Gujarat Secondary and Higher Secondary Education Board ,Gandhinagar

Standard 12 Diagnostic Test

Subject: Biology (056) Total Marks: 80
Medium: English Time: 3 hrs

Section-A
1) Answer the following questions. (Each carries 1 mark) [24]
i. Can you identify the correct sequence of taxonomical categories?
a) Species  Order  Phylum  Kingdom
b) Genus  Species  Order  Kingdom
c) Species  Genus  Order  Phylum
ii. State one economically important uses of archaebacteria.
iii. Match the following (column I with column II)
Column I Column II
a) Chlamydomonas (i) Moss
b) Cycus (ii) Pteridophyte
c) Selaginella (iii) Algae
d) Sphagnum (iv) Gymnosperm
iv. Water vascular system is the characteristic of which group of the following:
(a)Porifera (b) Ctenophora (c) Echinodermata (d) Chordata
v. Define : Aestivation
vi. How many types of nephridia are found in earthworm based on their location?
vii. What is a mesosome in a prokaryotic cell?
viii. Draw structure of Glycine.
ix. The backbone in a nucleotide chain is formed by ________
x. What is G0 (quiescent phase) of cell cycle?
xi. Can there be mitosis without DNA replication in ‘S’ Phase?
xii. Complete the following chemical reaction for splitting of water during
Photosynthesis.
2H2O ------> ______________
xiii. Define RQ. What is its value for fats?
xiv. What are respiratory substrates? Name the most common respiratory substrate.
xv. Which one of the plant growth regulators would you use if you are asked to:
Induce growth in axillary buds
xvi. State the value of air remaining in the lungs after a normal breathing.
xvii. Explain the term: Systole and Diastole.
xviii. Why do we call our heart myogenic?
xix. Fill in the gaps:
(i) Dialysis fluid contain all the constituents as in plasma except ________
 xx. Write true or false. If false change the statement so that it is true.
(i) Sternum is present on the ventral side of the body.
xxi. Name the type of joint between the following:
(i) Between pubic bones in the pelvic girdle.
(ii) Femur / acetabulum
xxii. Differentiate between: cerebrum and cerebellum.
xxiii. Fill in the blanks:
Hormones Target gland
a) Gonadotrophins (LH, FSH) ____________
b) Melanotrophin (MSH) ____________
xxiv. Which hormonal deficiency is responsible for the following?
(a) Goitre (b) Cretinism

Section – B
 Answer any 11 questions from the following: (Each carries 2 marks). [22]

2. How are viroids different from viruses?

3. Differentiate between the following: red algae & brown algae.
4. “All vertebrates are chordates but all chordates are not vertebrates.” Justify the
statement.
5. Describe briefly: Rocemose & Cymose inflorescence.
6. What are the following and where do you find them in normal body.
(a) Axons (b) Ciliated epithelium
7. What are the nuclear pores? State their function.
8. Describe the important properties of enzymes.
9. How does cytokinesis in plant cells differ from that in animal cells?
10. Give comparison between the following:
Anatomy of leaf in C3 and C4 plants.
11. Give the schematic representation of an overall view of Krebs cycle.
12. Define oxygen dissociation curve. Can you suggest any reason for its sigmoidal
Pattern?
13. Name of the components of the formed elements in the blood and mention one
major function of each of them.
14. What is the significance of juxta glomerular apparatus (JGA) in kidney function?
15. Write the difference between: pectoral and pelvic girdle.
16. Answer the following:
(i) Which part of the human brain is the most developed?
(ii) Which part of our central nervous system act as a master clock?
17. Write short note on the functions of Androgens.
 Section- C
 Answer any 8 questions from the following. (Each carries 3 marks) [24]

18. Define and understand the following terms:

(i) Phylum (ii) Family (iii) Genus
19. What is heterospory? Briefly comment on its significance. Give two examples.
20. Give comparison of chordates & Non-chordates.
21. Draw a neat diagram of digestive system of frog.
22. What is a centromere? How does the position of centromere form the basis of
classification of chromosomes. Support your answer with a diagram showing the
position of centromere on different types of chromosomes.
23. Explain the following bond linking of monomers in a polymer. (i) Peptide polymer
(ii) Glycosicid bond (iii) Phosphodiester bond.
24. List the main differences between mitosis and meiosis.
25. Describe the stages of Calvin cycle. (Diagram is not necessary).
26. What would be expected to happen if:
(i) GA3 is applied to rice seedings.
(ii) a rotten fruit gets mixed with unripe fruits.
(iii) you forget to add cytokinin to the culture medium.
27. What is the significance of atrio-ventricular node and atrio-ventricular bundle
in the functioning of heart?
28. Describe the role of liver, lungs and skin in excretion.
29. Explain briefly ovarian hormones.
Section – D
 Answer any 2 questions from the following: (Each carries 5 marks) [10]

30. Explain: Transmission of a nerve impulse across a chemical synapse with

diagram.
31. Explain the steps involve in respiration process in human being.
32. Explain the structure of protein.
 ગુજરાત માધ્યમમક અને ઉચ્ચતર માધ્યમમક મિક્ષણ બોર્ડ , ગાાંધીનગર
ધોરણ – ૧૨ મનદાન કસોટી
મિષય: જીિમિજ્ઞાન (056) કુલ ગુણ : 80 ગુણ
માધ્યમ: ગુજરાતી સમય : 3 કલાક

મિભાગ : A
1) ુ )
નીચે આપેલ પ્રશ્નોના માગયા પ્રમાણે જવાબ આપો.(દરે કનો 1 ગણ [24]
i. િગીકરણ કક્ષાઓની સાચી શ્રેણીને (ક્રમને) ઓળખો?
a) જામત ગોત્ર સમુદાય સ ૃષ્ટટ
b) પ્રજામત જામત ગોત્ર સ ૃષ્ટટ
c) જામત પ્રજામત ગોત્ર સમુદાય
ii. એક આમથિક ઉપયોગગતા જણાિો : આર્કિબેકટે રીયા.
iii. નીચે આપેલ જોર્કાાં બનાિો. : (કોલમ 1 સાથે કોલમ 2).
કોલમ – 1 કોલમ – 2
a) કલેમમર્ોમોનાસ 1.મોસ
b) સાયકસ 2.મત્રઅંગી
c) સેલાજીનેલા 3.લીલ
d) સ્ફેગ્નમ 4.અનાવ ૃત બીજધારી
iv. જલિહન તાંત્ર નીચેનામાાંથી કયા સમ ૂહની લાક્ષગણકતા છે ?
(a) સમછદ્ર (b) કાંકતધારા (C) શ ૂળત્િચી (d) મેરુદાંર્ી
v. વ્યાખ્યામયત કરો : કગલકાાંતર મિન્યાસ
vi. સ્થાનના આધારે અળમસયામા કેટલા પ્રકારની ઉત્સગગિકાઓ આિેલી હોય છે ?
vii. આર્દકોષ કેન્દ્રી કોષમાાં આિેલ મેસોઝોમ્સ શુ ાં છે ?
viii. ગ્લાયસીન એમમનો એમસર્ની રચનાનુ ાં રે ખાાંકન કરો.
ix. ાંૃ
ન્યુર્કલઓટાઇર્ શ્ખલામાાં મુખ્ય ધરી _____ થી બનેલ હોય છે .
x. કોષચક્રની GO .(િાાંત અિસ્થા) શુ ાં છે ?
xi. શુાં ‘ર્’ અિસ્થામાાં DNA ના સ્િયાં જનન િગર સમભાજન થઇ િકે છે ?
xii. પ્રકાિ સાંશ્ર્લેષણ દરમમયાન થતાાં પાણીના મિભાજન માટે ન ુ ાં નીચે આપેલ સમીકરણ પ ૂણડ કરો :
2H2O
xiii. ચરબી માટેન ુ ાં RQ મ ૂલ્ય શુાં છે ?
xiv. સૌથી સામાન્ય શ્ર્િાસ્ય પદાથડન ુ ાં નામ આપો.
xv. જો તમને ઉપયોગ કરિાનુ ાં કહેિામાાં આિે તો તમે કયા િનસ્પમત વ ૃધ્ધ્ધ મનયામકનુ ાં નામ આપો :
કગક્ષય કગલકાઓમાાં વ ૃધ્ધ્ધ પ્રેરિા માટે .
xvi. સામાન્ય શ્વાસોશ્વાસ બાદ ફેફસામાાં રહેલ િાયુન ુ ાં કદ જણાિો.
xvii. ભેદ સ્પટટ કરો : મસસ્ટોલ અને ર્ાયેસ્ટોલ.
xviii. િા માટે આપણા હ્દયને આપણે માયોજેમનક કહીએ છીએ?
 xix. ખાલી જગ્યા પુરો :
(i) ર્ાયાલીસીસ પ્રિાહીમાાં ______ પદાથડ મસિાય રુમધર રસના અન્ય બધા પદાથો હાજર હોય છે .
xx. આપેલ મિધાન સાચુાં છે કે ખોટુાં તે લખો. જો ખોટુાં હોય તો મિધાન સુધારીને સાચુ ાં મિધાન લખો :
(i) ઉરોસ્સ્થ િરીરની િક્ષ બાજુએ આિેલ છે .
xxi. નીચે આપેલ રચનાઓ િચ્ચે કયા પ્રકારનો સાાંધો છે તે જણાિો :
(i) મનતાંબમેખલાના પુરોમનતાંબકાસ્થીના અસ્સ્થઓ િચ્ચે.
(ii) ઊિડસ્સ્થ - મનતાંબઉલ ૂખલ
xxii. કેલોસમકાય શુાં છે ?
xxiii. ખાલી જગ્યા પુરો :
અંતઃસ્ત્રાિ લક્ષ્યગ્રાંમથ
(a) ગોનાર્ોટ્રોફીન (LH,FSH) ________
(b) મેલેનોટ્રોફીન (MSH) ________
xxiv. નીચેના માટે કયા અંતઃસ્ત્રાિની ઊણપ જિાબદાર છે ?
(a) ગોઇટર (b) ર્ક્રટીનીઝમ

મિભાગ : B
 ુ )
નીચે આપેલ પ્રશ્ન નં 2 થી 17 માંથી કોઇપણ 11 પ્રશ્નોનો ઉત્તર આપો.(દરે કનો 2 ગણ [22]

2. મિરોઇડ્સ એ િાઇરસ કરતાાં કેિી રીતે જુદા પર્ે છે ?

3. ભેદ સ્પટટ કરો : રાતી (લાલ)લીલ અને બદામી (કથ્થાઇ) લીલ.
4. “બધા પ ૃટઠિાંિીઓ મેરુદાંર્ીઓ છે પરાં ત ુ બધા મેરુદાંર્ીઓ પ ૃટઠિાંિીઓ નથી.” આ િાક્યની
યથાથડતા ચકાસો.
5. તફાિત આપો : અપર્રમમત અને પર્રમમત પુટપમિન્યાસ.
6. નીચે આપેલ રચનાઓ શુ ાં છે અને પ્રાણીઓના િરીરમાાં તે ક્યાાં જોિા મળે છે ?
1. ચેતાક્ષ 2. પક્ષ્મલ અમધચ્છદ
7. કોષકેન્દ્ર પટલ મછદ્રો એટલે શુ?ાં તેના કાયો જણાિો.
8. ઉત્સેચકોના મહત્િપુણડ ગુણધમોનુ ાં િણડન કરો.
9. િનસ્પમત કોષમાાં થતુાં કોષરસ મિભાજન પ્રાણીકોષમાાં થતા કોષરસ મિભાજનથી કઇ રીતે અલગ
પર્ે છે ?
10. તુલના કરો. : C3 અને C4 િનસ્પમતઓમાાં પણોની પેિીય સાંરચના (અંતઃસ્થ રચના)
11. ક્રેબ્સ ચક્રનો સાંપ ૂણડ ચાટડ દિાડિો.
12. ઓસ્સસજન મિયોજન િક્રને વ્યાખ્યામયત કરો,શુાં તમે તેની મસગ્મોઇર્ આકૃમતનુાં કારણ આપી િકો
છો?
13. રુમધરના સાંગર્ઠત ઘટકોના નામ આપો અને તે દરે કનુાં એક મુખ્ય કાયડ જણાિો.
14. મુત્રમપિંર્ના કાયૉમાાં જકસ્ટા રુમધરકેમિકાગુચ્છ ઉપકરણ (JGA) નુાં મહત્િ જણાિો.
15. તફાિત આપો : સ્કાંધ અને મનતાંબમેખલા.
16. નીચેનાના જિાબ આપો :
1. માનિ મગજનો કયો ભાગ સૌથી િધુ મિસસીત છે ?
2. મધ્યસ્થ મગજનો કયો ભાગ પ્રમુખ ઘર્ર્યાળ(MASTER CLOCK) તરીકે િતે છે ?
17. એન્રોજન્સના કાયો પર ટૂાંકનોંધ લખો :
મિભાગ : C
ુ )
 નીચે આપેલ પ્રશ્ન નં 18 થી 29 પૈકી કોઇપણ 8 પ્રશ્નોના ઉત્તર આપો : (દરે કનો 3 ગણ [24]
18. નીચેના િબ્દોને વ્યાખ્યામયત કરી સમજાિો.
1. સમુદાય 2.કુળ 3.પ્રજામત
19. મિષમબીજાણુતા શુાં છે ? તેની અગત્યતા મિષે ર્ટપ્પણી કરો, બે ઉદાહરણ આપો.
20. મેરુદાંર્ી અને અમેરુદાંર્ી િચ્ચેનો તુલનાત્મક તફાિત આપો તેમજ મેરુદાંર્ીને કયા ઉપસમુદાયોમાાં
મિભાજીત કરિામાાં આિે છે તે જણાિો.
21. દે ર્કાના પાચનતાંત્રની નામમનદે મિત આકૃમત દોરો.
22. સેન્ટ્રોમમયર એટલે શુ?ાં રાં ગસુત્રોને સેન્ટ્રોમમયરના સ્થાનના આધારે કેિી રીતે િગીકૃત કરી િકાય?
તમારા જિાબનો આધાર આપિા માટે જુદા-જુદા પ્રકારના રાં ગસુત્રો પર સેન્ટ્રોમમયરની સ્સ્થમત
બતાિતી આકૃમત દોરો.
23. પોગલમરમાાં આિેલા મોનોમરને જોર્તાાં બાંધોને વ્યાખ્યામયત કરો :
1.પેપ્ટાઇર્ બાંધ 2.ગ્લાયકોમસર્ર્ક બાંધ 3.ફોસ્ફોર્ાયેસ્ટર બાંધ
24. સમભાજન અને અમધિકરણમાાં જોિા મળતા મુખ્ય ભેદની સ ૂચી બનાિો.
25. કેધ્લ્િનચક્રના તબક્કા િણડિો.(આકૃમત જરુરી નથી)
26. જો આવુાં થાય તો શુાં થઇ િકે છે ?
1) GA3 નો છાંટકાિ ર્ાાંગરના રોપાઓ પર કરિામાાં આિે
2) એક સર્ેલા ફળને કાચા ફળો સાથે મુકિામાાં આિે
3) જો તમે સાંિધડન માધ્યમમાાં સાયટોકાઇનીન ઉમેરિાનુ ાં ભ ૂલી જાિ
27. કણડક-ક્ષેપક ગાાંઠ (AV ગાાંઠ) અને કણડક-ક્ષેપક જુથનુાં હ્દયના કાયોમાાં શુાં મહત્િ છે ?
28. ઉત્સર્જનમાાં યકૃત , ફેફસાાં અને ત્િચાનો ફાળો િણડિો.
29. અંર્મપિંર્ના અંત:સ્ત્રાિ િણડિો.

મિભાગ : D
 ુ )
પ્રશ્ન નં 30 થી 32 પૈકી કોઇપણ બે ના વવસ્ત ૃત ઉત્તર આપો.(દરે કના 5 ગણ [10]
30. ચેતોપાગમ સ્થાને ઉમમિિેગનુાં િહન આકૃમતસહ સમજાિો.
31. મનુટયમાાં થતી શ્વસનની પ્રર્ક્રયાના તબક્કાઓ જણાિો.
32. પ્રોટીનની રચના િણડિો.
 गुजरात माध्यलमक अने उच्चतर माध्यलमक लशक्षण बोर्ि, गांधीनगर
कक्षा – 12 तनिान कसौटी
विषय – जीि विज्ञाि (056) पर्
ू ााक – 80

माध्यम – हहन्दी समय – 3 घण्टा

विभाग – A
1) निम्िलिखित प्रश्ि के अनतसंक्षिप्त उतर लिखिए।(प्रत्येक प्रश्ि का 1 अंक है ।) [24]

i. क्या आप वर्गिकी संवगि का सही क्रम पहचान सकते है ?

(अ) जातत (स्पीशीज) – गण (आर्िर) – संघ (फाइलम) – जगत (ककंग्र्म)
(ब) वंश (जीनस) – जातत – गण – जगत
(स) जातत – वंश – गण – संघ
ii. आध बैक्टीरीया की कोइ एक महत्वपण
ू ि उपयोर्गता ललखिए।
iii. स्तंभ I में दिए गये पािपों का स्तंभ II में दिए गये पािप वगो से लमलान कीजजए।
स्तंभ - I स्तंभ - II
अ क्लैमाइर्ोमोनोस 1 मॉस
ब साइकस 2 टे ररर्ोफाइट
स लसलैजीनैला 3 शैवाल
ि स्फैगनम 4 जजम्नोस्पमि

iv. जल संवहन तंत्र ककस वगि का मख्

ु य लक्षण है?
(अ) पोरीफेरा (ब) टीनोफोरा (स) एकाइनोर्मेटा (ि) कोर्ेटा
v. पष्ु पिल ववन्यास की पररभाषा िीजजए।
vi. अपनी जस्ितत के अनस
ु ार केंचए
ु में ककतने प्रकार के वक्
ृ कक पाये जाते है?
vii. प्रोकेरीयोदटक कोलशका में मीसोजोम का क्या कायि है?
viii. ग्लाइसीन की संरचना बनाइए।
ix. न्यजू क्लयोटाइर् शि
ं ृ ला का आधार ......................... के द्वारा बना होता है ।
x. कोलशका चक्र की Go (प्रशांत प्रावस्िा) क्या है ?
xi. क्या S प्रावास्िा में बबना र्ी.एन.ए. प्रततकृतत के सत्र
ू ी ववभाजन हो सकता है?
 xii. प्रकाशसंश्लेषण के िौरान जल के ववघटन के ललए तनम्नललखित रासायतनक
समीकरण को पण
ू ि कीजजए।
2H2O
xiii. वसा के ललए सॉस गण
ु ांक (R.Q.) का मान क्या है ?

xiv. सवािर्धक सामान्य (साधारण) कक्रयावार का नाम ललखिए ।

xv. कक्षस्ि कललकाओं में वदृ ि को प्रेररत करने वाले पािप वदृ ि तनयामक का नाम

ललखिए।

xvi. सामान्य तन:श्वसन के उपरांत फेफर्ों में शेष वायु के आयतन को बताइए।

xvii. शब्ि समझाइए : प्रकंु चन (लसस्टोल) एवं अनलु शर्िललन (र्ायस्टोल)

xviii. हम अपने ह्रिय को पेशीजनक (मायोजेतनक) क्यों कहते है ?

xix. ररक्त स्िान की पतू ति कीजजए।

अपोहन द्रव में ........................... पिािि के अलावा रक्त प्लाजमा के अन्य

सभी पिािि उपजस्ित होते है ।

xx. ‘सही’ या ‘गलत’ ललखिए। यदि गलत हो तो सध

ु ारकर सही ललखिए। उरोजस्ि शरीर के

अधर भाग में जस्ित होती है।

xxi. तनम्नललखित जोर्ों के प्रकार बताइए।

(1) श्रोखण मेिला की प्यबू बक अजस्ियों के बीच

(2) फीमर/एसीटे बल
ु म
xxii. कापिस कैलोसम क्या है ?
xxiii. ररक्त स्िानों की पतू ति कीजजए।
हामोन लक्ष्य ग्रंर्ि
(अ) गोनेर्ोट्रोवपन (एलएच, एफएसएच) .........................................
(ब) मेलानोट्रोवपन (एमएसएच) .........................................
xxiv. ककस हामोन की कभी क्रेटीतनज्म नामक ववकार के ललए जजम्मेिार है ?
 विभाग – B

 निम्िलिखित प्रश्ि क्रमांक 2 से 17 तक में से ककन्ही 11 प्रश्िो के उतर लिखिए।

(प्रत्येक प्रश्ि 2 अंक का है।) [22]

2. वाइरस से ववरोईर् कैसे लभन्न होते है ?
3. लाल शैवाल एवं भरू े शैवाल में अंतर स्पष्ट कीजजए।
4. सभी कशेरूकी (वदटि ब्रट्
े स) रज्जक
ु ी (कोर्ेट्स) है लेककन सभी रज्जुकी कशेरुकी नही है ।
इस किन को लसद्ध कीजजए।
5. संक्षेप में समझाइए : असीमाक्षी तिा ससीमाक्षी पष्ु पक्रम
6. तनम्न क्या है? तिा प्राखणयों के शरीर में कहां लमलते है?
(अ) तंबत्रकाक्ष एक्सोन (ब) पक्ष्माभ उपकला
7. केन्द्रक तिद्र क्या है ? इनके कायि को बताइए।
8. एंजाइम के महत्वपण
ू ि गण
ु ों का वणिन कीजजए।
9. पािप व प्राणी कोलशकाओं के कोलशकाद्रव्य ववभाजन में क्या अंतर है ?
10. तनम्नांककत में तुलना कीजजए।

C3 एवं C4 पािपों की पत्ती की शारीररकी।

11. क्रेब्स चक्र का समग्र रे िार्चत्र बनाइए।

12. ऑक्सीजन ववयोजन वक्र की पररभाषा िीजजए। क्या आप इसकी लसग्माभ

आकृतत का कोई कारण बता सकते है ?

13. रक्त के संगदित पिािों के अवयवों का वणिन करे तिा प्रत्येक अवयव के

एक प्रमि
ु कायि के बारे में ललखिए।
14. वक्
ृ क के कायि में जकसटागच्
ु ि उपकरण (JGA) का क्या महत्व है ?
15. अंस मेिला एवं श्रोणी मेिला में अंतर ललखिए।

16. तनम्नललखित के उत्तर ललखिए।

(1) मानव मजस्तष्क का सवािर्धक ववकलसत भाग कौन सा है ?

(2) केन्द्रीय तंबत्रका तंत्र का कौन सा भाग मास्टर क्लोक की तरह कायि
करता है?
17. एन्रोजेन्स के कायो पर संक्षक्षप्त दटप्पणी ललखिए।
 विभाग – C

 निम्िलिखित प्रश्ि क्रमांक 18 से 29 तक में से ककन्ही 8 प्रश्िो के उतर लिखिए।

(प्रत्येक प्रश्ि 3 अंक का है ।) [24]
18. तनम्नललखित शब्िो को समखझए तिा पररभावषत कीजजए।
(1) संघ (2) कुल (3) वंश
19. ववषम बीजाणुता क्या है? इसकी साििकता पर संक्षक्षप्त दटप्पणी ललखिए।
इसके िो उिाहरण िीजजए।
20. रज्जक
ु ी एवं अरज्जक
ु ी की तल
ु ना कीजजए। रज्जक
ु ी को ककन उपसंघो में बांटा
गया है?
21. मेढक के पाचनतंत्र की लसफि नामांककत आकृतत बनाइए।
22. गुणसत्र
ू बबंि ु क्या है? कैसे गण
ु सत्र
ू बबंि ु की जस्ितत के आधार पर गुणसत्र
ू का
वगीकरण ककस रूप में होता है । अपने उतर के िे ने हे तु ववलभन्न प्रकार के
गुणसत्र
ू ों पर गण
ु सत्र
ू बबंि ु की जस्ितत को िशािने हे तु र्चत्र बनाइए।
23. मोनोमर के जुर्ने से पोलीमर बनने में तनम्नललखित बंधो को समझाइए।
(1) पेप्टाइर् बंध (2) ग्लायकोलसडर्क बंध (3)फोस्फोर्ाइस्टर बंध
24. सत्र
ू ी व अधिसत्र
ू ी बबभाजन में प्रमि
ु अंतरों को सच
ू ीबद्ध कीजजए।
25. केजववन चक्र के चरणों का वणिन कीजजए। (चाटि जरुरी नही है।)
26. क्या हो सकता है , अगर :
(क) जी ए3 (GA3) को धान के नवोिलभिों पर दिया जाए।
(ि) एक सर्ा फल कच्चे फलों के साि लमला दिया जाए।
(ग) अगर आप संवधिन माध्यम में साइटोककतनंस र्ालना भल
ू जाए।
27. आललंि तनलय गांि (AVN) तिा आललंि तनलय बंर्ल (AVB) का ह्िय
के कायि में क्या महत्व है?
28. उत्सजिन में यकृत फुफ्फुस तिा त्वचा का महत्व बताइए।
29. अंर्ाशय के होमोन्स को संक्षेप में समझाइए।
 विभाग – D
 निम्िलिखित प्रश्ि क्रमांक 30 से 32 तक में से ककन्ही 2 प्रश्िो के उतर लिखिए।
( प्रत्येक प्रश्ि 5 अंक का है ) [10]

30. समझाइए: रासायतनक लसनेप्स द्वारा तंबत्रका आवेगो का संवहन (आकृतत सदहत)

31. मनष्ु य में श्वासन की कक्रयाववर्ध के चरण समझाइए।

32. प्रोटीन की संरचना समझाइए।