Dipl Papagiannakopoulou - Vassiliki

ÐÁÍÅÐÉÓÔÇÌÉÏ ÁÈÇÍÙÍ ÐÁÍÅÐÉÓÔÇÌÉÏ ÊÕÐÑÏÕ
ÔÌÇÌÁ ÌÁÈÇÌÁÔÉÊÙÍ
ÔÌÇÌÁ ÌÅÈÏÄÏËÏÃÉÁÓ, ÉÓÔÏÑÉÁÓ ÔÌÇÌÁ ÌÁÈÇÌÁÔÉÊÙÍ
ÊÁÉ ÈÅÙÑÉÁÓ ÔÇÓ ÅÐÉÓÔÇÌÇÓ ÊÁÉ ÓÔÁÔÉÓÔÉÊÇÓ
ÔÌÇÌÁ ØÕ×ÏËÏÃÉÁÓ - ÔÌÇÌÁ ÅÐÉÓÔÇÌÙÍ ÁÃÙÃÇÓ
ÐÁÉÄÁÃÙÃÉÊÇÓ ÊÁÉ ÖÉËÏÓÏÖÉÁÓ
Äéáðáíåðéóôçìéáêü - Äéáôìçìáôéêü
Ðñüãñáììá Ìåôáðôõ÷éáêþí Óðïõäþí
£ÄéäáêôéêÞ êáé Ìåèïäïëïãßá ôùí Ìáèçìáôéêþí¤
ÄéðëùìáôéêÞ Åñãáóßá
Ïé Óõììåôñßåò óôçí Åõêëåßäåéá Ãåùìåôñßá ôïõ åðéðÝäïõ
ÂáóéëéêÞ Ðáðáãéáííáêïðïýëïõ
ÅðéâëÝðùí ÊáèçãçôÞò: ê. ËÜððáò, Ä.
ÁèÞíá, Éïýíéïò 2008

Ç ðáñïýóá ÄéðëùìáôéêÞ Åñãáóßá
åêðïíÞèçêå óôá ðëáßóéá ôùí óðïõäþí
ãéá ôçí áðüêôçóç ôïõ
Ìåôáðôõ÷éáêïý Äéðëþìáôïò Åéäßêåõóçò
ðïõ áðïíÝìåé ôï
Äéáðáíåðéóôçìéáêü - Äéáôìçìáôéêü Ðñüãñáììá Ìåôáðôõ÷éáêþí

Óðïõäþí
Åãêñßèçêå ôçí ....................... áðü ÅîåôáóôéêÞ ÅðéôñïðÞ áðïôåëïýìåíç áðü

ôïõò:
Ïíïìáôåðþíõìï Âáèìßäá ÕðïãñáöÞ
1. Äéïíýóéïò ËÜððáò Áíáðë. ÊáèçãçôÞò

(ÅðéâëÝðùí ÊáèçãçôÞò)
2. Ðáíáãéþôçò Óðýñïõ Åðßê. ÊáèçãçôÞò
3. ÅõóôÜèéïò Ãéáííáêïýëéáò Áíáðë. ÊáèçãçôÞò

Åõ÷áñéóôþ ôïí åðßêïõñï êáèçãçôÞ ê. Óðýñïõ Ðáíáãéþôç
êáé ôïí áíáðëçñùôÞ êáèçãçôÞ ê. Ãéáííáêïýëéá ÅõóôÜèéï,
ïé ïðïßïé ìå ôßìçóáí ìå ôç óõììåôï÷Þ ôïõò
óôçí åîåôáóôéêÞ åðéôñïðÞ.
Åõ÷áñéóôþ èåñìÜ ôïí áíáðëçñùôÞ êáèçãçôÞ
êáé åðéâëÝðïíôá ôçò ðáñïýóáò äéðëùìáôéêÞò åñãáóßáò
ê. ËÜððá Äéïíýóéï
ãéá ôçí ðïëýôéìç âïÞèåéÜ ôïõ ðïõ ìïõ ðñïóÝöåñå

êáé ôçí åìðéóôïóýíç ðïõ ìïõ Ýäåéîå
ôüóï óôéò ðñïðôõ÷éáêÝò
üóï êáé óôéò ìåôáðôõ÷éáêÝò ìïõ óðïõäÝò.
ÐÁÍÅÐÉÓÔÇÌÉÏ ÁÈÇÍÙÍ ÐÁÍÅÐÉÓÔÇÌÉÏ ÊÕÐÑÏÕ
ÔÌÇÌÁ ÌÁÈÇÌÁÔÉÊÙÍ
ÔÌÇÌÁ ÌÅÈÏÄÏËÏÃÉÁÓ, ÉÓÔÏÑÉÁÓ ÔÌÇÌÁ ÌÁÈÇÌÁÔÉÊÙÍ
ÊÁÉ ÈÅÙÑÉÁÓ ÔÇÓ ÅÐÉÓÔÇÌÇÓ ÊÁÉ ÓÔÁÔÉÓÔÉÊÇÓ
ÔÌÇÌÁ ØÕ×ÏËÏÃÉÁÓ - ÔÌÇÌÁ ÅÐÉÓÔÇÌÙÍ ÁÃÙÃÇÓ
ÐÁÉÄÁÃÙÃÉÊÇÓ ÊÁÉ ÖÉËÏÓÏÖÉÁÓ
Äéáðáíåðéóôçìéáêü - Äéáôìçìáôéêü
Ðñüãñáììá Ìåôáðôõ÷éáêþí Óðïõäþí
ÄéðëùìáôéêÞ Åñãáóßá
Ïé Óõììåôñßåò óôçí Åõêëåßäåéá Ãåùìåôñßá ôïõ åðéðÝäïõ
ÂáóéëéêÞ Ðáðáãéáííáêïðïýëïõ
ÅðéâëÝðùí ÊáèçãçôÞò: ê. ËÜððáò, Ä.
ÁèÞíá, Éïýíéïò 2008

Óôçí ÏéêïãÝíåéÜ ìïõ
Ðåñéå÷üìåíá
0.1 ÅéóáãùãÞ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1 Ïé åðßðåäïé ìåôáó÷çìáôéóìïß óôçí Åõêëåßäåéá Ãåùìåôñßá 9

1.1 Ïé ôÝóóåñåéò êáôçãïñßåò åðßðåäùí ìåôáó÷çìáôéóìþí . . . . . . 9
1.2 ÂáóéêÜ ÈåùñÞìáôá Éóïìåôñéþí . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.3 Ïé áíáêëÜóåéò ðáñÜãïõí ôçí Åõêëåßäåéá Ãåùìåôñßá . . . . . . . 15
1.4 ÈåùñÞìáôá óýíèåóçò Éóïìåôñéþí . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
1.5 ÊõêëéêÞ - ÄéåäñéêÞ ïìÜäá óõììåôñéþí ôùí êáíïíéêþí ðïëõ-
ãþíùí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
1.5.1 Ç êõêëéêÞ ïìÜäá óõììåôñßáò . . . . . . . . . . . . . . . 21
1.5.2 Ç äéåäñéêÞ ïìÜäá óõììåôñßáò . . . . . . . . . . . . . . . 22
1.6 Èåþñçìá ôïõ Leonardo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2 Ïé åðôÜ ïìÜäåò óõììåôñßáò ôùí äéáêïóìçôéêþí ôáéíéþí 25

2.1 Ç ïìÜäá F1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.2 Ç ïìÜäá F2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2.3 Ç ïìÜäá F11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
2.4 Ç ïìÜäá F12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
2.5 Ç ïìÜäá F21 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
2.6 Ç ïìÜäá F22 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.7 Ç ïìÜäá F31 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
2.8 Ôá ìïíïäéÜóôáôá ìïôßâá êáé ôï ðëÝãìá ôïõò . . . . . . . . . . 35
2.9 ÊñéôÞñéá êáôÜôáîçò ôùí äéáêïóìçôéêþí ôáéíéþí óå ïìÜäåò óõì-
ìåôñßáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
2.10 ÁóêÞóåéò áíáãíþñéóçò £ïìÜäùí öñßæáò¤ . . . . . . . . . . . . . 37
3 Ïé ïìÜäåò óõììåôñßáò ôïõ åðéðÝäïõ (Wallpaper groups) 38

3.1 Ï Êñõóôáëëïãñáöéêüò Ðåñéïñéóìüò . . . . . . . . . . . . . . . 42
3.2 £ÏìÜäåò Ôáðåôóáñßáò¤ êáé Ìïôßâá . . . . . . . . . . . . . . . . 45
3.2.1 Ç êñõóôáëëïãñáöéêÞ óçìåéïãñáößá . . . . . . . . . . . 63
3.2.2 Ôá ðÝíôå åßäç ðëÝãìáôïò ãéá ôá ðåñéïäéêÜ ìïôßâá ôïõ
åðéðÝäïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
1
3.2.3 Ïé ãåííÞôïñåò ãéá ôéò ïìÜäåò óõììåôñßáò ôïõ åðéðÝäïõ . 65
3.3 ÐåñéëçðôéêÜ ãéá ôçí áíáãíþñéóç ôùí ðåñéïäéêþí ìïôßâùí ôïõ
åðéðÝäïõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
3.4 Ðáñáäåßãìáôá ìïôßâùí áðü äéÜöïñïõò Ðïëéôéóìïýò . . . . . . . 72
3.5 Ó÷Ýäéá ðïõ äåí áíÞêïõí óå êáìéÜ áðü ôéò £ïìÜäåò ôáðåôóáñßáò¤ 81
3.6 ÁóêÞóåéò áíáãíþñéóçò £ïìÜäùí ôáðåôóáñßáò¤ . . . . . . . . . . 83
4 Ðëáêßäéá Øçöéäùôïý 86
4.1 ÊõñôÜ ðïëýãùíá ðïõ äåí åðéóôñþíïõí ôï åðßðåäï . . . . . . . . 87
4.2 Óýíôïìç ðåñéãñáöÞ Üëëùí áðïôåëåóìÜôùí óå ó÷Ýóç ìå ôï Èåþ-
ñçìá ôçò 4:1 êáé ôá ÐïñßóìáôÜ ôïõ . . . . . . . . . . . . . . . 97
2
Ç ëÝîç óõììåôñßá ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò ãëþóóá ìå
äýï íïÞìáôá. Áð' ôç ìéá, óõììåôñéêü óçìáßíåé êÜôé ðïõ Ý÷åé êáëÝò
áíáëïãßåò ðïõ åßíáé êáëÜ éóïññïðçìÝíï êáé ç óõììåôñßá õðïäçëþíåé
áõôÞí ôçí éäéáßôåñç óõìöùíßá ðïëëþí ìåñþí ìå ôçí ïðïßá áõôÜ
óõãêñïôïýí ìéá ïëüôçôá. Ç ïìïñöéÜ åßíáé Üññçêôá óõíäåäåìÝíç ìå
ôç óõììåôñßá.
Ùò äåýôåñï íüçìá ôçò óõììåôñßáò, Ý÷ïõìå ôç äßðëåõñç óõììåôñßá
(óõììåôñßá áñéóôåñÜ êáé äåîéÜ) ðïõ äßíåé ìéá åéêüíá éóïññïðßáò
ðïëëÞ åíôõðùóéáêÞ êáé åõäéÜêñéôç óôç äïìÞ ôùí áíþôåñùí æþùí,
åéäéêÜ ôïõ áíèñþðéíïõ óþìáôïò.
Hermann Weyl (∗)
(∗) Ôï 1952 ï Hermann Weyl, ìáèçôÞò ôïõ David Hilbert êáé êáèçãçôÞò óôï ÐáíåðéóôÞìéï
ôïõ Gettingen, üôáí åôïéìáæüôáí íá áðï÷ùñÞóåé ëüãù çëéêßáò áðü ôï Institut Advanced
Studies Priston, Ýäùóå ìéá óåéñÜ áðü äçìüóéåò äéáëÝîåéò ìå èÝìá ôç óõììåôñßá. £Óõììåôñßá¤
åßíáé êáé ï ôßôëïò ôïõ âéâëßïõ ôïõ Hermann Weyl ðïõ ðñïÝêõøå áðü ôéò äéáëÝîåéò áõôÝò.
Ôï âéâëßï áõôü ðáñáìÝíåé ìÝ÷ñé óÞìåñá ìéá áîåðÝñáóôç ãåíéêÞ ìåëÝôç ôçò óõììåôñßáò. Ï
Weyl ðÝñá áðü ôçí êáôáíüçóç ôùí ìáèçìáôéêþí åííïéþí ôçò óõììåôñßáò Ý÷åé áíáëýóåé ôï
èÝìá áõôü ìÝóá áðü ôïõò ïñßæïíôåò ôçò öéëïóïößáò, ôïõ ðïëéôéóìïý êáé ôçò ôÝ÷íçò.
3
0.1 ÅéóáãùãÞ
Ç ðáñïýóá äéðëùìáôéêÞ åñãáóßá Ý÷åé ùò óêïðü íá ðáñïõóéÜóåé ôéò óõììåôñßåò

óôçí Åõêëåßäåéá Ãåùìåôñßá ôïõ åðéðÝäïõ. Ïé óõììåôñßåò åíüò £áíôéêåéìÝíïõ¤
åßíáé ìåôáó÷çìáôéóìïß, ðïõ áöÞíïõí ôï £áíôéêåßìåíï¤ áìåôÜâëçôï, äçëáäÞ ç
óõíïëéêÞ ìïñöÞ ôïõ áíôéêåéìÝíïõ åßíáé ßäéá ðñéí êáé ìåôÜ ôç ìåôáôüðéóç. Ôá
ßóá ó÷Þìáôá äéáôçñïýí ôéò éäéüôçôÝò ôïõò áíåîÜñôçôá áðü ôçí ôïðïèÝôçóÞ
ôïõò óôï åðßðåäï.
Ïé óõììåôñßåò åíüò áíôéêåéìÝíïõ ó÷çìáôßæïõí ïìÜäá, êáèþò ôï óýíïëï ôùí
óõììåôñéþí åíüò ó÷Þìáôïò äåí åßíáé ìéá ôõ÷áßá óõëëïãÞ ìåôáó÷çìáôéóìþí,
áëëÜ åßíáé Ýíá óýíïëï ìå åóùôåñéêÞ äïìÞ. Óõíåðþò, ç åðÜëëçëç åöáñìïãÞ
ìåôáó÷çìáôéóìþí, ðïõ áíÞêïõí óôï óýíïëï, ó' Ýíá ó÷Þìá åßíáé Ýíáò áðü
ôïõò ìåôáó÷çìáôéóìïýò ôïõ óõíüëïõ áõôïý. (Ìéá ïìÜäá åßíáé Ýíá êëåéóôü
óýóôçìá ìåôáó÷çìáôéóìþí, êáèþò áí óõíèÝóïõìå äýï áð' áõôïýò Ý÷ïõìå ùò
áðïôÝëåóìá Ýíá óôïé÷åßï-ìåôáó÷çìáôéóìü ôçò ßäéáò ïìÜäáò.)
Ç ìåëÝôç ôùí ïìÜäùí åíéó÷ýèçêå Ýíôïíá áðü ôï äéÜóçìï Ðñüãñáììá Erlanger
ôïõ Felix Klein, ìéá äéÜëåîç ðïõ åß÷å äþóåé ï Klein ôï 1872 óôï ÐáíåðéóôÞìéï
ôïõ Erlagen. Ï Klein ÷ñçóéìïðïßçóå ïìÜäåò óõììåôñéþí -áíôßóôïé÷åò
ôçò Åõêëåßäåéáò ïìÜäáò- ãéá íá ôáîéíïìÞóåé ôéò ãåùìåôñßåò. ÌÝ÷ñé ôçí
ïéêïäüìçóç ôùí ìç-Åõêëåßäåéùí ãåùìåôñéþí, ç ìåëÝôç ôçò ãåùìåôñßáò Þôáí
ðåñéïñéóìÝíç óå ìßá áëçèéíÞ a priori ãåùìåôñßá, ôçí Åõêëåßäåéá ãåùìåôñßá.
Áðü ôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áéþíá ç ìßá ãåùìåôñßá Üñ÷éóå íá äéáéñåßôáé êáé íá
ðïëëáðëáóéÜæåôáé. ÏéêïäïìÞèçêáí ç ÅëëåéðôéêÞ Ãåùìåôñßá, ç ÕðåñâïëéêÞ
Ãåùìåôñßá, ç ÐñïâïëéêÞ Ãåùìåôñßá, ç ÓõããåíÞò Ãåùìåôñßá (Þ ÖõóéêÞ), ç
Óýììïñöç Ãåùìåôñßá, ç ÄéáöïñéêÞ Ãåùìåôñßá êáé ïé ðñþôåò óêÝøåéò ôçò Ôï-
ðïëïãßáò. Ç åíïðïßçóç ôùí ãåùìåôñéþí áðü ôïí Klein áðïêÜëõøå áðñüóìåíåò
ó÷Ýóåéò áíÜìåóá óå äéáöïñåôéêÝò ãåùìåôñßåò. ÌåñéêÝò ãåùìåôñßåò ðñïÝêõøáí
íá Ý÷ïõí ïìÜäåò üìïéåò ìå ôéò ïìÜäåò Üëëùí ãåùìåôñéþí (ãåùìåôñßåò éóïäý-
íáìåò ìåôáîý ôïõò) Þ ëßãï ðáñáëëáãìÝíåò. Ïé ãåùìåôñßåò ðïõ âáóßæïíôáé óå
åõñýôåñåò ïìÜäåò åßíáé £ðéï ãåíéêÝò¤ áðü åêåßíåò ðïõ âáóßæïíôáé óå ìéêñü-
ôåñåò êáé êÜèå Èåþñçìá ðïõ éó÷ýåé óôç ãåùìåôñßá ìå ôç ìåãáëýôåñç ïìÜäá
óõíåðÜãåôáé üôé éó÷ýåé êáé óôç ãåùìåôñßá ìå ôç ìéêñüôåñç ïìÜäá.
Ïé ãåùìåôñßåò êáôÜ Klein åßíáé æåýãç (G; × ), üðïõ ôï × 6= ∅ åßíáé Ýíá óýíïëï
êáé ôï G åßíáé ìéá ïìÜäá ðïõ äñá ðÜíù óôï × . Ìéá ãåùìåôñßá óå Ýíá óýíïëï
× äåí ïñßæåôáé áðü ôá óçìåßá êáé ôéò åõèåßåò ôçò, áðü ôçí ðáñáëëçëßá, ôçí
ïñèïãùíéüôçôá êáé ôéò Üëëåò ó÷Ýóåéò, áëëÜ áðü ìéá õðïïìÜäá G ôçò ïìÜäáò
ôùí £1-1¤ êáé £åðß¤ áíôéóôïé÷ßóåùí × −→ × ìå ðñÜîç ôç óýíèåóç ôùí áðåéêï-
íßóåùí. (Ôá óôïé÷åßá ôçò ïìÜäáò G åßíáé ïé ìåôáó÷çìáôéóìïß ðïõ £åðéôñÝðåé¤
ç ãåùìåôñßá Klein (G; × ) ðÜíù óôï × ). Ï âáóéêüò £ðñïâëçìáôéóìüò¤ ôçò
ãåùìåôñßáò Klein (G; X ), ðïõ ðñÝðåé íá åíóùìáôùèåß óôïí ïñéóìü ôçò (!),
åßíáé ï åîÞò: íá ìåëåôçèïýí åêåßíåò ïé éäéüôçôåò ôùí õðïóõíüëùí ôïõ × , ðïõ
4
ðáñáìÝíïõí áíáëëïßùôåò ùò ðñïò ôá óôïé÷åßá ôçò G. Ìéá éäéüôçôá J åíüò
õðïóõíüëïõ Á ôïõ × ðáñáìÝíåé áíáëëïßùôç ùò ðñïò G, áí ôï f (Á) Ý÷åé ôçí
éäéüôçôá J ãéá êÜèå f ∈ G. Ìå ôç íÝá áõôÞ Üðïøç ðñïöáíþò ôá ó÷Þìáôá äåí
áðïôåëïýíôáé áðü åõèýãñáììá ó÷Þìáôá, êýêëïõò ê.ë.ð., áëëÜ åßíáé õðïóýíïëá
ôïõ × . Óýìöùíá ìå ôïí Klein, ïé ãåùìåôñéêÝò éäéüôçôåò ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü
ôç óôáèåñüôçôÜ ôïõò õðü ìéáò ïìÜäáò ìåôáó÷çìáôéóìþí.
Óôçí Åõêëåßäåéá Ãåùìåôñßá, ìå ôçí ïðïßá èá áó÷ïëçèïýìå óôçí ðáñïýóá åñãá-
óßá, ïé âáóéêÝò Ýííïéåò åßíáé ïé áðïóôÜóåéò êáé ïé ãùíßåò. Ïé ìåôáó÷çìáôéóìïß
ðïõ äéáôçñïýí ôéò áðïóôÜóåéò êáé ôéò ãùíßåò åßíáé áêñéâþò ïé óôåñåÝò êéíÞóåéò.
Óõíåðþò, ç éäÝá ôïõ Klein åßíáé íá áíôéóôñÝøïõìå áõôü ôï æÞôçìá, äçëáäÞ íá
ðÜñïõìå ôçí ïìÜäá ôùí óôåñåþí êéíÞóåùí ùò ôï âáóéêü áíôéêåßìåíï êáé íá
óõíÜãïõìå áð' áõôÞí ôç ãåùìåôñßá. Óôçí Åõêëåßäåéá Ãåùìåôñßá, ìéá èåìéôÞ
ãåùìåôñéêÞ ãåíéêÞ éäÝá åßíáé ïôéäÞðïôå ðáñáìÝíåé áìåôÜâëçôï ìÝóá áðü ìéá
óôåñåÜ êßíçóç, äçëáäÞ ç ìåëÝôç ôùí éäéïôÞôùí ôùí äéáöüñùí åéäþí ó÷çìÜôùí
ðïõ ðáñáìÝíïõí áíáëëïßùôåò áí áõôÜ £ìåôáêéíçèïýí¤ óôï åðßðåäü ôïõò áðïôå-
ëåß âáóéêü áíôéêåßìåíï ôçò åðßðåäçò Åõêëåßäåéáò Ãåùìåôñßáò. ÐáñÜäåéãìá ìéáò
ôÝôïéáò ãåíéêÞò éäÝáò áðïôåëåß ôï £ïñèïãþíéï ôñßãùíï¤. Åðßóçò, áíáëëïßùôåò
éäéüôçôåò ôùí ó÷çìÜôùí åßíáé ãéá ðáñÜäåéãìá óå Ýíá ðáñáëëçëüãñáììï üôé ïé
äéáãþíéïß ôïõ äé÷ïôïìïýíôáé êáé óå Ýíá ôñßãùíï üôé ôï Üèñïéóìá ôùí ãùíéþí
ôïõ åßíáé 1800 . Ôþñá, ç åðéìïíÞ ôïõ Åõêëåßäç óôá ßóá ôñßãùíá ùò áðïäåéêôéêÞ
ìÝèïäïò åîçãåßôáé ìå óáöÞíåéá, êáèþò ôá ôñßãùíá åßíáé ßóá áêñéâþò üôáí ôï
Ýíá ôñßãùíï ìðïñåß íá ôïðïèåôçèåß ðÜíù óôï Üëëï ìå ìéá óôåñåÜ êßíçóç. Êáô'
ïõóßáí, ï Åõêëåßäçò (∗) ôá ÷ñçóéìïðïßçóå ãéá íá ðáßîïõí ôïí ßäéï ñüëï ðïõ
ðáßæïõí ïé ìåôáó÷çìáôéóìïß ðïõ ðñïôéìÞèçêáí áðü ôïí Klein.
Óôï êåßìåíï áõôü êáè' áõôü ðïõ áêïëïõèåß äå èá ãßíåé ðåñáéôÝñù áíáöïñÜ óôç
ãåùìåôñßá êáôÜ Klein, áí êáé ç áíáöïñÜ ôùí ðáñáðÜíù ðëçñïöïñéþí êñßèçêå
áðáñáßôçôç ãéá íá ãßíåé áíôéëçðôÞ ç ÷ñçóéìüôçôá ôùí ïìÜäùí óõììåôñéþí
ãéá ôçí ôáîéíüìçóç ôùí ãåùìåôñéþí. Åäþ, èá åóôéÜóïõìå óôçí Åõêëåßäåéá
Ãåùìåôñßá.
(∗) Ç Åõêëåßäåéá Ãåùìåôñßá ÷ñçóéìïðïéåß ôç ìåôáôüðéóç ôùí ãåùìåôñéêþí ó÷çìÜôùí ãéá
ôçí áðüäåéîç èåìåëéùäþí ôçò ÐñïôÜóåùí, õðïèÝôïíôáò üôé êáôÜ ôç ìåôáêßíçóÞ ôïõò ôá
ãåùìåôñéêÜ áíôéêåßìåíá ðáñáìÝíïõí áìåôÜâëçôá. ¼ðùò ðáñáôçñåß ï Ðñüêëïò, ãéá ôçí
áðüäåéîç ôçò Ðñüôáóçò É.4 ôùí Óôïé÷åßùí, ï Åõêëåßäçò ÷ñçóéìïðïéåß ôç ìÝèïäï ôçò £åðßèå-
óçò¤ (õðÝñèåóçò). ¼ìùò, ãåíéêÜ öáßíåôáé üôé ï Åõêëåßäçò äåí áðïäÝ÷åôáé ôç ìÝèïäï ôçò
£åðßèåóçò¤, áöïý ôç ÷ñçóéìïðïéåß ìüíï äýï öïñÝò óôï ìåãáëåéþäåò Ýñãï ôïõ, ôá Óôïé÷åßá,
óôéò áðïäåßîåéò ôùí É.4 êáé É.8.. Ðáñáäåßãìáôïò ÷Üñéí, áí áðïäå÷üôáí áõôÞ ôç ìÝèïäï, èá
áðåäåßêíõå ôï Áßôçìá IV. ðåñß ôçò éóüôçôáò ôùí ïñèþí ãùíéþí ìå £åðßèåóç¤. ¢ëëùóôå, ç
äõíáôüôçôá ôçò êßíçóçò äåí ðçãÜæåé ïýôå áðü ôéò êïéíÝò Ýííïéåò ïýôå áðü ôá áéôÞìáôá ïýôå
áðü ÐñïôÜóåéò ðïõ ðñïçãÞèçêáí ôçò ÷ñÞóçò ôçò ìåèüäïõ (ðáñÜ ìüíï áðü ôç äéáßóèçóÞ ìáò
êáé ôçí åìðåéñßá ìáò).
5
Ïé ïìÜäåò ìåôáó÷çìáôéóìþí, ðïõ áöÞíïõí áìåôÜâëçôç ìéá óõãêåêñéìÝíç äéÜ-
ôáîç óôï åðßðåäï åßíáé ïéêåßá áíôéêåßìåíá ìåëÝôçò ãéá öïéôçôÝò êáé ãéá åñåõ-
íçôÝò. Ðáñáäåßãìáôïò ÷Üñéí, ãíùñßæïõìå ôçí C , ôçí êõêëéêÞ ïìÜäá ôÜîçò
n
n, ôçí ïðïßá áíôéëáìâáíüìáóôå ðëÞñùò ùò ìéá ïìÜäá óôñïöþí ðïõ áöÞíåé
áìåôÜâëçôï Ýíá êáíïíéêü n-ãùíï êáé ôçí D , ìéá äéåäñéêÞ ïìÜäá ôÜîçò 2n,
n
ùò ìéá ïìÜäá üëùí ôùí éóïìåôñéþí (óôñïöþí êáé áíáêëÜóåùí), ðïõ áöÞíïõí
áìåôÜâëçôï ôï ßäéï ðïëýãùíï. (Ç ëÝîç isometry (£éóïìåôñßá¤), üðùò êáé ç
ëÝîç isomorphism (£éóïìïñöéóìüò¤), (ëÝîåéò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óôç äéåèíÞ
âéâëéïãñáößá) ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôçí ÅëëçíéêÞ ñßæá ôïõ iso (£ßóï¤) ðïõ åîçãåßôáé
êáé ùò êÜôé áìåôÜâëçôï êáé áíáëëïßùôï. ¸ôóé, ïé éóüìïñöåò ïìÜäåò Ý÷ïõí
ôçí ßäéá £ìïñöÞ¤ êáé ìéá éóïìåôñßá ìåôáöÝñåé Ýíá åõèýãñáììï ôìÞìá óå Ýíá
åõèýãñáììï ôìÞìá ìå ôï ßäéï £ìÝôñï¤.) Óôï Ðñþôï ÊåöÜëáéï ôçò ðáñïýóáò
åñãáóßáò èá áíáëýóïõìå óå êÜðïéï âáèìü ôéò êõêëéêÝò êáé äéåäñéêÝò ïìÜäåò
óõììåôñéþí ôùí êáíïíéêþí ðïëõãþíùí. ÖõóéêÝò åðåêôÜóåéò ôùí ðáñáðÜíù
ðáñáäåéãìÜôùí õðÜñ÷ïõí, áëëÜ áðïõóéÜæïõí áðü ôá ðåñéóóüôåñá åéóáãùãéêÜ
êåßìåíá Üëãåâñáò. ÁõôÝò åßíáé ïé ïìÜäåò éóïìåôñéþí óôï åðßðåäï ðïõ áöÞíïõí
áìåôÜâëçôï Ýíá ó÷Ýäéï Þ Ýíá ìïôßâï (pattern) óôï åðßðåäï. Áí ôï ìïôßâï
åßíáé ðåðåñáóìÝíï, ìéá ôÝôïéá ïìÜäá åßíáé êáô' áíÜãêçí ìéá õðïïìÜäá êÜ-
ðïéáò äéåäñéêÞò ïìÜäáò. Áí ôï ìïôßâï åðáíáëáìâÜíåôáé ðåñéïäéêÜ óå ìßá Þ
óå äýï êáôåõèýíóåéò, ïé ìåôáöïñÝò êáé ïé áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò åßíáé
ðñüóèåôåò ðéèáíÝò éóïìåôñßåò ôïõ ìïôßâïõ êáé Ýôóé ç ïìÜäá ðïõ áöÞíåé Ýíá
ôÝôïéï ó÷Ýäéï áìåôÜâëçôï èá åßíáé ìéá Üðåéñç äéáêñéôÞ ïìÜäá. Ó÷Ýäéá ðïõ
åßíáé áìåôÜâëçôá õðü üëùí ôùí óõíèÝóåùí ìéáò ìüíï ìåôáöïñÜò áðïôåëïýí
Ýíá äéÜæùìá (frieze) Þ ìéá ìðïñíôïýñá äéáêüóìçóçò êáé ïé ïìÜäåò ì' áõôÝò ôéò
éäéüôçôåò ïíïìÜæïíôáé £ïìÜäåò óõììåôñßáò äéáêïóìçôéêþí ôáéíéþí¤ Þ £ïìÜäåò
äéáæþìáôïò¤ Þ £ïìÜäåò öñßæáò¤ (frieze groups). ÁíÜëõóç áõôþí ôùí ïìÜäùí
ðáñïõóéÜæåôáé óôï Äåýôåñï ÊåöÜëáéï áõôÞò ôçò åñãáóßáò. Ìïôßâá, ôá ïðïßá
åßíáé áìåôÜâëçôá õðü ãñáììéêþí óõíäõáóìþí äõï ãñáììéêþò áíåîÜñôçôùí
ìåôáöïñþí, åðáíáëáìâÜíïíôáé ðåñéïäéêÜ óå äýï êáôåõèýíóåéò êáé óõíåðþò ïé
ïìÜäåò ôïõò ïíïìÜæïíôáé £ïìÜäåò óõììåôñßáò ôïõ åðéðÝäïõ¤ Þ £ïìÜäåò ôáðå-
ôóáñßáò¤ (wallpaper groups). Óôï Ôñßôï ÊåöÜëáéï ôçò ðáñïýóáò åñãáóßáò
ðáñïõóéÜæïíôáé êáé áíáëýïíôáé äéåîïäéêÜ ïé £ïìÜäåò ôáðåôóáñßáò¤. Ôá ìï-
ôßâá ôùí ïìÜäùí áõôþí êáëïýíôáé åðéóôñþóåéò ôïõ åðéðÝäïõ. Óôï ÔÝôáñôï
ÊåöÜëáéï, èá äéáôõðþóïõìå êáé èá áðïäåßîïõìå Ýíá óçìáíôéêü Èåþñçìá, êáé
ôá ÐïñßóìáôÜ ôïõ, ðïõ áíáöÝñåôáé óôá êõñôÜ ðïëýãùíá ðïõ äå ìðïñïýí íá
åðéóôñþóïõí ôï åðßðåäï. Áêïëïõèåß êáé ìéá óýíôïìç ðåñéãñáöÞ Üëëùí áðï-
ôåëåóìÜôùí ó÷åôéêÜ ìå ôï ðñïçãïýìåíï Èåþñçìá êáé ôá ÐïñßóìáôÜ ôïõ.
6
Ôß ìáò ïäçãåß íá ìåëåôÞóïõìå ôéò ïìÜäåò óõììåôñßáò ôïõ åðéðÝäïõ; Ç óõíý-
öáíóç óôïé÷åéùäþí ðôõ÷þí ôçò Åõêëåßäåéáò ãåùìåôñßáò ìåôáó÷çìáôéóìþí êáé
ôçò èåùñßáò ïìÜäùí êÜíïõí ôéò ïìÜäåò áõôÝò åîáéñåôéêÝò ãéá ìåëÝôç. Åðßóçò,
õðÜñ÷ïõí áñêåôÜ ìç-ìáèçìáôéêÜ èåôéêÜ óôïé÷åßá ðïõ êáèéóôïýí ôç ìåëÝôç
ôïõò éäéáéôÝñùò åëêõóôéêÞ. To íá áíáëýóïõìå Ýíá åðáíáëáìâáíüìåíï ó÷Ýäéï,
ôï íá äïýìå ôß ôï êÜíåé íá £áðïöÝñåé ôá åðéäéùêüìåíá áðïôåëÝóìáôá¤ êáé íá
äçìéïõñãÞóïõìå ôá áñ÷éêÜ ó÷Ýäéá ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôç äýíáìç ìáèçìáôéêþí
£íüìùí¤ ðïõ äéÝðïõí ôá ó÷Ýäéá áõôÜ åßíáé Ýíá éó÷õñü ìç ìáèçìáôéêü êßíç-
ôñï ãéá ôç ìåëÝôç áõôþí ôùí ïìÜäùí. ÁíáðÜíôå÷á, ç ëÝîç £óõììåôñßá¤
Ý÷åé äéðëü íüçìá: ç êáëëéôå÷íéêÞ óçìáóßá êáé ç ìáèçìáôéêÞ óçìáóßá
èåùñïýíôáé ùò áäéá÷þñéóôåò.
ÓõãêåêñéìÝíá, Ýíá óçìáíôéêü êßíçôñï ãéá íá ìÜèïõìå ãéá ôéò ïìÜäåò áõôÝò
åßíáé ç åõêáéñßá ðïõ Ý÷ïõìå íá ìåëåôÞóïõìå ôá ðáñáäåßãìáôá ôùí åõñçìáôé-
êþí áëëçëïóõíäåüìåíùí ìïôßâùí áðü ôïí Ïëëáíäü êáëëéôÝ÷íç M. C. Escher
(1898-1972). Ôï Ýñãï ôïõ åßíáé ßóùò ç ðéï óõãêåêñéìÝíç áðüäåéîç ãéá ôç äý-
íáìç ðïõ Ý÷åé áðïêôçèåß óôçí êáôáíüçóç áõôþí ôùí ïìÜäùí. Ðñïóðáèïýóå
ãéá ðïëëÜ ÷ñüíéá íá äçìéïõñãÞóåé £æùíôáíÜ¤ áëëçëïóõíäåüìåíá ó÷Ýäéá, ìå
áðïôåëÝóìáôá ôÝ÷íçò ðñùôüãïíçò ôå÷íïôñïðßáò. ¼ôáí óõíåéäçôïðïßçóå üôé
áõôÜ ôá åßäç ó÷åäßùí äéÝðïíôáé áðü ïìÜäåò éóïìåôñéþí, ìåëÝôçóå ôç äéáèÝóéìç
ìáèçìáôéêÞ âéâëéïãñáößá. Ôá ó÷Ýäéá ðïõ äçìéïýñãçóå, áöïý ìåëÝôçóå ôéò
õðÜñ÷ïõóåò ðëçñïöïñßåò, åßíáé åîáéñåôéêÜ ðåñßðëïêá, þóôå íá óáóôßæåé ï íïõò
åíüò áðëïý ðáñáôçñçôÞ. Ôá ðáñáêÜôù äýï ó÷Ýäéá åßíáé äåßãìáôá ôïõ Ýñãïõ
ôïõ.
M. C. Escher, Work 78, [17]
7
M. C. Escher, Work 130, [17]
Óôïé÷åßá êñõóôáëëïãñáößáò åßíáé ìÝñïò ôçò èåùñßáò ôùí ïìÜäùí óõììåôñéþí

åðßóçò, ãåãïíüò ðïõ áðïôõðþíåôáé ùò Üëëï Ýíá èåôéêü óôïé÷åßï. Ç ôáîéíü-
ìçóç ôùí ðåñéïäéêþí ìïôßâùí óýìöùíá ìå ôéò ïìÜäåò óõììåôñßáò ôïõò åßíáé ôï
äéóäéÜóôáôï áíôßóôïé÷ï ôïõ óõóôÞìáôïò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé áðü ôïõò Êñõ-
óôáëëïãñÜöïõò ãéá íá ôáîéíïìÞóïõí ôá êñýóôáëëá. ¸ôóé, ïé ïìÜäåò áõôÝò
åðßóçò ïíïìÜæïíôáé £äéóäéÜóôáôåò êñõóôáëëïãñáöéêÝò ïìÜäåò¤.
ÓõíïðôéêÜ, óôï êåßìåíï ðïõ áêïëïõèåß óôçí ðáñïýóá äéðëùìáôéêÞ åñãáóßá,

èá ìåëåôÞóïõìå ôá ôÝóóåñá åßäç éóïìåôñéþí, âáóéêÜ ÈåùñÞìáôá áõôþí, ôéò
ðåðåñáóìÝíåò ïìÜäåò óõììåôñéþí ôùí êáíïíéêþí ðïëõãþíùí êáé ôï Èåþñçìá
ôïõ Leonardo, ôéò 7 äéáöïñåôéêïý ôýðïõ ïìÜäåò äéáêïóìçôéêþí ôáéíéþí (ïìÜ-
äåò öñßæáò) êáé ôá éóÜñéèìá ìïôßâá ôïõò êáé óôç óõíÝ÷åéá èá áó÷ïëçèïýìå
äéåîïäéêÜ ìå ôéò 17 äéáöïñåôéêïý ôýðïõ äéáêïóìçôéêÝò £ïìÜäåò ôáðåôóáñßáò¤
(Wallpaper groups) óôï Åõêëåßäåéï åðßðåäï êáé ôá éóÜñéèìá ìïôßâá ôïõò ðïõ
åðéóôñþíïõí ôï åðßðåäï. Óôï ôåëåõôáßï êåöÜëáéï, èá åðéêåíôñùèïýìå óå êõñôÜ
ðïëýãùíá ðïõ äå ìðïñïýí íá åðéóôñþóïõí ôï åðßðåäï äéáôõðþíïíôáò êáé áðï-
äåéêíýïíôáò Ýíá óçìáíôéêü Èåþñçìá êáé óõíáöÞ áðïôåëÝóìáôá áõôïý.
8
ÊåöÜëáéï 1
Ïé åðßðåäïé ìåôáó÷çìáôéóìïß óôçí

Åõêëåßäåéá Ãåùìåôñßá
1.1 Ïé ôÝóóåñåéò êáôçãïñßåò åðßðåäùí ìåôáó÷ç-

ìáôéóìþí
1. ÓôñïöÞ
ÓôñïöÞ êáôÜ ãùíßá è (ìå è ∈ (−ð; ð ]) ìå êÝíôñï ôçò óôñïöÞò Ýíá óçìåßï
Ï (óõìâïëßæïõìå ìå ñ ) ïñßæåôáé ï ìåôáó÷çìáôéóìüò ôïõ åðéðÝäïõ,
Ï;è
êáôÜ ôïí ïðïßï ôï Ï ðáñáìÝíåé óôáèåñü, åíþ Ýíá óçìåßï Á áíôéóôïé-

÷ßæåôáé óôï Á0 ìå ÏÁ = ÏÁ0 êáé ∠ÁÏÁ0 = ∠è . Óõíåðþò, êáôÜ ôç
óôñïöÞ óôáèåñü óçìåßï ôïõ ìåôáó÷çìáôéóìïý åßíáé ìüíï ôï êÝíôñï Ï
ôçò óôñïöÞò.
2. ÁíÜêëáóç (Þ êáôïðôñéóìüò)
ÁíÜêëáóç ùò ðñïò ìéá åõèåßá (å ) ôïõ åðéðÝäïõ (óõìâïëßæïõìå ìå ó ) å
åßíáé ç áðåéêüíéóç, ðïõ áíôéóôïé÷åß óå êÜèå óçìåßï Á ôïõ åðéðÝäïõ ôï

óõììåôñéêü ôïõ Á0 ùò ðñïò ôçí åõèåßá áõôÞ. Ç áíÜêëáóç ëÝãåôáé êáé
óõììåôñßá ùò ðñïò Üîïíá ôçí åõèåßá (å ).
Âáóéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò áíÜêëáóçò åßíáé üôé áëëÜæåé ôïí ðñïóáíáôï-

ëéóìü, êáèþò áðåéêïíßæåé äéáíýóìáôá êÜèåôá óôçí åõèåßá óôá áíôßèåôÜ
ôïõò äéáíýóìáôá, ôéò £äåîéüóôñïöåò¤ ãùíßåò óå £áñéóôåñüóôñïöåò¤ êáé
áíôßóôñïöá. Åðßóçò, êÜèå óçìåßï Á ∈ (å ) áðåéêïíßæåôáé óôï ßäéï óçìåßï,
äçëáäÞ ôá óçìåßá ôçò (å ) åßíáé áíáëëïßùôá (ðáñáìÝíïõí óôáèåñÜ) êáôÜ
ôï ìåôáó÷çìáôéóìü. Áí óçìåßï Ñ ∈ = (å ), ôüôå áðåéêïíßæåôáé óôï óçìåßï
Ñ ôïõ åðéðÝäïõ þóôå ç åõèåßá (å ) íá åßíáé ìåóïêÜèåôïò ôïõ Ñ Ñ .

0 0
3. ÐáñÜëëçëç ìåôáöïñÜ (Þ ìåôáöïñÜ Þ ïëßóèçóç)

→
ÐáñÜëëçëç ìåôáöïñÜ êáôÜ äéÜíõóìá á ïíïìÜæåôáé ï ìåôáó÷çìáôéóìüò
9
ôïõ åðéðÝäïõ êáôÜ ôïí ïðïßï êÜèå óçìåßï Á áíôéóôïé÷ßæåôáé óôï óçìåßï
−−→0
Á , þóôå ôï ÁÁ íá Ý÷åé ßóï ìÞêïò êáé íá åßíáé ðáñÜëëçëï êáé ïìüññïðï
0
→ −−→ →
(óõããñáììéêü) ìå ôï á , äçëáäÞ ÁÁ0 = á (óõìâïëßæïõìå ìå ô 0 ).
Á;Á
ÊÜèå ìåôáöïñÜ ìåôáó÷çìáôßæåé äýï ôõ÷áßá óçìåßá Á êáé Â óå äýï óç-

−−→ −→
ìåßá Á0 êáé Â 0 áíôßóôïé÷á, þóôå Á0 Â 0 = ÁÂ . Ðñïöáíþò, ç ìåôáöïñÜ
åõèåßáò êáôÜ äéÜíõóìá åßíáé åõèåßá ðáñÜëëçëç óôçí áñ÷éêÞ.
4. ÁíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò (Þ ìåôáöïñÜ ìåô' áíáêëÜóåùò)
¸íáò ìåôáó÷çìáôéóìüò ôïõ åðéðÝäïõ ïñßæåôáé áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞ-
óåùò (óõìâïëßæïõìå ìå ã ), üôáí õðÜñ÷ïõí ìéá åõèåßá (å ) êé Ýíá äéÜíõóìá
→
á ==(å ) þóôå êÜèå óçìåßï Á íá áíôéóôïé÷åß óôï Á , ôï ïðïßï ðñïêýðôåé
0
→
áðü ìéá ìåôáöïñÜ êáôÜ äéÜíõóìá á êáé ìéá áíÜêëáóç ùò ðñïò ôçí åõèåßá
(å ). ÅðïìÝíùò, ç áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò åßíáé óýíèåóç äýï ìåôá-
ó÷çìáôéóìþí, ìéáò ìåôáöïñÜò êáé ìéáò áíÜêëáóçò, üðïõ ï Üîïíáò ôçò
áíÜêëáóçò åßíáé ðáñÜëëçëïò ìå ôï äéÜíõóìá ôçò ìåôáöïñÜò.
Óôçí áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò åßíáé áíáëëïßùôá ôïõ ìåôáó÷çìáôéóìïý
ìüíï ôá óçìåßá ôïõ Üîïíá ôçò. Åðßóçò, êÜèå ìÝóï åíüò åõèýãñáììïõ
ôìÞìáôïò ðïõ åíþíåé Ýíá óçìåßï ìå ôï áíôßóôïé÷ü ôïõ âñßóêåôáé ðÜíù
ó' áõôüí ôïí Üîïíá.
Ãéá ðáñÜäåéãìá, áí Á0 , Â 0 åßíáé ôá áíôßóôïé÷á óçìåßá ôùí Á, Â óå ìéá
→
áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò êáôÜ äéÜíõóìá á , ôüôå ôá ìÝóá Ì , Í ôùí
ÁÁ êáé Â Â êáèïñßæïõí ôïí Üîïíá (å ) ôçò áíÜêëáóçò ìåô' ïëéóèÞóåùò.
0 0
Ïñéóìüò: ¸óôù ìéá åõèåßá (å ) ôïõ åðéðÝäïõ êáé Ýíá óçìåßï Ï ∈ (å ). Ï ìå-
ôáó÷çìáôéóìüò ó ëÝãåôáé êáé óõììåôñßá ùò ðñïò êÝíôñï ôï Ï Þ çìéóôñïöÞ
å
(ìéóÞ óôñïöÞ), áí:
á. Ãéá Ñ = Ï , ôüôå ó (Ñ ) = Ñ , äçëáäÞ ôï Ï åßíáé áíáëëïßùôï óçìåßï ôïõ

O
ìåôáó÷çìáôéóìïý.
â. Ãéá Ñ 6= Ï , ôüôå ôï Ï åßíáé ìÝóï ôïõ åõèõãñÜììïõ ôìÞìáôïò Ñ Ñ 0 , üðïõ
Ñ = ó (Ñ ).
0
O
10
Ðñïöáíþò, ç óõììåôñßá ùò ðñïò Ï ôáõôßæåôáé ìå Ýíáí ìåôáó÷çìáôéóìü óôñï-
öÞò êáôÜ ãùíßá è = ð (êáé ãé' áõôü êáëåßôáé êáé ìåôáó÷çìáôéóìüò ìéóÞò
óôñïöÞò). Óõìâïëßæïõìå: ñ 1800 = ó .
Ï; Ï
1.2 ÂáóéêÜ ÈåùñÞìáôá Éóïìåôñéþí
Éóïìåôñßá åßíáé Ýíáò ìåôáó÷çìáôéóìüò Ì , üôáí äéáôçñåß ôéò áðïóôÜóåéò ôùí

óçìåßùí, äçëáäÞ: áí Á0 = Ì (Á) êáé Â 0 = Ì (Â ), ôüôå ÁÂ = Á0 Â 0 .
Èåþñçìá 1. Ïé áíáêëÜóåéò åßíáé éóïìåôñßåò.
Áðüäåéîç
¸óôù Á0 , Ñ 0 ïé åéêüíåò äýï óçìåßùí Á êáé Ñ óôçí áíÜêëáóç ùò ðñïò åõèåßá

(å ), Á0 = Ì (Á) = Á êáé Ñ 0 = Ì (Ñ ). Áðü ôçí éóüôçôá ôùí ïñèïãþíéùí ôñé-
ãþíùí, ðñïêýðôåé üôé ÁÑ = Á0 Ñ 0 . ¢ñá, ç áíÜêëáóç äéáôçñåß ôéò áðïóôÜóåéò.
Èåþñçìá 2. Ç ðáñÜëëçëç ìåôáöïñÜ åßíáé éóïìåôñßá.
Áðüäåéîç
→
Áí ÁÂ åßíáé Ýíá åõèýãñáììï ôìÞìá êáé á ôï äéÜíõóìá ìåôáöïñÜò ôïõ, ôüôå
áðü ôï ðáñáëëçëüãñáììï ÁÂ Â 0 Á0 ðñïêýðôåé üôé ÁÂ = Á0 Â 0 . ¸ôóé, ç ðáñÜë-
ëçëç ìåôáöïñÜ åßíáé éóïìåôñßá.
Èåþñçìá 3. Ç óôñïöÞ åßíáé éóïìåôñßá.
Áðüäåéîç
¸óôù Á0 , Â 0 ïé åéêüíåò äýï óçìåßùí Á êáé Â ùò ðñïò ôç óôñïöÞ ãýñù áðü

ôï Ï êáôÜ ãùíßá è . Áðü ôïí ïñéóìü ôçò óôñïöÞò, Ý÷ïõìå ÏÁ = ÏÁ0 êáé
ÏÂ = ÏÂ , ∠ÁÏÁ = ∠è êáé ∠Á Ï Â = ∠è .
0 0 0 0 0
11
Óõíåðþò, ôá ôñßãùíá ÁÏÂ êáé Á0 ÏÂ 0 åßíáé ßóá, áöïý Ý÷ïõí äõï ðëåõñÝò ßóåò
ìßá ðñïò ìßá êáé ôçí ðåñéå÷üìåíç ãùíßá ßóç. ¢ñá, ÁÂ = Á0 Â 0 . ¸ôóé, ç
óôñïöÞ åßíáé éóïìåôñßá.
ÐáñáôçñÞóåéò: Áðü ôïí ïñéóìü ôçò óôñïöÞò Ý÷ïõìå Üìåóá üôé áí Ï Ýíá óç-
ìåßï êáé è , ö ðñáãìáôéêïß áñéèìïß, ôüôå ñ ◦ ñ = ñ + êáé ñ −1 = ñ − .
Ï;ö Ï;è Ï;è ö Ï;è Ï; è
Åðßóçò, åýêïëá äéáðéóôþíïõìå üôé ñ 30 = ñ 390 = ñ −330 , êáèþò ãåíéêÜ ãéá

Ï; Ï; Ï;
ðñáãìáôéêïýò áñéèìïýò è êáé ö Ý÷ïõìå: è 0 = ö 0 áí êáé ìüíïí áí è = ö +360ê

ãéá êÜðïéïí áêÝñáéï ê . ¸óôù åõèåßåò l êáé m íá ôÝìíïíôáé êáé íá ó÷çìáôß-
æïõí êáôåõèõíüìåíåò ãùíßåò 1350 êáé −450 áðü ôçí l óôçí m. Ðáñáôçñåßóôå
üôé 135 6= −45, 1350 6= −450 , 270 6= −90, áëëÜ 2700 = −900 .2
Èåþñçìá 4. ÊÜèå éóïìåôñßá ôïõ åðéðÝäïõ áðåéêïíßæåé óõíåõèåéáêÜ óçìåßá
ôïõ åðéðÝäïõ óå óõíåõèåéáêÜ óçìåßá (óõããñáìéêüôçôá).
Áðüäåéîç
¸óôù äýï óçìåßá Á êáé Â , ôá ïðïßá áíÞêïõí óôçí åõèåßá (å ) êáé Ýóôù üôé ïé
åéêüíåò ôïõò Á0 = Ì (Á) êáé Â 0 = Ì (Â ) ïñßæïõí ìéá Üëëç åõèåßá, Ýóôù ôçí
(å 0 ).
¸óôù Ñ Ýíá ôñßôï óçìåßï ðïõ áíÞêåé êé áõôü óôçí (å ) êáé âñßóêåôáé ìåôáîý
ôùí Á êáé Â . ¢ñá, èá éó÷ýåé üôé: ÁÑ + Ñ Â = ÁÂ . Áí Á0 , Ñ 0 , Â 0 åßíáé
ïé åéêüíåò ôùí Á, Ñ , Â , ôüôå èá Ý÷ïõìå ÁÑ 0 + Ñ 0 Â 0 = Á0 Â 0 , åö' üóïí ï
ìåôáó÷çìáôéóìüò áõôüò åßíáé ìéá éóïìåôñßá. ÅðïìÝíùò, ôá Á0 , Ñ 0 êáé Â 0 èá
åßíáé óõíåõèåéáêÜ êáé ìÜëéóôá ôï Ñ 0 èá âñßóêåôáé ìåôáîý ôùí Á0 êáé Â 0 .
Áíôßóôñïöá, èá äåßîïõìå üôé áí ôï Ñ åßíáé óõíåõèåéáêü ìå ôá Á êáé Â ,
0 0 0
ôüôå ôï Ñ ∈ (å ). ÅðåéäÞ ï ìåôáó÷çìáôéóìüò Ì åßíáé ìéá éóïìåôñßá, åßíáé

1-1 êáé åðß. ¢ñá, õðÜñ÷åé Ýíá ìïíáäéêü óçìåßï Ñ ôïõ åðéðÝäïõ, ôÝôïéï þóôå
Ñ = Ì (Ñ ).
0
Áò õðïèÝóïõìå üôé ôï Ñ ∈ = (å ), ôüôå ó÷çìáôßæåôáé Ýíá ôñßãùíï, ôï 4ÁÑ Â .
ÅðåéäÞ ÁÑ = ÁÑ 0 , Ñ Â = Ñ 0 Â êáé ÁÂ = ÁÂ 0 ìå âÜóç ôçí ôñéãùíéêÞ éäéüôçôá

éó÷ýåé ÁÑ + Ñ Â > ÁÂ , ôï ïðïßï ìáò ïäçãåß óå Üôïðï, áöïý Á0 Ñ 0 + Ñ 0 Â 0 =
Á Â . ¢ñá, Ñ ∈ (å ).
0 0
Èåþñçìá 5. ÊÜèå éóïìåôñßá äéáôçñåß ôï ìÝôñï ôùí ãùíéþí.
Áðüäåéîç
¸óôù Ì ìéá éóïìåôñßá êáé ∠ÁÏÂ ìéá ïðïéáäÞðïôå ãùíßá ∠ö , ôüôå Á0 =

Ì (Á), Ï = Ì (Ï ) êáé Â = Ì (Â ). Ëüãù ôçò éóïìåôñßáò, Ý÷ïõìå ÏÁ = ÏÁ ,
0 0 0
ÏÂ = ÏÂ êáé ÁÂ = Á Â . ¢ñá, ôá ôñßãùíá ÁÏÂ êáé Á Ï Â åßíáé ßóá êáé

0 0 0 0 0 0
óõíåðþò ïé ãùíßåò ôïõò åßíáé ßóåò.
12
2
ÅðïìÝíùò,
(á) Áí (å1 )⊥(å2 ), (å10 ) = Ì (å1 ) êáé (å20 ) = Ì (å2 ), ôüôå (å10 )⊥(å20 ).
(â) Áí (å1 )==(å2 ), (å10 ) = Ì (å1 ) êáé (å20 ) = Ì (å2 ), ôüôå (å10 )==(å20 ).
ÓõìðÝñáóìá: Ïé éóïìåôñßåò áðåéêïíßæïõí åõèåßåò óå åõèåßåò, åõèýãñáììá ôìÞ-

ìáôá óå åõèýãñáììá ôìÞìáôá, ãùíßåò óå ãùíßåò êáé åðéðëÝïí äéáôçñïýí ôçí
ðáñáëëçëßá êáé ôçí êáèåôüôçôá ôùí åõèåéþí, ôá ìÝôñá ôùí ôìçìÜôùí êáé ôùí
ãùíéþí.
Èåþñçìá 6. Áí Á, Â , Ã åßíáé ôñßá ìç óõíåõèåéáêÜ óçìåßá ôïõ åðéðÝäïõ êáé
0 0 0
Á , Â , Ã ôñßá Üëëá, ôüôå, åö' üóïí õðÜñ÷åé ìéá éóïìåôñßá Ì ôÝôïéá þóôå
0 0 0
Á = Ì (Á), Â = Ì (Â ) êáé Ã = Ì (Ã ), áõôÞ åßíáé ìïíáäéêÞ.
Áðüäåéîç
¸óôù üôé õðÜñ÷ïõí äýï éóïìåôñßåò Ì1 êáé Ì2 ìå:

M1 A ( ) = A0 = M2 (A), ( ) = B 0 = M2 (B ),
M1 B ( ) = Ã 0 = M2 (Ã ).
M1 Ã
Èá äåßîïõìå üôé Ì1 = Ì2 .
¸óôù Ñ Ýíá ôõ÷áßï óçìåßï ôïõ åðéðÝäïõ. ÅðåéäÞ ïé Ì1 , Ì2 åßíáé éóïìåôñßåò,
èá Ý÷ïõìå ÁÂ = Á0 Â 0 , Â Ã = Â 0 Ã 0 êáé ÁÃ = Á0 Ã 0 . ÅðåéäÞ ôá Á, Â , Ã
äåí åßíáé óõíåõèåéáêÜ, ôüôå áðü ôï Èåþñçìá 4, ðñïêýðôåé üôé êáé ôá Á0 , Â 0 ,
Ã äå èá åßíáé óõíåõèåéáêÜ. Áò õðïèÝóïõìå üôé Ì1 (Ñ ) 6= Ì2 (Ñ ). Ôüôå: áí
0
Ñ = Ì1 (Ñ ) êáé Ñ = Ì2 (Ñ ), èá Ý÷ïõìå Ñ Á = Ñ Á = Ñ Á. ¢ñá, ôï Á èá

0 00 0 0 00 0
áíÞêåé óôç ìåóïêÜèåôï ôïõ Ñ 0 Ñ 00 . Ãéá ôïí ßäéï ëüãï êáé ôá Â êáé Ã áíÞêïõí
0 0
óôç ìåóïêÜèåôï ôïõ Ñ 0 Ñ 00 . ¼ìùò, ôüôå ôá Á0 , Â 0 êáé Ã 0 èá åßíáé óõíåõèåéáêÜ,

Üôïðï. ¢ñá, Ì1 (Ñ ) = Ì2 (Ñ ) ãéá üëá ôá Ñ . Ïðüôå, Ì1 = Ì2 , äçëáäÞ ç
éóïìåôñßá åßíáé ìïíáäéêÞ.2
Óýìöùíá ì' áõôü ôï Èåþñçìá, ìéá éóïìåôñßá êáèïñßæåôáé áðü ôñßá ìç óõ-
íåõèåéáêÜ óçìåßá. ÅðïìÝíùò, ãéá íá óõìðßðôïõí äõï éóïìåôñßåò áñêåß íá
óõìðßðôïõí óå ôñßá ìç óõíåõèåéáêÜ óçìåßá. ¼ìùò, äïèÝíôùí ôñéþí ìç óõíåõ-
èåéáêþí óçìåßùí Á, Â , Ã êáé ôñéþí Á0 , Â 0 , Ã 0 , ôï Èåþñçìá äå ìáò åîáóöáëßæåé
ôçí ýðáñîç éóïìåôñßáò ìå Á0 = Ì (Á), Â 0 = Ì (Â ) êáé Ã 0 = Ì (Ã ). ¼ðùò èá
äïýìå óôç óõíÝ÷åéá, ìéá ôÝôïéá éóïìåôñßá õðÜñ÷åé ìüíï áí ôá ôñßãùíá ÁÂ Ã
êáé Á0 Â 0 Ã 0 åßíáé ßóá.
13
Èåþñçìá 7. ÊÜèå éóïìåôñßá åßíáé éóïäýíáìç ìå ôç óýíèåóç ôï ðïëý ôñéþí
áíáêëÜóåùí.
Óõíåðþò, êÜèå éóïìåôñßá åßíáé ôçò ìïñöÞò: óå1 , óå1 ◦ó

å2 Þ óå1 ◦ ó 2 ◦ ó 3.
å å
Áðüäåéîç
Áðü ôï ðñïçãïýìåíï Èåþñçìá, êÜèå éóïìåôñßá êáèïñßæåôáé áðü ôñßá ìç óõíåõ-

èåéáêÜ óçìåßá. ¸óôù, ëïéðüí, ôá ßóá ôñßãùíá ÁÂ Ã êáé Á0 Â 0 Ã 0 ìå A0 = M (A),
B = M (B ), Ã = M (Ã ) êáé ÁÂ = Á Â , Â Ã = Â Ã , ÁÃ = Á Ã . Ï óôü÷ïò
0 0 0 0 0 0 0 0
ìáò åßíáé íá óõìðÝóïõí ôá ôñßãùíá ÁÂ Ã êáé Á Â Ã ìå åöáñìïãÞ ôï ðïëý

0 0 0
ôñéþí áíáêëÜóåùí.
Ðåñéðôþóåéò
1ç Ôï ôñßãùíï ÁÂ Ã åßíáé óõììåôñéêü ôïõ Á0 Â 0 Ã 0 ùò ðñïò ìéá åõèåßá (å ),

ïðüôå ç éóïìåôñßá åßíáé éóïäýíáìç ìå ôçí áîïíéêÞ óõììåôñßá ùò ðñïò
ôçí åõèåßá (å ).
2ç ÄéáöïñåôéêÜ, äéáêñßíïõìå ôéò åîÞò ðåñéðôþóåéò:
(á) Ôá ôñßãùíá ÁÂ Ã êáé Á0 Â 0 Ã 0 Ý÷ïõí ôïí ßäéï ðñïóáíáôïëéóìü.
Ôüôå âñßóêïõìå ôï óõììåôñéêü ôñßãùíï Á1 Â1 Ã1 ôïõ ÁÂ Ã ùò ðñïò ôç
ìåóïêÜèåôï (å1 ) ôïõ ÁÁ0 . ÅðåéäÞ ç áîïíéêÞ óõììåôñßá åßíáé éóïìåôñßá,
Ý÷ïõìå ÁÂ = Á1 Â1 = Á0 Â 0 , ôüôå ôï Á0 âñßóêåôáé óôç ìåóïêÜèåôï
ôïõ Â 0 Â1 áëëÜ êáé ôïõ Ã 0 Ã1 , åðåéäÞ êáé ÁÃ = Á0 Ã 0 = Á1 Ã1 . Áí ç
ìåóïêÜèåôïò áõôÞ åßíáé ç (å2 ), ôüôå ç éóïìåôñßá Ý÷åé áíáëõèåß óå äýï
áíáêëÜóåéò. (Ç ßäéá áíÜëõóç éó÷ýåé êáé óôçí ðåñßðôùóç ðïõ ôá Á0 êáé
Á1 äå óõìðßðôïõí.)
(â) Ôá ôñßãùíá ÁÂ Ã êáé Á0 Â 0 Ã 0 äåí Ý÷ïõí ôïí ßäéï ðñïóáíáôïëéóìü.

Ôüôå ðáßñíïõìå ìéá áõèáßñåôç åõèåßá (å ) êáé âñßóêïõìå ôï óõììåôñéêü
ôïõ ôñéãþíïõ ÁÂ Ã ùò ðñïò ôçí (å ), Ýóôù ôï Á1 Â1 Ã1 . ÅðåéäÞ ç áíÜ-
êëáóç áëëÜæåé ôïí ðñïóáíáôïëéóìü, ôï ôñßãùíï Á1 Â1 Ã1 Ý÷åé ôïí ßäéï
14
ðñïóáíáôïëéóìü ìå ôï Á0 Â 0 Ã 0 . ¸ôóé, áíáãüìáóôå óôï (á) êáé ãéá íá
óõìðÝóïõí ôá ôñßãùíá ÁÂ Ã êáé Á0 Â 0 Ã 0 èá ÷ñåéáóôïýìå äýï áêüìç áíá-
êëÜóåéò.
Óõíåðþò, äýï ßóá ôñßãùíá óõìðßðôïõí ìå åöáñìïãÞ ôñéþí ôï ðïëý áíáêëÜ-
óåùí. Ðñïöáíþò, ôï Èåþñçìá áõôü éó÷ýåé êáé áíôßóôñïöá, áöïý êÜèå áíÜ-
êëáóç áðåéêïíßæåé Ýíá ôñßãùíï óå ôñßãùíï ßóï ìå ôï áñ÷éêü.
1.3 Ïé áíáêëÜóåéò ðáñÜãïõí ôçí Åõêëåßäåéá Ãåù-

ìåôñßá
Åö' üóïí êÜèå éóïìåôñßá åêöñÜæåôáé ùò óýíèåóç áíáêëÜóåùí, ðñÝðåé íá áíá-

æçôÞóïõìå ôïõò ôñüðïõò ìå ôïõò ïðïßïõò ïé ìåôáó÷çìáôéóìïß (éóïìåôñßåò) ðïõ
åîåôÜóáìå åêöñÜæïíôáé ìÝóù áíáêëÜóåùí. ÅðïìÝíùò, èá åîåôÜóïõìå üëïõò
ôïõò óõíäõáóìïýò áíáêëÜóåùí, äçëáäÞ ìßáò, äýï Þ ôñéþí áíáêëÜóåùí, þóôå
íá âñïýìå üëåò ôéò äõíáôÝò ìïñöÝò éóïìåôñéþí. ¸÷ïõìå ùò óôü÷ï íá äåßîïõìå
üôé ïé áíáêëÜóåéò ðáñÜãïõí ôçí Åõêëåßäåéá Ãåùìåôñßá, äçëáäÞ áðïôåëïýí óý-
óôçìá ãåííçôüñùí ôçò.
óå , äçëáäÞ ìéá áíÜêëáóç ùò ðñïò åõèåßá å .
0 0
óå , óå 0 ìå å==å , äçëáäÞ äõï áíáêëÜóåéò êáé ïé Üîïíåò å , å íá åßíáé ðá-
ñÜëëçëïé.
Èåþñçìá 8. Ç óýíèåóç äõï áíáêëÜóåùí (óå ◦óå0 ) ùò ðñïò ðáñÜëëçëåò åõ-

0
èåßåò (å==å ) åßíáé ðáñÜëëçëç ìåôáöïñÜ êáôÜ äéÜíõóìá äéðëÜóéïõ ìÞêïõò ôçò
áðüóôáóçò ôùí äýï åõèåéþí.
Áðüäåéîç
¸óôù üôé ç áðüóôáóç ôùí äýï åõèåéþí åßíáé ë. Áí Á0 åßíáé ôï óõììåôñéêü

åíüò óçìåßïõ Á ùò ðñïò ôçí å (óõìâïëßæïõìå ìå ó (Á) = Á0 ) êáé Á00 ôï óõì-
å
ìåôñéêü ôïõ Á0 ùò ðñïò ôçí å 0 (óõìâïëßæïõìå ìå ó 0 (Á0 ) = Á00 ), ôüôå ç å åßíáé

å
ç ìåóïêÜèåôïò ôïõ ÁÁ0 êáé ç å 0 ôïõ Á0 Á00 . ¸ôóé, ÁÁ0 = ë êáé Á0 Á00 = ë.
¢ñá, ÁÁ00 = 2ë.
15
óå1 , óå2 ìå å1 ∦ å2 , äçëáäÞ äýï áíáêëÜóåéò êáé ïé Üîïíåò å1 , å2 íá ìçí
åßíáé ðáñÜëëçëïé.
Èåþñçìá 9. Ç óýíèåóç äýï áíáêëÜóåùí ùò ðñïò äýï ôåìíüìåíåò åõèåßåò
åßíáé éóïäýíáìç ìå ìéá óôñïöÞ ìå êÝíôñï ôï óçìåßï ôïìÞò ôùí åõèåéþí êáôÜ
ãùíßá äéðëÜóéá ôçò ãùíßáò ôùí äýï åõèåéþí.
Áðüäåéîç
¸óôù üôé ïé åõèåßåò å1 êáé å2 ôÝìíïíôáé ó' Ýíá óçìåßï Ï êáé ó÷çìáôßæïõí
ãùíßá è . Èá äåßîïõìå üôé ó 1 ◦ ó 2 = ñ 2 .
å å Ï; è
¸óôù Á0 ôï óõììåôñéêü ôïõ Á ùò ðñïò ôçí å1 (óõìâïëßæïõìå ìå ó 1 (Á) = Á0 ) å
êáé Á00 ôï óõììåôñéêü ôïõ Á0 ùò ðñïò ôçí å2 (óõìâïëßæïõìå ìå ó 2 (Á0 ) = Á00 ).

å
Ëüãù ôùí áíáêëÜóåùí, ç å1 åßíáé ìåóïêÜèåôïò ôïõ ÁÁ0 êáé ç å2 ôïõ Á0 Á00 . Ç
ãùíßá ∠ÁÏÁ00 = 2 · ∠ù + 2 · ∠ö , áëëÜ ∠ù + ∠ö = ∠è . ¢ñá, ∠ÁÏÁ00 = 2 · ∠è .
Èåþñçìá 10. Ç óýíèåóç ôñéþí áíáêëÜóåùí ùò ðñïò ôéò ðáñÜëëçëåò åõèåßåò
å1 , å2 , å3 (óå1 ◦ó 2 ◦ó
å å3 ìå å1 ==å2 ==å3 ) åßíáé ìéá áíÜêëáóç.
Áðüäåéîç
Èåùñïýìå ìéá áêüìá åõèåßá å4 ==å3 , ôÝôïéá þóôå ç áðüóôáóç ôùí å3 , å4 íá

åßíáé ßóç ìå ôçí áðüóôáóç ôùí å1 , å2 .
Ôüôå, áðü ðñïçãïýìåíï Èåþñçìá, ç áíÜêëáóç ùò ðñïò ôéò å1 êáé å2 åßíáé

ìåôáöïñÜ ìå ÁÁ00 = 2ë. Ôï ßäéï éó÷ýåé êáé ãéá ôçí áíÜêëáóç ùò ðñïò ôéò å4
êáé å3 .
Ôñåéò áíáêëÜóåéò êáé üëïé ïé Üîïíåò å1 , å2 , å3 íá äéÝñ÷ïíôáé áðü ôï ßäéï
óçìåßï.
16
Èåþñçìá 11. Ïé áíáêëÜóåéò ùò ðñïò ôñåéò óõíôñÝ÷ïõóåò óôï ßäéï óçìåßï
åõèåßåò åßíáé áíÜêëáóç.
Áðüäåéîç
¸óôù üôé ïé ôñåéò åõèåßåò å1 , å2 , å3 äéÝñ÷ïíôáé áðü ôï ßäéï óçìåßï Ï .
Èåùñïýìå êáé ìéá Üëëç åõèåßá å4 , ç ïðïßá íá äéÝñ÷åôáé êé áõôÞ áðü ôï Ï êáé íá
ó÷çìáôßæåé ìå ôçí å3 ôçí ßäéá ãùíßá ∠è , ðïõ ó÷çìáôßæïõí ïé å1 êáé å2 . Ïé äõï
áíáêëÜóåéò ùò ðñïò ôéò å1 , å2 åßíáé óôñïöÞ êáôÜ ãùíßá 2 · ∠è . Ôï ßäéï éó÷ýåé
êáé ãéá ôéò äýï áíáêëÜóåéò ùò ðñïò ôéò åõèåßåò å3 êáé å4 . ¢ñá, ç áíÜêëáóç ùò
ðñïò ôéò å1 , å2 , å3 èá åßíáé áíÜêëáóç.
(Ôï Èåþñçìá åßíáé ãíùóôü ùò Èåþñçìá ôùí ôñéþí áíáêëÜóåùí.)
Ôñåéò áíáêëÜóåéò êáé üëïé ïé Üîïíåò å1 , å2 , å3 äåí åßíáé üëïé ðáñÜëëçëïé
Þ óõíôñÝ÷ïíôåò.
Èåþñçìá 12. Ïé áíáêëÜóåéò ùò ðñïò ôñåéò åõèåßåò ðïõ äåí åßíáé üëåò ðá-
ñÜëëçëåò Þ óõíôñÝ÷ïõóåò åßíáé áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò.
(Ðáñáëåßðïõìå ôçí áðüäåéîç ôïõ ðáñáðÜíù ÈåùñÞìáôïò.)
Áðü ôçí åîÝôáóç üëùí ôùí ðåñéðôþóåùí, ðñïêýðôåé ôï áêüëïõèï Èåþñçìá.
Èåþñçìá 13. ÊÜèå éóïìåôñßá ôïõ åðéðÝäïõ åßíáé Þ ìéá áíÜêëáóç Þ ìéá
óôñïöÞ Þ ìéá ðáñÜëëçëç ìåôáöïñÜ Þ ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò.
Ôáîéíüìçóç ôùí éóïìåôñéþí: Áðïäåéêíýåôáé üôé ç óýíèåóç ôåóóÜñùí áíá-

êëÜóåùí áíÜãåôáé óå óýíèåóç äýï áíáêëÜóåùí. Ðéï ãåíéêÜ, ç óýíèåóç Üñôéïõ
ðëÞèïõò áíáêëÜóåùí áíÜãåôáé óå óýíèåóç äýï áíáêëÜóåùí.
Ìéá éóïìåôñßá ôïõ åðéðÝäïõ ëÝãåôáé Üñôéá, áí åßíáé ãéíüìåíï Üñôéïõ ðëÞèïõò
áíáêëÜóåùí êáé ðåñéôôÞ áí åßíáé ãéíüìåíï ðåñéôôïý ðëÞèïõò áíáêëÜóåùí. Ìéá
Üñôéá éóïìåôñßá åßíáé Ýíá ãéíüìåíï äýï áîïíéêþí óõììåôñéþí, åíþ ìéá ðåñéôôÞ
éóïìåôñßá åßíáé ìéá áîïíéêÞ óõììåôñßá Þ Ýíá ãéíüìåíï ôñéþí áîïíéêþí óõììå-
ôñéþí. ÊáìéÜ éóïìåôñßá äå ìðïñåß íá åßíáé êáé Üñôéá êáé ðåñéôôÞ.
17
ÌåôáöïñÝò
¢ñôéåò Þ ÓôñïöÝò
Éóïìåôñßåò
ÐåñéôôÝò ÁíáêëÜóåéò
Þ ÁíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò
Êßíçóç ïíïìÜæïõìå êÜèå ãéíüìåíï ðåñéôôþí áîïíéêþí óõììåôñéþí, åíþ ãíÞ-

óéá êßíçóç ôï ãéíüìåíï Üñôéùí áîïíéêþí óõììåôñéþí.
Ìéá éóïìåôñßá ïíïìÜæåôáé áðëþò êßíçóç áí áëëÜæåé ôïí ðñïóáíáôïëéóìü ôïõ
ó÷Þìáôïò êáé ãíÞóéá êßíçóç áí äåí ôïí áëëÜæåé. Ìéá áíÜêëáóç êáé ãåíéêÜ ç
óýíèåóç ðåñéôôïý ðëÞèïõò áíáêëÜóåùí áëëÜæåé ôïí ðñïóáíáôïëéóìü. Ç óýí-
èåóç äýï áíáêëÜóåùí äéáôçñåß ôïí ðñïóáíáôïëéóìü. ÌÜëéóôá, ïé éóïìåôñßåò
ðïõ ðñïêýðôïõí áðü ôç óýíèåóç äýï áíáêëÜóåùí åßíáé üëåò ïé éóïìåôñßåò ðïõ
äéáôçñïýí ôïí ðñïóáíáôïëéóìü.
1.4 ÈåùñÞìáôá óýíèåóçò Éóïìåôñéþí
Èåþñçìá 14. Áí Ñ åßíáé Ýíá óçìåßï, m ìéá åõèåßá êáé á ìéá éóïìåôñßá,
ôüôå:
á ◦ ó ◦ á −1 = ó
m ( ) êáé á
á m ◦ ó ◦ á −1 = ó
Ñ ( )
á Ñ
Áò äþóïõìå Ýíá ðáñÜäåéãìá ãéá ôçí ðñþôç åîßóùóç ôïõ ðáñáðÜíù ÈåùñÞ-
ìáôïò èÝôïíôáò ùò éóïìåôñßá á ìéá óôñïöÞ êáôÜ ãùíßá 600 ìå êÝíôñï ôï Ñ ,
äçëáäÞ ôçí ñ 60 . Óýìöùíá ìå ôï Èåþñçìá, áí ðåñéóôñÝøïõìå ôá óçìåßá ôïõ
Ñ;
åðéðÝäïõ ìå êÝíôñï ôï Ñ êáôÜ −600 , ìåôÜ ôá áíáêëÜóïõìå ùò ðñïò ôçí åõ-

èåßá m êáé ìåôÜ ôá ðåñéóôñÝøïõìå ìå êÝíôñï ôï Ñ êáôÜ +600 , ôï áðïôÝëåóìá
üëùí áõôþí åßíáé áêñéâþò ôï ßäéï ìå ìïíáäéêÞ áíÜêëáóç ùò ðñïò Üîïíá n,
üðïõ n = ñ 60 (m). (Åßíáé ðñáãìáôéêÜ áîéïèáýìáóôï áõôü ôï áðïôÝëåóìá.)
Ñ;
£ÁíÜëïãï¤ áðïôÝëåóìá ãéá ôéò ìåôáöïñÝò êáé ôéò óôñïöÝò äßíåé ôï áêüëïõèï
Èåþñçìá.
Èåþñçìá 15. Áí á åßíáé ìéá éóïìåôñßá, ôüôå:
á ◦ô Á;Â ◦ á −1 = ô ( ) ( ) êáé á
á Á ;á Â ◦ñ C;È ◦ á −1 = ñ ( ) ±È ,
á C ;
üðïõ ôï èåôéêü ðñüóçìï éó÷ýåé üôáí ç éóïìåôñßá á åßíáé Üñôéá êáé ôï áñíçôéêü
ðñüóçìï üôáí ç á åßíáé ðåñéôôÞ.
Èåþñçìá 16. Ìç-ôáõôïôéêÝò óôñïöÝò ìå äéáöïñåôéêÜ êÝíôñá äåí áíôéìåôá-
ôßèåíôáé.
Ðüôå ïé áíáêëÜóåéò áíôéìåôáôßèåíôáé;
18
Èåþñçìá 17. ÁíáêëÜóåéò ùò ðñïò äéáöïñåôéêïýò Üîïíåò m êáé n áíôéìåôá-
ôßèåíôáé (äçëáäÞ óm ◦ó =ó ◦ón n m) áí êáé ìüíïí áí m =n Þ m ⊥n.

Áðüäåéîç
Ãéá ïðïéåóäÞðïôå åõèåßåò m, n ôá áêüëïõèá âÞìáôá åßíáé éóïäýíáìá:

1. ó ◦ ó = ó ◦ ó
m n n m
2. ó ◦ ó ◦ ó = ó
m n n m
3. ó n ( ) = ó
ó m m
4. ó (m) = m
n
5. m = n Þ m⊥n.
Ìå óýãêñéóç ôùí 1. êáé 5. Ý÷ïõìå ôçí áðÜíôçóç óôï ðáñáðÜíù åñþôçìá.
Èåþñçìá 18. Ìéá óôñïöÞ êáôÜ È
0
áêïëïõèïýìåíç áðü ìéá óôñïöÞ êáôÜ Ö
0
åßíáé ìéá óôñïöÞ êáôÜ (È + Ö)0 , åêôüò áí (È + Ö)0 = 00 , üðïõ ó' áõôÞí ôçí
ðåñßðôùóç ôï ãéíüìåíï åßíáé ìéá ìåôáöïñÜ. Ìéá ìåôáöïñÜ áêïëïõèïýìåíç

0 0
áðü ìç-ôáõôïôéêÞ óôñïöÞ È åßíáé ìéá óôñïöÞ È . Ìéá ìç-ôáõôïôéêÞ óôñïöÞ
0 0
êáôÜ È áêïëïõèïýìåíç áðü ìéá ìåôáöïñÜ åßíáé ìéá óôñïöÞ êáôÜ È . Ìéá
ìåôáöïñÜ áêïëïõèïýìåíç áðü ìéá ìåôáöïñÜ åßíáé ìéá ìåôáöïñÜ.
Ôï Èåþñçìá áõôü åßíáé ãíùóôü ùò £Èåþñçìá Ðñüóèåóçò ãùíéþí¤ .

Áðüäåéîç
Èåùñïýìå ôá ãéíüìåíá Üñôéùí éóïìåôñéþí. Ãíùñßæïõìå Þäç üôé ôï ãéíüìåíï

äýï ìåôáöïñþí åßíáé ìéá ìåôáöïñÜ êáé üôé ôï ãéíüìåíï äýï óôñïöþí ìðïñåß
åðßóçò íá åßíáé ìéá ìåôáöïñÜ óå êÜðïéåò ðåñéðôþóåéò. Ðáñáäåßãìáôïò ÷Üñéí,
ó ◦ó
Â = ô 2 . (Ìéá ìéóÞ óôñïöÞ åßíáé ìéá óôñïöÞ êáôÜ 1800 .) ¸÷ïõìå äéá-
Á Á;Â
ôõðþóåé ðáñáðÜíù (ùò ðáñáôÞñçóç) üôé ñ ◦ ñ = ñ + . Áò èåùñÞóïõìå C;Ö C;È C;È Ö
ôï ãéíüìåíï ñ ◦ ñ äýï ìç-ôáõôïôéêþí óôñïöþí ìå äéáöïñåôéêÜ êÝíôñá.

Â;Ö Á;È
←→
Áí c = ÁÂ , õðÜñ÷åé ìéá åõèåßá á ðïõ äéÝñ÷åôáé áðü ôï Á êáé ìéá åõèåßá b ðïõ
äéåñ÷Ýôáé áðü ôï Â , ôÝôïéåò þóôå ñ = ó ◦ ó êáé ñ = ó ◦ ó . ¸ôóé,
Á;È c á Â;Ö b c
ñÂ;Ö ◦ñ = ó ◦ ó ◦ ó ◦ ó = ó ◦ ó . ¼ôáí (È + Ö) = 0 , ôüôå ïé åõèåßåò á

Á;È b c c á
0 0
b á
êáé b åßíáé ðáñÜëëçëåò êáé ôï ãéíüìåíü ôïõò åßíáé ìéá ìåôáöïñÜ. Åßíáé åýêïëï
íá ôï äïýìå áõôü, áí åðéëÝîïõìå ôéò êáôåõèõíüìåíåò ãùíßåò ùò ôéò åóùôåñéêÝò
ãùíßåò áðü ôçí ßäéá ðëåõñÜ ôçò c. (Äåßôå óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá ðïõ Ý÷ïõìå
È=2 + Ö=2 = −180.) ¼ìùò, üôáí (È + Ö ) 6= 0 , ôüôå ïé åõèåßåò á êáé b
0 0
ôÝìíïíôáé óå êÜðïéï óçìåßï C êáé ôï ãéíüìåíï ñ ◦ ñ åßíáé ìéá óôñïöÞ. Â;Ö Á;È
19
ÓõãêåêñéìÝíá, åðéëÝãïíôáò ðÜëé ôéò ãùíßåò üðùò óôçí ðáñáðÜíù ðåñßðôùóç
(äåßôå óôï ðáñáðÜíù ó÷Þìá) ìå ÷ñÞóç ôïõ ÈåùñÞìáôïò ÅîùôåñéêÞò Ãùíßáò
áðü ôç óôïé÷åéþäç Ãåùìåôñßá, ç êáôåõèõíüìåíç ãùíßá áðü ôçí á óôçí b åßíáé
(È=2 + Ö=2)0 . Óõíåðþò, ôï ãéíüìåíï ó ◦ ó åßíáé ìéá óôñïöÞ ðåñß ôï C êáôÜ
b á
ìéá ãùíßá (È + Ö)0 . ¸ôóé, ñ ◦ ñ = ñ + .

Â;Ö Á;È C;È Ö
Ôþñá, ó÷åôéêÜ ìå ôï ðïéü åßíáé ôï ãéíüìåíï ìéáò ìåôáöïñÜò êáé ìéáò ìç-
ôáõôïôéêÞò óôñïöÞò. Óå Ýíá ôÝôïéï ãéíüìåíï áíôéêáèéóôïýìå ìéá ìåôáöïñÜ ìå
ôï ãéíüìåíï äýï óôñïöþí êáôÜ 1800 ç êáèåìéÜ êáé åðéôõã÷Üíïõìå íá Ý÷ïõìå
ùò ãéíüìåíï ôñéþí óôñïöþí ìéá óôñïöÞ êáôÜ ãùíßá (È + 180 + 180)0 , ðïõ
åßíáé áêñéâþò ìéá óôñïöÞ êáôÜ ãùíßá È 0 .
Èåþñçìá 19. Áí ã åßíáé ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ùò ðñïò Üîïíá ôçí
åõèåßá c êáé á åßíáé ìéá éóïìåôñßá, ôüôå ç á ◦ ã ◦ á −1 åßíáé ìéá áíÜêëáóç ìåô'
ïëéóèÞóåùò ùò ðñïò Üîïíá ôçí åõèåßá á c . ( )
(Ðáñáëåßðïõìå ôçí áðüäåéîç áõôïý ôïõ ÈåùñÞìáôïò.)
20
1.5 ÊõêëéêÞ - ÄéåäñéêÞ ïìÜäá óõììåôñéþí ôùí
êáíïíéêþí ðïëõãþíùí
Ç óõììåôñßá åíüò ó÷Þìáôïò ìðïñåß íá åêöñáóôåß ìÝóù ìéáò éóïìåôñßáò, ðïõ

áöÞíåé ôï ó÷Þìá áíáëëïßùôï. Áñêåß íá åîåôÜóïõìå ôïõò ôñüðïõò ìå ôïõò
ïðïßïõò ôï ó÷Þìá óõìðßðôåé ìå ôï ßäéï ôï ó÷Þìá, ãéá íá ìåôñÞóïõìå ôç óõì-
ìåôñßá ôïõ. Ðáñáäåßãìáôïò ÷Üñéí, ç êáôáìÝôñçóç ôùí ðåñéóôñïöéêþí óõì-
ìåôñéþí åíüò êáíïíéêïý ðïëõãþíïõ ìðïñåß íá ãßíåé ìå ôï íá ðñïóäéïñßóïõìå
ôïõò Üîïíåò óõììåôñßáò ôïõ êáíïíéêïý ðïëõãþíïõ êáé íá êáôáìåôñÞóïõìå
ôï ðëÞèïò ôùí äéáöïñåôéêþí óôñïöþí ôïõ ãýñù áð' áõôü. Ìéá ôÝôïéá üìùò
£áðëÞ¤ êáôáìÝôñçóç ôùí êéíÞóåùí óõììåôñßáò äåí åßíáé áñêåôÞ ãéá ôçí áðü-
êôçóç åíüò ÷ñçóôéêïý ìÝóïõ êáôáãñáöÞò ôùí ðïéïôéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôçò
óõììåôñßáò ôùí ãåùìåôñéêþí ó÷çìÜôùí, êáèþò ïöåßëïõìå íá ëÜâïõìå õðüøç
êáé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï áõôÝò ïé êéíÞóåéò óõíäõÜæïíôáé ìåôáîý ôïõò. Ôï
óýíïëï üëùí ôùí óõììåôñéþí åíüò ó÷Þìáôïò, óõìðåñéëáìâáíïìÝíçò ôçò ôáõ-
ôïôéêÞò óõììåôñßáò, ó÷çìáôßæåé ìéá ïìÜäá, ôçí ïðïßá êáëïýìå ïìÜäá óõììå-
ôñßáò ôïõ ó÷Þìáôïò.
Ç ïìÜäá ôùí éóïìåôñéþí êÜèå êáíïíéêïý ðïëõãþíïõ êÝíôñïõ Ï äçìéïõñãåßôáé
áðü ôéò óôñüöÝò ñ êáé ôéò áíáêëÜóåéò ó ðïõ éêáíïðïéïýí ôéò ó÷Ýóåéò: (üðïõ
1: ôáõôïôéêÞ)
ñ
í
= 1, ó
2
=1
Óõíåðþò, ç êáôáìÝôñçóç ôùí êéíÞóåùí óõììåôñßáò ìðïñåß íá ãßíåé ìå ôïí
ðñïóäéïñéóìü ôùí óôïé÷åßùí ôçò ðåñéóôñïöéêÞò ïìÜäáò óõììåôñßáò êÜèå êá-
íïíéêïý ðïëõãþíïõ.
1.5.1 Ç êõêëéêÞ ïìÜäá óõììåôñßáò
Ïé óôñïöÝò äçìéïõñãïýí ìéá êáíïíéêÞ êõêëéêÞ õðïïìÜäá óõììåôñßáò, ôçí C .í
ÊõêëéêÞ ïìÜäá óõììåôñßáò ïíïìÜæåôáé ç ïìÜäá ðïõ áðïôåëåßôáé áðü åðáíá-
ëÞøåéò ìéáò ìïíáäéêÞò ðåñéóôñïöÞò êáôÜ ãùíßá 2ð=í .

Ï áñéèìüò ôùí åðáíáëÞøåùí ôçò óôñïöÞò ðïõ áðáéôåßôáé, ãéá íá åðáíÝëèåé
ôï ó÷Þìá óôçí áñ÷éêÞ ôïõ èÝóç, ïíïìÜæåôáé ôÜîç ôçò ïìÜäáò. Ãåíéêüôåñá,
ç ôÜîç ìéáò ðåðåñáóìÝíçò ïìÜäáò åßíáé ôï ðëÞèïò ôùí óôïé÷åßùí ôçò. Áí ñ
åßíáé Ýíá óôïé÷åßï ôçò êõêëéêÞò ïìÜäáò êáé ñ = 1, ôüôå ëÝìå üôé ôï ñ åßíáé
í í
ðåðåñáóìÝíçò ôÜîçò. Ìå ôïí üñï ôÜîç ôïõ ñ åííïïýìå ôïí åëÜ÷éóôï áêÝñáéï
áñéèìü í , ãéá ôïí ïðïßï éó÷ýåé ñ = 1.
í
Óôïé÷åßá ôçò êõêëéêÞò ïìÜäáò êÜèå êáíïíéêïý ðïëõãþíïõ ôÜîçò í åßíáé ïé

óôñïöÝò ñ êáôÜ ãùíßá 2 ãýñù áðü ôï êÝíôñï Ï (èõìßæïõìå üôé óõìâïëßæïõìå
ð
í
ìå ñ 2íð , óõìâïëéóìüò ðïõ èá ÷ñçóéìïðïéçèåß óôá ðáñáêÜôù êåöÜëáéá).

Ï;
21
* C1 (óõììåôñßá ðñþôçò ôÜîçò): Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ óôçí ðñáãìáôéêü-
ôçôá äåí Ý÷ïõìå óõììåôñßá, áöïý ç ãùíßá óôñïöÞò åßíáé 2ð=1 = 2ð .
* C2 (óõììåôñßá äåýôåñçò ôÜîçò): Åßíáé ç áíÜêëáóç, áöïý ç ãùíßá óôñï-
öÞò åßíáé 2ð=2 = ð . Ç C2 ðåñéÝ÷åé ìüíï ôçí ôáõôïôéêÞ óõììåôñßá êáé
ìéá áíÜêëáóç êáé åßíáé ç ïìÜäá óõììåôñßáò åíüò ðáñáëëçëïãñÜììïõ,
ðïõ äåí åßíáé ñüìâïò.
* C3 (óõììåôñßá ôñßôçò ôÜîçò): Åßíáé ç óõììåôñßá åíüò éóïðëåýñïõ ôñéãþ-
íïõ, ðïõ åßíáé ôï êáíïíéêü ðïëýãùíï ìå ôïí åëÜ÷éóôï áñéèìü ðëåõñþí.
* C4 (óõììåôñßá ôÝôáñôçò ôÜîçò): Åßíáé ç óõììåôñßá ôïõ ôåôñáãþíïõ.
* .....................................................
Ôá áðëïýóôåñá ó÷Þìáôá ðïõ Ý÷ïõí êõêëéêÞ óõììåôñßá åßíáé ôá êáíïíéêÜ ðï-

ëýãùíá. Óôçí åðßðåäç ãåùìåôñßá, ãéá êÜèå öõóéêü áñéèìü í = 3; 4; 5; ::: õðÜñ-
÷åé Ýíá êáíïíéêü ðïëýãùíï ìå í ðëåõñÝò ôï ïðïßï óõíäÝåôáé ìå ôçí ýðáñîç
ìéáò ïìÜäáò óôñïöþí í ôÜîçò.
1.5.2 Ç äéåäñéêÞ ïìÜäá óõììåôñßáò
Ïé óôñïöÝò êáé ïé áíáêëÜóåéò ðáñÜãïõí áðü êïéíïý ìéá ïìÜäá óõììåôñßáò, ôç

äéåäñéêÞ ïìÜäá óõììåôñßáò, ôçí D , ç ïðïßá ðåñéÝ÷åé 2í óôïé÷åßá. ÄéåäñéêÞ
í
ïìÜäá óõììåôñßáò ïíïìÜæïõìå ôçí ïìÜäá ðïõ áðïôåëåßôáé áðü åðáíáëÞøåéò

ìéáò óôñïöÞò êáé ôçí ßäéá ãùíßá 2ð=í óõíäõáóìÝíç ìå áíÜêëáóç ùò ðñïò í
Üîïíåò ðïõ ó÷çìáôßæïõí ãùíßåò ßóåò ìå 2ð=2í = ð=í .
Óôïé÷åßá ôçò äéåäñéêÞò ïìÜäáò êÜèå êáíïíéêïý ðïëõãþíïõ ôÜîçò í åßíáé ïé
óôñïöÝò ñ êáôÜ ãùíßá 2 ãýñù áðü ôï êÝíôñï êáé ôéò áíáêëÜóåéò ùò ðñïò
í
ð
åõèåßåò ðïõ äéÝñ÷ïíôáé áðü ôï êÝíôñï êáé ôéò êïñõöÝò ôïõ ðïëõãþíïõ åßôå áðü
ôï êÝíôñï êáé ôá ìÝóá ôùí ðëåõñþí ôïõ.
* D1 : óçìáßíåé áíÜêëáóç, Üñá åßíáé ç ïìÜäá óõììåôñßáò åíüò éóïóêåëïýò

ôñéãþíïõ.
* D2 : åßíáé ç ïìÜäá óõììåôñßáò åíüò ïñèïãùíßïõ.
* D3 : Ý÷åé 6 óôïé÷åßá, ôá 1; ñ; ñ 2 ; ó; ñ ◦ó; ñ 2 ◦ó . Áð' áõôÜ äýï óôïé÷åßá åßíáé
ôñßôçò ôÜîçò, ñ; ñ 2 êáé ôñßá óôïé÷åßá äåýôåñçò ôÜîçò, ôá ó; ñ ◦ ó; ñ 2 ◦ ó
(ïìÜäá óõììåôñéþí åíüò éóüðëåõñïõ ôñéãþíïõ).
* .....................................................
22
¸óôù í Ýíáò èåôéêüò áêÝñáéïò áñéèìüò ìå í > 2 êáé Ýíá êáíïíéêü í -ãùíï ìå
êÝíôñï ôçí áñ÷Þ ôùí áîüíùí êáé ìéá êïñõöÞ ôïõ ðÜíù óôï èåôéêü çìéÜîïíá
Ïx.
Ôï êáíïíéêü ðïëýãùíï óõìðßðôåé ìå ôï áõôü ðïëýãùíï ìå í óôñïöÝò êáôÜ

ãùíßá ñ = 2ð=í êáé áíáêëÜóåéò ùò ðñïò ôïí Üîïíá xx0 . Ç ïìÜäá óõììåôñßáò
ôïõ êáíïíéêïý í -ãþíïõ ó÷çìáôßæåôáé áðü í äéáêñéôÝò óôñïöÝò ñ , ñ 2 , ñ 3 ,...,
ñ
í
êáé áðü í ðåñéôôÝò éóïìåôñßåò ñ ◦ ó , ñ 2 ◦ ó , ñ 3 ◦ ó ,..., ñ ◦ ó . Ç ïìÜäá
í
óõììåôñßáò ôïõ êáíïíéêïý í -ãþíïõ Ý÷åé 2í óõììåôñßåò êáé åßíáé ç äéåäñéêÞ

ïìÜäá D . ÅðïìÝíùò, ãéá êÜèå èåôéêü áêÝñáéï áñéèìü í > 2 õðÜñ÷åé Ýíá
í
ðïëýãùíï, ôï ïðïßï Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò D . Ç õðïïìÜäá ôçò D ðïõ

í í
ðåñéÝ÷åé üëåò ôéò Üñôéåò éóïìåôñßåò óôçí D ó÷çìáôßæåé ôçí C . ÅðåéäÞ ç C

í í í
åßíáé ç êõêëéêÞ ïìÜäá í ôÜîçò ðïõ ðáñÜãåôáé áðü óôñïöÞ êáôÜ 2ð=í åßíáé
ïìÜäá óõììåôñßáò åíüò êáíïíéêïý ðïëõãþíïõ ìå í ðëåõñÝò.
ÓõìðåñáóìáôéêÜ, ãéá êÜèå èåôéêü áêÝñáéï áñéèìü í > 2, õðÜñ÷åé Ýíá êáíïíéêü
ðïëýãùíï ìå í ðëåõñÝò ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò ôçí D . í
Èá áðïäåßîïõìå óôçí åðüìåíç åíüôçôá üôé óôï åðßðåäï äåí õðÜñ÷ïõí Üëëåò
ðåðåñáóìÝíåò ïìÜäåò óõììåôñéþí, åêôüò áõôþí ôùí äýï ðïõ ðåñéãñÜøáìå ãéá
êÜèå êáíïíéêü ðïëýãùíï.
1.6 Èåþñçìá ôïõ Leonardo
Èåþñçìá 20. Ïé ìïíáäéêÝò ðåðåñáóìÝíåò ïìÜäåò óõììåôñéþí åßíáé ïé êõ-
êëéêÝò ïìÜäåò Cn êáé ïé äéåäñéêÝò ïìÜäåò Dn .
¸óôù I ìéá ðåðåñáóìÝíç ïìÜäá éóïìåôñéþí. Ôüôå ç I äå ìðïñåß íá ðåñéÝ÷åé

ìéá ìç-ôáõôïôéêÞ ìåôáöïñÜ Þ ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò, êáèþò êáé ç
ìéá êáé ç Üëëç ìðïñïýí íá ðáñÜãïõí ìéá Üðåéñç õðïïìÜäá ôçò I. ¸ôóé, ç I
ðåñéÝ÷åé ìüíï óôñïöÝò êáé áíáêëÜóåéò. Èá èåùñÞóïõìå äýï ðåñéðôþóåéò. Ôçí
ðåñßðôùóç ç I íá ðåñéÝ÷åé ìüíï óôñïöÝò êáé ôçí ðåñßðôùóç ç I íá ðåñéÝ÷åé
ôïõëÜ÷éóôïí ìéá áíÜêëáóç.
1ç ðåñßðôùóç:
¸óôù I ìéá ðåðåñáóìÝíç ïìÜäá óõììåôñéþí ðïõ ðåñéÝ÷åé ìüíï óôñïöÝò. ¸íá
åíäå÷üìåíï åßíáé ç I íá åßíáé ç ôáõôïôéêÞ ïìÜäá C1 . ÄéáöïñåôéêÜ, õðïèÝôïõìå
üôé ç I ðåñéÝ÷åé ìéá ìç-ôáõôïôéêÞ óôñïöÞ ñ . ÕðïèÝôïõìå üôé ç ñ
Á;È åßíáé Â;È
ìéá ìç-ôáõôïôéêÞ óôñïöÞ ðïõ áíÞêåé óôçí I, ôÝôïéá þóôå Â 6= Á. Ôüôå ç I

ðñÝðåé íá ðåñéÝ÷åé ôç óýíèåóç
−1
ñÂ;Ö ◦ ñ −1 ◦ ñ
Á;È Â;Ö ◦ñ Á;È ,
23
ðïõ åßíáé ìéá ìåôáöïñÜ áðü Èåþñçìá Ðñüóèåóçò Ãùíéþí ðïõ äåí åßíáé ç ôáõ-
ôïôéêÞ. Êáèþò áõôü åßíáé áäýíáôï, ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå Â = Á êáé üëåò ôéò
ìç-ôáõôïôéêÝò óôñïöÝò ðïõ áíÞêïõí óôçí I íá Ý÷ïõí êÝíôñï ôï Á. Óçìåéþ-
íïõìå üôé ç ñ − áíÞêåé óôçí I áí êáé ìüíïí áí ç ñ áíÞêåé óôçí I. Åðßóçò,
Á; Ö Á;Ö
üëá ôá óôïé÷åßá ðïõ áíÞêïõí óôçí I ìðïñïýí íá ãñáöïýí óôç ìïñöÞ ñ , üðïõ
Á;Ö
0 ≤ Ö < 360. ¸óôù ñ = ñ , üðïõ ç Ö Ý÷åé ôç ìéêñüôåñç èåôéêÞ ôéìÞ. ÅÜí ç

Á;Ö
ñÁ;Ø áíÞêåé óôçí I ìå Ø > 0, ôüôå ç Ø − kÖ äå ìðïñåß íá åßíáé èåôéêÞ êáé ìé-
êñüôåñç áðü ôç Ö ãéá êáíÝíá áêÝñáéï k áðü ôçí åëá÷éóôïðïßçóç ôçò Ö. ¸ôóé,
Ø = kÖ ãéá êÜðïéïí áêÝñáéï k êáé ñ = ñ . Ìå Üëëá ëüãéá, ôá óôïé÷åßá
k
Á;Ø
ôçò I åßíáé áêñéâþò ïé äõíÜìåéò ôçò ñ . Óõìðåñáßíïõìå üôé ìéá ðåðåñáóìÝíç

ïìÜäá éóïìåôñéþí, ç ïðïßá äåí ðåñéÝ÷åé áíáêëÜóåéò åßíáé ìéá êõêëéêÞ ïìÜäá
C ãéá êÜðïéïí áêÝñáéï n.
n
2ç ðåñßðôùóç:
¸óôù I ìéá ðåðåñáóìÝíç ïìÜäá éóïìåôñéþí ðïõ ðåñéÝ÷åé ôïõëÜ÷éóôïí ìéá

áíÜêëáóç. Êáèþò ç ôáõôïôéêÞ éóïìåôñßá åßíáé ìéá Üñôéá éóïìåôñßá, êáèþò
ìéá éóïìåôñßá êáé ç áíôßóôñïöÞ ôçò Ý÷ïõí ôïí ßäéï êáôïðôñéóìü êáé êáèþò
ôï ãéíüìåíï äýï Üñôéùí éóïìåôñéþí åßíáé ìéá Üñôéá éóïìåôñßá, Ýðåôáé üôé ôï
õðïóýíïëï üëùí ôùí Üñôéùí éóïìåôñéþí ðïõ áíÞêïõí óôçí I ó÷çìáôßæïõí ìéá
ðåðåñáóìÝíç õðïïìÜäá ôçò I. Áðü ôçí ðñïçãïýìåíç ðáñÜãñáöï, äéáðéóôþ-
íïõìå üôé áõôÞ ç õðïïìÜäá ðñÝðåé íá åßíáé ç êõêëéêÞ ïìÜäá C ðáñáãüìåíç
n
áðü êÜðïéá óôñïöÞ ñ , Ýóôù ìå êÝíôñï Á. ¸ôóé, ïé Üñôéåò éóïìåôñßåò ðïõ

áíÞêïõí óôçí I åßíáé ïé n óôñïöÝò ñ , ñ 2 , ..., ñ ìå ñ = 1. ÕðïèÝôïõìå üôé ç
n n
I Ý÷åé m áíáêëÜóåéò. Áí ó åßíáé ìéá áíÜêëáóç ðïõ áíÞêåé óôçí I, ôüôå ïé n

ðåñéôôÝò éóïìåôñßåò ñ ◦ ó , ñ 2 ◦ ó , ..., ñ ◦ ó áíÞêïõí óôçí I. ¸ôóé, n ≤ m.
n
¼ìùò, ïé m ðåñéôôÝò éóïìåôñßåò ðïëëáðëáóéáóìÝíåò áðü ôá äåîéÜ ìå ôçí ó

äßíïõí m äéáöïñåôéêÝò Üñôéåò éóïìåôñßåò. ¸ôóé, m ≤ n. Óõíåðþò, m = n êáé
ç I ðåñéÝ÷åé ôá 2n óôïé÷åßá ðáñáãüìåíá áðü ôç óôñïöÞ ñ êáé ôçí áíÜêëáóç ó .
Áí n = 1, ôüôå I = hó i. Áí n > 1, ôüôå ç ñ ◦ ó ðñÝðåé íá åßíáé ìéá áíÜêëáóç ùò
ðñïò Üîïíá ðïõ äéÝñ÷åôáé áðü ôï êÝíôñï Á. Óõìðåñáßíïõìå üôé ðåðåñáóìÝíç
ïìÜäá éóïìåôñéþí ðïõ ðåñéÝ÷åé ìéá áíÜêëáóç åßíáé ìéá äéåäñéêÞ ïìÜäá D ãéá n
êÜðïéïí áêÝñáéï n.
Ïé ðáñáðÜíù äýï ðåñéðôþóåéò áðïôåëïýí ôçí áðüäåéîç ôïõ ÈåùñÞìáôïò ôïõ
Leonardo.
¸íá Üìåóï Ðüñéóìá ôïõ ÈåùñÞìáôïò ôïõ Leonardo ãéá ôçí ïìÜäá óõììå-
ôñßáò åíüò ðïëõãþíïõ, äåäïìÝíïõ üôé ðñÝðåé íá åßíáé ðåðåñáóìÝíç, åßíáé ôï
åîÞò:
Ç ïìÜäá óõììåôñßáò ãéá Ýíá ðïëýãùíï åßíáé åßôå ìéá êõêëéêÞ ïìÜäá åßôå ìéá
äéåäñéêÞ ïìÜäá.
24
ÊåöÜëáéï 2
Ïé åðôÜ ïìÜäåò óõììåôñßáò ôùí

äéáêïóìçôéêþí ôáéíéþí
ÊÜôù áðü ôéò ìáñêßæåò ôùí ðáëéþí êôéñßùí, ãýñù áðü áñ÷áßá áããåßá, êáôÜ
ìÞêïò ìéáò óåëßäáò åíüò âéâëßïõ, õðÜñ÷åé óõ÷íÜ ìéá äéáêïóìçôéêÞ ôáéíßá, ç
ïðïßá äçìéïõñãåßôáé áðü ôçí åðáíÜëçøç ìå óõãêåêñéìÝíï ôñüðï åíüò ó÷åäßïõ,
åíüò ìïôßâïõ. ÊÜèå ôÝôïéá ãåùìåôñéêÞ êáôáóêåõÞ êáëåßôáé æùïöüñïò Þ äéá-
êïóìçôéêÞ ôáéíßá Þ áðëþò öñßæá (frieze) êáé åßíáé Ýíá áðü ôá áíôéêåßìåíá
ôçò äéáêïóìçôéêÞò óõììåôñßáò.
Ç áíôßóôïé÷ç ôçò ëÝîçò frieze óôá åëëçíéêÜ åßíáé æùïöüñïò (Þ æùöüñïò). ÊáôÜ
ôçí áñ÷áéüôçôá ôï ôìÞìá ôùí íáþí (ùò åðß ôï ðëåßóôïí ôïõ éùíéêïý ñõèìïý)
ìåôáîý ôïõ åðéóôçëßïõ êáé ôïõ ãåßóïõ ïíïìáæüôáí äéÜæùìá êáé Þôáí äéáêï-
óìçìÝíï ìå ìåôüðåò êáé ôñéãëýöïõò Þ ìå æùïöüñï. Ïé æùïöüñïé Þôáí äéáêï-
óìçôéêÝò ôáéíßåò ìå óõíå÷åßò ðáñáóôÜóåéò óêçíþí ìå áíèñþðïõò êáé æþá.
Ç ðåñßöçìç æùïöüñïò ôïõ Ðáñèåíþíá, Ýñãï ôïõ Öåéäßá ôïõ ÁëêáìÝíç, áðåé-
êïíßæåé Ïëýìðéïõò èåïýò êáé ôçí ÐáíáèçíáúêÞ ðïìðÞ.
Óôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ ÷ñçóéìïðïéåßôáé ç ëÝîç öñßæá ãéá ôçí ôå÷íéêÞ áðüäïóç
ôïõ üñïõ £frieze¤. ¼ìùò, ç ëÝîç £frieze¤ ðñïÞëèå áðü ôç ãáëëéêÞ ëÝîç £frise¤
êáé áõôÞ ìå ôç óåéñÜ ôçò áðü ôç ìåóáéùíéêÞ ëÝîç £frisium¤ Þ £phrygium¤ ðïõ
áðïôåëåß áðëÞ ðáñáëëáãÞ ôçò ëáôéíéêÞò ëÝîçò £phryx¤ êáé åßíáé ï åêëáôéíé-
óìüò ôçò áñ÷áéïåëëçíéêÞò ëÝîçò £Öñõî(-ãïò)¤. Ç Öñõãßá Þôáí áñ÷áßá ÷þñá
óôç Â.Ä. ÌéêñÜ Áóßá êáé Þôáí ðåñéþíõìç ãéá ôéò ÷ñõóïðïßêéëôåò ôáéíßåò êáé
æþíåò ôçò.
ÄéáêïóìçôéêÝò ôáéíßåò åíôïðßæïíôáé êáé óå äçìéïõñãÞìáôá ìéêñüôåñïõ ìåãÝ-
èïõò ü÷é ìüíï óôïí áñ÷áßï Åëëçíéêü ðïëéôéóìü, üðïõ áöèïíïýí ôÝôïéïé äéÜ-
êïóìïé óå ôïé÷ïãñáößåò, áããåßá ôçò ãåùìåôñéêÞò åðï÷Þò, áåôþìáôá ê.Ü. (ìå
ìáéÜíäñïõò, áíèÝìéá, êõìÜôéá ê.Ü.), áëëÜ êáé óå ðïëëïýò Üëëïõò êáé ìÜëéóôá
óå äéÜöïñåò éóôïñéêÝò åðï÷Ýò.
Ãéá ðáñÜäåéãìá, óå áñ÷áßá ðåñóéêÞ ôïé÷ïãñáößá óôï ðáëÜôé ôïõ Äáñåßïõ óôá
25
Óïýóá, óõíáíôÜìå ôï äéÜæùìá ìå ôïõò ôïîüôåò, äéÜöïñåò ñùìáúêÝò áñ÷éôå-
êôïíéêÝò äéáêïóìÞóåéò ìå ôüîá êáé öõëëþìáôá, ïñéóìÝíá áñáâïõñãÞìáôá, õá-
ëïðßíáêåò ìåóáéùíéêþí êáèåäñéêþí íáþí (êõñßùò ãïôèéêïý ñõèìïý) ê.ë.ð.
Åã÷Üñáêôá ôáéíéùôÜ ìïôßâá ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí êáé óôïõò ýóôåñïõò ÷ñüíïõò,
ðñïêåéìÝíïõ íá äéáêïóìçèïýí êõñßùò ïéêéáêÜ óêåýç.
Ôïé÷ïãñáößá ìå ôïîüôåò
Ç óõììåôñßá ôùí äéáêïóìÞóåùí ðÜíù óå åðéöÜíåéåò Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôéò ìç

ðåðåñáóìÝíåò ïìÜäåò éóïìåôñéêþí áðåéêïíßóåùí ôïõ åðéðÝäïõ. (Ïé ðåðåñá-
óìÝíåò éóïìåôñßåò ó÷åôßæïíôáé ìå ôá êáíïíéêÜ ðïëýãùíá óôï åðßðåäï (äåßôå
óôï Ðñþôï ÊåöÜëáéï), åíþ óôïí ôñéóäéÜóôáôï ÷þñï ìå ôá êáíïíéêÜ ðïëýåäñá
- ÐëáôùíéêÜ óôåñåÜ.)
¼ëåò áõôÝò ïé äéáêïóìçôéêÝò ôáéíßåò Ý÷ïõí ìéá âáóéêÞ éäéüôçôá, ç ïðïßá åßíáé
üôé ôï áñ÷éêü ìïôßâï åðáíáëáìâÜíåôáé ìåôáöåñüìåíï êáôÜ ìÞêïò ôçò ôáéíßáò.
Óôç óõíÝ÷åéá, èá äåßîïõìå üôé üëåò áõôÝò ïé äéáêïóìçôéêÝò ôáéíßåò, áíåîÜñ-
ôçôá áðü ôï áñ÷éêü ìïôßâï ðïõ äéáèÝôïõí, ìðïñïýí íá êáôáôáãïýí óå åðôÜ
ìüíï ïìÜäåò, ïé ïðïßåò åßíáé ïìÜäåò óõììåôñßáò êáé ðåñéÝ÷ïõí ôïõò ãíùóôïýò
ìáò ìåôáó÷çìáôéóìïýò ôïõ åðéðÝäïõ, äçëáäÞ áíáêëÜóåéò, óôñïöÝò, ìåôáöïñÝò
êáé áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò. Ôï áñ÷éêü ìïôßâï ôï ïðïßï äçìéïõñãåß ôçí
ôáéíßá ìðïñåß íá åßíáé ïðïéïäÞðïôå ãåùìåôñéêü Þ ìç ó÷Ýäéï.
ÐáñáâëÝðïíôáò Üëëá óôïé÷åßá ìéáò äéáêïóìçôéêÞò ôáéíßáò êáé åðéêåíôñþíï-
íôáò ôï åíäéáöÝñïí ìáò ìüíï óôéò óõììåôñßåò ðïõ ôéò ðáñÜãïõí êáé êÜôù áðü
ôéò ïðïßåò ðáñáìÝíïõí áìåôÜâëçôá ôÝôïéá ó÷Ýäéá, èá äïýìå üôé õðÜñ÷ïõí åðôÜ
ìüíï äõíáôïß ôýðïé äéáêïóìçôéêþí ôáéíéþí.
Ïñéóìüò: Ìéá ïìÜäá éóïìåôñéþí ç ïðïßá óôáèåñïðïéåß ìéá äïèåßóá åõèåßá c

êáé ôçò ïðïßáò ïé ìåôáöïñÝò ó÷çìáôßæïõí ìéá Üðåéñç êõêëéêÞ ïìÜäá åßíáé ìéá
ïìÜäá öñßæáò ìå êåíôñéêü Üîïíá ôçí åõèåßá c.
¸óôù ô ìéá ìç ôáõôïôéêÞ ìåôáöïñÜ, ç ïðïßá ìåôáôïðßæåé Ýíá ôìÞìá ìéáò

åõèåßáò c, ôüôå ç ìåôáöïñÜ óôáèåñïðïéåß ôç äïèåßóá åõèåßá, ôçí ïðïßá ïíïìÜ-
æïõìå êåíôñéêü Üîïíá ôçò ìåôáöïñÜò. ÁõôÞ ç ñõèìéêÞ åðáíÜëçøç ìðïñåß íá
26
óõíäõáóèåß ìå Ýíáí êáôïðôñéóìü, äçëáäÞ ìå ìéá áíáêëáóôéêÞ óõììåôñßá, êá-
èþò ìéá åõèåßá ìðïñåß íá êáôïðôñéóôåß ùò ðñïò êÜèå óçìåßï ôçò. Ìüíï áõôïß
ïé äýï ôýðïé óõììåôñßáò åßíáé äõíáôïß óå Ýíá ìïíïäéÜóôáôï Þ äéáêïóìçôéêü
ó÷Ýäéï. Ôüôå ôá êÝíôñá ôùí êáôïðôñéóìþí áêïëïõèïýí ôï Ýíá ôï Üëëï. Óôï
ó÷Þìá ìå x óçìåéþíïíôáé ôá êÝíôñá ôçò áíÜêëáóçò.
¼ëåò ïé ìåôáöïñÝò ïé ïðïßåò ìåôáêéíïýí Ýíá äåäïìÝíï ó÷Ýäéï £åð' Üðåéñïí¤

ðÜíù óôïí êåíôñéêü Üîïíá åßíáé ðïëëáðëÜóéá ôçò âáóéêÞò ìåôáöïñÜò. Ç ìå-
ôáöïñÜ åßíáé óôïé÷åßï ìç ðåðåñáóìÝíçò ôÜîçò óôçí ïìÜäá ôùí éóïìåôñéþí ôïõ
åðéðÝäïõ, ãéáôß üóåò öïñÝò êáé áí ìåôáöåñèåß Ýíá ó÷Þìá äåí ðñüêåéôáé íá åðá-
íÝëèåé åêåß áð' üðïõ îåêßíçóå.
Ïé ðñáãìáôéêÝò äéáêïóìçôéêÝò ôáéíßåò äåí åßíáé áõóôçñÜ ìïíïäéÜóôáôåò, áëëÜ
ç óõììåôñßá ôïõò åðùöåëåßôáé ìüíï áðü ôçí êáôÜ ìÞêïò äéåýèõíóÞ ôçò.
Óôç óõíÝ÷åéá, èá ðñïóäéïñßóïõìå üëåò ôéò ïìÜäåò ôùí öñéæþí, ôéò ïðïßåò èá
óõìâïëßæïõìå ìå F, ìå êåíôñéêü Üîïíá ôçí åõèåßá c êáé ôùí ïðïßùí ïé ìåôá-
öïñÝò ó÷çìáôßæïõí ìéá Üðåéñç êõêëéêÞ ïìÜäá, ç ïðïßá Ý÷åé äçìéïõñãçèåß áðü
ôçí ô . Èá äåßîïõìå üôé õðÜñ÷ïõí åðôÜ ìüíï ôÝôïéåò ïìÜäåò óõììåôñßáò.
Ãéá êÜèå ïìÜäá èá äþóïõìå ôïí ôýðï ôçò öñßæáò ðïõ Ý÷åé ç ïìÜäá áõôÞ, êá-
èþò êáé ôéò ïìÜäåò ôùí óõììåôñéþí ôçò. Åðßóçò, èá äéáôõðþóïõìå êñéôÞñéá
ìå ôá ïðïßá èá äéáêñßíïõìå ôá ó÷Ýäéá ðïõ Ý÷ïõí áõôÞ ôçí éäéáßôåñç ïìÜäá
óõììåôñßáò.
Ãéá ôçí êáôáóêåõÞ ìéáò öñßæáò åðéëÝãïõìå êáô' áñ÷Þí ìéá åõèåßá c êáôÜ ìÞêïò
ôçò ïðïßáò èá áíáðôõ÷èåß ç öñßæá êáé ôçí ïðïßá èá óôáèåñïðïéïýí ïé ìåôáöïñÝò
ðÜíù óôçí c. ÅðéëÝãïõìå Ýíá óçìåßï Á ùò åîÞò:
1ç ðåñßðôùóç: Áí ç F ðåñéÝ÷åé óôñïöÝò êáôÜ 1800 (ìéóÝò óôñïöÝò Þ óõììå-

ôñßåò ùò ðñïò êÝíôñï), ôüôå ôï óçìåßï Á åðéëÝãåôáé íá åßíáé ôï êÝíôñï
ìéáò áðü áõôÝò ôéò óôñïöÝò.
2ç ðåñßðôùóç: Áí ç F äåí ðåñéÝ÷åé óôñïöÝò êáôÜ 1800 , áëëÜ ðåñéÝ÷åé áíá-
êëÜóåéò ùò ðñïò Üîïíåò êÜèåôïõò óôçí c, ôüôå ôï Á åðéëÝãåôáé íá åßíáé
ôï óçìåßï ôïìÞò åíüò áð' áõôïýò ôïõò Üîïíåò êáé ôçò c.
3ç ðåñßðôùóç: Áëëéþò ôï óçìåßï Á åðéëÝãåôáé íá åßíáé Ýíá ïðïéïäÞðïôå
óçìåßï ôçò c.
27
2.1 Ç ïìÜäá F1
Ç ðéï áðëÞ ðåñßðôùóç ãéá ôçí F åßíáé ç ïìÜäá ðïõ äçìéïõñãåßôáé ìüíï áðü
ìéá ìåôáöïñÜ ô . ¸óôù F1 = hô i
ÅðéëÝãïõìå êáô' áñ÷Þí ìéá åõèåßá c êáôÜ ìÞêïò ôçò ïðïßáò èá áíáðôõ÷èåß ç
öñßæá êáé ç ïðïßá èá áðïôåëåß ôïí êåíôñéêü ÜîïíÜ ôçò. ÐÜíù óôçí åõèåßá c,
åðéëÝãïõìå Ýíá ïðïéïäÞðïôå óçìåßï ôçò Á (Áöïý ç F äåí ðåñéÝ÷åé óôñïöÝò
êáôÜ 1800 ïýôå áíáêëÜóåéò, ôüôå ôï Á ìðïñåß íá åßíáé ïðïéïäÞðïôå óçìåßï
ôçò (3ç ðåñßðôùóç).) êáé Ýóôù Á ç åéêüíá ôïõ Á óôç ìåôáöïñÜ ô , äçëáäÞ
i
ô (Á) = Á , ôüôå Á = Á.
i
i ï
Ç öñßæá èá ðåñéÝ÷åé Üðåéñá óçìåßá Á ôá ïðïßá èá âñßóêïíôáé ðÜíù óôçí c êáé

i
ôá ïðïßá ç ô èá ôá ìåôáöÝñåé óôá Á . Ç ô èá ìåôáöÝñåé áêüìá êáé ôá ìÝóá

j
äõï äéáäï÷éêþí óçìåßùí Á êáé Á +1 . ¸óôù Ì ôï ìÝóï ôùí Á êáé Á +1 .

i i i i i
Ôüôå ô (M ) = Ì .
i
i
Ó÷Þìá 1
Ïé öñßæåò ðïõ áíÞêïõí óå áõôüí ôïí ôýðï ó÷çìáôßæïíôáé ìüíï áðü ôéò ìåôá-
öïñÝò ôïõ áñ÷éêïý ó÷åäßïõ. Ï ôýðïò ôçò öñßæáò ðïõ Ý÷åé ôçí F1 ùò ïìÜäá
óõììåôñßáò äåí Ý÷åé êÝíôñï óõììåôñßáò ïýôå Üîïíá óõììåôñßáò. (Äåßôå ôï
Ó÷Þìá 1.)
Óôéò öñßæåò ðïõ áíÞêïõí óå áõôüí ôïí ôýðï äåí õðÜñ÷ïõí ðáñÜ ìüíï ìåôáöï-
ñÝò, ìå äéÜíõóìá ìåôáöïñÜò ðáñÜëëçëï óôç äéåýèõíóç ôçò öñßæáò, äçëáäÞ ôïí
êåíôñéêü ôçò Üîïíá.
Óôçí ïìÜäá áõôÞ áíÞêåé êáé ç ãíùóôÞ áñ÷áßá ðåñóéêÞ ôïé÷ïãñáößá, ôï äéÜ-
æùìá ìå ôïõò ôïîüôåò áðü ôï ðáëÜôé ôïõ Äáñåßïõ óôá Óïýóá, öùôïãñáößá
ôïõ ïðïßïõ õðÜñ÷åé óôç óåë. 26. Ç äéáêïóìçôéêÞ áõôÞ ôáéíßá äçìéïõñãåßôáé
ìüíï áðü ìåôáöïñÝò. Ç âáóéêÞ ìåôáöïñÜ êáëýðôåé äéðëÜóéá áðüóôáóç áðü
ôçí áðüóôáóç áðü ôïîüôç óå ôïîüôç, ãéáôß ïé åíäõìáóßåò ôùí áíäñþí åíáë-
ëÜóóïíôáé.
ÃñÜììáôá ôïõ åëëçíéêïý êáé ëáôéíéêïý áëöáâÞôïõ, ôá ïðïßá åðáíáëáìâáíü-
ìåíá ìðïñïýí íá ó÷çìáôßóïõí ìéá ôáéíßá ðïõ áíÞêåé óå áõôüí ôïí ôýðï åßíáé
ôá ðáñáêÜôù.
FFFFFFFF, ÃÃÃÃÃÃÃÃ, ÑÑÑÑÑÑÑÑ
28
Åêôüò áðü ôéò ìåôáöïñÝò Üëëåò Üñôéåò éóïìåôñßåò, ïé ïðïßåò óôáèåñïðïéïýí ôçí
åõèåßá c, åßíáé ïé ìéóÝò óôñïöÝò ìå êÝíôñï ðÜíù óôçí c. (Ìå ìéóÝò óôñïöÝò
ôá óçìåßá ôçò c áðåéêïíßæïíôáé óå óçìåßá ôçò c.)
¸óôù ëïéðüí üôé ç F ðåñéÝ÷åé ìéá ìéóÞ óôñïöÞ. ÅðåéäÞ ç óôñïöÞ êáôÜ 1800 ùò
ðñïò óçìåßï Á åíüò Üîïíá ôáõôßæåôáé ìå Ýíáí êáôïðôñéóìü ôùí óçìåßùí ôïõ
Üîïíá ùò ðñïò ôï óçìåßï Á, ôç óõìâïëßæïõìå ìå ó , üðùò êáé ôéò áíáêëÜóåéò.
Á
¸óôù F2 = hô; ó i.
Á
Óôçí F èá ðåñéÝ÷åôáé áêüìá êáé ç óýíèåóç ô ◦ ó , ç ïðïßá åßíáé ç ìéóÞ óôñïöÞ

Á
ó . Ç F èá ðåñéÝ÷åé åðïìÝíùò óôñïöÝò êáôÜ 180 ãýñù áðü êÜèå Á êáé êÜèå
0
Ì j
Ì . ÁõôÝò èá åßíáé êáé ïé ìïíáäéêÝò ìéóÝò óôñïöÝò óôçí F.

i
¸óôù üôé, åêôüò áðü ôéò ìéóÝò óôñïöÝò ìå êÝíôñá ôá Á êáé Ì , êáé Ýíá
i i
Üëëï óçìåßï Ñ ôïõ êåíôñéêïý Üîïíá c åßíáé ôï êÝíôñï ïñéóìÝíùí ìéóþí óôñï-
öþí óôçí F. Ôüôå, óôçí F èá áíÞêåé êáé ç óýíèåóç ôùí äõï ìéóþí óôñïöþí
ó ◦ ó , ãéáôß êÜèå ïìÜäá åßíáé êëåéóôÞ óôç óýíèåóç ôùí óôïé÷åßùí ðïõ ðå-
Ñ Á
ñéÝ÷åé, ç ïðïßá üìùò åßíáé ìéá ìåôáöïñÜ. ¸ôóé, ó ◦ ó (Á) = Á ãéá êÜðïéï
Ñ Á n
n. Ôüôå, ó (Á) = Á
Ñ êáé ôï Ñ åßíáé ôï ìÝóïí ôùí Á êáé Á . ÅðïìÝíùò, ôï
n n
Ñ ôáõôßæåôáé ìå Ýíá Ì . ¢ñá, ç F ðåñéÝ÷åé ìüíï ôéò ìéóÝò óôñïöÝò, ïé ïðïßåò
Ý÷ïõí êÝíôñá ôá Á êáé ôá Ì .

i i
Óôïí ôýðï áõôü ôçò öñßæáò õðÜñ÷ïõí ìéá óåéñÜ áðü êÝíôñá óõììåôñßáò êáôá-
íåìçìÝíá óå ßóåò áðïóôÜóåéò êáôÜ ìÞêïò ôïõ êåíôñéêïý Üîïíá c. Ç áðüóôáóç
áíÜìåóá óå äýï äéáäï÷éêÜ êÝíôñá óõììåôñßáò åßíáé |2| , üðïõ ~á ôï äéÜíõóìá
~
á
ôçò ìåôáöïñÜò.
Ï ôýðïò ìéáò öñßæáò, ç ïðïßá Ý÷åé ôçí F2 ùò ïìÜäá óõììåôñßáò Ý÷åé êÝíôñï
óõììåôñßáò, áëëÜ äåí Ý÷åé Üîïíá óõììåôñßáò. (Äåßôå ôï Ó÷Þìá 2.)
Ó÷Þìá 2

ìåíá ìðïñïýí íá ó÷çìáôßóïõí ìéá ôáéíßá ðïõ áíÞêåé ó' áõôüí ôïí ôýðï åßíáé
SSSSSSSS, NNNNNNNN, ZZZZZZZZ
Áí, ëïéðüí, ç F ðåñéÝ÷åé ìüíï Üñôéåò éóïìåôñßåò, ôüôå åßíáé ìéá áðü ôéò F1 , F2 .
(Ìéá Üñôéá éóïìåôñßá åßíáé ìåôáöïñÜ Þ óôñïöÞ.)
ÍÝåò ïìÜäåò éóïìåôñßáò ãéá ôçí F èá ðñïêýøïõí ìüíï áí äéåõñýíïõìå ôéò F1
êáé F2 ðñïóèÝôïíôáò ðåñéôôÝò óõììåôñßåò. (Ìéá ðåñéôôÞ éóïìåôñßá åßíáé ìéá
29
áíÜêëáóç Þ ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò.)
Êáô' áñ÷Þí, áò ðñïóèÝóïõìå óôéò F1 êáé F2 áíáêëÜóåéò.
Ïé áíáêëÜóåéò ðïõ èá ðñïóèÝóïõìå èá ðñÝðåé íá Ý÷ïõí Üîïíåò Þ ôçí ßäéá ôçí c
Þ Üîïíåò êÜèåôïõò óôçí c, êáèþò ìéá áíÜêëáóç ùò ðñïò Üîïíá l óôáèåñïðïéåß
ôçí c, áí l = c Þ l ⊥ c.

Ôçí ðéï áðëÞ áíÜêëáóç ðïõ ìðïñïýìå íá ðñïóèÝóïõìå óôçí F1 åßíáé ç áíÜ-
êëáóç ó , äçëáäÞ áíÜêëáóç ùò ðñïò ôïí êåíôñéêü Üîïíá. ¸óôù F11 = hô; ó i.
c c
Ç F11 èá ðåñéÝ÷åé ôç óýíèåóç ô ◦ ó , ç ïðïßá åßíáé ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò

c
ùò ðñïò Üîïíá ôçí åõèåßá c, ðïõ ìåôáöÝñåé ôï Á óôï Á , áöïý ç áíÜêëáóç

n
ìåô' ïëéóèÞóåùò åßíáé óýíèåóç ìéáò ìåôáöïñÜò êáé ìéáò áíÜêëáóçò.

ÅðåéäÞ ô ◦ ó = ó ◦ ô , ç F11 åßíáé ìéá áâåëéáíÞ ïìÜäá.
c c
Óôéò öñßæåò ðïõ áíÞêïõí óôïí ôýðï áõôü, õðÜñ÷ïõí áíáêëÜóåéò ùò ðñïò ôïí
Üîïíá c êáé ìåôáöïñÝò. Ï ôýðïò ìéáò öñßæáò, ï ïðïßïò Ý÷åé ôçí F11 ùò ïìÜäá
óõììåôñßáò, äåí Ý÷åé êÝíôñá óõììåôñßáò êáé ï ÜîïíÜò ôçò åßíáé Üîïíáò óõì-
ìåôñßáò ôçò. (Äåßôå ôï Ó÷Þìá 3.)
Ó÷Þìá 3

DDDDDDDD, EEEEEEEE, BBBBBBBB

ÅðåéäÞ ç F ðåñéÝ÷åé Þäç ôçí áíÜêëáóç ó , áò ðñïóèÝóïõìå ó' áõôÞí ôçí ó ,
c Á
äçëáäÞ áíÜêëáóç ùò ðñïò Üîïíá êÜèåôï óôçí c óôï óçìåßï Á. (ÅðéëÝãïõìå ï

Üîïíáò íá åßíáé êÜèåôïò óôçí c, þóôå êÜèå óçìåßï ôçò c íá áðåéêïíßæåôáé óå
óçìåßï ôçò c.)
¸óôù F12 = hô; ó ; ó i.
Á c
Ç F12 ðåñéÝ÷åé ôç óýíèåóç ó ◦ ô , ç ïðïßá åßíáé áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ùò

c
n
ðñïò Üîïíá ôçí åõèåßá c, ðïõ ìåôáöÝñåé ôï Á óôï Á . n
Áêüìç, ç F12 ðåñéÝ÷åé êáé ôç óýíèåóç ô 2 ◦ ó ◦ ó , ç ïðïßá üìùò åßíáé ç

i
Á c
áíÜêëáóç ùò ðñïò Üîïíá êÜèåôï óôçí c óôï A êáé ôç óýíèåóç ô 2 +1 ◦ ó ◦ ó ,

i
i
Á c
30
ç ïðïßá üìùò åßíáé ç áíÜêëáóç ùò ðñïò Üîïíá êÜèåôï óôçí c óôï Ì . i
Ï ôýðïò ôçò öñßæáò, ï ïðïßïò Ý÷åé ôçí F12 ùò ïìÜäá óõììåôñßáò, Ý÷åé êÝíôñï
óõììåôñßáò êáé ï Üîïíáò ôçò åßíáé Ýíáò Üîïíáò óõììåôñßáò ôçò. (Äåßôå ôï
Ó÷Þìá 4.)
Ó÷Þìá 4
Óôéò öñßæåò ðïõ áíÞêïõí óôïí ôýðï áõôü, õðÜñ÷ïõí ìåôáöïñÝò êáé áíáêëÜóåéò
ùò ðñïò ôïí ÜîïíÜ ôçò, ôçí åõèåßá c, êáé ùò ðñïò Üîïíåò êÜèåôïõò óôçí c.
Ç áðüóôáóç ìåôáîý äýï êÝíôñùí óõììåôñßáò åßíáé äéðëÜóéá ôçò áðüóôáóçò
äýï áîüíùí óõììåôñßáò êáé éóïýôáé ìå ôï äéÜíõóìá ìåôáöïñÜò.
IIIIIIII, HHHHHHHH, ÈÈÈÈÈÈÈÈ

Óôçí F, ç ïðïßá äåí ðåñéÝ÷åé ìéá ìéóÞ óôñïöÞ, áò ðñïóèÝóïõìå ôþñá ìéá
áíÜêëáóç ùò ðñïò Üîïíá á , ï ïðïßïò åßíáé êÜèåôïò óôçí c, ôçí ó . Óôçí á
ðåñßðôùóç áõôÞ, ôï óçìåßï Á áíÞêåé óôçí ôïìÞ ôùí á êáé c. Ôüôå, üðùò
êáé ðñïçãïõìÝíùò, ç F ðåñéÝ÷åé ôç óýíèåóç ôùí ô 2 ◦ ó , ç ïðïßá åßíáé ìéá
i
á
áíÜêëáóç ùò ðñïò åõèåßá êÜèåôç óôçí c, óôï Á êáé ôç óýíèåóç ô 2 +1 ◦ ó , ç

i
i
á
ïðïßá åßíáé ìéá áíÜêëáóç ùò ðñïò åõèåßá êÜèåôç óôçí c, óôï Ì . i
¸óôù üôé ç F ðåñéÝ÷åé ìéá áêüìç áíÜêëáóç, ôçí c ùò ðñïò åõèåßá l. Ôüôå
l
l 6= c, ãéáôß ç óýíèåóç ó ◦ ó , ç ïðïßá åßíáé ìéóÞ óôñïöÞ äåí áíÞêåé óôçí

c á
F. ¢ñá l⊥c, ïðüôå, üðùò áíáðôý÷èçêå êáé óôçí ðñïçãïýìåíç ðåñßðôùóç, ç F

ðåñéÝ÷åé ôç ìåôáöïñÜ ó ◦ ó , ç ïðïßá ìåôáöÝñåé ôï Á óôï Á , ãéá êÜðïéï n.
l á n
¸ôóé, ó (A) = Á , ãéá êÜðïéï n ìå n 6= 0 êáé ï Üîïíáò l åßíáé êÜèåôïò óôçí

l n
c óå êÜðïéï óçìåßï Á Þ óå êÜðïéï óçìåßï Ì . ÅðïìÝíùò, ç F ðåñéÝ÷åé ìüíï

i i
ôéò áíáêëÜóåéò ùò ðñïò åõèåßåò êÜèåôåò óôçí c óôï Á êáé óôï Ì . i i
¸óôù F21 = hô; ó i, üðïõ á åßíáé ìéá åõèåßá êÜèåôç óôçí c óôï A.
á
Ï ôýðïò ôçò öñßæáò, ï ïðïßïò Ý÷åé ôçí F21 ùò ïìÜäá óõììåôñßáò äåí Ý÷åé êÝíôñï
óõììåôñßáò, Ý÷åé Üîïíåò óõììåôñßáò, áëëÜ ï êåíôñéêüò Üîïíáò äåí åßíáé Üîïíáò
óõììåôñßáò ôçò. (Äåßôå ôï Ó÷Þìá 5.)
Ó÷Þìá 5
31
Óôéò öñßæåò, ðïõ áíÞêïõí óôïí ôýðï áõôü, õðÜñ÷ïõí óõììåôñßåò ùò ðñïò Üîï-
íåò êÜèåôïõò óôç äéåýèõíóç ôçò öñßæáò êáé ìåôáöïñÝò ìå äéÜíõóìá ìåôáöïñÜò
ðáñÜëëçëï óôç äéåýèõíóç ôçò öñßæáò.
AAAAAAAA, ÄÄÄÄÄÄÄÄ, TTTTTTTT
ÌÝ÷ñé ôþñá Ý÷ïõìå õðïëïãßóåé üëåò ôéò äõíáôÝò ðåñéðôþóåéò, ïé ïðïßåò ðñï-
êýðôïõí áí ðñïóèÝóïõìå áíáêëÜóåéò óôçí F1 ,
F1 = hô i, F11 = hô; ó i, F21 = hô; ó ic á

¸óôù üôé ç F ðåñéÝ÷åé ìéóÝò óôñïöÝò êáé üôé ç áíÜêëáóç ðïõ ðñïóèÝôïõìå
ãßíåôáé ùò ðñïò ôïí Üîïíá q äéáöïñåôéêü áðü ôïí c êáé ôïõò êÜèåôïõò óôá
óçìåßá Á êáé Ì .
i i
Ãéá ôïí Üîïíá áõôü õðÜñ÷ïõí äõï äõíáôüôçôåò q = c Þ q ⊥c.

Áí q = c, ôüôå Ý÷ïõìå ôçí F11 .
Áí q ⊥c êáé ç q åßíáé êÜèåôç óôçí c óôï Á Þ óôï Ì , ôüôå Ý÷ïõìå ôçí F12 êáé
i i
åðïìÝíùò êáìéÜ íÝá ïìÜäá äåí Ý÷åé ðñïêýøåé ãéá ôçí F.

¢ñá, ãéá íá ó÷çìáôßóïõìå ìéá íÝá ïìÜäá óõììåôñßáò ôçò F, ðñÝðåé ç áíÜêëáóç
ðïõ èá ðñïóèÝóïõìå íá ãßíåé ùò ðñïò Üîïíá, ï ïðïßïò äåí ðåñíÜåé áðü ôá
Á êáé Ì .
i ÅðåéäÞ ç F ðåñéÝ÷åé ìéóÝò óôñïöÝò êáé ôï êÝíôñï ôïõò ðñÝðåé
i
íá âñßóêåôáé ðÜíù óôçí c, ç q äå ìðïñåß ðáñÜ íá åßíáé ç ìåóïêÜèåôïò ôïõ

åõèýãñáììïõ ôìÞìáôïò ÁÌ . ¸óôù, ëïéðüí, üôé ç F ðåñéÝ÷åé ôçí ó , üðïõ
i p
p åßíáé ç ìåóïêÜèåôïò ôïõ ÁÌ . Ôüôå, ç F äå ìðïñåß íá ðåñéÝ÷åé êáìéÜ Üëëç
áíÜêëáóç ùò ðñïò åõèåßá á , êÜèåôç óôç c óôï Á, êáèþò ç ìåôáöïñÜ ó ◦ ó p á
èá ìåôáöÝñåé ôï Á óôï Ì , ôï ïðïßï åßíáé áäýíáôï.

Áêüìç, åðåéäÞ ó ◦ ó = ó ◦ ó ◦ ó , ôüôå ç F äå ìðïñåß íá ðåñéÝ÷åé êáé ôçí
p á p c A
áíÜêëáóç ó . ÅðïìÝíùò, F22 = hô; ó ; ó i, üðïõ p åßíáé ç ìåóïêÜèåôïò ôïõ

c Á p
ÁÌ .
Ç F22 ðåñéÝ÷åé ôç óýíèåóç ó ◦ó , ç ïðïßá üìùò åßíáé áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò

p Á
ùò ðñïò Üîïíá ôçí c êáé ôçí ïðïßá ïíïìÜæïõìå ã = ó ◦ ó . ÅðåéäÞ ô = ã 2 p Á
êáé ó = ã ◦ ó , ôüôå F22 = hã; ó i.

p Á Á
Ìéá öñßæá, ç ïðïßá Ý÷åé ôçí F22 ùò ïìÜäá óõììåôñßáò, Ý÷åé êÝíôñï óõììåôñßáò,
Ý÷åé Üîïíá óõììåôñßáò, áëëÜ ï ÜîïíÜò ôçò c, äåí åßíáé Üîïíáò óõììåôñßáò ôçò.
(Äåßôå ôï Ó÷Þìá 6.)
32
Ó÷Þìá 6

MWMWMWMW
¸÷ïõìå ôþñá õðïëïãßóåé üëåò ôéò äõíáôÝò ðåñéðôþóåéò ðñïóèÝôïíôáò áíáêëÜ-

óåéò óôçí F2 :
F2 = hô; ó i, F12 = hô; ó

Á Á; óc i, F22 = hô; ó
Á; óp i = hã; ó i.Á

Áò õðïèÝóïõìå üôé ç F ðåñéÝ÷åé ìéá Üëëç ðåñéôôÞ éóïìåôñßá, ìéá áíÜêëáóç
ìåô' ïëéóèÞóåùò á . Ôüôå, ç á Ý÷åé Üîïíá ôçí c êáé ç á 2 åßíáé ìéá ìåôáöïñÜ,
ç ïðïßá óôáèåñïðïéåß ôïí Üîïíá c.
Äéáêñßíïõìå äõï ðåñéðôþóåéò ãéá ôç ìåôáöïñÜ á 2 : á 2 = ô 2 êáé á 2 = ô 2 +1 ,
n n
äçëáäÞ íá ó÷çìáôßæåôáé áðü Üñôéï Þ ðåñéôôü ðëÞèïò ìåôáöïñþí.

¸óôù á 2 = ô 2 . Ôüôå, ç óýíèåóç (á ◦ ô − )2 åßíáé ç ôáõôïôéêÞ éóïìåôñßá.
n n
¸ôóé, ç ðåñéôôÞ éóïìåôñßá á ◦ ô − ðñÝðåé íá åßíáé ç ó , êáèþò ç ó −1 åßíáé ç

n
c c
ôáõôïôéêÞ éóïìåôñßá. Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ, ç F ðåñéÝ÷åé ôçí ó êáé ôç óýíèåóç c
ó ◦ ô.
c
ÅÜí ç F äåí ðåñéÝ÷åé ìéá ìéóÞ óôñïöÞ, ôüôå Ý÷ïõìå ôçí F11 . ÅÜí ç F ðåñéÝ÷åé
ìéá ìéóÞ óôñïöÞ, ôüôå Ý÷ïõìå ôçí F12 .
¸óôù üôé á 2 = ô 2 +1 . Ôüôå, ç óýíèåóç (ô − ◦ á )2 åßíáé ç ìåôáöïñÜ ô .
n n
¸óôù ã = ô − ◦ á . Ôüôå, ç ã åßíáé ìéá ðåñéôôÞ éóïìåôñßá. ¸ôóé, ç ã ðñÝðåé

n
íá åßíáé ç ìïíáäéêÞ áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ùò ðñïò Üîïíá ôçí åõèåßá c, ç

ïðïßá ìåôáöÝñåé ôï Á óôï Ì . ¸óôù F31 = hã i. Ôüôå, ç ã åßíáé ìéá áíÜêëáóç
ìåô' ïëéóèÞóåùò ùò ðñïò Üîïíá ôçí c, ôÝôïéá þóôå ã 2 = ô .
Ï ôýðïò ìéáò öñßæáò ðïõ Ý÷åé ôçí F31 ùò ïìÜäá óõììåôñßáò äåí Ý÷åé êÝíôñï
óõììåôñßáò ïýôå Üîïíá óõììåôñßáò. (Äåßôå ôï Ó÷Þìá 7.)
Ó÷Þìá 7
33
DWDMDWDMDWDM
Áò õðïèÝóïõìå, ôþñá, üôé ç F ðåñéÝ÷åé êáé Üëëåò éóïìåôñßåò åêôüò áðü åêåßíåò
ðïõ ãåíéêåýôçêáí áðü ôçí áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ã ìå Üîïíá ôïí c, üðïõ
ã = ô . ÅðåéäÞ ôï ôåôñÜãùíï ôçò ìåôáöïñÜò ó ◦ ã åßíáé ç ô , ôüôå ç ó ◦ ã äåí
2
c c
áíÞêåé óôçí hô i. ¸ôóé, ç ó äåí áíÞêåé óôçí F. Áí ç F ðåñéÝ÷åé ôçí ó ìå l⊥c,

c l
ôüôå ç F ðåñéÝ÷åé ôç ìéóÞ óôñïöÞ ó ◦ ã . Áí ç F ðåñéÝ÷åé ìéá ìéóÞ óôñïöÞ,

l
ôüôå ç F ðñÝðåé íá ðåñéÝ÷åé ôçí ó . Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ, ç F ðåñéÝ÷åé ôçí

A
óÁ êáé ôçí áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ã ìå Üîïíá ôçí åõèåßá c, þóôå ã 2 = ô .

¸ôóé, ç F åßíáé ç F22 .
¸÷ïõìå, ôåëéêÜ, åîåôÜóåé üëåò ôéò äõíáôüôçôåò ãéá ôçí F.
ÅðïìÝíùò, ç ïìÜäá F ðñÝðåé íá åßíáé ìéá áðü ôéò åðôÜ ðáñáðÜíù ïìÜäåò, ïé
ïðïßåò ïñßæïíôáé ìå ó÷Ýóåéò ãåííçôüñùí ùò áêïëïýèùò:
F1 = hô i, F11 = hô; ó i, F21 = hô; ó i, F31 = hã i, F2 = hô; ó i, F12 = hô; ó ; ó i,
c á Á Á c
F22 = hô; ó ; ó i = hã; ó i.

Á p Á
34
2.8 Ôá ìïíïäéÜóôáôá ìïôßâá êáé ôï ðëÝãìá ôïõò
Ôá ðéï áðëÜ åßäç åðáíáëáìâáíüìåíùí ìïôßâùí åßíáé ôá ìïíïäéÜóôáôá. Åßíáé

ëßãï ìïíüôïíá êáé âáñåôÜ, áëëÜ áðïôåëïýí äåßãìáôá éäåþí, ôéò ïðïßåò èá ÷ñç-
óéìïðïéÞóïõìå ãéá ìïôßâá ðïõ ðáñïõóéÜæïõí ìåãáëýôåñï åíäéáöÝñïí.
¸íá ðëÝãìá ðÜíù óå ìéá åõèåßá áðïôåëåßôáé áðü óçìåßá ôïðïèåôçìÝíá óå ßóá
äéáóôÞìáôá, ðïõ åðåêôåßíïíôáé óôï Üðåéñï êáé ðñïò ôéò äýï êáôåõèýíóåéò. Ðá-
ñáäåßãìáôïò ÷Üñéí,
¸íá ìïôßâï öñßæáò êáôáóêåõÜæåôáé ìå ôçí ôïðïèÝôçóç åíüò åðáíáëáìâá-

íüìåíïõ ìïôßâïõ ó÷çìÜôùí ðÜíù ó' Ýíá ìïíïäéÜóôáôï ðëÝãìá óôï åðßðåäï.
(ÕðÜñ÷åé ïõóéáóôéêÜ Ýíá ìüíï ôÝôïéï ðëÝãìá, ôï ïðïßï åìåßò ìðïñïýìå íá
èåùñÞóïõìå íá åßíáé ïé áêÝñáéïé áñéèìïß êáôÜ ìÞêïò ôïõ Üîïíá ôùí x.) ÕðÜñ-
÷ïõí åðôÜ äéáöïñåôéêïß ôñüðïé íá ôïðïèåôÞóïõìå ó÷Þìáôá ðÜíù ó' Ýíá ðëÝãìá
êáé áõôïß áðåéêïíßæïíôáé áêñéâþò áðü êÜôù.
B. Johnston & F. Richman, 1997, [9]
35
2.9 ÊñéôÞñéá êáôÜôáîçò ôùí äéáêïóìçôéêþí ôáé-
íéþí óå ïìÜäåò óõììåôñßáò
Ìðïñïýìå íá áðïöáóßóïõìå óå ðïéÜ ïìÜäá óõììåôñßáò áíÞêåé ìéá ïðïéáäÞ-

ðïôå äéáêïóìçôéêÞ ôáéíßá áðáíôþíôáò óôá ðáñáêÜôù åñùôÞìáôá, ôá ïðïßá
ðñïÝêõøáí áðü ôçí áíÜëõóç ðïõ ðñïçãÞèçêå.
1. ÕðÜñ÷åé êÝíôñï óõììåôñßáò;
2. Åßíáé ç åõèåßá c Üîïíáò óõììåôñßáò;
3. ÕðÜñ÷åé Üëëïò Üîïíáò óõììåôñßáò;
4. Ï ôýðïò ôçò öñßæáò óôáèåñïðïéåßôáé áðü ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò;
36
2.10 ÁóêÞóåéò áíáãíþñéóçò £ïìÜäùí öñßæáò¤
ÐáñïõóéÜæåé åíäéáöÝñïí ôï íá åíôïðßóåé êáíåßò óå ðïéÜ ïìÜäá öñßæáò áíÞêåé

êáèÝíá áðü ôá ðáñáêÜôù ó÷Ýäéá êáé íá ôåêìçñéþóåé ôïí éó÷õñéóìü ôïõ ìå ôá
êñéôÞñéá ðïõ äüèçêáí óôçí ðñïçãïýìåíç åíüôçôá.
37
ÊåöÜëáéï 3
Ïé ïìÜäåò óõììåôñßáò ôïõ åðéðÝäïõ

(Wallpaper groups)
Óôo ðñïçãïýìåíï êåöÜëáéï ìåëåôÞóáìå ôéò äéáêïóìçôéêÝò ïìÜäåò äéáæþìáôïò,

ïìÜäåò ôùí ïðïßùí ç õðïïìÜäá ôùí ìåôáöïñþí ðáñÜãåôáé áðü ìßá ìåôáöïñÜ.
Ôþñá, åóôéÜæïõìå óôéò äéáêïóìçôéêÝò ïìÜäåò ôïõ åðéðÝäïõ, ðïõ ç õðïïìÜäá
ôùí ìåôáöïñþí ôïõò ðáñÜãåôáé áðü äýï ìåôáöïñÝò. Èá äåßîïõìå üôé õðÜñ÷ïõí
äåêáåðôÜ ïìÜäåò äéáöïñåôéêïý ôýðïõ äéáêïóìçôéêþí åðéóôñþóåùí ôïß÷ïõ, ôéò
ïðïßåò èá áðïêáëïýìå £ïìÜäåò ôáðåôóáñßáò¤. Ï ÷áñáêôçñéóìüò áõôþí ôùí

ïìÜäùí ùò £äéáêïóìçôéêÝò¤ Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôçí êáëëéôå÷íéêÞ óçìáóßá ôçò
óõììåôñßáò áõôþí ôùí ïìÜäùí ðïõ, üðùò áíáöÝñáìå êáé óôçí åéóáãùãÞ áõôÞò
ôçò åñãáóßáò, åßíáé áäéá÷þñéóôç ìå ôç ìáèçìáôéêÞ ôïõò óçìáóßá.
¸íá £ðåñéïäéêü¤ Þ £åðáíáëáìâáíüìåíï¤ ìïôßâï óôï åðßðåäï åßíáé Ýíá ó÷Ýäéï
ðïõ Ý÷åé ôçí áêüëïõèç éäéüôçôá: ÕðÜñ÷ïõí ìéá ðåðåñáóìÝíç ðåñéï÷Þ êáé äýï
ãñáììéêþò áíåîÜñôçôåò ìåôáöïñÝò, ôÝôïéåò þóôå ôï óýíïëï üëùí ôùí åéêüíùí
ôçò ðåñéï÷Þò, áöïý åíåñãÞóåé ç ïìÜäá ðïõ ðáñÜãåôáé áð' áõôÝò ôéò ìåôáöïñÝò,
áíáðáñÜãåé ôï áñ÷éêü ó÷Ýäéï.
Ç ïìÜäá ôùí ìåôáöïñþí åíüò ðåñéïäéêïý ìïôßâïõ åßíáé ôï óýíïëï üëùí ôùí
ìåôáöïñþí ðïõ áðåéêïíßæïõí ôï ìïôßâï ðÜíù óå áõôü êáè' áõôü. Ç ìéêñüôåñç
ðåñéï÷Þ ôïõ åðéðÝäïõ ðïõ Ý÷åé ôçí éäéüôçôá ôï óýíïëï ôùí åéêüíùí ôçò ìÝóù
áõôÞò ôçò ïìÜäáò ôùí ìåôáöïñþí íá êáëýðôåé ôï åðßðåäï åßíáé ìéá ìïíÜäá
ôïõ ìïôßâïõ (unit of the pattern). ¼ëåò ïé ìïíÜäåò Ý÷ïõí ôçí ßäéá åðéöÜíåéá,
áëëÜ ïé óêéáãñáöÞóåéò ôïõò ìðïñïýí íá Ý÷ïõí Üðåéñåò ðáñáëëáãÝò. Åßíáé óáí

ðëáêßäéá, üëá üìïéá, ôá ïðïßá ãåìßæïõí ôï åðßðåäï, ÷ùñßò êåíÜ Þ áëëçëåðé-
êáëýøåéò êáé åßíáé ôïðïèåôçìÝíá óå ðáñÜëëçëåò óåéñÝò. ÏñéóìÝíá ðåñéïäéêÜ
ó÷Ýäéá ðåñéëáìâÜíïõí ìÝñïò Þ üëï ôï óýíïñï ìéáò ìïíÜäáò ùò ìÝñïò ôïõ
ó÷åäßïõ (êÜðïéïé áðïêñýðôïõí áõôü ôï ðåñßãñáììá êáé âëÝðïõí ìüíï ìéá åðá-
íáëáìâáíüìåíç åéêüíá Ýíáíôé åíüò êåíïý öüíôïõ).
ÊÜèå ðåñéïäéêü ìïôßâï öõóéêÜ óõíäÝåôáé ìå Ýíá ðëÝãìá óçìåßùí (lattice of
38
points). EðéëÝãïíôáò ïðïéïäÞðïôå óçìåßï ôïõ ìïôßâïõ, ôï ðëÝãìá åßíáé ôï
óýíïëï üëùí ôùí åéêüíùí áõôïý ôïõ óçìåßïõ, áöïý åíåñãÞóåé ç ïìÜäá ìåôá-
öïñþí ôïõ ìïôßâïõ. Ìéá ìïíÜäá ôïõ ðëÝãìáôïò (lattice unit) åßíáé ìéá ìïíÜäá
ç ïðïßá åßíáé Ýíá ðáñáëëçëüãñáììï, ôïõ ïðïßïõ ïé êïñõöÝò åßíáé óçìåßá ðëÝã-
ìáôïò. Ôá äéáíýóìáôá ðïõ ó÷çìáôßæïõí ôéò ðëåõñÝò ìéáò ìïíÜäáò ðëÝãìáôïò
äçìéïõñãïýí ôçí ïìÜäá ìåôáöïñþí ôïõ ìïôßâïõ. Ïé êñõóôáëëïãñÜöïé ÷ñçóé-
ìïðïéïýí ôïí üñï ðñùôüãïíçò ôå÷íïôñïðßáò êáëëéôå÷íéêü êýôôáñï (primitive
cell) ãéá ìéá ìïíÜäá ðëÝãìáôïò. Óôç âéâëéïãñáößá óõíáíôïýìå êáé ôïõò ðá-
ñáðëÞóéïõò üñïõò êõôôáñéêÞ ìïíÜäá (unit cell) Þ áðëÜ êýôôáñï (cell) ãéá ìéá
ìïíÜäá ôïõ ðëÝãìáôïò. Óôçí ðáñïõóßáóç ìáò èá êñáôÞóïõìå ôïí üñï £ìï-
íÜäá ôïõ ðëÝãìáôïò¤.
Åêôüò áðü ôéò ìåôáöïñÝò, Ýíá ðåñéïäéêü ìïôßâï ìðïñåß åðßóçò íá áðåéêïíéóèåß
óôï ßäéï áðü ïðïéáäÞðïôå Üëëç éóïìåôñßá ôïõ åðéðÝäïõ: óôñïöÝò, áíáêëÜóåéò
Þ áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò. Ç ïìÜäá óõììåôñßáò ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï
óýíïëï üëùí ôùí éóïìåôñéþí ðïõ áðåéêïíßæïõí ôï ìïôßâï óå áõôü êáè' áõôü.
Ç ôáîéíüìçóç ôùí ðåñéïäéêþí ìïôßâùí óýìöùíá ìå ôéò ïìÜäåò óõììåôñßáò
ôïõò åßíáé ôï äéóäéÜóôáôï áíôßóôïé÷ï ôïõ óõóôÞìáôïò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé
áðü ôïõò ÊñõóôáëëïãñÜöïõò ãéá íá ôáîéíïìÞóïõí ôá êñýóôáëëá. Óõíåðþò,
ïé ïìÜäåò áõôÝò åðßóçò ïíïìÜæïíôáé äéóäéÜóôáôåò êñõóôáëëïãñáöéêÝò ïìÜäåò
(two-dimensional crystallographic groups).
Ôþñá, èá äïýìå ôïõò üñïõò ðïõ áíáöÝñáìå ðáñáðÜíù ìå ÷ñÞóç ìáèçìáôéêþí
óõìâüëùí êáé èá óõíå÷ßóïõìå ì' áõôÜ ìéá äéåîïäéêÞ áíÜëõóç ôïõ æçôÞìáôïò.
Ìéá £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ W åßíáé ìéá ïìÜäá éóïìåôñéþí, ôçò ïðïßáò ïé ìåôá-
öïñÝò åßíáé áêñéâþò áõôÝò ðïõ áíÞêïõí óôç hô1 ; ô2 i, üðïõ åÜí ô1 = ô êáé
Á;Â
ô2 = ôÁ;C ôüôå ôá A; B; C åßíáé ìç óõããñáììéêÜ óçìåßá. Ôï ðëÝãìá ãéá ôçí

W êáèïñéóìÝíï áðü Ýíá óçìåßï P åßíáé ôï óýíïëï üëùí ôùí åéêüíùí ôïõ P
êÜôù áðü ôéò ìåôáöïñÝò ðïõ áíÞêïõí óôçí W. Êáèþò êÜèå ìåôáöïñÜ ôçò
£ïìÜäáò ôáðåôóáñßáò¤ W åßíáé ôïõ ôýðïõ ô2 ◦ ô1 , üëá ôá óçìåßá Á ó÷çìáôß-
j i
ij
æïõí Ýíá ðëÝãìá, üðïõ Á = ô2 ◦ ô1 (Á). (Äåßôå ôçí Åéêüíá 1.)

ij
j i
Åéêüíá 1
39
Ìéá ìïíÜäá ôïõ ðëÝãìáôïò ãéá ôçí W ùò ðñïò ôï óçìåßï Á êáé ðáñáãü-
ìåíç áðü ôéò ìåôáöïñÝò ô1 êáé ô2 åßíáé ìéá ôåôñÜðëåõñç ðåñéï÷Þ ìå êïñõöÝò
ôéò A , A +1 , A +1 êáé A +1 +1 . Ìéá ìïíÜäá ðëÝãìáôïò åßíáé ðÜíôá ìéá
ij i ;j i;j i ;j
ôåôñÜðëåõñç ðåñéï÷Þ êáèïñéóìÝíç áðü Ýíá ðáñáëëçëüãñáììï. ¸íá ðëÝãìá

ìå ìéá ïñèïãþíéá ìïíÜäá ðëÝãìáôïò êáëåßôáé ïñèïãþíéï êáé Ýíá ðëÝãìá ìå
ìéá ñïìâéêÞ ìïíÜäá ðëÝãìáôïò êáëåßôáé ñïìâéêü. Êáô' áñ÷Þí, èá äåßîïõìå
üôé Ýíá ðëÝãìá åßíáé áðáñáßôçôá ñïìâéêü Þ ïñèïãþíéï, üôáí ç W ðåñéÝ÷åé
ðåñéôôÝò éóïìåôñßåò.
Áò õðïèÝóïõìå üôé ç ó áíÞêåé óôçí £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ W. ÈÝëïõìå íá

l
äåßîïõìå üôé ç l åßíáé ðáñÜëëçëç óå ìéá äéáãþíéï ìéáò ñïìâéêÞò ìïíÜäáò ôïõ
ðëÝãìáôïò Þ üôé ç l åßíáé ðáñÜëëçëç óå ìéá ðëåõñÜ ìéáò ïñèïãþíéáò ìïíÜ-
äáò ôïõ ðëÝãìáôïò. ¸óôù Á Ýíá óçìåßï ðÜíù óôçí l. ¸óôù ô ç ðéï Á;P
ìéêñïý ìÞêïõò ìç-ôáõôïôéêÞ ìåôáöïñÜ ðïõ áíÞêåé óôçí W. ÕðÜñ÷ïõí äýï

ðåñéðôþóåéò.
←→ ←→
1ç ðåñßðôùóç. Ïýôå AP = l ïýôå AP ⊥ l. ¸óôù Q = ó (P ). Ôüôå ç l
ìåôáöïñÜ ô áíÞêåé óôçí W, êáèþò ô = ó ◦ ô ◦ ó −1 . (Äåßôå ôçí

Á;Q Á;Q l A;P l
Åéêüíá 2.) Êáèþò AP = AQ êáé ôá óçìåßá A; P; Q åßíáé ìç óõããñáì-

ìéêÜ, ç hô ; ô i åßíáé ç ïìÜäá üëùí ôùí ìåôáöïñþí ðïõ áíÞêïõí óôçí
Á;P Á;Q
W êáé ç l ðåñéÝ÷åé ìéá äéáãþíéï ìéáò ñïìâéêÞò ìïíÜäáò ôïõ ðëÝãìáôïò.
Åéêüíá 2
←→ ←→ ←→
2ç ðåñßðôùóç. Åßíáé ÁP = l Þ AP ⊥ l. ¸óôù á ç êÜèåôç åõèåßá óôçí AP
óôï óçìåßï Á, m ç ìåóïêÜèåôïò ôïõ ÁP êáé n = ó (m). (Äåßôå ôçí á
Åéêüíá 3.) ¸óôù ô ç ðéï ìéêñïý ìÞêïõò ìåôáöïñÜ ðïõ áíÞêåé óôçí
A;R
W, ç ïðïßá üìùò äåí áíÞêåé óôç hô i. Ôüôå ôï R åßíáé ðÜíù óôçí m,

Á;P
ðÜíù óôçí n Þ ìåôáîý ôùí m êáé n, êáèþò äéáöïñåôéêÜ ç ô ±1 ◦ ô Á;P Á;R
åßíáé ðéï ìéêñïý ìÞêïõò áðü ôç ìåôáöïñÜ ô . ÅðéðëÝïí, ìåëåôþíôáò ôç

Á;R
ìåôáöïñÜ ô êáé ôçí áíôßóôñïöÞ ôçò, èá ìðïñïýóáìå íá õðïèÝóïõìå,

Á;R
÷ùñßò âëÜâç ôçò ãåíéêüôçôáò, üôé ç ô åßíáé ôÝôïéá ðïõ ôï R åßíáé ðÜíù
Á;R
óôçí m, ðÜíù óôçí á Þ ìåôáîý ôùí m êáé á .
40
Åéêüíá 3
←→
¸óôù S = ó (R). ÕðïèÝôïõìå üôé ôï R åßíáé ìåôáîý ôùí m êáé á . Áí l = AP ,
l
ôüôå ç ô ◦ ô
Á;S åßíáé ìéá ìåôáöïñÜ ðïõ áíÞêåé óôçí W ìéêñüôåñïõ ìÞêïõò
Á;R
←→
áðü ôç ìåôáöïñÜ ô . Áí l ⊥ AP , ôüôå ç ô ◦ ô
Á;P åßíáé ìéá ìåôáöïñÜ ðïõ
S;Á Á;R
áíÞêåé óôçí W ìéêñüôåñïõ ìÞêïõò áðü ôç ìåôáöïñÜ ô . ÅðïìÝíùò, ðñÝðåé

Á;P
íá Ý÷ïõìå ôï R ðÜíù óôçí m Þ ðÜíù óôçí á . Áí ôï R åßíáé ðÜíù óôçí m, ôüôå

ç hô ; ô i åßíáé ç ßäéá ìå ôçí hô ; ô i, êáèþò ô ◦ ô = ô . ¸ôóé,
Á;R Á;S Á;P Á;R Á;S Á;R Á;P
ç l åßíáé ðáñÜëëçëç ìå ìéá äéáãþíéï ìéáò ñïìâéêÞò ìïíÜäáò ôïõ ðëÝãìáôïò

(ARP S1 óôçí Åéêüíá 3) ùò ðñïò ôï óçìåßï Á êáé ðáñáãüìåíç áðü ôéò
ìåôáöïñÝò ô êáé ô . Áð' ôçí Üëëç ìåñéÜ, áí ôï R åßíáé ðÜíù óôçí á , ôüôå
Á;R Á;S
ç hô ; ô i åßíáé ç ïìÜäá üëùí ôùí ìåôáöïñþí ðïõ áíÞêïõí óôçí W êáé ç

Á;P Á;R
l åßíáé ðáñÜëëçëç óå ìéá ðëåõñÜ ìéáò ïñèïãþíéáò ìïíÜäáò ôïõ ðëÝãìáôïò ãéá
ôçí W. ¸ôóé, ïëïêëçñþíåôáé ç áðüäåéîç ôïõ áêüëïõèïõ ÈåùñÞìáôïò.

Èåþñçìá 1. Áí ç ól áíÞêåé óå ìéá £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ W, ôüôå ç l åßíáé
ðáñÜëëçëç óå ìéá äéáãþíéï ìéáò ñïìâéêÞò ìïíÜäáò ôïõ ðëÝãìáôïò ãéá ôçí
W Þ áëëéþò ç l åßíáé ðáñÜëëçëç óå ìéá ðëåõñÜ ìéáò ïñèïãþíéáò ìïíÜäáò ôïõ
ðëÝãìáôïò ãéá ôçí W.
Ôþñá, õðïèÝôïõìå üôé ç £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ W äåí ðåñéÝ÷åé áíáêëÜóåéò, áëëÜ

ðåñéÝ÷åé ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ùò ðñïò Üîïíá ôçí åõèåßá l. ¼ðùò
Ý÷ïõìå áíáöÝñåé óôï ÊåöÜëáéï 2 ðïõ áó÷ïëçèÞêáìå ìå ôéò ïìÜäåò öñßæáò, ç
ìéêñüôåñç ïìÜäá ðïõ ðåñéÝ÷åé áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò êáé ìåôáöïñÝò ðïõ
áíÞêïõí óôçí W ðïõ óôáèåñïðïéïýí ôçí l åßíáé ìéá ïìÜäá öñßæáò F31 ðáñáãü-
ìåíç áðü ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ã ìå Üîïíá ôçí åõèåßá l. Óõíåðþò,
ìðïñïýìå íá õðïèÝóïõìå üôé ç ã 2 åßíáé ç ìéêñüôåñïõ ìÞêïõò ìåôáöïñÜ ðïõ
óôáèåñïðïéåß ôçí l. ¸óôù Á Ýíá óçìåßï ôçò l. ¸óôù á êÜèåôç åõèåßá óôçí
l óôï óçìåßï Á, m = ã (á ), p = ã (á ) êáé P = ã (Á). ¸ôóé, ç ô åßíáé
2 2
Á;P
ç ìéêñüôåñïõ ìÞêïõò ìåôáöïñÜ óôç hã i. ¸óôù ô ç ìéêñüôåñïõ ìÞêïõò

Á;Â
ìåôáöïñÜ ðïõ áíÞêåé óôçí W, ç ïðïßá üìùò äåí áíÞêåé óôçí hã 2 i. Êáèþò
ç ô ±1 ◦ ô
Á;P Á;Âäå ìðïñåß íá åßíáé ìéêñüôåñïõ ìÞêïõò áðü ôçí ô , ìðïñïýìå Á;Â
íá õðïèÝóïõìå ÷ùñßò âëÜâç ôçò ãåíéêüôçôáò üôé ôï Â åßíáé ðÜíù óôçí á Þ

âñßóêåôáé ìåôáîý ôùí á êáé p. Áí ôï Â åßíáé ðÜíù óôçí á , ôüôå ç W Ý÷åé Ýíá
41
ïñèïãþíéï ðëÝãìá êáé ç l åßíáé ðáñÜëëçëç óå ìéá ðëåõñÜ ìéáò ïñèïãþíéáò ìï-
íÜäáò ôïõ ðëÝãìáôïò. ÕðïèÝôïõìå üôé ôï Â åßíáé ìåôáîý ôùí á êáé p. (Äåßôå
ôçí Åéêüíá 4.)
Åéêüíá 4
¸óôù C = ó (Â ). Ôüôå ç ô
l áíÞêåé óôçí W, êáèþò ô = ã ◦ ô ◦ ã −1 .
Á;C Á;C Á;Â
¸ôóé, ô ◦ ô = ã êáé ôï Â åßíáé ðÜíù óôçí m. ¸ôóé, ôï ÁÂ P C åßíáé

Á;C
2
Á;Â
ìéá ñïìâéêÞ ìïíÜäá ðëÝãìáôïò ìå ôçí l íá ðåñéÝ÷åé ìéá äéáãþíéï. Óõíåðþò,

Ý÷ïõìå ôï áêüëïõèï Èåþñçìá.
Èåþñçìá 2. Áí ç £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ W ðåñéÝ÷åé ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëé-
óèÞóåùò, ôüôå ç W óôáèåñïðïéåß Ýíá ðëÝãìá, ôï ïðïßï åßíáé ñïìâéêü Þ ïñ-
èïãþíéï.
Áí ç áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ã ìåôáöÝñåé ôï óçìåßï Á óôï óçìåßï P óôï

ðëÝãìá ðïõ êáèïñßæåôáé áðü ôï Á ãéá ôçí £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ W, ôüôå åöáñ-
ìüæïíôáò ôçí ã êáé ìåôÜ ôçí ô ðñïêýðôåé ìéá áíÜêëáóç, êáèþò ôï ãéíüìåíï
P;A
åßíáé ìéá ðåñéôôÞ éóïìåôñßá ðïõ óôáèåñïðïéåß ôï óçìåßï Á. Åéäéêüôåñá, áõôü

áðïäåéêíýåé ôï áêüëïõèï Èåþñçìá.
Èåþñçìá 3. Áí ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò óôçí £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤
W óôáèåñïðïéåß Ýíá ðëÝãìá ãéá ôçí W, ôüôå ç W ðåñéÝ÷åé ìéá áíÜêëáóç.
Åäþ, ïëïêëçñþíïíôáé ôá áðáñáßôçôá áðïôåëÝóìáôá ãéá ôéò ðåñéôôÝò éóïìåôñßåò

óå ìéá £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤. Ôþñá, óõíå÷ßæïõìå ìå ôéò óôñïöÝò.
3.1 Ï Êñõóôáëëïãñáöéêüò Ðåñéïñéóìüò
Óýíôïìá, èá ëÝãáìå üôé êáèþò ôá êÝíôñá óôñïöÞò åíüò ìïôßâïõ áðåéêïíßæï-

íôáé ìå ìåôáöïñÝò óå íÝá êÝíôñá óôñïöÞò (ðïõ Ý÷ïõí ôçí ßäéá ôÜîç), ìüíï
óôñïöÝò ôÜîçò 2, 3, 4 Þ 6 ìðïñïýí íá ðñïêýøïõí ùò éóïìåôñßåò åíüò ðåñéï-
äéêïý ó÷åäßïõ. Ç ðñüôáóç áõôÞ áðïôåëåß ôïí Êñõóôáëëïãñáöéêü Ðåñéïñéóìü
êáé áíáðôýóóåôáé êáé áðïäåéêíýåôáé ðáñáêÜôù. Êáô' áñ÷Þí, äßíïõìå êÜðïéïõò
ïñéóìïýò.
Ôï óçìåßï P åßíáé Ýíá n-êÝíôñï ãéá ìéá ïìÜäá I éóïìåôñéþí, áí ïé óôñïöÝò
ðïõ áíÞêïõí óôçí I ìå êÝíôñï ôï P ó÷çìáôßæïõí ìéá ðåðåñáóìÝíç êõêëéêÞ
ïìÜäá C ìå n > 1. ¸íá ó÷Þìá åßíáé Ýíá ìç-êåíü óýíïëï óçìåßùí. Áí ôï
n
42
óçìåßï P åßíáé Ýíá n-êÝíôñï ãéá ôçí ïìÜäá óõììåôñßáò ãéá Ýíá ó÷Þìá, ôüôå
ôï P åðßóçò êáëåßôáé Ýíá n-êÝíôñï ãéá ôï ó÷Þìá. ¸íá êÝíôñï óõììåôñßáò
åßíáé Ýíá n-êÝíôñï ãéá êÜðïéï n. ¸ôóé, áí ôï óçìåßï P åßíáé Ýíá 4-êÝíôñï
ãéá êÜðïéï ó÷Þìá, ôüôå ôï P åßíáé Ýíá óçìåßï óõììåôñßáò ãé' áõôü ôï ó÷Þìá,
êáèþò ó = ñ 2 90 . Ó' áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç, ôï óçìåßï P åßíáé Ýíá óçìåßï
P P;
óõììåôñßáò, áëëÜ ôï P äåí åßíáé Ýíá 2-êÝíôñï. Åðßóçò, óçìåéþíïõìå üôé áí

Ýíá óçìåßï Q åßíáé Ýíá 3-êÝíôñï ãéá êÜðïéï ó÷Þìá, ôüôå ôï Q äåí åßíáé Ýíá
óçìåßï óõììåôñßáò ãé' áõôü ôï ó÷Þìá.
Ç åîÝôáóç ôùí n-êÝíôñùí ãéá ìéá ïìÜäá åîåëßóóåôáé íá åßíáé ðïëý åðùöåëÞò.
Ðñþôïí, ãéá äåäïìÝíï n, ôï óýíïëï ôùí n-êÝíôñùí ðñÝðåé íá åßíáé óôáèåñü
áðü êÜèå éóïìåôñßá ðïõ áíÞêåé óôçí ïìÜäá. Ãéá íá ôï êáôáíïÞóïõìå áõôü,
õðïèÝôïõìå üôé á (P ) = Q ãéá êÜðïéá éóïìåôñßá á ðïõ áíÞêåé óôçí ïìÜäá I.

Áðü ôéò åîéóþóåéò á ◦ ñ ◦ á −1 = ñ ± êáé á −1 ◦ ñ ◦ á = ñ ± êá-
P;È Q; È Q;Ö P; Ö
ôáëáâáßíïõìå üôé ôï Q åßíáé Ýíá n-êÝíôñï áí êáé ìüíïí áí ôï P åßíáé Ýíá

n-êÝíôñï (ãéá êÜðïéï n). Áõôü ôï ðïëý óçìáíôéêü áðïôÝëåóìá äéáôõðþíåôáé
óôï áêüëïõèï Èåþñçìá.

Èåþñçìá 4. Ãéá äåäïìÝíï n, áí óçìåßï P åßíáé Ýíá n-êÝíôñï ãéá ôçí ïìÜäá
I ôùí éóïìåôñéþí êáé ç I ðåñéÝ÷åé ìéá éóïìåôñßá ðïõ ìåôáöÝñåé ôï P óôï Q,
ôüôå ôï Q åßíáé Ýíá n-êÝíôñï ãéá ôçí I. Áí ç åõèåßá l åßíáé Ýíáò Üîïíáò
óõììåôñßáò ãéá Ýíá ó÷Þìá êáé ç ïìÜäá óõììåôñßáò ãéá ôï ó÷Þìá ðåñéÝ÷åé
ìéá éóïìåôñßá ðïõ ìåôáöÝñåé ôçí l óôçí m, ôüôå ç åõèåßá m åßíáé Üîïíáò
óõììåôñßáò ãéá ôï ó÷Þìá.
Êáèþò ôï ðéï êïíôéíü êÝíôñï óõììåôñßáò óå Ýíá äåäïìÝíï n-êÝíôñï åßíáé

óõ÷íÜ áðáñáßôçôï óôéò áðïäåßîåéò ðáñáêÜôù, èÝëïõìå íá äåßîïõìå üôé êÜðïéá
êÝíôñá óõììåôñßáò äå ìðïñïýí íá åßíáé áõèáßñåôá êïíôÜ. ÕðïèÝôïõìå üôé
ïé óôñïöÝò ñ 360 êáé ñ 360 ìå P 6= Á êáé n > 1 áíÞêïõí óôçí £ïìÜäá
Á; =n P; =n
ôáðåôóáñßáò¤ W. Ôüôå ç W ðåñéÝ÷åé ôï ãéíüìåíï ñ 360 ◦ ñ −360 , ôï ïðïßï P; =n Á; =n
åßíáé ìéá ìç-ôáõôïôéêÞ ìåôáöïñÜ ô2 ◦ ô1 ãéá êÜðïéá i êáé j áðü ôï Èåþñçìá

j i
Ðñüóèåóçò Ãùíéþí (¸÷ïõìå áíáöåñèåß ó' áõôü óôï ÊåöÜëáéï 1, Èåþñçìá

18). ¸ôóé,
ñP;360=n
j
= ô2 ◦ ô1 ◦ ñi
360=n
Á; êáé ñP;360=n Á
j
( ) = ô2 ◦ ô1 ◦ ñ i
360=n (Á)
Á; =Á . ij
Óõíåðþò, åßôå ôï P åßíáé ôï ìÝóï ôùí Á êáé Á (üôáí n = 2) Þ áëëéþò ôïij
4ÁP Á åßíáé éóïóêåëÝò. Óå êÜèå ðåñßðôùóç, 2ÁP = ÁP + P Á ≥ ÁÁ > 0

ij ij ij
áðü ôçí ôñéãùíéêÞ áíéóüôçôá. ÊáôÜ óõíÝðåéá, ôï 2ÁP äåí åßíáé ìéêñüôåñï áðü
ôï ìÞêïò ïðïéáóäÞðïôå ìç-ôáõôïôéêÞò ìåôáöïñÜò ðïõ áíÞêåé óôçí W.
Èåþñçìá 5. Áí ïé ñÁ;360=n êáé ñP;360=n ìå P 6= Á êáé n > 1 áíÞêïõí óôçí
£ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ W, ôüôå ôï 2ÁP äåí åßíáé ìéêñüôåñï áðü ôï ìÞêïò ôçò
ìéêñüôåñçò ìç-ôáõôïôéêÞò ìåôáöïñÜò ðïõ áíÞêåé óôçí W.
43
Ôï ðáñáðÜíù Èåþñçìá äçëþíåé åðáêñéâþò êáèÝíá áðü ôá áêüëïõèá:
(1) Äýï n-êÝíôñá (ãéá ôï ßäéï n) äå ìðïñåß íá åßíáé £ðïëý êïíôÜ¤.
(2) ¸íá 2-êÝíôñï êáé Ýíá 4-êÝíôñï äå ìðïñåß íá åßíáé ðïëý êïíôÜ.
Èá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ôçí (1), áìÝóùò, ãéá íá äåßîïõìå üôé ïé ðéèáíÝò ôéìÝò
ôïõ n, ôÝôïéåò þóôå íá õðÜñ÷åé Ýíá n-êÝíôñï óå ìéá £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤,
åßíáé áñêåôÜ ðåñéïñéóìÝíåò.
ÕðïèÝôïõìå üôé ôï P åßíáé Ýíá n-êÝíôñï ôçò £ïìÜäáò ôáðåôóáñßáò¤ W. ¸óôù
Q Ýíá n-êÝíôñï (ßäéï n) óôç ìéêñüôåñç äõíáôÞ áðüóôáóç áðü ôï P , ìå Q 6=
P . Ç ýðáñîç ôïõ óçìåßïõ Q åßíáé åîáóöáëéóìÝíç áðü ôá äýï ðñïçãïýìåíá
ÈåùñÞìáôá. ¸óôù R = ñ 360 (P ).

Q; =n
Åéêüíá 5
Ôüôå ôï R åßíáé Ýíá n-êÝíôñï êáé P Q = QR. ¸óôù S = ñ 360 (Q). Ôüôå R; =n
ôï S åßíáé Ýíá n-êÝíôñï êáé RQ = RS . ÅÜí S = P , ôüôå n = 6. (Äåßôå ôçí

Åéêüíá 5.) ÅÜí S 6= P , ôüôå ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå S P ≥ P Q = RQ áðü ôçí åðé-
ëïãÞ ôïõ Q. Óõíåðþò, áí S 6= P , ôüôå n ≤ 4. ¸ôóé, ôï n áíÞêåé óôï óýíïëï
{2; 3; 4; 6} êáé Ý÷ïõìå áðïäåßîåé ôïí Êñõóôáëëïãñáöéêü Ðåñéïñéóìü:
Èåþñçìá 6. Áí Ýíá óçìåßï P åßíáé Ýíá n-êÝíôñï ãéá ìéá £ïìÜäá ôáðåôóá-
ñßáò¤, ôüôå ôï n áíÞêåé óôï óýíïëï {2; 3; 4; 6}.
¸íá Üìåóï ðüñéóìá ôïõ Êñõóôáëëïãñáöéêïý Ðåñéïñéóìïý åßíáé ôï áêüëïõèï

Èåþñçìá.
Èåþñçìá 7. Áí ìéá £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ ðåñéÝ÷åé Ýíá 4-êÝíôñï, ôüôå ç
ïìÜäá äåí ðåñéÝ÷åé ïýôå Ýíá 3-êÝíôñï ïýôå Ýíá 6-êÝíôñï.
Áõôü Ýðåôáé áðü ôï ãåãïíüò üôé ïé ñ 120 êáé ñ 90 äå ìðïñåß íá âñßóêïíôáé óôçí
P; Q;
ßäéá £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤, ãéáôß ôï ãéíüìåíï ñ 120 ◦ ñ −90 åßíáé ìéá óôñïöÞ 300
P; Q;
ãýñù áðü êÜðïéï óçìåßï êáé äå ìðïñåß íá áíÞêåé óå êáìéÜ £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤
áðü ôïí Êñõóôáëëïãñáöéêü Ðåñéïñéóìü.
44
3.2 £ÏìÜäåò Ôáðåôóáñßáò¤ êáé Ìïôßâá
Ðñüêåéôáé íá âñïýìå üëåò ôéò ðéèáíÝò £ïìÜäåò ôáðåôóáñßáò¤ W, áñ÷ßæïíôáò áðü

åêåßíåò ôéò ïìÜäåò ðïõ ðåñéÝ÷ïõí Ýíá n-êÝíôñï. Áðü ôïí Êñõóôáëëïãñáöéêü
Ðåñéïñéóìü, åßíáé áñêåôü íá ìåëåôÞóïõìå ìüíï ôéò ôéìÝò 6; 3; 4 êáé 2 ãéá ôï
n. Áñ÷ßæïõìå áðïäåéêíýïíôáò ôï áêüëïõèï Èåþñçìá, ôï ïðïßï äåß÷íåé ôçí
áöèïíßá óõììåôñßáò ðïõ áðáéôåßôáé íá åðáëçèåýóåé Ýíá 6-êÝíôñï.

Èåþñçìá 8. ÕðïèÝôïõìå üôé ôï óçìåßï Á åßíáé Ýíá 6-êÝíôñï ãéá ôçí £ïìÜäá
ôáðåôóáñßáò¤ W. Äåí õðÜñ÷ïõí 4-êÝíôñá ãéá ôçí W. ÅðéðëÝïí, ôï êÝíôñï
óõììåôñßáò ôï ðéï êïíôéíü óôï Á åßíáé Ýíá 2-êÝíôñï Ì êáé ôï Á åßíáé Ýíá
êÝíôñï åíüò êáíïíéêïý åîáãþíïõ, ôïõ ïðïßïõ ïé êïñõöÝò åßíáé 3-êÝíôñá êáé
ïé ðëåõñÝò ôïõ Ý÷ïõí ùò ìÝóá 2-êÝíôñá. ¼ëá ôá êÝíôñá óõììåôñßáò ãéá ôçí
W åßíáé êáèïñéóìÝíá áðü ôá óçìåßá Á êáé Ì .
Êáô' áñ÷Þí, óçìåéþíïõìå üôé ç W äå ìðïñåß íá ðåñéÝ÷åé 4-êÝíôñá, áöïý ç

W ðåñéÝ÷åé ôï 6-êÝíôñï Á (áðü ôï ðñïçãoýìåíï Èåþñçìá). ¸óôù Ì Ýíá n-
êÝíôñï, ôï ðéï êïíôéíü óôï Á. Áí ôï Ì Þôáí Ýíá 3-êÝíôñï Þ Ýíá 6-êÝíôñï, ôüôå
èá õðÞñ÷å Ýíá êÝíôñï F ðéï êïíôÜ óôï Á áðü ôï Ì , üðïõ ñ 120 ◦ñ 60 = ñ 180 .
Ì; Á; F;
(Äåßôå ôçí Åéêüíá 6.)
Åéêüíá 6
¸ôóé, ôï Ì ðñÝðåé íá åßíáé Ýíá 2-êÝíôñï. Êáèïñßæïõìå Ýíá óçìåßï G áðü ôçí
åîßóùóç ñ 180 ◦ ñ −60 = ñ 120 . ¸ôóé, ôï G åßíáé åßôå Ýíá 3-êÝíôñï åßôå Ýíá 6-
Ì; Á; G;
êÝíôñï. Ùóôüóï, ôï G äå ìðïñåß íá åßíáé Ýíá 6-êÝíôñï, êáèþò ôüôå èá õðÞñ÷å

Ýíá êÝíôñï J ìåôáîý ôùí Á êáé Ì , üðïõ ôï J åßíáé êáèïñéóìÝíï áðü ôçí
åîßóùóç ñ 60 ◦ ñ 60 = ñ 120 . Óõíåðþò, ôï G ðñÝðåé íá åßíáé Ýíá 3-êÝíôñï. Ïé
G; Á; J;
åéêüíåò ôïõ G õðü ôçí éó÷ý ôùí óôñïöþí ñ 60 åßíáé ïé êïñõöÝò ôïõ åîáãþíïõ
Á;
óôç äéáôýðùóç ôïõ ÈåùñÞìáôïò. Áí Â = ó (Á) êáé C = ñ 60 (Â ), ôüôå ôï

Ì Á;
Â êáé ôï C åßíáé 6-êÝíôñá ãéá ôçí W. Ôá êÝíôñá óõììåôñßáò êáèïñéóìÝíá
áðü ôï 6-êÝíôñï Á êáé ôï 2-êÝíôñï Ì åßíáé üðùò öáßíïíôáé óôçí Eéêüíá 7.

Áí Í = ñ 60 (Ì ), ôüôå ôï Í åßíáé Ýíá 2-êÝíôñï ãéá ôçí W. Åðßóçò, áöïý ôï
Á;
6-êÝíôñï Á ðñÝðåé íá ðÜåé óå Ýíá 6-êÝíôñï õðü åíüò óôïé÷åßïõ ôçò W, ôüôå ïé
45
óÌ ◦ ó êáé ó ◦ ó åßíáé ïé ðéï ìéêñïý ìÞêïõò ìåôáöïñÝò ðïõ áíÞêïõí óôçí
Á Í Á
W. Óõíåðþò, ïé ìåôáöïñÝò ô êáé ô

Á;Â ðñÝðåé íá ðáñÜãïõí ôçí õðïïìÜäá
Á;C
ìåôáöïñþí ôçò W. ¸÷ïõìå ôçí ðñþôç ìáò åéäéêÞ £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤: W6 =

hô ; ô ; ñ 60 i = hñ 60 ; ó i, üðïõ ôï 4ÁÂ C åßíáé éóüðëåõñï êáé Ì åßíáé
Á;Â Á;C Á; Á; Ì
ôï ìÝóï ôïõ ÁÂ . Óôçí Åéêüíá 7, ìéá ìïíÜäá ôïõ ðëÝãìáôïò êáèïñéóìÝíç áðü
ôï ABDC åßíáé åëáöñÜ óêéáóìÝíç ìå Ì ôï ìÝóï ôïõ ÁÂ êáé Í ôï ìÝóï
ôïõ ÁC . ÁõôÞ ç ðáñáóôáôéêÞ ãñáöÞ èá ÷ñçóéìïðïéçèåß êáé óôç óõíÝ÷åéá,
ìå Å ôï óçìåßï ôÝôïéï ðïõ ôï Í ÁÌ Å åßíáé Ýíá ðáñáëëçëüãñáììï. Ïé
äõï óêïôåéíÝò ðåñéï÷Ýò óôçí Åéêüíá 7 êáëïýíôáé âÜóåéò ãéá ôçí W6 . Ç ðéï
ìéêñÞ ðïëõãùíéêÞ ðåñéï÷Þ t, ôÝôïéá þóôå ôï åðßðåäï íá êáëýðôåôáé áðü ôï
{á (t)|á ∈ W} êáëåßôáé ìéá (ðïëõãùíéêÞ) âÜóç Þ èåìåëéþäçò ðåñéï÷Þ ãéá
ôçí £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ W. Ïé âÜóåéò Þ èåìåëéþäåéò ðåñéï÷Ýò ìðïñïýí íá
÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá íá äçìéïõñãïýí £ìïôßâá ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷ïõí ìéá
äåäïìÝíç £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ ùò ïìÜäá óõììåôñßáò. Áí t0 åßíáé Ýíá ó÷Þìá
ìå ôáõôïôéêÞ ïìÜäá óõììåôñßáò íá áíÞêåé óôçí ðïëõãùíéêÞ âÜóç t, ôüôå ç
Ýíùóç üëùí ôùí åéêüíùí á (t0 ) ìå á íá áíÞêåé óôçí W åßíáé Ýíá ó÷Þìá ìå
üëåò ôéò óõììåôñßåò íá áíÞêïõí óôçí W. Áõôü ôï ó÷Þìá ëÝãåôáé üôé Ý÷åé
ìïôßâï (motif) t0 .
Åéêüíá 7
Óôç äçìéïõñãßá åíüò £ìïôßâïõ ôáðåôóáñßáò¤, Ýíá ìüíï ìïôßâï (motif) t0 åßíáé
åðéëåãìÝíï ãéá ôç âÜóç (èåìåëéþäç ðåñéï÷Þ) t, ôï ïðïßï ìÝñïò ôïõ ìïôßâïõ
(pattern) ðïõ áíÞêåé óôç ìïíÜäá ðëÝãìáôïò åßíáé êáèïñéóìÝíï êáé áõôü åßíáé
ôüôå áêñéâþò ðïõ ìåôáöÝñåôáé ðÝñá ãéá ðÝñá óôï åðßðåäï, ãéá íá äþóåé ôï
£ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤. Ãéá êÜèå ìéá áðü ôéò 17 £ïìÜäåò ôáðåôóáñßáò¤, èá
Ý÷ïõìå Ýíá ó÷Þìá üðùò áõôü óôçí Åéêüíá 8. ÁõôÝò èá Ý÷ïõí Ýíá ìïôßâï
(pattern) ìå ôï ìïôßâï (motif) åëÝã÷ïõ, ìéá ìïíÜäá ðëÝãìáôïò ìå ìéá âÜóç -
46
èåìåëéþäç ðåñéï÷Þ êáé ôéò óõììåôñßåò áíáãñáöüìåíåò, äõï óýíïëá ãåííçôüñùí
ãéá ôçí ïìÜäá êáé äýï ïíïìáóßåò ãéá ôçí ïìÜäá. (G. Martin, 1982, [10])
Åéêüíá 8
Åéêüíá 9
47
ÅðéðëÝïí óôç óçìåéïãñáößá ôïõ Fejes Tüth ðïõ åìðåñéÝ÷åé ôï £W¤, èá äïèåß
ç óýíôïìç äéåèíÞò ìïñöÞ ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé áðü ôïõò ÊñõóôáëëïãñÜöïõò.
Ãéá ðáñÜäåéãìá, ç ïìÜäá W6 ïñßæåôáé ùò p6 áðü ôïõò ÊñõóôáëëïãñÜöïõò.
Èåùñïýìå ôçí åðÝêôáóç ôçò W6 óôçí W. Êáèþò ôï ñïìâéêü ðëÝãìá ôùí
6-êÝíôñùí êáèïñßóôçêå áðü ôï 6-êÝíôñï Á ðñÝðåé íá åßíáé óôáèåñü áðü êÜèå
éóïìåôñßá óôçí W, ôüôå (Èåþñçìá 3) üëåò ïé åðåêôÜóåéò ôçò W6 åðéôõã÷Ü-
íïíôáé ðñïóèÝôïíôáò áíáêëÜóåéò ðïõ óôáèåñïðïéïýí áõôü ôï ðëÝãìá. ¼ìùò,
åîáéôßáò ôïõ ðëïýôïõ ôçò W6 , ç ðñüóèåóç êáèåìéÜò áðü ôéò ðéèáíÝò áíáêëÜóåéò
÷ñåéÜæåôáé ôçí åéóáãùãÞ üëùí ôùí ðéèáíþí áíáêëÜóåùí. (Äåßôå ôçí Åéêüíá
9.) ¸óôù . Áðü ôï áðïôÝëåóìá óôçí W6 , ôüôå
1

W 6 = ô ; ô
Á;Â ; ñ
Á;C60 ; ó
Á;
←−
→
ÌC
W6 = ñ 60 ; ó ; ó←−→ . ¸ôóé,
1

Á; Ì
ÌC

W16 = ó←→ ; ó←−→ ; ó←
ÁG GM MÁ
−
→
êáé ç W16 ðáñÜãåôáé áðü ôéò ôñåéò áíáêëÜóåéò ùò ðñïò ôéò ôñåéò åõèåßåò ðïõ
ðåñéÝ÷ïõí ôéò

ðëåõñÝò åíüò 30 − 60 − 90 ôñéãþíïõ. Åðßóçò, áðïäåéêíýåôáé
0 0 0
üôé W6 = ñ 60 ; ó←−→ . ¸íá £ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììå-

1
Á;
ÌC
ôñßáò ôçí W6 Ý÷åé Ýíá 6-êÝíôñï, áëëÜ ü÷é Üîïíá óõììåôñßáò. ¸íá £ìïôßâï
ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò ôçí W16 Ý÷åé Ýíá6-êÝíôñï êé Ýíáí
Üîïíá óõììåôñßáò. ¸íá £ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé Ýíá 6-êÝíôñï Ý÷åé
ïìÜäá óõììåôñßáò ôçí W6W16 . Ìåôáöåñüìáóôå óôéò £ïìÜäåò ôáðå-

Þ ôçí
ôóáñßáò¤ ìå Ýíá 3-êÝíôñï, áëëÜ ÷ùñßò Ýíá 6-êÝíôñï êáé áðïäåéêíýïõìå ôï

áêüëïõèï Èåþñçìá, áíôßóôïé÷ï ìå ôï ðñïçãïýìåíï.
Èåþñçìá 9. Áí ôï óçìåßï Á åßíáé Ýíá 3-êÝíôñï ãéá ôçí £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤
W êáé äåí õðÜñ÷ïõí6-êÝíôñá ãéá ôçí W, ôüôå êÜèå êÝíôñï óõììåôñßáò ãéá
ôçí W åßíáé Ýíá 3-êÝíôñï êáé ôï Á åßíáé ôï êÝíôñï åíüò êáíïíéêïý åîáãþíïõ,
ôïõ ïðïßïõ ïé êïñõöÝò åßíáé 3-êÝíôñá. ¼ëá ôá êÝíôñá óõììåôñßáò ãéá ôçí
W åßíáé êáèïñéóìÝíá áðü ôï óçìåßï Á êáé Ýíá áðü ôá ðéï êïíôéíÜ 3-êÝíôñá.
Åéêüíá 10
48
Ôï üôé êÜèå êÝíôñï Ñ ãéá ôçí W ðñÝðåé íá åßíáé Ýíá 3-êÝíôñï Ýðåôáé áðü ôï
ãåãïíüò üôé ç ñ −120 ◦ ñ 180 äå ìðïñåß íá áíÞêåé óôçí W ãéá êáíÝíá óçìåßï
Á; Ñ;
Ñ , êáèþò ç W äåí ðåñéÝ÷åé 6-êÝíôñá. ¸óôù G ôï ðéï êïíôéíü 3-êÝíôñï óôï
Á. ¸óôù J ôÝôïéï þóôå ñ 120 ◦ ñ 120 = ñ 240 . Ôüôå ôï J åßíáé Ýíá 3-êÝíôñï
G; Á; J;
êáé ôï 4ÁGJ åßíáé Ýíá éóüðëåõñï ôñßãùíï. Ïé åéêüíåò ôïõ G êáé ôïõ J
õðü ôçí éó÷ý ôùí äõíÜìåùí ôçò ñ 120 åßíáé ïé êïñõöÝò ôïõ åîáãþíïõ óôç
Á;
äéáôýðùóç ôïõ ÈåùñÞìáôïò. Ç åðáíÜëçøç ôïõ éó÷õñéóìïý ãéá êÜèå 3-êÝíôñï

áðïäåéêíýåé üôé üëá ôá 3-êÝíôñá åßíáé ðáñáôåôáãìÝíá, üðùò óôçí Åéêüíá 10
êáé ïëïêëçñþíåôáé ç áðüäåéîç ôïõ ÈåùñÞìáôïò.
ÅðéðëÝïí, áðü ôçí Åéêüíá 11, âëÝðïõìå üôé êáèåìéÜ áðü ôéò ñ 120 ◦ ô G; êáéÁ;G
ñ 120 ◦ ô
J; Á;Jåßíáé ç ñ 120 , üðïõ Q åßíáé ôï êÝíôñï âÜñïõò ôïõ 4ÁGJ . ¢ñá,
Q;
ïýôå ç ô Á;Gïýôå ç ô áíÞêïõí óôçí W, êáèþò äéáöïñåôéêÜ ôï Q èá Þôáí

Á;J
Ýíá 3-êÝíôñï ðéï êïíôÜ óôï Á áðü üôé ôï G. ¸ôóé, åÜí ç ô åßíáé ç ðéï
Á;Â
ìéêñïý ìÞêïõò ìåôáöïñÜ óôçí W, ôüôå ôï 3-êÝíôñï Â äåí åßíáé ìéá êïñõöÞ
ôïõ åîáãþíïõ ôùí ðéï êïíôéíþí 3-êÝíôñùí óôï Á. ¸óôù Â êáé C êáèïñéóìÝíá
áðü ôéò ô = ñ 120 ◦ ñ −120 êáé ô = ñ −120 ◦ ñ 120 .
Á;Â G; Á; Á;C G; Á;
Åéêüíá 11
Ôüôå ïé ô Á;Âêáé ô åßíáé ïé ðéï ìéêñïý ìÞêïõò ìåôáöïñÝò ðïõ áíÞêïõí

Á;C
óôçí W êáé ìåôáöÝñïõí ôï Á óôá åðüìåíá ôùí ðéï êïíôéíþí 3-êÝíôñùí.

¢ñá, ïé ô êáé ô
Á;Â ðáñÜãïõí ôçí ïìÜäá ìåôáöïñþí ôçò W. ¸óôù W3 =
Á;C
hô ; ô ; ñ 120 i = hñ 120 ; ñ 120 i. ÅÜí ç W äåí ðåñéÝ÷åé ðåñéôôÝò éóïìåôñßåò,

Á;Â Á;C Á; Á; G;
ôüôå ç W ðñÝðåé íá åßíáé ç W3 . (Äåßôå ôçí Åéêüíá 12.)
Åéêüíá 12
49
Èåùñïýìå ôçí åðÝêôáóç ôçò W3 óôçí £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ W ÷ùñßò áíá-
êëÜóåéò ðñïóèÝôïíôáò áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò. Ôüôå (Èåþñçìá 3), ç W
ðñÝðåé íá Ý÷åé ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò, ç ïðïßá íá ìåôáöÝñåé Ýíá 3-
êÝíôñï Á óå Ýíá 3-êÝíôñï ðïõ äåí áíÞêåé óôï ðëÝãìá ðïõ êáèïñßæåôáé áðü ôï
Á. ÓõíèÝôïíôáò áõôÞí ôçí áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ìå ìéá ìåôáöïñÜ êáé
ðéèáíüí ìå ìéá óôñïöÞ ðåñß ôï Á, ìðïñïýìå íá õðïèÝóïõìå üôé ç W ðåñéÝ÷åé

ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ðïõ ìåôáöÝñåé ôï Á åßôå óôï G åßôå óôï J .
ÕðïèÝôïõìå üôé ç ã åßíáé ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ðïõ áíÞêåé óôçí W,
ç ïðïßá ìåôáöÝñåé ôï Á óôï G. Ôüôå ã = ó ◦ ó , üðïõ Z åßíáé ôï ìÝóï ôùí
z Z
Á êáé G êáé z êÜðïéá åõèåßá ðïõ äéÝñ÷åôáé áðü ôï G. Áöïý ç ó óôáèåñïðïéåß

Z
ôï óýíïëï üëùí ôùí 3-êÝíôñùí, ôüôå ç ó ðñÝðåé åðßóçò íá óôáèåñïðïéåß ôï

z
óýíïëï üëùí ôùí 3-êÝíôñùí. (Äåßôå ôçí Åéêüíá 13.)
Åéêüíá 13
ÓõíèÝôïíôáò ôçí ó ìå ìéá óôñïöÞ ðåñß ôï G, ìðïñïýìå íá õðïèÝóïõìå

z
÷ùñßò âëÜâç ôçò ãåíéêüôçôáò üôé ç z åßíáé åßôå ç ìåóïêÜèåôïò ôïõ J B Þ

←→ ←→
z = GJ . Ôï ðñþôï åßíáé áäýíáôï êáèþò äéáöïñåôéêÜ ç ÁG åßíáé ï Üîï-
íáò ôçò ã êáé ç ô ◦ ã 2 åßíáé ìéá ìåôáöïñÜ ðïõ áíÞêåé óôçí W ìÞêïõò
Â;Á
←→
ÁG êáé ìéêñüôåñïõ ìÞêïõò áðü ôçí ô . Ïðüôå, z = GJ . ¼ìùò, ôüôå
Á;Â
ñ −120 ◦ ã = ó←
G;
→ ◦ ó ◦ ó ◦ ó = ó←
z z Z
→ êáé ç W ðåñéÝ÷åé ôçí áíÜêëáóç ùò ðñïò
ÁG ZJ
ôç ìåóïêÜèåôï ôïõ AG. Ïìïßùò, ç ðáñïõóßá ìéáò áíÜêëáóçò ìåô' ïëéóèÞóåùò

ðïõ ìåôáöÝñåé ôï Á óôï J óõíåðÜãåôáé üôé ç áíÜêëáóç ùò ðñïò ôç ìåóïêÜ-
èåôï ôïõ AJ áíÞêåé óôçí W. Óå êÜèå ðåñßðôùóç, ç W ðñÝðåé íá ðåñéÝ÷åé
ìéá áíÜêëáóç, åÜí ç W åßíáé ìéá åðÝêôáóç ôçò W3 êáé ðåñéÝ÷åé ìéá ðåñéôôÞ
éóïìåôñßá.
¼ëåò ïé åðåêôÜóåéò ôçò W3 óå ìéá ïìÜäá ÷ùñßò 6-êÝíôñá ðñïóèÝôïíôáò ðå-
ñéôôÝò éóïìåôñßåò åðéôõã÷Üíïíôáé ðñïóèÝôïíôáò áíáêëÜóåéò. ÅÜí ç W3 åðå-
êôåßíåôáé ðñïóèÝôïíôáò ôçí ó , ôüôå ç åõèåßá l ðñÝðåé íá åßíáé Üîïíáò óõì-
l
ìåôñßáò ãéá ôï óýíïëï ôùí 3-êÝíôñùí. Áöïý ìéá ôÝôïéá åõèåßá ðñÝðåé íá
äéÝñ÷åôáé ôï ëéãüôåñï áðü Ýíá 3-êÝíôñï, õðïèÝôïõìå

üôé ç l åßíáé ìéá åõèåßá
ðïõ äéÝñ÷åôáé áðü ôï 3-êÝíôñï Á. ¸óôù W3 = ô ; ô ; ñ 120 ; ó←→ êáé
1

Á;Â Á;C Á;
ÁG
50
. (Äåßôå ôéò Åéêüíåò 14 êáé 15.) Åßíáé åýêïëï íá

W23 = ôÁ;Â ; ôÁ;C ; ñÁ;120 ; ó←
ÁÂ
→
áðïäåé÷ôåß üôé ç W13 ðáñÜãåôáé áðü ôñåéò áíáêëÜóåéò ùò ðñïò ôéò ôñåéò åõèåßåò
ðïõ ðåñéÝ÷ïõí ôéò ðëåõñÝò åíüò éóüðëåõñïõ ôñéãþíïõ.
Åéêüíá 14
Åéêüíá 15
Ïé ïìÜäåò W13 êáé W23 åðéôõã÷Üíïíôáé ðñïóèÝôïíôáò óôçí W3 ìéá áíÜêëáóç ùò

ðñïò ìéá åê ôùí äéáãùíßùí ôçò ñïìâéêÞò ìïíÜäáò ôïõ ðëÝãìáôïò ðïõ êáèïñß-
æåôáé áðü ôï Á. ÐñïóèÝôïíôáò ôéò áíáêëÜóåéò êáé ùò ðñïò ôéò äõï äéáãùíßïõò
èá ðáñÜãïõìå ìéá çìéóôñïöÞ êáé Ýíá 6-êÝíôñï. ¸ôóé, êÜèå £ìïôßâï ôáðåôóá-
ñßáò¤ ðïõ ðåñéÝ÷åé ìüíï ôñßá êÝíôñá Ý÷åé ìéá åê ôùí W3 , W13 Þ W23 ùò ïìÜäá
óõììåôñßáò. ¸íá £ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò W3 Ý÷åé
Ýíá 3-êÝíôñï, äåí Ý÷åé 6-êÝíôñï êáé äåí Ý÷åé Üîïíá óõììåôñßáò. ¸íá £ìïôßâï
ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò W13 Ý÷åé Ýíá 3-êÝíôñï, äåí Ý÷åé 6-
êÝíôñï êáé êÜèå 3-êÝíôñï åßíáé ðÜíù ó' Ýíáí Üîïíá óõììåôñßáò. ¸íá £ìïôßâï
ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò W23 Ý÷åé Ýíá 3-êÝíôñï åêôüò åíüò
Üîïíá óõììåôñßáò, áëëÜ äåí Ý÷åé 6-êÝíôñï.
Ïé óýíôïìïé äéåèíåßò ôýðïé p3m1 êáé p31m óõ÷íÜ åíáëëÜóïíôáé óôç ìáèçìá-
ôéêÞ âéâëéïãñáößá êáé óõíéóôÜôáé ðñïóï÷Þ üðïôå ôéò óõíáíôïýìå. Èá áêï-
ëïõèÞóåé óõãêåêñéìÝíï ðáñÜäåéãìá óôçí åðüìåíç õðïåíüôçôá ìå ÷ñÞóç ôùí
ãåííçôüñùí ãéá ôéò ïìÜäåò óõììåôñßáò ôïõ åðéðÝäïõ ãéá ðëÞñç äéáóáöÞíçóç
ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ èÝìáôïò.
51
Ôï áêüëïõèï Èåþñçìá èåùñþíôáò 4-êÝíôñá íá áíÞêïõí óå ìéá £ïìÜäá ôáðå-
ôóáñßáò¤ åßíáé áíÜëïãï ìå åêåßíï ðïõ èåùñåß 6-êÝíôñá. Ç áðüäåéîç áêïëïõèåß
ôçò äéáôýðùóçò ôïõ ÈåùñÞìáôïò. (Äåßôå ôçí Åéêüíá 16.)
Åéêüíá 16
Èåþñçìá 10. ÕðïèÝôïõìå üôé ôï Á åßíáé Ýíá 4-êÝíôñï ãéá ìéá £ïìÜäá ôá-
ðåôóáñßáò¤ W. Ôüôå, äåí õðÜñ÷ïõí 3-êÝíôñá ãéá ôçí W êáé äåí õðÜñ÷ïõí
6-êÝíôñá ãéá ôçí W. ÅðéðëÝïí, ôï êÝíôñï óõììåôñßáò ôï ðéï êïíôéíü óôï Á
åßíáé Ýíá 2-êÝíôñï Ì êáé ôï Á åßíáé ôï êÝíôñï ôïõ ôåôñáãþíïõ, ôïõ ïðïßïõ ïé
êïñõöÝò åßíáé 4-êÝíôñá êáé ôïõ ïðïßïõ ïé ðëåõñÝò Ý÷ïõí ùò ìÝóá 2-êÝíôñá.
¼ëá ôá êÝíôñá óõììåôñßáò ãéá ôçí W êáèïñßæïíôáé áðü ôá Á êáé Ì .
Áðü ôï ðüñéóìá (Èåþñçìá 7) ôïõ Êñõóôáëëïãñáöéêïý Ðåñéïñéóìïý, åÜí Á

åßíáé Ýíá 4-êÝíôñï ãéá £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ W, ôüôå êÜèå êÝíôñï óõììåôñßáò
ãéá ôçí W åßíáé åßôå Ýíá 2-êÝíôñï åßôå Ýíá 4-êÝíôñï. ¸óôù Ì Ýíá êÝíôñï
óõììåôñßáò ôï ðéï êïíôéíü óôï Á. ÅÜí ôï Ì Þôáí Ýíá 4-êÝíôñï, ôüôå ôï Ê èá
Þôáí Ýíá êÝíôñï óõììåôñßáò ðéï êïíôÜ óôï Á áð' üôé ôï Ì , üðïõ Ê äßíåôáé áðü
ôç ó÷Ýóç ñ 90 ◦ ñ 90 = ó . (Äåßôå ôçí Åéêüíá 17.) ¸ôóé, ôï Ì ðñÝðåé íá
Ì; Á; Ê
åßíáé Ýíá 2-êÝíôñï. Ôüôå ôï Å åßíáé Ýíá 4-êÝíôñï, üðïõ ñ 180 ◦ ñ −90 = ñ 90 .
Ì; Á; Å;
Åéêüíá 17
52
Åéêüíá 18
Ïé åéêüíåò ôùí Å êáé Ì õðü ôçí éó÷ý ôùí ñ 90 åßíáé, áêñéâþò, ïé êïñõöÝò
Á;
êáé ôá ìÝóá ôïõ ôåôñáãþíïõ óôç äéáôýðùóç ôïõ ÈåùñÞìáôïò. Ç ìåôáöïñÜ

ôÁ;Å äåí áíÞêåé óôçí W, êáèþò äéáöïñåôéêÜ ôï Æ åßíáé Ýíá êÝíôñï óõììåôñßáò
ðéï êïíôéíü óôï Á áð' üôé ôï Ì , üðïõ ô ◦ ó = ó . Áí Í = ñ 90 (Ì ),
Á;Å Á Æ Á;
ôÁ;Â = ó ◦ ó , êáé ô
Ì Á = ó ◦ ó , ôüôå ôï N AM E åßíáé Ýíá ôåôñÜãùíï
Á;C Í Á
êáé ïé ìåôáöïñÝò ô Á;Â êáé ô åßíáé ïé ðéï ìéêñïý ìÞêïõò ìåôáöïñÝò ðïõ
Á;C
áíÞêïõí óôçí W êáé ðáñÜãïõí ôçí õðïïìÜäá ìåôáöïñþí. ¢ñá, äåí õðÜñ÷åé
ðåñéóóüôåñïò ÷þñïò ãéá ïðïéáäÞðïôå åðéðëÝïí êÝíôñá óõììåôñßáò áð' áõôÜ
ðïõ Ý÷ïõìå Þäç ìåôñÞóåé (Èåþñçìá 5). Ôá êÝíôñá óõììåôñßáò ãéá ôçí W
öáßíïíôáé óôçí Åéêüíá 16. ¸óôù W4 = hô ; ô ; ñ 90 i, üðïõ Å åßíáé ôï
Á;Â Á;C Á;
êÝíôñï ôïõ ôåôñáãþíïõ ABDC . Áí ç W äåí ðåñéÝ÷åé ðåñéôôÝò éóïìåôñßåò,

ôüôå ç W ðñÝðåé íá åßíáé ç W4 . Åßíáé åýêïëï íá åîáêñéâþóïõìå üôé ç W4
ðáñÜãåôáé áðü ôéò ñ 90 êáé ñ 90 . (Äåßôå ôçí Åéêüíá 18.)
Á; Å;
Èåùñïýìå ôçí åðÝêôáóç ôçò W4 óôçí £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ W ðñïóèÝôïíôáò

ðåñéôôÝò éóïìåôñßåò. ÅÜí ç ó áíÞêåé óôçí W, ôüôå ç l ðñÝðåé íá åßíáé Üîïíáò
l
óõììåôñßáò ãéá ôï óýíïëï üëùí ôùí 4-êÝíôñùí ðïõ áíÞêïõí óôçí W. Åîáéôßáò
ôçò áöèïíßáò ôùí óôñïöþí ðïõ áíÞêïõí óôçí W4 , öáßíåôáé íá åßíáé åðáñêÝò
íá èåùñÞóïõìå ôçí ðñüóèåóç åßôå ìéáò áíÜêëáóçò óôïí Üîïíá óõììåôñßáò ðïõ
äéÝñ÷åôáé áðü Ýíá 4-êÝíôñï Þ áëëéþò ìéáò áíÜêëáóçò óôïí Üîïíá óõììåôñßáò
←→ ←−→
åêôüò üëùí ôùí 4-êÝíôñùí. Ïé åõèåßåò ÁÅ êáé Ì Í èá âïçèÞóïõí óôï óêïðü
ìáò.
Ðñþôïí, Ýóôù W14 = ô ; ô ; ñ 90 ; ó←→ . (Äåßôå ôçí Åéêüíá 19.)

Á;Â Á;C Á;
ÁÅ
Åßíáé åýêïëï íá åîáêñéâþóïõìå üôé ç W14 ðáñÜãåôáé åðßóçò áðü ôéò ôñåéò áíá-
êëÜóåéò ùò ðñïò ôéò ôñåéò åõèåßåò ðïõ ðåñéÝ÷ïõí ôéò ðëåõñÝò åíüò éóïóêåëïýò
ïñèïãþíéïõ ôñéãþíïõ.
Äåýôåñïí, Ýóôù W24 = ô ; ô ; ñ 90 ; ó←−→ . (Äåßôå ôçí Åéêüíá 20.)

Á;Â Á;C Á;
ÌÍ
53
Åéêüíá 19
Åéêüíá 20
Ìáæß ïé ó←→ êáé ó←−→ äå ìðïñïýí íá ðñïóôåèïýí óôçí W4 ÷ùñßò ôçí åéóáãùãÞ
ÁÅ ÌÍ
åíüò êÝíôñïõ óõììåôñßáò ðéï êïíôéíïý óôï Á áðü ôï Ì .

Ãéá íá èåùñÞóïõìå ôç äõíáôüôçôá ôçò åðÝêôáóçò ôçò W4 óôçí £ïìÜäá ôáðå-
ôóáñßáò¤ W ÷ùñßò áíáêëÜóåéò ðñïóèÝôïíôáò ðåñéôôÝò éóïìåôñßåò, åßíáé åðáñêÝò
(Èåþñçìá 3) íá õðïèÝóïõìå üôé ç W ðåñéÝ÷åé ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò
ðïõ ìåôáöÝñåé ôï 4-êÝíôñï Á óå Ýíá 4-êÝíôñï, ôï ïðïßï äåí áíÞêåé óôï ðëÝãìá
ðïõ êáèïñßæåôáé áðü ôï Á. ÓõíèÝôïíôáò áõôÞí ôçí áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò
ìå ìéá êáôÜëëçëç ìåôáöïñÜ, ìðïñïýìå íá õðïèÝóïõìå üôé ç W ðåñéÝ÷åé ìéá
áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ã ðïõ ìåôáöÝñåé ôï Á óôï Å . Áí Æ ôï ìÝóï ôùí Á
êáé Å , ôüôå ã = ó ◦ ó ãéá êÜðïéá åõèåßá z ðïõ äéÝñ÷åôáé áðü ôï Å . Áöïý ç
z Z
ã ðñÝðåé íá óôáèåñïðïéåß ôï óýíïëï üëùí ôùí 4-êÝíôñùí, ôüôå ç z ðñÝðåé íá

←→ ← → ←→
åßíáé ìéá åê ôùí Ì Å , Â Å Þ Í Å . ¼ìùò, ç ã áêïëïõèïýìåíç, áêñéâþò, áðü ôéò
←−→
ñ 90 , ñ 180 Þ ñ 270 äßíåé ôçí áíÜêëáóç ùò ðñïò ôçí Ì Í . Åðåêôåßíïíôáò ôçí
Å; Å; Å;
W4 áðü ðåñéôôÝò éóïìåôñßåò êáôáëÞãïõìå ìüíï óôéò W14 Þ W24 . ¸íá £ìïôßâï
ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò ôçí W4 Ý÷åé Ýíá 4-êÝíôñï êáé äåí
Ý÷åé Üîïíá óõììåôñßáò. ¸íá £ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììå-
1
ôñßáò ôçí W4 Ý÷åé Üîïíá óõììåôñßáò ðÜíù óå Ýíá 4-êÝíôñï. ¸íá £ìïôßâï
2
ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò ôçí W4 Ý÷åé Ýíá 4-êÝíôñï êáé Ýíáí
Üîïíá óõììåôñßáò åêôüò üëùí ôùí 4-êÝíôñùí.
54
Åéêüíá 21
Ôþñá, õðïèÝôïõìå üôé ç £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ W Ý÷åé Ýíá 2-êÝíôñï Á êáé

êÜèå êÝíôñï óõììåôñßáò ãéá ôçí W åßíáé Ýíá 2-êÝíôñï. ¸ôóé, ç ó áíÞêåé Á
óôçí W. Ìå hô ; ô i ôçí õðïïìÜäá ìåôáöïñþí ôçò W, Ýóôù ó = ô ◦

Á;Â Á;C Ì Á;Â
ó , ó
Á Í = ôÁ;C ◦ ó êáé ó = ó ◦ ó ◦ ó . Ôá óçìåßá Ì , Í , Å åßíáé 2-
Á Å Í Á Ì
êÝíôñá êáé Ý÷ïõìå ôç óõíÞèç ðáñáóôáôéêÞ ãñáöÞ ìå ABDC íá êáèïñßæåé

ìéá ìïíÜäá ðëÝãìáôïò. (Äåßôå ôçí Åéêüíá 21.) ÊÜèå óçìåßï Á óôï ðëÝãìá
ij
ðïõ åßíáé êáèïñéóìÝíï áðü ôï Á åßíáé Ýíá 2-êÝíôñï êáèþò åðßóçò êáé ôá ìÝóá
ïðïéïíäÞðïôå äýï ôÝôïéùí óçìåßùí ôïõ ðëÝãìáôïò åßíáé 2-êÝíôñá. Äå ìðïñåß
íá õðÜñ÷ïõí ðåñéóóüôåñá êÝíôñá óõììåôñßáò áð' áõôÜ.
Åéêüíá 22
¸óôù W2 = hô ; ô ; ó i. Áí ç W äåí ðåñéÝ÷åé ðåñéôôÝò éóïìåôñßåò, ôüôå

Á;Â Á;C Á
W = W2 . (Äåßôå ôçí Åéêüíá 22.) Åßíáé åýêïëï íá åîáêñéâþóïõìå üôé ç W2

ðáñÜãåôáé áðü ôéò ô , ôÁ;Â êáé ó êáé åðßóçò áðü ôéò ó , ó êáé ó .
Á;C Å Ì Å Í

ìüíï ðåñéôôÝò éóïìåôñßåò. ÕðïèÝôïõìå üôé ç ó áíÞêåé óôçí W. Ôüôå ç W Ý÷åé
l
Ýíá ñïìâéêü Þ ïñèïãþíéï ðëÝãìá (Èåþñçìá 1). Óôçí ìç-ïñèïãþíéá ñïìâéêÞ

ðåñßðôùóç, ç åõèåßá l åßíáé ðáñÜëëçëç óå ìéá äéáãþíéï ìéáò ìïíÜäáò ðëÝãìá-
ôïò êé Ýôóé ðñÝðåé íá äéÝñ÷åôáé áðü Ýíá 2-êÝíôñï. Ó' áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç,
ìðïñïýìå íá õðïèÝóïõìå üôé ôï Á åßíáé Ýíá 2-êÝíôñï ðÜíù óôçí l. Ôüôå ç
55
lðåñéÝ÷åé ìéá äéáãþíéï ìïíÜäáò ôïõ ðëÝãìáôïò ðïõ êáèïñßæåôáé áðü ôï Á.
¼ìùò, ç ðñüóèåóç ôçò áíÜêëáóçò ùò ðñïò ìéá äéáãþíéï ìéáò ìïíÜäáò ðëÝã-
ìáôïò áðáéôåß ôçí ðñüóèåóç ôçò áíÜêëáóçò êáé ùò ðñïò ôçí Üëëç äéáãþíéï,
êáèþò ôï êÝíôñï ôçò ìïíÜäáò ðëÝãìáôïò åßíáé Ýíá 2-êÝíôñï. ¸óôù
.

W12 = ôÁ;Â ; ôÁ;C ; ó←
→ ; ó←
ÁÅ
→
ÂÅ
(Äåßôå ôçí Åéêüíá 23.) ÅðïìÝíùò, óôçí ìç-ïñèïãþíéá ðåñßðôùóç, Ý÷ïõìå

ìüíï ôç äõíáôüôçôá üðïõ W = W12 . Åßíáé åýêïëï íá åîáêñéâþóïõìå üôé ç
W12 åðßóçò ðáñÜãåôáé áðü ôéò ó←→ , ó←→ êáé ó . ÅÜí ìéá ñïìâéêÞ ìïíÜäá
ÁÅ ÂÅ
Ì
ðëÝãìáôïò åßíáé ïñèïãþíéá, ôüôå ç ìïíÜäá ðëÝãìáôïò åßíáé ôåôñÜãùíï êáé

åßíáé ç åéäéêÞ ðåñßðôùóç ôçò ãåíéêÞò ïñèïãþíéáò ðåñßðôùóçò ðïõ ìåëåôïýìå
óôç óõíÝ÷åéá.
Åéêüíá 23
Ìéá åðÝêôáóç W ôçò W2 äå ìðïñåß íá Ý÷åé ìéá áíÜêëáóç ùò ðñïò ìéá äéáãþíéï
ìéáò ìïíÜäáò ðëÝãìáôïò, åêôüò åÜí ç ìïíÜäá ðëÝãìáôïò åßíáé ñïìâéêÞ êáé äå
ìðïñåß íá Ý÷åé áíáêëÜóåéò êáé ùò ðñïò ìéá äéáãþíéï êáé ùò ðñïò Ýíáí Üîïíá
ðáñÜëëçëï óå ìéá ðëåõñÜ, êáèþò êÜèå n-êÝíôñï åßíáé Ýíá 2-êÝíôñï. Óõíåðþò,
ãéá íá åðåêôåßíïõìå ôçí W2 ìå áíáêëÜóåéò åíáðïìÝíåé íá èåùñÞóïõìå ìüíï
ôçí ðåñßðôùóç, üðïõ ìéá ìïíÜäá ðëÝãìáôïò åßíáé ïñèïãþíéá (ðéèáíþò ôåôñÜ-
ãùíç) êáé ç ó áíÞêåé óôçí W ìå ôçí l ðáñÜëëçëç óå ìéá ðëåõñÜ ìïíÜäáò
l
ðëÝãìáôïò êáèïñéóìÝíç áðü ôï ABDC . ÕðÜñ÷ïõí äõï äõíáôüôçôåò: åßôå

ç l íá äéÝñ÷åôáé áðü Ýíá 2-êÝíôñï åßôå ç l íá ðåñíÜ áíÜìåóá äýï ãåéôïíéêþí
ãñáììþí ôùí 2-êÝíôñùí. Óôçí ðñþôç ðåñßðôùóç, ç åéóáãùãÞ ôçò áíÜêëáóçò
ùò ðñïò ìéá åê ôùí åõèåéþí ðïõ ðåñéÝ÷ïõí ìéá ðëåõñÜ ôïõ N AM E áðáéôåß
ôçí åéóáãùãÞ ôçò áíÜêëáóçò ùò ðñïò êáèåìéÜ áð' áõôÝò ôéò åõèåßåò. Ó' áõôÞí
ôçí ðåñßðôùóç, ç W åßíáé ç W2 êáèïñéóìÝíç áðü:
.

W22 = ôÁ;Â ; ôÁ;C ; ó←→ ; ó←
ÁÌ ÁÍ
→
(Äåßôå ôçí Åéêüíá 24.) Óôç äåýôåñç ðåñßðôùóç, üðïõ ç l ðåñíÜ ìåôáîý äõï
ãåéôïíéêþí ãñáììþí ôùí 2-êÝíôñùí, ìðïñïýìå íá õðïèÝóïõìå ÷ùñßò âëÜâç
←→
ôçò ãåíéêüôçôáò üôé ç l åßíáé ðáñÜëëçëç óôçí ÁÍ . Ó' áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç, ç
56
W åßíáé ç W32 êáèïñéóìÝíç áðü: W32 = hô ;ô
Á;Â ; ó ; ó i, üðïõ p åßíáé ç ìå-
Á;C Á p
óïêÜèåôïò ôïõ AM . (Äåßôå ôçí Åéêüíá 25.) Ïëïêëçñþóáìå ìå ôéò åðåêôÜóåéò

ôçò W2 ðñïóèÝôïíôáò ìüíï áíáêëÜóåéò.
Åéêüíá 24
Åéêüíá 25

ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ã , ôÝôïéá þóôå íá ìçí ðáñïõóéáóôïýí áíá-
êëÜóåéò. Ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ðïõ Ý÷åé Ýíáí Üîïíá ðïõ äéÝñ÷åôáé
áðü Ýíá 2-êÝíôñï êáèéóôÜ áíáãêáßá ôçí åéóáãùãÞ ìéáò áíÜêëáóçò. Óõíå-
ðþò, ï Üîïíáò ôçò ã ðñÝðåé íá ðåñíÜåé ìåôáîý äýï ãåéôïíéêþí ãñáììþí ôùí
2-êÝíôñùí. Áõôü ðñïûðïèÝôåé üôé ç ðáñáëëçëüãñáììç ìïíÜäá ðëÝãìáôïò åß-
íáé ïñèïãþíéá. ¸óôù p ç ìåóïêÜèåôïò ôïõ AM êáé Ýóôù q ç ìåóïêÜèåôïò
ôïõ AÍ . Ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ùò ðñïò ôïí Üîïíá p íá ìåôáöÝ-
ñåé ôï 2-êÝíôñï Ì óôï 2-êÝíôñï C áêïëïõèïýìåíç áðü ôçí ô ðáñÜãåé ôçí
C;Á
£áíåðéèýìçôç¤ áíÜêëáóç ó . ¸ôóé, Ýóôù ã ç áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ðïõ

p
ìåôáöÝñåé ôï Ì óôï Í êáé ôï Á óôï Å êáé Ýóôù å ç áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞ-

óåùò ðïõ ìåôáöÝñåé ôï Í óôï Ì êáé ôï Á óôï Å . Ï Üîïíáò ôçò ã åßíáé ï p
êáé ã 2 = ô
Á;C êáé ï Üîïíáò ôçò å åßíáé ï q êáé å 2 = ô . Ôüôå ã ◦ ó = å .
Á;Â Á
¸óôù W42 = hô ; ô ; ó ; ã i. Ôüôå ç W42 ü÷é ìüíï ðåñéÝ÷åé êáé ôçí ã êáé
Á;Â Á;C Á
ôçí å -êáé óõíåðþò üëåò ïé äõíáôÝò áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò ôùí ïðïßùí
ç ðáñïõóßá åðßóçò äåí ðñïûðïèÝôåé áíáêëÜóåéò- áëëÜ ç W42 ðáñÜãåôáé áêüìç
áðü ôéò ã êáé å . (Äåßôå ôçí Åéêüíá 26, üðïõ ïé Üîïíåò ôùí áíáêëÜóåùí ìåô'
ïëéóèÞóåùò öáßíïíôáé ìå äéáêåêïììÝíåò ãñáììÝò.)
57
Åéêüíá 26
ÔåëéêÜ, ç åðÝêôáóç ôçò W2 óôçí £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ ðñïóèÝôïíôáò ìüíï

ðåñéôôÝò éóïìåôñßåò äßíïõí ìéá åê ôùí W12 , W22 , W32 Þ W42 . ¸íá £ìïôßâï ôáðå-
ôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò ôçí W2 Ý÷åé Ýíá 2-êÝíôñï, êÜèå êÝíôñï
óõììåôñßáò åßíáé Ýíá2-êÝíôñï êáé äå óôáèåñïðïéåßôáé áðü êáìéÜ ðåñéôôÞ éóï-
1
ìåôñßá. ¸íá £ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò ôçí W2 Ý÷åé
Ýíá 2-êÝíôñï, êÜèå êÝíôñï óõììåôñßáò åßíáé Ýíá 2-êÝíôñï êáé êÜðïéá, áëëÜ
ü÷é üëá ôá 2-êÝíôñá, åßíáé ðÜíù ó' Ýíáí Üîïíá óõììåôñßáò. ¸íá £ìïôßâï
2
ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò ôçí W2 Ý÷åé Ýíá 2-êÝíôñï, êÜèå
êÝíôñï óõììåôñßáò åßíáé Ýíá 2-êÝíôñï êáé êÜèå 2-êÝíôñï åßíáé ðÜíù ó' Ýíáí
Üîïíá óõììåôñßáò. ¸íá £ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò
ôçí W32 Ý÷åé Ýíá 2-êÝíôñï, êÜèå êÝíôñï óõììåôñßáò åßíáé Ýíá 2-êÝíôñï, Ý÷åé
Ýíáí Üîïíá óõììåôñßáò êáé üëïé ïé Üîïíåò óõììåôñßáò åßíáé ðáñÜëëçëïé. ¸íá
£ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò ôçí W42 Ý÷åé Ýíá 2-êÝíôñï,
êÜèå êÝíôñï óõììåôñßáò åßíáé Ýíá 2-êÝíôñï, äåí Ý÷åé Üîïíá óõììåôñßáò, áëëÜ
óôáèåñïðïéåßôáé áðü ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò.
Ôþñá, åíáðïìÝíïõí åêåßíåò ïé £ïìÜäåò ôáðåôóáñßáò¤ W ðïõ äåí Ý÷ïõí êÝíôñï

óõììåôñßáò. ÅÜí ç W ðåñéÝ÷åé ìéá ó , õðïèÝôïõìå üôé ôï Á åßíáé ðÜíù óôçí
l
l . ÅÜí ç W äåí ðåñéÝ÷åé áíÜêëáóç, áëëÜ Ý÷åé ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò,
õðïèÝóïõìå üôé ôï Á åßíáé ðÜíù óôïí Üîïíá ôçò áíÜêëáóçò ìåô' ïëéóèÞóåùò
ðïõ áíÞêåé óôçí W. ÕðÜñ÷åé ç ðåñßðôùóç, üðïõ ç W íá ìçí ðåñéÝ÷åé Üëëåò
éóïìåôñßåò åêôüò ôùí ìåôáöïñþí. Ó' áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç, W = W1 , üðïõ
W1 = hô ; ô i ìå Á áõèáßñåôï êáé Á, Â , C ìç óõããñáìéêÜ. (Äåßôå ôçí
Á;Â Á;C
Åéêüíá 27.)
58
Åéêüíá 27

ìüíï ðåñéôôÝò éóïìåôñßåò. ÅÜí ç ó áíÞêåé óôçí W ìå ôï Á ðÜíù óôçí l,
l
ôüôå (Èåþñçìá 1) õðÜñ÷åé ìéá ñïìâéêÞ ìïíÜäá ðëÝãìáôïò êáèïñéóìÝíç áðü

←→
ôï ABDC ìå l = ÁD Þ áëëéþò õðÜñ÷åé ìéá ïñèïãþíéá ìïíÜäá ðëÝãìáôïò
←→
êáèïñéóìÝíç áðü ôï ABDC ìå l = ÁC . Óôçí ðåñßðôùóç ðïõ ôï ABDC
←→
åßíáé ôåôñÜãùíï, ç W äå ìðïñåß íá Ý÷åé áíáêëÜóåéò êáé ùò ðñïò ôçí ÁD êáé ùò
←→
ðñïò ôçí ÁC , åðåéäÞ ç äåí ðåñéÝ÷åé óôñïöÝò. ¸óôù 1

W W 1 = ôÁ;Â; ô ;
Á;C ó←→
ÁD
êáé W21 = ô ; ô ; ó←→ . ÅÜí ç W ðåñéÝ÷åé ìéá áíÜêëáóç, ôüôå ç W åßíáé

Á;Â Á;C
ÁC
←→
ìéá åê ôùí W11 Þ W21 . (Äåßôå ôçí Åéêüíá 28 êáé ðáñáôçñåßóôå üôé ç Í Ê äåí
åßíáé Üîïíáò óõììåôñßáò ãéá ôçí W11 .) ¸óôù ã ïé áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò
←→
ìå Üîïíá Í Ê ðïõ ìåôáöÝñïõí ôï Í óôï Ê . ¸ôóé, ã 2 = ô . Ôüôå ç ã áíÞêåé
Á;D
óôçí W11 êáé, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ç W11 ðáñÜãåôáé áðü ôéò ã êáé ó←→ . Áð'
ÁD
ôçí Üëëç ðëåõñÜ, üëåò ïé áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò ðïõ áíÞêïõí óôçí W21
åßíáé ôçò ìïñöÞò (ó←→ ◦ ô ) ◦ ô
ÁC
j
Á;Â
i
Á;C
ìå i 6= 0 êáé Ý÷ïõí Üîïíåò ïé ïðïßïé åßíáé
åðßóçò Üîïíåò óõììåôñßáò ãéá ôçí W21 . (Äåßôå ôçí Åéêüíá 29.)
Åéêüíá 28
59
Åéêüíá 29
Åéêüíá 30
ÔÝëïò, èåùñïýìå ôçí åðÝêôáóç ôçò W1 ìå áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò ìüíï.

Ïé Üîïíåò ôùí áíáêëÜóåùí ìåô' ïëéóèÞóåùò ðñÝðåé íá åßíáé ðáñÜëëçëïé, åðåéäÞ
ç W1 äåí ðåñéÝ÷åé óôñïöÝò. ¸÷ïõìå ìéá åðéðëÝïí ðåñßðôùóç, üðïõ ìéá åê ôùí
ðáñáãüìåíùí ìåôáöïñþí åßíáé ôï ôåôñÜãùíï ìéáò áíÜêëáóçò ìåô' ïëéóèÞóåùò
ðïõ áíÞêåé óôçí W. ¸óôù W31 = hô ; ô ; ã i, üðïõ ã åßíáé ç áíÜêëáóç
Á;Â Á;C
←→
ìåô' ïëéóèÞóåùò ùò ðñïò Üîïíá ÁÂ ðïõ ìåôáöÝñåé ôï Á óôï Ì . (Äåßôå ôçí
Åéêüíá 30.) ¸ôóé, ã 2 = ô . Ðñïöáíþò, ç W31 ðáñÜãåôáé áðü ôçí ô
Á;Â Á;C êáé
ôç ã . ¸óôù å = ô ◦ ã . Ôüôå ç å åßíáé ç áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò ùò
Á;C
←→
ðñïò Üîïíá ôçí Í Å ðïõ ìåôáöÝñåé ôï Í óôï Å êáé ç W31 ðáñÜãåôáé áðü ôç ã
êáé ôçí å . ¸ôóé, ç W31 ðåñéÝ÷åé üëåò ôéò ðéèáíÝò áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò.
Ç åðÝêôáóç ôçò W1 óå ìéá £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤ ðñïóèÝôïíôáò ìüíï ðåñéôôÝò

éóïìåôñßåò äßíåé ìéá åê ôùí W11 , W21 Þ W31 . ¸íá £ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ
Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò ôçí W1 äåí Ý÷åé êÝíôñï óõììåôñßáò êáé äå óôáèåñï-
ðïéåßôáé áðü ïðïéáäÞðïôå ðåñéôôÞ éóïìåôñßá. ¸íá £ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ
Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò ôçí W11 äåí Ý÷åé êÝíôñï óõììåôñßáò, óôáèåñïðïéåß-
ôáé áðü áíáêëÜóåéò êáé áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò, áëëÜ êÜðïéïé Üîïíåò
ôùí áíáêëÜóåùí ìåô' ïëéóèÞóåùò äåí åßíáé Üîïíåò óõììåôñßáò. ¸íá £ìïôßâï
60
ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò ôçí W21 äåí Ý÷åé êÝíôñï óõììå-
ôñßáò, óôáèåñïðïéåßôáé áðü áíáêëÜóåéò êáé áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò êáé
üëïé ïé Üîïíåò ôùí áíáêëÜóåùí ìåô' ïëéóèÞóåùò åßíáé Üîïíåò óõììåôñßáò.
¸íá £ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤ ðïõ Ý÷åé ïìÜäá óõììåôñßáò ôçí W31 äåí Ý÷åé êÝ-
íôñï óõììåôñßáò, äåí Ý÷åé Üîïíá óõììåôñßáò, áëëÜ óôáèåñïðïéåßôáé áðü ìéá
áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò.
Åäþ, ç äéåñåýíçóç ôùí £ïìÜäùí ôáðåôóáñßáò¤ Ý÷åé ïëïêëçñùèåß, êáèþò üëåò ïé

ðéèáíÝò £ïìÜäåò ôáðåôóáñßáò¤ Ý÷ïõí êáôçãïñéïðïéçèåß. ¸ôóé, äéáôõðþíïõìå
ôï áêüëïõèï Èåþñçìá.
Èåþñçìá 11. Áí ç W åßíáé ìéá £ïìÜäá ôáðåôóáñßáò¤, ôüôå õðÜñ÷ïõí óçìåßá
êáé Üîïíåò, ôÝôïéá þóôå ç W íá åßíáé ìéá åê ôùí äåêáåðôÜ ïìÜäùí
W1 W2 W4 W3 W6
W11 W12 W14 W13 W16
W21 W22 W24 W23
W31 W32
W42
ðïõ ðñïóäéïñßóáìå ðáñáðÜíù.
Ï ðßíáêáò ðïõ áêïëïõèåß äßíåé ôï £êëåéäß¤ ãéá ôá £ìïôßâá ôáðåôóáñßáò¤ (G.

Martin, 1982, [10]), ôá ïðïßá Ý÷ïõìå áíáðôýîåé ìÝóù åðé÷åéñçìáôïëïãßáò,
üðïõ åäþ ïé ëÝîåéò £ìåñéêÜ¤ êáé £üëá¤ õðïäçëþíïõí ôçí ýðáñîç ôïõëÜ÷éóôïí
åíüò, åíþ ôï £ìåñéêÜ¤ äå óõìðåñéëáìâÜíåé ôïõëÜ÷éóôïí Ýíá. Ç Åéêüíá 31 (óôçí
õðïåíüôçôá ðïõ áêïëïõèåß) äßíåé ôï ìïôßâï ãéá êÜèå ïìÜäá óå áíôßóôïé÷ç
èÝóç ìå ôï £êëåéäß¤. Ôá ìïôßâá óôçí åéêüíá êáëïýíôáé åðéóôñþóåéò êáé åßíáé
ôï èÝìá ôïõ åðüìåíïõ êåöáëáßïõ.
Ôï ðáñáðÜíù Èåþñçìá ôáîéíüìçóçò ãéá ôéò £ïìÜäåò ôáðåôóáñßáò¤ åßíáé ãíù-

óôü ùò Èåþñçìá ôïõ Fedorov, êáèþò ï Fedorov äéáôýðùóå áõôÝò ôéò ïìÜäåò
ôï 1891. Ôï Èåþñçìá åðáíáäéáôõðþèçêå ôï 1897 áðü ôïõò Fricke êáé Klein
êáé îáíÜ ôï 1924 áðü ôïí Polya êáé áðü ôïí Niggli.
61
¼÷é n-êÝíôñá Ìüíï 2-êÝíôñá 4-êÝíôñá Ìüíï 3-êÝíôñá 6-êÝíôñá
W1 , p1 W2 , p2 W4 , p4 W3 , p4 W6 , p6
¼÷é ðåñéôôÝò ¼÷é ðåñéôôÝò ¼÷é Üîïíåò ¼÷é Üîïíåò ¼÷é Üîïíåò
éóïìåôñßåò éóïìåôñßåò óõììåôñßáò óõììåôñßáò óõììåôñßáò
W11 , cm W12 , cmm W14 , 4

p m W13 , 3 1
p m W16 , 6
p m
ÊÜðïéïé Üîïíåò
áíÜêëáóçò ìåô' ÊÜðïéá 2-êÝíôñá ¸íáò Üîïíáò ¼ëá ôá 3-êÝíôñá ¸íáò Üîïíáò
ïëéóèÞóåùò äåí åßíáé ü÷é ðÜíù ó' Ýíáí óõììåôñßáò ðÜíù ðÜíù ó' Ýíáí óõììåôñßáò
Üîïíåò óõììåôñßáò Üîïíá óõììåôñßáò ó' Ýíá 4-êÝíôñï Üîïíá óõììåôñßáò
W21 , pm W22 , pmm W24 , 4

p g W23 , p31m
¼ëïé ïé Üîïíåò
áíÜêëáóçò ìåô' ¼ëá ôá 2-êÝíôñá ¸íáò Üîïíáò ¸íá 3-êÝíôñï

ïëéóèÞóåùò åßíáé ðÜíù ó' Ýíáí óõììåôñßáò åêôüò åêôüò üëùí ôùí
Üîïíåò óõììåôñßáò Üîïíá óõììåôñßáò ôùí 4-êÝíôñùí áîüíùí óõììåôñßáò
W31 , pg W32 , pmg
¼÷é Üîïíáò
óõììåôñßáò, áëëÜ ¼ëïé ïé Üîïíåò
áíáêëÜóåéò ìåô' óõììåôñßáò åßíáé
ïëéóèÞóåùò ðáñÜëëçëïé
W42 , pgg
¼÷é Üîïíáò
óõììåôñßáò, áëëÜ
áíáêëÜóåéò ìåô'
ïëéóèÞóåùò
62
3.2.1 Ç êñõóôáëëïãñáöéêÞ óçìåéïãñáößá
Ç êñõóôáëëïãñáöéêÞ óçìåéïãñáößá áõôþí ôùí ïìÜäùí áðïôåëåßôáé áðü ôÝó-

óåñá óýìâïëá ðïõ ðñïóäéïñßæïõí ôçí (óõìâáôéêÜ) åðéëåãìÝíç ìïíÜäá ðëÝã-
ìáôïò, ôç ìåãáëýôåñç ôÜîç ìéáò óôñïöÞò êáé Üëëåò èåìåëéþäåéò óõììåôñßåò.
ÓõíÞèùò, ìéá ìïíÜäá ðëÝãìáôïò åðéëÝãåôáé ìå ôá êÝíôñá ôçò ìåãáëýôåñçò
ôÜîçò ôçò óôñïöÞò óôéò êïñõöÝò. Óå äýï ðåñéðôþóåéò åðéëÝãåôáé ìéá £êåíôñá-
ñéóìÝíç ìïíÜäá ðëÝãìáôïò¤, Ýôóé þóôå ïé Üîïíåò áíÜêëáóçò íá åßíáé êÜèåôïé
êáé óå ìßá Þ äýï ðëåõñÝò ôçò ìïíÜäáò ðëÝãìáôïò. Ï £Üîïíáò ôùí x¤ ôçò ìïíÜ-
äáò ðëÝãìáôïò åßíáé ç áñéóôåñÞ ðëåõñÜ ôçò ìïíÜäáò ðëÝãìáôïò (ôï äéÜíõóìá
êáôåõèýíåôáé ðñïò ôá êÜôù). Ç åñìçíåßá ôïõ ðëÞñïõò äéåèíïýò óõìâüëïõ (ðïõ
äéáâÜæåôáé áðü áñéóôåñÜ ðñïò ôá äåîéÜ) åßíáé ç áêüëïõèç: (1) ôï ãñÜììá p Þ c
äçëþíåé ôçí ðñùôáñ÷éêÞ (primitive) Þ êåíôñáñéóìÝíç (centered) ìïíÜäá ðëÝã-
ìáôïò, (2) ï áêÝñáéïò áñéèìüò n äçëþíåé ôç ìåãáëýôåñç ôÜîç ìéáò óôñïöÞò,
(3) ôï óýìâïëï äåß÷íåé Ýíáí Üîïíá óõììåôñßáò êÜèåôï óôïí Üîïíá ôùí x: ôï
m (mirror) äåß÷íåé Ýíáí Üîïíá áíÜêëáóçò, ôï g (glide re ection) äåß÷íåé üôé
äåí õðÜñ÷åé áíÜêëáóç, áëëÜ Ýíáò Üîïíáò áíÜêëáóçò ìåô' ïëéóèÞóåùò, ôï 1

äåß÷íåé üôé äåí õðÜñ÷åé êáíåßò Üîïíáò óõììåôñßáò, (4) ôï óýìâïëï äåß÷íåé Ýíáí
Üîïíá óõììåôñßáò óå ãùíßá á ìå ôïí Üîïíá ôùí x, ìå ôï á íá åîáñôÜôáé áðü
ôï n, ôç ìåãáëýôåñç ôÜîç ìéáò óôñïöÞò: á = 1800 , ãéá n = 1 Þ 2, á = 450 ,
ãéá n = 4, á = 600 , ãéá n = 3 Þ 6: ôá óýìâïëá m, g , 1 åñìçíåýïíôáé üðùò
êáé óôï (3). Ç ìç ýðáñîç óõìâüëùí óôçí ôñßôç êáé ôÝôáñôç èÝóç äåß÷íåé üôé
ç ïìÜäá äåí ðåñéÝ÷åé êáìéÜ áíÜêëáóç Þ áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò. (Äåßôå
óåë. 71.)
Åéêüíá 31
63
Ðïëëïß Üîïíåò óõììåôñßáò ðñïêýðôïõí áðü ôï óõíäõáóìü ôùí ìåôáöïñþí Þ
óôñïöþí ìå ôéò óõììåôñßåò ðïõ áíáãñÜöïíôáé óôçí ôñßôç êáé ôÝôáñôç èÝóç
ôïõ äéåèíïýò óõìâïëéóìïý. Åêôüò áðü ôéò ðåñéðôþóåéò ôùí p3ml êáé p3lm, ôá
óýìâïëá ôåóóÜñùí èÝóåùí ìðïñïýí íá óõíôïìåõèïýí ÷ùñßò áðþëåéá ôçò £ôáõ-
ôüôçôÜò¤ ôïõò êáé ç óýíôïìç áõôÞ ãñáöÞ åßíáé äéåèíÞò êáé ôçí ÷ñçóéìïðïéïýìå
êáé óôïí ðñïçãïýìåíï ðßíáêá, óåë. 62 êáé óå åðüìåíç õðïåíüôçôá.
3.2.2 Ôá ðÝíôå åßäç ðëÝãìáôïò ãéá ôá ðåñéïäéêÜ ìïôßâá ôïõ
åðéðÝäïõ
Ôá ðÝíôå åßäç ìïíÜäùí ôïõ ðëÝãìáôïò, üðùò åìöáíßæïíôáé ðáñáðÜíù, åßíáé: ðá-
ñáëëçëüãñáììï (óå äýï ðåñéðôþóåéò), ïñèïãþíéï (óå ðÝíôå ðåñéðôþóåéò), ñïìâéêü
(óå äýï ðåñéðôþóåéò), ôåôñÜãùíï (óå ôñåéò ðåñéðôþóåéò) êáé åîáãùíéêü (éóüðëåõñá
ôñßãùíá) (óå ðÝíôå ðåñéðôþóåéò).
Ïé ìïíÜäåò ôïõ ðëÝãìáôïò Ý÷ïõí åðéëåãåß áðü ôïõò ÊñõóôáëëïãñÜöïõò ãéá óêïðïýò
ôáîéíüìçóçò ôùí êñõóôÜëëùí.
Ç £êåíôñáñéóìÝíç¤ ìïíÜäá ðëÝãìáôïò ðåñéÝ÷åé äýï ìïíÜäåò êáé åìöáíßæåôáé ìå äéá-
êåêïììÝíåò ãñáììÝò óôï ñïìâéêü ðëÝãìá.
64
3.2.3 Ïé ãåííÞôïñåò ãéá ôéò ïìÜäåò óõììåôñßáò ôïõ åðéðÝäïõ
ÃåíéêÜ óôçí Üëãåâñá, ç åýñåóç ãåííçôüñùí ìéáò ïìÜäáò åßíáé Ýíáò óõíçèéóìÝ-
íïò óôü÷ïò. Óôçí ðåñßðôùóç ôùí ïìÜäùí óõììåôñßáò óôï åðßðåäï, üìùò, ç
åýñåóç ãåííçôüñùí Ý÷åé êÜôé ðåñéóóüôåñï áðü áëãåâñéêÞ óçìáóßá. ¼÷é ìüíï
ëßãåò éóïìåôñßåò èá äçìéïõñãïýí ôçí ïìÜäá óõììåôñßáò åíüò ðåñéïäéêïý ó÷å-
äßïõ, áëëÜ ïé ßäéåò éóïìåôñßåò, åíåñãþíôáò óå Ýíá ìéêñü ôìÞìá ôïõ ó÷åäßïõ,
èá ðáñÜãïõí áíôßãñáöá áõôÞò ôçò ðåñéï÷Þò êáé èá äçìéïõñãïýí ôï ó÷Ýäéï
êáëýðôïíôáò üëï ôï åðßðåäï. Êáëïýìå £èåìåëéþäç ðåñéï÷Þ¤ (fundamental re-
gion) Þ âÜóç (base) (Þ £áóýììåôñç ìïíÜäá¤ - asymmetric unit, óýìöùíá ìå
ôïõò ÊñõóôáëëïãñÜöïõò) åíüò ðåñéïäéêïý ìïôßâïõ ôç ìéêñüôåñç ðåñéï÷Þ ôïõ

åðéðÝäïõ, ôçò ïðïßáò ïé åéêüíåò ìÝóù ìéáò ðëÞñïõò ïìÜäáò óõììåôñßáò ôïõ
ìïôßâïõ êáëýðôïõí ôï åðßðåäï. (¸÷ïõìå Þäç êÜíåé áíáöïñÜ ó' áõôüí ôïí
üñï.) Ç åðéöÜíåéá ìéáò èåìåëéþäïõò ðåñéï÷Þò èá åßíáé ðÜíôá Ýíá ñçôü ìÝñïò
ìéáò ìïíÜäáò êáé, üðùò óõìâáßíåé êáé ìå ôéò ìïíÜäåò, üëåò ïé èåìåëéþäåéò ðå-
ñéï÷Ýò åíüò ìïôßâïõ èá Ý÷ïõí ôçí ßäéá åðéöÜíåéá, áí êáé ôá ðåñéãñÜììáôÜ ôïõò
ìðïñåß íá ðïéêßëëïõí óå ìåãÜëï âáèìü. Óõ÷íÜ, ôï ìïôßâï (motif) åßíáé üñïò
ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá íá õðïäçëþóåé ôï ìéêñüôåñï ôìÞìá åíüò ó÷åäßïõ ðïõ
äçìéïõñãåß üëï ôï ðåñéïäéêü ó÷Ýäéï, üôáí äñÜóåé ìéá ïìÜäá óõììåôñßáò ôïõ
ó÷åäßïõ: ó' áõôÞ ôç ÷ñÞóç ôï ìïôßâï åßíáé Ýíá óýìâïëï, ôï ïðïßï ìðïñåß íá
åíôïðéóèåß ìÝóá óå ìéá èåìåëéþäç ðåñéï÷Þ.
Ãéá ôçí áëãåâñéêÞ (êáé ãåùìåôñéêÞ) áíÜëõóç áõôþí ôùí ïìÜäùí, Ýíá åëÜ÷éóôï
óýíïëï ãåííçôüñùí åßíáé ç ðéï åðéèõìçôÞ åðéëïãÞ. Åíôïýôïéò, áí åðéèõìïýìå
íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå Ýíá óýíïëï ãåííçôüñùí ãéá íá äçìéïõñãÞóïõìå Ýíá ó÷Ý-
äéï Ý÷ïíôáò áõôü íá äñá óå ìéá èåìåëéþäç ðåñéï÷Þ, ìéá äéáöïñåôéêÞ åðéëïãÞ
ôùí ãåííçôüñùí ìðïñåß íá áíáäåßîåé êáëýôåñá ôï óôü÷ï. Óôï åðüìåíï äéÜ-
ãñáììá ðáñïõóéÜæïíôáé ãéá êÜèå ïìÜäá äýï óýíïëá ãåííçôüñùí êáé ç èÝóç
ôïõò ó÷åôéêÜ ìå ìéá ìïíÜäá ðëÝãìáôïò ðïõ ðåñéÝ÷åé ìéá èåìåëéþäç ðåñéï÷Þ
ôïõ ó÷åäßïõ.
65
¸íá åëÜ÷éóôï óýíïëï ãåííçôüñùí õðïäåéêíýåôáé óôá áñéóôåñÜ êáé Ýíá óýíïëï ãåí-
íçôüñùí ðïõ åìðåñéÝ÷åé ôá äéáíýóìáôá ìåôáöïñÜò ôçò ìïíÜäáò ðëÝãìáôïò õðïäåé-
êíýïíôáé óôá äåîéÜ. (D. Schattschneider, 1978, [13].)
66
Ãéá êÜèå ïìÜäá, ôï äåýôåñï óýíïëï ãåííçôüñùí ðïõ äßíåôáé ðåñéëáìâÜíåé ôá
äéáíýóìáôá ìåôáöïñþí ðïõ äéáìïñöþíïõí ôéò ðëåõñÝò ôçò ìïíÜäáò ðëÝãìá-
ôïò. Áõôïß ïé ãåííÞôïñåò ìðïñïýí íá ðñïôéìçèïýí ãéá ôçí ðáñáãùãÞ åíüò
ðëáêéäßïõ Þ ôçí áðïôýðùóç åíüò ó÷åäßïõ ìå ôï ÷Ýñé Þ ôïí õðïëïãéóôÞ. Ïé
óôñïöÝò, ïé áíáêëÜóåéò Þ ïé áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò ðïõ ðáñïõóéÜæïíôáé
óõìðëçñþíïõí ìéá ìïíÜäá ìå ôéò åéêüíåò ôçò èåìåëéþäïõò ðåñéï÷Þò. Êáôüðéí,
ïé ìåôáöïñÝò åðáíáëáìâÜíïõí áõôÞí ôç ìïíÜäá ãéá íá êáëýøïõí ôï åðßðåäï.
(Ìéá ìïíÜäá ðëÝãìáôïò óõìðëçñþíåôáé ãéá ôá ðñþôá 12 åßäç, ìéá ìïíÜäá óôï
ó÷Þìá åíüò êáíïíéêïý åîáãþíïõ óõìðëçñþíåôáé ãéá ôá ôåëåõôáßá 5 åßäç).
ÄåäïìÝíïõ üôé ôá ìïôßâá ôùí ôýðùí p3m1 êáé p31m óõ÷íÜ óõã÷Ýïíôáé, üðùò
Ý÷ïõìå Þäç áíáöÝñåé, èá äåßîïõìå ðþò íá ÷ñçóéìïðïéïýìå ôï ðáñáðÜíù äéÜ-
ãñáììá, äçìéïõñãþíôáò Ýíá ìïôßâï ãéá êÜèå ôýðï ðáñáãüìåíï áðü ôï ßäéï
ìïôßâï (motif). Óå êÜèå ðåñßðôùóç, áñ÷ßæïõìå ìå Ýíá ìüíï ìïôßâï (motif)
óå ó÷Þìá £ìðáóôïõíéïý ôïõ ÷üêåú¤, ôïðïèåôçìÝíï óå ìéá óêéáóìÝíç èåìå-
ëéþäç ðåñéï÷Þ ôïõ êÜèå ôýðïõ ìïôßâïõ êáé Ý÷ïíôáò ôá óçìåßá ôÝëïõò ôïõ óôá
3-êÝíôñá ôçò óôñïöÞò. ÊÜèå ìïôßâï ðáñÜãåôáé ôüôå áðü ôçí åöáñìïãÞ óôç èå-
ìåëéþäç ðåñéï÷Þ ôùí éóïìåôñéþí ðïõ áíáãñÜöïíôáé óôï ðáñáðÜíù äéÜãñáììá,
óôç óåéñÜ ðïõ åìöáíßæïíôáé.
Êáô' áñ÷Þí, ôïðïèåôïýìå ôï ìïôßâï (motif) óå ó÷Þìá £ìðáóôïõíéïý ôïõ ÷üêåú¤

óôç èåìåëéþäç ðåñéï÷Þ, üðùò ðåñéãñÜøáìå.
Óôç óõíÝ÷åéá, åöáñìüæïõìå áíÜêëáóç ôçò èåìåëéþäïõò ðåñéï÷Þò ùò ðñïò ôïí
67
Üîïíá ðïõ õðïäåéêíýåôáé. ÌåôÜ, ðåñéóôñÝöïõìå êáôÜ 1200 ãýñù áðü ôá 3-
êÝíôñá ðïõ õðïäåéêíýïíôáé.
ÔÝëïò, ìåôáöÝñïõìå êáôÜ äéáíýóìáôá, ðïõ áðïôåëïýí ðëåõñÜ ôçò ìïíÜäáò
ôïõ ðëÝãìáôïò. ¸ôóé, ïäçãïýìáóôå óôá áêüëïõèá ó÷Þìáôá.
Åäþ, áðåéêïíßæïíôáé ôá ðáñáãüìåíá ìïôßâá ôùí ôýðùí p3m1 êáé p31m, ðïõ Ý÷ïõí
ùò áñ÷Þ ôï ßäéï ìïôßâï (motif). Óçìåéþíïõìå üôé óôï ïëïêëçñùìÝíï p31m ìïôßâï,
ìéá £öõóéêÞ¤ èåìåëéþäçò ðåñéï÷Þ åßíáé ç ìéóÞ ôïõ ðëáêéäßïõ ðïõ Ý÷åé ó÷Þìá âÝëïõò,
åíþ ìéá £öõóéêÞ¤ ìïíÜäá åßíáé 3 åê ôùí áëëçëåìðëåêüìåíùí ðëáêéäßùí ôùí ïðïßùí
ôï ðåñßãñáììá ìïéÜæåé óáí Ýíá óôñïöåßï.
ÏðôéêÜ, ïé äéáöïñÝò óôá äýï ìïôßâá óôï Ó÷Þìá åßíáé åíôõðùóéáêÝò. Óõíåðþò,
äåí õðÜñ÷åé ðéèáíüôçôá Ýíá ìïôßâï íá ðáñáíïçèåß ùò Ýíá Üëëï. ÄéáãñÜììáôá
ðïõ äåß÷íïõí êáèÝíá áðü ôá äåêáåðôÜ ìïôßâá ðïõ ðñïêýðôïõí üôáí ôï ßäéï ìï-
ôßâï (óùóôÜ ôïðïèåôçìÝíï óå ìéá èåìåëéþäç ðåñéï÷Þ) äñÜóåé áðü êáèåìßá áðü
ôéò ïìÜäåò óõììåôñßáò ðñïóöÝñïõí ìéá óáöÞ ïðôéêÞ áðüäåéîç ôùí äéáöïñþí
ôïõò.
68
3.3 ÐåñéëçðôéêÜ ãéá ôçí áíáãíþñéóç ôùí ðåñéïäé-
êþí ìïôßâùí ôïõ åðéðÝäïõ
1. W1 Þ p1: Ôï ðëÝãìá åßíáé ðáñáëëçëüãñáììï. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò

åßíáé 1. ÁíáêëÜóåéò êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò
äåí õðÜñ÷ïõí. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé 1 ìïíÜäá.
2. W2 Þ p2: Ôï ðëÝãìá åßíáé ðáñáëëçëüãñáììï. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò
äåí õðÜñ÷ïõí. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé 1=2 ìïíÜäá.
3. W21 Þ pm: Ôï ðëÝãìá åßíáé ïñèïãþíéï. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 1.
ÁíáêëÜóåéò õðÜñ÷ïõí êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò
äåí õðÜñ÷ïõí. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé 1=2 ìïíÜäá.
4. W31 Þ pg : Ôï ðëÝãìá åßíáé ïñèïãþíéï. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åß-
íáé 1. ÁíáêëÜóåéò äåí õðÜñ÷ïõí êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô'
ïëéóèÞóåùò õðÜñ÷ïõí. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé 1=2 ìïíÜäá.
5. W11 Þ cm: Ôï ðëÝãìá åßíáé ñïìâéêü. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 1.
ÁíáêëÜóåéò êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò õðÜñ÷ïõí.
ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé 1=2 ìïíÜäá.
6. W22 Þ pmm: Ôï ðëÝãìá åßíáé ïñèïãþíéï. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò
åßíáé 2. ÁíáêëÜóåéò õðÜñ÷ïõí êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô'
ïëéóèÞóåùò äåí õðÜñ÷ïõí. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=4 ôçò ìïíÜäáò.
7. W32 Þ pmg : Ôï ðëÝãìá åßíáé ïñèïãþíéï. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé
2. ÁíáêëÜóåéò êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò õðÜñ-
÷ïõí. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=4 ôçò ìïíÜäáò. ÅðéðëÝïí, ïé Üîïíåò
áíÜêëáóçò åßíáé ðáñÜëëçëïé.
8. W42 Þ pgg : Ôï ðëÝãìá åßíáé ïñèïãþíéï. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åß-
íáé 2. ÁíáêëÜóåéò äåí õðÜñ÷ïõí êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô'
ïëéóèÞóåùò õðÜñ÷ïõí. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=4 ôçò ìïíÜäáò.
9. W12 Þ cmm: Ôï ðëÝãìá åßíáé ñïìâéêü. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé
2. ÁíáêëÜóåéò êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò õðÜñ-
÷ïõí. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=4 ôçò ìïíÜäáò. ÅðéðëÝïí, ïé Üîïíåò
áíÜêëáóçò åßíáé êÜèåôïé.
10. W4 Þ p4: Ôï ðëÝãìá åßíáé ôåôñÜãùíï. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé
4. ÁíáêëÜóåéò êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò äåí
õðÜñ÷ïõí. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=4 ôçò ìïíÜäáò.
69
11. W14 Þ p4m: Ôï ðëÝãìá åßíáé ôåôñÜãùíï. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 4.
ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=8 ôçò ìïíÜäáò. ÅðéðëÝïí, ôá 4-êÝíôñá åßíáé
ðÜíù óôïõò Üîïíåò áíÜêëáóçò.
12. W24 Þ p4g : Ôï ðëÝãìá åßíáé ôåôñÜãùíï. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 4.
ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=8 ôçò ìïíÜäáò. ÅðéðëÝïí, ôá 4-êÝíôñá äåí
åßíáé ðÜíù óôïõò Üîïíåò áíÜêëáóçò.
13. W3 Þ p3: Ôï ðëÝãìá åßíáé åîáãùíéêü. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé
14. W13 Þ p3m1: Ôï ðëÝãìá åßíáé åîáãùíéêü. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò
õðÜñ÷ïõí. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=6 ôçò ìïíÜäáò. ÅðéðëÝïí, üëá
ôá 3-êÝíôñá åßíáé ðÜíù óôïõò Üîïíåò áíÜêëáóçò.
15. W23 Þ p31m: Ôï ðëÝãìá åßíáé åîáãùíéêü. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò
õðÜñ÷ïõí. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=6 ôçò ìïíÜäáò. ÅðéðëÝïí, äåí
åßíáé üëá ôá 3-êÝíôñá ðÜíù óôïõò Üîïíåò áíÜêëáóçò.
16. W6 Þ p6: Ôï ðëÝãìá åßíáé åîáãùíéêü. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé
17. W16 Þ p6m: Ôï ðëÝãìá åßíáé åîáãùíéêü. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 6.
ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=12 ôçò ìïíÜäáò.
Óçìåßùóç: Ìéá áíÜêëáóç ìåô' ïëéóèÞóåùò èåùñåßôáé ìç-ôåôñéììÝíç, áí ç ìåôáöïñÜ êáé ç

áíÜêëáóç ðïõ ôç óõíéóôïýí äåí åßíáé óõììåôñßåò ôïõ ìïôßâïõ.
Äåßôå åðßóçò ôçí éóôïóåëßäá: http://xahlee.org/Wallpaper dir/c5 17WallpaperGroups.html
70
Ïé ìïíÜäåò ôïõ ðëÝãìáôïò ìå ôéò óõììåôñßåò ôùí ìïôßâùí ôïõ åðéðÝäïõ. Ç äéåèíÞò
óçìåéïãñáößá ðñïóäéïñßæåé ôéò 17 äéóäéÜóôáôåò êñõóôáëëïãñáöéêÝò ïìÜäåò. Ðñþôá äßíåôáé
ç óýíôïìç ìïñöÞ êáé óôéò ðáñåíèÝóåéò ç ðëÞñçò ìïñöÞ.
(D. Schattschneider, 1978, [13])
71
3.4 Ðáñáäåßãìáôá ìïôßâùí áðü äéÜöïñïõò Ðïëé-
ôéóìïýò
1. Áñáâéêü T-ó÷Ýäéï (∗)

¸íá ó÷Ýäéï ìïôßâïõ ôýðïõ W6 Þ p6. ÐñáãìáôéêÜ, äçìéïõñãåß ìéá ôñéó-
äéÜóôáôç áßóèçóç êýâùí. Ôï ðëÝãìá åßíáé åîáãùíéêü. Ïé ìïíáäéêÝò
éóïìåôñßåò áõôïý ôïõ ó÷åäßïõ ðÝñáí ôùí ìåôáöïñþí åßíáé ïé óôñïöÝò,
ìå ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò 6. Äåí õðÜñ÷ïõí ïýôå áíáêëÜóåéò ïýôå (ìç-
ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï
1=6 ôçò ìïíÜäáò.
(∗) ¼ëá ôá ðáñáäåßãìáôá ôçò óõãêåêñéìÝíçò åíüôçôáò õðÜñ÷ïõí óôï âéâëßï Isomet-
rica ôïõ G. Baloglou, 2007, [6] ìå
c MIT Press, 1981.
72
2. ÁñáâéêÜ ïñèïãþíéá
Äýï áñêåôÜ ðåñßðëïêá £ïñèïãþíéá¤ ìïôßâá ôýðïõ W16 Þ p6m. Ôï ðëÝãìá
åßíáé åîáãùíéêü. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 6. ÕðÜñ÷ïõí áíáêëÜóåéò
êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ
åßíáé ôï 1=12 ôçò ìïíÜäáò.
3. ÁñáâéêÞ ñïìâéêÞ äéáêüóìçóç

Ðáñüìïéá ìå ôï Áñáâéêü Ô -ó÷Ýäéï, êé áõôü ôï ó÷Ýäéï ôýðïõ W3 Þ p3 äç-
ìéïõñãåß ìéá ôñéóäéÜóôáôç áßóèçóç êýâùí. ÐÜëé, ôï ðëÝãìá åßíáé åîáãù-
íéêü. Åäþ, ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 3. Äåí õðÜñ÷ïõí áíáêëÜóåéò
73
4. ÐåñóéêÜ áóôÝñéá
Óôï áêüëïõèï ðáñÜäåéãìá áðü ôçí Ðåñóßá, ôá áóôÝñéá ôùí Ýîé êïñõ-
öþí êáé ôá åîÜãùíá äßíïõí ôçí øåõäáßóèçóç åíüò W16 Þ p6m ìïôßâïõ,
áëëÜ äåí ðñÝðåé íá £åîáðáôçèïýìå¤ ðáñáâëÝðïíôáò ôá ôñßðïäá ó÷Ýäéá.
Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá ðáñÜäåéãìá ôýðïõ W13 Þ p3m1. Ôï ðëÝãìá åßíáé åîá-
ãùíéêü. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 3 êáé ìÜëéóôá üëá ôá 3-êÝíôñá
åßíáé ðÜíù óôïõò Üîïíåò áíÜêëáóçò, ðïõ õðÜñ÷ïõí. Åðßóçò, õðÜñ÷ïõí
5. ÉáðùíéêÜ ôñßãùíá
¸íá ó÷Ýäéï áðü ôçí Éáðùíßá ìå êáìðõëüãñáììá ôñßãùíá ôýðïõ W23 Þ
p31m. Ôï ðëÝãìá åßíáé åîáãùíéêü. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 3
ìå ôá 3-êÝíôñá íá ìçí åßíáé üëá ðÜíù óôïõò Üîïíåò áíÜêëáóçò, ðïõ

õðÜñ÷ïõí. Åðßóçò, õðÜñ÷ïõí êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëé-
óèÞóåùò. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=6 ôçò ìïíÜäáò.
74
6. Äýï åßäç Áéãõðôéáêþí £ëïõëïõäéþí¤
Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá áîéüëïãï ó÷Ýäéï ôýðïõ W4 Þ p4 áðü ôçí Áñ÷áßá
Áßãõðôï. Ôï ðëÝãìá åßíáé ôåôñÜãùíï. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 4.
Åäþ, äåí õðÜñ÷ïõí ïýôå áíáêëÜóåéò ïýôå (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò
ìåô' ïëéóèÞóåùò. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=4 ôçò ìïíÜäáò.
7. ÂõæáíôéíÜ ôåôñÜãùíá
ÐáñÜäåéãìá ôýðïõ W14 Þ p4m. Ðñïöáíþò, ôï ðëÝãìá åßíáé ôåôñÜãùíï.
Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 4 êáé ìÜëéóôá ôá 4-êÝíôñá åßíáé ðÜíù
óôïõò Üîïíåò áíÜêëáóçò, ðïõ õðÜñ÷ïõí. Åðßóçò, õðÜñ÷ïõí êáé (ìç-
ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï
1=8 ôçò ìïíÜäáò.
75
8. ÑùìáúêÜ çìéêýêëéá
¸íá ðáñÜäåéãìá ìïôßâïõ ôýðïõ W24 Þ p4g . Ôï ðëÝãìá åßíáé ôåôñÜãùíï.
Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 4 êáé åðéðëÝïí ðáñáôçñïýìå üôé ôá 4-
êÝíôñá äåí åßíáé ðÜíù óôïõò Üîïíåò áíÜêëáóçò, ðïõ õðÜñ÷ïõí. Åðßóçò,
õðÜñ÷ïõí êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò. ÂÜóç ôïõ
ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=8 ôçò ìïíÜäáò.
9. ÉôáëéêÝò êáìðýëåò
Ôï ðáñáêÜôù óýã÷ñïíï éôáëéêü êåñáìéêü áíÞêåé óôï ìïôßâï ôýðïõ W2
Þ p2. Ðáñáôçñïýìå üôé ôï ðëÝãìá åßíáé ðáñáëëçëüãñáììï êáé ç ìÝãéóôç
ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 2. Åðßóçò, áíáêëÜóåéò êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíá-
êëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò äåí õðÜñ÷ïõí. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ç 1=2
ìïíÜäá.
76
10. ÔïõñêéêÜ âÝëç
¸íá ôïõñêéêü ó÷Ýäéï 16ïõ áéþíá ìå ìïôßâï ôýðïõ W12 Þ cmm. Ó' áõôÞí
ôçí ðåñßðôùóç ôï ðëÝãìá åßíáé ñïìâéêü êáé ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò
åßíáé 2. Ðñïöáíþò, õðÜñ÷ïõí áíáêëÜóåéò ùò ðñïò äýï êáôåõèýíóåéò
(ïé Üîïíåò êÜèåôïé ìåôáîý ôïõò) êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô'
ïëéóèÞóåùò. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=4 ôçò ìïíÜäáò.
11. ÁìåñéêÜíéêåò ðýëåò

Áðåéêïíßæåôáé Ýíá ìïôßâï, áðü ôç öõëÞ ôùí Nez Perce, ôýðïõ W22 Þ pmm.
Ðáñáôçñïýìå üôé ôï ðëÝãìá åßíáé ïñèïãþíéï, õðÜñ÷ïõí áíáêëÜóåéò ùò
ðñïò äýï êáôåõèýíóåéò êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò
äåí õðÜñ÷ïõí. Åðßóçò, ìéá óôñïöÞ 1800 åßíáé éóïìåôñßá ôïõ ìïôßâïõ.
ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=4 ôçò ìïíÜäáò.
77
12. ÊéíÝæéêá ðåíôÜãùíá
Ôï áêüëïõèï ðáñÜäåéãìá åíüò ÊéíÝæéêïõ êéãêëéäþìáôïò ðáñáèýñïõ ðëç-
óéÜæåé óå ìéá äçìïöéëÞ Ýëëåéøç äõíáôüôçôáò, áõôÞ ôçò åðßóôñùóçò ôïõ
åðéðÝäïõ ìå êáíïíéêÜ ðåíôÜãùíá. (Áðüäåéîç ãéá ôï ðïéÜ êáíïíéêÜ ðï-
ëýãùíá åðéóôñþíïõí ôï åðßðåäï õðÜñ÷åé óôï åðüìåíï êåöÜëáéï.) Ôï
ðëÝãìá åßíáé ïñèïãþíéï. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 2. ÕðÜñ÷ïõí
áíáêëÜóåéò êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò. ÂÜóç
ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=4 ôçò ìïíÜäáò. ÅðéðëÝïí, ìðïñïýìå íá äéáêñß-
íïõìå üôé ïé Üîïíåò áíÜêëáóçò åßíáé ðáñÜëëçëïé. Óõíåðþò, ðñüêåéôáé
ãéá Ýíá ìïôßâï ôýðïõ W32 Þ pmg .
13. ÊïíãêïëÝæéêá ðáñáëëçëüãñáììá

Ôï óõãêåêñéìÝíï ðáñÜäåéãìá åßíáé ãåìÜôï áðü åôåñüóôñïöá ðáñáëëçëü-
ãñáììá, ôá ïðïßá ìáò åðéôñÝðïõí íá åîáóêçèïýìå óôïí êáèïñéóìü ôùí
áîüíùí áíÜêëáóçò ìåô' ïëéóèÞóåùò. Åßíáé ôýðïõ W42 Þ pgg , êáèþò ôï
ðëÝãìá åßíáé ïñèïãþíéï, ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 2, äåí õðÜñ÷ïõí
áíáêëÜóåéò, õðÜñ÷ïõí üìùò (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞ-
óåùò êáé âÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ôï 1=4 ôçò ìïíÜäáò.
78
14. Áðü ôç ãç ôùí Incas
¸íá ðïëý ãåùìåôñéêü ó÷Ýäéï ôùí Incas ôï ïðïßï, ðáñÜ ôç ãåùìåôñéêÞ
ôïõ ïìïñöéÜ êáé ðïëõðëïêüôçôá, äåí Ý÷åé Üëëåò éóïìåôñßåò ðÝñáí ôùí
ìåôáöïñþí êáé ãé' áõôü ôáîéíïìåßôáé ùò £ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤ ôýðïõ W1
Þ p1. Ôï ðëÝãìá åßíáé ðáñáëëçëüãñáììï. Ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò
äåí õðÜñ÷ïõí. ÂÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé 1 ìïíÜäá.
15. ÖïéíéêéêÜ íåêñþóéìá £óôÝììáôá¤

Ôï áêüëïõèï ó÷Ýäéï áðü Ýíá Öïéíéêéêü ôÜöï óôç Óõñßá öáíåñþíåé üôé
ôï ìïôßâï ôýðïõ W11 Þ cm õðÜñ÷åé åäþ êáé ðÜñá ðïëëÜ ÷ñüíéá. Ôï ßäéï
óõìâáßíåé ìå ôá ðåñéóóüôåñá, áí ü÷é ìå üëá, ôá £ìïôßâá ôáðåôóáñßáò¤.
Åäþ, ôï ðëÝãìá åßíáé ñïìâéêü, ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 1, õðÜñ÷ïõí
áíáêëÜóåéò êáé (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò êáé âÜóç
ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ç 1=2 ìïíÜäá.
79
16. Áñ÷áßá ÁéãõðôéáêÜ âüäéá
Ôï áêüëïõèï ðáñÜäåéãìá åßíáé Ýíá ìïôßâï ôýðïõ W21 Þ pm êõñéáñ÷çìÝíï
áðü ôçí áêéíçóßá (çñåìßá) ðïõ ôåßíåé íá ÷áñáêôçñßæåé ôá ìïôßâá ôýðïõ
pm (êáèþò åðßóçò êáé ôá âüäéá). Åäþ, ôï ðëÝãìá åßíáé ïñèïãþíéï, ç
ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 1, áíáêëÜóåéò õðÜñ÷ïõí, (ìç-ôåôñéììÝíåò)

áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò äåí õðÜñ÷ïõí êáé âÜóç ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ç
1=2 ìïíÜäá.
17. ÐåñïõâéáíÜ ðïõëéÜ

Óôï áêüëïõèï ðáñÜäåéãìá ðñïöáíþò õðÜñ÷ïõí äýï óìÞíç ðïõëéþí ðïõ
£ðåôïýí¤ ðñïò äéáöïñåôéêÝò êáôåõèýíóåéò êáé áõôÞ ç áßóèçóç ôùí £áíôß-
èåôùí¤ êéíÞóåùí êÜèåôá óôçí êáôåýèõíóç ôçò áíÜêëáóçò ìåô' ïëéóèÞ-
óåùò åßíáé áðüëõôá óõíçèéóìÝíç óå ìïôßâá ôýðïõ W31 Þ pg . Ôï ðëÝãìá
åßíáé ïñèïãþíéï, ç ìÝãéóôç ôÜîç óôñïöÞò åßíáé 1, áíáêëÜóåéò äåí õðÜñ-
÷ïõí, (ìç-ôåôñéììÝíåò) áíáêëÜóåéò ìåô' ïëéóèÞóåùò õðÜñ÷ïõí êáé âÜóç
ôïõ ìïôßâïõ åßíáé ç 1=2 ìïíÜäá.
80
3.5 Ó÷Ýäéá ðïõ äåí áíÞêïõí óå êáìéÜ áðü ôéò
£ïìÜäåò ôáðåôóáñßáò¤
ÐáñáêÜôù Ý÷ïõìå Ýíá ó÷Ýäéï ðïõ áðïôåëåßôáé áðü áíôßãñáöá p-ìïôßâùí ìðïñ-
íôïýñáò/öñßæáò ìå êÜðïéïí £áêáíüíéóôï¤ ôñüðï, þóôå ôï ôåëéêü áðïôÝëåóìá
íá ìçí åßíáé Ýíá £ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤.
Ãéá ðïéü ëüãï ôï ó÷Ýäéï áõôü äåí áðïôåëåß £ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤; Ãéá íá áðá-
íôÞóïõìå ó' áõôü ôï åñþôçìá, ðñÝðåé íá ãíùñßæïõìå ôï õðüëïéðï ôìÞìá ôïõ
ó÷åäßïõ áõôïý. ¼ëá ôá £ìïôßâá ôáðåôóáñßáò¤ åßíáé Üðåéñá êáé ðñÝðåé ðÜíôá
íá ìðïñïýìå íá öáíôáæüìáóôå ôçí £ðñïÝêôáóÞ¤ ôïõò ðÝñáí áðü ôç óåëßäá ðïõ
Ý÷ïõìå ìðñïóôÜ ìáò. Óôï óõãêåêñéìÝíï ðáñÜäåéãìá, (óå ðåñßðôùóç ðïõ äåí
Ý÷åôå Þäç åéêÜóåé) ìéáò êáé ôï ðáñáðÜíù ìïôßâï åßíáé £ðáèïëïãéêü¤ åîçãïýìå
ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï áõôü £ðñïåêôåßíåôáé¤. Áñ÷ßæïõìå ìå Ýíá áíôßãñáöï
p-ìïôßâïõ ìðïñíôïýñáò/öñßæáò, ìåôÜ ôïðïèåôïýìå Ýíá £ìåôáôïðéóìÝíï¤ áíôß-
ãñáöï êáôÜëëçëá êÜôù áð' áõôü, óõíå÷ßæïõìå ìå äýï £åõèýãñáììá¤ (ôïõ

ðñþôïõ) áíôßãñáöá áðü êÜôù, ìåôÜ ìå Ýíá £ìåôáôïðéóìÝíï¤ áíôßãñáöï êÜôù
áð' áõôÜ, ìåôÜ ìå ôñßá £åõèýãñáììá¤ áíôßãñáöá ðÜëé, ìåôÜ ìå Ýíá £ìåôáôï-
ðéóìÝíï¤ áíôßãñáöï, ê.ï.ê. Åðßóçò, ç ßäéá äéáäéêáóßá åöáñìüæåôáé óå üëåò
81
ôéò óåéñÝò ðÜíù áðü ôç ãñáììÞ êïñõöÞò ðïõ Ý÷ïõìå óôï ðáñáðÜíù ó÷Ýäéï.
Ìðïñåßôå íá åðáëçèåýóåôå üôé Ýíá ó÷Ýäéï ôçò ìïñöÞò :::32123::: äåí åßíáé Ýíá
£ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤, êáèþò áõôü Ý÷åé ìåôáöïñÝò óå ìéá ìüíï êáôåýèõíóç,
ôçí ïñéæüíôéá.
Áêïëïõèåß Ýíá áêüìç ó÷Ýäéï ðïõ äåí áðïôåëåß £ìïôßâï ôáðåôóáñßáò¤ ìéáò êáé
Ý÷åé ìåôáöïñÝò óå ìéá ìüíï êáôåýèõíóç, êáôáêüñõöç ó' áõôü ôï ðáñÜäåéãìá.
Óå áíôßèåóç ìå ôï ðáñÜäåéãìá ðïõ äçìéïõñãÞèçêå áðü áíôßãñáöá p - ìïôßâùí

ìðïñíôïýñáò/öñßæáò ìå êÜðïéïí £áêáíüíéóôï¤ ôñüðï, ôï ðáñÜäåéãìá áõôü äç-
ìéïõñãÞèçêå ìå £êáíïíéêü - ôáêôéêü¤ ôñüðï åíüò ìïíïäéÜóôáôïõ ó÷åäßïõ, ôï
ïðïßï üìùò äåí åßíáé Ýíá ìïôßâï ìðïñíôïýñáò/öñßæáò.
Óå ðåñßðôùóç ðïõ äåí Ý÷åôå ðáñáôçñÞóåé ðñùôáãùíéóôéêü ñüëï óôï ó÷Ýäéï
ðáßæåé ôï ðáóßãíùóôï ð ≈ 3:141592654:::, ðïõ Ý÷åé Ýíá Üðåéñï, ìç åðáíáëáì-
âáíüìåíï äåêáäéêü áíÜðôõãìá. Ìðïñåß ôï ó÷Ýäéï íá åßíáé ðáñáðëáíçôéêü,
áëëÜ ìßá ìüíï áíÜêëáóç (áêñéâþò óôç ìÝóç) äå ìðïñåß íá ðáñÜãåé ìéá ìåôá-
öïñÜ.
82
3.6 ÁóêÞóåéò áíáãíþñéóçò £ïìÜäùí ôáðåôóáñßáò¤
Éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí ðáñïõóéÜæåé ôï íá åíôïðßóåé êáíåßò óå ðïéÜ £ïìÜäá ôá-

ðåôóáñßáò¤ áíÞêåé êáèÝíá áðü ôá ðáñáêÜôù ó÷Ýäéá êáé íá ôåêìçñéþóåé ôïí
éó÷õñéóìü ôïõ. (¼ëá ôá ó÷Ýäéá äçìéïõñãÞèçêáí ìÝóù çëåêôñïíéêïý õðïëï-
ãéóôÞ, [16].)
83
84
85
ÊåöÜëáéï 4
Ðëáêßäéá Øçöéäùôïý
Ðëáêüóôñùóç Þ åðßóôñùóç ôïõ åðéðÝäïõ åßíáé Ýíá óýíïëï {Ô1 ; Ô2 ; :::} ðïëõ-
ãùíéêþí ðåñéï÷þí ðïõ êáëýðôïõí ôï åðßðåäï ÷ùñßò êåíÜ êáé ÷ùñßò áëëçëåðé-
êáëýøåéò ìéáò ìç-ìçäåíéêÞò åðéöÜíåéáò. Ìéá ðïëõãùíéêÞ ðåñéï÷Þ Ô ðåñéÝ÷åé i
ôï óýíïñü ôçò êáé èá ôçí ÷áñáêôçñßæïõìå ðïëýãùíï. Ôá ðïëýãùíá Ô åßíáé ôá i
£ðëáêßäéá¤ ôïõ øçöéäùôïý. ÊÜèå ðïëýãùíï åßíáé Ýíá ðëáêßäéï ãéá êÜðïéï øç-
öéäùôü. Ìéá åðßóôñùóç åßíáé áíôßóôïé÷á ìïíïåäñéêÞ, äéåäñéêÞ, ôñéåäñéêÞ,
áí ôá ðëáêßäéá áíÞêïõí óå Ýíá åßäïò, äýï åßäç Þ ôñßá åßäç ùò ðñïò ôçí éóüôçôá,
áíôßóôïé÷á. Óôç ãåíéêÞ ðåñßðôùóç, ìéá åðßóôñùóç åßíáé r-åäñéêÞ, áí õðÜñ÷åé
Ýíá óýíïëï {Ñ1 ; Ñ2 ; :::; Ñ } ôùí r ðïëõãþíùí, ôÝôïéï þóôå êÜèå ðëáêßäéï ôçò
r
åðßóôñùóçò åßíáé ßóï ìå áêñéâþò Ýíá áðü ôá P êáé áí êáèÝíá áðü ôá P åßíáé
i i
ßóï ìå ôïõëÜ÷éóôïí Ýíá áðü ôá ðëáêßäéá.

Áí ôï óýíïëï {Ô1 ; Ô2 ; :::} áðïôåëåß ìéá åðßóôñùóç êáé á åßíáé ìßá éóïìåôñßá,
ôüôå ôï óýíïëï {á (Ô1 ); á (Ô2 ); :::} áðïôåëåß ìéá åðßóôñùóç ßóç ìå ôçí ðñïç-
ãïýìåíç.
Äýï ßóåò (äéåäñéêÝò) åðéóôñþóåéò ìå äýï åßäç ðïëõãþíùí, Ýíá éóüðëåõñï ôñßãùíï êáé Ýíá
êáíïíéêü åîÜãùíï.
86
4.1 ÊõñôÜ ðïëýãùíá ðïõ äåí åðéóôñþíïõí ôï åðß-
ðåäï
Ï óêïðüò ìáò ó' áõôÞí ôçí åíüôçôá åßíáé íá áðïäåßîïõìå ôï áêüëïõèï Èåþ-
ñçìá. (I. Niven, 1978, [11].)
Èåþñçìá 1. (á) Áí á êáé â åßíáé ïðïéïéäÞðïôå èåôéêïß ðñáãìáôéêïß áñéèìïß,
åßíáé áäýíáôï íá åðéóôñþóïõìå ôï åðßðåäï ìå ïðïéáäÞðïôå óõëëïãÞ êõñôþí
ðïëõãþíùí êáèÝíá áðü ôá ïðïßá Ý÷åé 7 Þ ðåñéóóüôåñåò ðëåõñÝò, åìâáäü ìå-
ãáëýôåñï áðü á êáé ðåñßìåôñï ìéêñüôåñç áðü â .
(â) Áí ïðïéáäÞðïôå áðü ôéò óõíèÞêåò óôá ðïëýãùíá áöáéñåèåß, ôüôå åßíáé äõ-
íáôü íá åðéóôñþóïõìå ôï åðßðåäï ìå ðïëýãùíá ðïõ ðëçñïýí ôéò Üëëåò áðáé-
ôÞóåéò.
ÐñÝðåé íá óçìåéùèåß üôé óôï (á) ìÝñïò äåí õðÜñ÷åé êáìßá áðáßôçóç éóüôçôáò
óôá ðïëýãùíá. Áðü £ïðïéáäÞðïôå óõëëïãÞ¤ óçìáßíåé íá åðéôñÝðåôáé áêñéâþò
ïðïéïäÞðïôå óýíïëï êõñôþí ðïëõãþíùí ðïõ ðëçñïß ôéò ðñïäéáãñáöÝò. Åé-
äéêüôåñá, áõôü óõíåðÜãåôáé üôé åßíáé áäýíáôï íá åðéóôñùèåß ôï åðßðåäï ìå
ïðïéáäÞðïôå óõëëïãÞ ðïëõãþíùí, ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ßóá áíôßãñáöá åíüò
ðåðåñáóìÝíïõ áñéèìïý äéáöïñåôéêþí êõñôþí ðïëõãþíùí, êáèÝíá ìå 7 Þ ðå-
ñéóóüôåñåò ðëåõñÝò. Óôï (â) ìÝñïò õðÜñ÷ïõí ôÝóóåñåéò óõíèÞêåò ðïõ áöïñïýí
óå: êõñôüôçôá, 7 Þ ðåñéóóüôåñåò ðëåõñÝò, êÜôù öñÜãìá åìâáäïý, Üíù öñÜãìá
ðåñéìÝôñïõ.
Åðßóôñùóç ôïõ åðéðÝäïõ ìå ðïëýãùíá óçìáßíåé ç êÜëõøÞ ôïõ ÷ùñßò ÷Üóìáôá Þ
åðéêáëýøåéò, åîáéñþíôáò ôá êïéíÜ óýíïñá ôùí ðïëõãþíùí. Ç áðüäåéîç ôïõ (á)
ìÝñïõò ôïõ èåùñÞìáôïò, ðïõ èá äþóïõìå ðáñáêÜôù, äåß÷íåé êÜôé ðåñéóóüôåñï:
Ðüñéóìá 1. Åßíáé áäýíáôï íá êáëýøïõìå Ýíá ôåôñÜãùíï ðëåõñÜò
4â + 32â 3 á −1 (4.1)
êáé ôï åóùôåñéêü ôïõ ìå ðïëýãùíá ðïõ éêáíïðïéïýí ôéò óõíèÞêåò ôïõ ÈåùñÞ-
ìáôïò.
Ç ëÝîç £êÜëõøç¤ ÷ñçóéìïðïéåßôáé åäþ, ãéá íá åðéôñÝøåé ôç äõíáôüôçôá ç ðï-

ëõãùíéêÞ êÜëõøç íá åðåêôåßíåôáé ðÝñá áðü ôï óýíïñï ôïõ ôåôñáãþíïõ. ÊáôÜ
óõíÝðåéá, ìéá êÜëõøç åíüò ôåôñáãþíïõ åßíáé äéáöïñåôéêÞ áðü ìéá £áíáôïìÞ¤
åíüò ôåôñáãþíïõ, üðïõ ôï ðñüâëçìá åßíáé íá õðïäéáéñåèåß ôï ôåôñÜãùíï óå ðå-
ñéï÷Ýò ðïõ éêáíïðïéïýí êÜðïéåò óõãêåêñéìÝíåò óõíèÞêåò. Åðßóçò, íá óçìåéþ-
óïõìå üôé åíäå÷ïìÝíùò ôï Ðüñéóìá 1 íá ìðïñåß íá âåëôéùèåß, õðü ôçí Ýííïéá
íá ìåéþóïõìå ôçí ôéìÞ ôçò (4.1) ãéá ôï ìÞêïò ôçò ðëåõñÜò ôïõ ôåôñáãþíïõ.
¢ëëåò óõíÝðåéåò ôïõ âáóéêïý ÈåùñÞìáôïò åßíáé ôá åîÞò áðïôåëÝóìáôá:
87
Ðüñéóìá 2. ÄåäïìÝíçò ïðïéáóäÞðïôå åðßóôñùóçò ôïõ åðéðÝäïõ áðü êõñôÜ
ðïëýãùíá ðïõ Ý÷ïõí êÜôù öñÜãìá åìâáäþí êáé Üíù öñÜãìá ðåñéìÝôñùí, ðñÝ-
ðåé íá õðÜñ÷ïõí áðåßñùò ðïëëÜ ðïëõãùíéêÜ ðëáêßäéá ðïõ íá Ý÷ïõí Ýîé Þ ëé-
ãüôåñåò ðëåõñÝò.
Ðüñéóìá 3. ÏðïéáäÞðïôå åðßóôñùóç ôïõ åðéðÝäïõ áðü ìéá óõëëïãÞ êõñôþí
ðïëõãþíùí ôùí ïðïßùí ôá åìâáäÜ åßíáé êÜôù öñáãìÝíá êáé ôùí ïðïßùí ïé
ðåñßìåôñïé åßíáé Üíù öñáãìÝíåò ðñÝðåé íá ðåñéÝ÷åé áðåßñùò ðïëëÜ ðïëýãùíá
ôùí ïðïßùí ïé áêìÝò óõíáíôïýí áêìÝò ü÷é ðåñéóóüôåñùí áðü Ýîé Üëëùí ðï-
ëõãþíùí. (Åäþ £ïé áêìÝò óõíáíôïýí áêìÝò¤ åñìçíåýåôáé õðü ôçí Ýííïéá üôé
ïé äýï áêìÝò Ý÷ïõí ðåñéóóüôåñá áðü áêñéâþò Ýíá êïéíü óçìåßï êïñõöÞò.)
Ôéò áðïäåßîåéò áõôþí ôùí ôñéþí ðïñéóìÜôùí èá ôéò ðáñïõóéÜóïõìå ìåôÜ áðü
ôçí áðüäåéîç ôïõ (á) ìÝñïõò ôïõ ÈåùñÞìáôïò.
Ãéá ôçí áðüäåéîç ôïõ (á) ìÝñïõò ôïõ ÈåùñÞìáôïò ÷ñçóéìïðïéïýìå ôï Èåþñçìá
ôïõ Euler óýìöùíá ìå ôï ïðïßï õ + f = s + 1, üðïõ õ , f êáé s åßíáé áíôß-
óôïé÷á ôï ðëÞèïò ôùí êïñõöþí, ðïëõãþíùí êáé ðëåõñþí (Þ áêìþí) ó' Ýíá
ðïëõãùíéêü äßêôõï óôï åðßðåäï ðïõ Ý÷åé Ýíá ðåðåñáóìÝíï ðëÞèïò ðïëõãþ-
íùí. ¢ëëï Ýíá ìüíï áðïôÝëåóìá ÷ñçóéìïðïéåßôáé êáé åßíáé ôï éóïðåñéìåôñéêü
èåþñçìá óôï åðßðåäï, óýìöùíá ìå ôï ïðïßï ìåôáîý üëùí ôùí ðåñéï÷þí ðïõ
öñÜóóïíôáé áðü ìéá áðëÞ êëåéóôÞ êáìðýëç äåäïìÝíïõ ìÞêïõò, ï êýêëïò Ý÷åé
ôï ìåãáëýôåñï åìâáäü. Áõôü ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá íá äþóåé Ýíá Üíù öñÜãìá
â óôï åìâáäü ôïõ êÜèå ðïëõãþíïõ. Ôï éóïðåñéìåôñéêü èåþñçìá, áí êáé ãíù-
2
óôü, äåí åßíáé åýêïëï íá áðïäåé÷èåß áí åîáéñÝóïõìå ôçí ðåñéïñéóìÝíç ìïñöÞ

üðïõ õðïèÝôïõìå üôé ìéá ëýóç õðÜñ÷åé. ¸ôóé, åðéóçìáßíïõìå üôé ìðïñïýìå íá
ðáñáêÜìøïõìå ôï éóïðåñéìåôñéêü èåþñçìá, áí åðéèõìïýìå, áðü ôïí áêüëïõèï
áðëü éó÷õñéóìü. ÊÜèå ðïëýãùíï óôï åðßðåäï ðåñéìÝôñïõ ìéêñüôåñçò áðü â ,
ðïõ Ý÷åé (Ýóôù) ìéá êïñõöÞ óôï (0,0), äå ìðïñåß íá Ý÷åé êÜèå óçìåßï êïéíü ìå
ôï óýíïñï åíüò êýêëïõ áêôßíáò â =2 ðïõ Ý÷åé êÝíôñï óôçí áñ÷Þ. Ùò åê ôïý-
ôïõ, ôï ðïëýãùíï âñßóêåôáé åî' ïëïêëÞñïõ ìÝóá ó' áõôüí ôïí êýêëï åìâáäïý
ðâ =4 êáé Ýðåôáé üôé Ýíá ôÝôïéï ðïëýãùíï Ý÷åé åìâáäü ìéêñüôåñï áðü â .
2 2
Ç áðüäåéîç ôïõ (â) ìÝñïõò ôïõ ÈåùñÞìáôïò ðïõ äßíåôáé åßíáé áêñéâþò ìéá
ðåñéãñáöÞ áíôéðáñáäåéãìÜôùí, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ìüíï ôéò áðëïýóôåñåò ôùí
ðñïçãïýìåíùí éäåþí.
Áðüäåéîç ôïõ (á) ìÝñïõò ôïõ ÈåùñÞìáôïò

ÕðïèÝôïõìå üôé ôï åðßðåäï ìðïñåß íá åðéóôñùèåß áðü ìéá óõëëïãÞ êõñôþí
ðïëõãþíùí êáèÝíá áðü ôá ïðïßá Ý÷åé åðôÜ Þ ðåñéóóüôåñåò ðëåõñÝò, åìâáäü
ìåãáëýôåñï áðü á êáé ðåñßìåôñï ìéêñüôåñç áðü â , üðïõ á êáé â åßíáé ïðïéïé-
äÞðïôå ðñïêáèïñéóìÝíïé èåôéêïß ðñáãìáôéêïß áñéèìïß. Óôç âÜóç áõôÞò ôçò
õðüèåóçò, äçìéïõñãïýìå ìéá áíôßöáóç. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ìéá áíôßöáóç
åðéôõã÷Üíåôáé áí õðïèÝóïõìå ìüíï üôé Ýíá ôåôñÜãùíï (ìå ôï åóùôåñéêü ôïõ)
88
ðëåõñÜò ßóçò Þ ìåãáëýôåñçò ôçò Ýêöñáóçò (4.1) ìðïñåß íá êáëõöèåß áðü ìéá
åðßóôñùóç ÷ñçóéìïðïéþíôáò ìéá óõëëïãÞ ôÝôïéùí ðïëõãþíùí. Ùò åê ôïýôïõ,
åßíáé áðëïýóôåñï íá õðïèÝóïõìå üôé üëï ôï åðßðåäï åðéóôñþíåôáé. Óôï ôÝëïò
ôçò áðüäåéîçò, áõôü ðñïóáñìüæåôáé óôçí ðåðåñáóìÝíç ôåôñáãùíéêÞ ðåñéï÷Þ.
Åßíáé óçìáíôéêü íá óçìåéþóïõìå ó' áõôÞí ôçí áðüäåéîç üôé ôï Èåþñçìá äåí
åßíáé ðåñéïñéóìÝíï óå åðéóôñþóåéò ðïõ åßíáé £áðü-áêìÞ-óå-áêìÞ¤. Ìéá £áðü-
áêìÞ-óå-áêìÞ¤ åðßóôñùóç ôïõ åðéðÝäïõ áðü ðïëýãùíá åßíáé ìéá åðßóôñùóç
óôçí ïðïßá êÜèå äýï ðïëõãùíéêÜ ðëáêßäéá Ý÷ïõí (i) êáíÝíá êïéíü óçìåßï Þ
(ii) áêñéâþò Ýíá êïéíü óçìåßï ðïõ åßíáé ìéá êïñõöÞ êáèåíüò åê ôùí äõï ðï-
ëõãùíéêþí ðëáêéäßùí Þ (iii) Ýíá êïéíü åõèýãñáììï ôìÞìá ðïõ åßíáé ïëüêëçñç
áêìÞ (Þ ðëåõñÜ) êáèåíüò åê ôùí ðëáêéäßùí. Åìåßò åðéôñÝðïõìå ôç äõíáôü-
ôçôá åðéóôñþóåùí ðïõ äåí åßíáé £áðü-áêìÞ-óå-áêìÞ¤, üðùò åéêïíïãñáöåßôáé
óôï ðáñáêÜôù ó÷Þìá, üðïõ Ý÷ïõìå ôñßá ðëáêßäéá Ô1 ; Ô2 êáé Ô3 êáé ôñåéò áðü
ôéò êïñõöÝò ôïõ ðïëõãùíéêïý äéêôýïõ ó÷çìáôßóèçêáí áðü ìéá åðßóôñùóç, ðïõ
óçìåéþèçêáí ãéá éäéáßôåñç ðñïóï÷Þ êáé åßíáé ïé Á; Â êáé C .
Èá áíáöåñèïýìå óå êáèÝíá áðü ôá ðïëýãùíá óôçí åðßóôñùóç ìå äýï Ýí-

íïéåò, ùò £ðëáêßäéï¤ êáé ùò £ðïëõãùíéêü äßêôõï¤. Ç ðñþôç Ýííïéá åßíáé ç
ìéá åðéäéùêüìåíç óôç äéáôýðùóç ôïõ ÈåùñÞìáôïò. Ç äåýôåñç Ýííïéá, ôï ðï-
ëõãùíéêü äßêôõï, ìðïñåß íá Ý÷åé ðåñéóóüôåñåò êïñõöÝò êáé ðëåõñÝò áðü Ýíá
ðëáêßäéï. Ãéá ðáñÜäåéãìá, ôï ðëáêßäéï Ô1 Ý÷åé 7 êïñõöÝò êáé 7 ðëåõñÝò, áëëÜ
ùò ðïëõãùíéêü äßêôõï Ý÷åé 9 êïñõöÝò êáé 9 ðëåõñÝò. Ïé êïñõöÝò Á êáé Â
óõìðåñéëáìâÜíïíôáé óôçí áíÜëõóç ôïõ Ô1 ùò ðïëõãùíéêü äßêôõï, áëëÜ ü÷é
óôçí áíÜëõóç ôïõ ùò Ýíá ðëáêßäéï. Ïìïßùò, ôï ðëáêßäéï Ô2 Ý÷åé 7 êïñõöÝò
êáé 7 ðëåõñÝò, áëëÜ ùò ðïëõãùíéêü äßêôõï Ý÷åé 8 êïñõöÝò êáé 8 ðëåõñÝò, åî'
áéôßáò ôçò óõìðåñßëçøçò ôçò êïñõöÞò C . Ôï ðëáêßäéï Ô3 , áíôéèÝôùò, Ý÷åé 7
êïñõöÝò êáé 7 ðëåõñÝò, ÷ùñßò êáìéÜ áýîçóç üôáí èåùñçèåß ùò ðïëõãùíéêü
äßêôõï. ÊÜèå ðïëõãùíéêü äßêôõï Ý÷åé ôçí éäéüôçôá, áêñéâþò üðùò êÜèå ðëá-
êßäéï, ôï ðëÞèïò ôùí êïñõöþí êáé ôï ðëÞèïò ôùí ðëåõñþí íá åßíáé ßóï. Áí
89
Ýíá ðïëýãùíï èåùñåßôáé ùò ðëáêßäéï Þ ùò ðïëõãùíéêü äßêôõï, ôï åìâáäü ôïõ
åßíáé ôï ßäéï öõóéêÜ êáé ç ðåñßìåôñüò ôïõ åðßóçò.
Ùóôüóï, ôï ôß ìðïñåß íá áëëÜîåé êáèþò åìåßò èåùñïýìå Ýíá ðïëõãùíéêü ðëá-
êßäéï óôçí áíôßóôïé÷ç åêäï÷Þ ùò Ýíá ðïëõãùíéêü äßêôõï åßíáé ôï ðëÞèïò ôùí
êïñõöþí êáé ôùí ðëåõñþí, üðùò åßäáìå. Óôçí êÜèå êïñõöÞ ðïõ ðñïóôßèåôáé
óôç äéáäéêáóßá, ãéá ðáñÜäåéãìá, óôéò êïñõöÝò Á êáé Â óôï ðëáêßäéï Ô1 óôï
ðñïçãïýìåíï ó÷Þìá, åéóÜãåôáé ìéá åðéðñüóèåôç £åóùôåñéêÞ ãùíßá¤ ìÝôñïõ ð .
¸ôóé, ôï Üèñïéóìá ôùí åóùôåñéêþí ãùíéþí ôïõ ðïëõãùíéêïý äéêôýïõ Ô1 åßíáé
7ð , åðåéäÞ ôï Ô1 Ý÷åé 9 ðëåõñÝò. ÃåíéêÜ, ôï Üèñïéóìá ôùí åóùôåñéêþí ãùíéþí
êÜèå ðïëõãùíéêïý äéêôýïõ ìå n ðëåõñÝò åßíáé (n − 2)ð êáé áõôü åßíáé ðÜíôá
ôïõëÜ÷éóôïí 5ð , êáèþò (áðü ôçí õðüèåóÞ ìáò) ôï ðëÞèïò ôùí ðëåõñþí åíüò
ðïëõãùíéêïý äéêôýïõ åßíáé ôïõëÜ÷éóôïí 7.
Ìå Ýíá óõíôåôáãìÝíï óýóôçìá ðÜíù óôï åðßðåäï, Ýóôù ôï S (r) íá õðïäçëþ-
íåé ôï ôåôñÜãùíï ìå ôï åóùôåñéêü ôïõ, ðåñéÝ÷ïíôáò üëá ôá óçìåßá (x; y ) ðïõ
éêáíïðïéïýí ôéò |x| ≤ r, |y | ≤ r, üðïõ ï èåôéêüò ðñáãìáôéêüò áñéèìüò r èá
åðéëåãåß áñêåôÜ ìåãÜëïò, ãéá íá äþóåé ìéá áíôßöáóç. ¸óôù Í1 ôï ðåðåñá-
óìÝíï äßêôõï ôùí ðïëõãùíéêþí ðëáêéäßùí óôï åðßðåäï ðïõ êáëýðôåé áêñéâþò
ôï S (r). Ãéá íá ãßíïõìå ðéï óáöåßò, ôá ðïëýãùíá óôï Í1 óõìðåñéëáìâÜ-
íïõí üëá ôá ðïëõãùíéêÜ ðëáêßäéá ðïõ Ý÷ïõí ôïõëÜ÷éóôïí Ýíá êïéíü óçìåßï
ìå ôï S (r). ÁëëÜ åðßóçò, èÝëïõìå ôï äßêôõï Í1 íá ìçí Ý÷åé £ôñýðåò¤, Ýôóé
þóôå ôá ðïëýãùíá ìå ôá åóùôåñéêÜ ôïõò óôï Í1 íá áðïôåëïýí ôï ôïðïëïãéêü
éóïäýíáìï åíüò äßóêïõ. ¸ôóé, óôçí ðåñßðôùóç ðïõ õðÜñ÷åé Ýíá ðïëõãùíéêü
ðëáêßäéï Ô , ôï ïðïßï äåí Ý÷åé êïéíü óçìåßï ìå ôï S (r), áëëÜ åßíáé ðåñéâáëëü-
ìåíï áðü ðëáêßäéá êáèÝíá åê ôùí ïðïßùí Ý÷åé ôïõëÜ÷éóôïí Ýíá êïéíü óçìåßï
ìå ôï S (r), óõìðåñéëáìâÜíïõìå ôï Ô óôï äßêôõï Í1 . Ôï êÜôù öñÜãìá á
óôï åìâáäü êáèåíüò ðïëõãþíïõ ðáñÝ÷åé âåâáéüôçôá üôé ôï äßêôõï Í1 åßíáé ìéá
ðåðåñáóìÝíç óõëëïãÞ ðïëõãþíùí.
¸óôù f1 ôï ðëÞèïò ôùí ðïëõãþíùí óôï äßêôõï Í1 êáé õ1 ôï óõíïëéêü ðëÞ-
èïò ôùí êïñõöþí, êáèÝíá ìåôñçìÝíï ìüíï ìßá öïñÜ, ó' áõôÜ ôá f1 ðïëýãùíá
ôïõ äéêôýïõ. ÅðåéäÞ ç ðåñßìåôñïò êÜèå ðïëõãþíïõ åßíáé ìéêñüôåñç áðü â ,
Ýðåôáé üôé ôï ðëÞñåò äßêôõï Í1 âñßóêåôáé êáè' ïëïêëçñßáí óôï åóùôåñéêü ôçò
êëåéóôÞò ôåôñáãùíéêÞò ðåñéï÷Þò S (r + â ), ôï ïðïßï åßíáé ôï ôåôñÜãùíï ìå ôï
åóùôåñéêü ôïõ ìå êïñõöÝò ôá (±(r + â ); ±(r + â )).
¸óôù Í ôï ðåðåñáóìÝíï äßêôõï ôùí ðïëõãùíéêþí ðëáêéäßùí, ôá ïðïßá êáëý-
ðôïõí áêñéâþò ôçí êëåéóôÞ ôåôñÜãùíç ðåñéï÷Þ S (r + â ). ¸ôóé, ôï Í âñßóêåôáé
óå ó÷Ýóç ìå ôï S (r + â ) áêñéâþò üðùò ôï Í1 âñßóêåôáé óå ó÷Ýóç ìå ôï S (r),
üðùò åîçãÞèçêå ðáñáðÜíù. ¸óôù f ôï ðëÞèïò ôùí ðïëõãþíùí óôï ðåðå-
ñáóìÝíï äßêôõï Í êáé ôá õ; s íá õðïäçëþíïõí ôï ðëÞèïò ôùí êïñõöþí êáé
ðëåõñþí áíôéóôïß÷ùò, êáèÝíá ìåôñçìÝíï ìüíï ìéá öïñÜ, áõôþí ôùí f ðïëõ-
ãþíùí ôïõ äéêôýïõ. Áðü ôï èåþñçìá ôïõ Euler óå Ýíá äßêôõï ðïëõãþíùí
90
ãíùñßæïõìå üôé
õ + f = s + 1; õ +f > s (4.2)
Èåùñïýìå ôéò åóùôåñéêÝò ãùíßåò óôá ðïëýãùíá óôï äßêôõï Í1 . ÄåäïìÝíïõ
üôé õðÜñ÷ïõí f1 ôÝôïéá ðïëýãùíá êáé üôé ôï Üèñïéóìá ôùí åóùôåñéêþí ãùíéþí
óå Ýíá ðïëýãùíï ìå 7 Þ ðåñéóóüôåñåò ðëåõñÝò åßíáé ôïõëÜ÷éóôïí 5ð áêôßíéá, ôï
Üèñïéóìá áõôþí ôùí ãùíéþí åßíáé ôïõëÜ÷éóôïí 5ðf1 . ÁëëÜ áõôÜ ôá ðïëýãùíá
ôïõ äéêôýïõ Ý÷ïõí õ1 êïñõöÝò êáé ôï óõíïëéêü Üèñïéóìá ãùíéþí óôçí êÜèå
êïñõöÞ åßíáé ôï ðïëý 2ð : ôï Üèñïéóìá áõôü åßíáé áêñéâþò 2ð óôéò åóùôåñéêÝò
êïñõöÝò óôï äßêôõï Í1 , áëëÜ ìéêñüôåñï áðü 2ð óôéò êïñõöÝò óôï åîùôåñéêü
óýíïñï ôïõ äéêôýïõ. Áðü áõôÞ ôç óýãêñéóç ôùí åêôéìÞóåùí ãéá ôï óõíïëéêü
Üèñïéóìá üëùí ôùí åóùôåñéêþí ãùíéþí ôùí ðïëõãþíùí óôï äßêôõï, Ýðåôáé
üôé
2ðõ1 ≥ 5ðf1 ; 2õ1 ≥ f1 : (4.3)
Óôç óõíÝ÷åéá, åîåôÜæïõìå ôéò õ êïñõöÝò ôùí ðïëõãþíùí óôï äßêôõï Í . Êá-
èþò áõôÜ ôá ðïëýãùíá ôïõ äéêôýïõ Ý÷ïõí s ðëåõñÝò üëá êáé êÜèå ðëåõñÜ
åíþíåé äõï êïñõöÝò, âëÝðïõìå üôé ôï 2s áðáñéèìåß êÜèå êïñõöÞ ðåñéóóüôåñåò
áðü ìéá öïñÜ. ÊÜèå êïñõöÞ ðñïóÜðôåôáé óå äõï ðëåõñÝò ôï ëéãüôåñï, Ýôóé
êÜèå êïñõöÞ áðáñéèìåßôáé ôï ëéãüôåñï äõï öïñÝò áðü ôï 2s. ÅðéðëÝïí, êÜèå
åóùôåñéêÞ êïñõöÞ áíÞêåé ôï ëéãüôåñï óå ôñßá ðïëýãùíá ôïõ äéêôýïõ, åðåéäÞ
ôá ðïëõãùíéêÜ ðëáêßäéá åßíáé êõñôÜ áðü õðüèåóç êáé Ýôóé ôï ëéãüôåñï ôñßá
ðëáêßäéá óõíáíôéïýíôáé óå êÜèå êïñõöÞ. Óõíåðþò, êÜèå åóùôåñéêÞ êïñõöÞ
ìåôñéÝôáé ôï ëéãüôåñï ôñåéò öïñÝò áðü ôï 2s.
Ôþñá, êÜèå êïñõöÞ ôïõ äéêôýïõ Í1 åßíáé ìéá åóùôåñéêÞ êïñõöÞ ôïõ äéêôýïõ
Í , Ýôóé õðÜñ÷ïõí ôïõëÜ÷éóôïí õ1 åóùôåñéêÝò êïñõöÝò óôï äßêôõï Í . Ìåôñþ-
íôáò êáèåìéÜ áð' áõôÝò ôñåéò öïñÝò êáé ìåôñþíôáò ôéò Üëëåò êïñõöÝò, õ − õ1
ôï ðëÞèïò, äõï öïñÝò, ðñïêýðôåé ç áíéóüôçôá
2s ≥ 3õ1 + 2(õ − õ1 ) = 2õ + õ1 : (4.4)
ÁëëÜ 2õ + 2f > 2s áðü (4.1) êáé áõôü ìå ôçí (4.4) äßíåé 2f > õ1 . Ðïëëáðëá-
óéÜæïíôáò ôçí ôåëåõôáßá ìå 2 êáé ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôçí (4.3), Ý÷ïõìå
4f > 2õ1 ≥ 5f1 : (4.5)
ÈÝôïíôáò f2 = f − f1 , äéáðéóôþíïõìå üôé f2 åßíáé ôï ðëÞèïò ôùí ðïëõãþíùí
óôï Í , ôá ïðïßá äåí åßíáé óôï äßêôõï Í1 . ÁõôÞ ç ó÷Ýóç ìáæß ìå ôçí (4.5) äßíåé
4f = 4f1 + 4f2 > 5f1 ; 4f2 > f1 : (4.6)
ÊÜèå ðïëýãùíï Ý÷åé ðåñßìåôñï ìéêñüôåñç áðü â . Áðü ôï éóïðåñéìåôñéêü èåþ-
ñçìá óôï åðßðåäï (Þ áðü ôïí áíôßóôïé÷ï éó÷õñéóìü ðïõ ðáñáèÝóáìå ðáñáêÜ-
ìðôïíôáò áõôü ôï èåþñçìá), êÜèå ðïëýãùíï Ý÷åé åìâáäü ìéêñüôåñï áðü â 2 .
91
Óõíåðþò, ôá f1 ðïëýãùíá óôï äßêôõï Í1 Ý÷ïõí óõíïëéêü åìâáäü ìéêñüôåñï
áðü â 2 f1 . ÁëëÜ áõôÜ ôá ðïëýãùíá êáëýðôïõí ôçí êëåéóôÞ ôåôñáãùíéêÞ ðå-
ñéï÷Þ S (r) ìå åìâáäü 4r2 êáé Ýôóé óõìðåñáßíïõìå üôé:
2
â f1 > 4r2 : (4.7)
Óôç óõíÝ÷åéá, ìåëåôïýìå ôá f2 ðïëýãùíá, ôá ïðïßá áíÞêïõí óôï äßêôõï Í

áëëÜ ü÷é óôï Í1 . ÊáèÝíá áð' áõôÜ ôá ðïëýãùíá Ý÷åé åìâáäü ìåãáëýôåñï áðü
á , Ýôóé ôï óõíïëéêü åìâáäü üëùí ôùí f2 ðïëõãþíùí õðåñâáßíåé ôï áf2 . Ôþñá
áõôÜ ôá ðïëýãùíá âñßóêïíôáé êáè' ïëïêëçñßáí ìÝóá óôçí êëåéóôÞ ôåôñáãù-

íéêÞ ðåñéï÷Þ S (r +2â ) êé áõôü ãéáôß, êáèþò ç ðåñßìåôñïò êÜèå ðïëõãþíïõ åßíáé
ìéêñüôåñç áðü â , üëï ôï äßêôõï Í âñßóêåôáé ìÝóá óôçí êëåéóôÞ ôåôñáãùíéêÞ
ðåñéï÷Þ S (r + 2â ), ç ïðïßá åßíáé ôï ôåôñÜãùíï ìå êïñõöÝò
(±(r + 2â ); ±(r + 2â )).
Åðßóçò, ôá f2 ðïëýãùíá ðïõ áíÞêïõí óôï Í áëëÜ ü÷é óôï Í1 âñßóêïíôáé

êáè' ïëïêëçñßáí Ýîù áðü ôçí êëåéóôÞ ôåôñáãùíéêÞ ðåñéï÷Þ S (r). Ôï åìâáäü
ôçò ðåñéï÷Þò ðïõ âñßóêåôáé ìÝóá óôï S (r + 2â ) áëëÜ åêôüò ôïõ S (r) åßíáé
4(r + 2â )2 − 4r2 . Áõôü åßíáé ôï Üíù öñÜãìá ãéá ôï óõíïëéêü åìâáäü ôùí f2
ðïëõãþíùí êáé Ýôóé Ý÷ïõìå
4(r + 2â )2 − 4r2 ≥ áf2 : (4.8)
Ïé áíéóüôçôåò (4.6), (4.7) êáé (4.8) åßíáé áíôéöáôéêÝò áí ôï r åßíáé áñêåôÜ

ìåãÜëï, üðùò áðïäåéêíýåôáé Üìåóá. Åêôåëþíôáò ðñÜîåéò óôçí (4.8) êáé ðïë-
ëáðëáóéÜæïíôáò ìå 4â 2 , Ý÷ïõìå
64â 3 (r + â ) ≥ 4â 2 áf2 2
> â áf1 > 4ár2 ,
÷ñçóéìïðïéþíôáò ôéò (4.6) êáé (4.7). Äéáéñþíôáò ìå 4ár, óõíåðÜãåôáé üôé
r < 16â 3 á −1 (1 + â =r): (4.9)
Åßíáé åýêïëï íá åðáëçèåýóïõìå üôé áõôü åßíáé ëÜèïò áí r = â + 16â 3 á −1 .

Åðßóçò, áí ç (4.9) äåí éó÷ýåé ãéá ìéá èåôéêÞ ôéìÞ ôïõ r, ôüôå äåí éó÷ýåé ãéá
üëåò ôéò ìåãáëýôåñåò ôéìÝò ôïõ r. ¢ñá, Ý÷ïõìå ìéá áíôßöáóç áí
r ≥ â + 16â 3 á −1 ; (4.10)
êé Ýôóé ôï ìÝñïò (á) ôïõ ÈåùñÞìáôïò áðïäåß÷ôçêå.

ÁõôÞ ç áíôßöáóç ðñïÞëèå Ý÷ïíôáò ôçí êëåéóôÞ ôåôñáãùíéêÞ ðåñéï÷Þ S (r + â )
92
êáëõììÝíç áðü ôï äßêôõï ôùí ðïëõãþíùí Í . Áõôü ôï ôåôñÜãùíï Ý÷åé ðëåõ-
ñÝò ìÞêïõò 2r + 2â . ÌÝóù ôçò (4.10), Ý÷ïõìå áðïäåßîåé üôé åßíáé áäýíáôï
íá êáëýøïõìå Ýíá ôåôñÜãùíï ìå ôï åóùôåñéêü ôïõ ðëåõñÜò 4â + 32â 3 á −1 Þ
ìåãáëýôåñçò ìå ðïëýãùíá ôïõ ôýðïõ ðïõ ðåñéãñÜöçêáí óôï Èåþñçìá. Áõôü
åßíáé ôï Ðüñéóìá 1. Ôï Ðüñéóìá 2 Ýðåôáé Üìåóá. ÅÜí õðÞñ÷áí ìüíï ðåðå-
ñáóìÝíá ðïëëÜ ðïëõãùíéêÜ ðëáêßäéá ðïõ íá Ý÷ïõí 6 Þ ëéãüôåñåò ðëåõñÝò, èá
Þôáí äõíáôü íá åíôïðßóïõìå ìéá áõèáßñåôá ìåãÜëç ðåñéï÷Þ ôïõ åðéðÝäïõ åðé-
óôñùìÝíç ìüíï áðü êõñôÜ ðïëýãùíá ìå 7 Þ ðåñéóóüôåñåò ðëåõñÝò, ðïõ Ýñ÷åôáé
óå áíôßöáóç ìå ôï Ðüñéóìá 1.
Ôï Ðüñéóìá 3 Ýðåôáé áðü ôçí áðüäåéîç ôïõ ÈåùñÞìáôïò ìå ôçí áêüëïõèç
ðáñáôÞñçóç. Êáèþò ïé áíéóüôçôåò (4.2), (4.3), (4.4), (4.5) êáé (4.6) óôçí áðü-
äåéîç ôïõ ÈåùñÞìáôïò £óõæçôïýíôáé¤ óôï äßêôõï ôùí ðïëõãþíùí êáé ü÷é óôá
áñ÷éêÜ ðïëõãùíéêÜ ðëáêßäéá, ôï Ðüñéóìá 2 åßíáé ôåêìçñéùìÝíï ìå ôï éó÷õ-
ñüôåñï óõìðÝñáóìá üôé ðñÝðåé íá õðÜñ÷ïõí Üðåéñá ðïëëÜ äßêôõá ðïëõãþíùí
ðïõ íá Ý÷ïõí 6 Þ ëéãüôåñåò ðëåõñÝò. ¸ôóé, óõíåðÜãåôáé ôï Ðüñéóìá 3.
Áðüäåéîç ôïõ (â) ìÝñïõò ôïõ ÈåùñÞìáôïò

ÕðÜñ÷ïõí ôÝóóåñåéò óõíèÞêåò óôá ðïëýãùíá óôï (á) ìÝñïò ôïõ ÈåùñÞìáôïò:
êõñôüôçôá, 7 Þ ðåñéóóüôåñåò ðëåõñÝò, åìâáäü ìåãáëýôåñï áðü á , ðåñßìåôñï
ìéêñüôåñç áðü â . Ãéá íá áðïäåßîïõìå ôï (â) ìÝñïò, èÝëïõìå íá äåßîïõìå üôé
õðÜñ÷ïõí åðéóôñþóåéò ôïõ åðéðÝäïõ, ðïõ éêáíïðïéïýí üëåò åêôüò ìéáò åî' áõ-
ôþí ôùí óõíèçêþí.
Ðñþôïí, ôï åðßðåäï ìðïñåß íá êáëõöèåß ìå ìç-êõñôÜ ðïëýãùíá ðïõ Ý÷ïõí 7 Þ
ðåñéóóüôåñåò ðëåõñÝò. Áêïëïõèåß åéêïíïãñÜöçóç ìéáò ôÝôïéáò åðßóôñùóçò ìå
Ýíá 7-ðëåõñï ðïëýãùíï êáé ßóá áíôßãñáöá áõôïý.
Äåýôåñïí, ç óõíèÞêç üôé ðñÝðåé íá õðÜñ÷ïõí 7 Þ ðåñéóóüôåñåò ðëåõñÝò åßíáé

áðáñáßôçôç, åðåéäÞ õðÜñ÷ïõí ðïëëÝò åðéóôñþóåéò áðü n-ãùíá ìå n = 3; 4; 5; 6
êáé ìéá ìåãÜëç ðïéêéëëßá ôÝôïéùí ðáñáäåéãìÜôùí õðÜñ÷åé óôç âéâëéïãñáößá.
(ð.÷. Grunbaum & Shephard, Tiling by regular polygons, Math. Mag., 50
(1977) pp. 227-247) (ÖõóéêÜ ôï åðßðåäï ìðïñåß íá åðéóôñùèåß áðü ìéá óõë-
ëïãÞ åðôáãþíùí êáé ôñéãþíùí êáé äéÜöïñïõò Üëëïõò óõíäõáóìïýò ìå áðåßñùò
ðïëëÜ áðü ôï êáèÝíá.)
ÔÝëïò, ðáñáèÝôïõìå äõï åðéóôñþóåéò ôïõ åðéðÝäïõ áðü êõñôÜ åðôÜãùíá, ç
ðñþôç ðïõ Ý÷åé ðïëýãùíá ìå ðåñßìåôñï ìéêñüôåñç áðü â , ç äåýôåñç ðïõ Ý÷åé
93
ðïëýãùíá ìå åìâáäü ìåãáëýôåñï áðü á . ÁõôÝò ïé äõï åðéóôñþóåéò åßíáé êá-
ôáóêåõáóìÝíåò óôï ßäéï âáóéêü ìïôßâï, ÷ñçóéìïðïéþíôáò êõñôÜ 7-ãùíá ôïðï-
èåôçìÝíá £áêôéíùôÜ¤ ðñïò ôá Ýîù áðü ôçí áñ÷Þ. Ïé êïñõöÝò ôùí ðïëõãþíùí,
äïóìÝíåò óå ðïëéêÝò óõíôåôáãìÝíåò, èá âñßóêïíôáé óå ïìüêåíôñïõò êýêëïõò
áêôßíùí ñ1 ; ñ2 ; ñ3 ; ::: êáé ïýôù êáè' åîÞò.
Ðñþôá, êáèïñßæïõìå ôï ðïëýãùíï Q áðü ôéò êïñõöÝò, êáôáãåãñáììÝíåò óå
áñéóôåñüóôñïöç äéÜôáîç, (0; 0) êáé (ñ1 ; kð=10), k = 0; 1; 2; 3; 4; 5, üðïõ ôï ñ1
ðñÝðåé íá åßíáé ïñéóìÝíï ìå óáöÞíåéá. Ôñßá ðåñéóóüôåñá ðïëýãùíá åðéôõã÷Ü-
íïíôáé óôñÝöïíôáò ôï Q åðéôõ÷þò êáôÜ ãùíßåò ð=2, ð êáé 3ð=2 ìå ôçí áñ÷Þ ùò
ôï êÝíôñï ôçò óôñïöÞò. ¸ôóé, Ý÷ïõìå ôÝóóåñá êõñôÜ åðôÜãùíá åóùêëåßïíôáò
ôçí áñ÷Þ, ìå 20 êïñõöÝò (óå üëá ôá åðôÜãùíá) ðïõ âñßóêïíôáé óôïí êýêëï
áêôßíáò ñ1 ìå êÝíôñï óôçí áñ÷Þ.
Ãéá n = 1; 2; 3; ::: ðñïóäéïñßæïõìå ôï ðïëýãùíï P áðü ôéò êïñõöÝò n
(ñ n; (10 · 4
ð=
n −1
)); (ñ ; 0); (ñ
n +1 ; kð=10
n
n
· 4 ); k = 0; 1; 2; 3; 4; (4.11)
êáôáãåãñáììÝíåò áñéóôåñüóôñïöá óå äéÜôáîç, üðïõ ñ êáé ñ +1 ðñÝðåé íá n n
åßíáé ïñéóìÝíåò ìå óáöÞíåéá. Åðéóçìáßíïõìå üôé ç ðñþôç êáé ç ôåëåõôáßá áðü

ôéò êïñõöÝò ðïõ åßíáé êáôáãåãñáììÝíåò óôçí (4.11) åßíáé óõããñáììéêÝò ìå
ôçí áñ÷Þ, êáèþò åðßóçò êáé ïé êïñõöÝò (ñ ; 0) êáé (ñ +1 ; 0). Óõíåðþò, Ýíáò
n n
äáêôýëéïò ðïëõãþíùí ðïõ íá êõêëþíåé ôçí áñ÷Þ åðéôõã÷Üíåôáé óôñÝöïíôáò

ôá P ðåñß ôçí áñ÷Þ êáô' åðáíÜëçøç êáôÜ ãùíßá ð=10 · 4 −1 . Ï äáêôýëéïò
n
n
êëåßíåé áöüôïõ ç óôñïöÞ åðáíáëçöèåß 20 · 4 −1 − 1 öïñÝò. (Ç ëÝîç £äáêôýëéïò¤

n
÷ñçóéìïðïéåßôáé åäþ ìå ôçí Ýííïéá ãåùìåôñéêïý ìïôßâïõ, ü÷é ìå ôçí ôå÷íéêÞ

áëãåâñéêÞ Ýííïéá.) Áêïëïõèåß ç åéêïíïãñÜöçóç ôùí Q, P1 êáé P2 .
ÅðéðëÝïí, ïé åîùôåñéêÝò êïñõöÝò ôïõ äáêôõëßïõ ôùí ðïëõãþíùí ðïõ ó÷çìáôß-

æåôáé óôñÝöïíôáò ôá P åßíáé ïé ßäéåò ìå ôéò åóùôåñéêÝò êïñõöÝò ôïõ äáêôõëßïõ
n
ôùí ðïëõãþíùí ðïõ ó÷çìáôßæåôáé óôñÝöïíôáò ôá P +1 ðåñß ôçí áñ÷Þ. ÁõôÝò n
ïé êïéíÝò êïñõöÝò åßíáé ïé

(ñ n+1 ; kð=(10 · 4 ));
n
k = 0; 1; 2; :::; 20 · 4 − 1,n
Áõôü Ýðåôáé üôé ôá êõñôÜ ðïëýãùíá Q; P1 ; P2 ; P3 ; :::, ìáæß ìå ôá ßóá áíôßãñáöá

ôïõò ðïõ ó÷çìáôßæïíôáé áðü ôéò óôñïöÝò ðåñß ôçí áñ÷Þ, êáëýðôïõí üëï ôï
åðßðåäï ÷ùñßò êåíü Þ åðéêÜëõøç, ðñïûðïèÝôïíôáò üôé ôï ñ ôåßíåé óôï Üðåéñï n
ìáæß ìå ôï n.
Ôþñá êáèïñßæïõìå ôéò ôéìÝò ôùí ñ1 ; ñ2 ; ñ3 ; ::: ìå äõï êáôåõèýíóåéò, ðñþôïí
ðáßñíïíôáò Ýíá óýíïëï ðïëõãþíùí ðïõ éêáíïðïéåß ôç óõíèÞêç üôé êáèÝíá Ý÷åé
94
ðåñßìåôñï < â êáé äåýôåñïí ðáßñíïíôáò Ýíá óýíïëï ðïëõãþíùí êáèÝíá ìå
åìâáäü > á . Ï ðñþôïò óêïðüò åðéôõã÷Üíåôáé ïñßæïíôáò
ñn = nâ =8; n = 1; 2; 3; :::; (4.12)
Ýôóé þóôå ôï ñ ôåßíåé óôï Üðåéñï ìáæß ìå ôï n. Ôþñá åðáëçèåýïõìå üôé

n
ôï ðïëýãùíï P Ý÷åé ðåñßìåôñï < â . Ç ðëåõñÜ ðïõ óõíäÝåé ôéò ðñþôåò äýï
n
êïñõöÝò ðïõ åßíáé êáôáãåãñáììÝíåò óôçí (4.11) Ý÷åé ìÞêïò ìéêñüôåñï áðü ôï
ôüîï ôïõ êýêëïõ ìå r = ñ äéáìÝóïõ áõôþí ôùí óçìåßùí. Áõôü ôï ìÞêïò
n
ôüîïõ åßíáé
ðñ =(10 · 4
n
−1 n
) = nâ ð=(20 · 4 ); (4.13)
n
êáé áõôü åßíáé ãíçóßùò ìéêñüôåñï áðü â =7. Ç ðëåõñÜ ôïõ Pn ðïõ åíþíåé ôéò
êïñõöÝò (ñ ; 0) êáé (ñ +1 ; 0) Ý÷åé ìÞêïò
n n
ñn+1 − ñ = â =8 < â =7.

n
Ìéá Üëëç ðëåõñÜ ôïõ P Ý÷åé åðßóçò ìÞêïò ñ +1 − ñ êáé ïé ôÝóóåñåéò åíá-
n n n
ðïìåßíïõóåò ðëåõñÝò, ïé ïðïßåò åíþíïõí ôéò ôåëåõôáßåò ðÝíôå êïñõöÝò óôçí

(4.11), Ý÷ïõí ìÞêç ôïõ ôýðïõ (4.13), üðïõ n áíôéêáèéóôïýìå ìå n + 1. ¸ôóé,
üëåò ïé 7 ðëåõñÝò ôïõ P Ý÷ïõí ìÞêïò < â =7 êáé óõíåðþò ç ðåñßìåôñïò åßíáé
n
ìéêñüôåñç áðü â . Åßíáé åýêïëï íá åðéâåâáéþóïõìå üôé ôï ðïëýãùíï Q Ý÷åé

ôçí ßäéá éäéüôçôá.
¸ôóé, Ý÷ïõìå ìéá åðßóôñùóç ôïõ åðéðÝäïõ áðü êõñôÜ åðôÜãùíá êáèÝíá ìå
ðåñßìåôñï ìéêñüôåñç áðü â . Áðü ôï (á) ìÝñïò ôïõ ÈåùñÞìáôïò, Ýðåôáé üôé ôá
åìâáäÜ áõôþí ôùí åðôáãþíùí äå ìðïñïýí íá åßíáé êÜôù öñáãìÝíá áðü ïðïéï-
äÞðïôå èåôéêü óôáèåñü á . ×ùñßò áíáöïñÜ óôï (á) ìÝñïò ôïõ ÈåùñÞìáôïò, äåí
åßíáé äýóêïëï íá åðáëçèåýóïõìå ìå åõèý ôñüðï üôé ôï åìâáäü ôïõ åðôáãþíïõ
P , ìå ñ
n n üðùò ïñßæåôáé óôçí (4.12), ðëçóéÜæåé ôï 0 êáèþò ôï n ôåßíåé óôï
Üðåéñï. ¢ëëùóôå, óôçí (4.13) öáßíåôáé üôé n=4 ôåßíåé óôï 0 êáèþò ôï n ôåßíåé
n
óôï Üðåéñï.
ÔåëéêÜ, ãéá íá êáôáöÝñïõìå ìéá åðßóôñùóç ìå êõñôÜ åðôÜãùíá êáèÝíá ìå åì-
âáäü ìåãáëýôåñï áðü á , ÷ñçóéìïðïéïýìå Ýíáí ïñéóìü äéáöïñåôéêü áð' áõôüí
ôçò (4.12). ÖõóéêÜ, ó' áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç ïé ðåñßìåôñïé ôùí åðôáãþíùí äå
èá åßíáé êÜôù öñáãìÝíåò áðü êáìéÜ óôáèåñÜ â , åîáéôßáò ôïõ (á) ìÝñïõò ôïõ
ÈåùñÞìáôïò. Ðñþôá, èÝëïõìå íá åðéëÝîïõìå ñ1 ôÝôïéï þóôå ôï åðôÜãùíï Q
íá Ý÷åé åìâáäü ìåãáëýôåñï áðü á . Ôï åìâáäü êáèåíüò êõñôïý åðôáãþíïõ
áóöáëþò õðåñâáßíåé ôï åìâáäü ôïõ ôñéãþíïõ ðïõ ó÷çìáôßæåôáé áðü ôñåéò åê
ôùí êïñõöþí ôïõ, Ýôóé ìåëåôïýìå ôï ôñßãùíï ðïõ ó÷çìáôßæåôáé áðü ôéò
(0; 0); (ñ1 ; 0) êáé (ñ1 ; ð=2).
95
Áõôü ôï ôñßãùíï Ý÷åé åìâáäü ñ12 =2 êáé ìðïñïýìå áóöáëþò íá åðéëÝîïõìå ñ1
ðïõ íá õðåñâáßíåé ôï á .
Óõíå÷ßæïõìå áíáäñïìéêÜ ïñßæïíôáò ãéá n = 1; 2; 3; :::,
ñn+1 = n + ñ + 2áñ −1 cosec(ð=10 · 4

n n
n −1
): (4.14)
Óçìåéþíïõìå üôé ôï ñ ôåßíåé óôï Üðåéñï ìáæß ìå ôï n, Ýôóé áõôüò ï ïñéóìüò

n
ðñÜãìáôé äßíåé ìéá åðßóôñùóç ïëüêëçñïõ ôïõ åðéðÝäïõ. Ìå åõèý ôñüðï åðßóçò
ìðïñïýìå íá åðéâåâáéþóïõìå üôé êáèÝíá áðü ôá åðôÜãùíá P1 ; P2 ; :::; P ; ::: Ý÷åé n
åìâáäü ìåãáëýôåñï áðü á . Ãéá íá ôï áðïäåßîïõìå áõôü, áñêåß íá èåùñÞóïõìå

ôç ãåíéêÞ ðåñßðôùóç ôïõ P . Áõôü ôï åðôÜãùíï Ý÷åé åìâáäü ìåãáëýôåñï
n
áðü åêåßíï ôïõ ôñéãþíïõ ðïõ ó÷çìáôßæåôáé áðü ôéò ôñåéò ðñþôåò êïñõöÝò ðïõ
ðáñáôßèåíôáé óôçí (4.11), óõãêåêñéìÝíá,
(ñ n; 10 · 4
ð=
n −1
); (ñ ; 0); (ñ
n +1 ; 0)
n .
Ôï åìâáäü ôïõ ôñéãþíïõ áõôïý, áðü ôïí ôýðï âÜóçò-ýøïõò, åßíáé
1
(ñ
2 n+1
− ñ )ñ sin ð=(10 · 4
n n
n −1
).
Áõôü ôï åìâáäü õðåñâáßíåé ôï á , êáèþò öáßíåôáé Üìåóá áðü ôçí (4.14). Åðß-
óçò, êáèþò ìéá ðëåõñÜ ôïõ åðôáãþíïõ P Ý÷åé ìÞêïò ñ +1 − ñ êáé êáèþò
n n n
áõôü õðåñâáßíåé ôï n åßíáé ðñïöáíÝò üôé ïé ðåñßìåôñïé ôùí ðïëõãþíùí ôçò

åðßóôñùóçò äåí åßíáé êÜôù öñáãìÝíåò. Áõôü ïëïêëçñþíåé ôçí áðüäåéîç ôïõ
ÈåùñÞìáôïò.
96
4.2 Óýíôïìç ðåñéãñáöÞ Üëëùí áðïôåëåóìÜôùí óå
ó÷Ýóç ìå ôï Èåþñçìá ôçò 4:1 êáé ôá Ðïñß-
óìáôÜ ôïõ
Áí Ýíá êõñôü ðïëýãùíï ìðïñåß íá åðáíáëáìâÜíåôáé ìå ìåôáöïñÝò ãéá íá ãå-

ìßóåé ôï åðßðåäï, ôï ðëÞèïò ôùí ðëåõñþí ôïõ äå ìðïñåß íá õðåñâáßíåé ôï 6.
Ç åðßóôñùóç ôïõ åðéðÝäïõ ìå ðïëýãùíá ðïõ Ý÷ïõí 6 Þ ëéãüôåñåò ðëåõñÝò
ìðïñåß íá ïëïêëçñùèåß ìå ìéá ðïéêéëßá ôñüðùí. ¸íá óýíçèåò æÞôçìá åäþ
åßíáé ç åðßóôñùóç ôïõ åðéðÝäïõ áðü Ýíá ìüíï ðïëýãùíï êáé ôéò ßóåò åéêüíåò
ôïõ (ìïíïåäñéêÞ åðßóôñùóç). Ðñþôá áð' üëá, óôçí ðåñßðôùóç ôùí êáíïíéêþí
ðïëõãþíùí åßíáé åýêïëï íá áðïäåé÷èåß üôé õðÜñ÷ïõí ìüíï ôñéþí åéäþí êáíï-
íéêÜ ðïëýãùíá, ôá ïðïßá ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ãéá íá åðéóôñþóïõí ôï
åðßðåäï. ÓõãêåêñéìÝíá åßíáé ôï éóüðëåõñï ôñßãùíï, ôï ôåôñÜãùíï êáé ôï êá-
íïíéêü åîÜãùíï. Áõôü óõíåðÜãåôáé, åðåéäÞ ç åóùôåñéêÞ ãùíßá åíüò êáíïíéêïý
n-ãþíïõ åßíáé ð (1 − 2=n) áêôßíéá. ¸ôóé, áí Ýíá ôÝôïéï ðïëýãùíï åðéóôñþíåé
ôï åðßðåäï, ôüôå áðü õðïëïãéóìïýò ãùíéþí ôï 2ð ðñÝðåé íá åßíáé Ýíá áêÝñáéï

ðïëëáðëÜóéï ôïõ ð (1 − 2=n), Ýóôù
2ð = kð (1 − 2=n) Þ (k − 2)(n − 2) = 4.
Ïé ìüíåò ëýóåéò ìå áêåñáßïõò åßíáé n = 3; 4; 6, ðïõ äßíïõí ôá ôñßá åßäç ðïëõ-

ãþíùí ðïõ áíáöÝñèçêáí.
(ÌïíïåäñéêÝò) åðéóôñþóåéò ìå ìïíáäéêü åßäïò ðïëõãþíïõ, Ýíá éóüðëåõñï ôñßãùíï, Ýíá ôå-
ôñÜãùíï, Ýíá êáíïíéêü åîÜãùíï, áíôßóôïé÷á.
Áõôü ôï áðïôÝëåóìá Þôáí ãíùóôü óôïí ÐÜððï, êáèþò åßíáé óáöÝò áðü £ðéóôü¤
åäÜöéï ðïõ Ý÷åé ðáñáôåèåß óôç óåë. 390 óôï £A History of Greek Mathemat-
ics¤, vol.2, Oxford Press, 1921 ôïõ T. Heath.
97
Åßíáé Ýíáò ó÷åäüí ðñïöáíÞò éó÷õñéóìüò üôé ôï åðßðåäï ìðïñåß íá åðéóôñùèåß
áðü ïðïéïäÞðïôå ôñßãùíï êáé ôéò ßóåò åéêüíåò ôïõ. Ïìïßùò, ôï åðßðåäï ìðï-
ñåß íá åðéóôñùèåß áðü ïðïéïäÞðïôå ôåôñÜðëåõñï, êõñôü Þ ìç. ¸íáò óõíÞèçò
ôñüðïò íá ôï êÜíïõìå áõôü åßíáé íá áñ÷ßóïõìå óôñÝöïíôáò ôï ôåôñÜðëåõñï
ìÝóù ìéáò çìéóôñïöÞò (óôñïöÞò êáôÜ ãùíßá ð) ðåñß ôïõ ìÝóïõ êáèåìéÜò áðü
ôéò ðëåõñÝò ôïõ. Ôï áñ÷éêü ôåôñÜðëåõñï êáé ôï ßóï áíôßãñáöü ôïõ áðü ôçí
çìéóôñïöÞ ó÷çìáôßæåé Ýíá åîÜãùíï, ôï ïðïßï ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ãéá íá
åðéóôñþóåé ôï åðßðåäï ìå ìåôáöïñÝò áõôü êáé ìüíï áõôü.
Ç êáôÜóôáóç åßíáé ðéï ðåñßðëïêç ãéá ôá ðåíôÜãùíá êáé ôá åîÜãùíá, ìåñéêÜ

áðü ôá ïðïßá åðéóôñþíïõí ôï åðßðåäï êáé ìåñéêÜ ðïõ äå ìðïñïýí. Îåêéíþíôáò
áðü ôçí ðéï åýêïëç ðåñßðôùóç, ç êáôçãïñßá ôùí êõñôþí åîáãþíùí êáèÝíá
áðü ôá ïðïßá åðéóôñþíïõí ôï åðßðåäï áðïäüèçêå óôïí K. Reinhardt (1918).
Ï R. B. Kershner (1968) £Ýëõóå¤ ôï áíÜëïãï ðñüâëçìá ãéá êõñôÜ ðåíôÜãùíá,
áëëÜ ïé êáôáãñáöÝò ôïõ äåí åßíáé ðëÞñåéò. ÐñïóÝöåñå êÜðïéåò íÝåò êáôçãï-
ñßåò, ðñïçãïõìÝíùò Üãíùóôåò, ôùí ðåíôáãþíùí ðïõ åðéóôñþíïõí ôï åðßðåäï.
Áêïëïýèçóáí êÜðïéåò óõìðëçñþóåéò áðü Üëëïõò åñåõíçôÝò, üìùò åßíáé áêüìç
Ýíá Üëõôï ðñüâëçìá áí üëá ôá êõñôÜ ðåíôÜãùíá ðïõ åðéóôñþíïõí ôï åðßðåäï
åßíáé ãíùóôÜ. Åðßóçò, äåí õðÜñ÷åé ðëÞñçò áíÜëõóç ãéá ôï ðïéÜ ìç-êõñôÜ
ðåíôÜãùíá êáé ðïéÜ ìç-êõñôÜ åîÜãùíá åðéóôñþíïõí ôï åðßðåäï.
Ïé ðåñéðôþóåéò åðßóôñùóçò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôçí ðñïçãïýìåíç ðáñÜãñáöï

ðáñïõóéÜæïõí éäéáßôåñï åíäéáöÝñïí, áëëÜ ìéá ëåðôïìåñÞò êáôáãñáöÞ ôïõò êáé
ðåñáéôÝñù Ýñåõíá ôïõ æçôÞìáôïò ôçò ðëáêüóôñùóçò äåí åßíáé óôïõò óêïðïýò
ôçò ðáñïýóáò äéðëùìáôéêÞò åñãáóßáò.
98
Âéâëéïãñáößá
[1] ÁíáðïëéôÜíïò, Ä., ÅéóáãùãÞ óôç Öéëïóïößá ôùí ìáèçìáôéêþí, Åêäü-

óåéò ÍåöÝëç, 1985.
[2] ËÜððáò, Ä., Óçìåéþóåéò áðü ôç äéäáóêáëßá óôï ìåôáðôõ÷éáêü ìÜèçìá
£Éóôïñßá ôùí Íåþôåñùí Ìáèçìáôéêþí¤ ôçò ÄéäáêôéêÞò êáé Ìåèïäïëï-
ãßáò ôùí Ìáèçìáôéêþí, 2007.
[3] ÑÜðôçò, Å., Óçìåéþóåéò áðü ôç äéäáóêáëßá óôï ìåôáðôõ÷éáêü ìÜèçìá
£¢ëãåâñá ãéá ôç ÄéäáêôéêÞ¤ ôçò ÄéäáêôéêÞò êáé Ìåèïäïëïãßáò ôùí
Ìáèçìáôéêþí, 2007.
[4] Ôóéêïðïýëïõ, Ó., Éóïìåôñßåò óôçí Åõêëåßäåéá Ãåùìåôñßá ôïõ åðéðÝäïõ
êáé ôïõ ÷þñïõ: ÓõíèåôéêÞ êáé ÁíáëõôéêÞ ðñïóÝããéóç - ÅöáñìïãÝò, Äé-
ðëùìáôéêÞ åñãáóßá ãéá ôï ìåôáðôõ÷éáêü äßðëùìá åéäßêåõóçò óôç Äéäá-
êôéêÞ êáé Ìåèïäïëïãßá ôùí Ìáèçìáôéêþí, 2003.
[5] Armstrong, M., A., ÏìÜäåò êáé Óõììåôñßá, ÌåôÜöñáóç êáé åð. åðéìÝ-
ëåéá ÄçìÞôñéïò ÍôáÞò, Åêäüóåéò Leader Books, 2002.
[6] Baloglou, G., Isometrica: A Geometrical Introduction to Planar Crys-
tallographic Groups, Suny Oswego, 2007.
[7] Escher, M. C., Escher on Escher, Exploring the Innite, Harry N.
Abrams, INC., Publishers, New York, 1989.
[8] Fraleigh, J. B., ÅéóáãùãÞ óôçí ¢ëãåâñá, ÐáíåðéóôçìéáêÝò Åêäüóåéò
ÊñÞôçò, 2006.
[9] Johnston, B. L. & Richman, F., Numbers and Symmetry: An intro-
duction to Algebra, 1997.
[10] Martin, G. E., Transformation Geometry: An Introduction to Symme-
try, Springer-Verlag, New York Heidelberg Berlin, 1982.
99
[11] Niven, I., Convex Polygons that Cannot Tile the Plane, Their Recog-
nition and Notation, The American Mathematical Monthly, Vol. 85,
No. 10. (Dec., 1978), pp. 785-792.
[12] Rees, E. G., Notes on Geometry, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg
New York, 1983.
[13] Schattschneider, D., The Plane Symmetry Groups: Their Recognition
and Notation, The American Mathematical Monthly, Vol. 85, No. 6.
(Jun. - Jul., 1978), pp. 439-450.
[14] Weyl, H., Symmetry, Princeton University Press, Princeton, New Jer-
sey, 1982.
[15] http://xahlee.org/Wallpaper dir/c0 Wallpaper.html
[16] http://escher.ep .ch/escher/
[17] http://www.mcescher.com/Gallery/gallery-symmetry.htm
100

Dipl Papagiannakopoulou - Vassiliki

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dipl Papagiannakopoulou - Vassiliki

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dipl Papagiannakopoulou - Vassiliki

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ÐÁÍÅÐÉÓÔÇÌÉÏ ÁÈÇÍÙÍ ÐÁÍÅÐÉÓÔÇÌÉÏ ÊÕÐÑÏÕ

ÅðéâëÝðùí ÊáèçãçôÞò: ê. ËÜððáò, Ä.

ÁèÞíá, Éïýíéïò 2008

Äéáðáíåðéóôçìéáêü - Äéáôìçìáôéêü Ðñüãñáììá Ìåôáðôõ÷éáêþí

£ÄéäáêôéêÞ êáé Ìåèïäïëïãßá ôùí Ìáèçìáôéêþí¤

Åãêñßèçêå ôçí ....................... áðü ÅîåôáóôéêÞ ÅðéôñïðÞ áðïôåëïýìåíç áðü

Ïíïìáôåðþíõìï Âáèìßäá ÕðïãñáöÞ

1. Äéïíýóéïò ËÜððáò Áíáðë. ÊáèçãçôÞò

2. Ðáíáãéþôçò Óðýñïõ Åðßê. ÊáèçãçôÞò

3. ÅõóôÜèéïò Ãéáííáêïýëéáò Áíáðë. ÊáèçãçôÞò

ãéá ôçí ðïëýôéìç âïÞèåéÜ ôïõ ðïõ ìïõ ðñïóÝöåñå

Ïé Óõììåôñßåò óôçí Åõêëåßäåéá Ãåùìåôñßá ôïõ åðéðÝäïõ

ÅðéâëÝðùí ÊáèçãçôÞò: ê. ËÜððáò, Ä.

ÁèÞíá, Éïýíéïò 2008

1 Ïé åðßðåäïé ìåôáó÷çìáôéóìïß óôçí Åõêëåßäåéá Ãåùìåôñßá 9

2 Ïé åðôÜ ïìÜäåò óõììåôñßáò ôùí äéáêïóìçôéêþí ôáéíéþí 25

3 Ïé ïìÜäåò óõììåôñßáò ôïõ åðéðÝäïõ (Wallpaper groups) 38

áíáëïãßåò ðïõ åßíáé êáëÜ éóïññïðçìÝíï êáé ç óõììåôñßá õðïäçëþíåé

áõôÞí ôçí éäéáßôåñç óõìöùíßá ðïëëþí ìåñþí ìå ôçí ïðïßá áõôÜ

óõãêñïôïýí ìéá ïëüôçôá. Ç ïìïñöéÜ åßíáé Üññçêôá óõíäåäåìÝíç ìå

Ùò äåýôåñï íüçìá ôçò óõììåôñßáò, Ý÷ïõìå ôç äßðëåõñç óõììåôñßá

(óõììåôñßá áñéóôåñÜ êáé äåîéÜ) ðïõ äßíåé ìéá åéêüíá éóïññïðßáò

ðïëëÞ åíôõðùóéáêÞ êáé åõäéÜêñéôç óôç äïìÞ ôùí áíþôåñùí æþùí,

åéäéêÜ ôïõ áíèñþðéíïõ óþìáôïò.

Hermann Weyl (∗)

Ç ðáñïýóá äéðëùìáôéêÞ åñãáóßá Ý÷åé ùò óêïðü íá ðáñïõóéÜóåé ôéò óõììåôñßåò

(∗) Ç Åõêëåßäåéá Ãåùìåôñßá ÷ñçóéìïðïéåß ôç ìåôáôüðéóç ôùí ãåùìåôñéêþí ó÷çìÜôùí ãéá

ãåùìåôñéêÜ áíôéêåßìåíá ðáñáìÝíïõí áìåôÜâëçôá. ¼ðùò ðáñáôçñåß ï Ðñüêëïò, ãéá ôçí

êáé ôçí åìðåéñßá ìáò).

n, ôçí ïðïßá áíôéëáìâáíüìáóôå ðëÞñùò ùò ìéá ïìÜäá óôñïöþí ðïõ áöÞíåé

ôåëåóìÜôùí ó÷åôéêÜ ìå ôï ðñïçãïýìåíï Èåþñçìá êáé ôá ÐïñßóìáôÜ ôïõ.

M. C. Escher, Work 78, [17]

Óôïé÷åßá êñõóôáëëïãñáößáò åßíáé ìÝñïò ôçò èåùñßáò ôùí ïìÜäùí óõììåôñéþí

ÓõíïðôéêÜ, óôï êåßìåíï ðïõ áêïëïõèåß óôçí ðáñïýóá äéðëùìáôéêÞ åñãáóßá,

Ïé åðßðåäïé ìåôáó÷çìáôéóìïß óôçí

1.1 Ïé ôÝóóåñåéò êáôçãïñßåò åðßðåäùí ìåôáó÷ç-

êáôÜ ôïí ïðïßï ôï Ï ðáñáìÝíåé óôáèåñü, åíþ Ýíá óçìåßï Á áíôéóôïé-

åßíáé ç áðåéêüíéóç, ðïõ áíôéóôïé÷åß óå êÜèå óçìåßï Á ôïõ åðéðÝäïõ ôï

Âáóéêü ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò áíÜêëáóçò åßíáé üôé áëëÜæåé ôïí ðñïóáíáôï-

Ñ ôïõ åðéðÝäïõ þóôå ç åõèåßá (å ) íá åßíáé ìåóïêÜèåôïò ôïõ Ñ Ñ .

3. ÐáñÜëëçëç ìåôáöïñÜ (Þ ìåôáöïñÜ Þ ïëßóèçóç)

ÊÜèå ìåôáöïñÜ ìåôáó÷çìáôßæåé äýï ôõ÷áßá óçìåßá Á êáé Â óå äýï óç-

(ìéóÞ óôñïöÞ), áí:

á. Ãéá Ñ = Ï , ôüôå ó (Ñ ) = Ñ , äçëáäÞ ôï Ï åßíáé áíáëëïßùôï óçìåßï ôïõ

1.2 ÂáóéêÜ ÈåùñÞìáôá Éóïìåôñéþí

Éóïìåôñßá åßíáé Ýíáò ìåôáó÷çìáôéóìüò Ì , üôáí äéáôçñåß ôéò áðïóôÜóåéò ôùí

¸óôù Á0 , Ñ 0 ïé åéêüíåò äýï óçìåßùí Á êáé Ñ óôçí áíÜêëáóç ùò ðñïò åõèåßá

Èåþñçìá 2. Ç ðáñÜëëçëç ìåôáöïñÜ åßíáé éóïìåôñßá.

¸óôù Á0 , Â 0 ïé åéêüíåò äýï óçìåßùí Á êáé Â ùò ðñïò ôç óôñïöÞ ãýñù áðü

Åðßóçò, åýêïëá äéáðéóôþíïõìå üôé ñ 30 = ñ 390 = ñ −330 , êáèþò ãåíéêÜ ãéá

ðñáãìáôéêïýò áñéèìïýò è êáé ö Ý÷ïõìå: è 0 = ö 0 áí êáé ìüíïí áí è = ö +360ê

ôïõ åðéðÝäïõ óå óõíåõèåéáêÜ óçìåßá (óõããñáìéêüôçôá).

ôüôå ôï Ñ ∈ (å ). ÅðåéäÞ ï ìåôáó÷çìáôéóìüò Ì åßíáé ìéá éóïìåôñßá, åßíáé

Áò õðïèÝóïõìå üôé ôï Ñ ∈ = (å ), ôüôå ó÷çìáôßæåôáé Ýíá ôñßãùíï, ôï 4ÁÑ Â .

ÅðåéäÞ ÁÑ = ÁÑ 0 , Ñ Â = Ñ 0 Â êáé ÁÂ = ÁÂ 0 ìå âÜóç ôçí ôñéãùíéêÞ éäéüôçôá

Èåþñçìá 5. ÊÜèå éóïìåôñßá äéáôçñåß ôï ìÝôñï ôùí ãùíéþí.

¸óôù Ì ìéá éóïìåôñßá êáé ∠ÁÏÂ ìéá ïðïéáäÞðïôå ãùíßá ∠ö , ôüôå Á0 =

ÏÂ = ÏÂ êáé ÁÂ = Á Â . ¢ñá, ôá ôñßãùíá ÁÏÂ êáé Á Ï Â åßíáé ßóá êáé

óõíåðþò ïé ãùíßåò ôïõò åßíáé ßóåò.