APRIL ROSE V.

SOMBE BEED-3

Mga Uri Ng Tula

1. Liriko-ang tinatawag ng mga Griyego sa tulang inaawit sa saliw ng lira.

Ang tulang liriko ay may himig awit pa rin hanggang ngayon bagama’t pinatutunayan ng makata na
hindi na kailangan ang isang lira o anupamang instrumento upang siya’y umawit. Nakalilikha siya ng musika sa
pamamagitan ng pagsasama-sama ng mga salita. Palibhasa’y matindi siya kung magdamdam, ang kanyang
mga salita at damdamin ay nalilikha ng tunog na maaliw-iw at nakagagayuma.

a. SONETO ay tulang liriko na binubuo ng labing-apat (14) na taludturan na hinggil sa damdamin at

kaisipan. Ito’y nakikilala sa matinding kaisahan ng sukat at kalawakan sa nilalaman.

Ang soneto ay hindi basta tula lamang na binubuo na labing-apat na taludturan. Ito’y kailangang may
malinaw na kabatiran sa kalikasan ng tao at sa kabuuan. Ito ay naghahatid ng aral sa mga mambabasa. Sa
unang walong taludtod ay inilalahad ang diwa, paghanga man o talinghaga, at sa huli naman ang karagdagan o
anumang kapupunan sa ikabubuo ng tula.

GAANO KABIGAT ANG PAGLALAKBAY KO SA DAAN

ni William Shakespeare (Soneto 50)
Malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.
15 pantig bawat taludtod

Gaano kabigat ang paglalakbay ko sa daan,

Noong ang hanap ko’y wakas ng patang paglalakbay.
Tinuro’y alwan at sa pahinga’y sabing mataman
‘Milya-milya’y sinukat ng kaibigan mong tunay!’
Ang hayop sa loob ko, pagod na sa’king pighati
Pagkayod na matamlay, atang-atang yaong bigat
At tila ba likas na ugali, batid ng imbi
Lulan niya’y ayaw ng bilis na sa iyo’y buhat:
Hindi siya mapagagalit ng madugong tahid
Na minsan tinutulak ng poot magkubli siya;
Na mabigat niyang tinutugunan ng may impit,
Sa akin mas matalim kaysa pumanig sa kanya;
Tulad ng impit na yaong sa isip ko’y nalagak;
Ang pighati ko’y sumulong at naiwan ang galak.

b. ODA – Ang oda ay karaniwang isang liriko o tula na nakasulat bilang papuri o dedikado sa isang tao
o isang bagay na kinukuha interes ang makata o nagsisilbing isang inspirasyon para sa oda.

ODA PARA KAY INAY

ni: Edgar Bacong
Muli, inaasam-asam ko
Ang pagkakataon
Gaya no'ng minsan
Isang maaliwalas na hapon
Sa may dalampasigan
Dahan-dahang huminahon
Ang iyong kalooban
Tulad ng mga alon
At ako na nasa iyong tabi
Ay tila anak ng dagat
 Na nakasisid ng perlas
Nang ika'y mangusap.

c. DALIT – isang uri ng tula, karaniwang pang relihiyon, partikular na nakasulat para sa layunin ng
papuri, pagsamba o panalangin, at karaniwan ay ipadala sa isang diyos o sa isang kilalang pigura o
maliwanag na halimbawa. At may kahalong pilosopiya sa buhay.

Pasasalamat
Ni: kiko manalo

Salamat, ama ko, sa mga nagdaan!

Pinagtibay akong tila sa kawayan,
Alin mang unos at bagyong nakalaan,
Ako’y lumiwanag, walang kadiliman!

Patawad naman po, o, dakilang bathala,

Sa imbay ng aking pagiging masama,
Aking karupukan, sa tukso’y mahina,
Pinagsisisihan aking naging sala!

Naninikluhod, sa iyo’y nananangis

Tuloy mo lang sana, iyong paghuhugis;
Patawad sa lahat ng aking mga dungis
Patawad sa aking pagiging malihis!

Ang kariktan mo’t iyong luwalhati,

Aking iningatan sa libot ng dumi,
Pagyayamanin ko iyong mga buti,
Ako, pagkat tao, iyong pag-aari!

Daing ko rin naman sa iyong paanan,

Pagtibayin ang aking mga kahinaan,
Bigyan mo ng sapat na diwa’t katatagan
At likas na ipunla mga kabutihan!

Papasakop ako sa iyong mga utos,

Magiging matatag sa lahat ng ulos
Aking ilalagay sa puso ko’t kilos
Ako’y anak mong sa aral ay lipos!

Sa araw at gabi’y magpupuri sa iyo

Walang hangganan mo’y dadakilain ko,
Sa inog ng mundo, sa buhay kong ito
Ikaw lamang ama! Hindi ang demonyo.

Hanggang dito na muna ang aking pag-usal,

Salamat na muli sa aking pag-iral,
Idinadalangin, ipinagdarasal,
Sa pangalan ng anak mo: si hesus na mahal!

d. ELEHIYA – Ito ay tulang may kinalaman sa guniguni tungkol sa kamatayan.

“Elehiya Para Kay Lolo”

Isinulat ni Pauline Lee

Sa aking pinakamamahal na lolo

Na napakabait nung nabubuhay pa

Alaala niya’y sariwang-sariwa pa

 Sa bawat ngiti niya ay ligayang tunay

Sa tuwing nasa trabaho ang aking magulang

Siya ay walang sawang nag-aalaga sa amin

Kaya kung siya’y nawala ay sobrang lungkot namin

Walang oras na ‘di namin siya naaalala

Subalit ako ay masaya pa

Wala na akong hihilingin pa

Dahil sa lahat ng pinagsamahan

Hinding-hindi ko malilimutan.

1. Tulang Pasalaysay- sang tula na may balangkas. Ang tula ay maaaring maikli o mahaba, at ang
mga kuwento na may kaugnayan sa maaaring maging simple o kumplikadong pangyayari. Ito ay
karaniwang hindi madrama, nagkukuwentong tula gaya ng mga epiko, ballad, idylls at lays.

a. EPIKO – ay isang mahaba kuwento/tula, kalimitan tungkol sa isang seryosong paksa na naglalaman ng
mga detalye ng kabayanihan gawa at mga kaganapan ng makabuluhang sa isang kultura o bansa.

Buod ng Hudhud: Kwento ni Aliguyon

Amador Daguio

Isang araw sa nayon ng Hannanga, isang sanggol na lalaki ang isinilang sa mag-asawang Amtalao at
Dumulao. Ang pangalan niya ay Aliguyon. Siya ay matalino at masipag matuto ng iba’t ibang bagay.
Katunayan, ang napag-aralan niyang mahahalaga mula sa mga kasaysayan at pangaral ng kanyang
ama ay marami. Natuto siya kung paano makipag-bakbakan nang mahusay, at paano umawit ng
mga mahiwagang gayuma (encantos, magic spells). Kaya kahit nuong bata pa, tiningala na siya
bilang pinuno, at hanga ang mga tao sa kanya.

Nang mag-binata si Aliguyon, ipinasiya niyang sagupain si Panga-iwan, ang kaaway ng kanyang ama,
sa nayon ng Daligdigan. Subalit ang sumagot sa kanyang hamon ay hindi si Pangaiwan. Ang
humarap sa kanya ay ang mabangis na anak nito, si Dinoyagan na bihasa rin sa bakbakan tulad ni
Aliguyon.

Hindi naaling, pinukol ni Aliguyon ng sibat si Dinoyagan. Kasing bilis ng kidlat, umiktad si Dinoyagan
upang iwasan ang sibat. Wala pang isang kurap ng mata, binaligtad ni Dinoyagan ang sibat at
hinagis pabalik kay Aliguyon. Umiwas din si Aliguyon at sinalo rin ng isang kamay sa hangin ang
humahagibis na sibat. Binaliktad din niya at ipinukol uli kay Dinoyagan.

Pabalik-balik at walang tigil, naghagisan at nagsaluhan ng sibat si Aliguyon at Dinoyagan. Umabot

na ng ilang taon ay hindi pa rin tumigil ang bakbakan, at walang nagpakita ng pagod o pagsuko sa
dalawa. Subalit sa bangis at dahas ng kanilang paghahamok, kapwa sila humanga sa giting at husay
ng kalaban, at pagdaka’y natuto silang igalang ang isa’t isa.

Biglang bigla, tumigil sina Aliguyon at Dinoyagan at sa wakas ay natigil ang bakbakan. Nag-usap at
nagkasundo sila ng payapa. Buong lugod na sumang-ayon ang lahat ng tao sa nayon ng Hannanga
 at Daligdigan, at ipinagdiwang nila ang pagkakaibigan ng dalawa.

Sa paglawak ng katahimikan, umunlad ang dalawang nayon. Naging matalik na magkaibigan sina
Aliguyon at Dinoyagan. Naging asawa ni Aliguyon si Bugan samantalang napangasawa naman ni
Dinoyagan ang kapatid na babae ni Aliguyon, si Aginaya.

Ang dalawang pamilya ay iginalang ng lahat sa Ifugao at namuhay ng masaya.

b. KORIDO ay mula sa salitang kastila na Correr(dumadaloy). Ito ay isang panitikang pilipino na anyong
patula na mabilis ang pagbigakas tulad sa martsa. Ito ay kuwento na naglalaman ng mga pangyayaring
kagilagilas o mga pakikipagsapalaran. Ito ay may sukat na walong pantig sa bawat linya at apat na linya
sa bawat saknong.
Kamandag ng Mahika
(Korido)
8 pantig/taludtod

Sa malayong kaharian
Kung tawagin ay Tabagwan
Lahat ng mga mamamayan
May kapangyarihang taglay.
Nababalot yaoung pook
Ng mahika sanmang sulok
Katataga’y nasusubok
Ng mga tangkang pag- aamok.
Sa gitna ng engkantanda
Ang prinsesa’y nakatira
Solong anak ng monarka
Na nangangalang Aryana.
Simula sa pagkabata
Mahika’y di nabiyaya
Kung kaya’t siya’y napasama
Kapangyarihan ang nasa.
Minsang prinsesa’y iniwan
Ng kanyang mga magulang
Siya itong naatasan
na kaharia’y bantayan.
Prinsesa’y walang ginawa
Kundi ang magpakasasa
Kaharia’y kinawawa
At mga alipi’y nagdusa.
Pagkat nasa kanyang kamay
Sentro ng kapangyarihan
Anuman ang magustuhan
Kailangang maibigay.
Kundi man agad nasunod
Parusa’y agad nabuod
Isang daang palo sa lulod
Hanggang sila’y maglumuhod.
Isang araw ng kalupitan
Utusa’y napagbalingan
Sukdulang pinarusahan
Sa kaunting kamalian.
Matapos pagsalitaan
Hinamak nama’t sinaktan
 Suntok na kaliwa’t kanan
Ang kanyang pinakawalan.
Hindi pa s’ya nakontento
Utusa’y pinagbabayo
Pinahirapa’t pinalo
Saka pinugot ang ulo.
Mga tao’y walang nagawa
Kundi takpan mga mata
Ano nga bang laban nila
Sa prinsesang walang awa.
Ngunit may isang matanda
Ang lumitaw at nagwika
prinsesa’y magiging daga
kung maulit ang ginawa.
Si Aryana ay natawa
Sa sinmbit ng matanda
Lola’y ipinahuli pa
At pinaharap sa kanya.
Dahil lapastangan ito
Matanda’y kanyang binato.
Ipinabugbog sa hukbo
Hanggang dugo ay tumulo.
Ngunit lahat ay nagitla
Ng kaanyua’y nag-iba
Matanda’y naging maganda
Diwata ang kapara.
Nagliwanag ang paligid
Pangyayari’y di na batid
Pagkatakot ang sumigid
Sa puso ma’y di mapatid.
Baston nito’y itinaas
Habang mata’y nagniningas
Umusal ng di matatas
Ukol sa sumpang binagtas.
Pagka galit na dinuro
Prinsesang tila napako
Na halos di makakibo
Sa kanyang pagkakatayo.
Doon parusa’y pinataw
Sa prinsesang kasukaban
Ang maging di pangkaraniwang
Hayop na kasusuklaman.
Sa makamandag na sumpa
At sa tulong ng mahika
Si Aryana’y nagging daga
Tulad ng itinadhana.

c. AWIT ay isang uri ng tulang pasalaysay na binubuo ng tig-aapat na taludtod ang bawat saknong, na ang
bawat taludtod ay may lalabindalawahing pantig, at ang tradisyonal na dulong tugma ay isahan.

PAG-IBIG NA WAGAS
May isang dalaga na ubod ng yaman,
Umibig sa abang binatang utusan;
Langit at lupa ang kanilang pagitan
Kaya’t pagmamahala’y maraming hadlang.
 Pamilya ni Lira’y ayaw sa binata
Pagkat mangyari’y isa s’yang hampaslupa
Mababang tingin pilit pinamumukha
Kay Simsong mabait, masipag mat’yaga.
Minsang umakyat ‘tong si Simson ng ligaw
Dala’y gitara at bulaklak na dilaw
At kahit na sa kanya ay sadyang ayaw
Ng ama ni Lira’y pilit siyang dumalaw.
Ngunit hindi pa man sa may tarangkahan,
Naroroon ang Don, tila nag- aabang
Kasama’y mga lalaking naglalakihan
Habang mga mata’y puno ng kasamaan.
Pilit tinatagan pusong nagmamahal
Sa Don ay lumapit at nagbigay galang
Ngunit anong sakit nang siya’ duraan
Matapos hamakin ay sinaktan naman.
Mga tauhan nito’y bigla siyang sinuntok
Binugbog, sinipa at sa lupa’y nalugmok
Di pa nasiyaha’y pinalo sa batok
Saka pinatakbo sa hudyat ng putok.
Dahil sa takot ‘di siya nag-alinlangan
Tumakbong matulin tungo sa kung saan
‘Di inalintana sakit ng katawan
Ang makalayo ang tanging nais lamang.
Si Simso’y humayo ng araw ding yaon
Batid na pangarap tangi lamang baon,
Sa kanyang minamahal ‘di maglalaon
Ang maging marapat sa tamang panahon.
Doo’y hinarap samu’t saring hamon
Lahat tiniis para lang maka-ahon
Pilit pinanindigan kanyang desisyon
Na ang kanyang paglayo’y magkakatugon.
Dahil sa nangyari, si Lira’y tumamlay
Masisiglang mata’y nawalan ng kulay;
Nagmukmok sa silid, kalungkuta’y taglay
Pagbabalik ng irog ang hinihintay.
Nagmamahal na ama’y di nakatiis
Para sa anak ay naglaho ang bangis,
Sinaliksik si Simon sa buong libis
Kasiyahan ng anak ang tanging nais.
Ngunit isang taon na ang dumaraan,
‘ni anino ni Simso’y di nasilayan;
Naratay si lira sa kapighatian,
Nagistulang patay ang pusong sugatan.
Lumipas ang araw si Simso’y lumitaw
Matikas na binata ang s’yang bumuglaw
Pansin ang karangyaan sa bawat galaw,
Kaya’t mga kanayo’y tila ba natuklaw.
Tahanan ni Lira ang agad tinungo,
Tiwala sa sarili’t loob ay buo;
Sa pangalawang beses, handang sumuyo,
At muling balikan kabiyak na puso.
Si Don Damyan ang una niyang hinarap
Na nagka-ayos rin matapos mag-usap,
Habang si Lira’y malugod s’yang tinanggap
 At muling nabuo, pag-ibig na wagas.

2. Tulang Patnigan
a. BALAGTASAN – Tagisan ito ng talino sa pagbigkas ng tula, bilang pngangatwiran sa isang
paksang pagtatalunan. Ito’y sa karangalan ni Francisco “Balagtas” Baltazar.

BULAKLAK NG LAHING KALINIS-LINISAN

(Balagtasan)
- Jose Corazon de Jesus

LAKAN-DIWA:
Yamang ako’y siyang Haring inihalal
Binubuksan ko na itong Balagtasan,
Lahat ng makata’y inaanyayahang
Sa gawang pagtula ay makipaglaban.

Ang makasasali’y batikang makata

At ang bibigkasi’y magagandang tula,
Magandang kumilos, may gata sa dila
At kung hindi ay mapapahiya.

Itong Balagtasa'y galing kay Balagtas

Na Hari ng mga Manunulang lahat,
Ito’y dating Duplong tinatawag-tawag
Balagtasan ngayon ang ipinamagat.

At sa gabing ito’y sa harap ng bayan

Binubuksan ko na itong Balagtasan
Saka ang ibig kong dito’y pag-sapan:
BULAKLAK NG LAHING KALINISLINISAN.

Tinatawagan ko ang mga makata,

Ang lalong kilabot sa gawang pagtula,
Lumitaw na kayo’t dito’y pumagitna
At magbalagtasan sa Sariling Wika.

PARU-PARO:
Magandang gabi sa kanilang lahat
Mga nalilimping kawal ni Balagtas,
Ako’y paru-parong may itim na pakpak
At nagbabalita ng masamang oras.

Nananawagan po, bunying Lakan-Diwa,

Ang uod na dating ngayo’y nagmakata,
Naging paru-paro sa gitna ng tula
At isang bulaklak ang pinipithaya.

Sa ulilang harding pinanggalingan ko

Laon nang panahong nagtampo ang bango,
Nguni’t aywan baga’t sa sandaling ito
Ay may kabanguhang binubuhay ako.

May ilang taon nang nagtampo sa akin

Ang bango ng mga bulaklak sa hardin,
Luksang Paruparo kung ako’y tawagin,
mata ko’y luhaan, ang pakpak ko’y itim.

Bunying Lakan-Diwa, dakilang Gat-Payo,

Yaring kasawia’y pagpayuhan, ninyo,
At si Laka-ILaw ang gagamitin ko
Upang matalunton ang naglahong bango.

LAKAN-DIWA
Sa kapangyarihan na taglay ko na rin
Ikinagagalak na kayo’y tanggapin,
Magtuloy po kayo at ditto sa hardin,
Tingnan sa kanila kung sino at alin.

PARU-PARO:
Sa aking paglanghap ay laon nang patay
Ang bango ng mga bulaklak sa parang,
Nguni’t ang puso ko’y may napanagimpang
Bulaklak ng lahing kalinis-linisan.

Ang bulaklak ko pong pinakaiirog

Ubod na ng ganda’t puti ang talulot,
Bulaklak poi to ng lupang Tagalog,
Kapatak na luhang pangala’y kampupot.

Kung kaya po naman di ko masansala

Ang taghoy ng dibdib na kanyang dinaya,
Matapos na siya’y diligan ng luha
Nang siya’y umunlad, nagtago…nawala!

Isang dapit-hapong palubog ang Araw

Sa loob ng hardin, kami’y nagtaguan,
- Paruparo, anya kita’y tatalian,
Ako’y hanapin mo’t kung makita’y hagkan.

Isang panyong puting myay dagta ng lason

Ang sa aking mata’y itinakip noon,
At ang Bulaklak ko’y bumaba sa dahon,
Nagtago pa mandin at aking hinabol.

Hinabul-habol ko ang bango at samyo

Hanggang makarating ako sa malayo,
At nang alisin na ang takip na panyo
Wala si Kampupot, wala yaring puso.

Ang taguang biro’y naging totohanan

Hanggang tunay na ngang mawala sa tanaw,
At ang hinagpis ko noong ako’y iwan,
Baliw na mistula sa pagsisintahan.

Sa lahat ng sulok at lahat ng panig

Ay siya ang laging laman niring isip,
Matulog man ako’y napapanaginip,
Mistulang nalimbag sa sugatang dibdib.

Sa apat na sulok ng mundong payapa

Ang aking anino’y tulang nabandila,
Paruparo akong sa mata’y may luha,
Ang mga pakpak ko’y may patak na luksa.

Ang sakdal kong ito, Lakan-Diwang mahal,

Ibalik sa akin, puso kong ninakaw,
At kung si Kampupot ay ayw po naman,
Ay ang puso niya sa aki’y ibigay.

BUBUYOG:
Hindi mangyayari at ang puso niya’y
Karugtong ng aking pusong nagdurusa,
Puso ni Bulaklak pag iyong kinuha
Ang lalagutin mo’y dalawang hininga.

Pusong pinagtali ng isang pag-ibig

Pag pinaghiwalay kapanga-panganib,
Daga’t ma’t hatiin ang agos ng tubig,
Sa ngalan ng Diyos, ay maghihimagsik.

Ang dalawang ibon na magkasintahan,

Papaglayuin mo’t kapwa mamamatay,
Kambal na pag-ibig pag pinaghiwalay,
Bangkay ang umalis, patay ang nilisan,

Paruparong sawing may pakpak na itim

Waring ang mata mo’y nagtatakipsilim,
At sa dahil sa diwang baliw sa paggiliw
Di man Kampupot mo’y iyong inaangkin.

Dinaramdam ko rin ang dinaranas mo

At sa kasawia’y magkauri tayo,
Ako ma’y mayroong nawawalang bango
Ng isang bulaklak kaya naparito.

Buhat pa kanginang ikaw’y nangungusap

Bawat salita mo’y matulis na sibat,
Saka ang hanap mong mabangong bulaklak,
Luksang paruparo, siya ko ring hanap.

Ipahintulot mo, Paruparong luksa,

Dalitin ko yaring matinding dalita.
Itulot mo rin po, Hukom na dakila,
Bubuyog sa sawi’y makapagsalita.

PARUPARO:
Di ko pinipigil ang pagsasalaysay
Lalo’t magniningning ang isang katwiran,
Nguni’t tantuin mo na sa daigdigan
Ang bawa’t maganda’y pinag-aagawan.

LAKAN-DIWA:
Magsalita kayo at ipaliwanang
Ang ubod ng lungkot na inyong dinanas,
Paano at saan ninyo napagmalas
Na ito ang siya ninyong hinhanap?

BUBUYOG:
Sa isang malungkot at ulilang hardin
Ang binhi ng isang halama’y sumupling,
Sa butas ng bakod na tahanan naming
Ay kasabay akong isinisilang din.

Nang iyang halama’y lumaki, umunlad,

Lumaki ako’t tumibay ang pakpak,
At nang sa butas ko ako’y makalipad
Ang unang hinagka’y katabing bulaklak.

Sa kanyang talulot unang isinangla

Ang tamis ng aking halik na sariwa,
At sa aking bulong na matalinghaga
Napamukadkad ko ang kanyang sanghaya.

Nang mamukadkad na ang aking kampupot

Sa araw at gabi ako’y nagtatanod,
Langgam at tutubing dumapo sa ubod
Sa panibugho ko’y aking tinatapos.

Ngayon, tanda ko ngang kayo’y nagtaguan

Habang ako’y kanlong sa isang halaman,
Luksang paruparo nang ikaw’y maligaw
Ang aking halakhak ay nakabulahaw.
Ang inyong taguan, akala ko’y biro,
Kaya ang tawa ko’y abot sa malayo,
Ngani’t nang ang saya’y tumagos sa puso
Sa akin man pala ay nakapagtago.

Lumubog ang araw hanggang sa dumilim

Giliw kong bulaklak dir in dumarating,
Nang kinabukasa’t muling nangulimlim
Ay hinanap ko na ang nawalang giliw.

Nilipad ko halos ang taas ng langit

At tinalunton ko ang bakas ng ibig,
Ang kawikaan ko sa aking pag-alis
Kung dimakita’y din a magbabalik.

Sa malaong araw na nilipad-lipad

Dito ko natunton ang aking bulaklak,
Bukong sa halik kokaya namukadkad
Di ko papayagang mapaibang palad.

Luksang Paruparo, kampupot na iyan,

Iyan ang langit ko, pag-asa at buhay,
Ang unang balik kong katamis-tamisan
Sa talulot niya ay nakalarawan.

PARUPARO:
Hindi mangyayaring sa isang bulaklak
Kapwa mapaloob ang dalawang palad.
Kung ikaw at ako’y kanyang tinatanggap
Nagkasagi sana ang kanitang pakpak.

Ikaw ay Bubuyog, sa urang sumilang

Nang makalabas ka’y saka mo hinagkan:
Ako ay lumabas sa kanya ring tangkay,
Sino ang malapit sa pagliligawan?

Una muna akong nag-uod sa sanga

Na ballot ng sapot ng pagkaulila,
Nang buksan ng Diyos yaring mga mata
Bulo’t dahon naming ay magkasama na.

Sa ugoy ng hanginsa madaling-araw

Nagduruyan kaming dalawa sa tangkay,
At kung bumabagyo’t malakas ang ulan,
Ang kanya ring dahon ang aking balabal.

Sa kanyang talulot kung may dumadaloy

Na patak ng hamog, aking iniinom;
Sa dahon ding iyon ako nagkakanlong
Sa init ng Araw sa buong maghapon.

Paano ngang siya ay pagkakamalan

Sa kami’y lumaki sa iisang tangkay,
Kaya nga kung ako’y sa kanya nabuhay
Ibig ko rin namang sa kanya mamatay.

BUBUYOG:
Huwag kang matuwa sapagka’t kaniig
Niyaring bulaklak na inaaring langit,
Pagka’t tantuin mo sa ngalang pag-ibig
Malayo ma’t ibig, daig ang malapit.

Saka ang sabi mong sa mutyang kampupot

Nakikiinom ka ng patak ng hamog,
Kaunting biyaya na bigay ng Diyos,
Tapang ng hiya mong ikaw ang lumagok.

Ikaw’y isang uod, may bulo kang taglay;

Sa isang bulaklak laso’t kamatayan,
At akong bubuyog ang dala ko’y buhay
Bulong ng hiningang katamis-tamisan.

PARUPARO:
Akong malapit na’y napipintasan mo,
Ikaw na malayo naman kaya’y pa’no?
Dalaw ka nang dalaw, di mo naiino,
Ay ubos na pala ang tamis sa bao.

Bubuyog na laging may ungol at bulong

Ay nakayayamot saanman pumaroon,
At ang katawan mo’y mayrong karayom
Pano kang lalapit, di naduro tuloy?

Di ka humahalik sa mga bulaklak,

Talbos ng kamote ang siya mong liyag,
Ang mga bintana’y iyong binubutas,
Doon ang bahay mo, bubuyog na sukab.

Ikaw ay bubuyog, ako’y paruparo,

Iyong mgabulong ay naririnig ko;
Kung dinig ng lahat ang panambitan mo
Hiya ni Kampupot, ayaw na sa iyo.
BUBUYOG:
Kundi iniibig ang nakikiusap
Lalo na ang tahimik na tatapat-tapat,
Kung ang magsalita’y di-magtamong-palad
Lalo na ang dungong di makapangusap.

Lilipad-lipad ka na payao’t ditto

Pasagilang-bingit, at patanaw-tao,
Pagligaw-matandang sa panahong ito
Pagtatawanan ka ng liligawan mo.

Ikaw’y paruparo, ako ay bubuyog

Nilang ka sa tangkay, ako ay sa bakod,
Nguni’t saang panig nitong sansinukob
Nakakatuwaan ang paris mong uod?

Saka, Paruparo, dapat mong malamang

Sa mula’t mula pa’y di ka minamahal,
Ang panyong panali nang ikaw ay takpan
Ikaw ang may sabing may lason pang taglay.

PARUPARO:
Ganyan ang hinalangnamugad sa dibdib,
Pagka’t napaligaw ang aking pangmasid,
Hindi pala laso’t dagta ng pag-ibig
Ang sa aking panyo’y kanyang idinilig.

BUBUYOG:
Dadayain ka nga’t taksil kang talaga
At sa mga daho’y nagtatago ka pa.

PARUPARO:
Kung ako’y dinaya’t ikaw ang tatawa
Sa taglay kong bulo nilason na kita.

BUBUYOG:
Pagka’t ikaw’y taksil, akin si Kampupot.

BUBUYOG:
Siya’y bulaklak ko sa tabi ng bakod.

PARUPARO:
Bulaklak nga siy’t ako’y kanyang uod.

LAKAN-DIWA:
Tigil na Bubuyog, tigil Paruparo,
Inyo nang wakasan iyang pagtatalo;
Yamang di-malan ang may-ari nito,
Kampupot na iya’y paghatian ninyo.

BUBUYOG:
Kapag hahatiin ang aking bulaklak
Sa kay Paruparo’y ibigay nang lahat;
Ibig ko pang ako’y magtiis ng hirap
Kaya ang talulot niya ang malagas.

PARUPARO:
Kung hahatiin po’y ayoko rin naman
Pagka’t pati ako’y kusang mamamatay;
Kabyak na kampupot, aanhin ko iyan
O buo wala nguni’t akin lamang.

LAKAN-DIWA:
Maging si Solomong kilabot sa dunong
Dito’y masisira sa gawang paghatol;
Kapwa nagnanasa, kapwa naghahabol,
Nguni’t kung hatii’y kapwa tumututol.

Ipahintulot pong sa mutyang narito

Na siyang kampupot sabihin kung sino,
Kung sino ang kanyang binigyan ng oo,
O kung si Bubuyog, o kung si Paruparo.

KAMPUPOT:
Ang kasintahan ko’y ang luha ng langit,
Ang Araw, ang Buwan sa gabing tahimik,
At si Bubuyog po’t paruparong bukid,
Ay kapwa hindi ko sila iniibig.

PARUPARO:
Matanong nga kita, sinta kong bulaklak,
Limot mo na baga ang aking pagliyag?
Limot mo na bagang sa buong magdamag
Pinapayungan ka ng dalawang pakpak?

KAMPUPOT:
Tila nga, tila nga sa aki’y mayroong
Sa hamog ng gabi ay may nagkakanlong,
Ngunit akala ko’y dahon lang ng kahoy
At di inakala na sinuman yaon.
BUBUYOG:
At ako ba, Mutya, hindi mo na batid
Ang mga bulong ko’t daing ng pag-ibig,
Ang akin bang samo at mga paghibik
Na bulong sa iyo’y di mo ba narinig?

KAMPUPOT:
Tila nga, tila nga ako’y may napansing
Daing at panaghoy na kung saan galing,
Nguni’t akala ko’y paspas lang ng hangin
At di inakala na sinuma’t alin.

BUBUYOG:
Sa minsang ligaya’y tali ang kasunod,
Makapitong lumbay o hanggang matapos.
PARUPARO:
Dito natunayan yaong kawikaan
Na ang paglililo’y nasa kagandahan.

SABAY: BUBYOG AT PARUPARO:

Ang isang sanglang naiwan sa akin
Ay di mananakaw magpahanggang libing.

LAKAN-DIWA:
Ang hatol ko’y ito sa dalawang hibang
Nabaliw nang hindi kinababaliwan:
Yamang ang panahon ay inyong sinayang
Kaya’t nararapat na maparusahan.

Ikaw ay tumula ngayon, Paru-paro,

Ang iyong tulain ay “Pagbabalik” mo,
At ang “Pasalubong” sa babaing lilo,
Bubuyog, tulain, ito ang hatol ko.

(Pagkatapos makatula ni Paruparo)

LAKAN-DIWA:
Sang-ayon sa aking inilagdang hatol,
Ay ikaw Bubuyog ang tumula ngayon;
Ang iyong tulain ay ang “Pasalubong”
Ng kabuhayan mong tigib ng linggatong.

(Pagkatapos makatula ni Bubuyog)

Minamahal nami’t sinisintang bayan,

Sa ngayo’y tapos na itong Balagtasan;
At kung ibig ninyong sila ay hatulan,
Hatulan na ninyo pagdating ng bahay,

b. KARAGATAN – Ito ay isang laro sa tula o isang paligsahan sa pagtula na kabilang sa

tinatawag na “libangang itinatanghal” na ang taglay na pamagat ay nanggaling sa isang
alamat ng singsing ng isang dalaga na nahulog sa dagat.

ANG KARAGATAN
ni Tomas C. Ongoco

May isang tindahan na nakalagay ang mga paninda, mga garapon ng pagkain at mga de-bote.
May dalawang dalaga at apat na binata na nasa pondahang ito at nasa paligid ng mesa.
Maraming tao sa paligid. Isang matandang lalaki ang lalapit sa ponda.

Tandang Terong: Hmmm… tila matagal nang nakasalang ang sinaing ay di pa ginagatungan.
Isang Manonood: Kailangang gatungan ang sinaing nang maluto’t tayo’y makakain.

Maring: Ang kahoy na panggatong kaya di masindihan ay higit na marami ang nasa kalan kaysa
kailangan.

Isa pang Manonood: Tama si Maring. Ang isa’y malungkot kaya naghahanap; dalawaha’y
angkop at siyang anong sarap; ngunit pag nagtatlo’y isa na ang kalabisan Kung di matiyak ni
Neneng kung sino sa kanila ang kakausapin, mga kanayon, ano ang kailangan?

Lahat: Tanging paraa’y ang karagatan.

Tandang Terong: Ayos ka na ba, Neneng?

Neneng: Tumanggi man po ako’y walang mangyayari… kagustuhan din ninyo ang siyang
masusunod.

Tandang Terong: At kayong apat?

Apat na Binata: Opo.

Tandang Terong: Akin na, Neneng, ang iyong singsing…

(Aabutin sa dalaga ang singsing at ihuhulog sa tubig sa garapon.)
Kayong apat ay magpapalabunutan kung sino ang unang sisisid sa
singsing na inihulog ni Neneng.
(Palabunutan) At ikaw, Berting, ang unang sisisid sa dagat ng pagibig
upang makuha ang singsing.

Mga Tao: (Palakpakan)

Isang Tao: Pagbutihin mo binata, at si Neneng ay marami nang nailunod na

talisuyo sa karagatan.

Berting: Magandang gabi sa inyong lahat.

Mga nariritong kanayon ni Neneng
At sa iyo mutya’y muling nagpupugay,
Ipinangangakong nahulog na singsing
Aking sisisiri’t sa ‘yo’y ibibigay
Tanda ng pag-ibig na walang hanggan.
Dahilan na ako’y siyang nakabunot
Ng palitong itong nagpapahintulot
Ako ay sumisid sa dagat ng nais
At ang iyong singsing ay aking makamit
Ay katunayan na ang
Diyos ang pumili
Na ako ngang ito’y siya mong itinangi.

Neneng: Ikaw nga ang unang pinili ng Diyos

Sumisid sa singsing na aking hinulog
Subalit di upang maging siyang irog
Kundi idaan lang muna sa pagsubok.
Kaya’t sisirin mo ang tanong kung ito
At singsing kong ito ay nang maangkin mo.
Ang singsing na itong linso’t walang bato
Turan mong simula at ang dulo nito.
Berting: Tila ang bugtong mo’y sinlalim ng dagat
Na di matatarok ng isip kong pahat.
Kaya’t iyong singsing nais kong makuha
Isa pang pagsubok ang hiling ko sinta.

Kulas: Ang pagkakatao’y isalin sa iba

Nang di masabing ikaw ay buwaya
Akong nakabunot ng pang-ikalawa
Inaangking hirang kanyang karapatan
Sumisid sa dagat ng singsing mong bugtong
Na siyang panumbas sa iyong pag-irog.

Neneng: Kung gayon, o Kulas, iyo ng sisirin

Ang lalim ng puno’t dulo niyang singsing.

Kulas: Singsing aking Neneng, walang puno’t dulo

Mayroon ngang simula at may wakas ito
Ang simula’y bilog nito na panloob
At ang katapusa’y panlabas na bilog.
Ganyan kung gawin, singsing ng pag-ibig.
Kaya’t nasisid ko singsing mong nahulog.

Neneng: Iyan ang tanong diyan kay Lamberto

Kaya’t heto na naman ang tanong sa iyo;
nang ikaw’y parito, pamula sa kanto
Ilang bahay, Kulas, ang naraanan mo?
May ilaw ay ilan, iyo sanang turan
Tingnan ko ang tibay ng pang-alaala mo.

Kulas: Salamat Neneng ko’y iyang katanungan

Kay-daling sagutin kaya’t aking masasabing
Ako’y tanging mahal; Heto ang tugon ko:
Bahay, pito lamang at sa mga ito’y
Aking natandaan, apat ang may ilaw
Ito’y patotoong isip ko’y malinaw.

Neneng: Kulas, ikaw’y mali sa iyong katugunan

kaya’t isasalin itong aking tanong
Sa sinong ikatlong sa tubig lulusong
At siyang sisisid sa singsing kong bugtong.

Nardo: Ako ang ikatlong dapat subukin mo

Kaya’t iyong dinggin ang tugon ko’y ito:
Pamula sa kanto at hanggang sa rito
Walang bahay ni ilaw akong natandaan
Kundi itong ponda ni Neneng kong mahal.

Mga Tao: (Palakpakan at kantiyawan)

Neneng: Kung gayon ito naman ang iyong tugunin

Pang-una sa tatlong iyong sasagutin
Bakit ba ang tubig sa bilog na mundo
Hindi tumatapon walang ligwak ito?

Nardo: Sa abot ng isip, narito ang tugon:

Tubig, bato’t tao, at lahat sa mundo
Ay di tumatapon dahil sa ang globo
Ay isang malaki’t mabisang magneto,
Hinihigop nito ang lahat ng narito
At sa kalawaka’y di tayo tutungo.

Mga Tao: Magaling! Mabuhay si Nardo!

Neneng: Pangalawang tanong, heto na’t pakinggan.

Paanong buwang sa langit ay tanglaw
Aking mahihipo’t mapaglalaruan?
Ito’y pangarap nang ako’y musmos pa lang…
Kung talagang ako ay sadyang mahal mo
Paiirugan mo ang hiling kong ito.

Nardo: Salamat, O, Ina, sa pag-aaruga mo,

Noong ako’y munti’t pinalalaki mo.
Isang paborito’t ibig kong kuwento
Ay siyang panugon sa tanong na ito.
Sa pamamagitan ng isang salamin
Minumutyang buwan ay pabababain
Kahit sa kandungan ng mutya ko’t giliw
Mapaglalaruan, buwang hinihiling.

Mga Tao: Magaling! Iyan ang binata namin!...

Pakinggan natin ang tanong na ikatlo.

Nardo: Ako’y nakahanda sa pangatlong tanong

Singsing na nahulog aking sisisirin
Sukdang ikapugto ng hiningang tangan
Kung gusto ng mutya’y aking maangkin.

Neneng: Ako’y nangangamba, ako’y natatakot

Na ang huling tanong ay kanyang masagot.
Itong karagatan isang laro lamang
Ngunit paglalarong birong katotohanan.
Ayaw ko na yatang ito ay ituloy
Baka sa sagutan ako’y maparool.

Tandang Terong: Ituloy mo, apo, bahala na ako.

Neneng: Kung gayon Leonardo, tugunin mo ito.

Kung tayo’y makasal ay nanaisin ko
Na magpulot-gata sa bayang Mindoro
Na ating sasakya’y binalsang kawayan
Na bigkis ng lubid na pawang hinabi
Sa buhanging pino’t ikaw ang pipili.

Nardo: Neneng, aking mahal, sadyang mahal kita

Kaya’t imposible’y pag-aariin pa
Lubid na buhangin, aking pipiliin
Kung pababaunan ng aking pagkain
Bawat isang linggong kakailanganin
Sa ‘sang dahong ipil iyong babalutin.
Neneng: Hindi ba’t ang hiling sa aking nanggaling
Bakit ngayo’y ako ang pasusulitin?

Nardo: Pagka’t paniwalang di ka sinungaling.

Neneng: Anong batayan ng iyong pasaring? Gawang pandaraya’y…

Nardo: Salamat kung gayon, mutya ko at giliw

Ikaw ay may wikang tapat at matining;
Nang iyong sabihing tayo’y kakasalin
Inakalang tapat ikaw sa paggiliw;
Kaya’t sa problemang aking haharapin
Kalahati ka sa tuwa’t sa ligaya gayon din.
Ang buhanging lubid ay kaya kong gawin
Kung sa hirap nito’y kasalo ang giliw.

Neneng: Ayoko’t di tama! Di pa nakakasal

Ni walang sintahan ay mag-asawa na.

Nardo: Di nga mag-asawa ngunit may pagsinta!

Neneng: Ay sayang! sayang na pag-ibig.

Sayang na singsing kong nahulog sa tubig.
Kung ikaw rin lang ang siyang sisisid.
Mahanga’y hintin kong kumati ang tubig.

Tandang Terong: Unang pangyayaring apo’y nayungyungan

Ako ang hahatol. Mabuhay si Nardo!

MATINING
LINSO
TALISUYO
PASARING
MAPAROOL KUMATI
LIGWAK
PAHAT
Itong karagata’y simula ng kuwento.
Mula ngayon, Nardo, sa bahay pumanhik
At doon ihibik, ang iyong pag-ibig.

Pepito: (Iiling-iling at nagkikibit ng balikat)

Mga Tao :Mabuhay si Tandang Terong! Mabuhay!

Mabuhay ang karagatan, aliwang Pilipino!

c. DUPLO – Ito ay isang laro sa tula o isang paligsahan sa husay sa pagbigkas at

pangangatwiran nang patula. Hango ang pangangatwiran sa Bibliya, mga salawikain at mga
kasabihan.

Duplo: Ang Ibon ng Hari

Ang Ibon ng Hari

Hari: Simulan na ang laro. Bumilang kayo.

Mga Bilyaka: Una, Ikalawa, Ikatlo.

Mga Bilyako: Una, Ikalawa, Ikatlo.

Hari: Tribulasyon!

Lahat: Tribulasyon!

Hari: Estamos en la Buena composicion.(Titindig)

Ang komposisyon ng tanan
ay paglalarong mahusay!
Ang magulo ay mahalay
Sa mata ng kapitbahay.
Mga binibini at mga ginoo,
Matatanda’t batang ngayo’y naririto,
Malugod na bati ang tanging handog ko
sa pagsisimula nitong larong duplo.
Ang hardin ko’y kubkob ng rehas na bakal,
Asero ang pinto’t patalim ang urang;
Ngunit at nawala ang ibon kong hirang,
Ang mga bilyaka ang nuha’t nagnakaw!

Mga Bilyaka: Hindi kami ang nagnakaw.

Hari: Sino ang nagnakaw?

Bilyako 1: Kagabi po, hari, maliwanag ang b’wan;

May isang aninong aking natanaw;
Hindi sinasadya, nang aking lapitan
Isang babae po, iyang natagpuan.

At kitang-kita kong ikinubli niya.

Siya’y naririto at nasa tribuna,
Nagnakaw ng ibon ay isang bilyaka!

Hari: Diyata’t bilyaka?

Sino sa kanila?

Bilyako 1: Sa unang hanay po.

Bilyaka 2: H’wag paniwalaan.

Siya’y bulaan!
(Magkakaingay)

Hari: (Sa lahat) Katahimikan!

(Sa Bilyako 1) Mapatototohanan?

Bilyako 1: Ako’y nalalaan!

Bilyaka 2: Kung kagabi lamang ang sinabi niya,

Hindi maaari’t kami’y magkasama;
Kami’y namamasyal ng irog kong sinta,
Pa’nong mananakaw ang ibon sa hawla?

Hari: Kung hindi nga siya, sabihin kung sino

At pakaasahang parurusahan ko.
 Bilyaka 2: Ang nuha ng ibo’y sa ikalawang hanay,
Doon nakaupo nang buong hinusay,
Walang iba kundi kanyang kasintahan (Ituturo.)
Kung hindi ay bakit ipinagsasanggalang?

Hari: Pinararatanga’y hindi umiimik,

Tila nga may sala’t dila’y nauumid. (Mag-iisip)
Sapagkat may sala
Heto, palmatorya! (Akmang papaluin)

Bilyako 2: Kaiingat kayo, O mahal na hari,

Mag-isip-isip ka’t baka magkamali.
(Titigil ng pagsasalita bago magpapatuloy)
Nalalaman ko po kung sinong nagnakaw.
Aking ibubulong kung pahihintulutan.

Hari: Nagpapahintulot!

Bilyako 2: (Lalapit at bubulong)

Hari: Ipakakaon ko, talaga bang tunay?

(Siyang pagdating ng abay ng reyna)

Abay ng Reyna: Mahal na hari po, ibo’y aking dala,

Isasauli ko sa kinunang hawla;
Kagabi po ito’y kinuha ng reyna
Siya ay nag-aliw sa pangungulila!

Hari: Kung gayon ay walang dapat parusahan!

Ibalik ang ibon sa hawlang kinunan.
Kung uulitin pa’y ipagbibigay-alam
Nang huwag ang iba ang mapagbintangan.

Aba ng Reyna: ’Pinagbigay-alam sa inyong gward’ya,

Baka nalimutan at nalingat siya.

Hari: Maraming salamat, bilyaka’t bilyako,

Ngayo’y tinatapos itong larong duplo.
Paalam sa lahat, salamat sa inyo,
Muling magkikita pag naglaro tayo.

3. Tulang Pandulaan
a. SENAKULO- ay isang tradisyon ng mga pinoy kung saan dinudula ang buhay ni Hesukristo at
madalas ito ay ginagawa sa mahal na araw.

Holy week, Ang buhay ni Jesus (SENAKULO)

Ni: Esmeralda Fortunado-Sanchez, Maricel Eballo

Minsan sa Holy Week, o kahit na sa maraming gabi, isang Senakulo - isang yugto o
dula sa kalye tungkol sa buhay at Passion ni Jesus - naganap sa maraming mga komunidad,
lalo na sa mga lalawigan ng Bulacan, Rizal at Pampanga.1 Ang isang panlabas na Senakulo ay
madalas na nagpaparada ng isang pigura ni Jesus na nagdadala ng Krus sa mga lansangan, at
binibigyang diin ang karahasan at kalupitan ng mga mang-uusig kay Jesus. Ang madugong
reenactment sa San Pedro Cutud, San Fernando, Pampanga ay ang pinaka graphic at
 kasiraan ng mga larong ito, ngunit nag-iiba ang estilo at interpretasyong mensahe ng
Senakulo.

Ang isang dula sa Senakulo sa Malolos, Bulacan, na itinampok sa isang video sa

pahinang ito, ay ginagampanan gabi-gabi sa Holy Week sa iba't ibang lokasyon sa paligid ng
lungsod. Kahit na inayos bilang Dularawang Bulacan Foundation, ito rin ay tradisyon ng
pamilya: ang kasalukuyang henerasyon ng Senakulistas (aktor at aktres na gumaganap sa
Senakulo) sa pagganap na ito ay mga anak na lalaki, anak na babae at maging mga apo ng
mga nakatatandang miyembro ng pangkat, mula sa edad mula 7 hanggang 40 taong gulang.
Wala silang natatanggap na kabayaran. Ang mga gastos sa paggawa ay saklaw na
pangunahin ng lokal na pamahalaan, sa tulong ng mga lokal na sponsor at donor.

Sa pagdamit ng Palm Sunday na damit at teknikal na pagsasanay sa Mini Forest sa

Capitol Compound Malolos, Bulacan, nagsimula ang pagganap sa 8 p.m. na may pambungad
na pagsasalaysay tungkol sa temang napili para sa taong iyon: "Anong Ugnayan mo kay
Kristo sa panahon ngayon?" "Ano ang iyong personal na kaugnayan kay Jesucristo sa iyong
buhay ngayon?" Ang dalawang oras na Senakulo, na malayang dumalo. sakop ang buhay ni
Jesus mula sa kanyang bautismo sa ilog ng Jordan hanggang sa kanyang Pasyon, kamatayan
at Pagkabuhay na Mag-uli. Nagbabago ang script. Ito ay iginuhit lalo na mula sa Bibliya, at sa
isang mas maliit na degree mula sa mga mas lumang tradisyon, ngunit din ay nailipat ng
tema na pinili para sa taon.

Mula noong 1974, ang grupong ito ay nagsagawa ng 300 Senakulo, hindi lamang sa
Bulacan kundi pati na rin sa Maynila at sa mga kalapit na lalawigan. Inilarawan nila ito bilang
higit pa sa isang pagganap, ngunit bilang katuparan ng isang panata, o panata, isang paraan
ng pagpapasalamat sa mga pabor na hinihiling at mga natanggap na pabor.

b. SARSUWELA-Mula sa salitâng Espanyol na zarzuela, tinatawag na sarsuwéla ang dula na

may isa hanggang limang yugto, hinggil sa mga kuwento ng pag-ibig at suliraning
pampamilya, at tinatampukan ng mga awit at sayaw. Tinatawag din itong dulàng hinoníhan,
dulàng inawítan, dráma-liríko, at operéta.

WALANG SUGAT

Severino Reyes (1898)

Buod batay sa Pineda (1979)

Unang Yugto

1. Nagburda ng mga panyolito si Julia. Darating si Teñong. Magkakayayaang magpakasal ang

dalawa.
2. Darating si Lucas at ibabalitang dinakip ang ama ng binata. Magpapaalam ang binata para
sundan ang ama. Sasama si Julia at ang inang nitong si Juana.
3. Maraming dumadalaw sa mga dinakip. Inaalipusta sila ng mga kura. Tinatawag silang
filibusterismo at mason. May hindi na makakain sa dinanas na hirap. May namatay na.
4. Naroon si Kapitana Puten, ang ina Teñong, na ibig Makita ang asawang Kapitan Inggo bugbog
na sa palo.
5. Darating si Teñong. Hindi siya hahalik sa kamay ng kura. Kagagalitan ito ng ina. Sinabi
ng binatang “ang mga kamay na pumapatay sa kapwa ay hindi dapat hagkan.”
6. Isusumpa ni Teñong na papatay siya ng mga kura kapag namatay si Kap. Inggo mamamatay
nga ang matanda. Magyayaya si Teñong ng mga kasama na magsikuha ng baril at gulok.
Makikiusap si Julia na wag ituloy ni Teñong ang balak dahil nag-iisa na ang ina ng binata.
 Sasalakayin pa rin nina Teñong ang mga kura.

Ikalawang Yugto

7. May manliligaw si Julia na Miguel ang pangalan. Mayaman. Bugtong na anak.

8.Nag-usap na ang ina ni Julia at mga ama ni Miguel tungkol sa pagpapakasal ng dalawa. Hindi
alam ni Juana ang tungkol kay Julia at Teñong. Magpapadala ang dalaga ng liham kay Teñong sa
tulong ni Lucas.
9. Si Teñong ay kapitan ng mga maghihimagsik. Walang takot sa labanan. Matatagpuan din ni
Lucas ang kuta nina Teñong. Ibibgay ang sulat ng dalaga. Isinasaad doon ang araw ng kasal nila ni
Miguel.
10. Sasagutin sana ni teñong ang sulat ngunit nagkaroon ng labanan. Maghahandang lumaban
ang mga Katipunero.

Ikatlong Yugto

11. Sinabi ni Lucas kay Julia kung bakit hindi natugunan ni Teñong ang kaniyang liham. Nagbilin
lamang ito na uuwi sa araw ng kasal.
12. Habang nanliligaw si Miguel kay Julia, si Teñong pa rin ang nasa isip ng dalaga. Ayaw niyang
makipag-usap sa manliligaw kahit kagalitan siya ng ina.
13. Si Tadeo na ama ni Miguel ay nanligaw naman kay Juana.
14. Kinabukasa’y ikakasal na si Julia kay Miguel. Nagpapatulong si Julia kay Lucas na tumakas
upang pumunta kay Teñong. Ngunit di alam ni Lucas kung nasaan na sina Teñong kaya walang
nalalabi kay Julia kundi ang magpakasal o magpatiwakal.
15. Pinayuhan ni Lucas si Julia na kapag itatanong na ng pari kung iniibig nito si Miguel ay buong
lakas nitong isigaw ang “Hindi po!” Ngunit tumutol ang dalaga dahil mamamatay naman sa sama
ng loob ang kanyang ina.
16. Sa simbahan, ikakasal na si Julia kay Miguel nang dumating si Teñong na sugatan,
nasa punto ng kamatayan. Ipinatawag ng Heneral ng mga Katipunero ang pari
para makapangumpisal si Teñong.
17. Pinakinggan ng kura ang kumpisal ni Teñong. May huling kahilingan ang binata--- na sila ni
Julia ay makasal bago siya mamatay. Galit man si Juana ay pumayag ito. Pumayag din si Tadeo
dahil sandali na lamang at puwede na uling ikasal si Julia at ang kaniyang anak. Gayundin si
Miguel.
18. Ikinasal sina Julia at Teñon. Babangon si Teñong mula sa pagkakahiga at … “Walang sugat!”
sigaw ni Miguel. At gayundin ang isisigaw ng lahat. Gawa-gawa lamang ng Heneral at ni Teñong
ang buong eksena.

WAKAS

c. TIBAG ay isang pagtatanghal kung buwan ng Mayo na nakaugalian na sa Bulakan, Nueva

Ecija, Bataan, Rizal at Bicol. Ito ay tungkol sa paghahanap ni Sta. Elena sa mahal na Sta. Cruz
na kinamatayan ni Kristo.

IKALAWANG DIGMAANG PANDAIGDIG

Nagsimula sa Europa ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig noong Setyembre1939. Taong 1942
,isang kasunduan ang pinangunahan ng Estados Unidos ang Tehran Conference na nagsasaad
na kapwa lilisanin ng Rusya at Britanya ang bansang Iran upang makapagsarili at maging
malaya. Mayo 1946 nang sinimulang alisin ng Rusya ang kaniyang mga tropa sa Iran na hindi
naman tuluyang naisakatuparan bagkus ay nagdulot pa ito ng Azerbaijan Crisis .Itinuturing ito
na unang di- pagkakaunawaan na dininig ng Security Council ng United Nations. Ito ang
nagbigay- daan sa Cold War na kinasangkutan ng Estados Unidos at kaniyang mga kaalyado,
kontra naman sa Rusya kasama rin ang kaniyang kaalyadong bansa.
Isa rin ang bansang India na kolonya noon ng Inglatera ang naapektuhan matapos ang digmaan
dahil minsan na rin niyang binigyan ng suporta ang Inglatera sa pakikidigmang ginawa nito. Si
Gandhi at ang kaniyang mga kasamahan ay nagprotesta tungkol dito dahil ayaw nila ng
digmaan. Sa pagtatapos ng digmaan lalong sumidhi ang laban ng mga taga- India para sa
kalayaan ngunit naging daan ito upang muling hindi magkaisa ang mga Indian. Sa paglaya ng
India noong 1947, ito ay nahati sa dalawang pangkat ang Hindu at Muslim. Ang India para sa
mga Hindu at Pakistan para sa mga Muslim.

Sa panig naman ng bansang Israel nangako ng kalayaan ang Britanya sa mandatong lupain ng
mga Hudyo at Arabo. Kapwa umasa ang dalawang pangkat na magkaroon ng teritoryo.
Maraming Hudyo na nagmula sa ibat ibang bahagi ng Europa matapos ang digmaan ang
nagpunta sa Palestina na itinuturing nilang lupang kanilang pinagmulan.Hinangad ng mga
Hudyo na magkaroon ng sariling lupa sa Palestina na maaari nilang matawag na bansa.
Tinutulan ito ng mga Arabong nag- aangkin ng kabuuang Palestina sa dahilang napakaraming
taon na itong naging tahanan ng kapwa nila Arabo. Simula nang suportahan ng Britanya ang
Israel para sa pagtatatag ng sariling estado hindi na ito napayapa dahil para sa mga Muslim ang
pagsuportang ito ay nangangahulugang hadlang sa pagtatatag naman ng isang malayang lupain
ng mga Arabo.

Maituturing na pinakamahalagang pangyayaring naganap sa Asya, pagtatapos ng Ikalawang

Digmaang Pandaigdig ang inaasahang pagkakamit ng kalayaan ng mga bansa sa Asya sa Timog
at Kanlurang Asya.