YUNIT III

MGA MGA GAWING PANGKOMUNIKASYON NG MGA

KOMUNIKASYON NG MGA PILIPINO

TSISMISAN: Istoryahan ng Buhay-Buhay ng mga

Kababayan

Panimula

Mahalaga ang papel na ginagampanan ng komunikasyon sa pang-araw-araw na

pakikipagsapalaran at nag-iiwan ito ng kakintalang maaaring magdulot ng
karanasang magpapatakbo ng buhay. Matapos mong pag-aralan ang pagpoproseso
ng impormasyon para sa komunikasyon, magtungo ka naman sa mga gawaing
pangkomunikasyon ng mga Pilipino. Ang Yunit 3 ay naglalaman ng gawaing
pangkomunikasyon tulad ng tsismisan, umpukan, talakayan, pagbabahay-bahay,
pulong-bayan, komunikasyong di-berbal, mga ekspresyong lokal.
Sa pagtatapos ng araling ito, ikaw ay inaasahang makapaglalarawan ng mga
gawaing pangkomunikasyon ng mga Pilipino sa iba’t ibang antas at larangan at
makagagamit ng wikang Filipino sa iba’t ibang tiyak na sitwasyong
pangkomunikasyon sa lipunang Pilipino

Layunin

Matapos ng pagtatalakay ng paksang ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:

1. Maipaliwanag ang kabuluhan ng tsismisan sa wikang Filipino bilang mabisang
wika sa pakikipagkomunikasyon; at
2. Mapalalim ang pagpapahalaga sa sariling paraan ng pagpapahayag ng mga
Pilipino sa iba’t ibang antas at larangan; at
3. Maisaalang-alang ang kultura at iba pang aspektong panlipunan sa
pakikipagpalitang ideya.
 Lunsaran

Panoorin sa youtube ang bidyo na itohttps://www.youtube.com/watch?

v=7OMeMq7qZ2I Bigyang-pansin ang sinasabi ng bawat tauhan. Pag-isipang
mabuti ang sagot sa tanong na “Ano ang mabuti at di- mabuting dulot ng pinanood
ninyo”?

Nilalaman

Sa karaniwang diskurso, ang tsimisan ay itinuturing na isang

pagbabahaginan ng impormasyong ang katotohanan ay di-tiyak. Ito ay isang uri ng
pag-uusap sa pagitan ng dalawa o higit pang magkakakilala o magkapalagayang-
loob. Subalit ang tsismis, na siyang laman ng tsismisan, ay nanggagaling din
minsan sa hindi kakilala, lalo na kung ito’y naulinagan lang sa mga
nagtsitsismisan. Ang haba ng oras ng tsismisan ay di rin tiyak- maaaring ito ay
saglit lamang o tumagal ng isa o higit pang oras, depende kung may mailalaang
panahon ang mga nag-uusap at kung kailangan ng mahabang panahon sa pag-
uusap. Ang tsismis ay maaaring totoo, bahagyang totoo, binaluktot na katotohanan,
dinagdagan o binawasang kato-tohanan, sariling interpretasyon sa nakita o narinig,
pawing haka-haka, sadyang di-totoo, o inimbentong kwento. Subalit siguradong ito
ay may pinagmulan o pinanggalingan, mauuri sa tatlo;

(1) Obserbasyon ng unang tao o grupong nakakita o nakarinig sa itsitsismis;

(2) Imbentong pahayag ng isang naglalayong makapanirang-uri sa kapuwa;
(3) Pabrikadong teksto ng nagmamanipula o nanlilinlang sa isang grupo o sa
madla.

Sabi nga kapag may usok, malamang na may apoy. Sa isang komunidad na gaya
ng kapitbahayan, purok, sityo o paaralan, madalas magmula sa una at pangalawang
uri ang tsismis ukol sa isa o higit pang miyembro ng komunidad, subalit may
pagkakaiba sa dalawa. Malamang na may maitim na balakin sa kaso ng
pangalawang uri.

 Sa unang uri, ang obserbasyon ay maaaring naipamahagi nang walang

malisiya, at ito ay naging tsismis lamang, dahil kumalat ng hindi
nabeberipika,

 subalit sa pangalawa, ang pahayag ay may kaakibat na balaking maghasik ng

intriga. Ang intriga ay isang uri ng tsismis na nakasisira sa reputasyon o
pagkakaibigan (Tan, 2016).

 Ang pangatlong uri naman ay madalas kinakasangkapan ng naghaharing-uri

kagaya ng mga politiko, negosyante at dinastiyang politikal para manira ng
kalaban, lituhin ang taumbayan, o pagtakpan ang mga kabuktutan.

Tandaan ang tsismisan ay nagaganap hindi lamang sa Pilipinas. Sa mga bansang

English ang bernakular na wika tulad ng United States at Australia, ito ay madalas
na katumbas ng gossip, rumor, at iba pang kaugnay na salita kagaya ng hearsay,
Scuttlebutt, o chatty talk na dumadaloy sa pamamagitan ng grapevine.

May negatibong pakahulugan ang gossip sa ibang bansa, at gayundin naman and
kadalasang pananaw sa tsismis sa Pilipinas. Maging sa Bibliya, may mga taludtod
na nagbabala laban sa tsismis (Tan, 2016, pp. 8-9; Montelibanon, 2017).
Gayunpaman, ang tsismis ay may kaibahan sa katumbas nitong phenomenon sa
ibang bansa sapagkat hinuhubog ito ng kulturang Pilipino at katutubong wika, lalo
ng angking sigla at kulay ng bernakular na ginagamit sa pagtsismis. Bagama’t
halaw sa salitang espanyol na chimes, ang tsismis ay isang uri ng usapan o
huntahan na posibleng nangyayari na bago pa man dumating ang mga mananakop
sa bansa (Tan, 2016).
Sa kabila ng negatibong konotasyon, ang tsismisan ay bahagi pa rin ng daynamiks
ng interaksyon ng mga Pilipino sa kapuwa at maaaring nakapagbibigay sa mga
magkakausap ng sikolohikal na koneksiyon at kultural na ugnayan sa lipunang
ginagalawan. Minsan, ang tsismis ay maaari ding makapagbigay ng mga
panimulang ideya hinggil sa mga isyung binibigyang-pansin ng mga mamamayan,
ng mga palatandaan na makapaglalantad sa malalaking isyung panlipunan na dapat
bulatlatin ng masinsinan, at ng palaisipan hinggil sa mga motibo ng isang tao o
grupo na nagpapakalat ng tsismis. Kawala-walaan, ang tsismisay maituturing na
isang hamon sa pag-alam o paglalantad sa katotohanan, lalo na kung may
katuturang panlipunan ang paksa. Halimbawa, paano kung ang laman ng tsismisan
ay tungkol sa pangungurakot ng mga opisyal sa isang bayan? Oo nga’t hindi agad
dapat paniwalaan, ito’y dapat usisain. Kung mapatunayang totoo ang tsismis,
kailangan ng aksyon mula sa taumbayan at makikinabang dito ang bayan. Kung
hindi, ang napatunayan nito’y malinis ang budhi ng mga opisyal na natsismis at
malamang na may naninira sa kanila na silang maitim ang budhi. Samakatuwid,
ang implikasyon nito’y kailangan ng matinding paghimok sa mga Pilipino na
idirekta ang tsismis sa layong ito’y mapatotohanan o mapasubalian-ang
transpormasyon ng tsismis na walang kasiguraduhan ang katotohanan tungo sa
pagiging balita na batay sa empirikal at kritikal na pagsusuri.

Sa mga mapaglaro ang isipan na sangkot sa social marketing, puwede ring

magamit ang tsismis para takamin ang mga tao hinggil sa isang bagong
teknolohiyang panlipunang maaaring ilako para mapakinabangan ng marami.
Madaling maintriga ang maraming Pinoy at mabilis kumalat ang tsismis.
Halimbawa, kung may magsisimula ng tsismis hinggil sa bago at murang
pamamaraan ng paggamot sa isang sakit, malaki ang posibilidad na may mga mag-
uusisa tungkol dito pagkatapos makipagtsismisan.

Sa politikal na pananaw, sinasabing ginagamit ng mga naghaharing uri ang tsismis

bilang “instrumento ng kapangyarihan” para linlangin ang taumbayan (Dela Cruz,
2014, p. 2). Halimbawa, ginamit ng mga Espanyol ang tsismis laban sa mga
babaylan, si Jose Rizal, at ang Katipunan upang manatili at mapalakas ang
dominasyon ng dayuhang kapangyarihan sa bansa (Dela Cruz, 2014, pp. 9-10).

Sa kabilang dako, nagbibigay ng panandaliang katuwaan at kaluwagan sa

damdamin ng mga mahirap na manggagawa ang tsismisan dahil dito nila
naibubuhos ang sama ng loob nila sa kanilang mahirap na kalagayang panlipunan.
(Dela Cruz, 2014, pp. 11-12; Tan, 2016, p. 12). Halimbawa, noong lumabas ang
Noli Me Tangere, sa tsismis nakuha ang karamihan ang tungkol sa laman nito,
sapagkat pilit pinigilan ng mga Espanyol ang pagkalat nito (Dela Cruz, 2014),
Noong panahon naman ng Batas Militar ni Ferdinand Marcos, ang mga tao ay
kumukuha ng bali-balita mula sa tsismisan dahil sa midya noon ay kontrolado ng
pamahalaan at puro pabor kay Marcos ang ipinapahayag (Tan, 2016).

Karaniwang nilalayuan o iniiwasan ang mga tsismosa, pero marami rin ang
mahilig makipagkwentuhan sa kanila. Natural lamang na maintriga ang mga tao sa
sikreto at baho ng iba. Ang mali sa pagiging tsismosa ng mga Pinoy ay ang
pangtsitsismis hango sa inggit, na maaaring nagmumula sa kakitidan ng utak natin.
Ang pang tsitsismis ay nagiging simpleng paraan upang makapanakit sa kapwa at
mga kaaway. Ang tsismis ay karaniwang ginagamit para makasakit at makapanira
ng reputasyon ng ibang tao, o kaya naman o kaya naman ay husgahan ang kanilang
katauhan, kamalian at kasalanan. Ang madals na pinag-uusapan ng tsismis sa
kumonidad ay mga sensitibong bagay tulad ng sex, pagbubuntis ng mga hindi kasal
o disgrasyada, pagiging homosexual at pambababae, ngunit pinagtsitsismisan din
ang iba’t-ibang bagay tulad ng estado sa buhay o kaya naman ay pag-aaral.

Malungkot man sabihin ngunit mas pinipili ng mga Pilipino ang mga tsismis kaysa
katotohanan. Kahit na may mga mangilan ngilan na hindi naniniwala sa mga
tsismis na narinig nila, marami pa rin ang naniniwala sa alternative facts. Kakaunti
lamang ang mga taong nagtatanong ng totoong nangyari sa taong pinag-uusapan, at
mas kakaunti pa ang mga tao na sumusubok na tingnan kung tama ang
impormasyon na kanilang nasasagap.

Legal na Aksyon at mga Patakaran na Kaugnay ng Tsismis

Mukha mang simpleng bagay ang pangtsitsismis, ito ay maaaring makasama kung
sumobra. Maaari itong makasira ng reputasyon ng isang tao at lubhang
makaapekto sa kalagayan ng pinag-uusapan. Ang mga tsismis na naglalayong
makasakit ng tao at nakahahamak ng dignidad ay itinuturing na paninirang puri at
may mga legal na aksyon na maaaring gawin upang labanan ito at ipagtanggol ang
sarili gaya ng pagsampa ng kasong libel o slander.

Kinilala ng ating Kodigo Sibil ang karapatan ng bawat isa na maproteksyunan ang
kanyang dignidad, personalidad, pribadong pamumuhay, at kapayapaan ng isip.
Sinasabi sa Artikulo 26 na ang mga sumusunod na magkakatulad na akto, bagamat
hindi maituturing na krimen ay maaaring makabuo ng isang dahilan ng aksyon
(cause of action) para sa mga danyos, pagtutol at iba pang kaluwagan:
1. Panunubok sa pribadong buhay ng iba;
2. Panghihimasok o pang-iistorbo sa pribadong buhay o ugnayang pampamilya ng
iba;
3. Pang-iintriga na dahilan kung bakit ang isang indibidwal ay iiwasan ng kanyang
kaibigan;
4. Pang-aasar o pamaahiya sa iba dahil sa kanyang paniniwalang pangrelihiyon,
mababang antas ng pamumuhay, lugar ng kapanganakan, pisikal na depekto, at iba
pangpersonal na kondisyon.

Ayon sa Artikulo 353, ang libelo ay isang pampubliko at malisyosong mga

paratang sa isang krimen o isang bisyo o depekto na maaaring makatotohanan o
kaya ay haka-haka o anumang kilos, pagkukulang, kondisyon, katayuan, o
kalagayan na naging dahilan ng kasiraang-puri, pangalan o pagpapasala sa isang
likas o huridikal na tao, o upang masira ang alaala ng isang namayapa na (salin
mula sa Artikulo 353, RPC). Itinuturing na libelo ang isang akto kung ang mga
paninira ay pinaraan sa pasulat o broadcast na midyum, samantalang oral
defamation naman kung ang gagamitin na midyum ay pasalita.

Ang Binalonan Pangasinan ay nagpapatupad ng isang ordinansa na nagpapataw ng

multa sa mga tsismoso at tsismosa. Sa ilalalim ng naturang patakaran,
pagmumultahin ng mga sumusunod na halaga: Php 300, 500 at 1000 para sa una,
ikalawa at ikatlong paglabag. Bukod pa rito, ang indibidwal na magkakasala ay
kailangan na magbigay ng serbisyong pangkomunidad o community service.
 Mga Gawain

Gawain 1

Ang mga magaaral ay aatasan na maghanap ng tatlong meme na tungkol sa

tsismisan. Matapos na makapaghanap ng meme, bibigyang kahalugan ng mga
mag-aaral ang naturang meme. Kasama sa pagpapakahulugan ng mag-aaral
maaring mabuti at masamang dulot nito sa mga mambabasa. Ang awtput ng mga
mag-aaral ay muling isusumite sa Facebook Private Group ng klase. Para sa mga
mag-aaral na walang internet connection o gumagamit ng free-data, maaaring i-
type ang mga aktibidad sa cellphone at isumite sa guro gamit ang text messaging o
chat gamit ang messenger. Ang rubrik sa ibaba ang gagamiting batayan ng guro sa
pagmamarka.

Gawain 2

Ang mga mag-aaral ay magbibigay ng sampung maiinit na isyung tampulan ng

tsimis ngayon. Mula dito ay mag-iisip sila ng mas kapakipakinabang na paksang
maaring pagusapan mula sa tsismis. Ang mga kasagutan sa aktibidad na ito ay
ilalagay sa isang matrix. Ang awtput ng mga mag-aaral ay muling isusumite sa
Facebook Private Group ng klase. Para sa mga mag-aaral na walang internet
connection o gumagamit ng free-data, maaaring i-type ang mga aktibidad sa
cellphone at isumite sa guro gamit ang text messaging o chat gamit ang messenger.

Tsismis Kapaki-pakinabang na Paksa

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Umpukan: Usapan, Katuwaan at Iba pa sa

Malapitang Salamuhaan

Layunin

Matapos ng pagtatalakay ng paksang ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:

1. Mailarawan ang mga gawaing pangkumonikasyon ng ga Pilipino sa iba’t ibang
antas at larangan; at
2. Maipaliwanag ang kabuluhan ng wikang Filipino bilang mabisang wika sa
kontekstwalisadong komunikasyon sa komunidad at buong bansa.

Lunsaran
Panoorin ang bidyo na ito https://www.youtube.com/watch?v=grQk7PbSCmA
bigyang-pansin ang mga istilo ng usapan ng bawat tauhan.

Nilalaman

Ang umpukan ay impormal paglalapit ng tatlo o higit pang tao na magkakakilala

para mag-usap na magkakaharap. Sa pangkalahatan, ay hindi planado o nagaganap
na lang sa bugso ng pagkakataon. Ang mga nagiging kalahok sa umpukan ay iyong
mga kusang lumapit para makiumpok, mga di-sadyang nagkalapit-lapit, o mga
biyayang lumapit. Sa pagkakataong hindi kakilala ang lumapit, siya ay masasabing
isang usisero na ang tanging magagawa’y amnood at making sa mga nag-
uumpukan; kung siya ay sasabat, posibleng magtaas ng kilay ang mga nag-
uumpukan at isiping siya ay intrimitida, atribida o pabida. Kagaya sa tsismisan,
walang tiyak o planadong daloy ang pag-uusap sa umpukan. Subalit di kagaya sa
una, ang umpukan ay puwedeng dumako rin sa seryosong talakayan, mainit na
pagtatalo, masayang biruan, malokong kantiyawan, at maging sa laro at kantahan.
Sa umpukan ng mga Pilipino’y madalas talagang maisingit ang biruan, na minsa’y
nauuwi sa pikunan. Naniniwala si Enriquez (1976) na taal na sa maraming Pilipino
ang pagkapikon dahil sa “isang kulturang buhay na buhay at masigla dahil sa
pagbibiruan” (p. 13). Ang paksa ng usapan sa umpukan ay hindi rin planado o
pinag-isipang mabuti maaaring tungkol sa buhay-buhay ng mga tao sa komunidad,
magkakaparehong interes ng mga nag-uumpukan, o mga bagong mukha at
pangyayari sa paligid. Minsan, kung sino ang dumaan malapit sa umpukan ay
siyang napag-uusapan. Nangyayari ang umpukan hindi lamang sa kalye dahil
madalas sa paaralan (mga mag-aaral at guro), opisina (mga empleyado), korte
(hurado at mga manananggol), at botante (mga kongresista o senador). Sa senado
halimbawa, nag-uumpukan ang mga mambabatas bago ang simula o pagkatapos ng
isang sesyon, at kapag break. Madalas matampok sa telebisyon at sa diyaryo ang
umpukan ng mga magkakaalyadong senador at kongresista. Minsan, sa umpukan
din humihingi ng pasensiya ang mga mambabatas na nagkainitan habang
matinding nagbabalitaktakan dahil sa magkakaibang pananaw sa mga isyu at
prosesong may kinalaman sa paggawa ng batas.
Sa isang komunidad at maging sa iba’t ibang lugar sa loob nito kagaya ng paaralan
at tambayan sa kanto, ang umpukan ay isang masasabing isang ritwal ng mga
Pilipino para mapanatili at mapalakas ang ugnayan sa kapuwa. Dito umuusbong at
napapayabong ang diwa ng ating paki sa kapuwa. Kumbaga, ang
magkakaumpukan ay sinusubukang umugnay sa isa’t isa, may pakialam sa isa’t
isa, at nagbabahagi at sumasagap ng mga impormasyon mula sa usapan ng mga
magkakaumpukan bilang tanda ng kanyang pagiging kasapi ng pamayanang
kinabibilangan at kaniyang pakialam dito. Dito rin naisasalin at napapalaganap ang
mga kuwento ng bayan, ang mga lokal na pananaw, ang pagkaunawa sa mga
katutubong kaugalian, at iba pang salik na panlipunan at kultural na reyalidad. Ang
salamyaan ay isang halimbawa ng tradisyon kung saan tampok ang umpukan.
Pinag-aralan ni Petras (2010) ang salamyaan sa Marikina bilang pagpopook sa
siyudad sa kamalayang- bayan ng mga mamamayan nito. Bukod sa kainan,
kantahan at paglalaro ng Bingo, isa rin sa itinatampok sa salamyaan ang umpukan
na may kalahok na ring tsismisin, talakayan, balitaktakan, biruan at iba pa na
nagaganap sa isang silungan o tambayan (Petras, 2010, p. 95-96). Binigyang
pansin ni Petras (2010) ang kahalagahan ng salamyaan bilang talastasang bayan
kung saan nabubuo at napapalaganap ang mga salaysay mula sa loob, namamayani
ang diwa ng pagkakapantay-pantay sa mga kalahok, at napapasigla at napapatibay
ang ugnayan at samahan ng mga Marikenyong magakakatulad ang “interes at
hanapbuhay” (p. 102).
Marami pang ibang katuturan ang umpukan. Sa karanasan ng mga boluntir sa
Ugnayan ng Pahinungod/Oblation Corps (UP/OC), ang programang
pamboluntaryong serbisyo ng Unibersidad ng Pilipinas Los Banos (UPLB),
mahalagang paraan ng pakikibagay sa mga tao sa isang komunidad ang
pakikiumpok. Sa umpukan, nakikilala at nakakapalagayang-loob ng mga boluntir
ang mga taong katuwang nila sa mga gawaing pangkaunlaran sa pamamagitan ng
pakikinig at pakikipagkwentuhan sa kanila. Nagkaroon din minsan ng kantahan,
talakayan, at tawanan habang nag-uumpukan (Pigura 1). Estratehiya naman ng
ilang boluntir ng UP/OC na eksperto sa agrikultura ang makipag-umpukan sa mga
magsasaka ng isang komunidad. Dahil sa impormal na lapit at malayang daloy ng
talakayan, mas nakapagtatanong at nakapagbabahagi ng ideya ang mga magsasaka
sa umpukan kaysa sesyon mismo ng pagsasanay o seminar na karaniwang
nakaistruktura sa di-pormal na edukasyon na nakakatakot sa mga kalahok. Isa pang
halimbwa ng komunikasyong pangkumunidad kung saan tampok din ang umpukan
at iba pang kagawiang pangkomunikasyon ay ang ub-ufon ng mga tubong
Kadaclan sa Barlig, Bontoc, Mt. Province na naninirahan sa Siyudad ng Baguio sa
dahilang pang-ekonomik.
Sa paglipas ng panahon, tumaas ang bilang ng mga taga-Kadaclan na lumipat sa
siyudad at karamiha’y ilang komunidad na room (Potectan, 2012 p. 29). Madalas
na ginagawa ang ub-ufon sa isang itinakdang ator o dap-ayan (lugar), ng
pagsasama-sama ng mga umuli (magkabahayan) para magpakilala, mag-usap
hinggil sa iba’t ibang isyu, magbigayan ng payo, magresolba ng mga alitan,
magturo ng tugtukon (customs/traditions) sa nakababata, mag-imbita sa mga
okasyon, at magtulungan sa mga problema kagaya ng pinansiyal na
pangangailangan (Protectan, 2012, pp. 31-36). Subalit maari din itong maganap sa
kahit anong lugar at oras sa pagitan ng mga kailian (kapwa katutubo) basta’t sila’y
nagkita-kita o nagsama-sama (Protectan, 2012 p. 30). Sa pamamagitan ng ub-ufon,
patuloy silang nagkakakonekta sa kanilang tinubuang pamayanan at sa kabuhayan,
at napapanatili nila ang diwa ng pagkakaisa at pagtutulungan. Sa pananaliksik
naman, maaaring gamitin ang umpukan bilang dulog sa pagtatanong-tanong at
pakikipag-kwentuhan kagaya ng ginawa nina Balba at Castronuevo (2017) nang
pinag-aralan nila ang alitang mag-asawa at ng mga estudyante ng sikolohiya ni
Javier (2010) sa kanilang pag-aaral hinggil sa kaligayahan/kasiyahan sa buhay ng
mga Pilipino. Puwede rin itong gawin sa mga impormal na pangkatang talakayan,
pagdalaw-dalaw, pakikipanuluyan at pakikilahok para makakalap ng impormasyon
sa pamamaraang angkop sa kulturang Pilipino.
Ginagamit din ang “umpukan” para ilarawan ang kakapalan o karamihan ng tao sa
isang grupo o pangkat. May mga umpukan na impormal ang talakayan kung saan
ang mga tao ay napapalitan ng kuro-kuro o opinion tungkol sa isang bagay o paksa.
Isa pang halimbawa ng umpukan ay ang pakikipagtalo o debate, na maaaring
kaswal na usapan lamang o maaari rin namang pormal na pakikipagtalo.

Mga Gawain

Gawain 1: Sa pamamagitan ng Venn diagram ipakita ng pagkakatulad at

pagkakaiba ng tsismisan at umpukan.
Gawain 2: Magbigay ng mga halimbawa ng umpukan na iyong nasaksihan,
magbahagi ng ilang mga natutuhan ukol dito.

Talakayan: Masisinang Palitan at Talaban ng

Kaalaman

Layunin

Matapos ng pagtatalakay ng paksang ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:

1. Magamit ang wikang Filipino sa iba’t ibang tiyak na sitwasyong
pangkomunikasyon sa lipunang Pilipino; at
2. Mapalalim ang pagpapahalaga sa sariling paraan ng pagpapahayag ng mga
Pilipino sa iba’t ibang antas at larangan

Lunsaran
Panoorin ang bidyo na ito https://www.youtube.com/watch?v=xxQoL6HvK0E
bigyang-pansin ang paksa ng usapan.