. le­ nis damaxasiaTebeli
spEqtr-i [laT. spectrum] – Ta­viseburebani, rac mas
(fiz.) raime sididis yve­ sxve­bisagan ganasxvavebs.
la mniSvnelobaTa er­  samecniero muSaobis s.,
Tob­ lioba. mag; optikuri enaT­ mcnierebis s., leq­si­ ko­
speq­t­ri, romelic war­mo­ g­
r afiis s.
ad­gens raime sinaTlis ¥ specifikuri.
cal­ke­ul Semadgenel na­  wamlis s. suni.
 specifiuri Scd.
 -486-
spi

spQdvei [ingl. speedway, sa­mo­ spirQtizm-i [laT. spiritus su­

tociklo treki] – (sp.) mo­ li] – micvalebulTa su­ le­
tociklebiT rbola widian bis gamoZaxeba da maTTan
trekze; agreTve rbola yi­ ur­TierTobis damyareba.
nul­ze, miwis an balaxis spirituAlizm-i [< laT. spi­ri­
trek­ze. tualis sulieri] – re­ li­gi­
ur-
spidOmetr-i [ingl. speedome­ filosofiuri, ide­ a­listuri
ter] – xelsawyo, romelic moZRvreba, ro­ me­
lic suls
gviC­ve­nebs avtomobilis, mo­ ganxilavs ro­ gorc si­ nam­d­
to­ ciklis moZraobis siC­ qa­ vilis pirvel sa­ wyiss, gan­
res, agreTve mis mier gav­ sakuTrebul us­ xe­
ulo sub­
lil manZils. stancias, ro­ me­
lic arsebobs
spQker-i [ingl. speaker] – 1. ma­te­ri­is ga­re­Se da misgan
parlamentis Tavmjdomare. da­mo­ u­
ki­deb­
lad.
2. aSS-Si: warmomadgnelTa splQn-i [inlg. spleen elen­
pa­latis Tavmjdomare. Ta] – (wign.) sevda, naR­ ve­
3. (sp.) krivSi: piri, romelic li, mowyeniloba (s.-s Zve­
ma­yurebels ucxadebs msaj­ lad, xsnidnen elenTis
Ta gadawyvetilebas. da­avadebiT).
spQning-i [ingl. spining] – spOnsor-i [ingl. sponsor] –
sportuli saTevzao xel­ fir­ ma, organizacia (zog­
sawyo, romlis saSualebi­ jer kerZo piric), ro­me­
Tac ankess Sors isvrian. lic kisrulobs raime
spQral-i [laT. spiralis < spira Ro­nisZiebis Catarebas, ri­
Runi, xveuli] – 1. (ma­Tem.) same mowyobas Tavisi da­
brtyeli mrudi (usas­ru­ finansebiT.
lo) xazi, romelic Tan­da­ spontAnur-i [laT. spontaneus
TanobiT sididiT rig mzard TviTneburi] – garegani gav­
bruns akeTebs wertilis an le­ nis gareSe, TavisTavad,
RerZis garSemo. Si­nagani mizezebiT war­moq­
2. WanWikisebri xazi. mnili.
3. mavTuli an zambara, ro­me­ spOra [berZ. spora Tesli] – zo­
lic erT-erT am xazis mag­ gi mce­ nareuli organizmis
varadaa moxrili. (wyal­ mcenareebis, sokoebis,
 -487-
sta

xav­sebis) mikroskopuli Ca­ Seqmna; risame ganmtkiceba.

na­
saxi, romelic saWiroa ma­  fasebis s., ekonomikis s.
Ti gamravlebisa da gav­r­ce­ stabQluri [laT. stabilis] –
lebisaTvis. mud­mivi, ucvleli; mtkice,
sporAdul-i [< berZ. spora­di­ myari, mdgradi.
kos gafantuli] – rac dro­  s. fasebi, s. mdgomareoba.
dadro (aqa-iq) iCens Tavs; stagnAcia [laT. stagno vaCe­reb,
aramudmivi, arasa­yo­velTao. umoZraos vxdi] – 1. (ekon.)
spOrt-i [ingl. sport] – fizikuri warmoebis, vaWrobis da
var­jiSi organizmis gan­ sa­ misT. Seneleba, Seferxeba.
viTareblad da ga­ sa­ka­Jeb­ 2. (medic.) venuri sisxlis
lad; Cveulebriv aqvs Se­ Se­gubeba.
jib­rebis xasiaTi. stAdia [berZ. stadion (sigrZis
 sacxenosno s., saav­to­mo­ sazomi)] – safexuri, perio­
bi­
lo s. di risame ganviTarebaSi,
¥ sportuli da sasporto. gan­viTarebis faza.
 s. kostiumi, s. inventari.  pirveli s., bolo s.
 sportiuli Scd. ¥ stadiuri.
spOrtsmen-i [ingl. sports­  s. ganviTareba.
man] – piri, romelic sis­ te­  stadialuri Scd.
matiurad misdevs sports. stadQon-i [berZ. stadion as­
sprQnt-i [ingl. sprint] – (sp.) pa­re­zi, moedani sirbilSi
Se­
jibreba mokle dis­ tan­ci­ Se­jib­rebisaTvis] _ na­ge­bo­
aze (sirbilSi, ci­ gu­ra­o­baSi, ba sportuli Se­ jib­re­ bi­
velosportSi da misT.). saT­ vis; Sedgeba fex­bur­ Tis
sprQnter-i [ingl. sprinter] – min­dvrisa da sar­ be­ni bi­
sportsmeni, romelic sprin­ li­ ke­
bisagan da gar­ Se­mor­
t­
Sia daostatebuli. ty­mu­lia ma­yu­
re­
bel­Ta tri­
¥ sprinteruli. bunebiT.
 s. rbola, s. siCqare (Sdr. staQer-i [ingl. stayer] – (sp.)
staieri). sportsmeni, romelic da­ os­
stabilizAcia [laT. stabilis tatebulia grZel dis­ tan­ci­
myare, mdgradi] – risame mya­ a­ze SejibrebaSi (sir­ bil­ Si,
ri, ucvleli mdgomareobis ciguraobaSi, av­ to­
s­portSi
 -488-
sta

da sxv.). Sdr. sprin­teri. safuZveli.

¥ staieruli.  saxelmwifo s.
 s. distancia. 2. (gadat.) araoriginaluri
stalAgmit-i [< berZ. sta­lag­mos ram; Sabloni, trafareti.
wveTi] – ga­moq­va­bu­lis Ziri­ ¥ standartuli – 1. stan­ dar­
dan ko­nu­si­se­bur svetebad tis Sesaferisi; ti pobrivi.
aR­ mar­Tu­li Sverili, ro­me­  s. detalebi, s. aveji.
lic warmoqmnilia Ta­Ri­dan 2. (gadat.) Sablonuri, tra­
Ca­mo­na­de­ni kiriani wylis fa­retuli.
wve­ Te­bi­sagan (Sdr. sta­laq­  s. Temebi, s. pasuxi.
ti­ ti).  standartiuli Scd.
stalAgnat-i [< berZ. stalagmos] stAnica [rus. станица] _ ka­
da stalAqton-i [berZ. zak­Ta didi sofeli.
stalaktos] _ gamoqvabulSi: sta­ stApel-i [holand. stapel] –
laqtitisa da stalagmitis wyli­saken daqanebuli be­ to­
SeerTebiT warmoqmnili nis moedani gemebis asagebad
sve­ ti, romelic gaCenilia da wyalSi CasaSvebad.
Ca­mo­na­Jo­ni kiriani wylis stAJ-i [fr. stage] – SromiTi
wve­ Te­bisagan. saqmianobis xangrZlivoba.
stalAqtit-i [berZ. stalaktos  25 wlis s.
CamonawveTi] – gamoqvabulis stArt-i [ingl. start] – 1. sawyisi
TaRidan konusisebr svetad momenti (siswrafeSi) spor­
CamogrZelebuli Sverili, tu­li Sejibrebis an saf­
ro­ melic warmoqmnilia Ca­ reni aparatis afrenisa.
moJonil kiriani wylis starts aiRebs – daiwyebs
wve­ Tebisgan. (Sdr. sta­lag­ Se­jibrebas.
miti). 2. adgili, saidanac iwyeba
 stalaktiti Scd. Se­jibreba raime manZilis
stAndart-i [ingl. standard] – da­safaravad.
1. ti pobrivi nimuSi, rasac  morbenlebi s.-ze dadgenen.
zo­ mis, formis, xarisxis da (Sdr. finiSi).
misT. mixedviT unda Se­e­ ¥ sastarto.
sa­bamebodes raime nawarmi;  s. moedani, s. pistoleti,
ri­ same sazomi, niSani, norma, s. raketa.
stArter-i [ingl. starter] – 1.
 -489-
sta

piri, romelic startis sig­ cvli­ lebebs adamianTa sa­

nals iZleva. zogadoebasa da saxalxo
2. eleqtro agregati avto­ me­urneobis ganviTarebaSi.
mo­bilis, TviTmfrinavis da  sasoflo-sameurneo s.
misT. Zravas asamu­Sa­veb­ 2. masobriv movlenaTa aR­ ri­
lad. cxva am mecnierebis me­To­
stAtia [rus. Статья] – 1. kre­ dis gamoyenebiT.
bulSi, JurnalSi an ga­ ¥ statistikuri
zeT­Si moTavsebuli mcire  s. monacemebi, s. cifrebi.
moculobis publicisturi  statistiuri Scd.
an mecnieruli nawarmoebi. statistQkos-i – statistikis
2. nawili, Tavi, paragrafi specialisti.
iuridiul dokumentSi,raime stAtor-i [laT. stator uZravad
sabuTSi, siaSi, leqsikonSi mdgomi] – eleqtruli man­
da sxv. qa­nis (generatoris, Zravas)
stAtika [berZ. statike] – 1. uZ­ravi nawili, romlis Sig­
meqanikis nawili, romelic niTac brunavs rotori.
sxeulis wonasworobis ka­ stAtua [laT. statua] – adamianis
no­nebs swavlobs. an cxovelis qandakeba, ro­
2. mosvenebiTi, wonasworobis me­lic naturaluri zomisaa
mdgomareoba (Sdr. di­na­ mi­ an masze didia.
ka). statUet-i [statuette] – patara
¥ statikuri. statua; Cveulebriv iyeneben
 s. Teoria, s. wneva, wylis oTaxis samkaulad.
s. done.  faifuris s.
 statiuri Scd.  statuetka Scd.
stAtist-i [< berZ. statos stAtus-i [laT. status mdgo­ma­
mdgo­ ma­re] – usityvo ro­le­ reoba, viTareba] – saer­ Ta­
bis semsrulebeli. msa­ xi­o­ So­riso samarTalSi: sa­ mar­
bi, masobrivi scenebis mo­ T­lebrivi mdgomareoba.
nawile.  di plomatiuri s, par­ la­
statQstika [ingl. statistic men­tis wevris s.
< laT. status mdgomareoba]  statuti sxvaa (ix.).
– 1. mecniereba, romelic stAtus-kvo [laT. status quo] –
swav­lobs raodenobriv
 -490-
sta

saerTaSoriso samarTalSi: de­nime sarTulad ga­mar­ Tu­

raime garkveul momentSi li Taroebi.
(winaT an amJamad) arsebuli  biblioTekis s.-ebi.
mdgomareoba. stEnd-i [ingl. stand] – dafa,
 status-qvo Scd. ro­melzec gamofenilia
stAtut-i [laT. statut] – wes­ sxva­ dasxva eqsponati, sa­ga­
deba. debuleba risame. ni.
 ordenis s.  sagamofeno s., wignebis s.
 statusi sxvaa (ix.). ¥ sastendo: sastendo srola
staciOnar-i [laT. stationarius – srola sanadiro an sas­
mdgomare, uZravi] – 1. sta­ por­to TofiT – mfrinavi
ci­onaruli (mniSvn. 1) ti pis sa­mizne TefSebisaTvis.
da­wesebuleba. stenOgrama [berZ. stenos
2. sawolebiT aRWurvili viw­ ro da gramma aso] –
sam­kurnalo dawesebuleba; stenografiuli Canaweri.
sa­
avadmyofo (gansxvavebiT  moxsenebis s. Canaweri.
poliklinikisgan). stenogrAfia [berZ. stenos
 s.-Si moTavseba. viwro graphô vwer] – gan­
stacionaruli – 1. mudmivi, sakuTrebuli niSnebisa da
ara­moZravi. Semoklebebis gamoyenebiT
 s. biblioTeka, s. kino­ Te­ ze­piri metyvelebis swra­
at­ri. fad Caweris wesi.
2. rac dakavSirebulia saa­  s.-is kursebi.
vad­myofoSi xangrZliv ¥ stenografiuli.
yof­ Tan (sapirisp. ambu­
nas­  s. Canaweri, s. sistema,
la­toriuli). s. angariSi, parlamentis
 s. mkurnaloba. sxdo­ mis s. masalebi.
 stacionaluri Scd.  stenografuli Scd.
stEla [berZ. stele] – qvis fi­ stenogrAfist-i – ste­no­
la, romlebzec war­we­ra an gra­ fiis specialisti.
re­liefuri ga­mo­sa­ xu­le­be­ stenokArdia [berZ. stenos
bia. viw­ ro da kardia guli] – (me­
¥ stelisa. dic.) mwvave tkivilis Se­
 stelasi, stella Scd. te­va gulis areSi; gulis
stElaJ-i [germ. Stellage] – ram­ an­­
gina.
 -491-
sti

stEp-i [rus. степь] – utyeo,swo­ mxat­v­

rulad gaformebis
ri, balaxiT dafaruli siv­ da­maxasiaTebeli niSan-Tvi­
rce mSrali havis zonaSi. se­baTa erToblioba.
stereOti p-i [berZ. stereos ma­  Tanamedrove arqi­teq­ tu­
gari da typos anabeWdi] – 1. ru­li s.
li­ Tonis mTliani sabeWdi 2. qcevis an moqmedebis manera,
forma, romelic warmoad­ Tavisebureba.
gens anawyobis an kliSes  xelmZRvanelobis s., mu­ Sa­
pirs, iyeneben didtiraJian o­bis s.
gamocemebisaTvis. 3. enobrivi xerxebis er­ Tob­
2. gadat. (wign.) igivea, rac li­ oba; enobrivi Ta­ vi­
se­bu­
tra­ fareti. rebani.
stereoti puli – rac xSi­rad  daviT kldiaSvilis mwer­
meordeba; ucvleli, Sab­ lo­ lu­ ri s., vaJas poeturi s.
nuri, trafaretuli. 4. welTaRricxvis sistema.
 s. fraza, s. pasuxi.  Zveli s., axali s.
¥ stiluri.
sterilizAcia [fr. sterili­sa­
 s. nairsaxeoba, nawarmoebis
ti­on] da sterilQzeba – 1.
s. Tavisebureba.
mikroorganizmebis mospoba
du­RiliT, gamoxarSviT, qi­
stQlb-i [berZ. stilbô vkaSkaSeb,
vbrwyinav] – sinaTlis si­
mi­ ur nivTierebaTa ze­
kaS­kaSis saerTaSoriso er­
moq­medebiT da sxv. sa­Su­a­
Teuli.
lebiT.
 qirurgiuli instrumente­ stQlet-i [it. stiletto] – sam­
bis s., rZis s. wax­nagovani piris mqone pa­
2. adamianis an cxovelis ga­ tara xanjali.
nayofierebis unaris mos­ stilizAcia [fr. stylisation] da
poba. stilQzeba – xelovnebaSi:
sterQluri [laT. sterilis] – raime stilis (mniSvn. 1.)
sterilizaciis gziT gaw­ for­ mebis mibaZva.
men­ dili, damuSavebuli.  Zveli miniaturebis s.
 s. binti, s. bamba. stQlist-i – saliteraturo
stQl-i [fr. stile < berZ. sty­ enis kargi mcodne; piri, ro­
los] – 1. xelovnebaSi: me­lic asworebs raime na­
war­moebis stils (ix. sti­
 -492-
sti

li, mniSvn. 3.). – (sp.) rbena an doRi grZel

 gazeTis s. distanciaze dbrkolebaTa
stilQstika [fr. stylistique] – gadalaxviT.
1. mecniereba, romelic Se­ stiUard-i [ingl. steward] –
iswavlis mxatvrul na­war­ oficianti samgzavro gem­ ze
moebTa stils. an TviTmfrinavSi; bort­
2. enaTmecnierebis nawili, gamyoli.
ro­ melic Seiswavlis ga­mom­ stiuArdesa [ingl. stewardess]
xatvelobiT sa­Su­a­le­bebs. – stiuardi qali.
¥ stilistikuri da (da­saS­ stQqia [berZ. stoicheion ele­
bia) stilisturi.
ve­ menti] – 1. antikur fi­ lo­
 s. dakvirveba, s. Ta­vi­
se­bu­ sofiaSi: bunebis erT-erTi
re­bani. ZiriTadi elementi (haeri,
 zogjer `stilisturs~, wya­li, miwa an cecxli), ro­
`sti­lis­tikurs~ xmaroben melic bunebis yvela mov­
`stiluris~ (ix. stili) ga­ lenis safuZvlad mi­aC­ n­
gebiT, rac Scd. daT.
stQmul-i [laT. stimulus] – ra­ 2. bunebis mZlavri mov­le­
ime moqmdebisaTvis xa­li­sis na, damangreveli Zala (qa­
aRmZvreli mizezi; biZgi. riSxali, xanZari, wyal­di­
 Sromis nayofierebis gaz­ doba, miwisZvra da misT.).
r­dis s. sxvanairad: stiqioni.
sti pEndia [laT. stipendium 3. (gadat.) visime moqmedebis,
ja­magiri, xelfasi] – yo­ cxovrebis, kargad cnobili,
vel­ Tviuri fuladi dax­ sayvareli saqme, are, ga­re­
ma­reba, romelic eZlevaT mo.
stu­dentebs, aspirantebs. stQqiuri – 1. stiqiiT (sti­
¥ sasti pendio. qi­
o­niT) gamowveuli.
 s. fondi.  s. ubedureba.
 stependia Scd. 2. Segnebuli xel­ mZ­­
R­va­ne­
lo­
sti pendQat-i – moswavle,ro­ bis ga­re­ Se mimdinare; ara­
melic sti pendias iRebs. or­ga­ni­zebuli.
 sti pendianti, stependianti  s. gamosvlebi.
Scd. stoQkos-i [stoikos] – 1. sto­i­
sti plCEiz-i [ingl. steplechase] cizmis mimdevari.
 -493-
str

2. (gadat.) gaWirvebisa da gan­ litikuri brZolis xel­m­

sacdelis mtkiced amtani ZRvanelobis xelovneba.
ada­miani. 3. (sp.) iTqmis TamaSis sis­ te­
stoQcizm-i [aTenSi por­ti­ mis Sesaxeb, romlis dro­
kis (karibWe) Stoa-s sa­xel­ sac calkeuli svlebi, kom­
wo­ debis mixedviT, sa­ dac bi­naciebi keTdeba saerTo,
as­­wavlida fi­lo­sofosi wi­naswar mofiqrebuli geg­
ze­ no­ni] – 1. erT-erTi mniS­ mis mixedviT.
v­ne­lovani fi­lo­
so­fi­u­ri stratQsfero [laT. stratum
mim­ di­nareoba Zvel sa­ber­Z­ fena,Sre da berZ. sphaira bur­
neT­Si (warmoiSva Zv. wel­ Ti, sfero] – dedamiwis qer­
TaRr. me-7 s,-is bo­los). qis zeda nawili, romelic
2. (gadat.) gaWirvebisa da gan­ naleqi qanebisagan Sedgeba.
sacdelis didi am­ta­no­ ba. stratOsfero [laT. stra­
stomAtit-i [berZ. stoma (sto­ tum fena, Sre da berZ.
matos) piri] – (medic.) piris spha­ira bur­
Ti, sfero] – at­
lorwovani garsis anTeba. mosferos zeda fena (zRvis
stomatolOgia [berZ. stoma donidan 8-12 km), romelic
(stomatos) piri da logos moZ­ troposferos zeviTaa.
R­vreba] – medicinis dargi, strEs-i [ingl. stress daZabva,
ro­ melic Seiswavlis kbi­ da­Zabuloba] – organizmis
le­ bis, piris Rrus, ybebisa da­Zabuli mdgomareoba, ro­
da sa­xis daavadebebs. melic warmoiqmneba ara­
¥ stomatologiuri. xel­ sayreli mizezebis (si­
 s. poliklinika. ci­vis, SimSilis, travmis da
stOper-i [ingl. stopper] – (sp.) misT.) sapasuxod.
fexburTSi: centraluri ¥ stresuli.
mcve­li.  s. mdgomareoba.
stratEgia [berZ. strategia] strQptiz-i [ingl. strip-tea­
– 1. omis momzadebisa da se] – warmodgena, ro­mel­
war­moebis, didi samxedro Sic msaxiobi qali Tan­ da­
obi­ eqtebis Catarebis mec­ Ta­nobiT ixdis tanisamoss,
niereba da xelovneba. SiS­vldeba.
2. (gadat.) sazogadoebriv-po­ strOpeb-i [ingl. strop (mx.)]
– spe­ cialuri boWkosagan
 -494-
str

dag­ rexili Tokebi, rom­le­ gi Teatraluri koleqtivis

biTac adamiani (an tvirTi) saxelwodeba.
Ca­moekideba gaSlil pa­ra­  Teatris s., saopero s.
Suts. 4. sawarmo, romelic uSvebs
strOf-i [berZ. strophe] – leq­ kinofilmebs (sxvanairad:
s­Si Sinaarsobrivad da ki­nostudia).
rit­mulad gaerTianebuli  dokumenturi filmebis s.
ram­denime striqoni. 5. specialuri sadgomi, sa­dac
¥ strofuli. warmoebs radio- an te­ le­
 s. leqsi, poemis s. age­bu­ gadacemebi (radio-stu­ dia,
leba. te­l e­s tudia).
strUqtura [laT. struc­tu­ra] – 6. sawarmo, sadac xdeba xmis
risame Se­mad­ge­ne­ li na­ wi­ Cawera gramofonis fir­ fi­
le­ bis ur­
Ti­er­T­mi­marTeba taze an magnitofonis fir­
(qarT. sinon. age­ bu­leba, ze.
wyo­ba, aRnagoba.  xmis Caweris s.
 niadagis s., enis s., or­ga­ subQeqt-i [laT. subictum] – 1.
ni­zaciuli s. (filos.). adamiani, ro­ gorc
¥ struqturuli. materialuri sam­ ya­
ros Sem­
 s. cvlilebebi, s. Ta­vi­ se­ c­n o­
b eli da gar­d am­
q­mn
­e­li;
bu­ rebani. s. analizi. pirovneba (sapirisp. obi­eq­
 struqturaluri Scd. ti).
stUdent-i [laT. studens (stu­ 2. (log.) msjelobis sagani.
den­tis) mecadine] – umaRlesi 3. (gramt.). qvemdebare.
saswvleblis moswavle. subiEqturi – 1. (filos.).
¥ studenturi. su­bieqtis damaxasiaTebeli;
 s. wlebi, s. cxovreba. pi­raduli.
stUdia [it. studio] – 1. mxatvris  s. cnobiereba, s. gancda.
an moqandakis saxelosno. 2. araobieqturi, miker­ Zo­e­
bi­
2. saswavlebeli, romelic Ti.
mxat­vrebs an msaxiobebs am­  s. Sexeduleba, s. midgoma.
zadebs.  subieqtiuri Scd.
 saTeatro s., qo­re­og­ra­ fi­ subieqtQvizm-i – piraduloba,
uli s. mi­kerZoeba, obieqturobis
3. axalgazrda msaxiobTa zo­ ar­qona.
 -495-
suv

subkontQnent-i [laT. sub qveS saerTo safuZveli.

da ix. kontinenti] – kon­ti­ 2. (biol.) sakvebi ga­ re­ mo
nen­tis didi geografi an po­ (Cve­u lebriv, mikro­ o r­g a­
n iz­
litikuri nawili. me­bisaTvis).
 samxreT-aRmosavleT aziis 3. (lingv.) enaTa Seswavlis
s. dros: ena, romelic ga­ mo­
sublimAcia [laT. sublimo va­ dev­ n a meore enam, magram ro­
maRleb] – (qim., fiz.) myari melmac garkveuli gavlena
niv­Tierebis airisebur moaxdina am ukanasknelze.
mdgo­ mareobaSi gadasvla substratOsfero [laT. sub
(Txe­vadi mdgomareobis ga­ qveS da stratosfero] –
mo­ to­vebiT); aqrola. atmosferos fena, roemlic
subordinAcia [laT. su­ stratosferos gamoyofs
bor­dinatio] – (wign.) uf­ro­ tro­ p osferosagan.
se­bisadmi umciresobis subtQlur-i [fr. subtil] – (sa­
sam­saxurebrivi daq­ vem­de­ba­ ub.) nazi agebulebisa (iT­q­
rebis mkacri sis­te­ma, sam­ mis adamianze).
sa­xurebrivi dis­ci p­ li­ nis sUbtitr-i [laT. sub qveS da
dac­va. fr. titre titri] – kinofilmis
subsQdia [laT. subsidium] – kadris qveS warwera, ro­me­
fuladi an nivTieri dax­ lic ucxo enis mokle Tar­
ma­reba, romelsac sa­xel­ gmans warmoadgens.
m­
wifo uwevs ad­gi­lob­ riv subtropQkebi [laT. sub qveS
or­ ganoebs, firmebs, cal­ke­ da tropikebi] – dedamiwis
ul pirebs an sxva sa­ xel­ sfe­ ros ori fizikur-ge­
mwifoebs. o­g r
­ a­fiuli zona, rom­ le­
 skolas gamouyves sa­xelm­ bic CrdiloeTiTa da sam­x­
wi­fo s. reTiT akravs tro­ pi­kebs.
 sufsidia Scd. ¥ subtropikuli.
substAncia [laT. substantia  s. hava, s. kulturebi.
arsi] – risame safuZveli, suvEnir-i [fr. souvenir] – sa­
arsi. max­ sovro nivTi; saxsovari,
sUbstrat-i [laT. substratum] – sa­C uqari.
1. (filos.) raime movlenaTa  s.-ebis maRazia.
¥ suveniruli.
 -496-
suv

 s. nawarmi. super... [laT. super zeviT, -ze,

¥ sasuveniro. zemoT, Tavze] – pirveli Se­
 s. maRazia. mad­geneli nawili rTuli
suvEren-i [fr. souverain] – si­tyvebisa, romelic aRniS­
umaR­lesi Zalauflebis navs:
mpyro­ beli. 1. mTavars, meTaurobiT.
suverenQtet-i [germ. Souve­rä­  superrazmi.
nitit < fr. souverainite] – sa­ 2. umaRles xarisxs, umaRles
xel­ mwifos sruli damo­u­ Tvi­sebas an maRal gaZ­ li­ e­
kidebloba. re­bul moqmedebas.
suverEnuli – suverenitetis  superlaineri, supermo­ du­
mqone (saxelmwifo). ri.
sukulEnteb-i [< laT. succulen­ supermArket-i [ingl. super­
tus wvniani] – mravalwlovani mar­ket < super... zeviT, -ze
gvalvagamZle mcenareebi da market bazari] – didi
(kaq­tusi, aloe, agava da (Cve­
ulebriv produqtebis)
sxv.), romelTac axasiaTebs TviT­ momsaxurebis maRazia,
wyliT mdidari xorciani uni­vermaRi.
foT­ lebi an Reroebi. supErmen-i [ingl. superman ze­
sUlTan-i [Turq. sultan < arab.] adamiani] – 1. adamiani, ro­
aRmosavleTis zogi mus­li­ melic darwmunebulia Ta­
muri qveynis monarqis ti­ vis upiratesobaSi sxva
tuli. ada­mianebTan SedarebiT;
sUmo – [iap.] _ iaponuri erov­ ze­adamiani.
nu­li Widaoba. 2. daumarcxebeli, mouxel­ Te­
beli gmiri deteqtivisa, ki­
sUna [arab. sunna] – muslimanuri
nomebrZolisa da sxv.
`wminda Tqmuleba~; Sed­ge­
ba ramdenime aTasi mo­Tx­ sUperyda – qaRaldis yda,
robisgan, romlebic miewe­ ro­melic Semokruli aqvs
re­ba mahmads. wigns garedan.
sUnizm-i _ islamis mimar­Tu­ sUra [arab. sûra] – muslimanTa
leba, romelic yuranTan wminda wignis – yuranis
er­Tad sunasac aRiarebs cal­ keuli Tavi.
(Sdr. Siizmi). surdokAmera [laT. sur­dus yru
 -497-
sqe

da kamera] – kos­mo­navtikaSi: la wertili Tanabrad aris

bge­raT­Se­uRweveli kedle­ daSorebuli centridan;
bis mqo­ne sadgomi, romel­ ase­Ti formis mqone sxeuli;
Sic mo­mavali kosmonavtebi birTvi.
im­
yo­febian xolme mar­to­o­  s.-s radiusi, dedamiwis s.
ba­
Si xangrZlivi dro­is gan­ 2. (wign.) risame moqmedebis,
mav­
lobaSi (maTi Ser­Ce­vi­sa gav­rcelebis are.
da wvrTnis dros).  momsaxurebis s., gavlenis
surOgat-i [laT. surrogatus s.-ebi.
sxvis nacvlad moTavsebuli] ¥ sferuli (mniSvn. 1-isaT­
– 1. risame Semcvleli, ro­ vis).
mel­ sac namdvili sagnis,  s. zedapiri, s. sxeulebi,
pro­duqtis mxolod zo­ gi­ s. ekrani, s. linza.
er­Ti Tviseba aqvs.  sferiuli. Scd.
2. (gadat.) yalbi, fal­ si­fi­ci­ sfQnqs -i [berZ. sphinx] – 1. Zv. eg­
re­buli ram. vip­teSi: uzarmazari qvis fi­
sUtreb-i [sanskr.] – Zv. in­ gura – adamianis Ta­ vis mqone
du­ri wminda (saRmrTo) da mwoliare lomi (faraonis
iuridiuli (Semdeg, ag­reT­ve, Zlierebis gansaxiereba).
samedicino) wignebi, traq­ 2. berZnul miTologiaSi:
tatebi. frTo­ sani arseba, romelsac
sUfizm-i [< arab.] – mah­ma­ tani lomisa aqvs, Tavi da
dianobis mistikur-asketuri mker­ di qalisa.
mimarTuleba, romelic me-8 3. (gadat.) saidumloebiT mo­
saukuneSi warmoiSva. culi vinme an rame.
4. viwrocxviriani maimuni pa­
sUfiqs-i [laT. suffixus bolos
vianebis saxisa.
mimagrebuli] – (gramat.)
5. erTgvari pepela.
si­tyvis Ziris Semdeg mo­
Tav­sebuli afiqsi; bo­lo­ sqEma [berZ. schema garegnoba,
sarTi. forma] – 1. naxazi, romelic
gamoxatavs risame mo­ wyo­
suflQor-i [fr. souffleur] –
bilobas, nawilebis ur­Ti­
mo­karnaxe (TeatrSi).
er­TkavSirs.
sfEro [berZ. sphaira] – 1. dax­  televizoris s.
Suli zedapiri, romlis yve­ 2. risame gadmocema, aRwera
 -498-
sqe

zo­gadad. 3. mxatvruli nawarmoebis

 nawarmoebis s. (ro­manis, moTxrobis, ki­ no­
¥ sqemuri da sqematuri. suraTis ...) calkeuli epi­
 telefonis aparatis s. na­ zodi.
xazi., romanis s. gad­mo­cema.  gamoTxovebis s., dasamax­
 sqematiuri Scd. sov­ rebeli s.-ebi.
sqemAtizm-i – gaubraloeba, 4. Teatraluri moRvaweoba;
tra­faretuloba azrov­ne­ Teatri, s.-is ostatebi.
ba­
Si, risame gadmocemaSi,  s.-is novatori k. mar­ ja­
ga­
mosaxvaSi. niS­ vili.
sqQzma [berZ. schisma] – mar­T­ ¥ scenuri da sasceno
l­madidebel da ka­To­li­ kur (mniSvn. 1,4-isaTvis).
ek­
lesiaSi: gan­
xeT­qileba,  s. garegnoba,s. monacemebi, s.
er­Tiani eklesiidan raime me­tyveleba, s. xelovneba.
nawilis gamoyofa. scEnar-i [it. scenario] – li­
sqolAstika [berZ. scholastikos te­raturul-dramatuli na­
swavluli] – formaluri, warmoebi, romlis mi­ xed­
vi­
cxov­rebasa da praqtikas Tac idgmeba kinofilmi.
mo­wyvetili codna; usagno ¥ sascenaro.
msjeloba.  s. masala, s. fakulteti.
sqOlio [berZ. scholion] –
SeniSvna, ganmarteba, ro­
me­
lic ZiriTadi teqstis t
qveS, gverdis qveda nawilSi
aris moTavsebuli. tAbel-i [germ. Tabelle < laT.
scEna [laT. scaena < berZ. skene tabella cxrili] – specialuri
karavi] – 1. Teatraluri war­ dafa muSa-mosamsaxureTa
modgenisaTvis gankuTvnili ga­mocxadebisa da iqidan
amaRlebuli moedani. wasvlis aRricxvisaTvis;
 mbrunavi s., klebis s. am dafaze dakidebuli Je­
2. piesis yoveli moqmedebis to­nebi.
cal­keuli nawili; ga­ mos­v­ metabele _ sawarmos, da­ we­
la. se­b u­
l ebis muSaki, romelic
 pirveli moqmedebis fi­ na­ ta­buliT aRricxavs sa­ mu­
lu­ri s. Sa­o ze gamocxadebas da iqi­
 -499-
tak

dan wasvlas. tavtOgrama [berZ. tauto igive

¥ metabelisa. da gramma Cawera] – leqsi,
 metabelesi Scd. romlis yvela sityva erTi
tAbldot-i [fr. table d’hôte] da imave asoTi iwyeba.
– sastumroSi, restoranSi, tavtolOgia [fr. tautologie
pan­sionSi: saerTo sufra, < berZ. tauto igive da logos
sa­dac sauzme, sadili da sityva] – 1. imavis gameoreba
sxv. moaqvT garkveul dros sxva sityvebiT.
da saerTo menius mixedviT 2. logikaSi – msjeloba, ro­
yvelasaTvis. melSic qvemdebare igi­ve­o­
tAblo [fr. tableau suraTi; biTia Semasmenlisa.
dafa] – specialuri fari ¥ tavtologiuri.
an ekrani, romelzedac qvey­  t. epiteTi.
ndeba sxvadasxva Suquri tAiga [Turq., iakut.] – xSiri,
in­formacia. ZiriTadad wiwvovani tye
 stadionis t., vagzlis t. evropis, aziis da amerikis
tAbu [polinez. tabu] – 1. pir­ CrdiloeT nawilSi, ru­ seT­
velyofil xalxebSi: raime Si.
sityvis, moqmedebis, sagnis  cimbiris t.
akrZalva, romlis darRveva taQfun-i [ingl. typhoon < Cin.]
crumorwmuneobrivi war­ – ga­
manadgurebeli qariSxa­
mod­ genis mixedviT TiTqos li, grigali, romelic icis
ga­moiwvevs ubedurebas, ze­ samxreT-aRosavleT aziaSi
bu­nebrivi Zalebisagan mov­ da wynari okeanis dasavleT
lenil sasjels. nawilSi (iaponiaSi, CineTSi
2. saerTod raimes mkacri ak­ da sxvagan).
r­Zalva. takElaJ-i [germ. Takelage <
 t. daado, yvelasaTvis es holand.] – 1. gemis yvela
iyo t. gemsarTavi afrebis marTvis
tabUret-i [fr. tabouret] – xis mowyobiloba.
ubralo uzurgo skami. 2. gemis xelsawyoebis (gem­
 taburetka Scd. sar­Tavebis, tro­ se­
bis) er­
tAverna [it. taverna] _ italiasa Tob­lioba tvir­ Tis awevisa
da zog sxva qveyanaSi: sa­mi­ da ga­da­
ad­gi­le­bisaTvis.
kitno, traqtiri.
 -500-
tal

tAlant-i [berZ. talanto] – 1. lizebuli masala, romel­

gan­sakuTrebuli niWi. sac deben WrilobaSi,Rru­ Si
2. antikur samyaroSi gavr­ sisxldenis SesaCereblad
ce­lebuli fulis yvelaze an Cirqis Sesawovad.
didi erTeuli. tAngens-i [laT. tangens Semxebi]
talQon-i [laT. talio (talio­ – (maTem.) maxvili kuTxis
nis) SurisZieba, Tavisi Za­ tri­gonometriuli funqcia,
liT danaSaulis far­di] ro­melic marTkuTxa samku­
– gvarovnuli da mo­naT­m­ Txed­ Si udris mocemuli
f­lo­beluri sa­zo­gadoebis ku­T xis pirdapir mdebare
samarTalSi: sas­jelis zo­ ka­Tetis Sefardebas meore
ma, romelic zus­tad Se­e­ ka­TetTan.
sabameboda mi­ye­nebul zi­  tangesi Scd.
ans (`Tvali Tva­li­sa wil, tAngo [esp. tango] – salonuri
kbili kbilis wil~); gan­ sa­ nel­ tempiani cekva qal-va­
kuTrebiT mkveT­rad iyo ga­ Jisa; musika cekvisaTvis.
moxatuli xa­ murabis ka­no­ tAndem-i [ingl. tandem] – 1.
neb­Si. orad­ giliani velosi pedi.
tAlon-i [fr. talon] – patara 2. (gadat.) wyvilad.
ba­raTi, rac risame miRebis  t.-Si gamosvla.
uf­ lebas iZleva. tAnker-i [ingl. tanker] – Txeva­
 benzinis t. di tvirTis (upiratesad
tAmbur-i [fr. tambour] – 1. nav­Tobproduqtebis) ga­ da­
rkinigzis samgzavro va­go­ sa­z idi gemi.
nis daxuruli baqani. tAnk-i [ingl. tank] – mux­lu­xe­
2. saTavsi – Senobis Se­ sas­ biani sabrZolo TviT­ mavali
v­
lel karTan; icavs sad­ manqana,ro­ me­lic qvemexebiTa
goms ga­redan haeris SeR­we­ da tyvi­a m
­ frqvevebiT aris
visgan. aR­Wur­ vili.
3. (arqit.) Senobis ci­ lin­d­  mZime t., msubuqi t.
ruli an mravalwaxnaga na­ ¥ satanko.
wili, romelsac eyrdnoba  s. divizia, s. Seteva.
gumbaTi. tAnkist-i _ samxedro piri,
tAmpon-i [fr. tampon] – ste­ri­ ro­melic satanko jarSi
msa­xurobs.
 -501-
taq

tantAlos-i [berZ. Tantalos] – didi Sxamiani oboba; cxov­

berZnul miTologiaSi: li­ robs miwaSi.
diis mefe, romelsac Rmer­ tArif-i [fr. tarif < arab.] –
Tebma miusajes saukuno ra­ime saxis gadasaxadis
tan­jva-idga yelamde wyalSi, (an sazRauris) ganakveTi
mwi­ fenayofian xexilis qveS, (qarT. sinon. nixri).
magram verc xils Wamda da taqikArdia [berZ. tachys
verc wyals svamda. swra­fi da kardia guli] –
tantalosis tanjva _ ity­ (me­dic.) gulis aCqareba.
vian autanel tanjvaze, ro­ (Sdr. bradikardia).
de­sac vinme axlos aris taqOmetr-i [berZ. tachos siC­
sa­surveli mizanTan, magram qa­re da metreô vzomav] –
ver aRwevs mas. brun­vis siCqaris gasazomi
tAra [it. tara] – saqonlis Se­ xel­ sawyo.
sa­fuTavi masala (yuTebi, tAtam-i [iap.] _ iatakze da­ sa­
tom­rebi, kasrebi da misT.). feni Wilobi, romelsac di­
 minis t., qaRaldis t., t.- di gamoyeneba aqvs iaponiis
is sawyobi. yofaSi; t.-ze imarTeba Wi­
tAran-i rus. таран < berZ. ta­ daoba Ziudo.
ran­tô damangreveli] – 1. ked­ tAqsa1 [rus. такса germ. Dach­
lis sangrevi sabrZolo shund] – patara ZaRli, ro­
iara­Ri (icodnen Zvelad). mel­ sac grZeli tani da
2. (samx.) samxedro gemis mok­le fexebi aqvs.
win gamoSverili wyal­q­ tAqsa2 [fr. taxe] – nixri.
ve­
Sa nawili; Zvelad iye­ tAqsi [fr. taxi] – dasaqiravebe­
neb­ dnen mtris gemze dar­ li avtomobili; aqvs mri­cx­
tymisaTvis. veli, romelic uCvenebs gav­
tarAntela [it. taran-tella] – 1. lili manZilis safasurs.
italiuri xalxuri swraf­  msubuqi t., satvirTo t.
tem­ piani cekva; musika am samarSruto taqsi _ iseTi
cek­visaTvis. taq­ si, romelsac mgzavrebi
2. am cekvis tempis mqone mu­ ga­dahyavs erTi, zustad
si­kaluri nawarmoebi. dad­genili marSrutiT.
tarAntul-i [it. tarantola] – ¥ taqsim, taqsis (`taqsis ga­
 -502-
taq

mouZaxes~), taqsiSi. tAqtika [berZ. Taktike] – 1.

magram sayovelTaod vrcel­ (samx.) brZolis nawarmoebis
deba: taqsma, taqss, taqsSi. Teoria da praqtika.
taqsidErmia [berZ. taxis mo­  sazRvao brZolis t.
wyobiloba da derma ka­ ¥ taqtikuri.
ni, tyavi] – cxovelTa fi­  t. amocana, jarebis t. mom­
tulebis damzadeba. zadeba.
taqsomOtor-i _ igivea, rac  taktika Scd.
taqsi. tAuer-i [ingl. Tower] – lon­
¥ sataqsomotoro. don­ Si: me-16-17 ss.-mde – me­
 s. parki. fis cixe-darbazi; Semdeg,
 taqsamotori Scd. me-19 s-mde – saxelmwifo
tAqt-i1 [germ. Takt < laT. tac­ sa­patimro, romelSic am­
tus Sexeba] – 1. metruli mu­ wy­vdevdnen gansakuTrebiT
sikaluri erTeuli. saSiS damnaSaveebs; amJamad
 ornawiliani t., uvertiu­ istoriuli muzeumi.
ris daskvniTi t.-ebi. tele... [berZ. tēle Sors] – pir­
2. erTmaneTis momdevno Ta­ ve­li Semadgeneli nawi­li
na­zomieri moZraoba, dar­ty­ rTuli sityvebisa mniS­ v­ne­
mebi. lobiT: 1. Sor manZilze an
3. raime meqanizmis samuSao gan­xorcielebadi man­Zil­
cik­lis nawili. ze.
 Sigawvis Zravas dguSis  teleskopi, telegrafi.
t. 2. sityvis `satelevizio~-s
¥ taqtiani. Se­sabamisi.
 oTxtaqtiani Zrava.  telekamera, telestudia.
 takti, taktiani Scd. telEgrama [berZ. tēle Sors
tAqt-i2 [fr. takt da tactus Se­ da gramma aso] – (moZv.).
xe­ba] – zomierebis grZnoba, igi­vea, rac depeSa.
Ta­vis daWeris unari, Ta­ telEgraf-i [berZ. tēle Sors
va­ziani moqceva visime mi­ da grafo vwer.] – 1. kav­ Sir­
marT. gabmulobis sistema, ro­me­
¥ taqtiani. lic uzrunvelyofs sa­de­
 t. adamiani, t. saqcieli, nebiT cnobebis miRebas da
t. SeniSvna.
 -503-
tel

swraf gadacemas Sor man­ ¥ satelevizio.

Zilze eleqtruli sig­na­  s. saxelosno.
le­ bis saSualebiT (morses telemeqAnika – 1. sa­war­moo
kodi). procesebis mar­ T­
va So­ ri
 t.-is aparati. manZilidan kav­ Sir­
gab­
mu­
lo­
2. kavSirgabmulobis sawarmo, bis sa­ Su­a­
le­baTa ga­
mo­ye­
ne­
romelic axorcielebs de­ biT.
peSebis miRebasa da ga­da­ 2. mecnierebisa da teqnikis
cemas. dar­gi, romelic aseTi mar­
 t.-is Senoba. T­vis saSualebebsa da me­
¥ satelevizio. To­debs swavlobs.
 s. kavSiri, s. kabeli. telepATia [berZ. tēle Sors
televQzia [ingl. television < da pathos grZnoba] – movlena,
berZ. tele Sors da laT. visio romelic gamoixateba erTi
xedva] – uZrav da moZrav piris nevrvul-fsiqikuri
ga­mosaxulebaTa bgeriTi mdgo­ mareobis Sesaxeb in­
ga­dacema Sor manZilze da for­ maciis gadacemaSi me­o­
ek­
ranze miReba eleqtro- re pirisaTvis Sor man­Zil­
da radiokavSirebis sa­ Su­a­ ze.
le­ biT. telEskop-i [berZ. tēle Sors
 feradi t., t.-is sistema, da skopeô vuyureb] – as­t­
t.-is programa. ronomiuli optikuri xel­
¥ satelevizio. sawyo cis mnaTobebze dak­
 s. antena, s. filmi, s. ga­ virvebis sawrmoeblad.
da­cema. ¥ teleskopuri.
 50-60 wlebSi ixmareboda  t. planetebi, marsis t.
ag­reTve – telexedva, ramac dak­virvebebi.
gav­rceleba ver hpova. ¥ sateleskopo.
televQzor-i [ingl. televisor  s. linzebi.
berZ. tēle Sors da laT. teletAi p-i [ingl. teletype]
visio xedva] – aparati sa­te­ – telegrafis asosabeWdi
levizio gadacemaTa da ma­ apa­rati, romelsac aqvs sa­
Ti bgeriTi Tanxlebis mi­ beWdi manqanis ti pis kla­
saRebad. viatura.
 t.-is ekrani, feradi t.  t.-is lenti.
 -504-
tel

¥ sateletai po. daurekes.

 s. darbazi, s. aparatura. ¥ satelefono.
tEleqs-i [ingl. te­lex] – sa­a­  s. sadguri, s. qseli.
bonento te­leg­ ra­fi­re­
bis  elsmeni Scd.
sa­erTaSoriso qseli; sa­er­ tEmbr-i [fr. timbre] – akus­
TaSoriso ubnebze iye­neben ti­kuri Tavisebureba (xmis,
sixSiriseul te­ le­grafis musikaluri sakravisa).
arxebsa da radioarxebs.  sasiamovno t.-is xma.
telEfaqs-i [ingl. telefax tē­ tEmp-i [it. tempo < laT. tem­tus
le (graph) telegrafi da facs dro] – 1. musikaluri na­
(imile) gaakeTe msgavsi, sxva­ war­moebis Sesrulebis sis­
g­varad faqsi] – 1. faq­si­mi­ w­rafis xarisxi.
lu­ ri kavSiri nabeWdi in­  swrafi t.-is uvertiura.
for­maciis gadasacemad. 2. risame mimdinareobis gan­
2. aseTi kavSiris gan­ xor­ci­ xor­cielebis siswrafis xa­
elebisaTvis sa­ Wi­ro aparati, ris­ xi.
romelic mi­er­Tebulia sig­  mrewvelobis ganviTarebis
na­lis mi­ce­misaTvis te­ le­ t.-ebi.
fon­Tan. temperAment-i [laT. tempera­
3. aseTi kavSiris abonentis me­nuntum Tanazomieri na­
no­ meri. re­vi] – fsiqikuri wyobis
4. TviT informacia, romelic Ta­viseburebani, romlebic
gadacemulia aseTi kav­Si­ vlin­ deba garesamyarosTan
riT. ada­mianTa urTierTobaSi,
 f.-is miReba, f.-is ga­ da­ce­ mis qcevaSi.
ma.  mgznebare t.
telEfon-i [berZ. tēle Sors temperamentiani – cxoveli
da phone bgera] – teqnikur tem­peramentis mqone; mgzne­
mo­ wyobilobaTa sistema bare, energiuli.
la­ pa­rakis sadenebiT ga­  t. msaxiobi, t. cekvebi.
da­ sa­cemad Sor manZilze temperAtura [laT. tem­pe­
eleq­t­ruli energiis sa­Su­ ratura swori Sefardeba, nor­
a­le­biT. maluri mdgomareoba] – 1.
 saqalaqTaSoriso t., t.-is raime sxeulis, nivTierebis
aparati, t.-ma dareka, t.-iT siTbos xarisxi, done.
 -505-
ter

 wylis t., haeris saSualo tEno [iap.] – iaponiis im­pe­ra­

t., wylis duRilis t. toris tituli (misi ufro
2. adamianis sxeulis siTbos cnobili titulia mikado).
xarisxi, done, rogorc jan­ tEnor-i [it. tenore] – 1. ma­ma­ka­
mrTelobis maCvenebeli. cis yvelaze maRali sa­sim­
 normaluri t., aweuli t. Rero xma.
3. (saub.) avadmyofobis dros: 2. aseTi xmis mqone mom­ Re­ra­
sxeulis siTbos maRali li.
do­ ne (qarT. sinon. sicxe). tEnt-i [ingl. tent] – tilos
¥ temperaturuli. far­duli, Cardaxi mzisa da
 t. cvlilebani, Sigawvis wvimisagan dasacavad.
Zra­vis t. reJimi.
tErasa [fr. terasse] – 1. sa­
tEnder-i [ingl. tender < tend cx­ovrebeli saxlis mi­ Se­ne­
momsaxureba] – 1. gan­ sa­kuT­ buli Ria aivani, romelsac
rebuli ti ­pis vagoni wylisa aqvs boZebze dayrdnobili
da sawvavis Sesanaxad, ro­ sa­xuravi.
me­lic uSualod ebmis or­ 2. Cveulebriv mr. terasebi
T­qlmavals. – ferdobze kibe-kibe ga­ Ce­
2. Ria konkursi raimes yid­ nili an gakeTebuli ho­ri­
vis an romelime saqmis Ses­ zontaluri an odnav da­
rulebaze uflebis mo­sa­po­ qa­nebuli baqnebi. t.-ebaze
veblad. ga­Senebuli xexili.
tendEncia [ger. Tendenz laT.  terasi Scd.
tendo miviswrafi] – 1. risame teritOria [laT. territorium]
ganviTarebis mimarTuleba, – garkveuli sazRvrebiT Se­
midrekileba, miswrafeba. mo­fargluli miwis sivrce
 zrdis t., progresuli t. (nak­veTi).
2. winaswar SemuSavebuli  saqarTvelos erTiani (ga­
cal­mxrivi azri, romelsac nu­yofeli) t., saxelmwifos
Tavs axveven mkiTxvels, t., qalqis t., qarxnis t.
msme­ nels. ¥ teritoriuli.
¥ tendenciuri (mniSvn. 2-isaT­  saqarTvelos t. saz­ R­v­
re­bi.
vis).  teritorialuri Scd.
 t. kritika.
tErmin-i [laT. terminus saz­
 tendenciozuri Scd.
 -506-
ter

R­vari] – sityva, romelic Tanamgzavris zedapirze.

zus­tad gadmoscems codnis terminolOgia [laT. terminus
ra­ime dargis cnebebs. sazRvari da logos moZRvreba]
 filosofiuri t., ma­Te­ma­ – codnis garkveuli dargis
ti­kuri t. terminebis erToblioba.
 Termini Scd.  teqnikuri t., avto-sat­ raq­
termQnal-i [laT. termina­ toro t.
lis saboloo] – 1. mowyo­bi­ ¥ terminologiuri.
loba gamoTvliTi sis­te­mis  t. leqsikoni.
SemadgenlobaSi; gan­
kuT­ ¥ saterminologio.
vnilia sistemaSi in­for­  s. komisia.
maciis Sesatanad da iqidan  Terminologia, Ter­ mi­
no­
gamosatanad. lo­ giuri. sa­
Ter­mi­
no­logio
2. bolo sadguri (rkinigzis, Scd.
metroplitenis). tEror-i [terror SiSi, saSi­ne­
sakonteQnero termQnali le­ ba] – politikur mo­ wi­
– sazRvao-savaWro navsad­ na­aRmdegesTan angariSis
gu­ rebSi: saTanado me­qa­ niz­ gasworeba ZaladobiT (mok­
me­biT aRWurvili ad­ gi­li, v­liTac ki).
sa­dac xdeba ge­meb­ze da­sat­  faSisturi t., t.-is msxver­
virTi da gad­ mo­satvirTi pli.
kon­te­i­ne­re­bis da­
muSaveba. ¥ teroristuli.
terminAlur-i [laT. terminalis  t. aqti.
dasasrulis momaswavebeli] terOrizm-i – teroris po­
– (wign.) bolo, saboloo. li­ tika da taqtika.
terminaluri mdgomareoba terOrist-i _ in­di­vi­du­a­
– (medic.) sicocxlis uka­ lu­ ri teroristuli aqtis
nas­k­
neli stadia, sasazRvro mom­xre da monawile.
mdgo­ mareoba sicocxlesa ¥ teroristuli.
da sikvdils Soris.  t. organizacia.
terminAtor-i < [laT. ter­mi­ terpEnTin-i [berZ. teretenthi­
no sazRvars vavleb, vyof] nos] – fisovani wveni, ro­
– (astr.) sinaTlis (dRis) me­lic wiwvovan xes sdis
da sibnelis (Ramis) saz­ Wri­ lobidan; ZiriTadi ned­
R­vari planetis an misi le­ ulia ski pidarisa da
 -507-
teq

ko­lofinis misaRebad; iye­ toba, xelovneba] – 1. Sro­

ne­ben medicinaSi, teq­ ni­kaSi mis im iaraRebisa da sa­
(laq-saRebavebis da­ sam­za­ Su­alebebaTa erToblioba,
deb­lad). rom­ lebic gamoiyeneba ma­
terpsQqora [berZ. Terpsichora] te­rialur faseulobaTa
– berZnul miTologiaSi: Se­saqmenlad.
mu­za cekvisa da gunduri  mowinave t., t.-is gan­vi­ Ta­
ga­lobisa; warmodgenili re­ba.
hyav­daT qalad, romelsac 2. manqanebis, meqanikur mo­
xel­ Si lira uWiravs. wyo­bilobaTa da iaraRebis
tErcet-i [it. terzetto] – 1. erToblioba.
(mus.) igivea, rac trio.  sasoflo-sameurneo t.,
2. (lit.) samstriqoniani stro­ sam­Seneblo t., avto-sat­
fi sonetSi. raq­toro t., samxedro t.
tErcia [laT. tercia mesame] – 3. erToblioba profesiuli
1. musikaluri gamis mesame xer­xebisa, romlebsac iye­ ne­
sa­fexuri; intervali pir­ ben raime saqmeSi.
velsa da mesame safexurebs  usafrTxoebis t., Wadrakis
Soris. TamaSis t., violinos dak­v­
2. (poligr.) sasaTauro Srif­ ris t.
ti erTgvari. teqnQkuri – 1. teqnikasTan,
tEst-i [ingl. test] – mokle mis gamoyenebasTan da­kav­ Si­
amo­cana, romelsac aZleven re­buli.
ga­mosacdel pirs misi go­  t. progresi, t. Ca­ mor­Ce­ni­
nebrivi ganviTarebis, mid­ lo­ ba.
re­kilebisa da Se­ saZ­leb­ 2. manqanebis da meqanizmebis
lo­baTa gamosacdelad. muSaobasTan, warmoebis pro­
¥ testuri. ces­Tan dakavSirebuli.
 t. gamocdebi.  t. intelegencia, t. do­ku­
men­tacia.
tEster-i [ingl. tester] – xel­
 texnika, texnikuri Scd.
sa­wyo risame (mag. eleq­t­
teqnQkos-i 1. saSualo teq­ni­
ronaTurebis var­gi­si­
a­no­
kuri ganaTlebis mqone spe­
bis) Sesamowmeblad.
cialisti.
tEqnika [berZ. techno os­ta­  samTo t., inJinrebi da t.-ebi.
 -508-
teq

2. teqnikis dargSi momuSave teq­s­

tebs maTi mecnierulad
piri. ga­mo­
cemis mizniT.
 norCi t.-ebi. teqtOnika [berZ. tektoniko
 texniki, texnikosi Scd. mSe­neblobis xelovneba] – 1.
teqnOlog-i – warmoebis ro­ geologiis dargi, romelic
melime dargis teqnologiis swav­lobs dedamiwis qer­
specialisti. qis moZraobasa da de­ for­
 inJiner-t., t.-meqnikosi. ma­ciebs da maTTan da­ kav­
Si­
 texnologi Scd. rebul Tvisebebs.
teqnolOgia [berZ. techno 2. (arqit.) Senobis nawilebis
os­tatoba, xelovneba da urTierTganlagebisa da
logos moZ­Rvreba] – sawarmoo mi­si formebis, pro­ por­ci­e­
procesebis erToblioba bis Sefardebis Ta­vi­ se­
bu­
war­moebis garkveul dar­g­ re­bani.
Si; warmoebis xerxebis mec­ tvQst-i [ingl. twist] – cekva
nieruli aRwera. erTgvari.
 Cais t., SeduRebis t., axa­ tQara [berZ. tiara] – 1. Zvel
li t.-is danergva; av­to­ mo­ aR­mosavleTSi: mefeebis, qu­
bi­lis awyobis t. rumebis Tavsaburavi (ro­
¥ teqnologiuri. gorc Zalauflebis sim­bo­
 t. procesi. lo).
 texnologia, texno­ lo­gi­ 2. romis papis gvirgvini.
u­ri Scd. tQgel-i [germ. tiegel] – ce­cx­
tEqst-i [laT. textum kavSiri, lgamZle WurWeli, ro­mel­
SeerTeba] – dawerili raime Sic adnoben an axureben
(literaturuli nawarmoebi, sxva­dasxva masalas, niv­ Ti­e­
Txzu­leba, sabuTi da misT.). re­bas.
 `vefxistyaosnis~ t., sim­ ¥ tigelisa.
Re­ris t., depeSis t.  tiglisa Scd.
teqstolOgia [laT. textum tQp-i [laT. typus anabeWdi,
da berZ. logos moZRvreba] – for­ ma, nimuSi] – 1. sagnebis,
filosofiis dargi, ro­me­ movlenebis garkveuli jgu­
lic kritikulad swav­lobs fis nimuSi, saxe, forma.
li­ teraturis Zeglebs da  TviTfrinavis axali t.,
is­toriul dokumentebis
 -509-
tit

avtomobilis axali t.  saxelmwifo sesxis morigi

2. mxatvruli saxe, romelSic t.
ganzogadebulia adamianTa 2. beWdviTi gamocemis egzem­
gar­kveuli jgufis Tvi­se­ p­larTa raodenoba.
be­
bi.  didi t. gamocemuli wig­
 qarTveli qalis t. mxat­v­ ni.
rul literaturaSi. tQtan-i [berZ. Titan] – 1. ti­
¥ ti puri da ti pobrivi ta­nebi – berZnul mi­To­
(mniSvn. 1-isaTvis). lo­ giaSi: uk­ vdavi arsebebi,
 t. proeqti, t. magaliTi, gi­ gan­tebi, rom­lebic Se­eb­
t. movlena. rZolnen olim­piel Rmer­
 ti piuri Scd. Tebs.
ti pQkon-i [berZ. typicon] – sa­ 2. ityvian Zalian did mo­az­
eklesio wesebis krebuli. rov­ neze, geniosze.
ti polOgia [berZ. typos ana­ 3. qimiuri elementi, fo­la­
beW­di da logos moZRvreba] dis­ feri magari liToni.
– sagnebis an movlenebis titAnur-i _ (wign.) uzar­ma­
kla­ sifikacia maTi saerTo zari [berZ. miTologiis uk­
ni­
San-Tvisebebis mixedviT. vdavi uzarmazari arsebis
tQrada [fr. tirade] – paTosiT Ti­tan-is saxelis mixedviT].
warmoTqmuli grZeli fraza,  t. Zala, t. Sroma.
replika, monologi.  titaniuri Scd.
tQran-i [berZ. tyrannos] – sas­ tQtr-i [fr. titre] – warwera
tiki mmarTveli, romelic ki­nofilmis kadrze.
moq­medebs TviTneburad da tQtul-i [lat. titulus] – 1.
ZaladobiT (sinon. des­po­ti). feodalur da burJuaziul
¥ tiranuli. sazogadoebSi: sagvareulo
 t. xelisufleba. an boZebuli sapatio wo­de­
tirAnia [berZ. tirannia] – TviT­ buleba.
nebobasa da Zala­ do­baze  grafis t.
dam­yarebuli mmarTveloba 2. saerTod raime sapatio
(sinon. despotizmi). wo­debuleba.
tQraJ-i [fr. tirage] – 1. sesxis  Cempionis t.
an latariis mogebaTa ga­ 3. wignis pirveli gverdi, ro­
Ta­maSeba. melzedac mocemulia sa­ Ta­
 -510-
tif

uri, avtoris gvari, ga­mo­ce­ tomOhavk-i [ingl. tomahawk

mis adgili, weli da sxv. in­
dielTa erT-erTi enidan
¥ satitulo: satitulo al­ gonk.] – CrdiloeT ame­
fur­ce­li _ igivea, rac ti­ ri­kel indielTa sabrZolo
tu­li (mniSvn. 3). iaraRi – msubuqi najaxi,ro­
tQf-i [berZ. typhos gonebis mel­ sac Soridan sasrolad
dab­neleba, gaSeSeba] – ram­ iyenebdnen.
de­nime mwvave infeqciuri tOn-i [berZ. tonos xmis amaR­
da­avadebis saerTo sa­xel­ leba] – 1. (mus.) gan­saz­
R­v­
wodeba. ru­li sididis Sualedi or
tiflopedagOgika [berZ. mezobel bgeras Soris.
typhlos usinaTlo da paida­  dabali t., maRali t.-ebi.
gô­giks] – pedagogikis dar­ 2. mxatvrobaSi: feris esa Tu
gi, romelic amuSavebs is SesamCnevi sxvaoba (qarT.
usi­naTloTa da cudad sinon. elferi).
mxed­velTa swavla-aRzrdis  naTeli t.-ebi, muqi t.-ebi.
sa­kiTxebs (meTodebs). 3. saubris esa Tu is ieri
tQfozi [it. tifosi (mr.) `ti­fi­ (qarT. sinon. kilo).
anebi~] – ase uwodeben ita­  mediduri t.
liaSi fexburTis gul­Se­ ¥ tonaluri.
matkivrebs.  t. gadasvlebi.
tOga [laT. toga] – Zv. romis naxevartoni – musikaluri
sruluflebian moqalaqeTa in­
tervalebis sazomi er­ Te­
zeda tansacmeli – grZeli u­li – simaRlis mixedviT
wamosasxami. um­ciresi manZili bgerebs
¥ togisa. So­ris.
 togasi Scd. tOna [fr. tonne] – wonis er­
tOkai [< geogr. sax.] – un­ Te­uli zomaTa metrul sis­
g­ruli TeTri sadeserto temaSi: udris 1000 kg-s.
Rvi­no. tOnaJ-i [fr. tonnage] – 1. ge­
tolerAntoba [< laT. to­le­ mis (gemebis) wyalwyva an
rans (tolerantis)] – (wign.) sxvi­ tvir­ Tmzidaoba.
si azrebis, rwmenis Sem­wy­na­ 2. satransporto saSua­ le­
rebloba. baTa, transportis tvir­ T­
mzi­daoba.
 -511-
tot

3. raime saqonlis gamoSveba toponQmika [berZ. topos ad­

wo­ niT. gi­li da onyma saxeli]
tOnga [ind.] _ indoeTSi: ve­ – 1. ro­ melime adgilis
lo­riqSa. ge­o­grafiul saxelTa er­
tOnik-i [ingl. tonic] – ual­ Tob­ lioba.
ko­ holo gaziani sasmeli, 2. leqsikologiis nawili,
ro­ melsac iyeneben arayisa ro­melic swavlobs geo­
da misT.-is gasazaveblad. gra­ fiul saxelebs.
tonstUdia – kinowarmoebaSi: toreAdor-i [esp. toreados < toro
xmis Casaweri studia. xari] – espaneTSi: xarebTan
tOnus-i [laT. tonus < berZ. brZolis monawile.
to­nos daZabva] – (fiziol.)  toriadori Scd.
ner­vuli centrebisa da tOrpedo [laT. torpedo eleq­
kunTovani qsovilis aR­g­z­ t­ruli skarosi (Tevzia er­
ne­ba daRlilobis gareSe. T­g­vari)] – TviTmoZravi da
topiAria [laT. topiaria me­ TviT­ marTuli wyalqveSa
ba­Reoba] – sabaRo de­ko­ Wur­vi sigaris formisa.
ra­ tiuli xelovneba da tOrs-i [it. torso] – adamianis
buC­qebisaTvis sxvadasxva tani ferweraSi. adamianis
cxo­velis, piramidebisa da gamosaxuleba TabaSiriT
misT. formis micema. qan­dakebaSi, torsi.
topogrAfia [berZ. topos ad­ tOrf-i [germ. Torf] – Waobis
gili da graphô vwer] – geo­ mcenareTa xrwnis Sedegad
de­ ziis nawili, romelic warmoSobili mkvrivi masa;
Se­ iswavlis dedamiwis ze­ iyeneben sawvavad, sasuqad.
dapirs, misi gazomvis da tOst-i [ingl. toast] – 1. sad­
gegmaze an rukaze ga­mo­sax­ Reg­ rZelo.
vis xerxebs. 2. cecxlze gaxuxuli dam­k­
¥ topografiuli. raxuli an gamomSrali pu­
 t. ruka, t. koleji. ris Txeli naWeri, tosti.
topOnim-i – raime geo­gra­ totalizAtor-i [fr. to­ta­lis­
fi­ uli adgilis (soflis, teur] – 1. doRze mowyobili
mTis, tyis, mindvris da a.S.) meqanikuri mricxveli, ro­ me­
sa­ xelwodeba. lic aCvenebs – romeli cxe­
 -512-
tot

niT ra sanaZleoa dadebuli; dramatuli nawarmoebi, ro­

biuro, romelic iRebs sa­ melSic asaxulia mZaf­ ri
naZ­ leos da gamarjvebuls konfliqti, Zlieri xa­ si­
a­
uxdis saTanado Tanxas. Te­bisa da Rrma gancdebis
2. doRze an sxva sportul Se­jaxeba, rac Cveulebriv
sa­ naxaobaze gamarTuli Ta­ gmiris daRupviT Tavdeba.
maSi fulze.  Seqspiris t.-ebi.
totalitArul-i [fr. totali­ 2. (gadat.) saSineli ambavi,
ta­ire] – sadac, ris drosac ube­duri SemTxveva; mZime
aS­ kara teroristuli diq­ gan­cda, tanjva.
taturaa;  t. datrialda, ojaxuri
 t. reJimi, t. saxelmwifo; t.
igive totalitarizmi. ¥ tragediuli (mniSvn.
totAlur-i [fr. totall] – 1-isaT­vis).
(wign.) yovlismomcveli, sa­  t. Janri, t. msaxiobi.
yo­ velTao. ¥ tragikuli (mniSvn. 2-isaT­
 t. omi, t. mobilizacia. vis).
toqsikolOgia [< berZ. to­  t. SemTxveva, t. daRupva.
xi­kon Sxami da logos moZ­R­ ¥ satragedio (mniSvn. 5-isaT­
vreba] – mecniereba, ro­me­ vis).
lic swavlobs Sxamebis  s. aq araferia!
Tvi­sebebs da maT moqmedebas  traRedia, traRediuri, tra­
or­ ganizmze. Ri­kuli, satraRedio Scd.
toqsQkur-i [< berZ. toxi­kon tragQkosi – tragediuli
Sxami] – Sxamiani mom­ wam­v­ ro­lebis Semsrulebeli
le­ li. msa­xiobi.
 t. nivTierebani.  traRikosi Scd.
 toqsiuri Scd. tragikomEdia – 1. dramatu­
tOqsin-i [berZ. toxikon Sxami] li nawarmoebi, romelSic
– Sxamiani nivTiereba, ro­ Se­xamebulia tragediisa da
mel­ sac gamoyofs zogi mik­ komediis elementebi.
roorganizmi, agreTve zogi 2. samwuxaro da, amave dros,
cxoveli da mcenare. sa­sacilo mdgomareoba an
am­bavi.
tragEdia [berZ. tragedia] – 1.
tradQcia [laT. traditio ga­da­
 -513-
tra

cema, Txroba] _ is­tori­u­­lad  xelis t.

Camo­yalibebuli, Taobi­ dan ¥ travmuli da trav­ma­ tu­
Taobaze gadacemuli ada­ li.
Tebi, yofaqcevis normebi.  t. daSaveba.
 erovnuli t.-ebi. travmatolOgia [berZ. tra­
¥ tradiciuli. u­ma (traumatos) Wriloba,
 t. dResaswauli. da­zianeba da logos moZ­
traeqtOria [laT. trajectorius Rvreba] – medicnis nawili,
gadaadgilebasTan dakav­Si­ ro­melic swavlobs trav­
rebuli] – sivrceSi moZravi mul dazianebasa da misi
raime wertilis an sxeulis mkur­ nalobis meTodebs.
gza. trAler-i [ingl. trawler] – 1.
 Wurvis t., kosmosuri apa­ tralebiT aRWurvili Tev­
ra­tis t. z­saWeri gemi.
 traektoria Scd. 2. samxedro gemi, romelic
trAverz-i [fr. traverse] – ge­ aR­Wurvilia traliT da
mis, TviTmfrinavis kur­sis gan­kuTvnilia wyalqveSa
perpendikularuli mimar­ naR­mebis mosaspobad.
Tuleba. trAl-i [ingl. trawl] – 1. tom­
trAvers-i1 [fr. traversée ga­ riseburi didi bade gemidan
das­vla] – alpinistebis ga­ zRvaSi Tevzis saWerad.
dasvla marSrutiT, rome­ 2. mowyobiloba zRvis fske­
lic gadis mTagrexilis ris gamosakvlevad, iqidan
Txem­ze da moicavs ramdenime mce­nareebisa da cxovelebis
mwervals. amosazidad.
trAvers-i2 [fr. traverse] – ga­ 3. mowyobiloba wyalqveSa
nivi Zeli, romelic ey­r­d­no­ naR­mebis aRmosaCenad da
ba vertikalur ko­lo­ nebs; mo­sapoveblad.
ka­
doni. trAmbler-i [fr. trembleur]
trAvma [berZ. trauma] – or­ – karburatorSi Sigawvis
ga­
nizmis daSaveba, rac ga­ Zra­vis anTebis sistemis
mowveulia garegani ze­moq­ xel­ sawyo; gankuTvnilia ma­
me­
debiT (daWriT, daJeJviT, Rali Zabvis eleqtrodenis
daw­viT da misT.). misawodeblad anTebis san­
T­lebisaTvis.
 -514-
tra

trAmplin-i [fr. tremplin] – 1. trans... [laT. trans -ze, -Si;

asaxleti nageboba an mo­ Sem­deg, iqiT; gamWoli] –
wyobiloba xtomis sig­ r­ pirveli Semadgeneli na­ wi­
Zisa da simaRlis ga­sa­di­ li rTuli sityvebis, ro­ me­
deblad. lic aRniSnavs:
 saTxilamuro t., wyalSi 1. sivrceSi moZraobas, mis ga­
xtoma t.-idan. dak­veTas.
2. (gadat.) sayrdeni, amo­ sa­  transkontinentalu­ ri (tran­
vali punqti raime moq­me­de­ s­kontinenturi).
bisaTvis. 2. raimes ganlageba iqiT, iqi­
tranzQstor-i [ingl. tran­ Ta mxares.
sis­tor] – 1. na­xev­rad­gam­ta­re­  transalpuri.
biani xel­sawyo eleq­t­ro­ 3. gadacema raimes meS­ ve­o­
signalebis ga­saZ­li­e­reb­lad biT.
da gar­da­saq­m­ne­lad.  transkrifcia.
2. portatuli radiomimRebi, trAns-i [fr. transe] – fsiqikis
romelsac aseTi xelsawyo aS­lilobis erT-erTi for­
aqvs. ma, rodesac adamians cno­
¥ tranzistoruli. biereba dabnelebuli aqvs da
 t. radiomimRebi. igi avtomaturad asrulebs
trAnzit-i [laT. transitus gas­ rTul moZraobas.
la, gadasvla] – tvirTis transgrEsia [laT. transgressio
v­
ga­ dazidva an mgzavrTa ga­ gadasvla, gadaadgileba] –
dayvana transportis raime xmeleTze zRvis gad­ mos­v­
lis
saxeobiT erTi punqtidan procesi; gamowveulia xme­
me­oreSi gzad mdebare Su­ leTis daweviT (an, iSviaTad,
a­
leduri punqtis gavliT oke­ anis donis aweviT).
an erTi saxelmwifodan me­ (sapirisp. regresia).
o­reSi mesame saxelmwifos transkrQfcia [laT. trans­c­
gav­ liT. riptio gadawera] – (enaTm.) ro­
¥ tranzituli da sat­ran­ zi­ melime enis bgeraTa zusti
to. gadacema pirobiTi asoebiT
 t. (s.) mimosvla. da ara am enis weris sis­ te­
¥ t. (s.) matarebeli, s. vaW­ mis saSualebiT.
roba, s. viza.  laTinuri t., saerTaSori­
 -515-
tra

so t., fonetikuri t., ingli­ xa­zebia gavlebuli; uxazo

su­ri t. sawer qaRalds udeben qveS,
¥ transkrifciuli da sat­ rom weris dros striqonebi
ran­ skrifcio. swori gamovides.
 t. (s.) niSnebi. 2. CarCoze gamoWrili gam­ W­
 transkri pcia, transk­ ri p­ virvale qsovili an qa­Ral­
ci­uli. di, romelzedac raime ga­
satranskri pcio Scd. mosaxuleba an teqstia.
translAcia [laT. translatio transplantAcia [laT. tran­s­
ga­dacema, gadmocema] – me­ plan­tatio] _ (medic.) qsovilis
ty­velebis, musikis, ga­mo­ an organos gadanergva
sa­
xulebis da misT. Sor mkur­ nalobis mizniT.
man­Zilze gadacema radios, transpOrt-i [< laT. transporto
te­leviziis saSualebiT. gadamaqvs] – 1. saxalxo me­
 koncertis t. sta­di­ o­ni­ ur­neobis dargi, romlis
dan. da­niSnulebaa adamianebis
¥ satransliacio. ga­dayvana da tvirTis ga­da­
 transliacia, sat­ran­s­li­ zidva; gadasazid da ga­ da­
acio, transiliacia, sat­ say­ van saSualebaTa esa Tu
ran­ siliacio Scd. is saxeoba.
transliterAcia [laT. trans  saqalaqo (qalaqis) t., sa­
-iT, gavliT da littera aso] – av­tomobilo t., sazRvao t.,
(enaTm.] erTi damwerlobis sar­kinigzo (rkinigzis) t.,
aso­ebis gadacema sxva dam­ sa­haero t.
wer­lobis asoebiT. 2. samxedro flotis damxmare
transmQsia [laT. transmissio gemi jaris gadasayvanad da
gadacema] – mowyobiloba tvirTis gadasazidad.
Zra­vadan manqanebis,Carxebis,  sadesanto t.
meqanizmebis moZraobis ga­ ¥ satransporto.
da­sacemad.  s. saSualebani, s. ma­ gis­t­
¥ satransmiso. ra­li.
 s. lilvi, s. Rvedi. transportQor-i [fr. tran­s­
transpArant-i [fr. transparent] por­teur] _ igivea, rac kon­ ve­
– 1. qaRaldis furceli, i­eri.
ro­ melzedac msxvili Savi transpOrtir-i [< laT. tran­
 -516-
tra

s­porto gadamaqvs] – naxazebze  s. aparatura.

kuTxeebis asagebi da ga­sa­ transfUzia [laT. tranfusio]
zo­ mi xelsawyo; Sedgeba sa­ – (medic.) (sisxlis) ga­das­
xazavis da gradusebad da­ x­ma.
yo­ fili naxevarwrisagan. transcendentAlur-i [laT.
trAnsfert-i da trAnsfer-i transcendens (transcendentis) rac
[fr. tranfert] – (finans.) 1. sazRvars scildeba] – 1.
ucxo­ur valutis an oqros idealistur filosofiaSi:
ga­dagzavna erTi qveynidan cdis gareSe arsebuli gan­
me­oreSi. ye­nebuli – logikuri.
2. saxelobiT fasian qa­Ral­ 2. imanuel kantis idealistur
debze uflebis ga­da­cema filosofiaSi: rac da­ fuZ­
ne­
erTi piris mier me­o­re­saT­ bulia Semecnebis ap­ ri­o­
ruli,
vis. cdisagan da­ mo­
u­ki­
debeli
3. saxelmwifoTa Soris mo­ for­ mebis aRi­a­
re­baze.
sax­leobis gacvla sa­ er­ trancendEntur-i [laT. tran­
Ta­Soriso SeTanxmebis sa­ scendens (transcendentis) rac
fuZ­velze, moqalaqeobis saz­ Rvars scildeba] – 1.
av­tomaturi Secvla. ide­ alistur fi­ lo­so­ fi­a­
4. sportsmenebis (mag. fex­ Si: cdis gareT ar­se­ buli,
bur­Telebis) yidva-gayidva. Se­mecnebisaTvis mi­ uw­v­do­
me­
transfErtul-i (finans.) – li.
ga­dasagzavni. 2. (maTem.) rasac algebrulad
transformAtor-i [< laT. ver gamoiangariSeben, rac
transformo gardavqmni] – apa­ algebrulad ar ga­ mo­i­
sa­
xe­
ra­ ti, romelic eleq­t­ruli ba.
de­ nis Zabvas gardaqmnis trAnSea [fr. tranchēe] – 1.
(zrdis an amcirebs). (samx.) viwro Rrma Txrili,
¥ satransformatoro. ro­melic mTlian xazad
 s. jixuri. aer­Tebs TavdacviTi po­
transformAcia [laT. tran­for­ zi­ciebis yvela sacecxle
ma­tio] da tran­ s­for­mQ­reba werts.
[germ. tran­fo­ri­e­ren] – (wign.) 2. Rrmad da grZlad gaWrili
gardaqmna, saxe­cv­li­leba. Txrili.
¥ satransformacio.  sangrebis SemaerTebeli
 -517-
tra

t., sasilose t. da berZ. logos moZRvreba] –

¥ tranSeisa. kriminalistikis nawili,
 tranSeasi, tranSeia Scd. romelic swavlobs dam­ na­
trapEcia [< berZ. trapezion Savis mier danaSaulis ad­
magida] – 1. oTxkuTxedi ma­ gilze datovebul kvals.
gi­da, romlis mxolod ori traUler-i [ingl. trawler] –
gverdia paraleluri. zRvis TevzsaWeri gemi tra­
 avagoT t. lebiT aRWurvili.
2. satanvarjiSo iaraRi – trAur-i [germ. Trauer] – 1. mwu­
wyvili TokiT Camokidebuli xareba gardacvlilis an
horizontaluri RerZi. ra­ime sazogadoebrivi uZ­
 t.-ze varjiSi. lu­ rebis gamo.
trAp-i [holand. trap] – kibe 2. Savi tansacmeli an Savi
(gemisa, TviTmfrinavisa; Te­ de­talebi tansacmelze.
atrSi – scenis qveS Ca­ sas­ trafAret-i [it. traforetto
vleli). gaxvretili] – 1. Txeli fir­
trApez-i [berZ. trapeza] – 1. fita, romelSic amoWrilia
eklesiaSi: sakurTxevlis raime saxe an asoebi; iyeneben
tax­ti; TviT sakurTxeveli. kedlis, firniSis da sxvaTa
2. magida, sufra. mosaxatavad, warwerebis ga­
3. sadili, nadimi, wveuleba. sakeTeblad (daadeben ra­
trAsa [germ. Trasse, fr. tra­ce] ime zedapirs da zevidan
– 1. Txrilis, kav­Sir­gab­
mu­ wa­usvamen saRebavs).
lobis xazis, mil­ sadenis da 2. (gadat.) erTxel da samuda­
misT. xazis, agreTve TviT­ mod miRebuli, gacveTili
mfrinavis, gemis moZraobis forma, mza nimuSi (sinon.
mimarTuleba. Sabloni, Stampi).
 gazsadenis t., sahaero t., ¥ trafaretuli (mniSv.
sazRvao t.-ebi, baqo-je­i­ha­ 2-isaT­vis).
nis navTobis t.  t. frazebi, t. xerxi.
2. gza (Cveulebriv mTavari, trAqea [berZ. tracheia] – (anat.)
kar­gad nakeTebi). sasunTqi mili; sasule.
 saavtomobilo t., uwyveti trAqt-i [germ. Trakt] – (moZv.)
moZraobis t. didi, farTo gza.
trasolOgia [fr. trace kvali  safosto t.
 -518-
tra

 trakti Scd. ti ­pis ramdenime sawarmos

trAqtat-i [leT. tractatus gan­ ga­erTianeba.
xilva] – 1. mecnieruli Sroma,  samSeneblo t., saav­to­ mo­
romelSic ganxilulia cal­ bi­
lo t.
keuli sakiTxi. trQada [berZ. trias (triados) sa­
 istoriuli t. meba] – 1. hegelis ide­a­lis­
2. saerTaSoriso xel­ Sek­ru­ tur filosofiaSi: ideis
le­ba. sam­safexuriani ganviTareba,
 samSvidobo t. romelic gansazRvravs mov­
 traktati Scd. le­ naTa ganviTarebis sam
treQler-i [ingl. trailer] – 1. sta­ dias.
avtomobili, romelic gan­ 2. (gadat.) sameba, sameuli.
kuTvnilia mZime tvir­Ti­saT­  WeSmariteba, sikeTe, si­ la­
vis; igivea, rac tra­ileri. maze – ai sameba;
2. aSS-sa da zog sxva qve­ya­na­ mama RmerTi, Ze RmerTi,
Si: sacxovreblad mo­wyo­bi­ suli wmida – ai sameba.
li avtomisabmeli; iye­neben trQbuna [fr. tribune] – 1. amaR­
mogzaurobaSi. lebuli adgili ora­ to­ri­
trEk-i [ingl. track] – 1. igivea, saTvis.
rac velodromi. 2. nageboba, romelsac aqvs
2. (fiz.) elementaruli na­ sa­fexurebad amaRlebuli
wi­
lakebis xiluli kvali ri­gebi mayurebelTa da­ sas­
raime gamzom xelsawyoSi. xdomad.
¥ satreko.  stadionis t.
 s. velorbola. tribUnal-i [laT. tribunal sam­
trEl-i [it. trillo] – morakrake, sjavro] – sagangebo sa­ sa­
mTrTolavi xma – swrafi mar­Tlo.
mra­valjeradi cvla ori  samxedro t., saerTaori­
sxva­dasxva xmisa. so t.
trEnaJ-i [ingl. train wvrTna] trQbun-i [laT. tribunus] – 1.
– wvrTna, varjiSoba. Zvel romSi: sxvadasxva Ta­
trEning-i [ingl. training] – namdebobis piris sa­ xel­wo­
wvrTna, wvrTnis reJimi. deba.
2. ityvian gamoCenil sazoga­
trEst-i [ingl. trust] – erTi
do moRvaweze,romelic karg
 -519-
tri

oratorad da publicistad trilQon-i [fr. trillion] –

iTvleba. aTasi miliardi (1 000 000
 saxalxo t. 000 000).
trigonomEtria [berZ. tri­ trilOgia [berZ. trilogia]
go­non samkuTxedi da metreo – er­
Ti avtoris sami
vzo­ mav] – maTematikis na­ Txzu­ le­ ba, romelic sa­
wi­li, romelic Seiwavlis er­To CanafiqriT aris ga­
sam­kuTxedis gverdebisa da er­Tianebuli.
ku­Txeebis Sefardebas.  k. gamsaxurdias t. `mTvaris
¥ trigonometriuli. motaceba~.
 t. tabulebi. trimUrt-i [sanskr.] _ in­du­
 trigonometruli Scd. izmis sameba: brahma, Siva da
triEnale [fr. triennale viSnu.
(mdedr.)] – saerTaSoriso trQo [it. trio] – 1. sami mom­
ga­mofena an festivali, ro­ Rer­lisa an sami dam­k­ vr
­ e­­
me­
lic sam weliwadSi er­ li­sagan Semdgari an­ sam­b­
Txel imarTeba. li.
triviAlur-i [fr. trivial] – 1.  medudukeTa t.
siaxles, originalobas mok­ 2. musikaluri nawarmoebi sa­
lebuli; gacveTili. mi sakravisa da sami mom­
2. uxamsi, vulgaruli. Rer­lisaTvis.
trQkon-i _ alpinistis fex­ triOlet-i [fr. triolet] –
sacmeli; aseTi fexsacmlis (lit.) rva striqonuri
Zirze damagrebuli fola­ leq­si, romlis meoTxe da
dis wriapebi. meS­vide striqoni imeorebs
trikOtaJ-i [fr. tricotage] – 1. pir­vels, xolo merve – me­
manqaniT uqslod, windu­rad ores.
damzadebuli qsovili. trQptiq-i [berZ. triptychos
 t.-is TeTreuli. magi] – 1. CanafiqriT ga­
sam­
2. aseTi naqsovisagan dam­ erTianebuli sami suraTi.
za­debuli tansacmeli an 2. samad mosakeci xati (qarT.
TeT­reuli. sinon. samkaredi an mokled
 t.-is seqcia (maRaziaSi). karedi.
¥ satrikotaJo.  tri ptixi Scd.
 s. fabrika.
 -520-
tri

trQuk-i [fr. truc] – marjve, msgavsi Ta­ Riani nageboba.

efeq­turi ileTi, xerxi.  ixmareba agreTve tri­ um­
 akrobatuli t. fa­ l uri.
triumvQrat-i [laT. trium­vi­ triUfel-i [germ. Truffel] – 1.
ratus < tres (trium) sami da vir Tirkmela, soko.
kaci, mamakaci, moRvawe] – 1. 2. saxelwodeba Sokoladis
Zvel romSi I s.-Si (Zv. wel­ kan­ fetisa.
TaRr.): sami politikuri da trQcefs -i [laT. triceps sam­
Ta­
samxedro moRvawis kav­Si­ ri, va] – (anat.) samTava kunTi
romlis mizani iyo umaR­ (mxris, wvivisa).
lesi Zalauflebis xelSi trOn-i [berZ. thronos] – mdid­
Cag­deba. ru­lad morTuli savarZeli
2. (gadat.) sami piris SeTanxmeba amaRlebuli, gankuTvnili
raime mizniT erToblivi me­fisaTvis; taxti.
moR­vaweobisaTvis.  t. asvla (tronze aR­ say­
trQum-i [holand. trium] – ge­ d­reba).
mis SigniTa saTavsi qveda trOpar-i [gviand. berZ. tro­pa­
gem­banisa da fskers Soris; ri­on] – mar­T­ l­madideblur
gankuTvnilia meqanizmebisa ek­lesiaSi: salocavi leq­
da tvirTisaTvis. se­bi an galoba raime dRe­
 trumi Scd. sas­waulis an wmindanis pa­
trQumo [fr. trumeau] – kedlis tiv­ sacemad.
maRali sarke. trOpik-i [berZ. tropikos (kyklos)
trQumf-i [laT. triumphus] – mosabrunebli (wre)] – 1. ek­
didi warmateba, brwyinvale vatoridan CrdiloeTiT an
gamarjveba; am warmatebiT samxreTiT 23°27’-iT da­ So­
gamowveuli zeimi. re­ b uli. warmosaxviTi wre
¥ triumfuli da sat­ri­um­ dedamiwis zedapirze.
fo. 2. am wreebs Soris moqceuli
 t. (s.) msvleloba. adgili – dedamiwis yvelaze
triumfuli (satriumfo) ufro cxeli sartyeli.
WiS­kari (an TaRi) – ra­ ime ¥ tropikuli.
didi gamarjvebis aR­sa­  t. qveynebi, t. tyeebi, t.
niS­navad age­ buli WiSkris si­cxe.
 -521-
tun

tropOsfero [berZ. tropos tUber-i [laT. tuber korZi,

mob­runeba da sphaira bur­Ti, xor­ cmeti] – zogi mcenaris
s­
fero] – dedamiwis at­mos­ mi­wisqveSa gamsxvilebuli
fe­ros qveda nawili. Re­ro an fesvi.
trOfei [fr. trophée] – 1. omis  kartofilis t.
dros gamarjvebulis mier tuberkUloz-i [laT. tuber­
xelT Cagdebuli saWurveli cu­lum korZi, xorcmeti] – 1.
da sxva samxedro qoneba; sasunTqi sistemis mid­ re­ki­
na­davli. leba infeqciisaken.
2. ornamentuli samkauli, 2. gadamdebi daavadeba, ro­ me­
ro­ me­lic gamoxatavs sa­ lic azianebs filtvebs, ag­
Wur­vels, abjar-abgars. reTve Zvlebs, saxsrebs da
trubAdur-i [fr. troubadour] – sxv. (qarT. sinon. Wleqi).
me-11-13 ss.-Si: provanseli  t.-is dispanseri.
(provansi _ ist. olqi sam­  tuberkuliozi Scd.
x­reT safrangeTSi) po­e­ti, tUmba [< berZ.] – 1. patara ka­
ro­melic umRerda ra­in­do­ rada, romelsac sawolTan
bas da siyvaruls. dgamen.
trUizm-i [ingl. truism] – sa­ 2. ori dabali karada, rom­le­
yovelToad cnobili, gac­ bic gamoyenebulia saweri
veTili WeSmariteba; ba­ na­ magidis sayrdenad.
lu­ roba. 3. mrgvali nageboba afi­Se­
trUpa [germ. Truppe] – Teatris bis da gancxadebebis ga­sak­
an cirkis msaxiobTa ko­ ravad.
leq­tivi.  tumboCka Scd.
 sabaleto t. tUng-i (Cin.) – tropikuli xe,
tuAlet-i [fr. toilette] – 1. Cac­ romlis Teslisganac iRe­
muloba, morTuloba (upi­ ben maRali xarisxis teq­ni­
ratesad qalisa). kur zeTs.
 moduri t., sagzao t.  tungo Scd.
2. sarkiani magida, romelTa­ tUndra [< fin. tunturi] – de­da­
nac icvamen, irTvebian. miwis arqtikuli sar­ tye­
lis
 kaklis xis t. samxreTi zona – utyeo siv­
3. sapirfareSo, saWiro oTa­xi. rce, sadac mudam si­civea.
 -522-
tun

tUnel-i [ingl. tunnel] – mi­ Je­bis mizniT.

wis­qveSa, wyalqveSa an sam­  samTo t., saTxiulamuro t.
To nageboba rkinigzis, ¥ turistuli.
sa­avtomobilo gzebis ga­  t. marSruti, t. sagzuri,
sayvanad da sxv. miz­ ne­bi­ t. sezoni.
saT­vis. tUrist-i [fr. touriste] – piri,
tUnika [laT. tunica] – usaxelo ro­melic turizms misdevs,
an moklesaxeloebiani pe­ tu­ristul mogzaurobaSi
ran­ gi, romelsac Zv. ro­ma­ mo­nawileobs.
e­lebi icvamdnen togis (ix. tUrne [fr. tournēe] – 1. mog­ za­
toga) qveS. uroba wriuli mar­ SrutiT.
tUr-i [fr. tour] – raime Se­  t. evropis garSemo.
jib­rebis, konkursis nawili, 2. msaxiobTa an sportsmenTa
romelSic misi yoveli mo­ sagastrolo mogzauroba
nawile erTxel gamodis. gar­ kveuli marSrutiT.
 saWadrako turniris pir­  qarTvel msaxiobTa t. ame­
veli t., fexburTis Cem­pi­o­ rikaSi.
natis bolo t., pianistTa ¥ turnesi.
konkursis SesarCevi t.  turnisa Scd.
tUrbina [fr. tourbine < laT. tUrnir-i [germ. turnier] – spor­
turbineus grigalisebri] – tuli Sejibreba, romelSic
Zra­va, romelic orTqlis, yvela monawile erTmaneTs
airis an wylis energias TiTojer xvdeba.
me­qanikur energiad gar­daq­  saWadrako t.
mnis. ¥ saturniro.
 wylis t., orTqlis t.  s. cxrili.
 turbini Scd. tUf-i [germ. Tuff < laT. tofus]
tUrizm-i [fr. tourisme] – 1. – vulkanuri warmoSobis
mog­zauroba ama Tu im mxa­ an danaleqi forovani qani;
ris, qveynis gacnobisa da iye­neben saSen masalad.
dasvenebis mizniT.  erevnis t.
 saerTaSoriso t. tUSe [fr. touchē < toucher
2. sportis saxeoba – jgufuri Se­xeba] – 1. (mus.) Ti­To­e­
laSqroba organizmis ga­ka­ u­li pianistisTvis kla­
viS­ze TiTis dakvris da­
 -523-
ult

ma­
xasiaTebeli manera, rac uzurpAtor-i [laT. usurpator]
ga­
mocemul bgeras aZlevs _ is, vinc ukanonod Caigdo
gan­sakuTrebul elfers. xelSi Zalaufleba an mi­
2. (sport.) klasikur Wi­da­o­ iT­visa raime.
ba­
Si: moWidavis orive beWiT  u. xelisufleba.
erTdroulad xaliCaze Se­ uzurpAcia [laT. usurpatio] –
xe­
ba (da gadagoreba), rac ukanonod xelSi Cagdeba
da­marcxebis niSania. (Za­lauflebisa), miTviseba
tUS-i1 [germ. Tusche] – spe­ (sxvisi uflebebisa).
ci­aluri wylis saRebavi, Uzus-i [laT. usus] – 1. Cveva,
Sa­
vi an feradi; iyeneben Cve­uleba.
sa­
xazavad, saxatavad da sa­ 2. xmareba, gamoyeneba.
werad.
uQkend-i [ingl. week-end <
 wiTeli t., t.-iT xazva.
week kvira da end bolo] _
tUS-i2 [germ. Tusch] – mokle `kviris bolo~; dasvenebis
mu­
sikaluri misalmeba, ro­ dRe paraskev saRamodan or­
melsac upiratesad sasule SabaT dilamde (romelsac
orkestri asrulebs. Cve­ulebriv atareben qa­
 t. daukres. laq­ gareT).
ultimAtum-i [gviand. laT.
ul­timatum] – kategoriuli
mo­Txovna, romelsac Se­ us­
u ru­leblobis SemTxvevaSi
moh­yveba di plomatiuri ur­
uvertQura [fr. ouverture] – Ti­erTobebis gawyveta da
operis, sxva Teatraluri Zalis gamoyeneba.
war­modgenis musikaluri  u. wamouyenes.
Se­
savali. ¥ ultimatumuri.
 `daisi~-s u.  u. moTxovna.
¥ uvertiurisa.  ultumaturi Scd.
 uvertiurasi Scd. ultra... [laT. ultra iqiT, ga­
UvraJ-i [fr. ouvrage samuSao; daR­ ma] – rTuli sityvis pir­
nawarmoebi] – didi for­ma­ veli Semadgeneli nawili;
tis mdidruli, uxvad da­su­ aRniSnavs risame farglebs
raTebuli gamocema.
 -524-
ult

gareT myofs, ukiduress. tu­li Sejibreba.

 ultraiisferi, ultra­ ¥ universiadisa.
mok­ le (talRebi).  universiadasi Scd.
ultrAbgera [laT. ultra iqiT, universQtet-i [laT. universi­
gadaRma] – bgera, romelsac tas (universitatis) erToblio­ ba]
adamianis yuri ver aRiqvams; – 1. umaRlesi saswavlebe­ li
warmoadgens Zalian maRali da samecniero dawesebuleba,
sixSiris drekad rxevebs. romelsac aqvs sxvadasxva
ultraiQsfer-i [laT. ul­t­ra sabunebismetyvelo-ma­ Te­ma­
iqiT, gadaRma]: ti­kuri da hu­ ma­nitaruli
ult­ra­ iis­feri sxivebi – gan­yofileba (fakulteti).
ma­
Rali six­Si­ris eleq­t­ro­  Tbilisis iv. javaxiSvilis
mag­nituri rxe­vebi op­ti­kur saxelobis u., oqsfordis u.
da ren­t­genis sxi­
vebs Soris. 2. saxelwodeba dawe­ se­
bu­le­
Tva­liT ar aRiq­meba. bisa, ro­ melic gankuTvni­ lia
ultrAmokle [laT. ultra zo­g ad­ s a­g an­m a­
n aT­ l eb­lo
iqiT,gadaRma] _ ultramokle da sa­ mec­ni­e­ro-po­ li­ ti­ku­
ri
talRebi _ radiotalRebi, cod­ nis asamaRleblad.
ro­ melTa sigrZe 10 metrze  kulturis saxalxo u.
naklebia. ¥ sauniversiteto.
¥ ultramoklisa.  s. saxelmZRvanelo.
 ultramoklesi Scd. univErsum-i [laT. universum]
universAlur-i [laT. uni­ver­ (filos.) mTliani samyaro;
salis sayovelTao] – 1. rac yvela arsebuli.
bevr rasme moicavs; mra­ unikAlur-i [laT. unicum er­
val­mxrivi. Ta­derTi] – rac unikums war­
 u. codna. mo­adgens; Zalian iSviaTs.
2. rasac mravamxrivi da­niS­  u. eqsponati, u. eqspe­ri­
nu­leba, gamoyeneba aqvs. men­ti.
 u. saSualeba, u. saxarato unQkum-i [laT. unicum er­Ta­
Con­Cxi, u. maRazia (mokled: der­Ti] – Zalian iSviaTi
univermaRi). ram.
universQada [universi(te­ti) unitArul-i [fr. unitaire – mTli­
da (olimpi)ada] – stu­den­ ani, erTiani, ga­ er­Ti­a­
ne­
buli] _
tTa saerTaSoriso spor­ uni­taruli sa­ xelmwifo _ ise­
 -525-
uti

Ti sa­xel­m­wi­fo, romelic ar xiluli varskvlevebis aR­

aris da­yo­fili federaciul wera.
ele­men­tebad (Statebad, mxa­ urAnos-i [berZ. Uranos] – 1.
re­e­
bad da sxv.). ber­Znul miTologiaSi: cis
unifikAcia da unificQreba Rmer­ Ti, geas (dedamiwis)
[laT. unus erTi da facio va­ Svi­li; taxtidan Camoagdo
keTeb] – saerTo normaze Tavisma Svilma kronosma.
ga­dayvana; gaerTianeba. 2. (astr.) mzidan rigiT meS­
 terminebis u. vi­
de planeta didi mzis
urAnia [berZ. Urania] – ber­Z­ sis­temisa.
nul miTologiaSi: 1. as­t­ Urna [laT. urna] – 1. specialu­
ro­ nomiis mfarveli mu­za; ri yuTi, romelsac aqvs Wri­
war­modgenili hyavdaT qa­ li biuletenebis Casayre­
lad, romelsac xelSi glo­ lad faruli kenWisyris
bu­si uWiravs. dros.
2. afrodites erT-erTi epi­ 2. WurWeli an yuTi, romelic
Te­ti. dgas quCebSi papirosis nam­
urbanizAcia [fr. urbanisation wvavebis, risame narCenebis
– < laT. urbanus qalaqisa] – Casayrelad.
1. mosaxleobis, ekonomikisa 3. WurWeli, romelSic inaxa­
da kulturis Tavmoyra did ven micvalebulis kremaciis
qalaqSi. (dawvis) Sedegad darCenil
2. qalaqis cxovrebis Ta­vi­se­ ferfls.
burebebis gavrceleba. Util-i [laT. utilis sasargeblo]
 soflis u. – narCenebi (jarTi, Cvrebi,
urbanQstika – xuroT­moZ­R­v­ qa­
Raldi da sxv.), romlebic
rebis dargi, romlis saq­mea ga­mousadegaria, magram var­
Tanamedrove didi qa­la­ qe­ ga gadasamuSaveblad, ro­
bis daproeqteba da mSe­ neb­ gorc nedleuli.
loba.  u.-is Segroveba, u.-is Ca­
uranogrAfia [berZ. uranos ba­reba.
ca, zeca da graphô vwer] – utilizAcia [laT. utilis ga­
(astr.) Tanavaskvlavedebisa mo­yeneba] – gamoyeneba ri­
da SeuiaraRebeli TvaliT sa­me.
utilitArizm-i [< laT. uti­
 -526-
uto

litas sargebloba] – 1. ide­ obieqti (gmo) – mecniereba

a­listuri filosofiur- `ga­moucnobi mfrinavi obi­
eTi­kuri moZRvreba, romlis eq­tebis~ (e.w. `mfrinavi Tef­
mi­xedviTac adamianis mo­ Sebis~) Sesaxeb.
ra­ lis safuZvlad iTvleba USu [Cin. sity. samxedro xe­
sargeblobis princi pi. lov­ neba] – CineTis samxedro
2. miswrafeba imisaken, rom xelovneba, romelic Sei­
yve­laferSi naxon sar­geb­ cavs specifikur varjiSebs,
lo­ba, gamorCnen rasme. brZo­ lis ileTebs sxva­
utOpia [xelovn. utopia da da­sxva saxis iaraRTan da
berZ. u ar da topis adgili mis gareSe, romelic xels
(e.i. ararsebuli adgili] – uwyobs xelovnebis srul­
1. (wign.) fantastikuri ram, yofas, sportis saxe.
ga­nuxorcielebeli ocneba.  flobde u. ileTebs.
¥ utopiuri.
 u. gegmebi.
2. ganuxorcielebeli ocneba, f
fan­tazia.
utopiuri socializmi – fa [it. fa] – musikaluri gamis
moZ­ R­v­reba sazogadoebis meoTxe bgera; am bgeris aR­
Zir­fes­viani socialisturi mniSvneli noti.
gar­daq­mnisa da idealuri fAbrika [laT. fabrica sa­ xe­
sa­zo­gadoebis Seqmnis Se­ los­ no] – samrewvelo sa­
sa­xeb, rac ar emyareboda war­mo, romelic uSvebs upi­
sa­zo­gadoebis evoluciuri ratesad msubuqi da kvebis
gan­ vi­Tarebis obieqturi ka­ mrewvelobis saqonels.
no­ ne­bis codnas.  qaRaldis f., fexsacmlis
utrQreba [< germ. utrieren] – f., makaronis f.
(wign.) metismetad ga­xaz­va ¥ fabrikuli da safabriko.
ri­ same, gazviadeba; uki­ du­  f. (s.) warmoeba, s. ko­ mi­
re­ sobamde miyvana da maTi te­ti.
damaxinjeba. mefabrike _ igivea, rac fab­
ufolOgia [ingl. UFO anda ri­kanti.
ufo (mr. ufos) Unidentified Flying ¥ mefabrikisa.
Object gamoucnobi mfrinavi  mefabrikesi Scd.
 -527-
fak

fabrQkant-i – fabrikis pat­ f.-Si Sevida.

roni. fazAneb-i [berZ. phasianos (or­
fabrQkat-i [laT. fabricatus dam­ nis) fazisis (frinveli) <
za­debuli] – mza safabriko Phasis axlandeli md. rioni
nawarmi, warmoebis sa­bo­lo­ saqarTveloSi] – frinveli
od damuSavebuli pro­ duq­ (xoxobi) qaTmis ojaxisa;
ti. Zvir­fasi gareuli frinveli,
naxevrad fabrikati – na­wi­ nanadirevi.
lobriv damuSavebuli pro­ faQans-i [fr. faience] – 1. Ti­
duqti, romelic Sem­deg sa­ xis masa, romelSic Se­ re­
bolood unda da­mu­Sav­ des. u­lia TabaSiri da sxva
 naxevarfabrikati Scd. niv­Tierebani; iyeneben ke­
fAbula [laT. fabula] – mxat­ ra­mikul nakeTobaTa da­sam­
vruli nawarmoebis Si­ na­ zadeblad.
ar­si, masSi asaxuli ambebi, 2. am masis nakeTobani ga­ mom­
Txroba, istoria. wvari da moWiquli (qarT.
 romanis f. si­non. qaSanuri).
¥ fabuluri, fabulisa.  f.-is WurWeli.
 f. damTxvevebi. fAil-i [ingl. file] – 1. Txeli
 fabulasi Scd. plas­ tikis yda an parki qa­
favOrit-i [fr. favorite (mdedr.) Raldebis Sesanaxad.
< laT. favor ke­Til­gan­wyo­bi­ 2. kompiuterul mexsierebaSi
leba] – 1. adamiani, ro­me­lic garkveuli wesiT Caweril
sargeblobs gav­le­niani pi­ mo­nacemTa ganuyofeli er­
ris ke­Til­gan­wyo­bilebiT. Toblioba, romlis wakiTx­
2. raime SejibrebaSi: spor­ t­ va erTdroulad xdeba.
smeni (doRSi – cxeni), ro­ fAkel-i [< berZ. phakelos kona,
melsac meti Sansi aqvs pir­ Sek­vra] – lampari, sanaTi, ro­
ve­
li adgilis da­kavebisa. me­lic kaSkaSa aliT iw­ vis,
fAza [fr. phase < berZ. pha­sis Sedgeba joxisagan, ro­m el­
gamovlena] – (wign.) cal­ke­ sac erTi mxridan Se­ mox­ve­
uli stadia, mizezi raime uli aqvs ZenZi (Cla) gaJ­
R en­
mov­lenis an procesis gan­ Tili sawvavi siTxiT.
vi­
TarebaSi. fakElcug-i [germ. Fakelzug <
 molaparakeba garkveul Fakel CiraRdani da Zug svla,
 -528-
fak

procesi] – CiraRdnebiani  bagrationis f. (fleSebi).

svla. 2. falangebi – TiTebis mok­
fAkir-i [arab. faqir Raribi] le lulovani Zvlebi.
– 1. moxetiale muslimani fAlos-i [berZ. phallos] – ma­ma­
be­ri; davriSi. 2. indoeTSi: ka­cis sasqeso or­ ga­no, ro­
mo­xetiale beri, romelic gorc bunebis mwar­mo­ e­
be­li
fokusebs akeTebs, gawvrT­ Zalis simbolos ga­ mo­xa­
nil cxovelebs aCvenebs da tu­leba; Tayvans scem­dnen
sxv. Zve­li xalxebi (`fa­ losis
fakUltet-i [< germ. Fakultat kul­ti~).
< laT. facultatis unarianoba, falsifikAtor-i – fal­si­
SesaZlebloba] – umaRlesi fi­kaciis Camdeni, gam­yal­ be­
saswavleblis ganyofileba, beli.
sadac aswavlian garkveul falsifikAcia [laT. fal­si­fico
momijnave samecniero dis­ vayalbeb] da fal­ si­fi­cQ­
ci p­linebs. re­ba [germ. falsifizieren] – 1.
 universitetis sxvada­s­x­ risame gayalbeba.
va f., samedicino uni­ver­  istoriuli faqtebis f.
si­tetis samkurnalo f., 2. risame xarisxis ga­ ua­­
re­se­
teq­nikuri universitetis ba.
av­tomeqanikuri f.  Rvinis f., Cais f.
fakultAtur-i [fr. facultattif fAlcet-i [it. falseto] – 1. mom­
< laT. facultas (facultatis); Rer­lis xmis gan­sakuTrebiT
una­rianoba, SesaZlebloba] maRali registris bgera.
– SesaZlebeli, ara­sa­val­ 2. mamakacis Zalian wvrili,
de­bulo; warmodgenili qa­lisebri xma.
asar­Cevad; moqmedi dro da
familiAruli [laT. familia­
dro.
ris ojaxuri, saojaxo] – me­
 istoriis f. kursi.
tis­metad Sinauruli, mo­ u­
ri­
fAlanga [berZ. phalanx (pha­lan­ debeli (qceva, ur­ Ti­er­Toba
gos)] – 1. Zvel saberZneTSi: da sxv.).
qve­iTi jaris sabrZolo  f. toni, f. mimarTva vin­
wyo­ba – erTmaneTTan mij­ me­sadmi.
ri­li mwkrivebi; fleSi  familaruli Scd.
(fle­Sebi).
 -529-
far

fanabEria [holan. fanaberia] fantAstika – 1. fantaziasTan

– qedmaRloba, mediduroba, dakavSirebuli, gamogoni­
gul­zviadoba; ampartavnoba, li, zRapruli, ararealuri
bRen­Ziaoba, yoyoCoba, ku­
dab­ ram.
zikoba. 2. literaturuli nawarmoebi,
fanAtizm-i [fr. fanatisme] – 1. romlebSic aRwerilia ga­
relogiuri rwmeniT uki­du­ mo­gonili, zebunebrivi am­
resi gataceba; brmad­mor­w­ be­bi.
muneoba. fantastikuri – fantastikiT
2. (gadat.) raime saqmiT an (mniSv. 2) gamsWvaluli, fan­
ide­iT ukiduresi gataceba. tas­tikaze damyarebuli.
¥ fanatikuri.  f. romani, f. kinofilmi.
 f. rwmena.  fantastiuri, fantasturi
 fanatiuri Scd. Scd.
fanatQkos-i [laT. fanaticus fAntom-i [fr. fantône berZ. phan­
ga­S­magebuli] – fanatizmiT tasma moCveneba] – 1. Zalaze
Sep­yrobili adamiani; brmad­ uc­nauri, fantastikuri mov­
mor­wmune. lena; moCveneba.
fantAzia [berZ. phantasia war­ 2. sxe­ u­
lis an misi nawilis
mosaxva] – 1. SemoqmedebiTi mo­deli naturaluri si­di­
warmosaxvis, warmodgenis di­sa; iyeneben Tval­sa­Ci­no­
unari. e­bisaTvis samedicino sas­
 mdidari f. wav­lebelSi da sxv.
2. warmosaxvis produqti, oc­ fantOmur-i – tkivili (me­
neba. dic.) – tkivilis grZnoba
fantasmagOria [berZ. phan­tas­ am­putaciis Semdeg ara­ ar­se­
ma moCveneba da vla­pa­rakob] bul kidurebSi.
– fantastikuri warmodgena farAon-i [fr. pharaôch < eg­
risame Sesaxeb; bodviTi vi pt.] – Zveli egvi ptis me­
Cve­nebani; ararealuri, moC­ fe­Ta tituli.
venebiTi ram. fanfAron-i [fr. fanfaron] –
fAntast-i – mwerali – fan­ mkvexara baqia, trabaxa.
tas­tikuri nawarmoebebis  namdvili f.-ia.
av­tori. farvAter-i [holand. var­a­ter]
 -530-
far

– (zRv.) sanaosnod ga­ mo­sa­ aR­s­ru­ le­baSi ieso qris­

de­gi wylis sivrce, vi­sime tes mi­ er, romelsac dev­nid­
far­vaterSi svla (yof­ na nen da kriWaSi edgnen mas.
da sxv.) – visame po­ zi­ci­ sas­ti­ kad dasajes kidec is
a­ze, visame gavlenis qveS jvar­ ze gakvriT.
yofna. farmakolOgia [berZ. pharma­
farenhAit-is Termometri – kos wamali da logos moZRvre­
Termometri, romlis ska­la­ ba] – mecniereba, romelic
zec yinulis dnobis wer­ Se­iswavlis samkurnalo
tilia aRniSnuli +32°-iT, niv­TierebaTa moqmedebas
xo­lo wylis duRilis wer­ organizmze (qarT. sinon.
tili +212°-iT. wa­malTmcodneoba).
fAr-i [fr. phare kunZuli fa­ ¥ farmakologiuri da sa­
ro­ sis saxelis mixedviT far­makologio.
aleq­ sandriis (egvi pte) ax­  f. (s.) gamokvleva.
los, romelic ganTqmu­li farmAcevt-i – afTiaqis muSa­
iyo Zvelad Tavisi SuquriT] ki, romelsac farmacevtu­
– eleqtruli fari av­to­ mo­ li ganaTleba aqvs.
bil­ ze, motociklze da a.S. farmacEvtika [berZ. pharma­
gzis gasanaTeblad. keu­tike] _ igivea, rac far­
 avtomobilis f. macia.
farisEvel-i [Zv. ebr. fe­ru­Sim ¥ farmacevtikuli da far­
– gamoyofili, kenti] – Zv. ma­cevtuli.
eb­raelTa polit.-re­li­ gi­  f. koleji, f. ganaTleba,
u­ri seqtis wevri. es seq­ f. cnobari.
ta arsebobda sa­ du­ke­vel­ Ta  farmacevtiuli Scd.
gver­diT Zv. w. II s-dan ax. w. farmAcia [berZ. pharmakeia wa­
II s-mde. qa­da­geb­da we­se­bis mali] – mecniereba,romelic
mkac­rad dac­vas,sa­i­qio cxov­ Seiswvalis samkurnalo wam­
re­bisaTvis zrun­ vas, eb­r­Zo­ liT saSualebaTa mopovebas,
da eli­nis­tur kul­turas, damzadebas, Senaxvisa da
WeS­ma­ri­tebad acxa­ debda gacemis wesebs.
sa­ku­Tar Se­xe­du­lebebs. fArs-i [fr. farse] – 1. saxal­xo
mxi­le­bul iq­nen saR­vTo we­ Teatris saxeoba, rome­ lic
se­bis, mxolod ga­reg­nul
 -531-
faq

farTod iyo gavrcelebuli gar­ dauvali; sabediswero.

Sua saukuneebSi dasavleT  f. SemTxveva.
evropaSi. fAta-mOrgana [it. fata mor­
2. msubuqi komedia, vodevi­ gana] – miraJis na­ ir­
sa­xe­o­ba,
li erTgvari uxam­so Si­na­ romlis drosac ho­ ri­zon­
arsisa. tze Cndeba Soreuli kun­
3. (gadat.) cinikuri xumroba, Zu­lebis, mTebis, qalaqebis
masxroba. da sxv. obieqtebis swra­
fArS-i [rus. фарш < fr. farce] fad cvalebadi da da­ ma­
xin­
– dakepili da Sezavebuli jebuli ga­ mo­
sa­
xu­le­
bani.
xor­ci an sxva ram produqti fAtum-i [laT. fatum] – (wign.)
saW­mlis mosamzadeblad: gar­ dauvali bedi, be­ dis­ we­
sa­teni. ra.
fAs-i [fr. face] – winamxare, wi­ fAuna [laT. fauna] – cxovelTa
na xedi. samyaro (Sdr. flora).
fAsad-i [fr. facade] – Senobis  saqarTvelos flora da
gareTa mxare. f., zRvis f., tropikuli f.
 wina f., gverdiTi f., ukana ¥ faunisa.
f.  faunasi Scd.
fAson-i [fr. fason] – 1. forma, fAqs-i [ingl. fax < laT. fax
modeli, romlis mixedvi­ si­mile Seqmeni msgavsi] – mo­
Tac aris Sekerili raime wyobiloba brtyel ga­mo­ sa­
(tan­sac­meli, fexsacmeli). xulebaTa cifruli sa­ xiT
2. raime nakeTobis garegnuli gar­ dasaqmnelad da sa­te­
Sesaxedaoba, forma. le­ fono xaziT maT ga­da­
3. (saubr.) raime garkveuli sa­cemad. am gziT mi­ Re­bu­li
xer­xi, manera. Se­tyobineba.
fatAlizm-i [< laT. fatalis sa­ faqsQmile [laT. faxsi­mi­le ga­
bediswero] – (wign.) be­dis­ a­keTe msgavsi] – xel­na­weris,
weris (fatemis) ar­se­bobis, sabuTis, visime xel­moweris
winaswar gan­ saz­Rvruli be­ zusti piri.
dis gar­ dauvlobis rwmena. fAqt-i [laT. factum ga­ke­Te­
fatAlur-i [laT. fatalis] – buli] – namvilad mom­ x­dari
(wign.) TiTqos gangebiT ambavi, movlena, Sem­Tx­ve­
va.
 -532-
faq

 istoriuli f., f.-ebis gan­ axorcielebs Sovinizmisa

zogadeba. da rasizmis politikas.
¥ faqtobrivi. ¥ faSisturi,
 f. monacemebi, f. masala,  f. reJimi.
f. viTareba. fASist-i – faSizmis momxre;
 faqtiuri Scd. fa­Sisturi organizaciis
fAqtor-i [laT. factor m­ke­Te­ wev­ri.
beli, mwarmoebeli] – (wign.) ¥ faSisturi.
raime procesis, mov­ lenis  f. partia.
mizezi. federAlizm-i [fr. féderalisme
 mniSvnelovani f. < foedus kavSiri] – 1. sa­
fAqtura [lT. factura da­mu­ xel­ mwifo wyobilebis fe­
Saveba, agebuleba] – 1. mxat­ de­raluri sistema; risame
vruli nakeTobis zedapiris struq­tura, damyarebuli
Tavisebureba. fe­deraciis princi pze.
 naxatis f. 2. politikuri mimdinareoba,
2. gasayidad gagzavnili sa­ romelic cdilobs aseTi
qon­lis darTuli sia, ro­ sis­ temis Seqmnas.
mel­Sic aRniSnulia sa­qon­ federAcia [fr. federation <
lis saxelwodeba,ra­o­de­noba, laT. foederare kavSiri] – 1.
gasayidi fasi da sxv. sa­xelmwifo Sekvra, wyo­
¥ faqturisa. bi­lebis forma, rom­ lis
 faqturasi Scd. dro­ sac ramdenime da­mo­ u­
fASa [Turq. pasa] – umaRlesi ki­debel sa­
xel­ m­
wi­
fos­
gan
samxedro an samoqalaqo wo­ Seq­mnilia erTi mTliani
debuleba Zvel os­ ma­leTSi sa­xelmwifo.
(TurqeTSi), egvi pteSi da 2. calkeul organizaciaTa,
zog. sxv. muslimanur qve­ sa­zogadoebaTa kavSiri.
ya­naSi.  fexburTis f., saWadrako
¥ faSisa. f.
 faSasi Scd. ¥ federaciuli.
fASizm-i [it. fascismo] – yve­  f. saxelmwifo.
la­ ze ufro agresiuli po­ feEria [fr. féerie < fée feria]
litikuri mimdinareoba da – 1. Teatraluri an sacirko
aSkara diqtaturis forma, sa­naxaoba zRapruli Si­ na­
 -533-
feo

ar­sisa, dadgmuli sxva­da­ iwvavs da kvlav aR­dge­ ba

sxva scenuri efeqtis ga­ mo­ Tavisi fer­ fl
­ idan, co­cx­
ye­ nebiT. l­deba (ix­ma­ reba, rogorc
2. (gadat.) momxiblavi, mo­ ma­ mud­mivi ga­nax­ le­bisa da
ja­ doebeli sanaxaoba. aRor­ Zinebis sim­
bolo).
feeriul-i – feeriis xa­si­ fenolOgia [berZ. phaino vuC­
a­Ti­sa; momxiblavi, mo­ma­ja­ veneb da logos moZRvreba]
do­ ebeli. – biologiis nawili, rome­
 f. warmodgena. lic swavlobs mcenareTa
fEixoa [esp. Feijoa] – sub­t­ro­ da cxovelTa sicocxlis
pikuli xe; ikeTebs mwva­ne pe­
riodul movlenebs (mag.,
wvni­an momJavo-tkbil na­ mcenareTa ayvavebas, frin­
yofs; am xis nayofi. velTa gadafrenas), rac
 feixoisa. gan­ pirobebulia weliwadis
 feixoasi, feixoia Scd. dro­ Ta monacvleobiT.
fekAlia [laT. faex (faecis) na­ fenOmen-i [berZ. phainimen
leqi) – adamianis Sardisa mov­ lenili] – (wign.) ra­ i­me
da ganavlis narevi. Tval­ sazrisiT gan­ sa­
kuT­re­
felEton-i [fr. feuilleton] _ buli, iSviaTi, araC­ve­ul­ eb­
iumoristuli an satiruli rivi movlena.
na­warmoebi saWirboroto ¥ fenomenuri da fenomena­
sa­ kiTxebze (Cveulebriv sa­ lu­ ri.
gazeTo statia).  f. codna, f. mexsiereba, f.
¥ feletonuri da sa­fe­le­ Zala.
tono. feOdal-i [laT. feodalis] –
 f. (s.) stili, weris f. (s.) fe­odalizmis dros fe­ o­
manera, f. Tema. dis – mefis an ufrosi fe­
feletOnist-i – gazeTis o­dalis mier miniWebuli
mu­ Saki, romelic feleto­ mi­­wis-mfobeli sxvadasxva
nebs wers. (Cve­ulebriv samxedro) sam­
fEniqs-i [berZ. phoinix (pho­ saxuris fasad.
i­nikos] – zogi Zveli xal­ ¥ feodaluri.
xis miTologiaSi: frin­  f. aristokratia.
ve­ li, romelic sikvdilis feodAlizm-i [fr. feodalisme
mo­ axloebisas TiT­ qos Tavs < laT.] – sazogadoebrivi
 -534-
fer

wyo­bileba, romelic win ujredSi da xels uwyobs

us­wrebs kapitalizms da, or­ganizmSi mimdinare qi­
rom­ lis drosac feodals miuri reaqciebis daC­ qa­
re­
mTli­anad ekuTvnis war­mo­ bas.
e­
bis saSualebani da ara­ fermentAcia [< laT. fermento
sru­lad ekuTvnian mi­ waT­ viwvev gafuebas, gaRvivebas]
moq­medi yma glexebi. – gafuebis, gaRvivebis pro­
¥ feodaluri. ce­si.
 f. wyobileba, f. saxel­ fErmer-i [ingl. farmer < fr.]
mwifo. – fermis (mniSv. 1) patroni
fEria [fr. fée < laT. fatum bedi] an moijare.
1. keltebis da romenuli ¥ fermeruli da safer­ me­
xal­ xebis rwmeniT – mded­ ro.
ro­biTi sqesis idumali ar­  f. (s.) meurneoba
seba, romelic zecaSi an fertilUroba [laT. fertilis
miwis qveS binadrobs da, na­yofieri] – organizmis
ro­melic adamianebTan Se­ una­ ri, warmoqmnas STa­mo­mav­
dis kontaqtSi, afrqvevs loba.
maT sikeTes an borotebas feSenebEluri [ingl. fashi­
Te­savs. o­nable] – didi gemovnebiT
2. jadoqari, sulis Camd­ g­me­ mowyobili; moduri.
li.  f. sastumro.
 keTili f., boroti f.  feSenebluri Scd.
fErma [fr. ferme] – 1. kerZo festQval-i [fr. festival] – xe­
me­
urneoba, sasoflo-sa­me­ lov­ nebis ama Tu im dar­ gis
ur­neo sawarmo sakuTar an miRwevaTa Cveneba, da­ T­­
va­li­
ijariT aRebul miwaze. ereba sazeimo vi­ Ta­
re­baSi.
2. calke meurneoba, romelic  Teatraluri f., musikalu­ ri
mis­devs mecxoveleobis ra­ f., qarTuli kinofilmebis
ime dargs. fes­tivali.
 mefrinveleobis f., mer­Ze­ ¥ safestivalo.
ve­
obis f.  s. programa, s. afiSa.
fErment-i [laT. fermentum] – fEtiS-i [fr. fétiche < port.
organuli nivTiereba, ro­ fetiso jadosnoba] – 1. usulo
melic warmoiqmna cocxal
 -535-
fig

avgarozi, amuleti, sagani, TrTo­la, gulis cimcimi.

romelsac pirvelyofili fQbroma [< laT. fibre boWko]
to­ mebi miawerdnen ze­bu­neb­ – boWkovani SemaerTebeli
riv, magiur Zalas da Tay­ qsovilisa.
vans scemdnen. fQgaro [sakuT. sax.] – qalis
2. (gadat.) iseTi ram,rac brmad mokle da farTo, usaxelo
swamT, rasac eTayvanebian, Casacmeli.
aRmerTeben. fQgura [laT. figura, saxe,
fetQSizm-i [fr. fétichisme xeli] – 1. sibrtyis an siv­
port.] – 1. fetiSebis Tay­ rcis nawili, romelic Se­
va­niscema, usulo sagnebis mosazRvrulia daxSuli
kul­ti. xa­ziT; garkveuli wesiT
2. (gadat.) brmad Tayvaniscema gan­la­gebulia wertilebis,
risame. xa­ze­
bis, zedapirebis an sxe­
fTiziAtria [berZ. phthi­sis u­le­bis erToblioba.
Wleqi da iatereia mkur­na­  geometriuli f.-ebi (sam­
loba] – medicinis na­wi­ li, kuTxedi, piramida, konusi
romelic swavlobs fil­ da sxv.).
tvebis tuberkulozs da 2. adamianis sxeulis moy­va­
misi mkurnalobis me­ To­ niloba, misi garegnuli mo­
debs. xazuloba.
fTOr-i [berZ. phtora daRupva,  moxdenili f.
mospoba] – qimiuri elementi, 3. adamianis an cxovelis
mwvave sunis mqone ufero skul­ pturuli an grafiku­
airi. li gamosaxuleba.
fQasko [it. fiasco] – (wign.)  sanTlis f.-ebi.
sru­li marcxi; kraxi. 4. mdgomareoba, pozicia, ra­
 axalma wamowyebam f. ga­ ime moZraobisas (mag., cek­
vis,
ni­cada. ciguraobis dros, TviT­m f­
­
fibrilAcia [< laT. fibra rinavisa – frenaSi).
boW­ko]: gulis fibrilacia  umaRlesi pilotaJis f.
_ (medic.) gulis kunTis 5. WadrakSi: saerTo sa­xel­
cal­keuli boWkoebis daq­ wo­deba mefisa, lazierisa,
saq­suli – erTmaneTs da­ et­lisa, kusi da mxedrisa
So­ rebuli SekumSva; gulis (paikebisgan gansxvavebiT);
 -536-
fid

far­To gagebiT: saxel­wo­  f. movlena, f. cdebi.

deba Wadrakis kompleqtis 2. adamianis organizmTan da­
TiToeuli qvisa, koWisa. kav­Sirebuli (sapirisp. su­
figUruli – 1. rTuli mo­ lieri).
xa­zu­lobis mqone.  f. nakli, f. dasja.
 f. namcxvari, f. Soko­la­di. 3. kunTebis moqmedebasTan
2. rac sruldeba figurebiT da­kavSirebuli (sapirisp.
(mniSv. 4). go­nebrivi).
 f. sriali yinulze.  f. Sroma, f. varjiSi.
figurAluri – xatovani fizikuri kultura – ada­ mi­
(Tqma, gamoTqma); igavuri, qa­ anis sxeulis yovelmxrivi
ragmuli, gadakruli (la­ srulyofa da gamagreba
paraki). fi­zikuri varjiSebis sa­ Su­
fidEizm-i [fr. fidéisme < laT. a­lebiT.
fides rwmena] _ idealisturi fizioTerApia [berZ. phy­
moZ­Rvreba, romelic re­li­ sis buneba da therapeia mkur­
gi­as, rwmenas aniWebs upi­ra­ naloba] – fizikuri, bu­neb­
tesobas mecnierul cod­ ri­vi saSualebebiT (haeriT,
nas­Tan SedarebiT. wyliT, eleqtrobiT da sxv.)
fQesta [esp. fiesta] – espaneTis mkurnaloba.
da sxva espanurenovan qvey­ fiziolOgia [berZ. physis bu­
nebSi: dResaswauli, zeimi. ne­ba da logos moZRvreba] – 1.
fQzika [berZ. physyke] – mec­ mecniereba, romelic Se­ is­
niereba, romelic Seiswav­ wav­lis cocxali or­ ga­
niz­
lis bunebis movlenaTa mi­sa da misi fun­ q­
ci­
ebis
zo­ gad kanonzomierebas, ma­ sa­si­
cocx­lo na­ wilebis moq­
te­ri­is Tvisebebsa da age­ me­de­
bas.
bu­le­bas da misi moZ­raobis 2. organizmSi mimdinare sa­
ka­no­nebs. si­cocxlo procesebi:
 Teoriuli f., birTvuli  adamianis f., mcenareTa f.
f., f.-is kursi, f.-is gak­ve­ ¥ fiziologiuri.
Tili.  f. procesebi, cxovelTa
fizQkuri – 1. fizikasTan f. Tvisebebi.
dakavSirebuli. fizionOmia [fr. physionomie
< berZ. phisis buneba da
 -537-
fil

gn̅o­mon̅ mcodne] – 1. ada­mi­a­  f. sazogadoeba.

nis pirisaxe: saxis ga­mo­me­  filantropia, filan­ T­
ro­
tyveleba, xasiaTi, saxe ri­ pu­li, filantropiuli Scd.
same. filarmOnia [berZ. phileo
2. gansakuTrebuli Tvisebe­ vars da harmonia har­
miy­ mo­
bis erToblioba, romelic nia] – sazogadoeba an da­we­
gan­ sazRvravs adamianis pi­ sebuleba, romelic awyobs
rov­ nebas. koncertebs da eweva mu­
fQkus-i [laT. ficus] – oTaxis sikaluri xelovnebis pro­
dekoratiuli xe; aqvs sqeli pagandas.
tyaviseburi foToli. filatElia da fila­tE­
fil..., ...fil [berZ. philos me­ lizmi [berZ. phileo miyvars
gobari, mo­siyvarule, phi­ da ateleia gadasaxadisgan
leô miyvars] – 1. rTuli gan­Tavisufleba] – safosto
si­tyvebis da­sawyissa da mar­kebis Segroveba, maTi
boloSi,ro­ me­lic aRniSnavs koleqcebis Sedgena.
moqmed pirs da iTargmneba fQle [fr. filet] – 1. frinvelis
rogorc `mo­
siy­varule~, xorcis an Tevzis naWeri,
`moy­varuli~, `me­ gobari~. ro­melsac Zvlebi aqvs gac­
 filatelisti, bib­li­ o­fi­ lili.
li. 2. suki.
2. ganyenebuli sityvebis da­ filQal-i [laT. filialis va­Ji­S­vi­
sawyisSi aRniSnavs um­Tav­ lisa] – raime da­we­se­
bu­lebis
resad `siyvaruls~. er­T­gvarad da­ mo­ u­
ki­debeli
 filatelia. gan­yo­fileba, ro­me­
lic sxva­
filAnTrop-i [berZ. philan­ gan aris gan­ Tav­
se­buli (mo­
thro­pos < phileo miyvars da Tavsebuli).
anth­ro­pos adamiani] – (wign.)  bankis f., muzeumis f.
qvel­moqmedi, mowyale, kac­T­ filiAcia [fr. filiation] –
moyvare. (wign.) risame ganviTareba
 filantropi Scd. Tan­ mimdevrulad, evo­ lu­ci­
filanTrOpia [berZ. philanth­ urad.
ro­pia] – (wign.) qvelmoqmedeba,  ideaTa f.
kacT­moyvareoba.
filQgran-i [it. filigrana <
¥ filanTropiuli.
 -538-
fil

laT. filum Zafi da granum  qarTuli f., inglisuri f.,

mar­cvali] – 1. saiuveliro espanuri f.
na­keToba, romelic mog­ va­ ¥ filologiuri da sa­ fi­
go­ nebs dawnul nawarms, lo­ logio.
dawnul maqmans, arSias  f. (s.) Jurnali, f. ga­mok­
wvrili oqros, vercxlis, v­leva.
spilenZis da sxv. mavTuls. filosOfia [berZ. philosophia
2. wylis niSani qaRaldze. < phileô miyvars da sophia
3. qaRaldi gamWirvale saxiT, sibrZne] – mecniereba bunebis,
moxatulobiT, naxWiT. ada­mianTa sazogadoebisa da
¥ filigranuli. azrebis ganviTarebis uzo­
 f. qaRaldi, f. broSi, f. gadesi kanonebis Sesaxeb.
beWedi.  antikuri f., kantis f.
filQpika – mkacri mam­xi­le­ ¥ filosofiuri da safi­
beli sityva, visime wi­na­ lo­ so­fio.
aRmdeg [Zv. berZeni ora­to­ ¥ f. (s.) disci plina, f. (s.)
ris – demosTenes – sityvebis sis­tema.
philippikas-s mixedviT, rom­ filofOnia [berZ. phileô miy­vars
le­ bic mimarTuli iyo me­ phônç bgera] – ko­ leq­ ci­o­
ne­
fe filpe makedonelis wi­ ro­bis saxeoba – mu­sikaluri
na­aRmdeg]. fir­fi­tebis Segro­ve­
ba.
filQster-i [germ. Philister] filOqsera [berZ. phyllon fo­
– SezRuduli gonebisa da Toli da xeros gamxmari] –
fa­risevluri qcevis ada­mi­ vazis mavnebeli mweri.
ani, romlis intersebi Se­ fQltr-i [fr. filtre < saS.
mofarglulia yo­ vel­dRi­ laT. filtrum qeCa, nabadi] –
uri wvrilmanebiT; meSCani, xel­ sawyo an nivTiereba si­
obivateli. Txeebis, airebis gasawmen­
fQlm-i [ingl. film] _ igivea, dad minarevebisgan.
rac kinofilmi.  meqanikuri f., firfitovani
filolOgia [berZ. phileô miy­ f., badiani f., Sigawvis Zra­
vars da logos sityva] _ im vas zeTis f.
mec­nierebaTa erToblioba, fQltrat-i [fr. filtrat] – 1. fil­
rom­ lebic Seiswavlian ena­ trSi gatarebuli siTxe.
sa da literaturas.
 -539-
fio

2. mdinaridan miwis qveS ga­  saxelmwifo f.-ebi, f. sa­

su­li da gafiltruli, da­ mi­nistro.
sa­levad vargisi wyali, fSa, ¥ finansuri da safinanso.
fSani.  f. (s.) operacia, s. or­ga­
no­
filtrAcia [br. filtration] – 1. ebi, sawarmos f. (s.) mdgo­
filtrSi gatarebiT gaw­ mareoba.
men­da (siTxis, gazisa).  mx. finansi ar ixmareba.
2. siTxis gaJonva forovan  finansiuri Scd.
ga­remoSi. finAnsist-i – 1. safinanso
fimQam-i [berZ. fhimima] – 1. saq­meebis specialisti.
keTilSobiluri nivTiere­ ba 2. kapitalisti, romelic
mosawevad, sakmeveli, aseve msxvi­li safinanso ope­ ra­
aromatiuli boli (kvamli), ci­ebs awarmoebs.
romelic am nivTierebis fQnik-i [berZ. phoinix phoinikos]
wvis Sedegad warmoiqmneba. – finikis palmis nayofi;
2. (gadat.) aRtacebuli (aR­f­r­ in­disxurma.
Tovanebuli) qeba (SeZaxeba), finikis palma – palma, ro­
pirferoba, mliq­ vneloba. mel­ sac aqvs didi frTisebri
 f. vinmesTvis moweva. foT­ lebi; isxams uwvno
fQnal-i [it. finale] – 1. risame tkbil, yuaTian nayofs.
bolo, daskvniTi nawili; fQniS-i [ingl. finish damTavreba,
da­boloeba. daboloeba] – 1. siswrafeSi
 piesis f., operis f. sportuli Sejibrebis bo­
2. sportuli Sejibrebis bo­ lo nawili.
lo nawili.  100 metrze rbenis f.
 saqarTvelos Tasis ga­Ta­ 2. aseTi Sejibrebis bolo
ma­Sebis f. fexburTSi. pun­qti.
¥ finaluri da safinalo.  f.-Tan axalbeda morbenali
 f. (s.) scena, f. (s.) Se­jib­ miiWra pirveli.
reba. ¥ safiniSo.
finAlist-i – (sp.) finalis  s. boZi, s. lenti, s. xazi.
(mniSv. 1.) monawile. fQord-i [norveg. fjiord] –
finAnsebi [fr. finance] – fuli, zRvis viwro yure, romelic
rogorc sameurneo brunvis xme­leTSi Rrmad aris SeW­
elementi. rili, Cveulebriv aqvs ma­
 -540-
fir

Ra­li, cicabo, kldovani fisharmOnia [ger. Fishar­mo­ni­

napirebi. um] – klaviSebiani da sa­
fQrma [it. firma xelmowera] ber­veli momcro sakravi.
– savaWro an samrewvelo  fisgarmonia, fizgarmonia
sa­warmo; sawarmoo ga­er­Ti­ Scd.
a­
neba. fiuzElaJ-i [fr. fuselage] –
 ucxouri f.-ebi, saav­ to­mo­ TviTmfrinavis korpusi.
bi­lo f. fQqs-i [laT. fixus mtkice,uZravi,
safirmo – rac uSualod uc­vleli] – 1. saqonlis
aris dakavSirebuli ama Tu dad­genili fasi.
im samrewvelo dargTan an 2. zustad gasazRvruli Tan­
sawarmosTan. xa raime saxis sa­ mu­
Sa­os
 s. maRazia, s. nisani. anaz­ Raurebisa, ga­
sam­
r­je­
fQrman-i [spars. firman] _ ira­ lo­ si.
nis Sahis, TurqeTis (os­ma­ fiqsAcia [fr. fixation] da­
le­ Tis) sulTnis da zogi fiq­ sireba [germ. fixieren] –
sxva mahmadianuri qveynis (wign.) – risame aRniSvna
mmar­Tvelis brZanebuleba. (Ca­wera, Caxatva, Caxzva) an
fQrn-i [ger. firn] – msxvil­mar­ daxsomeba.
cvlovani mkvrivi Tovli,  miwisZvris f.
ro­ melic grovdeba mTiani fiuCErul-i [ingl. futures tran­
ra­ionebis Cavardnil ad­ gi­ sactions] – birJaze swrafi
lebSi (Tovlis mijnis ze­ garigebebi, romlebic da­
viT) da polarul qveynebSi; kav­Sirebulia nedleulis,
warmoadgens gardamaval oq­rosi, valutis, finansur
sta­dias Tovlis da yinuls da sakredito dokumentebis
Soris. yidva-gayidvasTan garigebis
fQsk-i [laT. fiscus] – (wign.) momentSi dafiqsirebul fa­
sa­xelmwifo xazina. seb­Si, drois garkveuli Su­
fQstula [laT. fistula] – (me­ aledis Semdeg operaciis
dic.), romelime Si­na­ ga­ ni Ses­ru­ lebisa (2-3 wlamde).
or­ ganodan gareT ga­mo­ ma­va­  f. operaciebi.
li mili (bunebrivi an xe­ fQqcia [laT. fictio] – ganzrax
lovnuri). Se­Txzuli, gamogonili, ara­
 -541-
fli

namdvili ram, rasac Cve­ rcelebulia tropikebSi

ulebriv iyeneben garkveuli da subtropikebSi.
miz­niT. flAng-i [fr. flank, germ. Flanke]
¥ fiqciuri. – marcxena an marjvena mxa­ re
 f. angariSi, f. Ta­ma­su­qe­ mwkrivisa, mwyobrisa, fron­
bi. tisa, jarebis ganlagebisa
 fiqtiuri Scd. (ag­reTve sportuli mo­ ed­
ni­
flAgman-i [holand. vlagman] sa, Wadrakis dafisa); (qarT.
– 1. samxedro xomaldebis sinon. frTa).
msxvili SenaerTis sar­da­  frontis marjvena (mar­
li. cxena) f., f.-ebidan Semovla,
2. didi samxedro xomaldi, mefis (lazieris) f.
romelzedac imyofeba raime flEgma [berZ. phlegma] – 1.
SenaerTis sardali da ro­ me­tismeti gulgriloba,
melzedac aRmarTulia misi auRel­ veloba.
alami. 2. (saub.) ityvian flegmatur
3. flotis yvelaze didi an adamianze.
saukeTeso gemi romelime flegmatQkos-i [berZ. phleg­
zRvaSi, naosnobaSi. mar­tikos] – adamiani, romel­
sac
¥ saflagmano. neli aTvisebis unari aqvs
 s. xomaldi (gemi) _ igivea, da susti aqtiurobisa, Zne­
rac flagmani (mniSv. 2, 3). lad gamaRizianebeli, mom­ T­
flAgStok-i [holand. vlag­gon­ meni da gulgrilia.
stok] – alamis aRsamarTavi flESebi [fr. fléche isari] –
la­ tani (gemze, Senobaze da (ist. samx.) sabrZolo mwyob­
sxv.). ri blagvi kuTxis magvari;
flaQer-i [ingl. flier Cor­T­ma­ savele simagre cocxali
vali cxeni] – sadoRe cxeni, Za­lisa.
romelic did simardes  bagrationis f. borodinos
iCens mokle distanciaze. brZolaSi 1812 w.
flAmingo [portug. fla­min­ flQgel-i [germ. Flügel frTa]
go] – wylis didi frin­ve­li, – mTavari Senobis gverdiT
romelsac aqvs mo­var­dis­ miSenebuli an didi Senobis
fero TeTri bumbuli, grZe­ ezoSi mdgari patara sa­
li kiseri da fexebi; gav­
 -542-
fli

cxov­rebeli saxli. flOrin-i [it. Florino] – ho­

flQrt-i [ingl. flirt] – msubuqi lan­ diis fulis erTeuli –
trfiali, arSiyoba. gul­ denis – meore saxeli.
fliUger-i [germ. Flügel frTa] flOt-i [holand. Floot] – qvey­
– xelsawyo (Tavisuflad nis samxedro an savaWro
moZ­ ravi alami, firfita an ge­mebis erToblioba
isa­ri) qaris siCqaris da  samxedro f., savaWro f.,
mi­marTulebis gasazomad. Savi zRvis f.
 flugeri Scd. sahaero floti _ TviT­m­ fri­
fliuorogrAfia [laT. flo­u­or na­vebis erToblioba (sinon.
mxedveloba,dineba da gra­phô aviacia, aerofloti).
vwer] – rentgenelogiuri flotQlia [esp. flotilia] – 1.
kvle­ vis meTodi adamianis ama Tu im mdinaris, tbis,
sxe­ ulis organoebisa – ga­ da­xuruli zRvis samxedro
Suqebuli ekranidan ga­ mo­ ge­mebis SenaerTi.
sa­xulebis fotofirze ga­  kaspiis f.
da­ tanis mizniT. 2. specialuri daniSnulebis
 fliuorografi. gemebis razmi.
¥ fliuorografiuli.  sanaRmo f.
 f. kvleva. fOie [fr. foyer kera] – Te­at­r­Si,
flomAster-i [ingl. flow­mas­ kinoSi da misT: dar­ ba­
zi, sa­
ter] – fanqris saxeoba, av­ dac imyofebian ma­ yu­reblebi
to­ kalmis msgavsi; sawerad sa­naxaobis da­ wye­
bamde da
(saxatavad...) aqvs forovani an­t­
raq­tis dros.
Reri, romelic gaJRenTilia ¥ foiesi.
specialuri saRebaviT.  foiisa Scd.
flOra [laT. Flora] – mce­na­ foiErverk-i [germ. Feuerwerk]
reTa samyaro (yvavilTa, ga­ – ferad-feradi SuSxune­
zafxulis da siymawvilis bis gaSveba haerSi (raime
ro­ mauli qalRmerTis – zeimis dros).
Flora-s saxelis mixedviT).  feierverki Scd.
Sdr. fauna. fOkus-i1 [germ. Fokus < laT.
 saqarTvelos f. da fauna. focus kera] – 1. (fiz.) gar­da­
 tropikuli f. texili an areklili sxi­
 -543-
fon

vebis gadakveTis wertili. mel­ sac iyeneben sakvebi

 gamadidebeli minis f. pro­duqtebis SesafuTavad,
2. wertili, romelSic foto sa­amkinZo saqmeSi, sarkis
an kinogadaRebis dros sag­ war­moebaSi da sxv.
nis gamosaxuleba suraTze fonAcia [fr. Phonation < berZ.
maqsimalurad mkafiod ga­ Phônos bgera] – sametyvelo
modis. bgerebis warmoTqma.
fOkus-i2 [< germ. Hokus po­ fonendOskop-i [berZ. phônç
kus] – marjve ileTi, tri­ bge­ra, endon SigniT da sko­
u­ki, rac Tvals atyu­ ebs da peç vuyureb, vakvirdebi]
mayureblebis gan­
cv­if­re­ – samedicino xelsawyo
bas iwvevs moC­ve­ne­biTi ze­ gu­lisa da filtvebis mo­
bunebriobiT; dam­ya­re­bu­lia sas­menad.
xelis si­ mar­de­ze, moq­ni­
lo­ fonEtika [berZ. phonetikos bge­
baze, raime ka­non­
zo­mi­e­rebis risa] – enaTmecnierebis na­
codnaze. wili, romelic enis bgeriT
 f.-ebis keTeba, f.-ebis Cve­ Semadgenlobas Seiswavlis.
neba. ¥ fonetikuri.
mefokuse – msaxiobi, rome­  f. transkrifcia, f. ga­mok­
lic fokusebs akeTebs vleva.
(sinon. ilu­zionisti). fOn-i [fr. fond] – 1. ZiriTadi
¥ mefokusisa. fe­ri, romelzedac raimea
 mefokusesi Scd. ga­moxatuli.
folQant-i [germ. Foliant] –  wiTeli f.
di­di formatis wigni, Cve­u­ 2. risame (mag., Senobis, qan­da­
leb­ riv Zveleburi. kebis) ukan arsebuli siv­
fOlklor-i [ingl. folk-lore] – rce.
xalxuri zepiri Semoqme­de­ba  cis f.
(zRaprebi, leqsebi, andaze­bi, 3. gadat. (wign.) garemocva,
gamocanebi da sxv.). (qarT. sa­dac rame xdeba; ga­ re­mom­
sinon. zepirsityviereba). c­veli pirobebi.
 folkliori Scd.  romanis istoriuli f.
fOlga [holand. folga < laT. fOnd-i [fr. fonds] – 1. raime
folium furceli] – liTonis miz­nisaTvis gankuTvnili
sifrifana furceli, ro­ fuladi saxsrebi.
 -544-
fon

 xelfasis f. So­ris arsebuli sicariele

2. risame maragi. (qarT. sinon. svreti).
 wignebis f., muzeumis f.- ¥ forebiani da forovani.
ebi, sabinao f.  f. Tuji, f. miwa.
¥ safondo.  mx. fori.
 s. qaRaldi, s. samSeneblo  porebi, pori, po­rebiani,
masalebi. po­rovani Scd.
fono..., fOn-i [< berZ. phonç fOrel-i [germ. Forello < Sved.]
xma, bgera, xmauri, metyveleba, – kalmaxi.
sityva] – rTuli sityvebis fOrvard-i [ingl. forward] –
da­
sawyisSi da bolos aR­ fexburTis, hokeis gundis
niSnavs am sityvebis da­mo­ wev­ri,romelic TavdasxmaSi
kidebulebas xmasTan, bge­ TamaSobs.
rasTan. fOrzac-i [germ. vorzatz] –
 fonometri, telefoni. fur­celi, romlis erTi na­
fonOgrama [berZ. phônç bge­ xevari wignis ydazea Sig­
ra da gramma Canaweri] – ni­dan gamokruli; ydas
xmis, bgeris Canaweri firze, akav­Sirebs akinZul fur­c­
firfitaze da misT. leb­ Tan.
fOra [it. fora winaswar] – 1. fOrin-Ofis-i [ingl. Fo­reign
zo­gierT sportul Se­jib­ Office] – didi britaneTis sa­
re­
bebSi,TamaSebSi: winas­ war ga­reo saqmeTa saministros
ganpirobebuli upirateso­ba, sa­xelwodeba.
romelsac Zlieri moTamaSe fOrma [laT. forma] – 1. sag­
aZlevs susts. nis garegnuli saxe, mo­ xa­
2. (gadat.) upiratesoba ra­ i­ zu­loba (qarT. sinon. mo­
meSi, romelsac Tavisi ne­ yva­niloba).
biT aZlevs erT-erTi par­t­  lamazi f.-is larnaki.
niori meores. 2. Sinaarsi garegnuli ga­ mo­
 f-as micema. xa­tuleba, garegnuli mxa­
fOrebi [berZ. poros (mx.)] – 1. re.
saofle jirkvlebis wvri­  f.-is da Sinaarsis er­Ti­
li nasvretebi kanis ze­da­ a­noba.
pirze. 3. risame organizaciis saxe,
2. nivTierebis nawilakebs ti ­pi, sistema, romelic gan­
 -545-
for

pi­robebulia garkveuli Si­ for­ mas aniWebs mniS­v­ne­lo­

naarsiT. bas.
 saxelmwifo mmarTvelobis ¥ formalisturi.
f.  saqmisadmi f. da­ mo­
ki­de­bu­
4. risame saxesxvaoba, nair­
sa­ leba, f. nawarmoebi.
xe­oba. fOrmat-i [germ. Format] – wig­
 gri pis msubuqi f. nis, qaRaldis furclis, ba­
5. risame dadgenili nimuSi. raTis da misT. zoma.
 saarCevno biuletenis f.,  didi f.-is wigni.
samedicino f. #1., f.-is mi­ formAcia [laT. formatio
xed­viT Sedgenili do­ku­men­ war­moeba; saxe] – (wign.)
ti. ada­mianTa sazogadoebis
6. mowyobiloba raimesaTvis gan­
viTarebis safexuri, ro­
garkveuli moxazulobis mel­ sac axasiaTebs sa­ war­
misacemad (sinon. yalibi). moo urTierTobaTa gar­k­ ve­
 tortis f. u­li sistema.
7. sxvadasxva kategoriis pir­  feodaluri f., sa­ zo­ ga­
do­
TaTvis dadgenili nimuSis ebriv-ekonomikuri f.-ebi.
tansacmeli. formQreba [laT. Formare] –
 samxedro f., moswavlis Camoyalibeba; Sedgena, da­
f. kom­pleqteba.
formaluri – rac mxolod
fOrmula [laT. Formula] – 1.
for­mas (mniSv. 2) icavs da
mok­le da zusti sityvieri
an­gariSs ar uwevs saqmis
gansazRvra risame.
nam­dvil viTarebas.
`gaTiSe da ibatone~ _ Zveli
 saqmisadmi f. midgoma.
ro­maelebis politikuri
formAlizm-i – 1. garegnuli for­ mula.
formis dacva rameSi saq­ 2. raime sidideebis, ele­ men­te­
mis arsebiTi mxaris sa­zi­a­ bis, risame Se­ mad­gen­
lobisa
nod; formaluri da­mo­ki­de­ da misT. ga­mo­ xatuleba (ri­
buleba ramesadmi. cxvebiT, aso­ebiT, specialu­
 biurokratiuli f. ri niS­ne­
biT.).
2. xelovnebisa da li­te­ra­  maTematikuri f., qimiuri f.,
turaTmcodneobaSi: mi­ mar­ ZmarmJvas f., gogirdmJavas
Tu­leba, romelic mxo­lod f.
 -546-
for

formUlar-i [germ. Formular] – klaviSebiani simebiani mu­

bibliografiis saaRricxvo si­kaluri sakravi (pianino,
baraTi. ro­iali).
 formuliari Scd. ¥ safortepiano.
fOrpost-i [germ. Vorposter] –  s. piesa., s. klasi (kon­ser­
(samx.) mowinave posti, mo­wi­ va­toriaSi).
nave pozicia, avanposti. safortepiano koncerti
– sim­ foniuri nawarmoebi,
fOrsaJ-i [fr. forcage] – aC­
ro­melSic mTavari par­ tia
qa­reba, gaZliereba (raime
gan­kuTvnilia for­ te­
pi­a­
no­
prin­ci pisa).
saT­vis (ro­ i­
alisaTvis); ase­
 myinvaris dnobis f.
Ti na­ warmoebis Ses­
ruleba.
fOrsing-i [ingl. forcing] (sp.)
 `fortepianoze ukravs~...
krivSi: ganuwyveteli Se­te­
Scd.
va.
 unda: `fortepianos uk­
fOrsireba [fr. forcer gaZ­li­ ravs~...
ereba] – 1. risame daCqareba;
fortifikAcia [laT. fortifica­
risame tempis gaZliereba.
tio] – samxedro-sainJinro
2. (samx.) raime bunebrivi dab­
na­gebobani.
rkolebis (mag., mdinaris)
 savele f.
brZo­liT gadalaxva.
¥ safortifikacio.
fors-mAJor-i [fr. force ma­je­  s. samuSaoebi, s. na­ge­ bo­
ure] – (wign.) viTareba, rom­ ba­ni.
lis gansazRvra da Tavidan
fOrtuna [laT. Fortuna] – 1.
acileba SeuZlebelia; ga­
ro­maul miTologiaSi: bed-
da­ ulaxavi dabrkoleba.
iRblis RvTaeba.
fOrt-i [fr. fort] – (samx.) 2. bednieri SemTxveva, iRba­
cal­keuli cixesimagre sab­ li.
rZolo gamagrebaTa sis­te­
fOrum-i [laT. forum] – (wign.)
maSi.
farTo warmomadgenlobiTi
fOrte [it. forte] – (mus.) Zlier, kreba, Sekreba.
xmamaRla (musikaluri na­  axalgazrdaTa saerTaSo­
war­moebis Sesrulebis Se­ riso f.
sa­xeb). (sapirisp. piano).
fOstamt-i [germ. Postamt] –
fortepQano [it. pianoforte] – qa­laqis mTavari safosto
 -547-
fra

da­wesebuleba.  feradi f., Sav-TeTri f.

fOsfor-i [berZ. Phosphoros 3. saxelosno aseTi suraTebis
si­naTlis gamomcemi] – qi­ misaRebad.
mi­uri elementi, advilad ¥ fotografiuli.
aale­badi da sibneleSi ma­  f. aparati, f. suraTi.
naTobeli nivTiereba; mo­ fotofObia [berZ. phôs (phô­
i poveba zog mineralSi,cxo­ tos) sinaTle da phobos SiSi]
velTa ZvlebSi, cxovelisa – (medic.) sinaTlis SiSi.
da mcenaris qsovilebSi. fOqstrot-i [ingl. foxtrot]
 TeTri f., wiTeli f. – swraftempiani cekva qal-
¥ fosforovani. va­
Jisa.
 f. mJava, f. madani, f. ma­ frAgment-i [laT. fragmentum]
ri­lebi. – 1. teqstis an raime na­
war­
¥ fosforuli. moebis nawyveti.
 f. Suqi, naTeba.  xelnaweris f., baletis
fotogEnur-i [photography < f.-ebi, kinosuraTis f.-ebi.
berZ. genos gvari] – vinc, 2. arqiteqturis an qandakebis
rac kargad gamodis fo­ Zveli nawarmoebis natexi,
to­ suraTze, kinofirze; ga­ nar­Ceni.
mometyveli. ¥ fragmentuli.
 f. saxe, f. garegnoba.  f. xelnaweri.
 fotogeniuri Scd.  fragmentaluri Scd.
fotOgraf-i – piri, rom­lis frAza [berZ. Phrasis gamoTqma]
spe­cialobac su­ra­Te­bis ga­ – dasrulebuli gamoTqma.
daRebaa. (ix. fo­to­gr ­ a­fia).  mokle (grZel-grZeli)
fotogrAfia [ingl. photo­ f.‑ebi.
graphy < berZ. phos (photos) Su­ frazeolOgia [berZ. Phrasis
qi, sinaTle da graphô vwer] ga­moTqma] – ama Tu im enis
– 1. specialuri optikuri mtki­ced Camoyalibebuli
apa­ratis (fotoaparatis) ga­monaTqvamebi, sityvaTa
sa­SualebiT SuqmgrZnobiare Ta­viseburi SeerTebani.
ma­salaze gamosaxulebis  qarTuli enis f.
mi­Reba. ¥ frazeologiuri.
2. am gziT miRebuli suraTi  f. leqsikoni.
(fotosuraTi).
 -548-
fra

frAk-i [fr. frac] – gulamoWrili freilEin-i [germ. Fräulein] –

surTuki, romelsac ukan ger­manuli qaliSvilisadmi
grZe­li da viwro kalTebi mimarTva; agreTve gamo­ i­ye­
aqvs (icvamen upiratesad neba saxelTan an gvarTan
sa­zeimo SemTxvevebSi, ofi­ er­Tad.
ci­alur miRebaze da sxv.). freQlina [rus. фрейлина
frAnt-i [holand. Frant < germ. Fräūlein] – mefis karze
germ.] – Cacma-daxurvas ga­ dedoflis an princesas
da­yolili mamakaci. mxle­beli gauTxovari qali
frAqcia [fr. fraction] – 1. Tavad-aznaurTa wridan.
daj­ gufeba partiis SigniT, frEska [it. rfesco] – wylis
romelic partiis ZiriTad sa­RebavebiT daxatuli su­
xazs ar iziarebs. ra­Ti axlad Selesil (jer
2. parlamentSi: erTi partiis kidev svel) kedelze, Wer­
wevr deputatTa dajgufeba ze.
Tavisi partiis politkis ¥ freskuli.
organizebulad warmarTvis  f. mxatvroba.
mizniT. fri [fr. frit Semwvari] – bevr
¥ fraqciuli. cximSi Semwvari, Seb­ra­ wu­
 f. brZola, f. dajgufeba. li.
 fraqcionuli Scd.  kartofili f., Tevzi f.
frAxt-i [germ. Fracht] – 1. ge­ frQg-i [germ. Frigg] – germanul
miT tvirTis gadazidvis miTologiaSi:L qorwinebis,
qi­
ra, safasuri. siy­varulisa da ojaxuri
2. daqiravebuli (daf­ rax­ ke­ris qalRmerTi; vodanis
tu­li) gemiT gadaziduli co­ li.
tvir­Ti. frigidUloba [< laT. frigidus
frEgat-i [fr. Frégate] – 1. sa­ civi] – qalis sqesobrivi
yaraulo da wyalqveSa na­ gul­ griloba.
vebis winaaRmdeg mebrZoli frivOlur-i [fr. frivole] –
gemi (Zvelad: samanZiani urigo, uxamsi; araserio­ zu­
ial­qniani samxedro gemi). li, fuqsavaturi.
2. zRvis didi tropikuli friqcQul-i [< laT. fractio
frin­veli. xa­xuni] – xaxunis ZaliT
 -549-
fsi

mbru­navi. mos] – gamogonili saxeli

froQdizm-i _ fsiqologiuri an gvari, romelsac zog­jer
mdgomareoba, adamianis qce­ irqmeven mwerlebi, msa­ xi­
o­
vis mamoZravebel Zalad bebi, mxatvrebi, po­ li­ti­kuri
mi­
iCnevs biologiur in­s­ moRvaweebi da sxv.
tin­qtebs, aracnobier (um­ ­  vaJa-fSavela – luka ra­ zi­
Tavresad seqsualur) swraf­ kaSvilis f., m. javaxiSvili
vas [avstrieli eqimisa da – m. adamaSvilis f., ro­
fsi­qo­logis zigmund fro­ land qarTveli – r. kldi­
idis (Freud, 1856-1939 ww.) gva­ aS­vilis f. da sxv.
ris mixedviT]. fsiqiAtr-i _ eqimi-fsi­qi­at­
 misi koncefcia utopiuri ri.
aR­moCnda, rogorc marqsizm- fsiqiAtria [berZ. psychç suli
leninizmi. da iatreia mkurnaloba] – me­
frOnt-i [fr. front] – 1. saomari dicinis nawili, romelic
moq­medebis are, brZolis ve­ swav­lobs fsiqikur da­a­
li. vadebebs da maTi mkur­na­
 dasavleTis f., f.-ze mo­ lo­ bis meTodebs.
xalised wasuli axal­gaz­ fsQqika [< berZ. psychikos su­
r­debi. lieri] – tvinis gan­sa­ kuT­
2. yvelaze msxvili samxedro re­buli Tviseba, rac ga­
SenaerTi omianobis dros. mo­ixateba gare samyaros
 f.-is Stabi, f.-is sar­da­ asax­vaSi; adamianis sulier
li. Za­laTa, SesaZleblobaTa
¥ frontuli. er­Toblioba.
 f. simRerebi. ¥ fsiqikuri.
¥ safronto.  f. procesi, f. Tavi­se­ bu­
 s. nawilebi. re­bani.
fsAlmun-i [< berZ. psalmos  fsiqiuri, fsixika, fsi­ xi­
sa­
xot­bo sagalobeli] – ku­ri Scd.
re­li­giuri sagalobeli; fsiqionAliz-i fsi­ qo­lo­gi­
fsal­mu­nebisagan Sedgeba isa da fsi­ qo­pa­
Tologiis
da­vi­Ti­ani (bibliis na­wi­ mimarTuleba, romelic
li). cdi­ lobs adamianis axsnas
fsevdOnim-i [berZ. pseudôny­ sqe­sobrivi instinqtebis
 -550-
fsi

qve­cnobieri gavleniT; em­ cema (maTraxis, wkeplisa da

ya­reba froidizms. misT. qneviT)] – klasikuri
fsQqoz-i [berZ. psychç suli] – cek­vis paTa jgufi; da­ ma­xa­
1. avadmyofuri mdgomareoba, siaTebelia fexis qneviT
rac gamowveulia Tavis moZ­raoba, romelic exmareba
tvi­nis dazianebiT. mo­cekvaves brunvaSi an moZ­
2. raime aranormaluroba, raobis SecvlaSi.
uc­ nauroba, adamianis fsi­ qi­ fundamEntur-i [laT. fun­da­
kaSi. men­tum saZirkveli, sa­ fuZ­
fsiqoTerApia – mkurnaloba ve­
l i] – (wign.) 1. Rrma­
S i­
na­
fsiqikuri zemoqmedebis me­ arsiani, sa­fuZ­vliani, di­ di
To­diT; (mag., hi pnoziT). moculobisa.
 hi pnozuri f.  f. gamokvleva.
fsiqolOgia [berZ. psychç 2. ZiriTadi, mTavari.
su­ li da logos moZ­R­v­re­ba]  universitetis f. bib­li­
– 1. mecniereba fsi­qi­ ku­ri o­Teka.
moqmedebis ka­non­
zo­mi­er
­ e­  fundamentaluri – da­ saS­
bisa da formebis Se­saxeb. ve­
b ia.
 f.-is kursi. funikulQor-i [fr. funiculaire]
2. fsiqikuri Taviseburebani, – mTis cicabo ferdobze
sulieri samyaro. mo­wyobili rkinigzis xa­
 bavSvTa f. zi, romelzec vagonebi moZ­
¥ fsiqologiuri. raoben sabagiro weviT.
 f. moTxroba.  Tbilisis f.
 fsixologia, fsi­xo­lo­ gi­  funikulori Scd.
uri Scd. fUnqcia [laT. functio Ses­
fsiqopATia [berZ. psychç su­ ru­leba] – 1. (wigni) roli,
li da pathos tanjva] – fsi­ mniS­vneloba, daniSnuleba,
qikis aranormaluroba, su­ mo­valeoba.
lieri aSliloba.  f.-ebis ganawileba.
fsiqopaTolOgia – saerTo 2. (biol.) organizmis an sxe­
moZ­ Rvreba fsiqikur da­av­a­ u­lis romelime organos
debaTa Sesaxeb. moq­medeba: sxeulis ama Tu
fUete fr. fouetté < fouetter im organos daniSnuleba.
 gulis f., sanerwyve jir­k­
 -551-
fuq

vlebis f. fUtlar-i [rus. футляр <

3. (maTem.) damoukidebeli germ. Futteral] – raime nivTis
cvla­di sidide. Sesanaxi kolofi an SaliTa
 algebruli f., tri­go­no­ (qarT. sinon. bude).
met­riuli f.-ebi.  saTvalis f., violinos f.,
¥ funqciuri (mniS. 3-isaT­ gitaris f.
vis).  futliari Scd.
 f. damokidebuleba, f. ana­ futUrizm-i [< laT. futurum
lizi. myofadi, momavali] – me-20
 funqcionaluri Scd. s. literaturasa da xe­
fUJer-i [fr. fougere] – ma­Ral­ lov­ nebaSi: for­ma­ lis­ turi
fe­xiani mozrdili Wiqa, bo­ mim­dinareoba, romelic uar­
kali limonaTis, Rvinis da yof­ da realizms, mTel tra­
misT. dasalevad. di­ciul xelovnebas da mis
fUraJ-i [fr. fourage] – cxenis, xerxebs da cdilobda Se­ eq­
saqonlisa da frinvelis mna axali, TiTqosda Ta­ na­
sak­vebi (marcvleuli, Tiva medroveobisaTvis Se­ sa­
fe­
ri
da sxv.). stili.
¥ safuraJe, safuraJisa. futurolOgia [laT. futu­
 s. baza, s. vagoni. rum momavali da berZ. logos
 safuraJesi Scd. moZRvreba] – sociologiis
fUria [laT. Furia mZvinvareba] – dargi, romelic kacobrio­
Zvel romaul miTologiaSi: bis momavals swavlobs
SurisZiebis erT-erTi Rmer­ (sxva­nairad: socialuri
Ti; boroti, Wirveuli, an­C­ prog­ nostika).
xli, kapasi qali. fUqs-i [germ. Fuchs melia] – bi­
fUror-i [laT. furor mZvinvare­ liardSi:L SemTxvevviT mo­
ba] – sajaro warmateba, ro­ gebuli (RuzaSi Cagdebuli)
melic sazogadoebaSi did burTi.
aRtacebas iwvevs.
furUnkul-i [laT. furunculus] –
kanis saofle da cximovani
jirkvlebis Cirqovani an­
Te­ba; Zirmagara.
 -552-
qam

q temo­ ba.
¥ qaosuri.
qamelEon-i [berZ. chamaileon]  q. moZraoba, q. xmauri.
– xvlikis msgavsi qve­war­ma­  xaosi, xaosuri, qaotiuri,
vali, romelic kanis fers xaoturi – Scd.
icvlis garemo pirobebis qAron-i [berZ. Charôn] – ber­
Sec­vlis Sedegad. Znul miTologiaSi: menave,
 xameleoni Scd. ro­melic miwisqveSa samefos
qamQtur-i – enebi – afrikaSi mdi­ nareebze gadahyavda gar­
gav­rcelebuli erTi jgu­ dac­vlilTa sulebi.
fis enebi: berberuli, Zv. qArtia [berZ. chartçs laT.
eg­
vi pturi, kopturi da char­ta) qaRaldi] – 1. Zv. sa­
sxv.; enaTesavebian semitur berZneTsa da romSi: pa­pi­
enebs [bibliuri noes meore ru­sis an pergamentis grag­
Svilis – qamis saxelis mi­ nili (xelnawerebi).
xedviT]. 2. saxelmwifoebriv-po­li­ ti­
qAnTr-i [ingl. country sityv. kuri mniSvnelobis mqo­ne
sof­lisa] – 1. musika, ro­ zogi dokumentaciis sa­
me­
lic stilizebulia ame­ xel­ wodeba.
rikul xal­xur melodiebze qilQazm-i [berZ. chiliasmos <
da stil­ze. chi­lias aTasi] – religiuri
 Sesruleba q. stilze. moZ­Rvreba, romlis Ta­ nax­
2. amerikuli xalxuri sim­Re­ madac qveynis dasasrulis
ra. win dedamiwaze iqneba aTas­
qAos-i1 [berZ. chaos naprali, wliani mSvidoba, RvTis su­
nab­zari, naxeTqi] – berZnul feva. igivea, rac xi­ liazmi.
miTolgiaSi: usasrulo qQmera [berZ. Chimaira] – 1.
siv­rce, bneliT moculi uf­ ber­Znul miTologiaSi: ce­
skruli, samyaros ma­te­ri­ cx­lismfrqveveli urCxuli,
aluri elementebis grova, romelsac aqvs lomis Tavi,
rom­lisganac warmoiSva yve­ Txis tani da gvelis TaviT
la­ feri arsebuli. dasrulebuli kudi; mokla
qAos-i2 – sruli uwesrigoba, belerofontma.
are­ul-dareuloba; usis­
­ 2. Sua saukuneebis ev­ ro­pis
xelovnebaSi: fan­ tas­
ti­ku­ri
 -553-
qlo

arsebis (ur­C­xu­lis) skul­p­ li da manteia mkiTxaoba,

turuli ga­mo­saxuleba (mag., wi­naswarmetyveleba] – mki­
parizis RvTis­m­Soblis ta­ Txa­oba xelisgulis xa­ze­
Zarze). bis mixedviT.
3. (gadat.) ganuxorcielebeli qQrurg-i qirurgiis spe­ci­ a­
ocneba; fantazia. listi eqimi [sinon. das­ ta­
4. (zoolog.) zRvis xrti­lo­ qari (wign.) da dostaqari
vani Tevzi erTgvari. (moZv.)].
qimErul-i – ganu­xor­ci­e­le­  xirurgi Scd.
be­li, fan­tastikuri. qirUrgia [berZ. cheirurgia <
qQmia [berZ. chemeia] – bu­ne­bis­ cheis xeli da ergon muSaoba]
mety­ velobis erT-er­Ti Zi­ – medicinis nawili, romeic
ri­ Tadi dargi – mec­ni­e­re­ba, Se­iswavlis daavadebaTa
romelic ikvlevs niv­Ti­e­re­ ope­raciuli gziT mkur­
baTa Sedgenilobas, age­bu­ na­lobis meTodebs; mkur­
lebas, Tvisebebsa da ur­Ti­ na­loba ZiriTadad ope­ ra­
erTgardaqmnas. ci­uli meTodebiT [sinon.
 organuli q., araorganuli das­taqaroba (wign.) da dos­
q., Teoriuli q. taqroba (moZv.)].
qimiaTerApia [qimia da ¥ qirurgiuli da saqi­ rur­
berZ. therapia mkurnaloba] gio.
_ infeqciur daavadebaTa  q. (s.) klinika, q. (s.) mak­
mkur­naloba qimuri niv­ Ti­e­ ra­teli.
re­ bebiT.  xirurgia, xirurgiuli,
qimQuri – 1. qimiasTan da­kav­ sa­xi­
rurgio Scd.
Si­rebuli. qlOr-i [berZ. chloros mwva­ne]
 q. formulebi, q. elementebi, – qimiuri elementi, mom­w­
q. reaqcia. va­no-moyviTalo max­rC­o­ be­
2. rac dakavSirebulia qimiis la airi; iyeneben teq­ni­ ka­
Si,
meTodebis gamoyenebasTan sanitariaSi da sxv. ro­gorc
da am meTodebiT proeqtebis dezinfeqciis sa­Su­ a­
lebas,
dam­zadebasTan. agreTve sam­ xed­ro saq­ meSi
 q. naerTi, q. mrewveloba, – zogi mom­ wam­vleli niv­Ti­
tan­sacmlis q. wmenda. e­re­
bis da­sam­
za­deb­
lad.
qiromAntia [berZ. cheir xe­ ¥ qloriani da qlorovani.
 -554-
qlo

 q. kalciumi, q. kiri, q. wya­ saSiSi.

li.  xolera Scd.
qlOrizm-i [< berZ. chlôros qolErik-i [laT. cholericus <
mwva­ne] – 1. (medic.) sis­x­l­ berZ. chole naRveli] – qo­le­
nakleboba – he­mog­ lo­bi­ nis rikuli temperamentis mqo­
mniS­vnelovani daq­ve­iTeba ne, ficxi adamiani.
sis­xlis wiTel bur­Tu­leb­ qolestErin-i [berZ. chole
Si; simwvanis seni. naR­veli da stereos magari] _
2. (botan.) mcenaris daavadeba, organuli nivTiereba, erT­
romlis drosac foTlebi ato­miani spirti sterinebis
da ylortebi kargaven mwva­ jgu­ fisa; moi poveba cxo­ve­
ne Seferilobas. lur organizmebSi.
qlorOfil-i [berZ. chlôros qOral-i [< laT. (canfus) Choralis
mwva­ne da phyllon foToli] gunduri (sagalobeli)] –
– sa­Rebavi nivTiereba (pig­ mravalxmovani sagundo na­
men­ti), romelic mwvane fers warmoebi, romelSic yve­la
aZlevs mcenaris foTlebsa xmas erTi da igive rit­mi
da sxva nawilebs. aqvs; kaTolikeTa da pro­
qlorOform-i [qlori da tes­tantTa religiuri sa­
laT. (acidum form, icum) Wi­ ga­lobeli;
an­WvelmJava] – qloris Sem­  baxis q.-ebi.
c­veli Taviseburi su­nis  xorali Scd.
mqo­ne aqroladi si­ Txe; me­ qOrda [berZ. chorde simi] – 1.
di­cinaSi iyeneben da­sa­Zi­ ne­ (maTem.) swori xazi (wrfe),
bel saSualebad. ro­melic aerTebs mru­di
qlorocetofEnon-i – Zli­ xa­zis (mag., rkalis, wre­
e­ri cremlmdeni mom­wam­v­le­ xazis) or wertils. 2. zogi
li nivTiereba. cxovelis (agreTve adamianis
qnEseT-i [ebr. Kneset] _ is­ra­ Canasaxis) xerxemlis dre­
elis saxelmwifos umaR­le­ kadi elastikuri Rero (e.w.
si sakanonmdeblo or­ gano. xerxemlis simi).
qOlera [berZ. cholera] – kuW- qoreogrAfia [berZ. choreia
nawlavis mwvave gadamdebi cek­va da graphô vwer] – cek­
daavadeba, sicocxlisaTvis vebis, sa­
baleto speq­ tak­
le­
 -555-
qro

bis dad­ gmis xelovneba.  s. masala.

 qarTuli q., klasikuri q. qrestomaTiuli _ iseTi,
¥ qoreografiuli da sa­qo­ ro­gorc qrestomaTiaSia;
re­ografio. mar­ti­vi, naTeli.
 q. (s.) saswavlebeli, q. (s.)  q. WeSmariteba, q. ma­ga­li­
xelovneba. Ti.
qorepiskOpos-i [berZ. clo­ra  qrestomatia, qresTomatia,
qveyana da epis­ko­pos epis­ko­ saqrestomatio, qresTo­ ma­
po­si] – 1. mTa­var­epis­koposis ti­uli Scd.
Ta­naSemwe. qrizAnTema [berZ. chrisanthe­
2. umrevlo episkoposi. mon] – dekoratiuli mce­
qormaQster-i [berZ. choros na­re, romelic ikeTebs
gun­di da germ. Meister os­ ka­laTebad Sekrebil sxva­
tati, xelmZRvaneli] – mom­Re­ dasxva Seferilobis yva­ vi­
ralTa gundis xel­m­Z­R­vane­ lebs.
li (qarT. sinon. lot­bari). qristQan-i [laT. christianus] –
 qormeisteri, xormaisteri, qristianobis mimdevari.
xormeisteri Scd. qristiAnoba [laT. chris­ti­a­nis­
qOro [berZ. choros] – mom­Re­ mus < berZ. Christos – sity.,
ral­Ta fundi. cxe­buli, mironcxebuli] –
 xoro Scd. religia,romelic warmoiSva
qOqos-i [esp. cocos (mr.)] – 1. ax. welTaRricxvis I s.-Si
pal­ma erTgvari; isxams da mieca misi damaarseblis
msxvil gemriel yuaTian _ ieso qristes, saxeli _
na­
yofs magari naWuWiT. RmerTkacisa, romelic ze­
2. am palmis nayofi. cidan daeSva dedamiwaze
 q. kakali, indis kakali. ada­mianTa codvebis ga­mo­
 kokosi Scd. sasyidlad da jvarze ga­
qrestomATia [berZ. chresto – ak­res, Semdeg ki aRsdga da
matheia] – saxelmZRvanelo amaRlda zecaSi (biblia).
– rCe­ uli nawarmoebaTa an ¥ qristianuli.
ma­
Ti nawyvetebis krebuli.  q. sarwmunoeba.
 saskolo q., qarTuli li­ qromOsoma [berZ. chrôma feri,
te­raturis q. saRebavi da soma sxeuli] –
¥ saqrestomaTio.
 -556-
qro

(biol.) ujredis birTvis is _ istoriuli movlenebis

nawili, romelic iRebeba da Tan­ mimdevroba drois mi­
yvelaze ufro mkafiod Cans xed­viT.
ujredis gayofis dros. ¥ qronologiuri.
qrOnika [berZ. chronikos dros­  saxelmZRvaneloSi mov­le­
Tan dakavSirebuli] – 1. sa­ nebi gadmocemulia q. prin­
zogadoebrivi movlenebis ci piT.
Ca­­wera qronologiuri we­ qsAnTi pe [berZ. Xanthippç] –
siT (qarT. sinon. matiane). ber­Zeni filosofosis sok­
2. literaturuli na­ war­mo­ ra­tes (469-399 Zv. welTaRr.)
ebi, romelic Seicavs sa­ coli, romlis saxeli dar­
zo­ gadoebrivi an saojaxo Ca avi, kapasi dedakacis aR­
am­bebis Tanmimdevrul gad­ m­niSvnelad.
mocemas. qsenofQlia [berZ. xenos
 romani-q. ucxo, ucxoeli da philia
3. axali ambebis ganyofileba siyvaruli] – ucxoelebisa
(gazeTSi). da yovelive ucxouris siy­
 q.-is ganyofileba. varuli.
4. dokumenturi kino­ fil­ mi qsenofObia [berZ. xenos ucxo,
(Cveulebriv mok­le­met­ra­ ucxoeli da phobos SiSi] –
Ji­a­ni), romelSic asa­xulia ucxoelebisa da yovelive
mim­ di­nare sa­
zo­ga­doebrivi ucxouris siZulvili.
cxov­rebis mov­le­nebi, am­ be­ qsEnZ-i [polon.] – poloneTSi:
bi. kaTolikeTa mRvdeli.
 mxatvrul films win us­
qserogrAfia [ingl. xero­
w­rebda q.
gra­phy < berZ. xçros mSra­
¥ qronikaluri (mniSv. 4-isaT­
li da graphôs vwer] – na­
vis).
we­ris, naxazis, nabeWdis
 q. filmi.
ti ­pografiuli wesiT mSra­
qronQkuli – xangrZlivi, lad gamravlebis procesi.
mud­mivi (Cveulebriv iTqmis
qsEroqs-i [ingl. xerox < berZ.]
da­ avadebis Sesaxeb.).
– aparati, romlis sa­ Su­a­
 q. daavadeba, q. rev­ma­tiz­mi.
le­ biTac xdeba qse­ro­ g­
ra­
qronolOgia [berZ. chronos fi­kuli gadacema.
dro da logos moZRvreba]
 -557-
yar

qsilogrAfia [berZ. xylon xe y

da graphô vwer] – 1. xis ma­
salaze amoWra, gra­vi­reba. yAd-i [arab. qâdi] – aR­mo­sav­
2. xeze gakeTebuli graviura; le­ Tis qveynebSi: mus­ li­
aseTi graviuris anabeWdi. man­Ta sasuliero msajuli,
qsifopAgeb-i [berZ. xipos xma­li, mosamarTle.
maxvili da phagos da­mag­re­ yAlam-i [arab. qalam < berZ.
buli,SeboWili] – nayo­fis gan­ Kalamos lerwami] – 1. ler­
viTarebis erT-erTi manki,rom­ w­mis kalami, romelic far­
lis dro­sac ormagi nayofi Tod iyo gavrcelebuli
(tyu­pe­bi) Sexorcebulia er­ an­banis mqone xalxebs So­
T­ma­neTTan gulmkerdis an ris.
mi­
si xmliseburi ga­mo­naz­r­ 2. mxatvris funji.
dis are­Si (aqidan – sa­xel­ yAlim-i [Turq. Kalim] – aR­mo­
wo­de­ba). savleTis qveynebis zo­gi­
qtQtor-i [berZ. ktitôs] – (ekl.) erT xalxSi: safasuri, ro­
mnaTe. mel­ sac uxdis sasiZo qalis
mSob­ lebs; urgadi.
yAzarma [it. caserma] – sam­
xed­ro nawilebis sa­ cxov­
R re­beli Senoba.
¥ yazarmuli, sayazarmo.
RazAvaT-i [arab. Yazāwa(t)] –  y. cxovreba, y. ti pis Senoba,
reaqciuli `wminda omi~, ro­ s. nagebobani, Senobebi.
melic, yuranis mo­Txov­ niT,  kazarma, kazarmuli, sa­ka­
unda awarmoon sxva sar­ zar­ mo Scd.
wmunoebis mimdevar xal­ yarAkul-i [uzbek. qarukül Savi
xebTan muslianebma islamis vardi; Savi tba] – mokle
gavrcelebis mizniT; igiva, da xuWuWbewviani tyavi gar­
rac jixadi. kveuli jiSis axlad mo­
RErb-i – ix. gerbi. gebuli batknisa.
¥ yarakulisa.
 y. palto.
 karakuli, karakulis Scd.
 -558-
yiz

yizQlbaS-i [Turq. Kizil­ nimuSi, romelsac brmad

bas wiTeli Tavi, wiTel­qu­ ba­Zaven (sinon. trafareti,
da] – ase eZaxdnen spar­sel Stam­ pi).
dampyroblebs sa­ qar­T­ve­lo­ ¥ Sablonuri (mniSvn. 2-isaT­
Si me-16-17 ss-Si. vis).
yQSlaR-i [Turq. kislak sa­zam­  S. frazebi, S. pasuxi.
Tro saZovari, sazamTro SAgren-i [fr. chagrin < it. zigrino]
sad­gomi] – sofeli Sua – sagangebod gamoyvanili
azi­aSi. rbi­li xorkliani tyavi.
 kiSlaki Scd. SaQTan-i [arab. saitan] – mus­li­
yUli [ind. Cin.] – aziis zog manur religiaSi: boroti
qveyanaSi: mtvirTavi, me­bar­ su­li, eSmaki, satana.
guli; Savi muSa. SAman-i [tungus. – manjur.] –
¥ yulim. zog xalxSi: kultis msa­xu­
 kuli, yulma Scd. ri, jadoqari, eqimbaSi (ix.
yUran-i [arab. Al-qur‘ân] – wig­ Samanizmi).
ni, romelic Seicavs mus­ SamAnizm-i da SamAnoba –
limanuri religiis dog­ Crdi­ loeT da Sua aziis,
mebsa da debulebebs,miTebsa ame­rikis, afrikisa da sxva
da samarTlis normebs. qveynebis xalxSi: religiis
forma, avi da keTili su­le­
bis kulti.
S SamberQer-i [fr. chambriére]
– grZeli maTraxi, Solti,
SAbli [fr. chablis < geogr. ro­melsac iyeneben cirkSi,
sax.] – franguli TeTri ma­neJze.
Rvi­no, romelsac ayeneben SampAnur-i – mSxefare Rvino,
pinos jiSis yurZnisagan. ro­melic gkeTebulia nax­
SAblon-i [germ. Schablone < fr. Sir­mJava airiT (safr. pro­
échantilon WaSniki, nimuSi] – 1. vin­cia Champagne-s sax. mi­
nimuSi,forma raime erTg­ var xed­viT).
nakeTobaTa dasamzadeblad  Sampaniuri Scd.
(qarT. sinon. Targi). SampinQon-i [fr. champighon
2. gadat. (wign.) gacveTili soko] – qamasoko.
 -559-
Sar

SAmpun-i [ingl. champooing da­ karavSi marTavs.

bana (Tavis)] – surnelovani SArada [fr. charade] – Ta­ma­
Txevadi an fxvieri Tav­sa­ Si-gamocana erTgvari; asax­
bani saponi. sneli sityva gamoicnoba
SAns-i [fr. chance] – risame gan­ mi­si calkeuli nawilebis
xor­cielebis, rameSi war­ma­ gamocnobiT.
tebis SesaZlebloba. ¥ Saradisa;
 gamarjvebis kargi S. aqvs.  Saradasi Scd.
SansOnet-i [fr. chansonette pa­ SarQaT-i [arab. ðari’at] – zo­gierT
tara simRera] – 1. patara mus­limanur sa­ xel­ mwifoSi:
sim­Rera, xSirad uxamsi Si­ mus­li­manuri sa­ marTlis re­
naarsisa, romelsac as­ru­ li­giur da iuri­ diul nor­
leben kafeSantanebSi. maTa er­ Tob­
li­o­ba.
2. aseTi simReris Sem­s­ru­le­ SarQaJ-i [fr. charriage] – (geol.)
be­li qali. dedamiwis teqtonikuri sa­
 Sansonetka Scd. far­veli.
SansOnie [fr. chansonnier] – SArif-i [arab. ðarif] – mus­
safrangeTSi: estradis mom­ limanur qveynebSi: mahmadis
Rerali (kaci), romelic ama­ STamomavalTa sapatio wo­
ve dros xSirad simReris de­ba.
av­toricaa. SarlAtan-i [fr. charlatán]
¥ Sansoniesi. – uxeSi matyuara; gaiZ­ ve­
 Sansoniisa, Sansone Scd. ra; uvici, mcodned, spe­ ci­
SAntaJ-i [fr. chantage] – sa­xe­ a­listad Tavis gam­ sa­Re­
be­
lis gamtexi faqtebis (nam­ li.
dvilis Tu mogonilis) ga­ SArJ-i [fr. charge] – visime an
momJRavnebis muqara (raime risame satiruli an iumo­
sargeblobis miRebis miz­ ris­tuli gamosaxuleba, ro­
niT). mel­Sic daculia garegnuli
SApito [fr. chapiteau] – didi msgavseba da karikaturu­
brezentis karavi, romel­ lad aris Secvlili da
Sic sacirko warmodgenebi xaz­gasmuli yvelaze ufro
imarTeba; moZravi cirki,ro­ da­maxasiaTebeli niSnebi,Tvi­
melic warmodgenebs aseT se­bebi.
 -560-
Sar

SArtrez-i [fr. chartreuse ge­ sanimuSo nawarmoebi – xe­

ogr. sax.] – erTgvari li­ lov­ nebis, ostatobis udi­
qiori. de­s i miRweva.
SAs-i [fr. chassis] – 1. av­to­  qarTuli literaturis
mobilis ZiriTadi nawili, S.-ebi, xalxuri musikis S.
romelzedac damagrebulia SevAlie [fr. chevalier raindi,
Zara, Zrava, yvela meqanizmi ka­valeri] – feodalur
da detali. saf­ r angeTSi: erT-erTi Ta­
2. TviTmfrinavis nawili, vadaznauruli wodeba.
bor­blebi, romelic sa­Wi­ SEvro [fr. chereau Tikani] –
roa aerodromze moZ­ ra­o­ Tiknis tyavi, garkveuli we­
bisaTvis, asafrenad da da­ siT gamoyvanili, rbili da
saj­domad. ma­Ralxarisxovani; iyeneben
 TviTmfrinavma S. ga­mo­uS­va fexsacmlis sapired.
(aikrifa). SEzlong-i [fr. chaise longue]
¥ Sasim, Sasis. – daqanebuli zurgis mqo­ne
 Sasma, Sass Scd. savarZeli, romelSic na­xev­
SAh-i [spars. ðâh] – aR­mo­sav­ rad wamowola Se­ iZ­le­
ba.
le­ Tis zog qveyanaSi mefis SEik-i [< ingl. shake rxeva,
ti­tuli; am titulis mqone to­ka] – Tanamedrove cek­va
piri. erTgvari; musika am cek­vi­
SahQnSah-i _ iranSi: monarqis saT­ vis.
tituli. SeQker-i [ingl. shaker] – koq­
SAhsei-vAhsei [spars.] mus­ te­ilis mosamzadebeli
li­ manebis (Siitebis) re­ Wur­ W e­
l i.
li­ giuri ceremonia – SEix-i [arab. ðeih] – arabul
TviT­gvema; ceremoniis qveynebSi: 1. gvaris meTauri;
mo­nawileni Tavsa da tanze soflis mamasaxlisi.
ice­men xmals an laxts da 2. muslimanTa umaRlesi sa­
iZaxian: `Sah husein, vah hu­ suliero piri, RvTis­mety­
sein!~ (amiT gamoxataven veli da sa­ marTalmcodne.
erT-erTi xalifis Svilis SErif-i [ingl. sheriff] _ in­ g­
hu­seinis wamebas). lis­ sa da aSS-Si: Ta­ nam­
de­
SEdevr-i [fr. chef-d’oeuvre] – bo­bis piri, romelic as­ru­
 -561-
Sif

lebs administraciul da qikuri daavadeba.

sa­samarTlo funqciebs. SQizm-i _ islamis mimarTule­
SEri-brEndi [ingl. cherry- ba, romelic aRiarebs mxo­
brandy < cherry alubali da lod yurans da uaryofs
(ix. brendi)] – alublis na­ sunas (Sdr. sunizmi).
yeni; alublis liqiori. SQk-i [fr. chic] – (saub.). moC­
SEf-i [fr. chef] – 1. organizacia venebiTi, garegnuli brwyin­
an piri, romelic sistema­ valeba.
tur daxmarebas uwevs raime SQmpanze – [fr. chimpanze afr.]
ko­leqtivs. – adamianis msgavsi maimuni;
 sabavSvo saxlis S.-ebi. binadrobs ekvatoruli af­
2. meTauri, ufrosi. rikis tyeebSi.
 policiis S. ¥ Simpanzesi.
Sef-mzareuli – mTavari  Simpanzisa Scd.
mza­re­uli (did sasadiloSi, SQrma [ger. Shcirm] – ga­da­
res­toranSi). sa­tani, dasakeci ti­xa­ ri;
saSefo – 1. SefobisTvis war­moadgens an­­ja­ me­biT er­
gan­kuT­vnili, Sefobis xa­si­ T­maneTze ga­ dab­mul qso­
a­
Ti­sa. vi­lian qa­
Ral­ d­ga­dakrul
 s. muSaoba, s. daxmareba, s. ram­denime Car­Cos (qarT. si­
koncerti. non. Tejiri).
2. rasac Sefobas uweven.  S.-iT gayofili oTaxi.
 s. skola. SQfr-i [fr. chiffre] – 1. pirobiT
SveQcar-i [germ. Schweizer] – niSanTa sistema saidumlo
sastumros, restornis, zo­ werisaTvis.
gi sxva dawesebulebisa da 2. saregistracio pi­ro­ bi­
Ti
sacxovrebeli saxlis me­ ni­Sani (wignebze, xel­mo­we­
kare. reb­ze, dokumentebze).
¥ Sveicarisa.  individualuri S., jgu­
 Sveicrisa Scd. fu­ri S.
SQva [sanskr.] _ induizmis ¥ Sifriani (mniSv. 2-isaT­
erT-erTi mTavari RvTaeba. vis).
SizofrEnia [berZ. schizô  S. werili.
vxleC, vCexav da phrçh goneba, daSifrva – SifriT (mniSv.
azri] – erT-erTi mZime fsi­ 1) – dawera risame.
 -562-
Skv

 diplomatiuri werilis d. SOk-i [fr. choc] – (medic.) or­

SifriT gaSifrva da amo­ ga­nizmis funqciebis saerTo
Sif­vra – Sig­niT (an uc­nob mZi­me moSliloba, rasac iw­
enaze) da­werilis amo­ki­Tx­ vevs Zlieri fizikuri da­
va. zianeba, an fsiqikuri Ser­
SkvAl-i [ingl. squall] – xan­ yeva.
mok­ le qariSxali. SOrt-i [ingl. shorts (mr.)] –
SlagbAum-i [germ. Schlag ba­um] mokle Sarvali erTgvari.
– gzis gadasaketi mo­ wyo­  Sortebi Scd.
biloba rkinigzis ga­da­sas­ SOse [fr. chaussée] – (moZv.)
vlelTan an sa­kon­tr ­ olo gza­tkecili, Saragza.
gasaSveb pun­ q­teb­Tan. SOu [ingl. show] – warmodgena,
SlAger-i [germ. Schlager] – se­ speqtakli.
zonis mSveneba; moduri, po­ SoubQznes-i [ingl. show sa­
pularuli saestrado sim­ xaoba, business saqmianoba]
na­
Rera, melodia. – komerciuli saqmianoba,
 Sliageri Scd. ro­melic dakavSirebulia
SlEif-i [germ. Schleife] – qa­ sa­estrado sanaxaoebis mo­
lis kabis Zalian grZeli wyobasTan.
uka­na kalTa, romelic Zirs SoUmen-i [ingl. show Cveneba
eT­ reva. da man kaci, adamiani] _ is,
SnAfs-i [germ. Schnaps] – arayis vinc Sous organizacias
saxelwodeba germaniaSi. awyobs.
SovQnizm-i [fr. chauvinisme] – SOfer-i [fr. chauffeur] – av­to­
reaqciuli ideologia da mobilis wamyvani, mZRoli.
po­litika, romlis mizania SpAga [it. spada] – didi, basri
erovnuli siZulvilisa da mCxvletavi iaraRi; mWreli
SuRlis gaRviveba. maxvili.
 velikorusuli S. SpAlebi [holand. Spalk (mr.)
SovQnist-i – Sovinizmis mim­ say­r­deni] – rkinigzis va­
kis­
de­ vari. ze dagebuli xis an rki­ na­
¥ Sovinisturi. betonis Zelebi, rom­ leb­ze­
 S. propaganda, S. lozungebi, dac gardigardmo amag­ reben
S. Sexedulebani, S. po­zi­cia. relsebs.
 -563-
Sta

 mx. Spali. 2. (gadat.) saerTod, risame

SpAler-i [germ. spalier] – na­ xel­ mZRvaneli organo.
xatebiani qaRaldis farTo  stiqiasTan brZolis S.
zolebi, romlebsac akraven generaluri Stabi _ ix. ge­
sadgoms (oTaxis, darbazis ne­raluri.
...) kedlebze. StAmb-i [germ. Stamm] – xis
 Spalieri Scd. tani (fesvidan varjamde).
SpQl-i [germ. Spill] – konusuri StAmp-i [germ. Stampfe it. Stampa
an piramiduli sveti Se­no­ beWdva] _ (Stempeli); misi
bis Tavze. anabeWdi. 1. dawesebulebis
SprQc-i [germ. Spritze] – Rru oTxkuTxa beWedi.
nem­ sis mqone dguSiani ci­  pasportSi Cartymuli S.
lin­ dri wamlis Sesayvanad 2. gadat. (wign.) mza nimu­ Si,
organizmSi. romelsac brmad hba­ Za­ven
 erTjeradi xmarebis S. (si­non. trafareti, Sab­ lo­
SprOt-i [germ. Sprottte] – 1. ni).
zRvis wvrili Tevzi, qa­ras­  reJisoruli S.-ebi, S.-ebiT
la. azrovneba.
2. am Tevzis (agreTve zogi ¥ Stampiani (mniSv. 1.-isaT­
sxva wvrili Tevzis) kon­ vis).
ser­vi.  S. qaRaldi.
SrQft-i [germ. Schrift] – sas­ StAnga [germ. Stange] – 1. spor­
tam­bo asoebi da sxva niS­ tu­li iaraRi (sim­ Zi­me­
e­
bis
nebi garkveuli zomisa da awe­vaSi) – liTonis ke­ti,
moxazulobis risame, raime rom­ lis boloebzec wa­moc­
teqstis asawyobad; maTi mu­lia liTonisave mZi­me
ana­ beWdi. dis­ ko­
ebi.
 qarTuli S., msxvili S., wvri­ 2. fexburTis karis boZi.
li S., muqi S., naTe­li S.  burTi S.-s moxvda.
¥ saSrifto. 3. troleibusis Tavze ga­mar­
 stambis s. meurneoba. Tuli denmimRebi, romlis
StAb-i [germ. Stab] – 1. jarebis bo­loebi exeba sakontaqto
marTvis organo. sadens.
 diviziis S., S.-is ufrosi.  me-3 mniSv.-iT bugeli an bi­
ugeli Scd. (tramvais den­
 -564-
Sta

mimRebebs ewodeba). li­ Tonis Cangali an Reri,

StAndart-i [germ. Standarte] – rom­ lis saSualebiTac mas­
1. Zveli ruseTisa da zo­ gi Tan SeerTebuli eleq­ tro­
ucxo qveynis armiaSi: ka­va­ xelsawyos (mag., lampas,
leruli nawilis droSa. uTos) rTaven qselSi.
2. saxelmwifos meTauris (im­ 2. (saub.) igivea, rac rozeti.
pe­ratoris, prezidentis ...)  Stepseli Scd.
alami,romelsac aRmar­Ta­ven StQl-i [holand. stil] – wynari,
xolme sasaxleze, samxedro uqaro amindi.
xomaldze da sxv. misi iq StOr-i [germ. store] – fanjris
yof­ nis dros. farda erTgvari.
StAt-i1 [germ. Stat] – da­we­se­ StOrm-i [holand. Storm] –
bulebis TanamS­ro­melTa qariSxali zRvaze.
mudmivi Semadgenloba. ¥ Stormuli, saStormo.
 S.-Si Caricxes, S.-ebis Sem­  S. qari.
cireba.  s. Rrubeli, s. ialqani, s.
¥ saStato. Ruza.
 s. erTeuli, s. Ta­nam­de­ StraikbrExer-i [germ. Streik­
boba. bre­cher] – (moZv.) piri, ro­
StAt-i2 [germ. Stat sa­xel­m­ me­lic gaficvis dros mu­
wifo] – zog qveyanaSi: ad­ Sa­obs sawarmoSi da amiT
mi­n istraciul-te­r i­t o­r i­ ga­ficulTa interesebs Ra­
u­li erTeuli, ro­ melsac latobs.
aqvs TviT­mmar­T­ve­loba.  Streikbrexeri Scd.
 niuiorkis S., jorjias S. StrQx-i [germ. Strich] – 1. wvri­
(aSS-Si); pinjabis S. (in­do­ li xazi.
eT­ Si); avstraliis S.-ebi.  S.-ebis gavleba.
StEmpel-i [germ. Stempel] – 2. gadat. (wign.) risame da­ma­
xelsawyo, romelzec ra­ xasiaTebeli Tviseba, mo­men­
i­me naxatis an warweris ti, mxare, calkeuli wvril­
ukuR­ma gamosaxuleba amo­ mani.
burculia; iyeneben ana­beW­  naxatSi saintereso S.-ebs
dis misaRebad; TviT misi mi­aqcies yuradReba.
ana­beWdi. StUrval-i [holand. stuurwiel]
StEfsel-i [germ. Stopsel] – 1.
 -565-
Cek

– saWis borbali gemze, (upi­ratesad samxreT-aR­ mo­

TviT­mfrinavze, traqtorze, sav­leT aziis) qalaqebSi: Ci­
kom­bainze da sxv. ne­lebiT dasaxlebuli kvar­
StUrm-i [germ. Sturm] – ga­dam­ ta­li.
wy­
veti ieriSi mo­ wi­na­aR­m­de­ CAlma [Turq.] – qsovilis grZe­
gis gamagrebuli ad­ gi­
lis li naWeri, romelsac mus­
asa­rebad. limani mamakacebi ixveven
StUrman-i [holand. Stuur­ Tavze garkveuli wesiT.
man] – gemis, wyalqveSa na­ CArlston-i [ingl. Charleston
vis, safreni aparatis gzis­ < geogr. sax.] – amerikuli
kvle­ vis specialisti. samejliso cekva erTgvari.
 Soreuli naosnobis S., CArter-i [ingl. charter] –
kos­mosuri xomaldis S. gem­Tmflobelsa (an avi­
SxEr-i [Sved. skär] – patara a­kompaniasa) da dam­ qi­ra­
kldo­vani kunZuli. ve­bels Soris dadebuli
SxUna [ingl. scooner] – ial­q­ xel­ Sekruleba mTeli gemis
ni­
ani gemi, upiratesad or- (TviTmfrinavis) an misi na­
an samanZiani; sandali. wilis ijariT aRebis Se­
sa­xeb garkveuli vadiT (an
gar­ kveul reisze).
C CatUranga [sanskr.] – Zveli
induri TamaSi, Wadrakis
CAdr-i [Turq. candyr karavi] – wi­namorbedi (warmoiSva
musulmani qalebis msubuqi me-5 s.-Si Zv. welTaRr.); Ta­
saxvevi, safari, romelic sa­ maSobdnen oTxni.
xes da tans ufaravs maT da CEk-i [ingl. cheque < check ga­
mxolod Tvalebs utovebs sin­jva, gakontroleba] – 1.
gamosaxeds. fa­si­ani qaRaldi, spe­ ci­a­
CaQnvord-i [ingl. chain jaW­ lu­ r i dokumenti (sa­
b u­T i),
vi da word sityva] – kros­ romelic Seicavs we­ ri­lo­
vordis nairsaxeoba. biT gankargulebas ban­kis
CaintAun-i [ingl. Chinatown mi­marT gadauxados Ce­ kis
< China Cinuri da town qa­ mflo­ b els masSi naC­
v e­
n ebi
la­qi] – sxvadasxva qveynis fu­lis raodenoba (suma).
 -566-
Cel

saprivatizacio Ceki, sxva­g­ Ci pendEil-i [ingl. Chippendale

rad vauCeri – 1. fa­si­a­ni
va­ < sakuT. sax.] _ inglisuri
saxelmwifo qa­Ral­di mi­ni­ ave­jis stili; warmoadgens
maluri Ri­re­bu­le­biT, ro­me­ ro­kokos, gotikuri da Ci­
lic ga­i­cema mo­qa­la­qeebze nu­ri xelovnebis motivTa
sa­
xel­m­wifo sa­ kuT­rebis pri­ kom­binacias; didad iyo gan­
va­
ti­zaciis pro­cesSi re­a­li­ viTarebuli me-18-19 ss.-Si.
za­ci­isaTvis. CQpi [ingl. chip] – eleqtronuli,
2. sakaso taloni fulis ra­ kompiuteruli teqnikis um­
odenobis CvenebiT, ro­me­ niS­vnelovanesi detali; in­
lic gadaxdil iqna sa­qon­ tegraluri mikrosqema.
lis SeZenis dros, agreTve CiCErone [it. cicerone] _ ita­
qviTari salaroSi fulis li­aSi (upiratesad): pi­ ri,
raodenobis CvenebiT, ro­me­ ro­melic turistebs aZ­ levs
lic gadaxdil unda iqnes. ax­sna-ganmartebas Rir­ s­
Se­
sa­
 C.-is salaroSi gaxvreta. niS­naobaTa daT­ va­
li­e­
re­
bi­
¥ saCeko, Cekisa. sas (sinon. gidi, eqs­ kursi­a­
CElesta [it. celesta < laT. m­ZRoli).
cae­lestis ciuri] – sa­or­kes­t­  CiCeronesi
ro klaviSiani sak­ ra­vi; ga­  CiCeronisa – Scd.
moscems naz, zan­za­la­ ki­sebr CQfs-i [ingl. chips (mr.)] –
xmebs. Txlad daWrili da Semwvari,
CElo _ igivea, rac violino. Sebrawuli kartofili.
CempQon-i [ingl. champion <
fr. champion mebrZoli] –
spor­tsmeni an sportuli c
gun­di, romelmac gaimarjva
pirvelobaze gamarTul Se­ caQtlupa [germ. Zeitlupe] –
jib­ rebaSi sportis raime spe­
cialuri kinogadasaRebi
saxeobaSi. aparati, romelsac iyeneben
 msoflios C. WadrakSi. Cqari gadaRebis dros.
CempiOnat-i – Sejibreba Cem­ caQtnot-i [germ. Zeitnot > Zeit
pionis wodebis mo­ sa­po­veb­ dro da Not saWiroeba] – 1.
lad. Wad­ra­
kisa da SaSis TamaS­
 saWadrako C., safexbur­To C.
 -567-
cel

Si: mdgo­ ma­reoba, rodesac celOfan-i [cellulose laT. < cel­

mo­Ta­ma­Ses ar hyofnis dro lula ujredi da berZ. pha­nos
svle­bis mo­sa­fiqreblad na­Teli] – Txeli gam­ W­
vir­va­
(Cve­u­leb­riv, oficialur le wyalgauvali ma­ sa­
la, ro­
Se­jib­ rebaSi, ro­desac spe­ melic miiReba ce­ lu­ loidis
ci­a­lur saWadrako sa­a­Teb­ damuSavebiT; iye­ne­
ben sakvebi
ze Ta­ maSoben). pro­duq­ te­
bis, wamlebis da
 c.-Si yofna,; c.-Si Cavar­ sxvaTa Se­ sa­
fu­Tavad.
d­na.  polieTilenis (ix.) – sa­
2. (gadat.) drois ukmarisoba, xelad (`celofanis parkio~
arqona. _ amboben), rac Scd.
 c.-Si moxvedra. celsQus-is TermOmetri
 ceitnoti Scd. [Sve­di astronomisa da fi­
cEdent-i [< laT. cedo vuT­ zi­kosis Celsius-is (1701-1744)
mob] – samoqalaqo sa­ mar­ gva­ris mixedviT] _ Ter­mo­
Tal­Si: piri, romelic Ta­ met­ri, romelsac yinulis
vis kuTvnil uflebas d­no­bisa da wylis duRilis
ga­dascems sxva pirs. wer­tilebs Soris 100-gra­
cEdra [< it. cedro limoni] – 1. du­siani skala aqvs.
citrusebis (limonis, for­ celUloza [fr. cellulose laT.
Toxlis da misT.) kanis ze­ cellula ujredi] – 1. niv­ Ti­e­
da, Seferili fena. reba, romlisganac Sed­ geba
2. forToxlis an limonis gam­ mce­naris ujredis garsi;
xmari kani: iyeneben rogorc iye­ne­
ben nedleulad sxva­ da­
sanelebels (sakonditro sxva samrewvelo na­ ke­
TobaTa
da sxv. nawarmSi). damzadebisas; uj­ re­disi.
cEzura [< laT. caesura gax­le­ 2. nivTiereba, romelic mi­ i­
Ca] – 1. (lit.) pauza leqsis Re­ba zogi mcenaris qi­mi­ u­
striqonSi. rad damuSavebuli mer­q­ nisa
2. (mus.) pauza musikalur me­ da Reroebisagan, iyeneben
lo­diaSi. qa­Raldis, xelovnuri ab­
celQbat-i [laT. caelibatus < re­Sumis, asafeTqebel niv­
caelebs uqorwinoba] – sa­ su­ TierebaTa da sxv. da­ sam­
za­
li­ ero pirTa da­uqor­wi­ neb­ deblad.
loba.  celulozisa.
 -568-
cel

 celulozasi Scd. ucenzuro – sazogadoebaSi

celulOid-i [laT. cellula mi­uRebeli, uwmawuri, uxam­
uj­ redi da berZ. eidos saxe] si.
– magari, advilad aalebadi  u. sityvebi, u. anekdoti.
nivTiereba; misgan amzadeben cEnt-i [ingl. cent] – aSS-sa da
foto da kinofirebs, sa­ga­ zog sxva qveynebSi: xurda
lenterio nawarms, sa­Ta­ fu­li (mocemuli qveynis
maSoebs da sxv. fu­lis erTeulis measedi
cEment-i [germ. Zement] – mi­ne­ na­wili).
raluri nivTiereba – fxvni­ cEntner-i [germ. Zentner] –
li, romlisganac (wyal­ Si zo­maTa metruli sistemis
areviT) miiReba qvi­seb­ri wo­nis erTeuli; udris 100
Sem­k­
v­reli masa; iye­ne­ben kilograms.
sam­Se­neblo saqmeSi. cEntr-i [laT. centrum < berZ.
 c.-is qarxana, c.-is iataki, kentron wveri (cirkulisa),
c.-is narevi. Sua­guli, centri] – 1. raime
cEnz-i [laT. census] – piroba, RerZis, xazebis gadakveTis
romelic saSualebas aZlevs wertili figuraSi.
pirovnebas isargeblos ama  wrexazis c., linzis c.
Tu im politikuri (mag., sa­ 2. risame Sua nawili, Sua
ar­Cevno) uflebiT. ad­gili (qarT. sinon. Sua­
 asakobrivi c., qonebrivi guli).
c., ganaTlebis c.  qalaqis c., moednis c.
cEnzor-i [laT. censor] – Ta­ 3. qalaqi, didi dasaxlebuli
nam­debobis piri, romelic punqti, romelsac aqvs rai­ me
cen­zuras axorcielebs. adgilisaTvis, qveynisaTvis,
cEnzura [laT. censura] – beW­ administraciuli, sam­ rew­
d­
viT sityvasa da ma­sob­ri­vi ve­
l o, kulturuli da sxva
in­for­maciis sxva sa­Su­a­le­ mniS­vneloba.
beb­ze (radioze, te­le­vi­zia­  raionuli c., admi­nis­
tr­ a­
ze) sa­xel­mwifo ze­da­m­xed­ve­ ciuli c., samrewvelo c.
lobis sistema. 4. zogi iseTi dawesebulebis
 samxedro c., politiku­ ri an ganyofilebis sa­xel­wo­
c. de­bis Semadgeneli nawili,
romelic rasme ganagebs.
 -569-
cer

 satelevizio c., ga­moT­v­ centrQfuga [germ. Zentrifuge]

liTi c., savaWro c., kom­pi­ – manqana, romelic cen­tri­
u­teruli c. da­nuli Zalebis moqmedebiT
centrAlur-i 1. centrTan meqanikurad yofs narevs
(mniSv. 1) dakavSirebuli. Se­madgenel nawilebad; iye­
 c. wertili. ne­ben sxvadasxva xelsawyos
2. centrSi (mniSv. 2) ar­se­bu­li. ga­mosacdelad da mfri­na­
 c. raioni, qalaqis c. mo­ vebis, kosmonavtebis var­ ji­
e­
dani. Si­saTvis.
3. mTavari, umTavresi, xel­ centUria [laT. centuria < cen­
mZRvaneli. tum asi] – Zvel romSi: 1.
 c. xelisufleba, c. sa­ar­ le­gionis nawili, samxedro
Cev­
no komisia. qve­danayofi, romelic pir­
4. rac mTel sistemas amoq­ vel xanebSi 100 kacisgan
me­
debs, mTel sistemas em­ Sed­geboda (Sdr. qarT. ase­
saxureba. uli).
 c. gaTboba. 2. moqalaqeTa jgufi, rome­
centraluri nervuli sis­ lic iqmneboda mosaxleobis
te­ma – (anat.) nervuli sis­ dayofisas qonebrivi cenzis
te­mis ZiriTadi nawili, ro­ mixedviT.
melic Sedgeba Tavis tvinisa  nostradamusis c.-ebi.
da zurgis tvinisagan. cepElin-i [kreb.] – diriJablis
centralizAcia da cen­t­ ti pi.
ra­lQzeba – erT centrSi cErber-i [laT. Cerberus <
Tav­moyra, gaerTianeba. berZ. Kerberos sakuT. sax.] –
 saxelmwifos c., xel­ m­ 1. Zv. berZnul miTologiaSi:
ZRvanelobis c., mmar­T­ve­ avi ZaRli, romelic mi­wis­
lo­bis c. qveSeTis samefos Sesas­v­
 centralizireba Scd. lels icavs.
centrAlizm-i – mmar­Tve­lo­ 2. (gadat.) mZvinvare, mrisxane
bis an organizaciis iseTi da fxizeli yarauli; is,
sistema, romlis drosac vinc mkacr kontrols awe­
ad­gilobrivi organoebi sebs vinmes mimarT.
emor­Cilebian centralur  sagadamxdelo (sagadasa­
xe­lisuflebas, centrs. xa­do) c.
 -570-
cer

ceremOnia [laT. caeremonia zogi sxva da­ a­

vadebebis gav­
mowiweba, Tayvanis cema] – 1. rcelebis ga­ dam­tani.
oficialuri xasiaTis ze­ cQan-i [berZ. Kyanos muqi lur­
imi, romelic garkveuli we­ ji, laJvardovani] – mwva­ve
sebiT, winaswar Sedgenili sunis mqone ufero mom­wam­
gegmiT tardeba. lavi (Sxamiani) gazi.
2. moqmedebis wesi, romelic civilizAcia [fr. civilisation
mi­
Rebulia an dadgenilia < laT. civilis samoqalaqo]
sazeimo SemTxvevebisaTvis. – 1. sazogadoebrivi da ma­
3. ceremoniebi – (saub.) ga­ terialuri kulturis gan­
da­Warbebuli pirobiTobis vi­Tarebis done, ro­mel­ sac
dac­va qcevaSi. miaRwia ama Tu im sa­ zo­ga­
¥ ceremoniuli. doebriv-eko­no­ mi­kur­ma for­
 c. salami. maciam.
uceremonio – mouridebeli,  antikuri c., Tanamedrove
ubo­diSo. c.
 u. Careva sxvis saqmeSi. 2. msoflios mowinave, qvey­ne­
ceremonQal-i [laT. cere­mo­ bis Tanamedrove kultura,
nialis] – oficialurad mi­Re­ ga­naTleba.
buli wesi ceremoniis Ca­ civilizEbuli – vinc, ra­
tarebisa (sinon. rituali). mac kul­ turuli da po­ li­
 sadResaswaulo c. ti­ku­ri ganviTarebis maRal
¥ ceremonialuri. do­nes miaRwia.
 c. Sexvedra.  c. qveynebi, c. sazo­ga­ do­
cErera [laT. Ceros (cereris)] e­ba.
– romaul miTologiaSi: civilQstika [laT. civilis sa­
mi­
waTmoqmedebisa da na­yo­ moqalaqo] – samoqalaqo sa­
fierebis qalRmerTi (ber­Z­ marTali.
nul miTologiaSi mas Se­e­ civQlur-i [laT. civilis sa­ mo­
sa­bameba demetra). qalaqo] – (wign.) samoqalaqo,
cEce [bantu-enidan, afr.] – co­ ara samxedro.
cxalmSobSi sis­x­lis mwo­ cQkl-i [berZ. Kyklos wre, wre­
ve­
li buzi; gav­r­ce­le­bu­lia xazi] – 1. raime movlenaTa,
tro­pikul da sub­tro­pi­kul pro­cesTa,samuSaoTa er­Tob­
afrikaSi: sa­Ra­
Tas, Zilis da
 -571-
cir

lioba, romelic qmnis ri­sa­ da viwro farflebiani.

me moqmedebis, gan­vi­
Tarebis ¥ cilindruli (mniSv.
dasrulebul wres. 1-isaT­vis).
 geologiuri c., sawarmoo  c. Rumeli, c. WurWeli.
c., Sigawvis Zravas c. cilindriani (mniSv. 2-isaT­
2. saerTo niSniT (mizniT, Te­ vis).
miT) ga­erTianebul nawarmo­  c. manqanebi.
eb­Ta, Se­sasrulebeli, gad­ ci­lindriani da ci­ lin­ d­
mo­sa­ce­
mi risame wyeba. ro­sani (mniSv. 3-isaTvis).
 koncertebis c., leqcie­  c. kaci.
bis c. cQnizm-i [berZ. Kynismos] –
¥ cikluri (mniSv. 1-isaT­ Tav­xeduri gulaxdiloba.
vis). ¥ cinikuri.
 c. ganviTareba.  c. SekiTxva, c. pasuxi.
cQklon-i [berZ. Kyklon mbru­ cinQkos-i [berZ. Kyrikos] –
na­vi] – atmosferuli gri­ ada­miani, romelsac cinizmi
ga­li, romelsac Tan axlavs axa­siaTebs.
ux­vi naleqebi da Zlieri ¥ cinikuri.
Rrublianoba.  c. gulaxdiloba.
 c.-ma gadaiara.  ciniki Scd.
¥ ciklonuri. cQrk-i [laT. circus] – 1. Te­at­
 c. grigali. raluri xelovnebis saxeoba,
cQlindr-i [berZ. Kylindros < romelSic gaerTianebuli
Kylindô vagoreb, vabruneb] – ari­an akrobatebi, tan­mo­
1. geometriuli sxeuli, ro­ varjiSeebi, klounebi, cxo­
melic warmoqmnilia mar­ ve­lebis mwvrTnelebi da
T­kuTxedis brunviT misi sxv.
erT-erTi gvrdis garSemo.  moxetiale c. (Zvelad).
2. aseTi formis mqone detali 2. mrgvali Senoba, romlis
an mowyobiloba. are­nazec imarTeba aseTi
 Zravas c., avtomobilis c.- sa­naxaoba.
ebi. ¥ sacirko.
 c.-is dguSi.  s. warmodgena, s. nomrebi,
3. mamakacis qudi cilindris s. programa.
(mniSv. 1) formisa, maRali cirkUlar-i [germ. Zirku­lar
 -572-
cir

laT. circularis wri­u­li] – cQstit-i [berZ. Kystis saSarde

we­ri­lo­biTi, sa­di­req­ti­vo buSti] – (medic.) saSarde
gan­ kar­guleba, ro­ me­lic eg­ buS­ tis anTeba.
zav­nebaT daq­ vem­de­ba­
re­bul citAdel-i [fr. citadelle < it.
da­ we­se­
bu­le­bebs an xel­qve­ cittadella < citta qalaqi] – 1.
iT Ta­ nam­de­
bobis pi­rebs. Zve­lad: qalaqis SigniTa
 cirkuliari Scd. ci­ xesimagre (qarT. sinon.
cirkulAcia da cirkulQ­ Si­dacixe).
re­ba [laT. circulatio da zir­ 2. gadat. (wign.) risame mTa­
ku­lieren] – wriuli moZ­ ra­o­ va­ri dasayrdeni punqti
ba. (qarT. sinon. burji).
 haeris c., sisxlis c. cQtata [germ. Zitat] – raime
¥ sacirkulacio. teq­ stidan ucvlelad, si­ ty­
 s. milebi. va-sityviT moyvanili ad­gi­
 cirkuliacia, sacir­ku­li­ li.
a­
cio Scd.  citati Scd.
cQroz-i [berZ. kirros li­mo­ citrUsebi [laT. citrus (mx.)]
nisferi, yviTeli] – (me­ dic.) – limonis, forToxlis, man­
raime organos Se­ma­er­Te­ be­ da­rinis da misT. saerTo
li qsovilis gazrda, rac sa­xeli.
am organos funqciis dar­  c.-ebis gaSeneba, c.-ebis
Rvevas iwvevs. plan­ taciebi.
 RviZlis c., filtvebis c. ¥ citrusovani.
 cerozi Scd.  c. kulturebi.
cQsterna [laT. cisterna wyal­ cifErblAt-i [germ. Zifferblatt]
sa­cavi] – 1. didi rezervuari – saaTis an sxva raime xel­
wylis, navTobis da sxva sawyos danayofebiani fir­
siT­xeebis Sesanaxad. fita, romelzedac isrebi
 benzinis c. (an isari) moZraobs.
2. vagoni an avtomobili, rom­ cQfr-i [polon. cifra < arab.] –
lis Zara warmoadgens ci­ 1. ricxvis aRmniSvneli ni­
lin­drul rezervuars si­ Sa­ni.
Txeebis gadasazidad.  arabuli c.-ebi (1, 2, 3, 4 da
 rkinigzis c.-ebi, rZis c. sxv.), romauli c.-ebi (I, II, III,
 cisterni Scd. IV da sxv.)..
 -573-
xal

2. mr. cifrebi – risame maC­ Z

ve­
nebeli, ricxvebiT ga­mo­xa­
tuli. ZabUton-i [iap.] _ iaponiaSi:
 sakontrolo c.-ebi. iatakze dasajdomi brtyeli
astronomiuli cifrebi _ baliSi.
(ix. astronomia). ZQudo [iap.] _ iaponuri Wi­da­
cOkol-i [it. zoccolo] – 1. Se­ oba Tavisufali sti­ lisa.
nobis gareTa kedlis qve­
da nawili, romelic sa­Zir­
k­
vels eyrdnoba da cotaTi x
ga­moweulia kedelTan Se­
darebiT (qarT. sinon. sa­
xAki [hindi enis Khāki miwis­
Zir­kveli).
fe­ri, talaxisferi < spars.
2. eleqtronaTuris liTonis
Khāk miwa, WuWyi] – 1. mo­
ya­
na­wili, romliTac is ix­
vis­fro mwvane.
rax­ neba vaznaSi.
2. moyavisfro-mwvane mkvrivi
cUgcvang-i [germ. Zugzwang] qso­ vili erTgvari; am qso­
– WadrakSi: figurebis gan­ vilis tansacmeli (upi­ra­
la­ geba, romlis drosac te­sad samxedro forma).
auci­lebelia iseTi morigi xakisferi – moyavisfro-
svlis gakeTeba, romelsac mwva­ ne.
mos­ devs mdgomareobis ga­  x. xalaT-Sarvali.
uareseba da partiis wa­ge­ ¥ xakim, xakis.
bac ki.  xakma, xaks Scd.
cUkat-i [polon. Cukata < cukier xAlifa [arab. chalifa nacvali,
Sa­qari] – daSaqruli xili moadgile] – (ist.) umaRlesi
an kani, qerqi citrusisa, sa­ tituli zogi qveynis mus­
zam­Trosi, nesvisa. li­ manTa mmarTvelisa.
cUnam-i [iap.] – giganturi (15-  egvi ptis x.
20 m simaRlis) talRebi, saxalifo – qveyana, romel­
rom­ lebic Cndeba okeaneSi sac xalifa marTavda.
wyal­qveSa miwisZvrebis Se­ ¥ xalifisa.
de­gad; sanapiroze iwvevs  xalifasi – Scd.
did ngrevas; xSirad icis xalQfat-i (ist.) – 1. fe­o­da­
wynar okeaneSi.
 -574-
xan

lur muslimanur qvey­nebSi: sam­Tavrobo xelisuflebis

sa­xelmwifo wyo­bi­lebis or­gano;
sis­tema, sadac Teo­kratiuli 3. laTinuri amrikis zog qvey­
xe­lisufleba iyo. nebSi: saxelmwifo ga­ dat­
ri­
2. arabebis dapyrobaTa Se­de­ alebis Sedegad Seqmnili
gad Seqmnili feodaluri sam­xedro mTavrobis sa­
sa­xelmwifo, romlis sa­Ta­ xel­ wodeba.
veSic xalifa idga; sa­xa­ ¥ xuntisa.
li­ fo.  xuntasi – Scd.
xAn-i [Turq. han] – (ist.) aR­ xUrma [spars.] – saxelwodeba
mo­savleTis zog qveyanaSi ramdenime saxis xisa, aba­
no­
Sua saukuneebSi: mTavarTa zis (akalmexis) oja­ xidan.
ti­tuli; am titulis mqone  iaponuri x. – nayofismomcemi
pi­ri. xe, romelic CineTidan da
saxano – qveynis nawili, ro­ samxreT iaponiidan mom­
mel­ sac xani marTavda. di­nareobs; agreTve gav­
xAji [arab.] – musulmani, ro­ r­celebulia Savi zRvis
melmac religiuri mog­za­ u­ piras – kavkasiaSi.
ro­ ba Caatara meqaSi.
xErem-i [Zv. ebr.] – Zv. ebraelur
religiur yofaSi – gankveTa, j
anaTema.
xOta [esp. jota] – espanuri sa­ jAdo [sp.] – 1. iseTi ram (nivTi,
xalxo cekva. wamali), rac viTomda avnebs,
xOja [arab. haggi] – musulmanis SeboWavs adamians (visac
sapatio tituli, romelmac gaukeTeben, vis saxelzec
xaji gaakeTa. gaakeTeben) – Tilisma.
 j. gakeTeba.
xUnta [esp. junta] – 1. espanuri
2. gadat. (saub.) igivea, rac
da laTinuri amerikis zog
jadosnuri.
qveyanaSi: sxvadasxva ga­
 j. Rame.
erTianebis, kavSiris sa­ xel­
3. gadat. (saub.) ityvian ma­
wodeba.
xinj adamianze.
2. zogierT laTinuri ameri­ kis
qvey­nebSi: aRmasrulebeli jadObazi [sp.] _ igivea, rac
jadoqari.
 -575-
jen

jadOoba (Zv.) – jados ga­ li stili, romelic XIX s.-

keTeba. is bolos warmoiqmna aSS-
jadOsan-i _ igivea, rac ja­ Si afrikuli da avropuli
do­qari. musikis sinTezis gziT.
¥ jadosnisa. 2. amgvari musikis Sem­s­
ru­le­
beli orkestri.
jadOsnoba _ igivea, rac ja­
¥ jazuri da sajazo.
doq­ roba.
 j. (s.) musika.
jadOsnur-i 1. (Zv.) rasac ja­
dos Zala aqvs – sas­wa­u­
jEm-i [ingl. jam] – xilis sqe­
li muraba, romelic war­
leb­ rivi.
moadgens mTlian masas.
 j. wamali.
 xendros j.
2. (gadat.) momxiblavi, war­m­
ta­ci. jEmpr-i da (moZv.) jEmper-i
 j. Rimili, j. hangi. [ingl. jumper] – naqsovi ze­
datani, romelsac ara aqvs
jadOsnurad – mo­ma­ja­do­eb­
sa­yelo da Sesakravebi; ic­
lad, warmtacad.
va­
men Tavze CamocmiT.
jadOqar-i [sp.] – adamiani,
 jempre Scd.
ro­melsac viTomda jadoTi
Sekvra SeuZlia – jadosani,
jEntlmen -i [ingl. gentlman]
– 1. inglisSi: mamakaci, ro­
grZneuli.
melic zustad icavs sa­zo­
 cekvis j.
gadoebaSi miRebuli qcevis
jadOqroba – jadoqris Tvi­
wesebs da normebs; vaJkaci,
seba.
sityvis patroni.
jAme [arab. Pame’] – sakrebulo 2. iTqmis Tavazian mamakacze,
me­
CeTi. agreTve imaze, vinc gamo­ir­
jEzve [Turq. Cezve yavadani] – Ceva daxvewili manerebiTa
yavis asaduRebeli patara da Cacma-daxurviT (zogjer
taniani WurWeli. iro­ niiT).
jeQran-i [Turq.] – gazelis ¥ jentlmenuri.
oja­xis gareuli cxoveli,  j. qceva.
romelic gavrcelebulia jentlmenuri SeTanxmeba –
kav­kasiaSi da Sua aziaSi sa­erTaSoriso SeTanxmeba,
(Sdr – jixvi). ro­melsac deben dauwerlad,
jAz-i [ingl. jazz] – 1. profesiu­ zepirad.
 -576-
jin

 jentlemeni, jentlemenuri, junglis kanoni _ ityvian

jen­tlementi, jen­t­le­men­ aS­kara Zaladobasa da
tu­ri Scd. TviT­ nebobaze.
jingOizm-i [ingl. jingoism] _  junglebi Scd.
inglisuri ukiduresi So­ jUs-i [ingl. juice wveni] – xi­
vi­
nizmi. lis wveni (sasmelad mom­
jQn-i1 [arab. jinn] – arabul da zadebuli).
sparsul miTologiaSi: go­ jQxad-i [< arab. džihad omi
nieri fantastikuri arseba, rwme­nisaTvis] – yuranis
romelic Sedgeba cecxlisa Ta­naxmad `wminda omi~, `ur­
da haerisagan da, romelsac wmunoTa~ winaaRmdeg, ag­reT­
aqvs unari gadaiqces ada­mi­ ve muslimanur qveynebSi
anad an cxovelad; boroti mo­wodeba brZolisaken sam­
suli, demoni. Sob­ los dasacavad.
jQn-i2 [ingl. gin] _ inglisuri
arayi.
jQns-i [ingl. jeans (mr.)] – viw­ h
ro sportuli Sarvali spe­
ci­aluri qsovilisa. habQtus-i [laT. habitus] _ (wign.)
 jinsebi Scd. garegnuli Sesaxedaoba cxo­
jQp-i [ingl. jeep] – yvel­gan­ma­ ve­lisa, mcenarisa, ag­ reT­
ve
vali msubuqi av­ to­mo­bi­
li. adamianisa.
jQu-jQcu [iap.] – uiaraRod hagiogrAfia [berZ. hagios
Tav­dacvis (agreTve Setevis) wmin­da da graphô vwer] _
Ta­viseburi ileTebis sis­ qris­tianuli literaturis
te­ma. dar­gi _ wmindanTa cxov­ re­
jOistik-i – kompiuteris pe­ bis aRwera.
ri­feriuli mowyobiloba, ¥ hagiografiuli.
spe­cialuri berketi vi­de­o­  h. mwerloba, h. Txzuleba.
Ta­maSebis samarTavad.  agiografia, agiografiuli
jUngl-i [ingl. jungle sanskr.] Scd.
– tropikuli da sub­tr ­ o­pi­ hAdesi [berZ. hadçs] _ berZnul
kuli uRrani tye (upi­ra­te­ miTologiaSi: 1. miwisqveSa
sad indoeTSi). samefos mbrZanebeli.
 -577-
har

2. miwisqveSa samefo; jojo­ hambUrger-i [ingl. hamburger

xe­
Ti. < Hamburg steak hamburgis
hAvbek-i [ingl. half-back] _ bif­Steqsi] _ dakepili bif­
(moZv.) fexburTis an hokeis S­teqsiT Semwvari funTuSa.
gun­dSi: naxevarmcveli. handQkap-i [ingl. handikap] _ 1.
hAlva [arab. halva] _ aR­mo­ raime sportul SejibrebaSi
sav­luri tkbileuli, war­ (mag. rbenaSi). SedarebiT
mo­adgens magar masas, ro­ susti monawilisaTvis mi­
me­
lic damzadebulia zo­gi ce­muli upiratesoba.
zeTovani gaxexili an da­na­ 2. doRi, romelSic sxva­ da­
yi­
li Teslisgan an nig­v­zi­ sxva asakis cxenebi mo­ na­
wi­
sa­
gan. le­ oben.
 araqisis h., nigvzis h. hAntel-i [berZ. Hantel] _ sa­
 xalva Scd. tan­varjiSo iaraRi _ Tu­
hAlstux-i [germ. Halstuch] _ jis ori birTvi, rom­ le­bic
qso­vilis grZeli naWeri, erTmaneTTan mokle mrgva­ li
ro­ melsac ikeTeben yelze, tariT aris Se­ er­Te­
bu­li.
pe­
rangis sayelos qveS da  h.-ebiT varjiSi.
win ikraven naskvad (qarT.  ganteli Secd.
si­
non. yelsaxvevi). harAkir-i [harakiri < hara mu­ce­
 galstuki Scd. li da kiri gaWra] _ iapo­ ni­
halucinAcia [laT. halucinatio aSi samuraebis TviT­ mkvle­
mo­tyueba,Secdoma] _ mcdari lo­ bis xerxi _ mu­celSi
mxed­velobiTi, smeniTi, ynos­ xan­jlis gamosmiT (ga­mo­
viTi an SexebiTi aRqma, ro­ fatvriT, gamofuSviT).
me­
lic gamowveulia tvinis harAmxana [arab. harâmchâne ak­
moq­medebis darRveviT (eC­ve­ r­Zaluli saxli] _ mdidari
nebaT ararsebuli sagnebi, muslimanis sasaxleSi misi
xme­bi da sxv.) colebisTvis gamoyofili
hAmak-i [fr. hamac] _ ba­di­se­ sax­li,bina.
bu­rad moqsovili Ca­mo­sa­ki­ harmOnia (berZ. harmonia
debeli sawoli. Ta­nazomiereba] _ 1. ri­
 xeebze gabmuli h. sa­me mwyobri Se­Tan­x­
me­
 gamaki Scd. ba,Sexameba.
 -578-
har

2. erTsulovneba. mo­iloca, am titulis mqone

 bgeraTa h., ferTa h, pi­ri.
¥ harmoniuli, hEbe [berd. Hçbe] _ berZnul mi­
 h. bgerebi, h. ferebi. TologiaSi: siWabukis qal­
 garmonia, garmonuli, har­ R­merTi, zevsisa da heras
monuli, garmoniuli Scd. Svi­li; olimpze RmerTebs
hArpun-i (holand. harpeon] _ neq­tarsa da ambrozias mi­
satyorcni iaraRi (bar­ji), ar­Tmevda xolme.
ro­melsac iyeneben ve­ Sa­peb­ hegelianEloba _ moZRvreba
sa da did Tevzebze sa­ na­ ger­manuli filosofosisa
dirod. he­gelisa (1770_1831 w.w.), ro­
hAsi [iap.] _ iaponiaSi: Cxirebi, melmac daamuSava ide­a­
romlebsac saWmlis asa­ listuri dialeqtikis Te­
Re­bad da pirSi Casadebad o­ria.
xma­roben (Sdr. Cangali). hegemOnia [berZ. hegemonia] _
haUptvaxt-i [germ. Hauptwache] (wign.) xelmZRvaneloba, be­
_ dapatimrebul samxedro la­ doba, batonoba.
mo­samsaxureTa sadgomi. ¥ hegemoniuri.
 h.-Si Casves.  h. roli, h. mdgomareoba.
 gauptvaxti, gauptvaxta  gegemonia, gegemoniuli
Scd. Scd.
hASiS-i [arab. haðið] _ nar­ko­ hedOnizm-i [< berZ. hçdons
ti­kuli nivTiereba, ro­mel­ si­amovneba] _ eTikis ide­
sac iReben induri ka­na­ fi­ alisturi mimdinareoba,rom­
sa­
gan. lis mixedviTac cxovrebis
hAj-i [arab. hagg] _ mesaSi mizans warmoadgens udidesi
loc­va muslimanTa `wmin­ siamovneba, sitkboeba.
da adgilSi~ qanaanSi an helio... [berZ. helios mze] _
me­
dinaSi muhamedis akl­da­ rTuli sityvebis pirveli
mas­Tan (kubosTan), romelic na­wili mniSvnelobiT `mzes
mus­limanTa rigebSi RvTis­ exeba~.
mo­saobis gmirobad iT­ v­le­  heliofizika, heliotropi
ba; sapatio tituli mus­ helioTerApia [berZ. hçlios
li­ manisa, romelmac mesa mze da herapeia mkurnaloba] _
 -579-
hem

mzis sxivebiT mkurnaloba. _ 1. dedamiwis an cis na­xe­

helQos-i [berZ. Hçlios] _ ber­ var­sfero.
Z­
nul miTologiaSi: mzis 2. (anat.) Tavis tvinis na­xe­
Rmer­Ti. var­sfero.
heliofQlur-i [berZ. hçlios hemoglObin-i [berZ. hai­
mze da phileô miyvars] _ he­ ma sisxli da laT. glo­bus
li­ ofiluri mcenareebi _ bir­ Tvi] _ sisxlis wi­ Teli
(botan.) sinaTlis moy­va­ru­ na­wilakebis (eriT­
ro­ ci­
li mcenareebi. te­bis) Semadgeneli na­wi­
heliofObur-i [berZ. hçlios li (saRebavi nivTiereba),
mze da phobos SiSi] _ he­li­ ro­melsac gadaaqvs Jan­
ofoburi mcenareebi _ (bo­ g­ba­di da amdenad di­di
tan.) Crdilis moyvaruli mniS­ v­
neloba aqvs sun­T­ q­
vi­
mcenareebi. saT­vis.
heliotEqnika _ teqnikis hemoTerApia [berZ. hai­ma
dar­gi, romelic exe­ba mzis sisxli da therapia mkur­ na­
ener­giis ga­ mo­ye­ne­bas sam­ lo­ ba] _ (medic.) sisxlis
rew­ velo da sa­yo­fa­cxov­ re­ ga­dasxmiT mkurnaloba.
bo miz­ne­bi­saT­
vis. hemorAgia [berZ. haimorrahagia]
heliocEntrul-i [berZ. hçli­os _ (medic.) sisxldena.
mze da laT. centrum centri] hemOroi [berZ. haimorrhoia
_ samyaros heliocentruli sis­ xldena] _ buasili.
sistema _ mzis sistemis Se­ hemOstaz-i [berZ. haima sis­x­
saxeb kopernikis (1473-1543 li da stasis SeCereba] _ sis­
w.w.) moZRvreba, romlis mi­ x­ldenis SeCereba.
xedviTac mze warmoadgens hemofQlia [berZ. haima sisxli
centrs da mis garSemo da philia midrekileba] _ (me­
moZraoben planetebi. dic.) sisxlis Sededebis
helQ­um-i [berZ. hçlios mze] _ una­ ris dakargva, rac iwvevs
qimiuri elementi, wyalba­ sis­xlis denas mcire da­ zi­
dis Semdeg yvelaze msubuqi anebis drosac.
inertuli, ufero da usuno hematolOgia [berZ. haima
gazi (airi). (hai­matos] sisxli da logos
hemQsfero [berZ. hcmisphairion] moZ­ Rvreba] _ mecniereba, ro­
 -580-
hep

melic swavlobs sisxlis hErmes-i [fr. Hermes] _ ber­

Semadgenlobasa da Tvi­se­ Z­nul miTologiaSi: sa­ Zov­
bebs, agreTve sisxlis da­ a­ rebisa da jogebis, gzebisa
va­debebs. da vaWrobis RmerTi, Rmer­
hepArin-i [< berZ. hçpar RviZli] Te­bis Sikriki.
_ nivTiereba,romelic xels hermEtuli [fr. hermetique <
uS­lis sisxlis Sededebas. laT. hermticus] _ rac ise
hEpi-End-i [ingl. happy end] mWid­ rod aris daxuruli,
_ `keTili bolo~. mxat­v­ dag­ manuli, rom haers sru­
ruli nawarmoebis (ki­no­ liad ar atarebs.
filmis, romanis) keTili  h. kamera.
da­sasruli.  hermetiuli, germetuli,
hEra [berZ. Hçra] _ berZ. mi­ ger­metiuli Scd.
To­logiaSi: qalRmerTi, herOika [< fr. heroiuque gmi­
zev­sis meuRle, qorwinebis ru­li] _ (wign.) gmiruli
mfar­veli. Si­naarsi, gmiruli mxare
hErakle [berZ. Hçraklçs] _ ber­ ris­ me.
Z­
nul miTologiaSi: zevsis  Sromis h., brZolis h.
Svili, naxevrad adamiani _ herOin-i [laT. heroinum] _
naxevrad RmerTi, erT-erTi nar­kotikuli saSualeba
yvelaze ufaro popularuli, (mor­ finze Zlieri).
araCveulebrivad Ronieri herOstrate-s saxeli _ saZ­
gmiri [laT. Herkules]. raxisi saqmiT, uRirsi saq­
herAldika [laT. heraldus mac­ne] ci­ eliT ganTqmuli saxeli
_ damxmare istoriuli dis­ [berZ. Hçrostratos-is saxelis
ci plina, romelic gerbebs mi­xedviT, romelmac sa­ xe­
swavlobs, gerbTmcodneoba. lis ukvdavyofis mizniT
herbarQum-i [< laT. herba ba­ 356 w. (Zv. welTaRr.) da­wva
laxi] _ specialurad Seg­ artemida efeselis Se­ sa­
ro­ vili da gamxmari mce­na­ niS­ navi taZari].
reebis koleqcia. herpetolOgia [berZ. her­
hermafrOdit-i _ cxoveli pe­ton qvewarmavali da lo­
an adamiani,romelsac orive gos moZRvreba] _ zo­ o­
sqe­sis niSnebi aqvs. lo­ giis dargi, romelic
 -581-
hig

qve­
warmavlebs swavlobs. gektari, eqtari, ektari
hErcog-i [germ. Herzog] _ da­ Scd.
sav­leT evropis qveynebSi heqto... _ TavsarTi, romelic
Ta­vad-aznaurTa erT-erTi sazomi erTeulis saxelTan
umaR­lesi tituli. mierTebisas aRniSnavs mis
 gercogi Scd. asjer gazrdas.
hercogQnia [germ. Herzogin] _ heqtOlitr-i [berZ. hekaton asi
hercogis coli an qa­li­ S­ da fr. litre litri] _ siTxis
vi­
li. an fxvieri nivTierebis sa­
 hercoginiasi. zomi (metruli sistemis); 1
 gercoginia, gercoginiisa heqtolitri = 100 litrs.
Scd. hQbrid-i [laT. hibrida narevi,
hEtera [berZ. hetairon] _ Zvel naj­vari] _ mcenareTa da
saberZneTSi: ganaTlebuli cxo­ velTa sxvadasxva sa­
gauTxovari qali, romelic xeobis Sejvarebis Sedegad
Tavisufal, damoukidebel warmoqmnili organizmi.
cxovrebas eweoda. ¥ hibriduli.
heteroseqsuAlizm-i [berZ.  h. Tesli, h. samyura.
heteros sxva da laT. sexsualis  gibridi, gibriduli Scd.
sqe­sobrivi] _ 1. sqesobrivi hibridizAcia _ mcenareebis
ltolva sapirispiro sqe­ an cxovelebis sxvadasxva
sis individisadmi. sa­xeobis Sejvareba ga­ um­
2. sapirispiro sqesis da­ma­xa­ jobesebuli jiSis,saxeobis
siaTebeli niSnebis ga­Ce­na. misaRebad.
hefEstos-i [berZ. Hçphaistos] higQena [berZ. hygiaino jan­m­
_ berZnul miTologiaSi: rTeli var] _ medicinis na­
ce­cxlisa da mWedlobis wili, romelic Seiswavlis
Rmer­Ti. janmrTelobis SenarCunebis
hEqtar-i [fr. hectare] _ miwis pirobebs. im RonisZiebaTa
farTobis sazomi erTeuli sistema, romlebic iT­ va­
(metruli sistemisa); udris lis­ wineben sisufTavis,
100 ars anu 10000 kv.m. jan­mrTelobis dacvas.
¥ heqtarisa.  h.-is wesebi, Sromis h., pi­
 heqtari, heqtrisa, geqtari, radi h.
 -582-
hig

¥ higienuri. lobs miwisqveSa wylebis

 h. pirobebi, h. abazana, h. war­moSobas, moZraobasa da
tan­varjiSi. Tvisebebs.
 gigiena, gigienuri Scd. hidrogrAfia [berZ. hydôr
higrofQluri [berZ. hygros wya­li da graphô vwer] _
teniani da phileô miyvars] _ mecniereba, romelic swav­
(botan.) wylis moyvaruli lobs da aRwers dedamiwis
(mcenare). zedapiris wylebs.
hidrAvlika [< berZ. hidraulikos hidrolOgia [< berZ. hydôr
wylisa] _ mecniereba si­ wyali da logos moZRvreba] _
Txeebis wonasworobisa da mecniereba, romelic swav­
moZ­raobis kanonTa da maTi lobs da aRwers dedamiwis
praq­tikuli gamoyenebis sa­ zedapiris wylebSi.
Su­alebaTa Sesaxeb. hidroenergEtika _ mec­ni­
¥ hidravlikuri _ rac siTxis erebisa da teqnikis dar­
wnevis ZaliT moZraobs. gi, romlis mizania wylis
 h. Zrava, h. wnexi, av­to­mo­ energiis gamoyeneba eleq­
bilis h. muxruWebi. truli energiis sa­war­ mo­
 hidravliuri, hidravluri, eb­
lad.
gidravlika, gidravliuri, hidrOliz-i [berZ. hydôr wya­
gidravluri, gidravlikuri li da lysis daSla] _ (qim.)
Scd. rTu­ li nivTierebis daS­ la
hidro... [< berZ. hydôr wyali] _ wylis zemoqmedebis Se­de­
rTuli sityvebis pirveli gad.
na­
wili mniSvnelobiT hidrometeOreb-i [berZ. hy­
`wyals exeba~. dôr wyali da meteôrôs haerSi
 hidrobiologia, hid­ro­ molivlive] _ atmosferoSi
li­ zi, hidroenergetika. wylis orTqlis produqtebi,
hidrobiolOgia _ bio­lo­ nisli, cvari, TrTvili da
giis nawili, romelic swav­ sxva.
lobs wylis cxovelebsa hidrOsfero _ wylis garsi,
da mcenareebs. romelic akravs dedamiwas
hidrogeolOgia _ geo­lo­ (okeaneebi, zRvebi, tbebi, mdi­
giis nawili, romelic swav­ nareebi...).
 -583-
hi p

hidrotEqnika _ mecniereba, poezia.

romelic swavlobs wylis hiper... [berZ. hyper -ze zeviT,
resursebis gamoyenebas sa­ im mxares] _ TavsarTi,
me­
urneo saWiroebisaTvis, mniS­vnelobiT `normis ga­
ag­reTve wylis stiqiis mav­ dameteba~ (sap. hipo).
nebel moqmedebas; teq­ni­kis  hiperbola, hiper­ in­fl­ i­a­
dargi, romelic ga­na­ xor­ cia, hipertonia.
cielebs am amocanebs sa­ hipErbola [berZ. hyper­
Tanado (hidroteqnikur) na­ bolc gaz­ viadeba] _ 1.
gebobaTa saSualebiT. mxat­vruli xer­ xi _ me­
hidrofQteb-i [berZ. hydôr tis­meti gazviadeba STa­
wya­li da phyton mcenare] _ beW­dilebebis gaZlierebis
(botan.) wyalSi mcxovrebi miz­niT.
mcenareebi. 2. (maTem.) ortotiani mrudi,
hidrofObia [berZ. hydôr wya­ ro­melic miiReba sibrtyis
li da phobos SiSi] _ (me­ sa­SualebiT konusis ga­dak­
dic.) wylis SiSi, cofi (da­ ve­Tisas.
a­
vadeba). hipermetrOpia [berZ. hyper
hQlz-i [germ. Hulse] _ 1. cecx­ -ze metismetad, metron zoma
lsasrol iaraRSi: pa­ta­ da ôps (ôpos) mxedveloba] _
ra cilindruli mili, ro­ (medic.) Sorsmxedveloba.
melSic Tavsdeba feTqebadi hipertOnia [berZ. hyper -ze,
nivTiereba. ze­vidan da tonos daZabva] _
2. papirosis qaRaldis mas­ra, (medic.) sisxlis wnevis awe­
romelsac TambaqoTi te­ va, rac hipertoniuli da­
nian. avadebis ZiriTadi mizezia.
 gilzi, gilza Scd. hipertrOfia [berZ. hyper -ze,
hQmn-i [berZ. hymnos] _ sazeimo metismetad da trophç kveba] _
simRera,romelic miRe­ bu­lia 1. raime organos metismeti
rogorc saxelmwifoebrivi gadideba avadmyofobis di­
an socialuri erTianobis di datvirTvis an sxva mi­
simbolo. zezebis gamo.
 gimni Scd. 2. (gadat.) risame ara­ nor­ ma­
himnolOgia _ sasuliero lu­ri ganviTareba.
 -584-
hi p

hQp-i [ingl. hippie, hippy < hip melic mim­ di­

na­
reobs mi­ wis­
slengi (Jargoni) _ pi­ri, qveSeTSi, ga­moq­ va­
bu­leb­Si,
romelic Tvalyurs adev­ napralebSi.
nebs musikis, modis si­ hipodinAmika [berZ. hypo qve­
ax­leebs] _ axalgazrda viT, dabla da dynamis Zala,
ada­mianebi, romlebic axal­ Zli­ ereba] _ moZraobis una­
gazrda dajgufebebs ga­ ris daqveiTeba.
ne­kuTvnebian da uaryofen hipOTeza [berZ. hypothesis va­
sa­erTod miRebul qcevis ra­udi] _ raime movlenis
we­sebs da upiratesobas asax­snelad wamoyenebuli
aZ­leven mawanwalur (mom­ mec­nieruli varaudi, rom­
Ta­bare) cxovrebis wess, lis ueWveloba jer ar
tan­sacmlis sisadaves (ub­ aris damtkicebuli.
ra­loebas).  dedamiwis warmoSobis h.
hQpnoz-i [berZ. hypnos Zili] ¥ hipoTezuri.
_ 1. ZilTan miaxloebuli  h. msjeloba.
mdgo­ mareoba.  hipoteza, hipotetiuri, gi­
2. zemoqmedeba vinmeze aseT po­tetiuri, gi poteza Scd.
mdgomareobaSi mosaqcevad. hipilOgia [berZ. hipos cxe­ni
 h.-is seansi, h.-iT mkur­ na­ da logos moZRvreba] _ mec­ni­
lo­ba. e­reba cxenebis Se­sa­
xeb.
¥ hipnozuri. hipopOtam-i [berZ. hyppotamos]
 h. mdgomareoba, h. Zili. _ igivea rac behemoTi.
 gi pnozi, gi pnozuri Scd.  gi popotami Scd.
hipnoziOr-i [fr. hypnotiseur hipotEnuza [berZ. hypoteinusa]
< berZ.] _ hipnozis spe­ci­ a­ _ (maTem.) marTkuTxa sam­ku­
lis­ti. Txe­dis gverdi, romelic
 gi pnotiziori Scd. mde­bareobs swori kuTxis
hipo... [< berZ. hypo qveviT] _ pir­dapir.
Tav­sarTi, romelic uCve­nebs hipotOnia [berZ. hypo qveS
normis qveviT dawevas. da tonos daZabva] _ (medic.).
 hi pofunqcia (sap, hi per...). sisxlis wnevis daqveiTeba.
hipOgia [berZ. hypo qveS da gç hipOqsia [berZ. hypo qveviT da
dedamiwa] _ si­ cocx­le, ro­ gviandeli, laT. oxi (genium)
 -585-
hom

Jangbadi] _ Jangbadis nak­ hOkei [ingl. hockey] _ yinulze

le­ boba sisxlSi. burTis TamaSi erTgvari.
hirUdin-i [< laT. hiruodinis  xokei Scd.
wur­bela] _ nivTiereba, ro­ hOl-i (ingl. hall] _ didi
melsac gamoyofs sa­me­di­ci­ sad­gomi, Cveulebriv, sa­zo­
no wurbelis sanerwyve jir­ gadoebriv SenobebSi, (mag.)
k­
vlebi, aferxebs sisxlis sastumroSi, TeatrSi) da­
Se­dedebas. sasveneblad, mo­sacdelad.
hQt-i [ingl. heat] _ 1. sa­cxe­  xoli Scd.
nos­no sportSi: cxenis gar­ hologrAfia [berZ. holos
bena mokle manZilze. mTe­li, sruli da (foto)
2. velo- da motosportSi: grafia] _ moculobiTi la­
Se­jibreba, romlis mo­na­wi­ ze­ruli fotografia.
leebic garkveul manZils  golografia Scd.
sa­TiTaod gadian. hOlding-i [ingl. holding Cab­
 giti Scd. Rujva] _ 1. (sport.). wesis
hQjra [arab. hidžra(t) gaq­ce­ darRveva krivSi _ erT-erTi
va] _ muslimanur qvey­neb­ monawilis mier meoris xe­
Si gavrcelebuli wel­T­ lebis an tanis daWera.
aR­ricxva (kalendari); h.-is 2. samflobelo, adgil-ma­ mu­
dasabamidan iTvleba 622 li.
weli (Cv. welTaRr.), ro­de­ hOlderi _ mflobeli, ba­
sac mahmadi da pirveli mus­ to­ni.
limanebi meqadan medinaSi homoplAstika [berZ. homos
gadasaxldnen (gaiqcnen). msgav­si] _ (medic.) erTi
hObi (ingl. hobby] _ rameTi ada­mianis raime organos
ga­taceba, aCemebuli saq­mi­ an qsovils (mag. kanis, Tir­
a­
noba, romelsac misdeven k­mlis) gadanergva me­ o­ri­
Tavisufal dros. sad­mi.
 xobi Scd. homoseqsuAlizm-i [berZ. ho­
hOboi [germ. Hoboe] _ xis mu­ mos msgavsi da laT. sexsualis
si­kaluri Casaberi sakravi sqesobrivi] _ arabunebrivi
erTgvari. sqe­sobrivi ltolva Ta­vi­
 goboi Scd. si­ve sqesis pirisadmi.
 -586-
hon

honOrar-i [laT. honorarium dapiris nawili, romelsac

sa­patio jildo] _ fuladi gaS­lil adgilze xedavs
ga­samrjelo, romelsac aZ­ dam­kvirveblis Tvali; xazi,
le­ ven (xelSekrulebis sa­ rom­ lis gayolebazec ca
fuZvelze) literatorebs, TiT­ qos dedamiwas exeba;
mxatvrebs da sxva. cis dasalieri.
¥ sahonoraro,  h.-ze gemi gamoCnda.
 s. fondi.  gorizonti Scd.
 gonorari, sagonoraro horizontAlur-i [germ. Ho­
Scd. ri­zon­tale] _ 1. ho­ri­
zon­
ta­lu­
hOnori [laT. honor Rirseba, ri xazi (sapirisp. ver­ ti­
ka­
pa­tivi] _ gazviadebuli lu­ri).
war­modgena sakuTar Rir­se­ 2. geodeziaSi: mrudi, ro­ me­
beb­ze, yoyoCoba, me­di­du­roba, lic rukaze an gegmaze aer­
qed­ maRloba. Tebs erTi simaRlis mqone
hOr-i [egvi pt.] _ egvi ptur mi­ ad­gilebis wertilebs (si­
To­ logiaSi: mzis RmerTi, non. izohifsi).
ro­me­lic iTvlebida fa­ra­ 2. TvalTaxedva.
o­nis xelisuflebis mfar­ 3. wylis simaRle (done) (mdi­
ve­lad, miaCndaT osi­ri­si­ sa nareSi, tbaSi, zRvaSi).
da isidas Svi­ lad, war­mod­  h. xazebi, h. sibrtye.
ge­nili hyav­daT Se­ var­d­nis  gorizontaluri Scd.
(Se­var­dn
­is­Ta­
viani ada­ mi­ hOrmon-i [berZ. hormos ma­
a­nis) an­da frTo­ sani mzis moZ­ravebeli] _ (fiziol.)
dis­kis sa­xiT. niv­ Tiereba, romelsac ga­ mo­
horelQefi [fr. haut-reli­ef] _ yo­ fen Sinagani sekreciis
skulpturuli ga­mo­sa­xu­ jir­ kvlebi. monawileobs
leba, romelic amo­bur­cu­ co­ cxali organizmis fun­q­
lia brtyel ze­da­pirze Ta­ ci­ ebis regulirebaSi.
vi­si savaraudo mo­ cu­lo­ bis ¥ hormonuli.
naxevarze me­tad (Sdr. ba­  h. preparati.
re­liefi)  ixmareba agreTve hor­ mo­
na­ luri.
horQzont-i [berZ. horizôn (ho­
rizôntos] _ 1. dedamiwis ze­ horOskop-i [berZ. hôra dro
da skopeô vuyureb] _ var­ s­
k­v­
 -587-
hur

lav­Ta ganlagebis cxrili, _ msoflmxedveloba, ro­

ro­ melsac astrologebi me­lic gamsWvalulia ada­
ad­ genen Suasaukuneebidan mi­anis siyvaruliT, misi
mo­yolebuli ama Tu im pi­ Rir­sebis pativiscemiT; kac­
rov­ nebis bedis sa­wi­nas­war­ T­moyvareoba, saTnoeba.
me­
ty­velod. ¥ humanuri.
hospQtal-i [germ. Hospital]  h. adamiani, h. saqcieli.
_ saavadmyofo, upiratesad  humaniuri, gumanizmi, gu­
sam­ xedro. ma­niuri Scd.
¥ hospitlisa. humanitAruli [fr. humanita­
 hospitalisa, gospitali ire] _ rac dakavSirebulia
Scd. xal­ xis kulturisa da is­
hospitalizAcia _ sa­a­vad­ to­riis SeswavlasTan (sa­ bu­
m­
yo­foSi dawvena (avad­m­yo­ nebismetyvelo da teq­ni­ kur
fi­ sa). mecnierebaTagan gan­ s­
xvavebiT).
 gospitalizacia Scd.  h. mecnierebani, h. ga­ naT­
hoUming-i [ingl. homing Sin le­ ba, h. daxmareba _ gan­
dabruneba] _ movlena, ro­ vi­T arebuli, mdidari qvey­
de­sac saxlidan Sors way­ ne­bis mier gaRatakebuli
va­ni­li cxoveli (ZaRli, ka­ qvey­nebisaTvis gaweuli dax­
ta, cxeni, mtredi) TavisiT ma­reba sursaTiT, tan­
sac­
ignebs gzas da Sin brun­ mliT, medikamentebiT da sxv.
deba.  gumanitaruli Scd.
hugenOteb-i [fr. hyguenots] _ me- humifikAcia (laT. hymus ni­
16-17 s.s.-ebSi safrangeTSi: a­dagi da facio vakeTeb] _
protestantebi (kal­vi­ nis­ ni­adagSi cxoveluri da
te­bi), romelTac sdevnida mce­nareuli narCenebis gax­
ka­Tolikuri eklesia da r­wna mikroorganizmebis moq­
mTav­ roba; hugenotebis medebis Sedegad.
xoc­va-Jleta moewyo 1572 w. hurQebi (spars. Hûri arab.) _
`bar­Tlomes Rames~. yuranis mixedviT, mus­ li­ma­
humAnizm-i [fr. humanisme < nur samoTxeSi mcxovrebi
laT. humanus adamianuri] ma­rad norCi lamazi qa­ le­ bi.
 -588-

danarTi
 -589-

laTinuri sityvebi
da
gamonaTqvamebi

adamiani var da araferi adam­ HÓMO SUM, HUMÁNI, NIHIL A

ianuri CemTvis ucxo ar aris. ME ALIÉNUM PÚTO

adamiani, rogorc gonieri ar­ HÓMO SÁPIENS

seba

adgilze IN LÓCO

ai kaci! ÉCCE HÓMO!

alibi – sxva adgilze ÁLIBI

ama wlis ÁNNI CURRÉNTIES (A.C.)

araferi ar unda gagikvir­ deT NIL ADMIRÁRI

(araferi ar aris sak­vir­veli)

ara orjer erTi da igi­ve­saT­ NON BIS IN ÍDEM

vis (ar SeiZleba orjer pa­
suxisgeba erTi da igive dar­
RvevisaTvis)

araraisgan – araferi EX NÍHILO NÍHIL

arasasurveli piri PERSÓNA NON GRÁTA

ar SegviZlia – kategoriuli NON PÓSSUMUS

uari

aris zomiereba sagnebSi - yve­ ÉST MÓDUS ÍN REBÚS

la­ferSi zomiereba, yve­la­
fers aqvs sazRvari.
 -590-

arsebuli mdgomareoba STÁTUS QUO

ase! SIC!

ase qreba miwieri dideba. SIC TRÁNSIT GLÓRIA MÚNDI

aseve ÍTEM

aucilebeli piroba CONDÍTIO SINE QUA NON

aqac rodosia, aqac gadaxti – HIC RHODÚS, HIC SÁLTA

aq gamoiCire Tavi (ezopes iga­
vis mixedviT).

axa­
li adamiani (metiCara) HÓMO NÓVUS

bolos IN FÍNE

gamarjoba! SÁLVE!

gamarjoba, cezar, brZolis ÁVE CÁESAR, MORITÚRI TE

win ge­salmebiT Sen. (romaeli SALÚTANT
gla­diatorebis mimarTva im­pe­
ra­to­
risadmi brZolis win).

gamgebi gaigebs SAPIÉNTI SAT

gameoreba codnis dedaa. REPETÍTIO EST MÁTER STU­

DIÓ­RUM

gamomdinareobs SeniSvna AD NOTÁNDA

gaugebaria NON LÍQUET

gaSlilia – naTelia EXPLÍCITE

gaZlev, raTa Senc momce DO UT DES

 -591-

gaxsovdes sikvdili MEMÉNTO MÓRI

gemovnebaze ar daoben/kacia DE GÚSTIBUS NON (EST)

da guneba (gemovneba ar aris DISPUTÁNDUM
sa­
kamaTo sagani).

da sxva ET CÁETERA (ETC.)

dasasruli FÍNIS

dayavi da ibatone! DÍVIDE ET ÍMPERA

dedis saSodan - dasabamidan AB ÓVO

de-iure - iuridiulad, sa­mar­ DE JÚRE

TliT, formalurad

de-faqto – faqtiurad DE FÁCTO

da iyos sinaTle! FÍAT LÚX!

de msubuqi yofiliyos Sen­T­ SÍT TÍBI TÉRRA LEVÍS!

vis miwa!

droni icvlebian da masTan TÉMPORA MUTÁNTUR, ET NOS

er­
Tad Cvenc vicvlebiT MUTÁMUR IN ÍLLIS

dReidan A DÍE

ekliani gziT varskvlave­bi­

sa­ PER ÁSPERA AD ÁSTRA
ken!

erTguli da guladi FÍDELIS ET FÓRTIS

erTi da igive ÚNUM ET ÍDEM

ese igi, e.i. ID EST

 -592-

vazrovneb, amdenad, varsebob CÓGITO, ÉRGO SUM

- frangi filosofosis dekar­
tis sityvebi (1596-1650)

vTqvi, da amiT gulze momeSva DÉXI, ET ÁNIMAM LEVÁVI

vid­
re vsunTqav, vimedovneb DUM SPÍRO, SPÉRO

vinc swrafad gascems, or­ma­ BIS DAT, QUI CÍTO DAT

gad aZlevs

visTvisaa xelsayreli? CÚI PRÓDEST?

vkZalav VÉTO

zogadad, miaxloebiT GRÓSSO MÓDO

Tavisufleba LIBÉRTAS

TvalnaTliv, rogorc TviT­ DE VÍSU

mxilveli

Tu mSvidoba ginda, omisTvis SI VIS PÁCEM, PÁRA BÉLLUM

emzade

iCqare nela FESTÍNA LÉNTE

kaTedridan - gansakuTrebu­ EX CÁTHEDRA

li avtoritetiT, ukamaTod
(iro­
niulad)

kanoni LEX

kanonis ZaliT ÍPSO JÚRE

kanoni mkacria, magram ka­no­ DÚRA LEX, SED LEX

nia
 -593-

keTili rwmeniT – ndobiT, BÓNA FÍDE

sru­
liad gulwrfelad, ga­
nuz­
raxvelad

keTili survilebi PIA DESÍDERIA

konsulebo fxizlad! –romis CÁVEANT CÓNSULES!

senatis miTiTeba konsulebi­
sadmi – frTxilad, mzad iya­
viT dasacavad

piradad, kerZod – saidumlod PRIVATÍSSIME

mankieri wre, jadosnuri wre CÍRCULUS VITIÓSUS

– gamouvali mdgomareoba

marilis marcvliT namce­ciT CUM GRÁNO SÁLIS

- gonebiT; ironiiT, ges­
li­
anad

maswavlebelma ase Tqva MAGÍSTER DÍXIT

maSasadame ÉRGO

mgdomareoba, romelic iyo STÁTUS QUO ÁNTE

gan­sazRvrul momentamde

mgdomareoba, romelic iyo STÁTUS QUO ÁNTE BÉLLUM

omamde

me ÉGO

me rac SevZeli is gavakeTe; FÉCI QUOD POTUÍ, FACIÁNT

vi­
sac SeuZlia ukeT gaakeTos MELLÓRA POTÉNTES

mesame gza ar aris - an ... an; TÉRTIUM NON DÁTUR

oridan _ erTi
 -594-

mesame moxarulia TÉRTIUS GÁUDENS

mivedi, vnaxe, gavimarjve _ VÉNI, VÍDI, VÍCI

iulius cezaris sityvebi

minaweri POST SCRÍPTUM (P.S.)

micvalebulze an kargi unda DE MÓRTUIS ÁUT BÉNE, ÁUT

Tqva, an araferi NÍHIL

movilxinoT – studentebis GAUDEÁMUS

Zveli laTinuri simReris da­
sawyisi

momxre da mowinaaRmdege PRO ET CÓNTRA

(momxdari) faqtis mere, Sem­ POST FÁCTUM

deg

mowyvite dRe – e.i. gamoiyene CÁRPE DÍEM

yoveli dRe, ar gqondes mo­
mavlis imedi

msgavsi AD MÓDUM

mSobeli deda – umaRlesi ÁLMA MÁTER

sko­lis kursdamTavrebulTa
gamonaTqvami

o driebav, o zne – Cveulebav O TÉMPORA, O MÓRES

orjer – meored BIS

oqros Suaguli ÁUREA MEDIÓCRITAS

pativis gulisaTvis, damsa­xu­ HONÓRIS CÁUSA

rebisaTvis
 -595-

platoni Cemi amxanagia, WeS­ma­ AMÍCUS PLÁTO, SED MÁGIS

riteba ki - megobari – aris­ AMÍCA (EST) VÉRITAS -
totele ARISTÓTELES

rac iupiters epatieba, is ar QUOD LÍCET JÓVI, NON LÍCET

epa­
tieba xars BÓVI

rac kalmiT dawerilia, na­ja­ LÍTTERA SCRÍPTA MÁNET

xiT ver gadaSli

rac maqvs Tan vatareb – ber­ ÓMNIA MÉA MÉCUM PÓRTO

Ze­ni brZenis biantis gamo­
naT­
q­vami – adamianis WeSmariti
sim­didre misi Sinagani Rir­
se­baa

rjuli, rwmena, mrwamsi CRÉDO

samarTalma unda izeimos, PÉREAT MÚNDUS, FÍAT JUS­

romc daingres qveyana TÍTIA

samni Seadgenen kolegias TRES FÁCTIUNT COLLÉGIUM

sasurveli DESIDERÁTA

sasurveli piri PERSÓNA GRÁTA

saukeTeso formaSi – yvela IN ÓPTIMA FÓRMA

wesiT

saqmes bolo agvirgvinebs FÍNIS CORÓNAT ÓPUS

saqmis SuagulSi – saqmis ar­ IN MÉDIAS RES

sSi

saSiSroeba dayovnebaSia PERÍCULUM IN MÓRA

 -596-

saxelmwifo _ saxelmwifoSi STÁTUS IN STÁTU

sinaTle aRmosavleTidan mo­dis EX ORIÉNTE LUX

sruli SemadgenlobiT IN CÓRPORE

swavlebiT vswavlob DOCÉNDO DÍSCIMUS

sxva me – axlo megobari da ÁLTER ÉGO

Ta­
namoazre

ukuniTi ukunisamde IN SÁECULA SAECULÓRUM

unda movusminoT meore mxa­ AUDIÁTUR ET ÁLTERA PARS

resac – kamaTSi da a.S.

ufrosi SÉNIOR

ucnobi miwa – Seuswavleli, TÉRRA INCÓGNITA

gamoukvlevi dargi

faqtis ZaliT ÍPSO FÁCTO

qristeSobamde ÁNTE CHRÍSTUM (A.C.)

Riad, sayovelTaod, xalxis CÓRAM PÓPULO, CÓRAM

win PÚBLICO

yvela simarTliTa da usamarT­ PER FAS ET NÉFAS

lobiT – kanonieri / nebadar­
Tuli da arakano­ni­e­ri gzebiT

yvelas Tavisi SÚUM CUIQUE

yvela omi yvelas winaaRmdeg BÉLLUM ÓMNIUM CÓNTRA

– ingliseli filosofosis ÓMNES
hob­
sis aforizmi (1588-1679)
 -597-

“Seican Tavi Seni!” - markus NÓSCE TE ÍPSUM!

iulius ciceronis gamonaTqvami

Senze zRaprebs yvebian, Senze DE TE FÁBULA NARRÁTUR

laparakoben

SeniSvna AD NOTÁTA

Senc, brut! – iulius cezar­ TU QUÓQUE, BRUTE!

is sityvebi, rodesac Tavis
mkvle­lebs Soris dainaxa misi
mego­
ba­
ri bruti

Secdomebi ERRÁTA

Secdoma adamianisTvisaa da­

ma­ ERRÁRE HUMÁNUM EST
xasiaTebeli

Casaxvis mdgomareobaSi – aR­ IN STÁTU NASCÉNDI

mo­
cenebis momentSi

Citi frTiTa, qali TmiTa – EX ÚNGUE LEÓNEM

lomi brWyalebiT icnoba

cecxliTa da maxviliT ÍGNI ET FÉRRO

cnobisaTvis AD NÓTAM

Zegli avige xelTuqmneli, ma­ ÉXEGI MONUMÉNTUM

rad ukvdavi

wveTi qvas xvrets – ovidiusi GÚTTA CAVÁT LAPIDÉM

wignebsac aqvT TavianTi bedi HABÉNT SUA FÁTA LIBÉLLI

wili nayaria – arCevani mox­da ÁLEA JÁCTA EST

– iulius cezari
 -598-

winaaRmdeg CÓNTRA

winandeli mdgomareoba IN STÁTU QUO ÁNTE

xelovneba mudmivia / xang­ ART LÓNGA, VÍTA BRÉVIS

Zlivia, cxovreba (adamianisa)
– mokle

xeli xels bans MÁNUS MÁNUM LÁVAT

jansaR sxeulSi – jansaRi MENS SÁNA, IN CÓRPORE

suli SÁNO
 -599-

leqsikografiuli wyaroebi

1. bagaliSvili g., kikaliSvili r.

2001. `ucxo sityvaTa leqsikoni~, ortomeuli, Tbilisi,
Sps `kenari~.

2. WabaSvili m.
1983. `ucxo sitvaTa leqsikoni~, III gamocema, Tbilisi,
`ganaTleba~.

3. WabaSvili m.
1999. `ucxo sitvaTa leqsikoni~, saskolo gamocema,
Tbilisi, bakur sulakauris gamomcemloba.

4. Ciqobava arn. (mT. redaqtori), WabaSvili m. (redaqtori).

1986. `qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni
(erTtomeuli), Tbilisi,
gamomcemloba qarTuli enciklopedia.

5. Кудрявцев Т. С., Пухаева Л.С. и др.

2001. “Русский словарь иностранных слов” (Словарь для
школьников), Москва, “ЮНВЕС”.

6. Лёхин И.В., Петрова Д.И.

1949. “Словарь иностранных слов”, Москва,
“Госиздат” иностранных и национальных словарей.

6. Одинцов В.В., Смолницкая Р.П. и др.

1985. “Словарь иностранных слов”, 12-е издание, Москва,
“Просвещение”.
 -600-

sarCevi

winasityvaoba.....................................................................................................................3
leqsikonis agebuleba................................................................................................2
SemoklebaTa sia..............................................................................................................7
laTinuri anbani..............................................................................................................8
saerTaSoriso sityvaTa ganmartebiTi leqsikoni.................9

danarTi
laTinuri sibrZne......................................................................................................589
leqsikografiuli wyaroebi..........................................................................699
 -601-

SeniSvnebi
 -602-

SeniSvnebi
 -603-

SeniSvnebi
 NINO KLDIASHVILI
(YOUNGER)
LEVAN KLDIASHVILI
ROLAND KARTVELI (KLDIASHVILI)

AN EXPLANATORY
DICTIONARY
OF
INTERNATIONAL WORDS

saredaqcio kolegia:

mT. redaqtori iana roze

redaqtori irma qobulaSvili
stilist-koreqtori roland qarTveli
teqnikuri redaqtori oTar CxaiZe
mxatvruli redaqtori gia dvaliSvili

SekveTa # tiraJi 200

wigni gamodis avtoris xarjiT

telefonebi:

avtorebi: 8(57) 26-34-95; 8(97) 07-66-90; 8(95) 91-97-92

gamomcemeli: 8(99) 50-92-66

ps `imedi~
misamarTi: Tbilisi, ir. abaSiZis gamz., 70.
tel. 8(93) 79-90-69