Kalachi Research Journal ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﻣﺸﺘﺎق ﻋﻠﻲ ﻟﻐﺎري‬

‫ﮭ‬ ‫ز‬ ‫ﺌﮡ‬ ‫۽‬ ‫م۾‬ ‫ﺌ‬

‫ﺌ‬ ‫ﺌ ﺌ‬ ‫ﮢ ﮭ‬ ‫۽ر ﮢ‬
(‫ ﺗﻲ ﻛﻴﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ‬‫)ﭠﭩﻲ ﺿﻠﻌﻲ ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﭘﭩﻲ‬

a ir
Abstract

Ch
A Sociological Study of life and Patterns &
Socio–Economic Problems of Jat and Fishermen

i
ita
Communities described in Poetry of Shah Latif
Jat and Fishermen are main communities of Indus Delta.
Bh
Fishing and camel breeding are their main source of income.
There are three main favourable factors which enabled them to
tif

settle on the creeks and on the coast close to the channels of In-
dus river. Firstly the flow of sea water and tidal ebb and monsoon
La

rain give rise to the mangrove growth which provides food and
fodder for their camel and fuel for them. Secondly numerous tidal
ul

creeks: where water is always available. The last advantage is to

receive fresh water. Those are three permanent factors for settle-
bd

ments and hundred fishing villages consists of Huts, mosque

hA

made with local resources water, mud, ropes and wooden sticks
are in abundance. This study contains the patterns of their settle-
ments and socio - Economic problem faced by them and solutions
a

suggested .
Sh

:‫ﺟﺖ ۽ ﻣﻬﺎﮢﺎ‬
‫ ﺟﺘﻦ ﺟﻮ‬.‫ﭠﭩﻲ ﺿﻠﻌﻲ ﺟﻲ ﺳﺎﺣﻠﻲ ﻋﻼﺋﻘﻲ ۾ ﺻﺪﻳﻦ ﮐﺎن ﺟﺖ ۽ ﻣﻬﺎﮢﺎ آﺑﺎد آﻫﻦ‬
‫ ﺟﮇﻫﻦ ﺗﻪ‬،‫ ﺟﻲ ڌﻧﮅي ﺗﻲ آﻫﻲ‬‫ زراﻋﺖ ۽ ﻣﮁﻲ‬،‫ ﮔﮭﮣﻮ ﻛﺮي ُاٺ ﭼﺎرڻ‬:‫ﮔﺬران ﻣﺎﻟﻮﻧﺪي‬
‫ ان ﮐﺎن‬.‫ ﻳﺎ ان ﺳﺎن ﻻﮘﺎﭘﻴﻞ ﻛﺎرﻛﺮت ﺗﻲ آﻫﻲ‬‫ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻲ روزﮔﺎر ﺟﻮ ذرﻳﻌﻮ ﻓﻘﻂ ﻣﮁﻲ‬
‫ ﻗﻮت ﮔﺬران ﻳﺎ ﺟﻴﺎﭘﻲ‬‫( ﭘﮡ ﻫﻨﻦ ﭔﻨﻬﻲ ﻗﺒﻴﻠﻦ ﻻ‬Mangrove Forests) ‫ﻋﻼوه ﺗﻤﺮ ﺟﺎ ﭔﻴﻼ‬
67
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﺟﻮ ذرﻳﻌﻮ آﻫﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﻫﻦ ﻋﻼﺋﻘﻲ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ‬ﺟﻮ ﺳﻤﻮرو داروﻣﺪار ﻣﭡﻲ ۽ ﺗﺎزي ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺗﻲ‬
‫آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ذرﻳﻌﻮ ﺳﻨﮅو درﻳﺎﻫﻪ ۽ ﺑﺮﺳﺎت آﻫﻲ‪.‬‬

‫ﺳﻨﮅو درﻳﺎﻫﻪ‪:‬‬
‫ﻫﻲ‪ ‬درﻳﺎﻫﻪ ﻣﺎﻧﺴﺮور ﻣﺎن ﻧﻜﺮي ﺟﺒﻠﻦ ۽ ﻣﻴﺪاﻧﻦ ﻣﺎن وﻫﻨﺪو ‪ 1800‬ﻣﻴﻠﻦ ﮐﺎن ﺑﻪ‬

‫‪a ir‬‬
‫وڌﻳﻚ ﻣﻔﺎﺻﻠﻮ ﻃﺌﻪ ﻛﺮي ﺳﺎري ﺳﻨﮅ ﮐﻲ ﺳﻴﺮاب ﻛﻨﺪو‪ ،‬ڏﮐﮡ ۾ ﺿﻠﻌﻲ ﭠﭩﻲ ﻣﺎن ﭤﻴﻨﺪو‬

‫‪Ch‬‬
‫ﺳﻤﻨﮉ ۾ اﭼﻲ ﮀﻮڙ ﻛﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺳﻨﮅو درﻳﺎﻫﻪ ﺟﻮ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ ڏﻧﻞ ﺗﺤﻔﻮ آﻫﻲ ۽ ان ۾‬
‫ﺳﻨﮅؤ ﺟﻲ ﭔﻨﻬﻲ ﻛﻨﺎرن وارو ﻛﭽﻮ ۽ اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﺑﻪ ان ﺋﻲ ﺳﻨﮅو‬‫َ‬ ‫ﻛﻮ ﺑﻪ ﺷﻚ ﻧﻪ آﻫﻲ ﺗﻪ‬
‫درﻳﺎﻫﻪ ﺟﺎ ڏﻧﻞ ﺑﻲ ﺑﻬﺎ ﺗﺤﻔﺎ آﻫﻦ‪ .‬ﺻﺪﻳﻦ ﮐﺎن وﻫﻨﺪي ﻫﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ وﻫﻜﺮا ﭘﺌﻲ ﺑﺪﻻﻳﺎ آﻫﻦ‪.‬‬

‫‪i‬‬
‫‪ita‬‬
‫ﭔﻲ ﻋﻴﺴﻮي ﺻﺪي‪ ‬ﺟﻲ وچ ڌاري ﺳﻨﮅو درﻳﺎﻫﻪ ﺟﺎ ﺳﺖ ﭰﺎٽ ‪:‬‬
‫)‪ (1‬ﺳﮕﺎﭘﺎ ‪ (2) ،Sagapa‬ﺳﻨﭥﻮن ‪ (3) ،Sinthon‬ﻛﺮاﺋﻴﺴﻮن ‪(4) ،Chrysoan‬‬
‫‪Bh‬‬
‫ﭼﻴﺮي ﺑﺮون ‪ (5) ،Charipbron‬ﺳﭙﺎرا ‪ (6) ،Sapara‬ﺳﺒﻠﻴﺴﺎ ‪ (7) ،Sablaessa‬ﻟﻮﮢﻲ ﺑﻴﺌﺮ‬
‫‪(1) .Loni bare‬‬
‫‪tif‬‬

‫ُ‬
‫ﻣﺎﺿﻲ‪ ‬۾ ﭘﺮاڻ‪ِ ،‬ﭰﭩﻮ‪ ،‬ﮔﻮﻧﮕﮍو‪ِ ،‬ﭘﭹﺎري‪ ،‬ﺑﮕﻬﺎڙ ۽ ﮔﮭﺎرو درﻳﺎﻫﻪ ﺟﻮن اﻫﻢ‬
‫‪La‬‬

‫ﻧﺎر)ﻛﺮﻳﻚ(‪،‬‬ ‫ﮀﺎڙﻫﻮن ﻫﻴﻮن‪ .‬ﻫﺎﮢﻮﻛﻲ دور ‪2010‬ع واري آﺑﻜﻼﮢﻲ دوران درﻳﺎﻫﻪ ُﻣﭩﮣﻲ ِ‬
‫ﻧﺎر )ﻛﺮﻳﻚ( ﮐﺎن ﺳﻤﻨﮉ ۾ ﮀﻮڙ ﻛﻴﻮ‪ .‬ﻣﻮﺟﻮده ﺳﻨﮅ ۾ درﻳﺎﻫﻪ‬ ‫َ‬
‫ﻧﺎر )ﻛﺮﻳﻚ( ۽ روڙو ِ‬ ‫ﭰﺎٽ ِ‬
‫ِ‬
‫‪ul‬‬

‫اﻧﺪازا ‪ 1528.8‬ﻛﻠﻮﻣﻴﭩﺮ آﻫﻲ‪ ،‬ﻣﭥﺲ ﭨﻲ ﺑﺌﺮاج‪ :‬ﮔﮉو ﺑﺌﺮاج‪ ،‬ﺳﮑﺮ ﺑﺌﺮاج ۽‬ ‫ً‬ ‫ﺟﻲ ڊﻳﮕﮫ‬
‫‪bd‬‬

‫ﻛﻮﭨﮍي ﺑﺌﺮاج اڏﻳﻞ آﻫﻦ‪ .‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﻛﺌﻨﺎﻟﻦ ذرﻳﻌﻲ ﺳﻨﮅ ۾ زراﻋﺖ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ڊﻳﮕﻬﻪ‬
‫‪ 6211‬ﻣﻴﻞ آﻫﻲ‪ .‬اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﺟﻲ ﺳﻤﻮري ﺣﻴﻮاﻧﺎت ۽ ﻧﺒﺎﺗﺎت )‪ (Flora & Fauna‬ﺟﻮ دارو‬
‫‪hA‬‬

‫ﻣﺪار ﺑﻪ ان ﺋﻲ ﺳﻨﮅو درﻳﺎﻫﻪ ﺟﻲ ﻣﭡﻲ ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺗﻲ آﻫﻲ‪.‬‬

‫‪a‬‬

‫ﺳﻨﮅ درﻳﺎﻫﻪ ﺟﻮ دوآﺑﻲ وارو ﺣﺼﻮ )اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ(‪:‬‬

‫‪Sh‬‬

‫ﺳﻨﮅو ﻧﺪي ﺻﺪﻳﻦ ﮐﺎن ﺟﺒﻠﻦ ﻣﺎن ﻟﭧ ﮐﮣﻲ اﻳﻨﺪي رﻫﻲ آﻫﻲ‪ .‬اﻫﺎ ﻟﭧ ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺳﺎن‬
‫ﮔﮇ ﺳﻤﻨﮉ ۾ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﺟﻮ ﮘﭻ ﻣﻘﺪار درﻳﺎﻫﻪ ﺟﻲ ﮀﻮڙن وٽ ﮔﮇ ﭤﻴﻨﺪو رﻫﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﺑﻪ ان ﻟﭧ ﻣﺎن ﭠﻬﻴﻞ ﻗﺪرت ﺟﻮ ﺳﻨﮅ ﮐﻲ ڏﻧﻞ ﻫﻚ ﺑﻲ ﺑﻬﺎ ﺗﺤﻔﻮ ۽ ﻳﻜﺘﺎ ڊﻳﻠﭩﺎ‬
‫آﻫﻲ‪ .‬ﻛﺮاﭼﻲ‪ ‬ﮐﺎن ﺳﻴﺮﻧﺎر )ﻛﺮﻳﻚ( ﺗﺎﺋﻴﻦ ان ﺟﻲ ڊﻳﮕﮫ ‪ 356‬ﻛﻠﻮﻣﻴﭩﺮ ۽ وﻳﻜﺮ اﭨﻜﻞ‬
‫‪ 80‬ﻛﻠﻮﻣﻴﭩﺮ آﻫﻲ‪ .‬اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ‪ 24.13‬۽ ‪ 23.25‬اﺗﺮ وﻳﻜﺮاﺋﻲ ﭰﺎڪ ۽ ‪ 68.48‬۽ ‪67.14‬‬

‫‪68‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫اوﭜﺮ ڊﮔﻬﺎﺋﻲ ﭰﺎڪ ﺗﻲ واﻗﻊ آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ اﻳﺮاﺿﻲ ‪ 600,000‬ﻫﻴﻜﭩﺮز آﻫﻲ‬

‫‪ 1930-31‬ع ﮐﺎن ‪1938-39‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺟﻲ ﻛﻴﻞ رﻛﺎرڊ ﻣﻄﺎﺑﻖ ”ﻛﻮﭨﮍي‪ ‬ﮐﺎن‬
‫ﻫﻴﭟ ﭘﺎﮢﻲ ﮔﮭﭧ ۾ ﮔﮭﭧ ‪ 17568‬ﻛﻴﻮﺳﻜﺲ ۽ وڌ ۾ وڌ وﻫﻜﺮو ‪ 885165‬ﻛﻴﻮﺳﻜﺲ‬
‫رﻫﻴﻮ ۽ ﻧﺪي ﭘﺎڻ ﺳﺎن ‪ 1,000,000‬ﭨﻦ ﺳﻠﭧ روزاﻧﻪ ﮔﮇ ﮐﮣﻲ اﻳﻨﺪي رﻫﻲ‪ .(2)“.‬ﺳﻨﮅ ﮐﺎن‬
‫ﻣﭥﻲ ‪ 3‬وڏا ڊﻳﻢ‪ 14 ،‬ﺑﺌﺮاج‪ 13 ،‬ﻫﻴﮉ ورﻛﺲ ۽ ‪ 41‬ﻛﺌﻨﺎل ﺗﻌﻤﻴﺮ ﭤﻴﮡ ۽ ﭔﻴﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺒﺒﻦ‬

‫‪a ir‬‬
‫ﻛﺮي ﭘﺎﮢﻲ ﻧﻪ اﭼﮡ ﻛﺮي ﻟﭧ اﭼﮡ ﺑﻨﺪ ﭤﻲ وﺋﻲ ۽ ﻧﺘﻴﺠﻲ ﻃﻮر ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭠﭩﻲ ۽ ﺑﺪﻳﻦ ﺿﻠﻌﻦ‬

‫‪Ch‬‬
‫ﺟﻲ ﭘﻨﺞ ﻟﮏ اﻳﻜﮍ زﻣﻴﻦ ﺳﻤﻨﮉ ﮘﮍﻛﺎﺋﻲ وﻳﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوه ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر ۽ ﮐﺎري ﮀﺎڻ ﺟﺎ‬
‫اﻫﻲ ﻋﻼﺋﻘﺎ ﺟﺘﻲ وڏي ﺗﻌﺪاد ۾ رﺗﮍﻳﻮ ﭼﺎﻧﻮر ﭤﻴﻨﺪو ﻫﻮ ۽ ﻛﻴﻠﻦ ۽ ﮐﺠﻴﻦ ﺟﺎ ﺑﺎغ ﻫﺌﺎ‪ُ ،‬اﻫﻲ‬

‫‪i‬‬
‫ﻫﺎﮢﻲ ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﻛﻴﭩﻴﻦ ۽ ﻛﻠﺮاﭠﻦ ﭘﻮﭠﻦ ۾ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﭤﻲ ﭼﻜﺎ آﻫﻦ‪ .‬ﺟﻨﻬﻦ درﻳﺎﻫﻪ ﻻ‪ ‬ﺷﺎﻫﻪ‬

‫‪ita‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻄﻴﻒ ﭜﭩﺎﺋﻲ رﺣﻪ ﭼﻴﻮ ﻫﻮ ‪:‬‬

‫‪Bh‬‬
‫دﻫﺸﺖ دم درﻳﺎ‪ ‬۾‪ ،‬ﺟﺖ ﻟﮍ ﻟﻬﺮﻳﻮن ﻟﺲ ﻟﻴﭧ‪،‬‬
‫ﺳﻬﮣﻲ ‪9/2‬‬
‫دﻫﺸﺖ دم درﻳﺎ‪ ‬۾ ﺟﺖ ﻛﻨﻦ ﺟﺎ ﻛﮍﻛﺎ‪،‬‬
‫‪tif‬‬

‫ﺳﻬﻲ ﻛﻴﻦ ﺳﻤﻮﻧﮉ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪي دل دڙﻛﺎ‪،‬‬

‫‪La‬‬

‫ﺳﺎﻫﮍ ﺗﻮن ﺳﮡ ﻛﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎدي ﻓﻘﻴﺮ ﺟﻲ!‬

‫ﺳﻬﮣﻲ ‪7/2‬‬
‫‪ul‬‬

‫دﻫﺸﺖ دم درﻳﺎ‪ ‬۾ ﺟﺖ ﺟﺎﻳﻮن ﺟﺎﻧﺎرن‬

‫‪bd‬‬

‫ﻧﻜﻮ ﺳﻨﮅو ﺳﻴﺮ ﺟﻮ‪ ،‬ﻣﭗ ﻧﻪ ﻣﻼﺣﻦ‬

‫‪hA‬‬

‫ﺳﻬﮣﻲ ‪11/2‬‬
‫)ﺷﺎﻫﻪ ﺟﻮ رﺳﺎﻟﻮ‪ ،‬ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﮢﻲ‪ُ ،‬ﺳﺮ ﺳﻬﮣﻲ‪2008 ،‬ع‪ ،‬ص‪(166:‬‬
‫اﻫﮍو دﻫﺸﺖ وارو ﻋﻈﻴﻢ درﻳﺎﻫﻪ ﻛﻮﭨﮍي‪ ‬ﮐﺎن ﻫﻴﭟ ﺳﻜﻞ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪو آﻫﻲ‪.‬‬
‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫ﺳﻨﮅو درﻳﺎﻫﻪ ﺟﻲ ﮐﺎڌﻳﻦ ﺟﻮ ﺳﺮﺷﺘﻮ‪/‬ﻧﻈﺎم )ﻛﺮﻳﻚ ﺳﺴﭩﻢ(‪:‬‬

‫اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻫﻚ ﻋﺎﻟﻴﺸﺎن ﻛﺮﻳﻚ ﺳﺴﭩﻢ آﻫﻲ‪ .‬ﮐﺎرﻳﻦ ﺟﻮ ﻫﻲ‬
‫ﻧﻈﺎم ﻗﺪرﺗﻲ ﻃﻮر ﻫﻚ اﻫﮍو ﭴﺎر )ﻧﻴﭧ ورڪ( وﮀﺎﻳﻞ آﻫﻲ ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ﻛﻲ ﺳﻤﻨﮉ ﻣﺎن‬
‫ﺳﮅو ﭘﺎﮢﻲ ﮐﮣﻦ ﭤﻴﻮن ﺗﻪ ﻛﻲ ﮐﺎرو ﻳﺎ ﻣﭡﻮ ﭘﺎﮢﻲ ﻫﻚ ﻛﺮﻳﻚ ﮐﺎن ﭔﻲ ﻛﺮﻳﻚ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﭘﻬﭽﺎﺋﻴﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻛﺮﻳﻜﺲ ﺗﻲ ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﺎ ﮘﻮٺ آﺑﺎد آﻫﻦ‪ُ .‬اﻫﻲ ﮐﺎرﻳﻮن اﻧﻬﻦ‬

‫‪69‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﮘﻮﭠﺎﮢﻦ ﻻ‪ ‬وڏﻳﻮن ﻛﺎراﺋﺘﻴﻮن آﻫﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ﻣﮁﻲ ﺑﻪ ﻣﺎري وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﺳﻤﻨﮉ ڏاﻧﻬﻦ اﭼﮡ‬
‫وﭸﮡ ﺟﻲ رﺳﺘﻲ ﻃﻮر ﭘﮡ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻛﻴﻮن وﭸﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻛﻨﮅي‪ ‬وارن ﭔﻴﭩﺎرﻳﻦ ﺗﻲ‬
‫ُاٺ ۽ ﭔﻴﻮ ﻣﺎل ﭼﺎرﻳﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻛﺮﻳﻚ ﮐﻲ ﻣﻘﺎﻣﻲ ﻃﻮر ﮐﺎڏي ﻳﺎ ﮐﺎري‪ ،‬درﻳﺎﻫﻪ‪ ،‬ﻧﺎر ﻳﺎ ڍوري ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن‬
‫ﺳﮇﻳﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﻬﺎﮢﻦ وٽ ﻛﺮﻳﻚ ﻻ‪ ‬ﻋﺎم ﻃﻮر درﻳﺎﻫﻪ ﺟﻮ ﻟﻔﻆ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪.‬‬

‫‪a ir‬‬
‫اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﮐﻲ ﺳﺘﺮﻫﻦ وڏﻳﻮن ﻛﺮﻳﻜﺲ ۽ ﺳﻮﻳﻦ ﻧﻨﮃﻳﻮن ﻛﺮﻳﻜﺲ آﻫﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ‬

‫‪Ch‬‬
‫ﻛﻨﮅﻳﻦ ﺗﻲ ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻮن ﭘﻜﻴﻮن ۽ ﻛﭽﻴﻮن وﺳﻨﺪﻳﻮن آﺑﺎد آﻫﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﮐﺎرﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ‬
‫ﺟﻴﻜﻲ اﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ رﻳﺴﺮچ ﭨﻮﺋﺮ دوران ﻧﻮٽ ﻛﻴﺎ ﻫﻲ آﻫﻦ‪ :‬ﮔﺬري ﻛﺮﻳﻚ‪،‬‬
‫ﻛﻮرﻧﮕﻲ ﻛﺮﻳﻚ‪َ ،‬ﺟﻬﺮي ﻛﺮﻳﻚ‪ِ ،‬ﭰﭩﻲ ﻛﺮﻳﻚ‪ُ ،‬ﭘﺴﮣﻲ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬رﺗﻮ ﻛﻮٽ وارو‬

‫‪i‬‬
‫ﮐﮇي ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻧﻨﮃي َ ِ‬‫‪ita‬‬
‫ڍورو‪ ،‬ﻛﻴﮇارﻳﻮ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﮔﺎﻧﮕﻴﺮو ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﮔﻬﺎرو ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﭼﺎرا ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻋﻴﺴﺎرو‬
‫ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﮀﺎڻ وڏو ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬وڏي َ ِ‬
‫‪Bh‬‬
‫ﮐﮇي ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬راﻫﻮ ﻛﺮﻳﻚ‪،‬‬
‫ﭜﭩﺎرو ﻛﺮﻳﻚ‪ُ ،‬ﺗﺴﮣﻲ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﮐﺎراﮢﻲ ﻛﺮﻳﻚ‪َ ،‬ﮐﻞ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﭘﺌﭩﻴﺎﮢﻲ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬دﺑﻮ‬
‫ﮀﺎڻ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﺟﺎﮐﻲ ﺑﻨﺪر ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﮐﺎﻫﻲ‬ ‫ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺎ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬رﻳﭽﻞ ﻛﺮﻳﻚ‪ِ ،‬‬
‫‪tif‬‬

‫ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﮐﺎﻧﭩﻮ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﺳﻮداﮔﺮ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﺳﻨﺎﺋﻲ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﮔﻮڏي واري ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﭘﺎﺗﺎر‬
‫‪La‬‬

‫ﺳﻮڀ ﻛﺮﻳﻚ‪َ ،‬ﺳﺮڙ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﺟﻮﻫﻮ ﻛﺮﻳﻚ‪،‬‬ ‫ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬دراڙ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬اﻧﺒﺮا ﻛﺮﻳﻚ‪َ َ ،‬‬
‫ﭜﻮري ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﺣﺠﺎﻣﮍو ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬اوﭼﺘﻮ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﺣﻴﺪري ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﺣﺴﻴﻦ واﻫﻪ‪ِ ،‬ﺟﮭﭓ‬
‫‪ul‬‬

‫ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬اوﻧﮅار ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻛﻮﭨﻦ واري ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻛﭩﻮرو ﻛﺮﻳﻚ‪ُ ،‬ﺗﺮﮀﺎڻ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﮐﻮﺑﺮ‬
‫‪bd‬‬

‫ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﭜﻮري ﻛﺮﻳﻚ )‪ ،(2‬ﮐﻴﺪي واري ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬وﭠﻮ ﻛﺮﻳﻚ ‪ ،‬ﻧﺎوڙي وارو ڍورو‪،‬‬
‫‪hA‬‬

‫ﮔﮭﻮڙو ﻧﺎر‪ ،‬ﭴﺎر وارو ڍورو‪ ،‬ﭴﻨﮕﻬﻪ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻣﻴﺮواﻫﻪ‪ ،‬روڙﻫﻮ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﺳﻠﻴﻤﺎن ڍورو‪،‬‬
‫ﻣﭩﮣﻲ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﭰﺎٽ‪ ،‬ﭘﭽﺎر ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻣﻞ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬وﻳﻬﺎن ڍورو‪ ،‬ﺷﻜﺮاﻧﻮ ڍورو‪ ،‬ﻟﻨﻴﺎري‬
‫ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﺳﻨﻬﮍي ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬واﻫﮡ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻧﺎﻧﮓ واري ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻣﺮﮔﻬﻪ وارو‪ ،‬رﺋﻴﺴﻦ‬
‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫وارو‪ُ ،‬ﻣﻠﻮن ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬اڌﻳﺎري ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻛﻴﭩﻲ ﻛﺮﻳﻚ‪ُ ،‬ڌوڌاﭨﻲ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﺑﺎغ واري‪ ،‬اﻣﻦ‬
‫واﻫﻪ‪ ،‬واڙي ﻛﺮﻳﻚ‪ .‬ﺟﺎﮐﻲ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﮔﺴﺮ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﭘﻨﺠﻮڙ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻟﻜﻴﺎرو ﻛﺮﻳﻚ‪،‬‬
‫ﮐﺎڙڪ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻛﺎﺟﮭﺮ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻛﺎﺟﮭﺮ ﻧﻨﮃو ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﭘﮑﺎر ﻛﺮﻳﻚ‪ِ ،‬ﺳﻴﺮ ﻛﺮﻳﻚ‪،‬‬
‫ﻛﻮري ﻛﺮﻳﻚ ‪ .‬ﻣﭥﻴﻦ ﮐﺎن ﻋﻼوه ﻛﺠﮭﻪ ﻧﻨﮃﻳﻮن‪ ،‬وڏﻳﻮن ﻧﺎرون ۽ ڍورا ﺑﻪ ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﺳﻔﺮ‬
‫دوران ﻧﺎﮐﺌﻦ ﻧﻮٽ ﻛﺮاﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻴﻜﻲ ﻫﻲ آﻫﻦ‪ :‬ﻧﺎﻧﮕﻮ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﺑﮕﻬﺎڙ ﻛﺮﻳﻚ‪ِ ،‬ﭘﻨﺎن وارو‬
‫ﻛﺎري ﮀﻮڙ ڍورو‪،‬‬‫ڍورو‪ ،‬ﭼﻨﻜﻲ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﭘﭕﻲ وارو ڍورو‪ ،‬واﻫﮡ ڍورو‪ ،‬ﭼﺘﻮن ڍورو‪ِ ،‬‬
‫‪70‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﺑﮕﻬﺎڙ ڍورو‪ ،‬ﮔﺪڙ وارو ڍورو‪ ،‬ﭔﻴﭩﺎرو‪ ،‬ﺳﻮﻟﻲ ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﺟﻮﮘﻴﺌﮍا ﻛﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻛﭽﺎر‪ ،‬وﭠﻴﻮن‬
‫ﭜﻨﭝﻮر‪ُ ،‬دري‪ ،‬واﭼﮍي وارو ڍورو‪ ،‬ﻛﭙﻮر‪ ،‬ﻣﻠﻮڪ ﺷﺎﻫﻪ ﺟﻮ ﺟﮭﻮر‪ُ ،‬ﮀﭩﮡ ﺷﺎﻫﻪ ڍورو‪ ،‬ﻣﻨﻬﺎن‬
‫ﭔﺎرو‪ ،‬ﺑﺎﺑﻮ‪ ،‬ﻫﮇن واري دوﻫﻮ‪ ،‬ﭔﻴﮍي وارو ڍورو‪ ،‬ﭘﺎٽ‪ ،‬ﭘﻴﺮ وارو ﭘﭧ‪ِ ،‬ﭨﻜﻲ واري ﺷﺎخ‪،‬‬
‫ﺳﺌﻲ‪ ،‬ﺟﮑﻮو‪ ،‬ﻣﮇﺋﻲ ۽ اﭸﺎن ﺑﻪ اﮘﺘﻲ وارﻳﻮن ﻧﺌﻮن ﻟﮑﻲ دﺋﺎرﻛﺎ‪ ،‬ﭼﺎﻛﺎن‪ ،‬ﭔﻴﭧ‪ ،‬راڻ‪،‬‬
‫ﺻﻮرت ﭔﺎري ۽ ﮐﻴﺮاﮢﻲ ﻧﺎر‪ ،‬ﺷﺎرڪ‪ ،‬ﺷﺎﻫﻪ ﺳﻤﺎﻧﺪو ﻧﺎر‪ ،‬دﺋﺎرﻛﺎ ﺟﻲ ﮔﺮﮢﻲ‪ ،‬ﮔﻬﺎڙﻳﻠﻲ ۽‬

‫‪a ir‬‬
‫ﻛﺎﻧﮕﮍي وﻏﻴﺮه‪.‬‬

‫‪Ch‬‬
‫آﺑﻬﻮا )‪(Climate‬‬
‫آﺑﻬﻮا ﺣﻴﻮاﻧﻴﺎﺗﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺗﻲ اﺛﺮ اﻧﺪاز ﭤﻴﮡ ﺳﺎن ﮔﮇ ﻧﺒﺎﺗﻴﺎت ﺟﻲ واڌ وﻳﺠﮫ ﺗﻲ‬

‫‪i‬‬
‫‪ita‬‬
‫ﭘﮡ اﺛﺮ اﻧﺪاز ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﺗﻲ ﭼﻮﻣﺎﺳﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ اﻧﮕﺮﻳﺰي‪ ‬۾ ‪ Monsoon‬۽‬
‫ﻋﺮﺑﻲ‪ ‬۾ ﻣﻮﺳﻢ ﺳﮇﺟﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭔﻴﮍا ﺋﺘﻦ ﺗﻲ ﮔﮭﮣﻮ اﺛﺮ اﻧﺪاز ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ‪.‬‬
‫‪Bh‬‬
‫ﻛﺮاﭼﻲ‪ ‬ﮐﻲ ﮀﮇي ﺑﺎﻗﻲ ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﭘﭩﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﻫﻮاﺋﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﻛﺎ ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫اﭸﺎ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻧﻪ ﭤﻲ آﻫﻲ‪ .‬ﭼﻮﻣﺎﺳﻲ ۾ ﺳﻤﻨﮉ ﺟﻲ ﻛﻨﮅي‪ ‬وﻳﺠﮭﻮ ﻫﻮا ‪ 24‬ﻛﻠﻮﻣﻴﭩﺮ ﻓﻲ‬
‫‪tif‬‬

‫ﻛﻼڪ ﺟﻲ رﻓﺘﺎر ﺳﺎن ﻟﮙﻨﺪي آﻫﻲ‪ .‬ﭔﻴﮍاﺋﺘﺎ ﻫﻮاﺋﻦ ۽ ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي وﻳﺮن ﮐﻲ ﻫﻴﭡﻴﻦ ﻧﺎﻟﻦ‬
‫‪La‬‬

‫ﺳﺎن ﺳﮇﻳﻨﺪا آﻫﻦ‪:‬‬

‫ﺳﻴﺎرو‪ :‬ﺟﮇﻫﻦ اﺗﺮ ﮐﺎن ﻫﻮا ﻟﮙﮡ ﺷﺮوع ﭤﺌﻲ ۽ زوردار ﭤﮅ ﭘﻮي‪.‬‬
‫‪ul‬‬

‫ﺳﺎﺗﺎﺋﻮ‪ :‬ﺗﻬﻪ ﺳﻴﺎري ۾ ﻫﻲ‪ ‬ﻫﻮا اﺗﺮ اوﻟﻬﻪ ﮐﺎن ﻟﮙﻨﺪي آﻫﻲ ۽ ﭤﮅ ﺗﻤﺎم ﮔﮭﮣﻲ وڌي‬
‫‪bd‬‬

‫وﻳﻨﺪي آﻫﻲ‪.‬‬
‫ﻧﺎﺳﻲ ‪ :‬اﺗﺮ ﺟﻲ ﻫﻮا ﺟﮇﻫﻦ ﺗﻴﺰ ﭤﺌﻲ ﺗﻪ ان ﮐﻲ ﻧﺎﺳﻲ ﻣﻮﺳﻢ ﺳﮇﻳﻨﺪا آﻫﻦ‪ .‬ﻫﻲ‪‬‬
‫‪hA‬‬

‫ﻫﻮا ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي وﻳﺮن ﮐﻲ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﻛﻨﺪي آﻫﻲ‪.‬‬

‫اﻟﻬﻨﺪو‪ :‬ﻫﻲ ﻫﻮا اوﻟﻬﻪ ﻃﺮف ﮐﺎن اﻳﻨﺪي آﻫﻲ ۽ ﭤﮅ ﮐﻲ ﮔﮭﭩﺎﺋﻴﻨﺪي آﻫﻲ‪ .‬ﻫﻦ ﮐﻲ‬
‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫ﻣﻘﺎﻣﻲ ﻃﻮر ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﺳﮇﻳﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬

‫ﻛﺎ ُﻣﻨﻬﻦ‪ :‬ﻫﻲ ﻫﻮا اوﻟﻬﻪ ﻃﺮف ﮐﺎن اﻳﻨﺪي آﻫﻲ ۽ ﻫﻠﻜﻲ ﭤﮅ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻨﺪي آﻫﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻮس‪ :‬ﻫﻦ ﻣﻮﺳﻢ ۾ ﻫﻮا ڏﮐﮡ ﮐﺎن ﮔﻬﻠﻨﺪي آﻫﻲ‪ .‬ﻫﻲ‪ ‬ﻫﻮا‪ ،‬وﮢﻨﺪڙ ۽ ﺻﺤﺖ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻫﻮﻧﺪي آﻫﻲ‪ .‬ﻫﻦ ﮐﻲ ُﺳﻮاﺋﻮ وا‪ ‬ﺑﻪ ﭼﻮﻧﺪا آﻫﻦ‪ .‬ﻫﺮ ﻣﻬﻴﻨﻲ ﺟﻲ ‪ 23‬ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﺎن وﻳﺮ‬
‫ﭼﮍﻫﮡ ﻟﮙﻨﺪي آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ’ﭼﺎﻧﺪي ﺟﻮار‘ ﺳﮇﻳﻨﺪا آﻫﻦ‪ .‬ﻫﻲ‪ ‬وﻳﺮ ﻧﺌﻴﻦ ﺑﻴﭡﻞ ﻣﻬﻴﻨﻲ‬
‫ﺟﻲ ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭼﮍﻫﻨﺪي آﻫﻲ ﭘﻮ‪ ‬ﻟﻬﮡ ﺷﺮوع ﻛﻨﺪي آﻫﻲ ۽ ‪ 7‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻲ ﭜﺎڱ‬

‫‪71‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ڏﻳﻨﺪي آﻫﻲ ۽ ‪ 11‬ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﺎن وري ﭼﮍﻫﮡ ﺷﺮوع ﻛﻨﺪي آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ’ﭘﻨﮅﻳﺎڙو‘ ﺳﮇﻳﻮ‬
‫وﻳﻨﺪو آﻫﻲ‪ .‬اﻫﺎ ‪ 16‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻜﻤﻞ ﺟﻮﭜﻦ ﺗﻲ ﭘﻬﭽﻨﺪي آﻫﻲ ۽ ﭘﻮ‪ ‬ﻟﻬﮡ ﺷﺮوع‬
‫ﻛﻨﺪي آﻫﻲ‪ ،‬۽ اﻳﻨﺪڙ ﻣﻬﻴﻨﻲ ﺟﻲ ‪ 2‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﭼﻜﺮ ﭘﻮرو ﻛﻨﺪي آﻫﻲ‪.‬‬
‫اوﭜﺮ وارو‪ :‬ﻫﻲ‪ ‬ﻫﻮا اوﭜﺮ ﮐﺎن اﻳﻨﺪي آﻫﻲ‪ ،‬ﻫﻦ ﮐﻲ ’اﮘﻨﺎﮢﻮن‘ ﺑﻪ ﺳﮇﻳﻨﺪا آﻫﻦ‪.‬‬
‫ﻫﻲ‪ ‬ﻫﻮا ﻛﮇﻫﻦ ﻛﮇﻫﻦ ﺳﻴﺎري ۾ ﺑﻪ ﻟﮙﻨﺪي آﻫﻲ‪ .‬ﭼﻮﻣﺎﺳﻲ ۾ ﻣﻮﺳﻢ ﮔﺮم ﭤﻲ وﻳﻨﺪي‬

‫‪a ir‬‬
‫آﻫﻲ ۽ وڄ ۽ ﮔﺠﮕﻮڙ ﺳﺎن ﺑﺮﺳﺎﺗﻮن ﺷﺮوع ﭤﻲ وﻳﻨﺪﻳﻮن آﻫﻦ ‪.‬‬
‫ُ‬

‫‪Ch‬‬
‫ﺑﺮﺳﺎت‪ :‬ڊﻳﻠﭩﺎﺋﻲ ﻟﻮﻛﻦ ﺟﻲ ﻣﭡﻲ ﭘﺎﮢﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮڻ ﺟﻮ ﭔﻴﻮ وڏو ذرﻳﻌﻮ ِﻣﻴﻨﻬﻦ‬
‫آﻫﻲ‪ .‬ﻫﻦ ﻋﻼﺋﻘﻲ ۾ وﺳﻜﺎرو زﻧﺪﮔﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﻋﻼﻣﺖ آﻫﻲ‪ .‬اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﺟﻲ ﺳﻤﻮري‬

‫‪i‬‬
‫ﺟﻴﻮت ﮐﻲ ان ﺟﻲ ﺳﺨﺖ ﺿﺮورت آﻫﻲ‪ .‬ﮐﺎرﻳﻦ ﺟﻲ ﻛﻨﺎرن وارن ﻣﻴﺪاﻧﻦ ﺗﻲ ﮔﺎﻫﻪ ﭰﭩﻨﺪو‬

‫‪ita‬‬
‫آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻴﻜﻮ ﺟﺖ ﻟﻮﻛﻦ ﺟﻲ ﻣﺎل‪ ،‬ﺧﺎص ﻃﻮر ُاﭠﻦ ﺟﻲ ﮐﺎڌي ۾ ﻛﻢ اﻳﻨﺪو آﻫﻲ‪ .‬وﮢﻦ ۽‬
‫‪Bh‬‬
‫ﭔﻮﭨﻦ ﺟﻲ واڌ ﺑﻪ ﭤﻴﻨﺪي آﻫﻲ‪ .‬وﺳﻜﺎر ۾ ﻣﭥﺎن ﺟﺒﻠﻦ ﺗﺎن ﻧﺌﻴﻮن ﺑﺮﺳﺎﺗﻲ ﭘﺎﮢﻲ ڊﻳﻠﭩﺎ ﮐﻲ‬
‫ﭘﻬﭽﺎﺋﻴﻨﺪﻳﻮن آﻫﻦ‪ .‬ﮔﮭﮣﻮ ﭘﺎﮢﻲ ﺗﻪ ﮐﺎرﻳﻦ وﺳﻴﻠﻲ ﺳﻤﻨﮉ ۾ ﻫﻠﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ‪ ‬ﺑﻪ ان ﺟﻮ‬
‫ﻛﺠﮫ ﺣﺼﻮ ’ﭼﮑﺮن‘‪ ،‬ﻫﻴﭡﺎﺋﻦ ﮐﮇن ۾ رﻫﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﻟﻮڪ ﺑﺮﺳﺎﺗﻲ ﭘﺎﮢﻲ‪‬‬
‫‪tif‬‬

‫ﮐﻲ ﺗﻼﺋﻦ ۽ ﮐﮇن ۾ ﭜﺮي ﮀﮇﻳﻨﺪا آﻫﻦ‪ ،‬ﺟﻴﻜﻮ ﺳﻨﺪن واﻫﭙﻲ ۾ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻣﺎل‪ ،‬ﭘﮑﻲ ۽‬
‫‪La‬‬

‫ﺟﮭﻨﮕﻠﻲ ﺟﺎﻧﻮر ﺑﻪ ان ﻣﺎن ﭘﺎﮢﻲ ﭘﻴﺌﻨﺪا آﻫﻦ‪ .‬ﻧﺌﻴﻦ رن ﭘﭩﻴﺎﮢﻲ‪ ،‬ﻧﺌﻦ ﮔﮭﺎرو‪ ،‬ﻧﺌﻦ داﭔﻴﭽﻲ‪،‬‬
‫ﮔﮭﮕﮭﺮوارو ڍورو وﻏﻴﺮه ذرﻳﻌﻲ ﺑﺮﺳﺎﺗﻲ ﭘﺎﮢﻲ اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﺟﻲ ﻛﻦ ﮐﺎرﻳﻦ ۾ داﺧﻞ ﭤﺌﻲ‬
‫‪ul‬‬

‫ﭤﻮ‪” .‬ﻻڙ ۾ ﺑﺮﺳﺎت ﺳﺮاﺳﺮي ‪ 7‬اﻧﭻ ﭘﻮﻧﺪي آﻫﻲ‪ ،‬اﻟﺒﺖ ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﻛﻨﮅﻳﻦ ﺗﻲ ان ﮐﺎن‬
‫‪bd‬‬

‫وڌﻳﻚ ﺑﻪ وﺳﻨﺪي آﻫﻲ‪.(3)“.‬‬

‫‪hA‬‬

‫ﮔﮭﻢ‪ :‬ڊﻳﻠﭩﺎ ﺟﻲ اﺗﺮ وارن ﭜﺎﮜﻦ ﮐﺎن ﺳﻤﻨﮉ ﺟﻲ ﻛﻨﮅﻳﻦ ﺗﻲ ﮔﮭﻢ وڌﻳﻚ ﻫﻮﻧﺪي‬
‫آﻫﻲ‪ .‬ﻫﻮا ۾ ﮔﮭﻢ ﺟﻮ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ وڌﻳﻮ وﭸﻲ‪ .‬ﻫﺘﻲ ﮔﮭﻢ ﻣﺎرچ ﮐﺎن آﻛﭩﻮﺑﺮ ﻣﻬﻴﻨﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﭘﻮﻧﺪي رﻫﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫”ﻛﺮاﭼﻲ اﻳﺌﺮﭘﻮرٽ ﺗﻲ رﻛﺎرڊ ﻛﻴﻞ اﻧﮕﻦ اﮐﺮن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﺮاﺳﺮي ﮔﮭﻢ ‪74%‬‬
‫رﻫﻲ‪ .(4)“.‬ﭼﻮﻣﺎﺳﻲ ۾ ﺑﻪ ﻻڙ ﺗﻲ اﻛﺜﺮ ﻛﻜﺮ ﮀﺎﻧﻴﻞ رﻫﻨﺪا آﻫﻦ‪.‬‬
‫ﻣﭩﻲ ‪ :Soil‬اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﺟﻲ ﻣﭩﻲ درﻳﺎﻫﻲ ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺳﺎن آﻧﺪل ﻟﭧ ۽ ﺳﻨﻬﮍي واري‬
‫ﺗﻲ آڌارﻳﻞ آﻫﻲ‪ .‬درﻳﺎﻫﻪ ﺟﻲ وﻳﺠﮭﻮ زﻣﻴﻦ ﻧﺮم ﭤﻴﻨﺪي آﻫﻲ ۽ ﺳﻤﻨﮉ وﻳﺠﮭﻮ ﻛﺠﮫ‬
‫ﭘﻜﻴﺮڙي ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭜﻨﺠﮭﻮ ۽ واري ﮔﮇﻳﻞ ﻫﻮﻧﺪي آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻟﻮڻ ﺟﻮ وڏو ﻣﻘﺪار ﻫﻮﻧﺪو‬
‫آﻫﻲ‪ .‬زﻣﻴﻦ ﺟﺎ ﻛﻴﺌﻲ ﻗﺴﻢ آﻫﻦ‪ :‬وارﻳﺎﺳﻲ‪ ،‬ﭼﻴﻜﻲ‪ ،‬ﮔﺴﻴﺎري‪ ،‬ﭠﭟ ﻛﻠﺮ‪ ،‬ﺷﻮر‪ ،‬۽ ﻣﭡﻮ‬
‫‪72‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﻛﻠﺮ وﻏﻴﺮه‪.‬‬
‫ﻫﻚ اﻧﮕﺮﻳﺰ ﻋﺎﻟﻢ اي ﺑﻠﻴﭩﺮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪” :‬ﺟﺎﺗﻲ‪ ‬ﻣﺎن ﻣﭡﻮ ﻛﻠﺮ ﮐﮣﻲ ﭼﻜﺎس‬
‫ﻛﻴﻮ وﻳﻮ ﺗﻪ ان ۾ ﺳﻮڊﻳﻢ ﻛﻠﻮراﺋﻴﮉ ‪ 3.48%‬ﻣﺌﮕﻨﻴﺸﻢ ﻛﻠﻮراﺋﻴﮉ ‪ 0.28%‬۽ ﻛﺌﻠﺸﻢ‬
‫ﻛﻠﻮراﺋﻴﮉ ‪ 1.42%‬ﻧﻮٽ ﻛﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﮇﻫﻦ ﺗﻪ ڏﻧﮕﺎﮀﻲ ﺟﻲ ان ﮐﺎن ﻛﻲ ﻗﺪر ﭼﮝﻴﺮڙي زﻣﻴﻦ‬
‫آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ‪ 6‬ﮐﺎن ‪ 7‬ﺳﻴﻜﮍو ﺳﻮڊﻳﻢ ﻛﻠﻮراﺋﻴﮉ ﻫﻮﻧﺪو آﻫﻲ‪(5)“.‬‬

‫‪a ir‬‬
‫رﻫﺎﺋﺸﻲ ﻧﻤﻮﻧﻮ‪ :(Settlement Patterns) :‬آﮘﺎﭨﺎ ﻟﻮڪ ﮐﺎڌي‪ ،‬ﮔﺎﻫﻪ ۽ ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺟﻲ‬

‫‪Ch‬‬
‫ﺗﻼش ۾ ﺟﺒﻠﻦ ﮐﺎن ﻣﻴﺪاﻧﻦ ڏاﻧﻬﻦ ﻟﮇﭘﻼڻ ﻛﺮي اﻳﻨﺪا رﻫﻴﺎ آﻫﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ درﻳﺎﻫﻪ ﺟﻲ ﻛﻨﺎري‬
‫ﻳﺎ ڍﻧﮃن ﺟﻲ ﭜﺮ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮن وﺳﻨﺪﻳﻮن ﻗﺎﺋﻢ ﻛﻴﻮن‪ .‬اﻫﮍي ﻃﺮح ﻧﺴﻞ در ﻧﺴﻞ ﻟﻮڪ اﻳﻨﺪا‬
‫وﺳﻨﺪﻳﻮن ﻗﺎﺋﻢ ﻛﻨﺪا‪ ،‬ﻣﺮﻧﺪا‪ ،‬ﮐﭙﻨﺪا‪ ،‬ﭘﻮﺋﺘﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ اﺛﺮ ﮀﮇﻳﻨﺪا رﻫﻴﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅ ۾ آﻣﺮي‪،‬‬

‫‪i‬‬
‫‪ita‬‬
‫ﻣﻮﻫﻦ ﺟﻮ دڙو ۽ ﺳﻴﻮﻫﮡ ان ﺟﺎ ﻣﺜﺎل آﻫﻦ‪ .‬ﺟﻦ ﻻ‪ ‬ﻋﺎﻟﻤﻦ ﺟﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ راﻳﺎ آﻫﻦ‪:‬‬
‫‪Bh‬‬
‫”وﻗﺖ ﺳﺎن ﮔﮇ وﺳﻨﺪﻳﻮن وﺟﻮد ۾ آﻳﻮن‪ .‬ﺷﻬﺮ آﺑﺎد ﭤﻴﺎ‪ .‬ﻧﺪي‪ ‬ﺟﻲ وﻫﻜﺮن ﺗﻲ‬
‫ﭘﺘﮡ ۽ ﺳﻤﻮﻧﮉ ﺗﻲ ﺑﻨﺪرﮔﺎﻫﻪ ﭠﻬﻴﺎ‪ .‬ڍﻧﮃن ﻛﻨﺎري وﺳﻨﺪﻳﻮن ﭠﻬﻴﻮن ۽ اﻫﻲ ﺳﭛ ﻣﭩﺠﻨﺪﻳﻮن‬
‫ﺧﺘﻢ ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن وﻳﻮن‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻲ ﻃﻮر ﻟﮇﭘﻼڻ ﭤﻴﻨﺪي رﻫﻲ‪ .‬ﺑﻌﺪ ۾ ﮐﺎري ﮐﻴﮍاﺋﻮ ﻟﻮﻛﻦ ڊﻳﻠﭩﺎ ۽‬
‫‪tif‬‬

‫ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﻛﻨﮅﻳﻦ ﺗﻲ واﭘﺎر ۽ زراﻋﺖ ﻻ‪ ‬زﻣﻴﻨﻮن ﺣﺎﺻﻞ ﻛﻴﻮن‪(6)“.‬‬

‫‪La‬‬

‫”ﻣﻴﺪ ۽ ﺟﺎٽ وﻳﺪڪ زﻣﺎﻧﻲ ۾ ﺳﻨﮅو درﻳﺎﻫﻪ ﺟﻲ ﻛﭙﻦ ﺗﻲ رﻫﻨﺪﻳﻮن ﻫﻴﻮن ۽‬

‫ﺳﻨﺪن ﮔﺬران ُﭰﺮﻟﭧ ﺗﻲ ﻫﻮ‪ .‬ﭔﺌﻲ ﻗﻮﻣﻮن ﺟﮭﺎز راﻧﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﻫﻨﺮ ﮐﺎن واﻗﻒ ﻫﻴﻮن‪(7)“.‬‬
‫‪ul‬‬

‫ﺳﻜﻨﺪراﻋﻈﻢ اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﺟﻲ ﺳﻔﺮ دوران ﺳﺘﻮرا‪ ،‬ﻛﺎﻣﻨﺎ‪ ،‬ﻛﻮرﻳﭩﺲ‪،‬‬

‫‪bd‬‬

‫ﻛﺮوﻛﻮﻻ ۽ اروس ﻧﺎﻟﻲ وﺳﻨﺪﻳﻦ ﻣﺎن ﮔﺬرﻳﻮ‪ (8)“.‬ان ﮐﺎن ﭘﻮ‪ ‬ﭘﻬﺮﻳﻦ ﻋﻴﺴﻮي ﺻﺪي‬
‫ڌاري ﺑﺎرﺑﻴﺮﻳﻜﺎن ﺑﻨﺪرﮔﺎﻫﻪ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﮘﺘﻲ ﻣﻴﻨﺎﮘﮍﻫﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺠﺎ ﭔﺎڙي ﻳﺎ ﻣﻨﮉا ﭔﺎڙي‬
‫‪hA‬‬

‫ﺟﺎ ﻧﺎﻻ اﭼﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﭘﭩﺎﻻ ﺑﺎﺑﺖ اﻟﺒﺖ اﻫﻮ ﭼﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ اﻫﻮ ﺑﻨﺪرﮔﺎﻫﻪ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﻨﮉ ﺗﻲ اﮘﻲ‬
‫ﺋﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﻫﻮ‪ .‬ﻫﺘﻲ ﻣﻬﺎﮢﺎ وڏي ﺗﻌﺪاد ۾ آﺑﺎد ﻫﺌﺎ‪ .‬ﺳﻜﻨﺪر اﻋﻈﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻠﻴﭧ ﻻ‪ ‬اﻧﻬﻦ‬
‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫ﮐﺎن ﭔﻴﮍا ﺗﻴﺎر ﻛﺮاﻳﺎ ﻫﺌﺎ ۽ ﮐﻴﻦ ﺳﻮﻧﻬﻮن ﺑﮣﺎﻳﻮ ﻫﻮ‪ .‬ﺳﻜﻨﺪر اﻋﻈﻢ ﺟﻲ ﺳﻨﮅ ﺗﻲ ﻛﺎﻫﻪ‬
‫وﻗﺖ ڏﮐﮡ ﺳﻨﮅ ﺗﻲ راﺟﺎ ﻣﻮرس ﺣﻜﻤﺮان ﻫﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﮔﺎدي‪ ‬ﺟﻮ ﺷﻬﺮ ﭘﭩﺎﻻ ﻫﻮ‪ .‬ﭜﻨﭝﻮر ﻻ‪‬‬
‫ﺑﻪ اﻫﮍو ﺋﻲ راﻳﻮ آﻫﻲ ﺗﻪ ﻫﻲ ﺗﻤﺎم ﭘﺮاﮢﻮ ﺷﻬﺮ ﻫﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﻦ ﺑﺎرﺑﻴﺮﻳﻜﺎن ﻧﺎﻟﻮ‬
‫رﮐﻴﻮ‪ .‬ﻻﻫﺮي ﺑﻨﺪر ﮐﻲ اﺑﻦ ﺑﻄﻮﻃﻪ ان دور ﺟﻮ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻨﺪرﮔﺎﻫﻪ ﺳﮇي ﭤﻮ‪” .‬اورﻧﮕﺎ ﺑﻨﺪر‬
‫اورﻧﮕﺰﻳﺐ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺻﻮﺑﻴﺪاري دوران ‪1660-61‬ﻫﻪ ﺟﻲ وچ ڌاري ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻛﺮاﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻴﻜﻮ‬
‫ﻏﻼم ﺷﺎﻫﻪ ﻛﻠﻬﻮڙي ﺟﻲ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ آﺑﺎد ﻫﻮ‪ (9)“.‬ﻏﻼم ﺷﺎﻫﻪ ﻛﻠﻬﻮڙي ڌارﺟﺎ ﺟﻲ راﺟﺎ‬
‫‪73‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﮐﻲ ﻗﺘﻞ ﻛﺮاﻳﻮ‪ .‬ﻫﻚ ﻧﺌﻮن ﺑﻨﺪرﮔﺎﻫﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻛﺮاﺋﻲ ان ﺗﻲ ﺷﺎﻫﻪ ﺑﻨﺪر ﻧﺎﻟﻮ رﮐﻴﻮ‪ .‬اورﻧﮕﺎ‬
‫ﺑﻨﺪر ﺟﺎ ﺳﭛ ﻣﺎﮢﻬﻮ ﻟﮇاﺋﻲ آﮢﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﺷﻬﺮ ۾ وﺳﺎﻳﺎﺋﻴﻦ‪ .‬اﻫﮍي ﻃﺮح اورﻧﮕﺎ ﺑﻨﺪر وﻳﺮان ﭤﻲ‬
‫وﻳﻮ‪” (10)“.‬ﻻﻫﺮي ﺑﻨﺪر ﺑﮕﻬﺎڙ درﻳﺎﻫﻪ ﺗﻲ ﺳﻤﻨﮉ ﮐﺎن ﺳﺖ اٺ ﻛﻮﻫﻪ ۽ ﭠﭩﻲ ﮐﺎن ﭼﺎﻟﻴﻬﻪ‬
‫ﻛﻮﻫﻪ ﭘﺮي ﻫﻮ‪ .‬ﺷﻬﺮ ﮐﻲ وڏو ﻛﻮٽ ڏﻧﻞ ﻫﻮ‪ .‬وﻛﺮ ﺑﻨﺪر ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻨﺪر ﻫﻮ‪ .‬ڌرﺗﻲ ڌﭔﮡ‬
‫ﻛﺮي ﺗﺒﺎﻫﻪ ﭤﻴﻮ‪ .‬ان ﺟﻲ ﺟﺎ‪ ‬ﺗﻲ ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر ﺟﻮ ﺷﻬﺮ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﺷﺎﻫﺒﻨﺪر ۽ ڌاراﺟﺎ ﭰﭩﮡ‬

‫‪a ir‬‬
‫ﮐﺎن ﭘﻮ‪ ‬ﻫﻦ ﺑﻨﺪر زور ورﺗﻮ‪.(11)“.‬‬

‫‪Ch‬‬
‫”ﻣﻴﺮن ﺟﻲ دور ۾ ﺳﻨﮅ ﻓﺘﺢ ﻛﺮڻ ﮐﺎن ‪ 4‬ﺳﺎل اڳ ﺋﻲ ‪1839‬ع ۾ اﻧﮕﺮﻳﺰن‬
‫ﻛﺮاﭼﻲ‪ ‬ﺗﻲ ﻛﻨﭩﺮول ﻛﺮي ورﺗﻮ‪ (12)“.‬ﻛﺮاﭼﻲ ﭘﻮرٽ ﮐﻲ اڏڻ ﺷﻬﺮ ﺟﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮ‬

‫‪i‬‬
‫ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻻ‪ ‬ﻏﻮر ﺷﺮوع ﭤﻲ وﻳﻮ‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳﺰي دور ۾ ﭘﻮرٽ ﺑﻪ اڏﺟﻲ وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻴﭩﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﭤﻲ‪،‬‬

‫‪ita‬‬
‫ﺷﻬﺮ ﮐﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ ﺳﺎن اڏاﻳﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻲ ﺑﺴﺘﻴﻦ ﺟﻮ ﺣﺎل ﺳﺎﮘﻴﻮ رﻫﻴﻮ‪ .‬ﻛﺮاﭼﻲ‬
‫‪Bh‬‬
‫ﺑﻨﺪر ﺟﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﺳﺎن ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭔﻴﻦ ﺑﻨﺪرن ﺟﻮ دﻧﻴﺎ ﺳﺎن واﭘﺎر ﺧﺘﻢ ﭤﻲ وﻳﻮ‪ .‬اﻫﮍي ﻃﺮح‬
‫اﻫﻲ وﺳﻨﺪﻳﻮن ۽ ﺳﻬﮣﺎ ﺑﻨﺪرﮔﺎﻫﻪ ﻫﻮرﻳﺎن ﻫﻮرﻳﺎن ﭤﻲ وﻳﺮان ﭤﻴﻨﺪا وﻳﺎ‪ .‬ﻣﻮﺟﻮده دور ۾‬
‫ﻫﻴﭡﻴﺎن ﺷﻬﺮ ۽ وﺳﻨﺪﻳﻮن آﺑﺎد آﻫﻦ‪:‬‬
‫‪tif‬‬

‫ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر ‪ :‬ﻣﺎﺿﻲ‪ ‬۾ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻨﺪرﮔﺎﻫﻪ ﻫﻮ ۽ ﻫﺎڻ ﺑﻪ ﻫﻲ‪ ‬ﻫﻚ ﭘﻜﻲ وﺳﻨﺪي‬
‫‪La‬‬

‫آﻫﻲ‪ .‬اﻧﮕﺮﻳﺰي دور ۾ ﻫﻦ ﮐﻲ ﻣﻴﻮﻧﺴﭙﺎﻟﭩﻲ‪ ‬ﺟﻮ درﺟﻮ ﻫﻮ‪ .‬ﻫﻲ ﺑﻨﺪر اوﭼﺘﻮ ﻛﺮﻳﻚ ﺗﻲ‬
‫واﻗﻊ آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر وٽ ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر ﻛﺮﻳﻚ ﺳﮇﻳﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴﻜﺎ‬
‫‪ul‬‬

‫ﺣﺠﺎﻣﮍي ﻧﺎر وﺳﻴﻠﻲ ﺳﻤﻨﮉ ﺳﺎن ﮘﻨﮃﻳﻞ آﻫﻲ‪ .‬ﻫﻲ ‪ 35‬اﻳﻜﮍن ﺗﻲ ﭘﮑﮍﻳﻞ آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫‪bd‬‬

‫ﭼﻮڌاري ﺑﻨﺪ ڏﻧﻞ آﻫﻲ‪1998 .‬ع ﺟﻲ آدﻣﺸﻤﺎري ﻣﻄﺎﺑﻖ آﺑﺎدي ‪ 3000‬آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﮇﻫﻦ ﺗﻪ‬
‫‪hA‬‬

‫ﭘﺴﮕﺮداﺋﻲ وارن ﮘﻮﭠﻦ ﺟﻲ آﺑﺎدي ‪ 23000‬ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ آﻫﻲ‪.‬‬

‫اﺳﺎن ﺟﻲ ﺗﺎزي ﺳﺮوي دوران آﺑﺎدي ‪ 3500‬ﻧﻮٽ ﻛﺌﻲ وﺋﻲ‪ 40 .‬ﺳﻴﻜﮍو ﮔﮭﺮ‬
‫ﭘﻜﻴﻦ ﺳﺮن ۽ ﺳﻴﻤﻨﭧ ﺑﻼﻛﺲ ﺟﺎ ﭠﻬﻴﻞ آﻫﻦ‪ 60 ،‬ﺳﻴﻜﮍو ﮔﻬﺮ ﻛﺎٺ ۽ ﻣﭩﻲ‪ ‬ﺟﺎ ﭠﻬﻴﻞ‬
‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫آﻫﻦ‪ .‬ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر ﺟﻲ ﭘﺴﮕﺮداﺋﻲ‪ ‬وارا ﮘﻮٺ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ آدﻣﺸﻤﺎري‪ :‬ﮘﻮٺ ﻋﻠﻲ ﺑﺨﺶ‬
‫ﺟﺖ ‪ ،3000‬ﺣﺎﺟﻲ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺟﺖ ‪ ،1500‬اﺣﻤﺪ ﺧﺎن ﻣﻴﻤﮡ اوﭼﺘﻮ ﻛﺮﻳﻚ ‪ ،1000‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺧﺎن ﻣﻴﻤﮡ ﺟﻮﻫﻮ ﻛﺮﻳﻚ ‪ ،3000‬۽ ﮔﻠﺒﻬﺎر دﺑﻠﻮ ﺟﻮﻫﻮ ﻛﺮﻳﻚ ‪ .500‬ﺣﺠﺎﻣﮍي ﻧﺎرﺗﻲ‬
‫دﺑﻠﻦ ﺟﺎ ﭔﻴﺎ ﺑﻪ ﮘﻮٺ آﺑﺎد آﻫﻦ‪ ،‬اﻫﻲ ﺳﭛ ﺟﺎ ﺳﭛ ﻣﮁﻲ‪ ‬ﺟﻮ ڌﻧﮅو ﻛﻨﺪا آﻫﻦ‪.‬‬
‫ﮐﺎرو ﮀﺎڻ‪ :‬ﻫﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ ﺗﻌﻠﻘﻲ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ‪ 42‬دﻳﻬﻮن آﻫﻦ‪.‬‬
‫آﺑﺎدي ‪ 25700‬آﻫﻲ‪ 1998 .‬ﺟﻲ آدﻣﺸﻤﺎري ﻣﻄﺎﺑﻖ آﺑﺎدي ‪ 26000‬آﻫﻲ‪ .‬ﻣﭡﻮ ﭘﺎﮢﻲ ﺗﻼﺋﻦ ۾‬
‫‪74‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﮔﮇ ﻛﻴﻮ وﻳﻨﺪو آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻤﭗ وﺳﻴﻠﻲ ﻛﮃﻳﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﺳﺎن ﺳﺮوي دوران ﺷﻬﺮ‬
‫ﺟﻲ آدﻣﺸﻤﺎري ‪ 1000‬ﻧﻮٽ ﻛﺌﻲ‪ .‬ﻫﻲ ﺷﻬﺮ ﻣﭩﮣﻲ ﻛﺮﻳﻚ ۽ ﭰﺎٽ ﺟﻲ وچ ۾ ﭔﻴﭧ ﺗﻲ‬
‫آﻫﻲ‪ .‬ﺷﻬﺮ ۾ ﮐﭩﻲ‪ ،‬ﺳﻮﻣﺮا‪ ،‬ﺧﺎﺻﺨﻴﻠﻲ‪ ،‬۽ ﻣﻬﺎﮢﺎ وﻏﻴﺮه آﺑﺎد آﻫﻦ‪ .‬ﭘﺴﮕﺮداﺋﻲ‪ ‬ﺟﺎ ﮘﻮٺ‬
‫ﻫﻲ آﻫﻦ‪ :‬ﻣﺼﺮي ﻛﻠﻤﺘﻲ ﭰﺎٽ ﻛﺮﻳﻚ ‪ 75‬ﮔﮭﺮ‪ ،‬ﻋﺒﺎس ﭘﻴﺮوزاﮢﻲ ﭰﺎٽ ﻛﺮﻳﻚ ‪ 25‬ﮔﮭﺮ‪،‬‬
‫ﻋﻠﻲ اﺗﺮادي ﭔﻴﭩﮍي ﻛﺮﻳﻚ ‪ 100‬ﮔﮭﺮ‪ ،‬ﺣﺎﺟﻲ ﻗﺎدر ﺑﺨﺶ ﺻﻮﺑﺎﮢﻲ ‪ 50‬ﮔﮭﺮ‪ ،‬ﻋﺒﺪا� ﻣﻴﺮ‬

‫‪a ir‬‬
‫ﺑﺤﺮ ﻣﭩﮣﻲ ﻛﺮﻳﻚ ‪ 100‬ﮔﮭﺮ‪ ،‬ﻋﺒﺪو ﻣﺎﻟﻬﻴﻮ ﻣﭩﮣﻲ ﻛﺮﻳﻚ ‪ 12‬ﮔﻬﺮ‪ ،‬اﺑﻦ روﻧﺠﮭﻮ ﻣﭩﮣﻲ‬

‫‪Ch‬‬
‫ﻣﻮﺳﻲ ڌاﻧﮅل روڙو ﻛﺮﻳﻚ ‪ 50‬ﮔﮭﺮ‪،‬‬ ‫ٰ‬ ‫ﻛﺮﻳﻚ ﭘﺮاﮢﻲ ﺳﻮﮐﻲ ﺑﻨﺪر ﺟﻲ ﭘﺎﺳﻲ ۾ ‪ 15‬ﮔﮭﺮ‪،‬‬
‫ﺷﻔﻴﻊ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻫﻪ روڙو ﻛﺮﻳﻚ ‪ 15‬ﮔﮭﺮ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺧﺎن ﺟﺖ روڙو ﻛﺮﻳﻚ ‪ 200‬ﮔﮭﺮ‪ ،‬ﺣﺎﺟﻲ‬
‫ﺳﺎﺟﻦ ﭨﺎﻧﮉﻳﻮ روڙو ﻛﺮﻳﻚ ‪ 300‬ﮔﮭﺮ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺖ روڙو ﻛﺮﻳﻚ ‪ 200‬ﮔﮭﺮ ۽ اﺣﻤﺪ‬

‫‪i‬‬
‫‪ita‬‬
‫ﺟﻮﮢﻴﺠﻮ ‪ 60‬ﮔﮭﺮ‪ .‬ﻫﻲ ﺳﭛ ﻟﻮڪ ﻣﮁﻲ‪ ‬ﺟﻮ ڌﻧﮅو ﻛﻨﺪا آﻫﻦ‪.‬‬
‫‪Bh‬‬
‫ﭔﺎﭔﻴﻮ ﭘﺘﮡ‪ :‬ﻫﻲ ﺳﻨﮅو ﻧﺪي‪ ‬ﺗﻲ آﺑﺎد آﻫﻲ‪ .‬ﻫﻦ ﺟﻲ ﭘﺴﮕﺮداﺋﻲ‪ ‬۾ ﺻﻮﺑﺎﮢﻲ‪،‬‬
‫ﮔﻠﺰﺋﻲ‪ ،‬ﮔﻠﮍي ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ۽ ﻣﻬﺎﮢﺎ آﺑﺎد آﻫﻦ‪ .‬ﻫﻦ ﺟﻲ آدﻣﺸﻤﺎري ‪ 4000‬ﭤﻴﻨﺪي‪ .‬ﭤﻮرا‬
‫ﻛﻲ زراﻋﺖ ۽ ﻣﺎﻟﻮﻧﺪي‪ ‬۾ آﻫﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ ﻣﮁﻲ‪ ‬ﺟﻮ ڌﻧﺪو ﻛﻨﺪا آﻫﻦ‪.‬‬
‫‪tif‬‬

‫ﺳﭵﮡ واري‪ :‬ﻫﻦ ۾ ﭘﻴﺮوزاﮢﻲ ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﻻﺷﺎري‪ ،‬داﺋﻮد ﭘﻮﭨﺎ ۽ ﮐﺎراﺋﻲ ﻣﮁﻲ‪‬‬
‫‪La‬‬

‫ﺟﻮ ڌﻧﺪو ﻛﻨﺪا آﻫﻦ‪.‬‬

‫ﻣﻮل‪ :‬ﻫﻲ اﮘﻲ ﻣﻮل ﺑﻨﺪر ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﻣﺸﻬﻮر ﻫﻮ‪ ،‬۽ ﻫﺎﮢﻲ ﻣﻮل ﻛﺮﻳﻚ ﺳﮇﻳﻮ‬
‫‪ul‬‬

‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻫﺘﻲ ﺟﺖ ﮔﮭﮣﺎ آﺑﺎد آﻫﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ آدﻣﺸﻤﺎري ‪ 10000‬ﭤﻴﻨﺪي‪ُ .‬اﻫﻲ ﺳﭛ ﻣﭡﻲ‬
‫‪bd‬‬

‫ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺟﻲ اﮢﻬﻮﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر ۽ ﮐﺎري ﮀﺎڻ ﺟﻲ ﺳﺎﺣﻠﻲ ﭘﭩﻲ‪ ‬ﮐﺎن ﻟﮇي‪ ،‬ﻫﺘﻲ اﭼﻲ‬
‫آﺑﺎد ﭤﻴﺎ آﻫﻦ‪ .‬ڌﻧﮅو ﭤﻮرا زراﻋﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ اٺ ﭼﺎرڻ ۽ ﻣﮁﻲ ﻣﺎرڻ وﻏﻴﺮه‪.‬‬
‫‪hA‬‬

‫ﺷﺎﻫﺒﻨﺪر‪ :‬ﻫﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﻨﺪرﮔﺎﻫﻪ آﻫﻲ‪ .‬ﻫﻲ ﺑﻨﺪر ﻣﻴﺎن ﻏﻼم ﺷﺎﻫﻪ ﻛﻠﻬﻮڙي‬
‫‪1759‬ع ۾ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻛﺮاﻳﻮ ﻫﻮ‪ .‬ﻫﻦ ﺗﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﮭﮣﺎ ﺟﻬﺎز ﻟﻨﮕﺮ اﻧﺪاز ﭤﻴﻞ ﻫﻮﻧﺪا ﻫﺌﺎ‪1819 .‬ع‬
‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫واري زﻟﺰﻟﻲ ۾ ﻫﻲ ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺎﻫﻪ ﭤﻲ وﻳﻮ‪ .‬ﻫﻴﺌﻨﺮ ﺗﻌﻠﻘﻲ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ اﭤﺲ‪1998 .‬ع ﺟﻲ‬
‫آدﻣﺸﻤﺎري ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻬﺮ ﺟﻲ آﺑﺎدي ‪ 13000‬۽ ﭔﻬﺮاڙﻳﻮن ‪ 87000‬آﻫﻲ‪.‬‬
‫ﻣﭡﻲ ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺟﻲ اﮢﺎٺ ﺳﺒﺐ ﺳﺎﺣﻠﻲ ﭘﭩﻲ‪ ‬ﺟﺎ ﺳﭛ ﺟﺖ ﻟﮇي ﺷﺎﻫﺒﻨﺪر ﮀﭿ ﺟﻬﺎن‬
‫ﺧﺎن ۽ ان ﺟﻲ ﭘﺴﮕﺮداﺋﻲ‪ ‬۾ اﭼﻲ آﺑﺎد ﭤﻴﺎ آﻫﻦ‪ .‬ﻣﭥﻲ ذﻛﺮ ﻛﻴﻞ ﭘﻜﻦ ﮘﻮﭠﻦ ﮐﺎن ﻋﻼوه‬
‫ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﮐﺎرﻳﻦ ﺟﻲ ﻛﻨﮅﻳﻦ ﺗﻲ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﺎ ﻛﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻋﺎرﺿﻲ ﮘﻮٺ ۽ ﭘﮑﺎ اڏﻳﻞ آﻫﻦ‪.‬‬

‫‪75‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﮔﮭﺮن ﺟﺎ ﻗﺴﻢ‪:‬‬
‫ﺳﻴﻤﻴﻨﭧ ﺑﻼڪ ﺟﺎ ﮔﮭﺮ‪ :‬ﻫﻲ ﺳﻴﻤﻴﻨﭧ ﺟﻲ ﺑﻼﻛﻦ ﺳﺎن ﭠﻬﻴﻞ ﻫﻮﻧﺪا آﻫﻦ‪ ،‬ﮀﺖ‬
‫ﺟﻲ ﭼﺎدر ﺑﻪ ﺳﻴﻤﻴﻨﭧ ﺟﻲ ﻫﻮﻧﺪي آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻴﻜﺎ ﻛﺮاﭼﻲ‪ ‬۾ آﺳﺎﻧﻲ ﺳﺎن ﻣﻠﻲ وﻳﻨﺪي آﻫﻲ‪.‬‬
‫ﻛﺎٺ ﺟﺎ ﮔﮭﺮ‪ :‬ﻫﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﻛﺎٺ ﻣﺎن ﭠﻬﻴﻞ ﻫﻮﻧﺪا آﻫﻦ‪ .‬ﺟﻦ ۾ ﺗﻤﺮ‪،‬‬
‫ﻟﺌﻮ‪ ،‬ﭴﺎر ﻛﺮڙ‪ ،‬ﭔﭕﺮ‪ ،‬۽ دﻳﺌﻲ‪ ‬ﺟﻮ ﻛﺎٺ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺟﺖ ﻗﺒﻴﻠﻲ وٽ ﮔﮭﮣﻮ ﻛﺮي‬

‫‪a ir‬‬
‫ﻛﺎٺ ﺟﺎ ﮔﻬﺮ آﻫﻦ‪ .‬رگ وﻳﺪ ﺟﻲ ﻣﻨﮉل ﺳﺘﻮن ۾ راﺟﺎﺋﻦ ﺟﻲ ﻛﺎٺ ﺟﻲ ﭠﻬﻴﻞ ﻣﺤﻼﺗﻦ ﺟﻮ‬

‫‪Ch‬‬
‫ذﻛﺮ آﻫﻲ‪.‬‬
‫ﭘﮑﻲ وارا ﮔﮭﺮ‪ :‬ﭘﮑﺎ ﮔﮭﮣﻮ ﻛﺮي ﻛﻨﻮر‪ ،‬ﭘﻦ ۽ ﺳﺮ ﻣﺎن ﭠﺎﻫﻴﻨﺪا آﻫﻦ‪ .‬ﻫﻦ ۾ ﺑﻪ‬

‫‪i‬‬
‫ﻛﺎٺ ﺟﺎ ﻟﮍﻫﺎ ۽ ﭤﻮﮢﻴﻮن ﻛﻢ اﻳﻨﺪﻳﻮن آﻫﻦ‪ .‬ﭘﺎﺳﻦ ﮐﺎن ﺑﻪ ﭘﮑﺎ ڏﺑﺎ آﻫﻦ ۽ ﮀﺖ ﺑﻪ ﭘﮑﻲ ﺟﻲ‬

‫‪ita‬‬
‫ﻫﻮﻧﺪي آﻫﻲ‪ .‬ﻛﭥﻲ ﻛﭥﻲ اﻫﻲ ﮔﺎري ﺳﺎن راﮘﻴﺎ وﻳﻨﺪا آﻫﻦ‪ .‬ﭘﺘﺮاوان ﭘﮑﺎ ﺑﻪ اڏﻳﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾‬
‫‪Bh‬‬
‫ﻟﺌﻴﻦ ﺟﻮ ﮔﮭﮣﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﭤﺌﻲ‪.‬‬

‫ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺑﺎﺑﺖ وڌﻳﻚ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻮاد‪:‬‬

‫‪tif‬‬

‫ﻣﻴﺮ ﺑﺤﺮ ﻣﻬﺎﮢﺎ ۽ ﻣﮁﻲ‪ ‬ﺟﻮ ڌﻧﮅو ﻛﻨﺪڙ ﺳﺎﺣﻠﻲ ﭘﭩﻲ‪ ‬ﺟﺎ رﻫﻮاﺳﻲ ﻛﮁﻲ وﻏﻴﺮه‬
‫‪La‬‬

‫ﮀﺎ اﻧﻬﻦ ﻗﺪﻳﻢ ﻣﻴﺪ ﻟﻮﻛﻦ ﺟﻮ ﭘﻮﻧﻴﺮ آﻫﻦ‪ .‬ﻫﻦ ﺳﻮال ﺟﻮ ﺟﻮاب ﮘﻮﻟﮡ ﻻ‪ ‬اﺳﺎن ﮐﻲ ﭘﺮاﮢﻴﻦ‬
‫ﺗﻬﺬﻳﺒﻦ ڏاﻧﻬﻦ ڏﺳﮣﻮ ﭘﻮﻧﺪو ۽ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻦ ۾ ﻣﻴﺪن ﺑﺎﺑﺖ ﺟﻴﻜﻮ اﺣﻮال ﻟﮑﻴﻞ آﻫﻲ ان‬
‫‪ul‬‬

‫ﺟﻮ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﺟﺎﺋﺰو وﭠﻲ ﮀﻨﮉ ﮀﺎڻ ﻛﺮﮢﻲ ﭘﻮﻧﺪي‪ 1100 .‬ق‪.‬م‪ .‬۾ ﻛﻲ ﻣﻴﺪ ﻣﻬﺎﮢﺎ ۽ ﭘﺮﺷﻴﻦ‬
‫‪bd‬‬

‫اﻳﺮان ڏاﻧﻬﻦ ﻫﺠﺮت ﻛﺮي وﻳﺎ‪ 900 .‬ق‪.‬م‪ .‬۾ ﻣﻴﺪ ۽ ﭘﺮﺷﻴﻦ زﻳﮕﺮوز ڏاﻧﻬﻦ ﭘﻴﺶ ﻗﺪﻣﻲ‬
‫‪hA‬‬

‫ﻛﺌﻲ‪ 600 .‬ق م زﻳﮕﺮس ﻣﻴﺪن ۽ ﭘﺮﺷﻴﻦ ﺟﻮ ﺑﺎدﺷﺎﻫﻪ ﺑﮣﻴﻮ‪(14)“.‬‬

‫ﺑﺎﺑﻞ ﺟﻲ ﻓﺘﺢ ﻣﻴﺪن‪ ،‬ﭘﺮﺷﻴﻦ ۽ ﭼﻴﻠﮉﻳﻦ ﮐﻲ ﻫﻜﭕﺌﻲ ﺟﻲ وﻳﺠﮭﻮ آﮢﮡ ﺟﻲ راﻫﻪ‬
‫ﻫﻤﻮار ﻛﺌﻲ‪ .‬ﻧﻴﻨﻮا ﺟﻲ ﻣﺸﻬﻮر ﺟﻨﮓ ۾ ﻣﻴﺪن ۽ ﭘﺮﺷﻴﻦ ﭼﻴﻠﮉﻳﻦ ﺟﻮ ﺳﺎٿ ڏﻧﻮ‪ .‬ﭼﻴﻠﮉﻳﻦ‬
‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫‪ 612‬ق‪.‬م‪ .‬ﮐﺎن ‪ 539‬ق‪.‬م‪ .‬ﺗﺎﺋﻴﻦ دﺟﻠﻪ ۽ ﻓﺮات ﻧﺪﻳﻦ ﺟﻲ وﭼﻮاري زﻣﻴﻦ ﺗﻲ ﻗﺎﺑﺾ رﻫﻴﺎ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺒﻮﭼﻨﺪﻧﺰار )‪ (Nebuchadnezzar‬ﻫﻨﻦ ﺟﻮ ﻃﺎﻗﺘﻮر ﺣﻜﻤﺮان ﭤﻲ ﮔﺬرﻳﻮ آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﻳﺮوﺷﻠﻢ ﮐﻲ ﺗﺒﺎﻫﻪ ﻛﻴﻮ ۽ ﻛﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﺎﮢﻬﻮ ﻗﻴﺪي ﺑﮣﺎﺋﻲ ﺑﺎﺑﻞ وﭠﻲ وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ ﭼﻴﻠﮉﻳﻦ‬
‫اﻳﻤﭙﺎﺋﺮ ﺟﻲ ﺧﺎﺗﻤﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ‪ ‬ﺳﺎﺋﺮس واﭘﺲ وﭸﮡ ﺟﻲ ﻣﻮﻛﻞ ڏﻧﻲ ۽ ‪ 537‬ق‪.‬م‪ .‬۾ اﻧﻬﻦ ﻣﺎن‬
‫وڏو ﺗﻌﺪاد واﭘﺲ ﻣﻮﭨﻲ وﻳﻮ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل اﺳﻴﺮﻳﻦ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺟﻲ ﺧﺎﺗﻤﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ‪ ‬ﻣﻴﺪن ۽ ﭼﻴﻠﮉﻳﻦ وچ ۾ اﺧﺘﻼف‬
‫‪76‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫وڌي وﻳﺎ ۽ ﻣﻴﺪن ﭘﺮﺷﻴﻦ ﺟﻮ ﺳﺎٿ ڏﻧﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ﮔﮇﺟﻲ ﭨﮕﺮ ﻧﺪي ﺟﻲ اوﭜﺮ ۾ اﻟﮗ ﺳﻠﻄﻨﺖ‬
‫ﻗﺎﺋﻢ ﻛﺌﻲ‪ .‬ﻣﻴﺪ ﭔﻨﻬﻲ ﻗﻮﻣﻦ ۾ وڌﻳﻚ ﻃﺎﻗﺘﻮر ﻫﺌﺎ‪ ،‬ﺟﮇﻫﻦ ﺳﺎﺋﺮس ﺣﻜﻤﺮان ﺑﮣﻴﻮ ﺗﻪ ﻫﻦ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻮم ﮐﻲ ﻣﺘﺤﺪ ﻛﻴﻮ ۽ ﭨﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﻋﺮﺻﻲ ۾ ﻣﻴﺪن ﺟﻲ ﻋﻼﺋﻘﻲ ﻣﻴﺪﻳﺎ ﺳﻤﻴﺖ‬
‫ﺳﻤﻮري ﻋﻼﺋﻘﻲ ﺟﻮ اﮘﻮاڻ ﺑﮣﺠﻲ وﻳﻮ‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺮﮔﻴﺪي ﺟﻲ ﻣﻘﺎم ﺗﻲ ﻣﻴﺪن ۽ ﭘﺮﺷﻴﻦ ﺟﻲ ﺟﻨﮓ ﻟﮙﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﻴﺪن‬

‫‪a ir‬‬
‫ﻫﺎراﻳﻮ‪ .‬اﮘﺘﻲ ﻫﻠﻲ ﺟﮇﻫﻦ دارا )‪ 485-521‬ق‪.‬م‪ (.‬ﺣﻜﻤﺮان ﺑﮣﻴﻮ ﺗﻪ ﻫﻦ ﻣﻴﺪن ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻘﺎت‬

‫‪Ch‬‬
‫وڌاﻳﺎ ۽ ﮐﻴﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻮج ۾ ﭜﺮﺗﻲ ﻛﻴﻮ‪ 490 .‬ق‪.‬م‪ .‬اﺳﭙﺎرﭨﺎ ۽ اﭤﻴﻨﺲ ﺗﻲ ﺣﻤﻠﻲ ۾ دارا‬
‫ڏاﺗﻲ ﻣﻬﺎﮢﻲ )‪ (Datisa Mede‬۽ ﺑﺎدﺷﺎﻫﻪ ﺟﻲ ﭜﺎﺋﭩﻲ ﺟﻲ ﭘﭧ ارﭨﺎﻓﺮﻧﻴﺲ ﺟﻲ اﮘﻮاﮢﻲ‪ ‬۾‬

‫‪i‬‬
‫ﻟﺸﻜﺮ ﻳﻮﻧﺎن ﻣﻮﻛﻠﻴﻮ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﻣﻴﺮاﭤﻮن واري ﻣﺸﻬﻮر ﺟﻨﮓ ۾ ‪ 6400‬ﭘﺮﺷﻴﻦ ﻣﺎرﺟﻲ وﻳﺎ‪.‬‬

‫‪ita‬‬
‫دارا ﺟﻲ ﻣﻮت ﮐﺎن ﭘﻮ‪ ‬ﺳﻨﺪس ﭘﭧ زﻳﺮس )‪ (Xerxes‬ﺟﺎ ﻣﻴﺪن ﺳﺎن ﺳﭡﺎ ﺗﻌﻠﻘﺎت رﻫﻴﺎ‪ .‬ﻣﻴﺪ‬
‫‪Bh‬‬
‫ﭘﺮﺷﻴﻦ ﻓﻮج ﺟﻮ ﺣﺼﻮ رﻫﻴﺎ‪ .‬ﻫﻦ ﺑﻪ ﭘﻲ‪ ‬واﻧﮕﺮ ﻳﻮﻧﺎن ﺗﻲ ‪ 480‬ق‪.‬م‪ .‬ﻓﻮج ﻛﺸﻲ ﻛﺌﻲ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻫﻲ ﻓﻮج ۾ ﻣﺼﺮي‪ ،‬ﻋﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺴﻮﭘﻮﭨﻴﻦ‪ ،‬اﻳﺸﺎ ﻣﺎﺋﻴﻨﺮ‪ ،‬آرﻣﻴﻨﺎ‪،‬‬
‫ﭘﺮﺷﻴﺎ ۽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺟﺎ ﭼﻮﻧﮉ ﻓﻮﺟﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺌﺎ‪ ،‬ﻫﻴﺮو ڊوﭨﺲ ﻫﻦ ﻣﻬﻢ ﺟﺎ دﻟﭽﺴﭗ ﺗﻔﺼﻴﻞ‬
‫‪tif‬‬

‫ڏﻧﺎ آﻫﻦ‪” .‬ﺷﺎﻫﻲ ﻟﺸﻜﺮ ﭤﺮﻣﻮﭘﺎﻟﻲ ﻟﻚ وٽ ﭘﻬﺘﻮ ﺗﻪ اﮘﻴﺎن رﺳﺘﻮ ﺑﻼڪ ﻫﻮ‪ .‬ﺳﭙﺎرﭨﺎ ﺟﻮ‬
‫‪La‬‬

‫ﺑﺎدﺷﺎﻫﻪ ﻟﻴﻮﭨﻴﺪاس ﻟﮗ ﭜﮗ ‪ 8000‬ﻓﻮﺟﻴﻦ ﺳﺎن ﺳﻨﺪس ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ﻻ‪ ‬ﺗﻴﺎر ﻫﻮ‪ .‬ﭘﺮﺷﻴﻦ ﻓﻮج‬
‫ﭼﺎر ڏﻳﻨﻬﻦ اﻧﺘﻈﺎر ﻛﻨﺪي رﻫﻲ ﺗﻪ ﻣﻦ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﭜﭵﻲ وﭸﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﻫﻮ ﻧﻪ وﻳﺎ‪ .‬ﭘﻨﺠﻴﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ‬
‫‪ul‬‬

‫ﺑﺎدﺷﺎﻫﻪ ﻣﻴﺪن ۽ ﻛﺸﻦ ﮐﻲ ﺣﻜﻢ ﻛﻴﻮ ﺗﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﻦ ﮐﻲ ﺟﻴﺌﺮو ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻛﻴﻮ وﭸﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻫﻦ‬
‫‪bd‬‬

‫ﺣﻤﻠﻲ ﮐﻲ آﺳﺎﻧﻲ‪ ‬ﺳﺎن روﻛﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ﺑﻬﺮﺣﺎل ﭘﺮﺷﻴﻦ اﭤﻴﻨﺲ ﮐﻲ ﺗﺒﺎﻫﻪ ﻛﺮي ﮀﮇﻳﻮ‪.(15)“.‬‬
‫‪hA‬‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻣﻮرﺧﻦ )اﻳﺮﻳﻦ ﻣﺎرﻛﻼن‪ ،‬ﻧﻴﺮﻛﻮس‪ ،‬ﭘﭩﺎﻟﻤﻲ‪ ،‬وﻏﻴﺮه( ۽ ﻋﺮب‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺴﻦ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﮔﮭﮣﻮ ﻛﺠﮫ ﻟﮑﻴﻮ آﻫﻲ ﺗﻪ‪” ،‬ﻫﻲ ﻟﻮڪ ﺳﻨﮅ ﮐﺎن وﭠﻲ ﺧﻠﻴﺞ‬
‫ﻓﺎرس ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﭘﭩﻲ‪ ‬ﺗﻲ رﻫﻨﺪڙ ﻫﺌﺎ‪ ،‬ﺳﻤﻮرن ﻣﻬﺎﮢﻦ ۽ ﭔﻴﮍاﺋﺘﻦ ﮐﻲ ﻣﻴﺪ ﺳﮇﻳﻮ‬
‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫وﻳﻨﺪو ﻫﻮ‪ ،‬ﻫﺮ ﮘﻮٺ ۾ ﻫﻨﻦ ﺟﻲ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻫﺌﻲ‪ .‬ﺳﻮﻧﻤﻴﺎﮢﻲ‪ ‬ﮐﺎن ﻛﺮاﭼﻲ‪ ‬ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻫﻨﻦ ﮐﻲ‬
‫ﻣﻬﺎﮢﻮ ﺳﮇﻳﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ ۽ اﮘﺘﻲ اﻧﺪر ﺳﻨﮅ ڏي وﻧﮕﻮرﻳﺎ‪ .‬ﻣﻴﺪن ﺟﻲ ﭔﻲ ﺷﺎخ ﻛﻮڙا ﻫﺌﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻴﻜﻲ آﻓﺮﻳﻜﻲ ﻏﻼﻣﻦ ﻣﺎن ﻫﺌﺎ‪ ،‬ﻫﻨﻦ ﮐﻲ ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﻗﺰاﻛﻲ ﻻ‪ ‬ﭜﺮﺗﻲ ﻛﻴﻮ وﻳﻨﺪو‬
‫ﻫﻮ‪ (16)“.‬ﻫﻲ ﺑﺼﺮي‪ ،‬ﻛﻮﻟﻤﺒﻮ ۽ زﻳﻨﻴﺒﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪ .‬ﺳﻜﻨﺪر اﻋﻈﻢ ﺟﻲ آﻣﺪ وﻗﺖ ﻫﻨﻦ‬
‫ﻟﻮﻛﻦ ﺟﻮ ڏس ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ان وﻗﺖ ﻫﻨﻦ ﮐﻲ ﻣﮁﻲ ﮐﺎﻳﺎر ﺳﮇﻳﻮ وﻳﻮ‪ ،‬اﻳﺮﻳﻦ ﻫﻨﻦ ﮐﻲ دراوڙ‬
‫ﺳﮇﻳﻮ آﻫﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮن ﭔﻪ ﺷﺎﺧﻮن ﺑﻴﺎن ﻛﻴﻮن وﻳﻮن آﻫﻦ‪ :‬ﻫﻚ ﮔﺮوڊﻳﺸﻦ ۽ ﭔﻲ اﻛﭥﺎ‬
‫‪77‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﻳﻮﻓﮙﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻫﻲ ﻟﻮڪ ﺑﺎﺑﻞ ﮐﺎن ﻫﺠﺮت ﻛﺮي ﻫﻨﺪﺳﺘﺎن وﻳﺎ ۽ اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ﻛﻲ ﻣﻜﺮان ۾‬
‫رﻫﺠﻲ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﺋﻲ ﺷﻴﺪاﺋﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪” ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭔﻦ ﻗﻮﻣﻦ ﺟﻮ ذﻛﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ ﺟﻴﻜﻲ‬
‫وﻳﺪڪ زﻣﺎﻧﻲ ۾ ﺳﻨﮅو درﻳﺎﻫﻪ ﺟﻲ ﻛﭙﻦ ﺗﻲ رﻫﻨﺪﻳﻮن ﻫﻴﻮن ۽ ﺳﻨﺪن ﮔﺬران ُﭰﺮﻟﭧ ﺗﻲ ﻫﻮ‪.‬‬
‫ﭔﺌﻲ ﻗﻮﻣﻮن ﺟﮭﺎزراﻧﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﻫﻨﺮ ﮐﺎن واﻗﻒ ﻫﻴﻮن‪.(17)“.‬‬

‫‪a ir‬‬
‫”ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺟﺘﻦ ﮐﻲ ‪636‬ع ۾ اﻳﺮاﻧﻲ ﻓﻮج ۾ ﭜﺮﺗﻲ ﻛﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻼﺳﻞ واري‬

‫‪Ch‬‬
‫ﺟﻨﮓ ۾ ﺳﻨﮅي ﺟﺖ ﭘﻴﺮن ۾ زﻧﺠﻴﺮون ﭘﺎﺋﻲ اﻳﺮاﻧﻴﻦ ﭘﺎران ﻋﺮﺑﻦ ﺳﺎن وڙﻫﻴﺎ‪600 .‬ع ۾ ﺟﺖ‬
‫ﻣﻜﺮان ۾ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮي ﭼﻜﺎ ﻫﺌﺎ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ � ﺟﻲ ﺧﻼﻓﺖ دوران ﺟﺖ‬

‫‪i‬‬
‫ﺑﺼﺮي ۾ آﺑﺎد ﻛﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﺘﻦ ﺟﻲ اﻳﻤﺎﻧﺪاري‪ ،‬وﻓﺎداري ۽ ﺑﻬﺎدري‪ ‬ﺳﺒﺐ ﻛﻮﻓﻲ ﺟﻲ‬

‫‪ita‬‬
‫ﮔﻮرﻧﺮ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﺣﻨﺎف اﻧﺼﺎري‪ ‬ﺟﻨﮓ ﺟﻤﻞ ﺟﻲ وﻗﺖ ﻫﻨﻦ ﮐﻲ ﺧﺰاﻧﻲ ﺟﻲ ﺳﻨﭝﺎل ﻻ‪‬‬
‫‪Bh‬‬
‫ﻣﻘﺮر ﻛﻴﻮ )‪.(18‬‬
‫‪ 46‬ﻫﺠﺮي ﻣﻜﺮان ﺟﻲ ﻋﺮب ﮔﻮرﻧﺮ راﺷﺪ ﻛﻴﻜﺎن ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻴﺪن ﺗﻲ ﭼﮍﻫﺎﺋﻲ‬
‫ﻛﺌﻲ ﻣﮕﺮ ﻗﺘﻞ ﭤﻲ وﻳﻮ ﺳﻨﺎن ﺑﻦ ﺳﻼﻣﺤﻞ ﻫﺎدﻟﻲ ﮐﻲ ﭔﻴﻮ ﮔﻮرﻧﺮ ﻣﻘﺮر ﻛﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ان ﮐﻲ ﺑﻪ‬
‫‪tif‬‬

‫ﻣﻴﺪن ۽ ﺟﺘﻦ ﻗﺘﻞ ﻛﺮي ﮀﮇﻳﻮ‪(19)“.‬‬

‫‪La‬‬

‫”ﺑﺎزﻧﻄﻴﻨﻲ روﻣﻦ ﮐﺎن ﺑﭽﺎ‪ ‬ﻻ‪ ‬ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﻛﻮﺳﭧ ﺗﻲ ﺟﺖ ﻛﻮاﭨﺮ ﻗﺎﺋﻢ ﻛﻴﻮ‪.‬‬
‫دﻳﺒﻞ ﺟﻲ ﻣﻴﺪن ﺳﺮاﻧﺪﻳﭗ ﮐﺎن ﻣﻮﭨﻨﺪي ﻋﺮﺑﻦ ﺟﺎ ﺟﻬﺎز ﭰﺮﻳﺎ‪ .‬ﺣﺠﺎج اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺧﻼف‬
‫‪ul‬‬

‫ﻛﻴﺘﺮﻳﻮن ﭼﮍﻫﺎﻳﻮن ﻛﺮاﻳﻮن‪ .‬ﻫﻚ ﻋﺒﺪا� ﺑﻦ ﻧﺒﺸﺎن ۽ ﭔﻲ ﺑﺪﻳﺎل ﺑﻦ ﺟﻔﺎﺟﻲ اﮘﻮاﮢﻲ‪ ‬۾‬
‫‪bd‬‬

‫ﭤﻲ ﻫﺌﻲ‪ .‬ﻣﻴﺪ ﻋﺮﺑﻲ ﺳﻤﻨﮉ ﺟﺎ وڏا ﺧﻄﺮﻧﺎڪ ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﻗﺰاڪ ﻫﺌﺎ‪ .‬ﻫﻨﻦ ﺟﻲ ڊپ ﮐﺎن‬
‫‪hA‬‬

‫ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﻦ اﺑﻼ وٽ ﻗﻠﻌﻮ ﺟﻮڙاﻳﻮ ﻫﻮ‪.‬‬

‫اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﺗﻲ ﺟﺖ ۽ ﻣﻴﺪ ﻗﺒﻴﻠﻦ ﺟﻮ راڄ ﻫﻮ‪ .‬ﻫﻮ ﻛﻨﻬﻦ ڏاﻧﻬﻦ ﺑﻪ ﺟﻮاﺑﺪه ﻛﻮ ﻧﻪ‬
‫ﻫﺌﺎ‪ .‬ﺳﻮﻣﻨﺎٿ ﮐﺎن ﻣﻮﭨﻨﺪي ﻣﺤﻤﻮد ﻏﺰﻧﻮي‪ ‬ﺗﻲ ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻴﺪن ﺣﻤﻼ ﻛﻴﺎ‪ .‬ﭔﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﮐﺎن‬
‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫ﭘﻮ‪ ‬ﻣﺤﻤﻮد ﻫﻨﻦ ﺗﻲ ﺣﻤﻠﻮ ﻛﻴﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ﻛﻲ ﻣﺎرﺟﻲ وﻳﺎ ﺗﻪ ﻛﻲ ﻗﻴﺪي ﻛﻴﺎ وﻳﺎ‪.(20)“.‬‬
‫ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪” ،‬ﺟﺖ ﻧﺞ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم آﻫﻲ‪ ،‬ﻗﺪﻳﻢ ﺳﻨﮅ ۾ ﺑﻪ ﻫﻮﻧﺪي‬
‫ﻫﺌﻲ‪ ،‬ﭘﻬﺮﻳﻦ ﻛﮁﻲ ۾ ﻫﺌﺎ اﺗﺎن ڏﮐﮡ ڏي آﻳﺎ‪ ،‬ﺟﺎﺗﻲ‪ ‬ﺟﻮ ﺗﻌﻠﻘﻮ ﺧﺎص ﺳﻨﺪن ﻫﻮ ۽ ﻧﺎﻟﻮ ﺑﻪ‬
‫اﻧﻬﻲ‪ ‬ﻗﻮم ﮐﺎن ﭘﻴﺲ‪ .‬اﻫﻲ اﺻﻞ ﮐﺎن اٺ رﮐﻨﺪا ۽ ﭘﺎﻟﻴﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻬﻨﮕﻠﻲ ﻣﺎﮢﻬﻮ ﻫﺌﮡ ﻛﺮي‬
‫ﻫﻮ ﺳﻨﮅي‪ ‬۾ ﺳﮇﺑﺎ ﺑﻪ ﭴﭧ آﻫﻦ‪ .‬ﻫﻲ ﺟﺖ ﺑﻠﻮﭼﻦ واﻧﮕﻲ ﻫﺎرون ﻣﻜﺮاﻧﻲ ﺟﻮ اوﻻد ﺳﮇﺑﺎ‬
‫آﻫﻦ‪(21)“.‬‬
‫‪78‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫”ﻣﻬﺎﮢﺎ‪ :‬ﻫﻨﻦ ﮐﻲ ﻣﻲ ﻣﻴﺮﺑﺤﺮ ﺑﻪ ﺳﮇﻳﻨﺪا آﻫﻦ‪ ،‬اﻛﺜﺮ ﻣﮁﻲ ﻣﺎرﻳﻨﺪڙ ۽ ﭔﻴﮍﻳﻮن‬

‫ﻫﻼﺋﻴﻨﺪڙ آﻫﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮن ﮔﮭﮣﻴﻮن ﺋﻲ ذاﺗﻴﻮن آﻫﻦ‪ ،‬اﻛﺜﺮ ﮔﮭﭧ ذات وارا ﺳﻤﺠﮭﻴﻞ آﻫﻦ‪.(22)“.‬‬
‫ﻣﻮﻻﺋﻲ ﺷﻴﺪاﺋﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ‪” ،‬ﺑﺮﻫﻤﮡ دور ۾ ﺟﺖ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪوﺷﻲ‪ ‬واري زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﮔﺬارﻳﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪ .‬ﻫﻮ اﭠﻦ ﺟﺎ وڳ ﭼﺎرﻳﻨﺪا ﻫﺌﺎ ۽ ﭘﮑﻦ ۾ رﻫﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪ .‬ﻣﻬﺎﮢﺎ ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﭘﺮاﮢﺎ ﻣﻴﺪ‬
‫ﻫﺌﺎ‪ .‬ﺳﻮن ﻣﻴﺎﮢﻲ‪ ‬ﮐﺎن وﭠﻲ ﺳﭵﻲ ﺳﺎﺣﻠﻲ ﭘﭩﻲ‪ ‬ﺗﻲ آﺑﺎد ﻫﺌﺎ‪ ،‬ﻣﮁﻲ ﻣﺎرڻ ۽ ﺟﻬﺎزراﻧﻲ‪ ‬۾‬

‫‪a ir‬‬
‫ﭜﮍ ﻫﺌﺎ‪ .‬ﻫﻮ ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﻗﺰاڪ ﻫﺌﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅ ۽ ﮔﺠﺮات ﺟﺎ ﺣﺎﻛﻢ ﻫﻨﻦ ﮐﻲ ﺳﺮﻛﺎري ﻣﻼزﻣﺖ‬

‫‪Ch‬‬
‫۾ ﭜﺮﺗﻲ ﻛﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪ .‬ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﻦ ﻫﻨﻦ ﺟﻲ ﺧﻮف ﮐﺎن اﺑﻼﺗﻲ ﻗﻠﻌﻮ اڏاﻳﻮ‪ .‬ﭼﻴﻨﻲ ﭘﻨﺠﻦ ﺳﻮن‬
‫ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻠﻴﭧ ﺟﻲ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ ﻻ‪ ‬ﭜﺮﺗﻲ ﻛﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪(23)“.‬‬

‫‪i‬‬
‫”ﻣﻬﺎﮢﺎ ﻣﻮﻫﻦ ﺟﻲ دڙي ﺟﺎ اﺻﻠﻮﻛﺎ رﻫﺎﻛﻮ آﻫﻦ‪ .‬ﻫﻨﻦ ﺟﻲ ﻗﺒﻴﻠﻲ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ‬

‫‪ita‬‬
‫ﻣﻮﻫﻦ ﻫﻮﻧﺪو ﻫﻮ‪ .‬ﻫﻲ ﻣﮁﻲ ﻣﺎرﻳﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪ .‬ﻫﻦ ﻗﺒﻴﻠﻲ ﺟﻮ ‪ Totem‬ﻫﺮ ﺟﺎ‪ ‬ﺗﻲ ﻣﻠﻲ ﭤﻮ ﺷﺎﻫﻪ‬
‫‪Bh‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻠﻄﻴﻒ ﭜﭩﺎﺋﻲ ﻫﻨﻦ ﮐﻲ ﻣﻬﺎﻳﻮن ﻣﻲ ﻳﺎ ﻣﻬﺎﮢﺎ ﺳﮇﻳﻮ آﻫﻲ‪ ،‬اڄ ﺑﻪ ﭠﭩﻲ‪ ،‬دادو ۽ ﻣﻨﮁﺮ وارن‬
‫ﻋﻼﺋﻘﻦ ۾ ان ﺟﻮ ﻧﺸﺎن ﭔﻴﮍﻳﻦ ۽ ﭤﺎﻧﻮن ﺗﻲ اﻛﺮﻳﻞ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﻣﻮﻫﻦ ﺟﻲ دڙي ﺟﻮ ﻛﻠﭽﺮ‬
‫‪tif‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﻦ ﺋﻲ ﻗﺒﻴﻠﻲ ﺟﻲ ﻛﺮي ﻣﺸﻬﻮر ﭤﻴﻮ‪.(24)“.‬‬

‫‪1968‬ع ۾ اﻳﭿ‪ .‬ﭨﻲ‪ .‬ﺳﻮرﻟﻲ وﻳﺴﭧ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﮔﺰﻳﭩﻴﺌﺮ ۾ ﭴﺎﮢﺎﻳﻮ آﻫﻲ ﺗﻪ‪” ،‬ﺟﺖ‬
‫‪La‬‬

‫ﺳﭥﻴﻦ ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد آﻫﻦ‪ ،‬ﺟﻴﻜﻲ ‪ 70‬ﻋﻴﺴﻮي ﺻﺪي‪ ‬۾ اﻧﮉس وﻳﻠﻲ ۾ آﺑﺎد ﭤﻲ ﭼﻜﺎ ﻫﺌﺎ‪ .‬ﻫﻮ‬
‫ﻧﮅا ۾‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻫﺎڻ ﻛﮁﻲ ﺳﮇﻳﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬آﺑﺎد ﻫﺌﺎ‪ .‬اٺ ﭘﺎﻟﮡ ﻫﻨﻦ ﺟﻮ ڌﻧﮅو ﻫﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫‪ul‬‬

‫ﮐﻲ ﻫﻮ اڄ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺟﺎري رﮐﻴﻮ ﭘﺌﻲ آﻳﺎ‪ 1901 .‬ﺟﻲ آدﻣﺸﻤﺎري ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟﺘﻦ ﺟﻮ ﺗﻌﺪاد ‪77920‬‬
‫‪bd‬‬

‫ﻫﻮ‪ .‬ﺟﺎﺗﻲ ﺟﺎ ﺟﺖ ﻣﻠﻜﺎﮢﻲ ﺳﮇاﺋﻴﻨﺪا آﻫﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﮔﻮﻧﻲ ﺟﺎ ﺟﺖ اﻧﻬﻦ ﺳﺎن ﻻﮘﺎﭘﻦ ۾‬
‫‪hA‬‬

‫ﻛﻮﻧﻬﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺳﺮدار ﺻﺎدق ﻋﻠﻲ آﻫﻲ‪ .‬اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﺟﻲ ﺟﺘﻦ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﺟﺎﺗﻲ‬
‫ﺗﻌﻠﻘﻮ آﻫﻲ‪ ،‬ﻫﻮ ﭘﮑﻦ ۾ رﻫﻦ ﭤﺎ ۽ اوﭠﻲ ﮐﻴﺮ ﺗﻲ ﮔﺬران ﻛﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻫﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﻛﻨﻮاٽ ﻣﻴﮍن‬
‫ﺗﻲ وﻛﺮو ﻛﻨﺪا آﻫﻦ‪ .‬اﭠﻦ ﺟﻲ ﭼﺎرڻ ﻻ‪ ‬اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﻣﻮزون ﺟﺎ‪ ‬آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﭴﺎر ﮔﮭﮣﻮ‬
‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪(25) “.‬‬

‫ڊاﻛﭩﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺟﻲ را‪ ‬آﻫﻲ ﺗﻪ‪” ،‬ﺟﺖ ﺑﻠﻮچ ﻗﺒﻴﻠﻮ آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻴﻜﻲ اﺻﻞ ۾‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ آﻫﻦ ۽ اﺗﺎن ﮐﺎن ﻫﺠﺮت ﻛﺮي ﭔﻲ ﺻﺪي‪ ‬ڌاري ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ۽ ﺳﻨﮅ ۾ اﭼﻲ آﺑﺎد ﭤﻴﺎ‪.‬‬
‫ﻫﻨﻦ رﻧﺪ ۽ ﻻﺷﺎر واري ﻣﺸﻬﻮر ﺟﻨﮓ ۾ رﻧﺪن ﺟﻮ ﭘﺎﺳﻮ ورﺗﻮ‪ ،‬اﺗﺎن ﮐﻴﻦ ﻣﻴﺮ ﺟﺖ ﺟﻮ ﻟﻘﺐ‬
‫ﻣﻠﻴﻮ‪ .‬ﺟﺎٽ ۽ ﺟﭧ اﻟﮗ ﻗﺒﻴﻼ آﻫﻦ‪ .‬ﻧﺴﻞ ۽ ﻧﺴﺒﺖ ﺟﻲ اﻋﺘﺒﺎر ﺳﺎن ﺟﺖ ﻟﻔﻆ ۽ ﻧﺎﻟﻮ ﻗﺒﻴﻠﻲ ﺳﺎن‬
‫ﻻﮘﻮ آﻫﻲ ﺟﻴﻜﻮ ﻓﺎرﺳﻲ ﻟﻔﻆ ُﺟﻔﺖ ﻣﺎن ﻧﻜﺘﻞ آﻫﻲ‪ .‬ﭘﻨﺠﻴﻦ ﮀﻬﻴﻦ ﺻﺪي ڌاري را‪ ‬ﮔﮭﺮاﮢﻲ‬
‫‪79‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﺟﻲ دور ۾ ﺟﺖ ﻗﺒﻴﻼ ﺳﻨﮅ ۾ ﻣﻮﺟﻮد ﻫﺌﺎ‪ ،‬ان دور ۾ اﻳﺮان ﺟﻲ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺷﻬﻨﺸﺎﻫﻪ ﻃﺮﻓﺎن ﺳﻨﮅ‬
‫ﺗﻲ ﺣﻤﻼ ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﻫﻚ ﺣﻤﻠﻲ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ را‪ ‬ﺳﻬﺎرس ﻣﺎرﺟﻲ وﻳﻮ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻟﺸﻜﺮ ﻣﺎن ﮔﮭﮣﺎ‬
‫دﺳﺘﺎ ﻗﻴﺪي ﭤﻲ اﻳﺮان وﻳﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺟﺘﻦ ۽ ﺳﻴﺎه ﭘﺎدن ﺟﻮ ذﻛﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻫﻲ ﻗﺒﻴﻼ ﭘﻮ‪ ‬اﻳﺮان ۾‬
‫رﻫﻴﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﻦ ﺟﻲ ﻓﻮج ﺟﺎ اﮘﻮاڻ ﭤﻴﺎ‪ ،‬اﺗﻲ اﻧﻬﻦ اﺳﻼم ﻗﺒﻮل ﻛﻴﻮ“ ‪.26‬‬
‫اﻟﻬﺪاد ﭔﻮﻫﺌﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ را‪ ‬ﻫﻦ ﮐﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻫﻲ ﻫﻮ ﻋﺮﺑﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻦ ﺟﺎ ﺣﻮاﻻ‬

‫‪a ir‬‬
‫ڏﻳﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪” ،‬زط ﺟﺎٽ ۽ ﺟﺖ ﻫﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻲ ﻫﻚ ﻣﺸﻬﻮر ۽ ﺟﻨﮕﻲ ﻗﻮم ﻫﺌﻲ‪ .‬ﻫﻲ‬

‫‪Ch‬‬
‫ﻗﻮم ﺳﻨﮅ ﮐﺎن ﻣﻜﺮان ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﮑﮍﻳﻞ ﻫﺌﻲ‪ ،‬ﻫﻲ ﻗﻮم ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ۽ ﭘﻨﺠﺎب ۾ ﺑﻪ آﺑﺎد ﻫﺌﻲ‪.‬‬
‫ﻋﺮب ڏاﻧﻬﻦ ﻫﻨﻦ ﻗﻮﻣﻦ ﺟﻲ ﻟﮇﭘﻼڻ ﺑﻪ اﻧﻬﻦ رﺳﺘﻦ ﺗﺎن ﭤﻴﻨﺪي ﻫﺌﻲ‪ .‬ﺟﺖ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ ﻋﺮﺑﻲ‪ ‬۾‬

‫‪i‬‬
‫زط ﭼﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ ﺳﻲ ﻛﺎري رﻧﮓ ﺟﺎ اﺻﻠﻮﻛﺎ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﮢﻬﻮ ﻫﺌﺎ‪ .‬ﻟﺴﺎن اﻟﻌﺮب ۾ اﭼﻲ‬

‫‪ita‬‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬زط ﺳﻨﮅ ﺟﺎ رﻫﺎﻛﻮ ﻛﺎرا ﻣﺎﮢﻬﻮ آﻫﻦ‪ .‬ﻫﻚ رواﻳﺖ اﻫﺎ آﻫﻲ ﺗﻪ زط ﻟﻔﻆ ﻫﻨﺪي ﻟﻔﻂ‬
‫‪Bh‬‬
‫ﺟﺖ ﺟﻲ ﺑﮕﮍﻳﻞ ﺻﻮرت آﻫﻲ‪ .‬ﻫﻲ ﻗﻮم ﺳﻨﮅ ۽ ﻫﻨﺪ ﺟﻲ ﻗﻮﻣﻦ ﻣﺎن ﻫﻚ آﻫﻲ‪ “.‬اﻫﮍي‬
‫رﻳﺖ ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺎﻫﺮ ﻣﺠﻤﻊ ﺑﻬﺎر اﻻﻧﻮار ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﺟﺖ ﻛﺎري رﻧﮓ ﺟﺎ ﺳﻨﮅي ۽‬
‫ﻫﻨﺪﺳﺘﺎﻧﻲ آﻫﻦ‪ .‬ﻫﻦ ﻃﺮح ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﺟﺖ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن اﻳﺮان ۾ ﻫﻠﻴﺎ وﻳﺎ ﻫﺌﺎ ۽ ﭘﻮ‪ ‬اﺗﻲ‬
‫‪tif‬‬

‫وﻳﮍﻫﺎڪ ۽ ﺳﻮرﻫﻴﻪ ﻫﺌﮡ ﺟﻲ ﺑﻨﻴﺎد ﺗﻲ ﻓﻮج ۾ ﺷﺎﻣﻞ ﻛﻴﺎ وﻳﺎ ﻫﺌﺎ‪.‬‬

‫‪La‬‬

‫اﻫﮍي رﻳﺖ ﻣﻴﺪ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻠﻲ ﻋﻼﺋﻘﻲ ﺟﺎ ﭰﻮرو ﻫﺌﺎ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ۾ ﻋﺮﺑﻦ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﻐﻠﻮب‬
‫ﻛﻴﻮ ﻫﻮ‪ .‬ﻫﻲ ﻣﺎﮢﻬﻮ اﻳﺮان ﺟﻲ ﻓﻮج ۾ ﭜﺮﺗﻲ ﭤﻲ ﻋﺮب وﻳﻨﺪا ﻫﺌﺎ ۽ اﺗﻲ ﺳﺎﺣﻠﻲ ﻋﻼﺋﻘﻲ ۾‬
‫‪ul‬‬

‫رﻫﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪ (27).‬راﺟﺎ ﮔﻬﻮڙن ﺗﻲ ﻣﻮﺗﻴﻦ ﺳﺎن ُﺟﮍﻳﻞ ﺳﻨﺞ وﺟﻬﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪.‬‬
‫‪bd‬‬

‫ﻛﺎﻛﻲ ﭜﻴﺮو ﻣﻞ ﺟﻲ را‪ ‬ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬ﻗﺪﻳﻢ ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﻣﺎﮢﻬﻮ ﺑﺎﺑﻞ ۽ ﻣﻴﺴﻮ ﭘﻮﭨﻴﻤﺎ‬
‫‪hA‬‬

‫ڏي وﻳﺎ ۽ اﺗﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮن ﺑﻴﭡﻜﻮن وڌاﺋﻮن‪ ،‬ڏﮐﮡ ﻫﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻲ ﭼﻮل ﻟﻮﻛﻦ ﺑﻪ اوڏاﻧﻬﻦ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻮن ﺑﻴﭡﻜﻮن ﻗﺎﺋﻢ ﻛﻴﻮن ﺟﻦ ﺟﻲ ﭘﭡﻴﺎن ﭼﻮل دﻳﺶ ﺳﮇﺟﮡ ۾ آﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ اوﭼﺎر‬
‫ﭘﻮ‪ ‬ﭰﺮي ﭼﺌﻠﮉﻳﺎ ﭤﻴﻮ‪ (28) .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﻴﺪن ﻧﻴﻨﻮا واري ﺟﻨﮓ ۾ ﭼﻴﻠﻴﮉن ﺟﻮ ﺳﺎٿ ڏﻧﻮ ﻫﻮ‪.‬‬
‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫دراوڙ ﺟﻬﺎزراﻧﻲ ۽ ﺟﻬﺎز ﺳﺎزي‪ ‬۾ ﭜﮍ ﻫﺌﺎ‪ ،‬ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﺳﻔﺮ ﻛﺮي ﭔﻴﮍا ﻫﺎﻛﺎري ﺳﺮي‬
‫ﻟﻨﻜﺎ‪ ،‬ﺟﺎوا‪ ،‬ﺳﻮﻣﺎﺗﺮا ۽ ﻣﻠﺒﺎر ﺗﺎﺋﻴﻦ وﮢﺞ ۽ واﭘﺎر ﺳﺎﻧﮕﻲ وﻳﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪ .‬ﺷﺎﻫﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻄﻴﻒ‬
‫ﭜﭩﺎﺋﻲ ﻫﻨﻦ ﺟﻮ ذﻛﺮ ﻛﻴﻮ آﻫﻲ‪:‬‬
‫وﻳﺎ ﺳﻲ ﻋﻤﻴﻖ ڏي‪ ،‬ﻣﻨﻬﻦ ﻛﺎﺋﻮ ڏﻳﺌﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻦ ﺳﭙﻮن ﺳﻮﺟﻬﻲ ﻛﮃﻳﻮن ﭘﺎﺗﺎران ﭘﻴﻬﻲ‪.‬‬
‫)ﺳﺮﻳﺮاڳ ‪(2/11‬‬
‫‪80‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﺳﺮي ﻟﻨﻜﺎ ﺳﺎن ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ واﭘﺎر ﺟﻮ ذﻛﺮ ﻛﻨﺪي ﭜﭩﺎﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﭼﺌﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻟﻨﻜﺎ ﻟﻨﻜﺎ ﻛﻦ ﻟﺌﻪ ﻟﻨﻜﺎ ﺟﻲ اوﻫﺮﻳﺎ‪،‬‬
‫ﺳﮣﻲ ﺳﻮن ﻟﻨﻜﺎ ﺟﻮ ﺳﮏ ﻧﻪ ﺳﺎﻣﻮﻧﮉﻳﻦ‪.‬‬
‫)ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ‪(3/10‬‬
‫اﻧﻬﻦ واﭘﺎرﻳﻦ ﺟﻮ رﺳﺘﻮ ﺟﺎﺗﻲ‪ ‬ﮐﺎن اﮘﻴﺎن ﻛﻮري ﻧﺎري ۽ ﻛﭿ ﺟﻲ ﻧﺎر وﭨﺎن‬

‫‪a ir‬‬
‫ﻫﻮ‪ .‬ﻫﻮ ﻣﻠﺒﺎر ۽ ﻓﻠﭙﺎﺋﻴﻦ ﻣﺎن ﮔﺮم ﻣﺼﺎﻟﺤﻮ ﺳﻮدي اﻳﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪.‬‬

‫‪Ch‬‬
‫ﭰﺮ ﭰﻞ ﭰﻮﭨﺎ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﺎ ﭘﺎﮢﻴﭟ ﭘﺎﺗﺎﺋﻮن‪،‬‬
‫ﻛﻮﭠﻴﻮن ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻨﺪﻳﻮن ﺗﺮ ۾ ﺗﺎﻛﻴﺎﺋﻮن‪.‬‬

‫‪i‬‬
‫)ﺳﺮﻳﺮاڳ ‪(5/11‬‬

‫‪ita‬‬
‫ﻣﻮﺗﻲ‪ ،‬اﻳﻼﭼﻲ‪ ،‬ﻛﮍﻫﻲ دراوڙي ﻟﻔﻆ آﻫﻦ‪ ،‬ﻛﺎﭔﺎر ﻣﻠﺒﺎري ﻟﻔﻆ آﻫﻲ‪ ،‬اﻫﻲ‬
‫‪Bh‬‬
‫ﻟﻔﻆ ﺳﻨﮅ ۽ ﻣﻠﺒﺎر ۾ ﮘﺎﻟﻬﺎﻳﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﻠﻤﻞ ﺳﻨﮅڻ اﻧﻬﻦ ﺋﻲ وﮢﺠﺎرن ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺑﺎﺑﻞ ۽‬
‫ﻣﻴﺴﻮﭘﻮﭨﻴﻤﺎ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ‪ .‬ﺳﻜﻨﺪر اﻋﻈﻢ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﻠﻤﻞ ﺟﺎ ﭔﻴﮍا ﭜﺮاﺋﻲ ﮐﮣﻲ وﻳﻮ ۽‬
‫‪tif‬‬

‫ﻳﻮرپ ﭘﻮ‪ ‬ان ﻛﭙﮍي ﻣﺎن واﻗﻒ ﭤﻴﻮ‪.‬‬

‫”ﻣﺎﮔﺮ ذات ﺟﺎ ﻣﻬﺎﮢﺎ ﻣﻠﺒﺎر ۾ ﮔﻬﮣﺎ آﻫﻦ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ آﻫﻲ اﻫﻲ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن وﻳﺎ ﻫﺠﻦ‪.‬‬
‫‪La‬‬

‫ﻻڙ ﭘﺎﺳﻲ ﻣﺎﭸﺮﻳﺎ ذات آﻫﻲ‪ .‬ﻫﻲ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻲ ﻧﮏ ﻣﺎن آﻫﻦ‪ ،‬اﻫﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ آﮘﺎﭨﻦ دراوڙن‬
‫ﺟﻮ اوﻻد آﻫﻦ‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﻮ‪ ‬ڏﮐﮡ ﻫﻨﺪﺳﺘﺎن ﮐﺎن ﻫﺘﻲ اﭼﻲ آﺑﺎد ﭤﻴﺎ آﻫﻦ‪ .‬ﺳﺠﺎول ﭘﺎﺳﻲ ﻣﺎﭸﺮ ﺟﻮ‬
‫‪ul‬‬

‫ﻋﻼﺋﻘﻮ ﻣﻮﺟﻮد آﻫﻲ‪ .‬اﺻﻞ اﺗﻲ ﻣﺎﭸﺮ ذات ﺟﺎ ﻣﻬﺎﮢﺎ رﻫﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻴﻜﻲ ﻣﮁﻴﻮن ﻣﺎرﻳﻨﺪا‬
‫‪bd‬‬

‫ﻫﺌﺎ‪ ،‬۽ ﻣﺴﺎﻓﺮن ﮐﻲ ﭘﺘﮡ ُاﻛﺎرﻳﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪ .‬ﺳﺠﺎول ﻃﺮف ﻣﺎﮜﺮ ﺑﺪران ﻣﺎﭸﺮ ﭼﻮن ﻳﻌﻨﻲ ڱ ﮐﻲ‬
‫‪hA‬‬

‫ﻣﻌﻨﻲ آﻫﻲ‬
‫ﻣﭩﻲ ڃ ﻛﻴﻮ اﭤﻦ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻪ ﻟﻔﻆ ﺳﺎﮘﻴﻮ ﺋﻲ آﻫﻲ‪ .‬اﻫﻮ دراوڙي ﻟﻔﻆ آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ٰ‬
‫ﭴﺎر رﮐﻨﺪڙ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻬﺎﮢﻮ‪ .‬ﺳﺠﺎول ڏي ﻣﺎﭸﺮ ﻧﺎﻟﻲ ڍﻧﮃ ﺑﻪ آﻫﻲ ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ اﻧﻬﻦ ﻣﺎﮢﻬﻦ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ‬
‫ﭘﻴﻞ ﭤﻮ ﭜﺎﻧﺌﺠﻲ‪.(29) .‬‬
‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻴﺪن ﺟﻮن ﻟﮍاﻳﻮن‪:‬‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﺎن اڳ واري دور ۾ ﻫﺮ ﻗﺒﻴﻠﻲ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﭽﺎ‪ ‬ﻻ‪ ‬ﺟﻨﮕﺠﻮ ﭤﻴﮡ ﻻزﻣﻲ‬
‫َ‬
‫ﺳﻨﮅؤ ﺟﻲ‬ ‫ﻫﻮ‪ ،‬ﺟﺖ ۽ ﻣﻴﺪ ﻗﺒﻴﻼ ﺑﻪ ان ﺋﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻮ ﺣﺼﻮ ﻫﺌﺎ‪ .‬ﻣﻬﺎﭜﺎرﺗﺎ واري دور ۾‬
‫ﻛﻨﺎري ﺗﻲ ﻫﻲ ﭔﺌﻲ ﻗﺒﻴﻼ آﺑﺎد ﻫﺌﺎ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮي ﻧﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻈﺎﻣﺎﮢﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪” ،‬ﭔﻨﻬﻲ ﻗﺒﻴﻠﻦ ۾‬
‫ﻛﺎ اﮢﺒﮣﺖ ﭤﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺪ ﺟﺘﻦ ﺗﻲ ﺣﺎوي ﭤﻲ وﻳﺎ ۽ ﺟﺖ ﻟﮇي وﭸﻲ ﻧﺪي‪ ‬ﺟﻲ ﭔﺌﻲ ﻛﻨﺎري آﺑﺎد‬

‫‪81‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﭤﻴﺎ‪ .‬ﺟﺖ وﻗﺖ ﺑﻪ وﻗﺖ ﭔﻴﮍﻳﻦ ﺗﻲ ﭼﮍﻫﻲ ﻣﻴﺪن ﺗﻲ ﺣﻤﻼ ﻛﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪ .‬ﻟﮙﺎﺗﺎر ﺣﻤﻠﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻛﺮي ﻣﻴﺪ ﻛﻤﺰور ﭤﻴﮡ ﻟﮙﺎ‪ .‬ﺟﺘﻦ ﺟﻲ ﺳﺮدار ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﺒﻴﻠﻲ وارن ﮐﻲ ﺻﻼح ڏﻧﻲ ﺗﻪ ﻣﻴﺪن‬
‫ﺳﺎن ﺻﻠﺢ ﻛﻴﻮ وﭸﻲ‪ .‬ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﮐﺎﻧﭙﻮ‪ ‬ﭔﻨﻬﻲ ڌرﻳﻦ ﺻﻼح ﻛﺮي وﻗﺖ ﺟﻲ ﺣﺎﻛﻢ راﺟﺎ‬
‫ڌرﻳﻮڌن ﮐﻲ ﺳﻨﺪن ﻣﭥﺎن ﻛﻮ ﺣﺎﻛﻢ ﻣﻘﺮر ﻛﺮڻ ﺟﻲ ﻋﺮﺿﺪاﺷﺖ رﮐﻲ‪ .‬ﺑﺎدﺷﺎﻫﻪ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن‬
‫ﭔﮅڻ ﺑﻌﺪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭜﻴﮡ دﺷﻼ‪ ،‬ﺟﻴﻜﺎ راﺟﺎ ﺟﺌﺪرٿ ﺟﻲ راﮢﻲ ﻫﺌﻲ‪ ،‬ﮐﻲ ﻣﭥﻦ ﺣﺎﻛﻢ ﻣﻘﺮر‬

‫‪a ir‬‬
‫ﻛﻴﻮ‪ .‬ﻫﻦ راﮢﻲ‪ ‬ﻣﻠﻚ ﮐﻲ ﺗﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﮣﺎﻳﻮ ﭘﺮ ‪ 30000‬ﺑﺮﻫﻤﮡ ﻫﻨﺪﺳﺘﺎن ﻣﺎن ﮔﻬﺮاﺋﻲ‬

‫‪Ch‬‬
‫ﺳﻜﻠﻨﺪ )‪ (Skland City‬۾ آﺑﺎد ﻛﻴﺎ‪ .‬ﻫﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ور ﺟﺌﺪرٿ ﮐﻲ ﺟﺘﻦ ﺟﻮ ﺣﺎﻛﻢ ﻣﻘﺮر‬
‫ﻛﻴﻮ ۽ ﻣﻴﺪن ﻣﺎن ﻫﻚ ﺳﺮدار ﮐﻲ ﻣﻴﺪن ﻣﭥﺎن ﻣﻘﺮر ﻛﻴﻮ‪(30).‬‬

‫‪i‬‬
‫راﺟﺎ ﺟﺌﺪرٿ ﺟﻲ ﻣﺮڻ ﮐﺎﻧﭙﻮ‪ ‬ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻴﺪن ۾ ﭔﻴﻬﺮ دﺷﻤﻨﻲ ﻛﺮ ﮐﻨﻴﻮ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل‬

‫‪ita‬‬
‫ﻫﻲ ﭔﺌﻲ ﻗﺒﻴﻼ ﻫﻚ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن وڙﻫﻨﺪا ﭠﻬﻨﺪا ﮔﮇ رﻫﻨﺪا ﭘﺌﻲ آﻳﺎ‪.‬‬
‫‪Bh‬‬
‫ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ‪:‬‬
‫ﺟﺘﻜﻲ زﺑﺎن ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻗﺪﻳﻢ ﺗﺮﻳﻦ زﺑﺎن آﻫﻲ‪ .‬ﻣﭥﺲ ﻓﺎرﺳﻲ‪ ‬ﺟﻮ اﺛﺮ آﻫﻲ‪،‬‬
‫‪tif‬‬

‫ﺟﺘﻜﻲ زﺑﺎن ۾ ﺟﻲ ﻛﻨﻬﻦ ﮐﺎن ﭘﮁﺠﻲ ﺗﻪ ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ ﮘﻮٺ ﻛﭥﻲ آﻫﻲ ﺗﻪ ﻫﻴﺌﻦ ﭘﮁﺒﻮ‪:‬‬
‫‪La‬‬

‫ﺗﻮن ﻫﻮن ﮘﻴﻨﻬﻦ ﮐﺰي ﻫﺰ‬

‫ﺟﺘﻦ ﺋﻲ ﭘﻬﺮﻳﻦ ﻛﻨﮕﻮر ﺟﻮ ﻧﮍ اﻳﺠﺎد ﻛﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻫﻮ ﻗﺎﻓﻠﻲ ﺟﻲ ﺗﺮﺳﮡ‬
‫‪ul‬‬

‫وﻗﺖ رات ﺟﻮ ﻛﭽﻬﺮﻳﻦ ۾ وﻳﻬﻲ وﭴﺎﺋﻴﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪ ،‬۽ ﺑﻴﺖ ڏﻳﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪ .‬اﻳﺮاﻧﻲ ﭘﺮاﮢﻦ ﺗﺮاﻧﻦ ۾‬
‫‪bd‬‬

‫ﺟﺘﻦ ﺟﻮ ذﻛﺮ ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪:‬‬

‫ﺟـ ـﺘ ــﺎ ﺟ ــﺖ زاده وﺟ ــﺖ ﻣـ ـﻬ ــﺮ ﺑ ــﻮﻧ ــﻢ ) ‪“ (31‬‬
‫‪hA‬‬

‫ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ‪ ‬ﺟﻮ ﻟﻬﺠﻮ ﻫﻚ ﭔﺌﻲ ﮐﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻫﻲ‪” ،‬ﺟﺘﻜﻲ ﭔﻮﻟﻲ‬
‫ﺟﺎ ﻛﻲ ﻟﻔﻆ اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ۾ ﻋﺎم ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‪ ‬ﮐﺎن ﻣﺨﻠﺘﻒ آﻫﻦ‪ .‬ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻬﺎﮢﻦ ۾ ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻲ‬
‫‪a‬‬

‫وﻳﻨﺪڙ ﭔﻮﻟﻲ‪ ‬ﺟﺎ ﻟﻬﺠﺎ ۽ ُاﭼﺎر ﺑﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻫﻦ‪(32)“.‬‬

‫‪Sh‬‬

‫ﺟﺘﻜﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﻧﺴﻞ ﺟﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺎن ﺟﺘﻦ ﺑﻠﻮﭼﻦ ﺟﻲ ﻗﺒﺎﺋﻠﻲ ﭔﻮﻟﻲ آﻫﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ۾‬
‫ﻣﻴﺮﺟﺖ ۽ ﻛﭿ ۾ ﭠﭩﻴﺎر ﺟﺘﻜﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻴﻨﺪا آﻫﻦ‪ .‬ﺟﺘﻜﻲ ﭔﻮﻟﻲ‪ ‬ﺗﻲ ﻗﺪﻳﻢ ﺳﻨﮅي‪،‬‬
‫ﻋﺮﺑﻲ ۽ ﻓﺎرﺳﻲ‪ ‬ﺟﻮ اﺛﺮ آﻫﻲ‪ .‬ﺟﺘﻦ ﺟﺎ ﭔﻴﺎ ﭘﺎڙا ﺳﻨﮅي ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻴﻨﺪا آﻫﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ان ۾ ﺟﺘﻜﻲ‬
‫ﭔﻮﻟﻲ‪ ‬ﺟﺎ ﻟﻔﻆ ﺑﻪ ﮔﮇﻳﻞ ﻫﻮﻧﺪا آﻫﻦ‪ .‬ﮐﺎري ﺟﺎ ﺟﺖ ﺟﺘﻜﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺟﺘﻜﻲ‬
‫ﭔﻮﻟﻲ‪ :‬ﻛﺎﻫﻮ ﭔﻴﭡﻮ ﻫﺰون‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‪ :‬ﻛﻴﺮ وﻳﭡﻮ ﻫﻮ‪.‬‬
‫‪82‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﺟﺘﻦ ﺟﻲ ﻗﺒﺎﺋﻠﻲ رﻳﺎﺳﺖ ﻣﻴﺮﭘﻮر ﺑﭡﻮري‪ ،‬ﮔﻮﻻڙﭼﻲ ۽ ﺟﺎﺗﻲ ﺗﻌﻠﻘﻦ وارﻳﻦ ﺣﺪن‬
‫۾ ﻫﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﻫﻴﮉ ﻛﻮارﭨﺮ رڙي ﻫﻮ‪ .‬ﻣﻠﻚ ﻣﻴﺮو ﺳﺮدار ﻫﻮ‪ ،‬ﭼﺎﻧﮕﻦ ۽ ﺟﺘﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻨﮕﻴﻦ ﺟﻲ ﻧﺘﻴﺠﻲ ۾ ﺟﺘﻦ اﻫﻮ ﻋﻼﺋﻘﻮ ﮀﮇﻳﻮ ۽ ﺟﺎﺗﻲ‪ ‬ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﺮﻛﺰ ﺑﮣﺎﻳﻮ‪ .‬ﺟﺘﻦ ﺟﺎ‬
‫ﭼﺎر وڏا راڄ آﻫﻦ‪ :‬اوﭠﺎر‪ ،‬ﻣﻨﻬﻮن راڄ‪ ،‬ﭘﮑﻲ راڄ ۽ ﮐﺎراﺋﻲ اوﭠﺎر‪ ،‬ﺟﻴﻜﻲ اﺻﻞ ﮐﺎن وﭠﻲ ﻫﻦ‬
‫وﻗﺖ ﺗﺎﺋﻴﻦ ُاٺ ڌارﻳﻦ‪.‬‬

‫‪a ir‬‬
‫”ﭠﭡﻲ ۽ ﺑﺪﻳﻦ ﺿﻠﻌﻦ ﺟﻲ ﺟﺘﻦ ﺟﺎ راڄ ﺟﺎﺗﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﻣﻠﻚ ﺟﻲ ﺑﺮادري‪ ‬۾ آﻫﻦ‪.‬‬

‫‪Ch‬‬
‫ﮐﺎري ۾ رﻫﻨﺪڙ راڄ‪ ،‬ﺟﻴﻜﻲ ﮐﺎري ﮀﺎڻ‪ ،‬ﭘﺮﻳﺎن ﺳﻨﻬﮍي‪ ،‬وﻳﺮ ﻛﻨﮉڙي ۽ ﻛﺎﭠﻴﻦ واري‬
‫ﻣﻜﺎن ﻃﺮف رﻫﻦ ﭤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ دﺑﺎﺋﻲ راڄ ﻛﺮﻣﺘﻲ ﻣﻠﻚ ﺳﺎن ﭜﺎﺋﻴﭽﺎري ۾ آﻫﻲ‪ .‬آﺳﺮ‪،‬‬

‫‪i‬‬
‫وﻧﮕﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻋﺎﻣﺮ‪ ،‬ﺳﻬﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻟﻼﮢﻲ‪ ،‬ﻣﺴﮍ‪ ،‬ﭼﻤﮍﻳﺎ‪ ،‬ﺟﺘﻮﺋﻲ‪ ،‬ﺷﻴﻬﻪ‪ .‬ﻋﻴﺴﺒﺎﮢﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺒﻴﮕﻲ‪،‬‬

‫‪ita‬‬
‫ﭠﭩﻴﺎر‪ ،‬ﺑﺠﺎراﮢﻲ‪ ،‬ﻓﻘﻴﺮاﮢﻲ‪ ،‬ﺑﺠﺎرﭘﻮﭨﺎ ۽ ﻣﺴﻮاﮢﻲ راڄ ﺟﺎﺗﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﻣﻠﻚ ﺳﺎن ﺷﺎﻣﻞ آﻫﻦ‪.‬‬
‫‪Bh‬‬
‫اوﭠﺎرن ۾ ﺷﺎﻣﻞ راڄ‪ :‬ﺟﻴﺌﻨﺪاﮢﻲ‪ ،‬ﻋﻤﺮاﮢﻲ‪ ،‬ﭼﺎﻛﺮاﮢﻲ‪ ،‬ﻣﻨﮕﻬﺎﮢﻲ‪ ،‬زﻫﺮي‪ ،‬ﻣﻤﻮﺳﺎﮢﻲ‪،‬‬
‫ڌڌﻛﺎﮢﻲ‪ ،‬ﺑﻬﻼﮢﻲ‪ ،‬ﻋﻴﺴﺒﺎﮢﻲ‪ ،‬ﻟﻼﮢﻲ‪ .‬ﻣﻨﻬﻮن راڄ‪ :‬ﻣﺎﻫﻴﮍ‪ ،‬ﻣﻜﮍا‪ ،‬ﭜﮣﺎﮢﻲ‪ ،‬ﺳﺴﺌﻲ وارا‪،‬‬
‫رﻫﻴﺠﻲ وارا‪ ،‬ﮔﺒﻮل‪ ،‬ڍاﭨﻲ‪ ،‬اوﻧﺎﮢﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺮوزاﮢﻲ‪ ،‬رﻳﮃار‪ ،‬ﭼﻨﮍاﺋﻲ‪ ،‬ﻣﻼن‪ ،‬ﭔﻴﻼﺋﻲ‪ ،‬ﺟﻤﺎﻟﻲ‪،‬‬
‫‪tif‬‬

‫ﻣﺎرواﮢﻲ‪ ،‬ﻣﻴﻮا ۽ ﮔﻴﺎﻧﭻ ﭘـﮑﻲ راڄ‪ :‬وﻻﺳﻴﺎ‪ ،‬ﻻﮐﺎﮢﻲ ۽ ﭔﻴﺎ راڄ ﭘﮑﻲ راڄ ۾ ﺷﺎﻣﻞ آﻫﻦ‪) .‬‬
‫‪La‬‬

‫‪“(33‬‬
‫ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﺎ اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﺗﻲ ﻫﻲ راڄ آﻫﻦ‪ :‬ﭘﺎرﻫﻴﮍي‪ ،‬ﺑﺎدﻳﮣﺎ‪ ،‬داد‪ ،‬ﮐﺎﭨﺎﺋﻲ‪،‬‬
‫‪ul‬‬

‫ﭨﺎﻧﮉﻳﺎ‪ ،‬ﻣﻴﻠﻮاﮢﻲ‪ ،‬ﺑﻮﻻﮢﻲ‪ ،‬ﻣﻴﻮاﮢﻲ‪ ،‬ﮔﺮﻳﺎﮢﻲ‪ ،‬ﻣﭩﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻛﻨﮉرﻳﺎ‪ ،‬ﮔﺠﮍﻳﺎ‪ ،‬دﺑﻼ‪ ،‬ﮔﻼﮢﻲ‪،‬‬
‫‪bd‬‬

‫ﻣﻨﮁﺮي‪ ،‬ﻫﻮڙاﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻮڍاﺋﻲ‪ ،‬ﭘﻨﭹﺎﮢﻲ‪ ،‬ﻟﻮﺟﻬﺎﮢﻲ‪ ،‬اﭘﻼﮢﺎ‪ ،‬ﮀﺮﻳﺠﺎ‪ ،‬ﮔﻠﮍي‪ ،‬ﻣﺎﮔﺖ‪ ،‬ﻣﺎﮀﻲ‪،‬‬
‫‪hA‬‬

‫ﻻرا‪ ،‬ﺑﺪا‪ ،‬ﭼﻴﺮا‪ ،‬ﮐﻴﺮا‪ ،‬آﭤﺎ‪ ،‬ورﻳﺎ‪ ،‬ﭼﻜﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻛﺎرﻳﺎ‪ ،‬ﮔﻬﻠﮍا‪ ،‬ﺑﺮا ۽ ﭘﻮﻧﭝﺮ وﻏﻴﺮه‪.‬‬
‫ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﺟﻮ ﻟﻬﺠﻮ‪ .‬ﭠﻮﻟﻬﻮ ﻧﻪ ﮐﮣﻲ ڏﻳﺌﻦ ﻛﻮ = وﭨﻮ ﮀﻮ ﻧﻪ ﭤﻲ ﮐﮣﻲ ڏﻳﻦ‪.‬‬
‫‪a‬‬

‫ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻮ ﻛﻠﭽﺮ‪:‬‬

‫‪Sh‬‬

‫ﺟﻴﺘﻮﮢﻴﻚ ﻫﻲ ﭔﺌﻲ ﻗﺒﻴﻼ ﺳﻨﮅي ﻛﻠﭽﺮ ﺳﺎن ﺳﻠﻬﺎڙﻳﻞ آﻫﻦ‪ ،‬ان ﻫﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﺟﺘﻦ ۽‬
‫ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻮ ﻛﻠﭽﺮ ﮔﻬﮣﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ۾ ﻫﻚ ﭔﺌﻲ ﮐﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻫﻲ‪ ،‬ﺳﻠﻮار ﻗﻤﻴﺺ ﭔﻨﻬﻲ ﻗﺒﻴﻠﻦ ۾‬
‫ﻫﻚ ﺟﻬﮍي آﻫﻲ‪ ،‬اﻟﺒﺖ ﻓﻘﻴﺮاﮢﻲ ﺟﺖ ﻛﺎرو ﭘﭩﻜﻮ ﭔﮅﻧﺪا آﻫﻦ ۽ وﭨﻦ ﺷﺎﻫﻪ ﺟﻮ رﺳﺎﻟﻮ ﺳﺎڻ‬
‫ﻫﻮﻧﺪو آﻫﻲ ۽ ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻮ ﻟﺒﺎس ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻮ ﻋﺎم ﺳﻨﮅي آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﮇﻫﻦ ﺗﻪ ﺟﺘﻦ ﺑﻠﻮﭼﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ ﮔﻬﮕﻬﻲ ﺟﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻋﺎم آﻫﻲ‪ .‬ﮔﻬﮕﻬﻲ ﺟﻮ ﻣﺎن ۽ ﮔﻬﮕﻬﻲ ﺟﻮ ﻧﻨﮓ ﺷﺮم ﺟﺘﻦ‬

‫‪83‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫وٽ ﮔﻬﮣﻮ آﻫﻲ‪ .‬ﭜﭩﺎﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻠﻮﭼﻦ ﮐﻲ ﺟﺖ ۽ ﺟﺘﻦ ﮐﻲ ﺑﻠﻮچ ﺳﮇﻳﻮ آﻫﻲ‪ .‬ﮔﻬﮕﻬﻲ ﺟﻲ‬
‫ﭜﺮم ۽ ﭘﮑﻲ ﺟﻲ ﭘﺮدي ﻻ‪ ‬ﭜﭩﺎﺋﻲ‪ ‬ﺟﻮن ﺟﺘﻦ ﮐﻲ ﺧﺎص دﻋﺎﺋﻮن ڏﻧﻞ آﻫﻦ‪:‬‬
‫ﭘـﮑــﻲ ڏري‪ ‬ﺟــﻮ ﭘــﺮدو ﮔ ـﻬـﮕـﻬ ـﻴـﻠــﻲ‪ ‬ﺟــﻮ ﭜــﺮم‪،‬‬
‫رﮐ ــﺞ ﺷ ــﺎﻫ ــﻪ ﺷ ــﺮم‪ ،‬ﻻﺋ ــﻖ ﻻﮘ ــﻲ ﺟ ــﺎ ڌﮢـــﻲ‪.‬‬
‫)ﺣﻮاﻟﻮ‪ :‬ڊاﻛﭩﺮ ﺑﻠﻮچ ﺟﻮ ﻛﺘﺎب ﺟﺘﻜﻲ ﭔﻮﻟﻲ(‬

‫‪a ir‬‬
‫َﺟﺖ ﮔﻬﮕﻬﻴﻼ ۽ ﭘﺮدي وارا آﻫﻦ‪ .‬ﺟﺘﻦ ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ ﭘﮑﻲ ﺟﻲ ﭘﺖ ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻫﻢ‬

‫‪Ch‬‬
‫آﻫﻲ‪ .‬ﻣﻬﺎﮢﻦ ۽ ﺟﺘﻦ وٽ ﭘﮑﻲ ﺟﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻋـﺎم آﻫـﻲ‪ .‬ﺟـﺘـﻦ وٽ ﻛـﺎٺ ﺟـﺎ ﮔـﻬـﺮ آﻫـﻦ‪،‬‬
‫ﺟﻴﻜﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﻧﻤﻮﻧﻲ ﭠﻬﻴﻞ ﻫﻮﻧﺪا آﻫﻦ‪.‬‬

‫‪i‬‬
‫راڳ ۽ ﺷﺎدﻳﻦ ﺟﺎ ﮔﻴﺖ ۽ ﮘﻴﺎ ﻣﻬﺎﮢﻦ وٽ ﻋﺎم رواﺟﻲ ﺳﻨﮅﻳﻦ وارا آﻫﻦ‪ ،‬اﻟﺒﺖ‬

‫‪ita‬‬
‫ﺟﺖ ﺑﻠﻮﭼﻦ وٽ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ اﻧﺪاز ﻣﺨﻠﺘﻒ آﻫﻲ‪ .‬ڊاﻛﭩﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﺳﺎن ﮔﮇ ‪1983‬ع ۾‬
‫‪Bh‬‬
‫ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر ۾ اﺳﺎن ﺳﮕﻬﮍن ﺟﻲ ﻛﭽﻬﺮي ﻛﻮﭠﺎﺋﻲ ﻫﺌﻲ‪ ،‬ان ۾ ﺟﺘﻦ ﺟﻲ ﭔﺎري ﺷﺎﻫﻪ ﺟﻮ‬
‫ﻛﻼم ۽ ﺳﻨﺪن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻋﻮاﻣﻲ ﺷﺎﻋﺮن‪ :‬ﻣﻴﺮو ﺟﺖ ۽ ﺟﻤﺎرو )ﺟﻤﺎل‪ /‬ﺟﻤﺎﻟﻮ( ﺟﺖ ﺟﻮن‬
‫ﻛﺎﻓﻴﻮن ﺳﻨﺪن ﻣﺨﺼﻮص اﻧﺪاز ۾ ُﺳﺮاﺋﺘﻲ آواز ۾ ﮘﺎﻳﻮن ﻫﻴﻮن‪ .‬اﻫﻮ ﺳﺎرو رﻛﺎرڊ‬
‫‪tif‬‬

‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ ۾ ﻣﺤﻔﻮظ آﻫﻲ‪.‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‪ ،‬آﻻپ ۽ ورﻻپ ﺟﻮ اﻧﺪاز ﺋﻲ ﻧﺮاﻟﻮ ﻫﻮ‪،‬‬

‫‪La‬‬

‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺟﻲ ﻧﺮم ۽ ﻧﺎزڪ ﻣﺰاج ﺳﺎن ﮔﮇ درد ۽ داﻧﻬﻮن ﺑﻪ ﻫﻴﻮن‪ .‬ﻫﻨﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ۾ ﻋﺮب ۽ اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‪ ‬ﺟﻮ اﺛﺮ ﭤﻲ ﻧﻈﺮ آﻳﻮ‪ .‬اﻫﺎ ﭼﺎﻧﺪي‪ ‬ﺟﻮار ﺟﻲ رات‬
‫‪ul‬‬

‫ﻫﺌﻲ‪ .‬ﭼﻨﮉ ۽ ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي وﻳﺮون ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﻮﭜﻦ ﺗﻲ ﻫﻴﻮن‪ .‬ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر ﺟﻮ ﻏﺮﻳﺐ ﮘﻮﭠﮍو ۽‬
‫‪bd‬‬

‫ﭘﺲ ﮔﺮداﺋﻲ‪ ‬ﺟﺎ ﺟﺖ وڏي ﺗﻌﺪاد ۾ ان ﻛﭽﻬﺮي‪ ‬۾ ﺷﺮﻳﻚ ﭤﻴﺎ ﻫﺌﺎ‪.‬‬
‫‪hA‬‬

‫ﻣﻬﺎﮢﺎ رواﺟﻲ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻛﻨﺪي ﻧﻈﺮ اﭼﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺗﺎڪ ۽ ﻣﻴﺪ ﺳﻨﮅ ﺟﻮن‬
‫ﻗﺪﻳﻢ ﻗﻮﻣﻮن ﻫﻴﻮن‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ﻣﻴﺪ ﻧﺴﻞ ﺟﺎ ﻣﺎﮢﻬﻮ ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﻛﻨﺎري ﺗﻲ آﺑﺎد ﻫﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﺎ‬
‫ﮘﻴﭻ ﭘﮡ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ راڳ ﺟﻮ ﺟﺰ ﺑﮣﻴﺎ‪ .‬ﺗﻚ ﺳﻨﮅو ﺗﺎڪ ﻗﻮم ﺟﻮ ۽ ﻣﺎڍ ﻣﻴﺪن ﺟﻮ راڳ ﻫﻮ‪.‬‬
‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫ڊاﻛﭩﺮ ﺑﻠﻮچ ﺳﻨﮅي ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‪ ‬ﺗﻲ زﺑﺮدﺳﺖ ﻛﺘﺎب ڏﻧﻮ آﻫﻲ‪.‬‬

‫ﺟﻤﺎرو ﺟﺖ ۽ ﻣﻴﺮو ﺟﺖ ﺟﺘﻦ ﺟﺎ وڏا ﺷﺎﻋﺮ ﺗﻲ ﮔﺬرﻳﺎ آﻫﻦ‪ .‬رﻣﻀﺎن ﺟﺖ‪،‬‬
‫ﺣﺎﺟﻲ ﺧﻤﻴﺴﻮ ﺟﺖ ۽ ﺣﺎﺟﻲ ﺻﺪﻳﻖ ﻓﻘﻴﺮاﮢﻲ ﺟﺖ ﻫﻨﻦ ﺟﺎ ﺳﮕﻬﮍ ﭤﻲ ﮔﺬرﻳﺎ آﻫﻦ‪ .‬اﻫﮍي‬
‫ﻃﺮح ﻣﻮﻟﻮي اﺣﻤﺪ ﻣﻼح ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻮ ﺷﺎﻋﺮ آﻫﻲ‪ .‬ﺟﺘﻦ ﺟﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻟﻮڪ ﮔﻴﺖ ﺟﻤﺎﻟﻮ آﻫﻲ‪.‬‬
‫ﺟﺘﻦ ۽ ﺳﻨﺪن راڳ ﺟﻤﺎﻟﻲ ﺑﺎﺑﺖ را‪ ‬ﻻ‪ ‬وري ﻫﻠﻮن ﭤﺎ ﭔﻮﻫﺌﻲ ﺻﺎﺣﺐ ڏاﻧﻬﻦ‪ ،‬ﻫﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺟﺖ ﺳﻨﮅ ﺟﺎ اﺻﻠﻮﻛﺎ رﻫﺎﻛﻮ‪ ،‬ﺷﻜﻞ ﺷﺒﻴﻬﻪ ﺟﺎ ﭠﺎﻫﻮﻛﺎ‪ ،‬ﻗﺪ ﭘﻮرو ﭘﻨﻮ‪ ،‬ﺟﺴﻢ ﻣﻀﺒﻮط‪،‬‬
‫‪84‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫وار وڏا‪ ،‬ﻛﻲ وﻳﮍﻫﺎڪ ﺗﻪ ﻛﻲ ﺳﻴﺎﺳﺘﺪان ۽ ﻃﺒﻴﺐ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۽ ﻫﻨﺪ ﺟﻲ ﭘﺮاﮢﻴﻦ ﻗﻮﻣﻦ ﻣﺎن‬
‫ﻫﻚ ﻗﻮم ﺟﻴﻜﻲ ڌﻧﮅي ۽ روزﮔﺎر ﺟﻲ ﻛﺮي اﻳﺮان ۽ ﻋﺮب ﺟﻲ ﻋﻼﺋﻘﻲ ۾ وﭸﻲ آﺑﺎد ﭤﻴﺎ‪.‬‬
‫ﺟﻤﺎﻟﻮ ﻧﺎچ راڳ آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻴﻜﻮ ﻛﻨﻬﻦ ﺑﻬﺎدر ﺟﺖ ﺟﻲ ﻛﻨﻬﻦ ﻛﺎرﻧﺎﻣﻲ ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻫﻦ ﻃﺮح ﺟﻤﺎﻟﻲ ﮔﻴﺖ ﮐﻲ ﺳﻮڀ )‪(Crest‬ﺟﻲ رواﻳﺖ ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺟﺘﻦ ﮐﻲ اﻫﭹﺎﮢﻲ‬
‫ﻗﺪاﻣﺖ ۾ وڏو رﺗﺒﻮ ﺣﺎﺻﻞ آﻫﻲ )‪.(34‬‬

‫‪a ir‬‬
‫ﺟﻤﺎﻟﻮ ﺳﻨﮅ ﺳﺎن ﮔﮇ ﻛﭿ ۾ ﺑﻪ ﮘﺎﻳﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻛﭿ ۾ ﮘﺎﺋﺠﻨﺪڙ ﺟﻤﺎﻟﻮ ڊاﻛﭩﺮ‬

‫‪Ch‬‬
‫ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻛﺘﺎب ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﻟﺴﺎﻧﻲ ﺟﺎﮔﺮاﻓﻲ‪ ‬۾ ڏﻧﻮ آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﺟﺎ ﭔﻮل ﻛﺠﻬﻪ ﻫﻦ رﻳﺖ آﻫﻦ‪:‬‬

‫‪i‬‬
‫ﻫﻮﺟﻤﺎﻟﻮ‬ ‫”ﻫﻮ ﺟﻤﺎﻟﻮ ري ﭔﻴﻠﻲ‬
‫ﻫﻮ ﺟﻤﺎﻟﻮ‬
‫‪ita‬‬ ‫ﺟﻤﺎﻟﻮ ﺟﺘﻦ ﺟﻮ‬
‫‪Bh‬‬
‫ﻫﻮ ﺟﻤﺎﻟﻮ‬ ‫اﺳﻴﻦ ﭔﻴﻠﻲ ﮐﭩﻴﺎﺳﻴﻦ‬
‫ﻫﻮ ﺟﻤﺎﻟﻮ‬ ‫اﺳﻴﻦ ﻣﺎﮢﻬﻮ ﻛﭿ ﺟﺎ‬
‫ﻫﻮ ﺟﻤﺎﻟﻮ‬
‫‪tif‬‬

‫اﮀﺎ ﭼﻮﮐﺎ ﮐﻴﺮ ۾‬

‫ﻫﻮ ﺟﻤﺎﻟﻮ‬ ‫رﺗﺎ ﭼﻮﮐﺎ ﭼﺎ‪ ‬۾‬
‫‪La‬‬

‫ﻫﻮ ﺟﻤﺎﻟﻮ‬ ‫ﻛﺎرا ڏوﻧﮕﺮ ﻛﭿ ﺟﺎ‬

‫ﻫﻮ ﺟﻤﺎﻟﻮ‬ ‫ﻛﺎرا ﻣﻴﮕﻬﻪ ﻣﻠﻬﺎر ﭔﻴﻠﻲ‬
‫‪ul‬‬

‫ﻫﻮ ﺟﻤﺎﻟﻮ‬ ‫ڌورا ڌڻ ڌﻧﺎر ﺟﺎ‬

‫‪bd‬‬

‫ﻫﻮ ﺟﻤﺎﻟﻮ‬ ‫ﻣﭡﺎ ﻣﺎﮢﻬﻮ ﻛﭿ ﺟﺎ‬

‫‪hA‬‬

‫ﻫﻮ ﺟﻤﺎﻟﻮ“)‪(35‬‬ ‫ﻣﭡﺎ ﻣﻴﻨﻬﻦ ﮐﻴﺮ ﭔﻴﻠﻲ‬

‫ﺷﺎﻫﻪ ﺟﻲ ﻛﻼم ۾ ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻮ ذﻛﺮ‪:‬‬

‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻮ ﮔﻬﮣﻲ ۾ ﮔﻬﮣﻮ ذﻛﺮ ﺷﺎﻫﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻄﻴﻒ ﭜﭩﺎﺋﻲ‪ ‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬

‫ﻛﻼم ۾ ﻛﻴﻮ آﻫﻲ‪ ،‬ﺟﺘﻦ ﺟﻮ ذﻛﺮ ﺳﺴﺌﻲ ﭘﻨﻬﻮن‪ ‬ﺟﻲ داﺳﺘﺎن ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن رﺳﺎﻟﻲ‬
‫ﺟﻲ ﭘﻨﺠﻦ ﺳﺮن‪ :‬ﺳﺴﺌﻲ آﺑﺮي‪ ،‬ﻣﻌﺬوري‪ ،‬دﻳﺴﻲ‪ ،‬ﻛﻮﻫﻴﺎري ۽ ُﺣﺴﻴﻨﻲ‪ ‬۾ ﻛﻴﻮ آﻫﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻮ ذﻛﺮ ﭼﺌﻦ ﺳﺮن‪ ،‬ﺳﺮﻳﺮاڳ‪ ،‬ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي‪ ،‬ﻛﺎﻣﻮڏ ۽ ﮔﻬﺎﺗﻮ‪ ‬۾ ﻛﻴﻮ آﻫﻲ‪ .‬ﭜﭩﺎﺋﻲ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺘﻦ ﮐﻲ ﮔﻬﮕﻬﻴﻠﻮ‪ ،‬ﭔﺎروﭼﻮ‪ ،‬ﭔﺮوچ‪ ،‬ﻛﻴﭽﻲ‪ ،‬ﻛﻮﻫﻴﺎرو‪ ،‬اوﭠﻲ‪ ،‬اوﭠﺎر‪ ،‬آرﻳﺎﮢﻲ‪،‬‬
‫آرﻳﭽﺎ ۽ ﺑﻠﻮچ ﺳﮇﻳﻮ آﻫﻲ‪ .‬ﺷﺎﻫﻪ ﺳﺎﺋﻴﻦ ﺟﺘﻦ ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﻣﺎن واﻗﻒ ﻫﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﻈﺮ ۾‬

‫‪85‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﺟﺖ ﺳﻮﻧﻬﻮن ﺑﻪ آﻫﻲ ﺟﻴﻜﻮ ﻣﻨﺰل ۽ ﻣﺎڳ ﺗﻲ رﺳﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪:‬‬

‫ﭜ ـﻠــﻲ ﻛــﺮي ﭤ ـﻴــﻮم ﻫــﻲ ﺳــﮛ ﭔــﺎروﭼــﻦ ﺳ ـﻴــﻦ‪،‬‬
‫وﭸــﻲ ﻛــﻴ ــﭻ ڏﭠــﻮم ُﭘــﭡ ــﻲ‪ ‬ﻟﮙــﻲ ﺟــﻦ ﺟ ــﻲ‪.‬‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻲ ‪12/33‬‬
‫ﺟﺖ وﺳﻬﻦ ﺑﻪ آﻫﻲ‪:‬‬

‫‪a ir‬‬
‫وڏي وس ﻫﺌﺎ ﭔﺎروﭼﺎ ﭜﻨﭝﻮر ۾‪،‬‬

‫‪Ch‬‬
‫وﭸﻲ ڏور ﭘﺌﺎ ﺳﺎﻧﮕﻦ ﭘﭡﻲ ﺳﭙﺮﻳﻦ!‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻲ ‪5/2‬‬

‫‪i‬‬
‫ﺟﺖ ﭔﺎﻧﻬﻦ ﭔﻴﻠﻲ ﺑﻪ آﻫﻲ‪:‬‬

‫‪ita‬‬
‫ﺟــﺘــﺎ ﺷــﺎل ﺟــﺌــﻮ‪ ،‬ﺟـ ـﺌــﻮ ﭤــﺎ ﺟــﺎڙون ﻛــﺮﺋ ــﻮ‪،‬‬
‫‪Bh‬‬
‫ﭔــﺎﻧـ ـﭝ ــﮡ ﺟ ــﻮ ﭔــﺮوچ ري‪ ‬ﭔــﻴـ ـﻠ ــﻲ ﻧ ــﺎﻫ ــﻪ ﭔـ ـﺌ ــﻮ‪.‬‬
‫دﻳﺴﻲ ‪1/15‬‬
‫‪tif‬‬

‫ﺟﺖ ﺑﻠﻮﭼﻦ ﮐﻲ ﮔﻬﮕﻬﻴﺮو ﺳﮇﻳﻨﺪي ﻟﻄﻴﻒ ﺳﺎﺋﻴﻦ ﭼﻮي ﭤﻮ‪:‬‬

‫ﻣــﻮﻧ ـﮑــﻲ ﻧ ـﭥــﺎ ﻧ ـﻴــﻦ‪ ،‬ﺟــﺖ ﻣ ـﻠــﻚ ﭘــﺎﻧ ـﻬ ـﻨ ـﺠــﻲ‪،‬‬
‫‪La‬‬

‫ﺟﻲ ﮔﻬﮕﻬﻴﺮﻳﻮن ﮔﮇﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻪ ﭔﺌﻦ ﮐـﺎن ﭔـﻴـﮣـﻮ ﻛـﺮﻳـﺎن‬

‫ﺣﺴﻴﻨﻲ ‪11/35‬‬
‫‪ul‬‬

‫ﺟﺘﻦ ﮐﺎﻧﺴﻮا‪ ‬ﺳﺮﻳﺲ ﺑﻪ ﻧﭥﻲ‪:‬‬

‫‪bd‬‬

‫ﺟﻴﺠﻞ ﺟﺘﻦ ﺟﻲ ﻟﮙﻲ ﺟﻲ‪ ‬ﮐﻲ ﺟﻬﻮري!‬

‫‪hA‬‬

‫ﻟﻄﻴﻒ ﮐﻲ ﺟﺘﻦ ﺟﻲ ﺟﻬﻮري ﻫﺌﻲ ﺗﻪ ﺟﺘﻦ ﺑﻪ ﺷﺎﻫﻪ ﮐﻲ وﺳﺎرﻳﻮ ﻛﻮﻧﻬﻲ‪ .‬اڄ ﺑﻪ‬
‫رﺳﺎﻟﻮ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻛﺎرن ﭘﻮﺗﻴﻦ ۽ ﭘﭩﻜﻦ ۾ ﭔﮅل ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪو‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻫﻮ اﭠﻦ ﺟﻲ وﮘﻦ ﺳﺎن‬
‫‪a‬‬

‫ﺟﻬﺮ ﺟﻬﻨﮓ ﺳﺎﻫﻪ ﺟﻴﺎن ﺳﺎﻧﮃﻳﻮ وﺗﻦ‪.‬‬

‫‪Sh‬‬

‫ﭜﭩﺎﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮن ﺟﺘﻦ ﺳﺎن رﺗﻲ‪ ‬ﺟﻮن رﻫﺎﮢﻴﻮ ﻫﻴﻮن‪:‬‬

‫رﺗﻲ‪ ‬ﺟﻲ رﻫﺎڻ ﺟﻲ اڙاﻳﻢ ﺟﺖ ﺳﻴﻦ‪.‬‬
‫ﺳﺴﺌﻲ آﺑﺮي ‪5/19‬‬
‫ﻫﻮ ﺟﺘﻦ ﻛﺎڻ ﻛﻴﺌﻲ وﭤﺎڻ ووڙي ﭤﻮ ۽ ﭘﻮ‪ ‬آﺧﺮي اﻫﺎ آس ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﻮﻣﻮن ﭤﻮرو ﻻ‪ ،‬ﺟﻴﺌـﻦ ﺟـﻴـﺌـﺮي ﻣـﻼن ﺟـﺖ ﮐـﻲ‪.‬‬
‫ﺳﺴﺌﻲ آﺑﺮي ‪1/1‬‬
‫‪86‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﻫﻴﺘﺮا ﺟﺘﻦ ﻛﺮڻ ﺟﻲ ﺑﺎوﺟﻮد ﺑﻪ ﻫﻮ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪:‬‬

‫اٺ وﻳﺮي اوﭠﺎر وﻳﺮي‪ ،‬وﻳﺮي ﭤﺌﮍم ڏﻳﺮ‬
‫دﻳﺴﻲ ‪1/27‬‬
‫اﭸﺎن ﺑﻪ اﮘﺘﻲ درد ﺟﻮ اﻇﻬﺎر اﺟﻬﻮ ﻫﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻛﺮي‪:‬‬
‫ﻛﺎﻛﻴﻮن رات ﻗﻴﺎم‪ ،‬ﺟﻴﮇﻳﻮن ﺟﺖ ﻛﺮي وﻳﺎ‪.‬‬

‫‪a ir‬‬
‫دﻳﺴﻲ ‪4/1‬‬

‫‪Ch‬‬
‫ﺟﮇﻫﻦ ﺳﭛ آﺳﻮن ﭘﻠﺠﻲ وﭸﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﭼﻮي ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﮐﻮ‪ ‬ﭔﻮﻟﻲ ﭔﻦ ﭔﺮوچ‪ ،‬ﮔﻬﻮري ذات ﺟﺘﻦ ﺟﻲ‪،‬‬

‫‪i‬‬
‫ﻣﻮﻧﮑﻲ ﭼﺌﻲ ﻟﻮچ‪ ،‬ﭘﺎڻ ﭘﻴﻬﻲ وﺋﺎ ﮀﭙﺮﻳﻦ‪.‬‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻲ ‪2/13‬‬
‫‪ita‬‬
‫ُاٺ ۽ اوﭠﺎر ﻫﻚ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ُﺟﮍﻳﻞ آﻫﻦ‪ ،‬ﭜﭩﺎﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ُاﭠﻦ ﺟﻮ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺎن ذﻛﺮ‬
‫‪Bh‬‬
‫ﻛﻴﻮ ۽ ﺻﻔﺘﻮن ﺑﻴﺎن ﻛﻴﻮن آﻫﻦ‪.‬‬
‫‪tif‬‬

‫ﺷﺎﻫﻪ ﺳﺎﺋﻴﻦ اﭠﻦ ﺟﺎ ﻛﻴﺌﻲ ﻧﺎﻻ ﮘﮣﺎﻳﺎ آﻫﻦ‪ :‬اٺ‪ ،‬ﭼﺎﻧﮕﻮ‪ ،‬ﻛﺮﻫﻮ‪ ،‬ﭜﻮر‪ ،‬ﻣﻴﻮ‪،‬‬
‫ﻟﻴﮍو‪ ،‬ڏاﮔﻬﻮ‪ ،‬ﮔﻮرو‪ ،‬ﺗﻮڏو‪ ،‬ﺑﻮﺗﻮ‪ ،‬ﮔﻨﮕﻮ‪ ،‬ﻛﻨﻮاٽ‪ ،‬اڍ‪ ،‬اﻧﺒﺮا‪ ،‬ڏاﭼﻲ‪ ،‬ﭘﻮر‪ ،‬ﻫﺮو‪ ،‬ﺑﺨﺘﻲ‪،‬‬
‫‪La‬‬

‫دؤڪ‪ ،‬ﭼﺌﻮﺳﺎل‪ ،‬ﭘﺎﻧﭽﺎرو‪ ،‬ﻧﻴﺶ‪ ،‬ﻣﻬﺮي ۽ ﻻڏو وﻏﻴﺮه اﻧﻬﻦ ﺟﻮن ﺧﺎﺻﻴﺘﻮن آﻫﻦ‪ .‬ﻫﻮ ُاٺ‬ ‫َ‬
‫ﺟﻮ ﻣﻠﻬﻪ ﻛﺮوڙن ۾ ﻛﭥﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫‪ul‬‬

‫ﻟﮏ ﻻﮐﻴﮣﻮ ﻛﺮﻫﻮ‪ ،‬ﻛﻮڙﺋﻴﻦ ڏﻳﺌﻲ ﻛﺎه‪،‬‬

‫‪bd‬‬

‫اﻳﻼﭼﻮن آﻫﺮ ۾‪ ،‬ﭘﻮڄ ﻣﻴﻲ ﮐﻲ ﭘﺎ‪،‬‬

‫ﻛﭣ ﻧﻪ ﻛﻨﺪو ﻛﺎ ۽ ُﺟﻪ ﭘﻼﮢﺌﻮ ﺗﻪ ﭘﺮي ﻣﮍي‪.‬‬
‫‪hA‬‬

‫ﮐﻨﭝﺎت ‪2/47‬‬
‫‪a‬‬

‫ﻟﮏ ﻻﮐﻴﮣﻮ ﻛﺮﻫﻮ‪ ،‬ﻛﻮڙﻳﻦ ڏﻳﺌﻲ ﮘﮅوم‪،‬‬

‫‪Sh‬‬

‫اﮜﮡ ﺳﻮﻧﻬﻦ ﭤﻴﻮم‪ ،‬ﻣﻞ ﻣﻬﺎﻧﮕﻮ ﺗﻪ ﭼﺌﻮ!‬

‫ﮐﻨﭝﺎت ‪2/45‬‬
‫ﭜﭩﺎﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﻫﻦ ﻛﺮدار ﺟﻮن ﻋﺠﻴﺐ ﻛﻴﻔﻴﺘﻮن آﻫـﻦ‪ ،‬ﻫـﻮ ﻟـﻜـﻲ ﻻﮢـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺎﺋﻲ ﭤﻮ ۽ اڪ ﺗﻲ ﺑﻪ اﻟﻬﻲ ﭤـﻮ ﭘـﻮي ۽ ﻛـﮇﻫـﻦ ﭘـﻨـﺠـﻴـﻦ ﻟـﮑـﻴـﻦ ﭘـﻦ وارﻳـﻮن ﻛـﺮوڙن ﺟـﻮن‬
‫ﻛﺎﭠﻴﻮن )ﭨﺎرﻳﻮن( ﭤﻮ ﮐﺎﺋﻲ‪.‬‬
‫ﺳﺮ ﻣﻮﻣﻞ راﮢﻲ ۾ ﺑﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﺳﺎﺋﻴﻦ ﺟﻲ ﻫﻦ دادﻟﻲ ﻛﺮدار ﮐﻲ ڏﺳﻮ‪:‬‬
‫‪87‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫آﮐﻮن ڊاﮐﻮن ﺳﺮﮐﻨﮉ ﺷﺎﺧﻮن‪ ،‬ﺟﺖ ﭼﻮﮐﺎ ﭼﻨﺪن ﻛﺌﻮﻧﺮ‪،‬‬

‫ﻣﻴﻲ ﺳﻴﺌﻲ ﻣﺎﮢﻴﺎ‪ ،‬ﺟﺖ ﻧﻪ ﭜﺮن ﭜﻨﭝﻮر‪،‬‬
‫ﻛﻨﺌﺎرﻳﻮن ۽ ﻛﻨﻮر‪ ،‬ﻛﺎﻫﻪ ﺗﻪ ﭘﺴﻮن ﻛﺎڪ ﺟﺎ‪.‬‬
‫اﻫﻮ ﺳﭛ ﭘﮍﻫﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ‪ ‬اﻧﺪازو ﻟﮙﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﺷﺎﻫﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﻻ‪ ‬ﺟﺖ ۽ اﻧﻬﻦ‬
‫ﺟﺎ ُاٺ ﻛﻴﮇا ﻧﻪ اﻫﻢ آﻫﻦ‪ ،‬ﭘﺮﭘﻮ‪ ‬ﺑﻪ ﻫﻮ ﭼﺌﻲ ﭤﻮ ڏﺋﻲ‪:‬‬

‫‪a ir‬‬
‫ﮔ ـ ـﻬـ ــﻮڙن ﻫ ـ ـﻨ ـ ـﻴـ ــﻮن ﮔ ـ ـﻬ ـ ـﮣ ـ ـﻴـ ــﻮن‪ ،‬اﭠـ ــﻦ ﻫ ـ ـﻨ ـ ـﺌ ـ ـﻴـ ــﻦ آ‪‬‬

‫‪Ch‬‬
‫ﺟﻴﻜﺎ ﻧﻴﻬﻦ ﮘﻨﻬﻨﺪي ﻧﺎن‪ ،‬ﺳﺎ ﻣﻮن ﺟـﻴـﺌـﻦ ﭘـﻮﻧـﺪي ﻣـﺎﻣـﺮي‪.‬‬
‫ﺣﺴﻴﻨﻲ ‪11/12‬‬

‫‪i‬‬
‫ﻣﻬﺎﮢﺎ ۽ ﻣﻲ )ﻣﻴﺪ( ﺑﻪ ﺷﺎﻫﻪ ﺟﻲ ﻛﻼم ۾ اﻫﻢ ﺟﺎ‪ ‬واﻻرﻳﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺟﺖ اﭠﻦ‬

‫‪ita‬‬
‫ﺳﻴﻦ ﻻﮘﺎﭘﻴﻞ آﻫﻦ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ﻣﻬﺎﮢﺎ ﭔﻴﮍي‪ ‬ﺳﻴﻦ‪ .‬ﭔﻴﮍي ﻫﻨﻦ ﺟﻲ روزﮔﺎر ﺟﻮ ﻫﻠﭧ آﻫﻲ‪ ،‬ﭔﻴﮍي‬
‫‪Bh‬‬
‫ﻫﻨﻦ ﺟﻮ ﮔﻬﺮ آﻫﻲ ۽ ﭔﻴﮍي ﺳﻔﺮ ﺟﻮ ذرﻳﻌﻮ ﺑﻪ آﻫﻲ‪ .‬ﭔﻴﮍي ﺟﺎ ﺑﻪ ﻛﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎﻻ ۽ ﻗﺴﻢ آﻫﻦ‪:‬‬
‫ﭔﻴﮍي‪ ،‬دﻧﮕﻲ‪ ،‬ﻏﻮراب‪ ،‬ﺟﻬﺎز ﻳﺎ ﺟﻬﺎج‪ ،‬ﻣﻜﮍي ﻳﺎ ﻣﻜﮍو‪ ،‬ﻫﮍي ﻳﺎ ﻫﻮڙو وﻏﻴﺮه‪.‬‬
‫‪tif‬‬

‫ﺳﺎﮘﻲ رﻳﺖ ﻣﻬﺎﮢﻮ ﻣﮁﻲ ﺑﻪ ﻣﺎري ﭤﻮ‪ ،‬وﮢﺞ واﭘﺎر ﺑﻪ ﻛﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺷﻜﺎر ﺑﻪ ﻛﺮي‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬ﻣﻬﺎﮢﻮ ﺷﻜﺎري ﺑﻪ آﻫﻲ‪ ،‬ﺳﻮداﮔﺮ واﭘﺎري ﺑﻪ آﻫﻲ‪ .‬ﻟﻄﻴﻒ ﺳﺎﺋﻴﻦ ﭔﻴﮍي ﮐﻲ دﻋﺎ ﻛﺌﻲ‬
‫‪La‬‬

‫آﻫﻲ‪:‬‬
‫ﻟﮍ ﻟﻬﺮﻳﻮن ﻟﺲ ﻟﻴﭧ‪ ،‬ﺟﺘﻲ َات ﻧﻪ آب ﺟﻮ‪،‬‬
‫‪ul‬‬

‫ا� ُات َم اوﻟﻴﻴﻦ‪ ،‬ﭔﻴﮍا ﻣﭥﻲ ﭔﻴﭧ‪،‬‬

‫‪bd‬‬

‫ﺟﻮﮐﻮ ﭤﺌﻲ َم ﺟﻬﺎز ﮐﻲ‪ ،‬ﭰﺮﻫﻲ اﭼﻲ َم ﭰﻴﭧ‪،‬‬

‫‪hA‬‬

‫ﻟﮙﻲ ﻛﺎ َم ﻟﭙﻴﭧ‪ ،‬ﻫﻦ ﻏﺎرﻳﺒﻲ ﻏﻮراب ﮐﻲ‪.‬‬

‫ﺳﺮي راڳ ‪1/11‬‬
‫‪a‬‬

‫ﺳﮍﻫﻪ ﺳﻮان‪ ،‬ﻻﭴﻮ ﻧﻮان‪ ،‬ﻣﻬﺎﮢﺎ ﺳﻨﺪن ﻣﻴﺮ‪،‬‬

‫‪Sh‬‬

‫ﺳﺎﭤﻲ ﺳﻔﺮ ﻫﻠﻴﺎ ﭤﻴﺎ ﺳﮣﺎوا ﺳﻴﺮ‪،‬‬

‫ﺟﻲ اﭼﻦ ﺳﺎڻ ُاﻛﻴﺮ‪ ،‬ﺳﻲ ﭔﻴﮍا رﮐﻴﻦ ﭔﺎﺟﻬﻪ ﺳﻴﻦ!‬
‫‪1/13‬‬
‫ان ﭔﻴﮍي ﺟﻲ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻻ‪ ‬ﻟﻄﻴﻒ ﺳﺎﺋﻴﻦ ﻣﻬﺎﮢﻲ ﮐﻲ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻛﺮي ﭤﻮ‪:‬‬
‫وﻳﭡﻮ ﺗﻦ ﺗﻨﻴﻨﺲ‪ ،‬ﻣﮏ ڏﻳﻬﺎڙي ﻣﻜﮍي‪،‬‬
‫ﺳﻨﺒﺎﻫﻲ ﺳﻴﺪ ﭼﺌﻲ‪ ،‬ﻣﭥﻲ ﻧﻴﮃو‪ ‬ﻧﻴﻨﺲ‪،‬‬
‫‪88‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﻟﮙﺎﺋﻴﻨﺲ‪،‬‬ ‫ﻻﭴﻮ‬ ‫وڏاﻧﺪرا‬ ‫وﭨﺎﺋﻲ‬

‫آﺧﺮ اﻫﺮاﺋﻴﻨﺲ‪ ،‬ﺗﻪ ﺟﻮﮐﻮ ﭤﺌﻲ ﻧﻪ ﺟﻬﺎز ﮐﻲ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻳﺮاڳ ‪3/7‬‬
‫ﺟﻮڙي ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎز ﮐﻲ ﻛﻮڏ ﻫﮣﺎﺋﺞ ﻛﻴﺮ‬
‫ﺳﺮﻳﺮاڳ ‪5/10‬‬

‫‪a ir‬‬
‫ﻣﻬﺎﮢﺎ ۽ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﺎ وﺳﻴﻼ ﺑﻪ ﭜﭩﺎﺋﻲ ﻻ‪ ‬اﻫﻢ آﻫﻦ‪ ،‬ﻫﻮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ڏاڍي ﺳﻬﮣﻲ اﻧﺪاز ۾‬

‫‪Ch‬‬
‫ﭘﻴﺶ ﻛﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﮐﮑﻲ ﻫﺎﮢﻴﻮن ﮐﺎرﻳﻮن ﮀﮁﻲ ﻫﺎﮢﺎ ﮀﭿ‬

‫‪i‬‬
‫ﻛﺎﻣﻮڏ ‪1/10‬‬

‫‪ita‬‬
‫ﻛﺎرﻳﻮن ﻛﻮﺟﻬﻴﻮن ﻛﻮڙﻳﻮن ﻣﻮر ﻧﻪ ﻣﻮﭼﺎرﻳﻮن‬
‫‪Bh‬‬
‫ﻛﺎﻣﻮڏ ‪1/11‬‬
‫ﻣﮇ ﻣﻴﺎﮢﻴﻮن ﻣﻜﮍا ﻣﮍﺋﻲ ﻣﻌﺎف ﭤﻴﺎس‬
‫‪tif‬‬

‫ﻛﺎﻣﻮڏ ‪1/24‬‬
‫‪La‬‬

‫ﻣﻬﺎﮢﻲ ﮐﻲ ﻣﻴﺮ‪ ،‬ﻣﻼح‪ ،‬ﺳﺎﭨﻲ‪ ،‬۽ ﻣﻲ )ﻣﻴﺪ( ﺳﺎن ﺳﮇي ﭤﻮ‪ .‬ﺑﻬﻪ‪ ،‬ﻣﮁﻲ‪ ،‬ﻟﻮڙﻫﻪ‬
‫ﻛﻮﮢﻴﻮن ۽ ﮔﻨﺪ وﻏﻴﺮه‪ ،‬ﭔﺎﻧﮅا ۽ ﻣﮇ رڇ ۽ ﻣﻴﺎڻ اﻫﮍي ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ﭤﻮ‬
‫‪ul‬‬

‫ﻛﺮي ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻮﻧﻬﻦ ﻧﺮاﻟﻲ ﭤﻴﻮ ﭘﻮي‪.‬‬

‫وﮢﺞ ۽ واﭘﺎر ﻻ‪ ‬وﻳﻨﺪڙ ﺳﺎﻣﻮﻧﮉﻳﻦ ﮐﻲ دﻋﺎﺋﻮن‪:‬‬
‫‪bd‬‬

‫ﺗﮍاﺋﻴﻴﻦ‪،‬‬ ‫ُڍﻛﻦ‬ ‫ﺟﺌﺎﺋﻴﻦ‪،‬‬ ‫ُاﻫﺮﻳﺎ‬

‫‪hA‬‬

‫ﺳﺎﻣﻮﻧﮉﻳﻦ ﺳﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬وا‪ ‬ﺳﮣﺎﺋﻮ وارﻳﻴﻦ!‬

‫ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي‪15/1‬‬
‫‪a‬‬

‫ﻣﭥﻲ ذﻛﺮ اﭼﻲ ﭼﻜﻮ آﻫﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي وﮢﺠﺎرا ڏﻳﺴﺎور واﭘﺎر ﺳﺎﻧﮕﻲ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ‬
‫‪Sh‬‬

‫ﭔﻴﮍا ﻫﺎﻛﺎري وﻳﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪.‬‬

‫ﻟﻨﻜﺎ ﻟﻨﻜﺎ ﻛﻦ ﻟﻪ‪ ‬ﻟﻨﻜﺎ ﺟﻲ اوﻫﺮﺋﺎ‬
‫ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ‪3/17‬‬
‫ﻫﻮ اﭸﺎن ﺑﻪ اﮘﺘﻲ ﻣﻠﻜﺎن ﻣﻠﻚ وﮐﺮ وﻫﺎﺋﮡ ۽ وﻛﮣﮡ وﻳﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪:‬‬
‫ﮐﻮﻫﻦ ﺳﺮ واﺋﻨﭩﻴﻮن‪ ،‬واﺋﻨﭩﻴﻦ ﺳﺮ ﮘﻨﮃ‪،‬‬

‫‪89‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬
‫ﮐﻴﮍي ﮐﻴﮍي ﮐﻨﮉ ﻣﺎ‪ ‬ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي آﺋﻴﺎ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ‪2/21‬‬
‫ﻫﻮ ﺟﻲ واﭘﺎر ﺳﺎﻧﮕﻲ ﺳﻤﻨﮉ ﻣﺎن ﭔﻴﮍا ﻫﺎﻛﺎري ڏور ﺑﻨﺪرﮔﺎﻫﻦ ڏاﻧﻬﻦ وﻳﻨﺪا ﻫﺌﺎ‬
‫ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﻮﭨﮡ ۾ ﺑﻪ ﻛﺎﻓﻲ ﻋﺮﺻﻮ ﮔﺬري وﻳﻨﺪو ﻫﻮ‪:‬‬
‫ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﺳﺎري ﻣﺎ‪ ‬ﻣﻬﺠﻮ ﺟﻨﺪڙو‪،‬‬

‫‪a ir‬‬
‫ﺑﻨﺪر وﻳﭽﺎري‪ ،‬وﭸﻲ ﻻﻳﺎ ڏﻳﻬﮍا!‬

‫‪Ch‬‬
‫ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ‪1/17‬‬
‫۽ واﭘﺴﻲ‪ ‬ﺟﻮ ﻣﻨﻈﺮ‪:‬‬

‫‪i‬‬
‫اﭘﭩﺌﺎ‬ ‫ﺳﮍﻫﻪ‬ ‫اﭼﻦ‬ ‫ﻟﻮن‪،‬‬ ‫ﻻﭴﻮ ﭤﺎ‬
‫ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ‪2/12‬‬
‫‪ita‬‬
‫‪Bh‬‬
‫ﻫﻮﭤﻮرا ڏﻳﻨﻬﻦ رﻫﻲ وري اﺳﻬﮡ ﺟﻲ ﻛﻦ‪:‬‬
‫ﻻﻫﻴﻨﺪي ﺋﻲ ﻛﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﻫﻠﮡ ﺳﻨﺪﻳﻮن‪،‬‬
‫‪tif‬‬

‫ڏﻳﻨﺪا ﻣﻮن ڏﮐﻦ‪ ،‬وه وﺟﻬﻨﺪا ﭴﻨﺪڙو!‬

‫ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ‪1/32‬‬
‫‪La‬‬

‫آﺋﻲ اﺗﺮ ﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻴﻴﻦ اڊﻛﻮ ﻧﻪ ﻟﻬﻲ‪،‬‬

‫وﭨﻴﻦ ﻻﭴﻮﺑﻨﺪ‪ ،‬ﭔﻴﻬﺮ ﻣﮑﻴﻦ ﭔﻴﮍﻳﻮن‪.‬‬
‫‪ul‬‬

‫ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ‪2/11‬‬
‫‪bd‬‬

‫ُﺳﺮﮔﻬﺎﺗﻮ ۾ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﮐﻲ ﺧﻄﺮي ﮐﺎن ﺧﺒﺮدار ﻛﻨﺪي ﭼﻮي ﭤﻮ‪:‬‬

‫‪hA‬‬

‫ﻛﻮ ﺟﻮ ﻛﻬﺮ ﻛﻼچ ۾‪ ،‬ﺟﻮ ﮔﻬﮍي ﺳﻮ ﻧﺌﻲ‪،‬‬

‫ﺧﺒﺮ ﻛﻮﻧﻪ ڏﺋﻲ‪ ،‬ﺗﻪ رڇ ﻛﭵﺎڙي رﻧﮉﻳﺎ‪.‬‬
‫‪a‬‬

‫ﮔﻬﺎﺗﻮ ‪1/3‬‬
‫‪Sh‬‬

‫ﻛﺎﻫﻲ وﭸﻮ ﻧﺎﮐﺌﺎ ﻛﺮﺋﻮ ُﺑﮍي ﺗﻲ ﺑﭿ‪،‬‬

‫ﮔﻬﺎﺗﻮ ﮔﻬﺮ ﻧﻪ آﺋﻴﺎ‪.‬‬
‫ﻛﻦ ﻛﮍﻛﻮ ڏاڍو اﭤﻮ اﮘﻴﺎن اڇ‪،‬‬
‫ﮔﻬﺎﺗﻮ ﮔﻬﺮ ﻧﻪ آﺋﻴﺎ ‪.‬‬
‫ﮔﻬﺎﺗﻮ‪ / 1‬واﺋﻲ )‪(36‬‬

‫‪90‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻲ آﻣﺪﻧﻲ‪ ‬ﺟﺎ وﺳﻴﻼ‪:‬‬

‫ﺳﺎﺣﻠﻲ ﭘﭩﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻲ ﮔﺬران ﺟﺎ وﺳﻴﻼ ﻫﻲ آﻫﻦ‪ :‬ﭘﺎﮢﻲ‪ ،‬زراﻋﺖ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻟﻮﻧﺪي‪ ،‬ﭔﻴﻼ ۽ ﻣﮁﻲ‪.‬‬

‫ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺟﺎ وﺳﻴﻼ‪:‬‬

‫‪a ir‬‬
‫ﻫﻲ ﭔﻦ ﺣﺼﻦ ۾ ورﻫﺎﻳﻞ آﻫﻦ‪ (1) :‬ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﻳﺎ ﮐﺎروﭘﺎﮢﻲ‪ (2 ) ،‬ﻣﭡﻮ ۽ ﺗـﺎزو ﭘﺎﮢﻲ‬

‫‪Ch‬‬
‫ﮐﺎرو ﭘﺎﮢﻲ‪:‬‬
‫اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ دﻧﻴﺎ ﺟﻮ ﻳﻜﺘﺎ ڊﻳﻠﭩﺎ آﻫﻲ‪،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻛﺮﻳﻚ ﺳﺴﭩﻢ آﻫﻲ‪،‬‬

‫‪i‬‬
‫‪ita‬‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ ‪ 17‬وڏﻳﻮن ۽ ﺳﺆ ﮐﺎن ﻣﭥﻲ ﻧﻨﮃﻳﻮن ﻛﺮﻳﻜﺲ آﻫﻦ‪ .‬ﻣﻬﺎﮢﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﭔﻴﮍا اﻧﻬﻦ‬
‫ﻛﺮﻳﻜﺲ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﭔﺎﻫﺮ وڏي ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬۾ ﻛﺎﻫﻲ وﭸﻲ ﻣﮁﻲ ﻣﺎرﻳﻨﺪا آﻫﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﮐﺎرﻳﻦ ۾‬
‫‪Bh‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﮁﻲ ﻣﺎري وﻳﻨﺪي آﻫﻲ‪ .‬ﮐﺎرﻳﻦ ﺟﻲ ﻛﻨﮅﻳﻦ ﺗﻲ ﻫﻨﻦ ﺟﺎ ﭘﮑﺎ اڏﻳﻞ ﻫﻮﻧﺪا آﻫﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ‬
‫ﮐﺎرﻳﻦ ﺟﻲ وﮢﻦ ﺟﻲ اوٽ ۾ ﻫﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮن ﭔﻴﮍﻳﻮن آﺳﺎﻧﻲ‪ ‬ﺳﺎن ﺑﻴﻬﺎري ﺳﮕﻬﻨﺪا آﻫﻦ‪.‬‬
‫‪tif‬‬

‫ﺟﻬﻴﻨﮕﻮ ۽ ﻛﺮﻳﺐ اﻧﻬﻦ وﮢﻦ ﺟﻲ ﻫﻴﭡﺎن‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺟﻮ زور ﮔﻬﭧ ﻫﻮﻧﺪو آﻫﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ‬
‫‪La‬‬

‫آﻧﺎ ﻻﻫﻲ ﭔﭽﺎ وڏا ﻛﻨﺪﻳﻮن آﻫﻦ‪ .‬ﮐﺎرو ﭘﺎﮢﻲ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻲ روزﮔﺎر ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮڻ ﺟﻮ ذرﻳﻌﻮ‬
‫ﺑﮣﺠﻴﻮ ﭘﻮي‪.‬‬
‫‪ul‬‬

‫ﻣﭡﻮ ﭘﺎﮢﻲ‪:‬‬
‫‪bd‬‬

‫ﻣﭡﻮ ﭘﺎﮢﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ‪ ،‬ﺟﺎﻧﻮرن‪ ،‬ﭘﮑﻴﻦ‪ ،‬وﮢﻦ ۽ ﭔﻮﭨﻦ ﻻ‪ ‬ﺟﻴﺎﭘﻲ ﺟﻮ اﻫﻢ ذرﻳﻌﻮ‬
‫‪hA‬‬

‫آﻫﻲ‪ .‬ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﻟﻮﻛﻦ ﻻ‪ ‬ﻣﭡﻲ ﭘﺎﮢﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮڻ ﺟﺎ ﭔﻪ ذرﻳﻌﺎ آﻫﻦ‪ :‬ﻫﻚ ﺳﻨﮅو درﻳﺎﻫﻪ ۽‬
‫ﭔﻴﻮ ﺑﺮﺳﺎت‪ .‬ﻫﺘﻲ ﺟﻲ رﻫﻮاﺳﻴﻦ ﺟﻮ ﺟﻴﺎﭘﻮ ﻣﭡﻲ ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺗﻲ آﻫﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅو درﻳﺎﻫﻪ ۾ ﮔﺬرﻳﻞ‬
‫‪a‬‬

‫ﭔﻦ ڏﻫﺎﻛﻦ ﮐﺎن ﭘﺎﮢﻲ ﻧﻪ اﭼﮡ ﻛﺮي ﺳﻤﻮري زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ آﻫﻲ‪ .‬ﻣﭡﻲ ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺟﻲ اﮢﻬﻮﻧﺪ‬
‫‪Sh‬‬

‫ﺳﺒﺐ درﻳﺎﻫﻪ ﺟﻲ ﭘﻴﭧ ۾ ﮐﺎرو ﭘﺎﮢﻲ ﭼﮍﻫﻲ آﻳﻮ‪ .‬ﺗﻤﺮ ﺟﻲ ﭔﻴﻠﻦ ﺟﻲ واڌ رﻛﺠﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﻣﮁﻲ‬
‫ﺧﺎص ﻃﻮر ﭘﻠﻲ ﺟﻲ ﭘﻴﺪاوار ﮔﻬﭩﺠﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﭔﻴﻼ ﺧﺘﻢ ﭤﻲ وﻳﺎ ‪ ،‬ﻣﺎل ۾ ﮔﻬﭩﺘﺎﺋﻲ آﺋﻲ ۽ ﭘﻴﺌﮡ‬
‫ﺟﻮ ﭘﺎﮢﻲ اﮢﻠﭛ ﭤﻲ وﻳﻮ‪.‬‬

‫زراﻋﺖ‪:‬‬
‫زراﻋﺖ ڊﻳﻠﭩﺎ ﺟﻲ ﻣﺎﮢﻬﻦ ﺟﻲ ﮔﺬران ﺟﻮ اﻫﻢ ذرﻳﻌﻮ آﻫﻲ‪ .‬ﺟﺖ ﻗﺒﻴﻠﻲ ﺟﺎ ﺑﻪ‬
‫‪91‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﮔﻬﮣﺎ ﻣﺎﮢﻬﻮ ﻫﻦ ﭘﻴﺸﻲ ﺳﺎن واﺑﺴﺘﻪ آﻫﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅو درﻳﺎﻫﻪ ۾ ﮔﺬرﻳﻞ اڌ ﺻﺪي‪ ‬ﮐﺎن اڳ ‪150‬‬
‫)‪ (MAF‬ﭘﺎﮢﻲ اﻳﻨﺪو ﻫﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺎن ‪ 400‬ﻣﻠﻴﻦ ﭨﻦ ﺳﻠﭧ ﮔﮇ ﻫﻮﻧﺪو ﻫﻮ‪ .‬ان وﻗﺖ ڊﻳﻠﭩﺎ ﺋﻲ‬
‫ﻟﻮﻛﻦ ﺟﻲ زراﻋﺖ زورن ﺗﻲ ﻫﺌﻲ‪ .‬رﺗﮍﻳﻮ ﭼﺎﻧﻮر‪ ،‬ﮐﺠﻴﻦ ﺟﺎ ﺑﺎغ‪ ،‬ﻧﺎرﻳﻞ ۽ ﺳﻮﭘﺎرﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺎغ‬
‫ﻫﺌﺎ‪ .‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺒﺒﻦ ﻛﺮي اﻫﻮ ﭘﺎﮢﻲ ﮔﻬﭩﺠﻲ ‪1955‬ع ۾ ‪1976 ،79.9‬ع ۾ ‪ MAF 35.2‬۽‬
‫‪1991‬ع ﺟﻲ ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﻣﻌﺎﻫﺪي ﮐﺎﻧﭙﻮ‪ MAF 10 ‬ﮐﺎن ﺑﻪ ﮔﻬﭩﺠﻲ وﻳﻮ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻲ ﻃﻮر ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬

‫‪a ir‬‬
‫زراﻋﺖ ﺗﺒﺎﻫﻪ ﭤﻲ وﺋﻲ‪.‬‬

‫‪Ch‬‬
‫ﻣﺎﻟﻮﻧﺪي ‪Live Stock :‬‬
‫ڊﻳﻠﭩﺎ ﺟﻲ ﮔﻬﮣﻦ ﻣﺎﮢﻬﻦ ﺟﻮ ﮔﺬران ﻣﺎﻟﻮﻧﺪي‪ ‬ﺗﻲ ﺑﻪ آﻫﻲ‪ ،‬ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﺟﺖ‬

‫‪i‬‬
‫‪ita‬‬
‫ﻗﺒﻴﻼ ُاﭠﻦ ﺟﻲ وﮘﻦ ﺳﺎن ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﻛﻨﺎري ﭘﻴﺎ ڏﺳﺒﺎ آﻫﻦ‪ .‬ﺟﺖ ﻗﺒﻴﻠﻲ ﺟﻲ ﭘﺎڙن ﻣﺎن‬
‫ﻓﻘﻴﺮاﮢﻲ‪ ،‬دﺑﺎﺋﻲ ۽ ﻋﻴﺴﺒﺎﮢﻲ ﺧﺎص ﻃﻮر ُاﭠﻴﻮن ﭼﺎرﻳﻨﺪا ﻫﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ ﺗﻌﺪاد ‪ 16000‬ﺟﻲ‬
‫‪Bh‬‬
‫ﻟﮗ ﭜﮗ ﻫﻮ‪.‬‬
‫‪2000‬ع ﺟﻲ آدﻣﺸﻤﺎري‪ ‬ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻫﻮﺗﻌﺪاد ‪ 3000‬ﺗﻲ وﭸﻲ ﭘﮙﻮ‪ ،‬ﻫﺎڻ ﭔﮅون ﭤﺎ‬
‫‪tif‬‬

‫ﺗﻪ ان ۾ ﻛﺠﻬﻪ اﺿﺎﻓﻮ آﻳﻮ آﻫﻲ‪ .‬ﭜﭩﺎﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ُاﭠﻦ ﺟﺎ ﻛﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎﻻ رﺳﺎﻟﻲ ۾ ڏﻧﺎ آﻫﻦ‪:‬‬
‫‪La‬‬

‫ُاٺ‪ ،‬ﭼﺎﻧﮕﻮ‪ ،‬ﺗﻮڏو‪ ،‬ﻣﻴﻮ‪ ،‬ﺑﻮﺗﻮ‪ ،‬ﻛﺮﻫﻮ‪ ،‬اﻧﺮا‪ ،‬ڏاﭼﻲ‪ ،‬ﻛﻨﻮاٽ‪ ،‬ﭘﻮر‪ ،‬ﻫﺮو‪ ،‬ڏاﮔﻬﻮ‪ ،‬ﻟﻴﮍو‪،‬‬
‫ﮔﻮرو‪ ،‬ﺑﺨﺘﻲ وﻏﻴﺮه‪ ،‬ﻻڏو ۽ ﻣﻬﺮي ان ﺟﻮن ﺧﺎﺻﻴﺘﻮن آﻫﻦ‪ُ .‬اﭠﻦ ﮐﺎن ﻋﻼوه ﻣﻴﻨﻬﻮن‪،‬‬
‫‪ul‬‬

‫ﮘﺌﻮن‪ ،‬رڍون ۽ ﭔﻜﺮﻳﻮن ﭘﮡ ڌارﻳﻮن وﭸﻦ ﭤﻴﻮن‪.‬‬

‫ﺷﺎﻫﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻄﻴﻒ ﭜﭩﺎﺋﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﺷﺎﻋﺮي‪ ‬۾ ُاﭠﻦ‪ ،‬ﻣﻴﻨﻬﻦ ۽ ﭔﻜﺮﻳﻦ ﺟﻮ ذﻛﺮ ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻫﻦ ﻻ‪‬‬
‫‪bd‬‬

‫ُاٺ وﻳﺮي ﺑﻪ آﻫﻲ ﺗﻪ واﻫﺮو ﺑﻪ آﻫﻲ‪.‬‬

‫‪hA‬‬

‫ﭔـﻴـﻼ‪:‬‬
‫‪a‬‬

‫اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﺗﻤﺮ )ﻣﻴﻨﮕﺮوو( ﺟﻲ ﭔﻴﻠﻦ ﻛﺮي دﻧﻴﺎ ۾ اﻫﻢ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻣﺎﮢﻲ ﭼﻜﻮ‬
‫‪Sh‬‬

‫آﻫﻲ‪ .‬دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ‪ 112‬ﻣﻠﻜﻦ ۾ ‪ 181399‬اﺳﻜﺎﺋﺮ ﻛﻠﻮ ﻣﻴﭩﺮن ﺗﻲ ﻣﻴﻨﮕﺮوو ﺟﺎ ﭔﻴﻼ آﻫﻦ‪.‬‬

‫اﺳﺎﻧﺠﻲ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‪ ‬۾ ان وڻ ﮐﻲ ﺗﻤﺮ ﺳﮇﻳﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﻛﻮﺳﭧ ﺗﻲ ‪1977‬ع ۾‬
‫‪ 263000‬ﻫﻴﻜﭩﺮز ﺗﻲ ﻣﻴﻨﮕﺮوو ﺟﺎ ﭔﻴﻼ ﻣﻮﺟﻮد ﻫﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻴﻜﻲ ‪1991‬ع ۾ ‪160000‬‬
‫ﻫﻴﻜﭩﺮز ﺗﻲ وﭸﻲ ﺑﭽﻴﺎ‪ IUCN .‬ﺟﻲ ﻫﻚ رﭘﻮرٽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻦ ‪2000‬ع ۾ اﻫﻲ ﭔﻴﻼ ‪73000‬‬
‫ﻫﻴﻜﭩﺮز ﺗﻲ وﭸﻲ ﺑﭽﻴﺎ ﻫﺌﺎ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺮ ﺟﻲ ﭔﻴﻠﻦ ﺟﻲ ﺗﺒﺎﻫﻲ‪ ‬ﺟﻮ اﻫﻢ ﻛﺎرڻ ﺑﻪ ﻣﭡﻲ ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺟﻮ درﻳﺎﻫﻪ ۾ ﻧﻪ اﭼﮡ‬
‫‪92‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫آﻫﻲ‪ .‬ﺟﺘﻦ ﺟﻲ اﭠﻦ ﭼﺎرڻ ﺳﺎن ﮔﮇ‪ ،‬ﻣﮁﻲ ﻣﺎرﻳﻨﺪڙن ﺟﻲ ﭔﺎرڻ ﺟﻮ ﻛﻢ ڏﻳﮡ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻫﻦ وڻ‬
‫ﺟﺎ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﮣﺎ ﻓﺎﺋﺪا آﻫﻦ‪ .‬ﻫﻲ وڻ ﺳﺎﻣﻮﻧﮉي ﮐﺎڌ ﮐﻲ روﻛﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻋﻤﺎرﺗﻲ ﻛﺎٺ‪ ،‬ﭔﺎرڻ ﺟﻮ‬
‫ﻛﺎٺ‪ ،‬ﻛﻮﺋﻠﻮ ۽ ﻣﺎﮐﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﭘﻴﺪاوار ﺑﻪ ﻫﻨﻦ ﭔﻴﻠﻦ ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺗﻤﺮ ﺟﺎ وڻ ﻣﮁﻲ‪‬‬
‫ﺟﻲ ﭔﭽﻦ ﻻ‪ ‬ﻧﺮﺳﺮي ﺟﻮ ﻛﻢ ڏﻳﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻫﻦ ﺟﺎ ﭘﻦ ﮔﺎﻫﻪ ﺟﻲ ﻛﺘﺐ آﻧﺪا وﻳﻨﺪا آﻫﻦ‪ .‬ﻣﮁﻲ ﻧﻪ‬
‫ﻣﺮڻ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ۾ ﻏﺮﻳﺐ ﻟﻮڪ ﻫﻦ ﺟﻮ ﻛﺎٺ وڍي وﻛﮣﻲ ﮔﺬران ﻛﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻫﻦ وڻ ﺟﻲ‬

‫‪a ir‬‬
‫ﺗﺒﺎﻫﻲ‪ ‬ﺟﺎ ﻛﺎرڻ‪ :‬ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﮐﻮٽ‪ ،‬اﭠﻦ ﺟﻮ ﭼﺮڻ‪ ،‬ﻟﺘﺎڙڻ‪ ،‬ڊﻳﻠﭩﺎ ۾ ﺳﻠﭧ ﺟﻮ ﻧﻪ اﭼﮡ‪ ،‬ﮔﻬﮣﻲ‬

‫‪Ch‬‬
‫واڍي ﻛﺮڻ‪ ،‬ﻧﻨﮃن ﭔﻮﭨﻦ ﮐﻲ ﮔﺎﻫﻪ ﻃﻮر اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻛﺮڻ‪ ،‬ﺗﻤﺮ ﺟﻲ ﻋﻼﺋﻘﻦ ۾ ﻗﺒﻀﺎ ﻛﺮي‬
‫زﻣﻴﻦ ﺟﻮ ﭔﺌﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﻻ‪ ‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻛﺮڻ‪ ،‬ﺗﻴﺰ ﻟﻬﺮن ﺟﻮ اﭼﮡ‪ ،‬ﮔﭗ ۽ ﺳﻤﻨﮉ ﺟﻮ ﭼﺎڙﻫﻪ وﻏﻴﺮه‬

‫‪i‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﻛﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪.‬‬

‫‪ita‬‬ ‫ﻣـﮁﻲ‪:‬‬
‫‪Bh‬‬
‫ڊﻳﻠﭩﺎﺋﻲ ﻟﻮﻛﻦ ﺟﻲ ﮔﺬران ﺟﻮ ﺧﺎص ذرﻳﻌﻮ ﻣﮁﻲ آﻫﻲ‪ .‬ڊﻳﻠﭩﺎ ﺟﻲ آﺑﺎدي ڏﻫﻪ‬
‫ﻟﮏ آﻫﻲ‪ ،‬اﻳﺸﻴﻦ ڊﻳﻮﻟﭙﻤﻴﻨﭧ ﺑﺌﻨﻚ ﺟﻲ ﻫﻚ رﭘﻮرٽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ‪ 100000‬ﻣﺎﮢﻬﻦ ﺟﻮ ﮔﺬران‬
‫‪tif‬‬

‫ﻓﻘﻂ ﻣﮁﻲ‪ ‬ﺗﻲ آﻫﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺟﺖ ۽ ﻣﻬﺎﮢﺎ ﺷﺎﻣﻞ آﻫﻦ‪ ،‬ﺟﻴﻜﻲ ُﻫﮍي‪ ،‬ﻫﻮڙﻫﻮ‪ ،‬وڏي ﭔﻴﮍي‬
‫‪La‬‬

‫۽ ﭨﺮاﻟﺮ ﻣﮁﻲ ﻣﺎرڻ ﻻ‪ ‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻛﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺷﺎﻫﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻄﻴﻒ ﭔﻴﮍﻳﻦ ﺟﺎ ﻛﻴﺌﻲ ﻗﺴﻢ ﺑﻴﺎن‬
‫ﻛﻴﺎ آﻫﻦ‪ .‬ﭔﻴﮍي ﺟﻲ ﭔﻴﻦ اوزارن ۽ ﺷﻴﻦ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ ﻫﻲ آﻫﻦ‪ :‬ﮐﻮﻫﻮ‪ ،‬ﺳﮍﻫﻪ ﻳﺎ ﺑﺎدﺑﺎن‪ ،‬ﻓﺮش‪،‬‬
‫‪ul‬‬

‫ﮔﺮﺳﻲ‪ ،‬ﭼﭙﻮ‪ ،‬ﭔﺎﭨﻲ‪ ،‬ڍاﭨﻲ‪ ،‬ﻛﺎﭔﺎر‪ ،‬ﺳﮑﺎڻ‪ ،‬ﻛﻠﻨﭙﻮ‪ ،‬رﺳﻮ‪ ،‬ﭼﺮخ‪ ،‬ﮐﺎل‪ ،‬ﻛﻞ‪ ،‬ﭘﺎڍوﻟﻲ‪،‬‬
‫‪bd‬‬

‫ﺑﺎﻧﺒﭩﻲ آﮘﻞ‪ ،‬ﭘﺎﮀﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻧﺪول‪ ،‬ﻛﮁﻮ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻫﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻨﻮ‪ ،‬اڌﻳﺮﻳﻮن‪ ،‬ﮔﺞ‪ ،‬وﮢﻴﻮ‪ ،‬ﻻﻧﮓ‪ ،‬اوﻟﻮ‪،‬‬
‫َﻣﺮڪ‪ ،‬ڊﻣﮡ‪ ،‬ﻛﭙﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺨﻠﻮ‪ ،‬ﮘﻨﮃ‪ ،‬ﭘﮙﻬﻪ‪ ،‬ﻧﮕﺮ‪ ،‬ﻧﺎﺗﺎري ۽ ﻣﻨﺠﮡ وﻏﻴﺮه‪.‬‬
‫‪hA‬‬

‫ﻣﮁﻲ ﻣﺎرڻ ﺟﺎ اوزار‪:‬‬

‫‪a‬‬

‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ڍڪ‪ ،‬راﺟﻮ ﭴﺎر‪ ،‬رڇ‪ ،‬رگ‪ ،‬ﭴﺎري‪ ،‬رﮀﮍو‪ ،‬آر‪ ،‬ﭘﻦ‪ ،‬ﮔﺠﻮ‪ ،‬ﻛﻨﮃي‪َ ،‬راڏا‪،‬‬
‫‪Sh‬‬

‫ﻛﻨﮉا‪ ،‬ﭼﭙﺮداﮢﻲ ۽ ﻫﺎﮢﻲ ﺑﻮﻟﻮ ﮔﺠﻮ ۽ ﻛﺘﺮو ﮔﻬﮣﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻛﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻣﮁﻲ‪‬‬‫ُ‬
‫ﺟﻲ ﺗﺒﺎﻫﻲ ﻛﺮي ﮀﮇي آﻫﻲ‪.‬‬

‫ﻣﻮل ﻳﺎ دﻻل‪:‬‬
‫ﻣﻬﺎﮢﺎ اﻛﺜﺮ ﻣﻮل ﺟﺎ ﻗﺮﺿﺎﺋﻲ ﻫﻮﻧﺪا آﻫﻦ‪ .‬دﻻل ﻣﻬﺎﮢﻦ ﮐﺎن ﺳﺴﺘﻲ اﮔﻬﻪ ﺗﻲ‬
‫ﻣﮁﻲ ﺧﺮﻳﺪ ﻛﺮي ﻛﺮاﭼﻲ ﻣﺎرﻛﻴﭧ ۾ ﺳﭡﻲ اﮔﻬﻪ ﺗﻲ وﻛﮣﻨﺪا آﻫﻦ‪ .‬ﻧﻨﮃي ﭔﻴﮍي‪ ‬۾‬
‫‪93‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﻣﺎرﻳﻞ ﻣﮁﻲ‪ ‬ﺟﻮن ‪ 5‬ﭘﺘﻴﻮن ۽ وڏي وﭼﻮﻟﻲ ﭔﻴﮍي ﺟﻮ ‪ 8‬ﭘﺘﻴﻮن ﻛﻴﻮن وﻳﻨﺪﻳﻮن آﻫﻦ‪ ،‬وڏي‬
‫ﭔﻴﮍي ﮐﻲ ﭘﺘﻴﻦ ۾ ﻫﻦ ﻃﺮح ورﻫﺎﻳﻮ وﻳﻨﺪو آﻫﻲ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﭔﻴﮍي‬
‫‪3‬‬ ‫رڇ‬
‫‪2‬‬ ‫اﻧﺠﮡ‬

‫‪a ir‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﭔﻴﮍي ﺟﻮ ڌﮢﻲ ﻣﺰدور‬

‫‪Ch‬‬
‫‪2‬‬ ‫ﻧﺎﮐﺌﻮ‬
‫‪9‬‬ ‫ﺧﻼﺻﻲ‬

‫‪i‬‬
‫‪1‬‬ ‫ﺑﻮرﭼﻲ‬
‫‪1‬‬
‫‪ita‬‬ ‫ﭔﻴﮍي ﻫﻼﺋﮡ وارو‬
‫‪Bh‬‬
‫‪20‬‬ ‫ﭨﻮﭨﻞ ﭘﺘﻴﻮن‬
‫ﻋﻮرﺗﻮن ﺑﻪ ﮔﻬﮣﻮ ﻛﻢ ﻛﻨﺪﻳﻮن آﻫﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﺎل ﺟﻲ ﮔﺎﻫﻪ ﻻ‪ ‬ﺗﻤﺮ ﺟﺎ ﭘﻦ‬
‫ﻣﻴﮍڻ‪ ،‬ﮔﻨﺪ ﻣﮁﻲ ﺳﻜﺎﺋﮡ‪ ،‬ﺳﮍﻫﻪ ﺟﻲ ﻣﺮﻣﺖ ۽ ﻣﮁﻲ وﻛﮣﮡ ﺟﻮ ڌﻧﮅو ﺷﺎﻣﻞ آﻫﻲ‪.‬‬
‫‪tif‬‬
‫‪La‬‬

‫ﻣﮁﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﭘﻴﺪاوار ﮔﻬﭩﺠﮡ ﺟﺎ ﺳﺒﺐ‪:‬‬

‫ﻣﭡﻲ ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﮐﻮٽ‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺟﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﻲ ﭜﭹﻜﮍي ﻛﻨﺪي ﺑﻮﻟﻮ ﮔﺠﻮ ۽‬
‫‪ul‬‬

‫ﻛﺘﺮو رﮀﻦ ﺟﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪ ،‬ﮔﻬﮣﻲ ﻣﮁﻲ ﻣﺎرڻ ﺟﻮ رﺟﺤﺎن‪ ،‬ﻣﻴﻨﮕﺮوو ﭔﻴﻠﻦ ﺟﻲ ﺗﺒﺎﻫﻲ‪ ،‬ﺟﺘﻲ‬
‫‪bd‬‬

‫ﻧﺮﺳﺮي ﭘﺮوان ﭼﮍﻫﻲ ﭤﻲ ۽ ﻏﻴﺮ ﻣﻠﻜﻲ وڏن ﭨﺮاﻟﺮن ﺟﻮ ﺟﺪﻳﺪ ﭨﻴﻜﻨﻚ ﺳﺎن ﻣﮁﻲ‪ ‬ﺟﻮ‬
‫ﺻﻔﺎﻳﻮ ﻛﺮڻ واري ﺣﻮس وﻏﻴﺮه‪.‬‬
‫‪hA‬‬

‫ﺗﺠﻮﻳﺰون‪:‬‬
‫‪a‬‬

‫‪ .1‬ﻣﭡﻲ ۽ ﺗﺎزي ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﮐﻮٽ ﺟﺖ ۽ ﻣﻬﺎﮢﺎ ﻗﺒﻴﻠﻦ ﺟﻮ اﻫﻢ ﻣﺴﺌﻠﻮ آﻫﻲ‪ ،‬ﻫﻦ ﻣﺴﺌﻠﻲ‬
‫‪Sh‬‬

‫ﮐﻲ ﺣﻞ ﻛﺮڻ ﻻ‪ ‬ﻫﻲ ُاﭘﺎ‪ ‬وﭠﮡ ﺟﻲ ﺿﺮورت آﻫﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ڊﻳﻠﭩﺎ ﺟﻲ ﺳﭝﻨﻲ ﺷﻬﺮن ۽ ﭘﻜﻴﻦ وﺳﻨﺪﻳﻦ ﮐﻲ واﭨﺮ ﺳﭙﻼ‪ ‬اﺳﻜﻴﻤﻮن ڏﻧﻴﻮن‬
‫وﭸﻦ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺟﻦ ﮘﻮﭠﻦ ۾ اﺳﻜﻴﻤﻮن ﻧﻪ ڏﻳﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻦ‪ ،‬اﺗﻲ وڏا واﭨﺮ ﭨﺌﻨﻚ ﭠﻬﺮاﺋﻲ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫ﭘﻜﻴﻦ ﻧﺎﻟﻴﻦ ذرﻳﻌﻲ ارﻳﮕﻴﺸﻦ ﻛﺌﻨﺎل ﻣﺎن ﭘﺎﮢﻲ ﭘﻬﭽﺎﻳﻮ وﭸﻲ‪.‬‬

‫‪94‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﺑﺮﺳﺎت ﺟﻲ ﭘﺎﮢﻲ اﺳﭩﻮر ﻛﺮڻ ﻻ‪ ‬ﮘﻮﭠﻦ ۾ ﭘﻜﺎ ﺗﻼ‪ ‬ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻛﻴﺎ وﭸﻦ‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ﺟﻲ ﻫﺮ ﮔﻬﺮ ﮐﻲ ﻧﻠﻜﻮ )‪ (Hand Pump‬ﻣﻬﻴﺎ ﻛﻴﻮ وﭸﻲ‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ﻫﺮ ﻳﻮﻧﻴﻦ ﮐﻲ ﻫﻚ ﮐﺎن وڌﻳﻚ واﭨﺮ ﭨﺌﻨﻜﺮ ڏﻧﺎ وﭸﻦ ﺟﻴﺌﻦ اﻫﻲ ﮘﻮﭠﻦ ۾ ﭘﺎﮢﻲ‬ ‫‪.5‬‬
‫ﭘﻬﭽﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬
‫ﻛﺮﻳﻜﺲ ﺟﻲ ﻛﻨﮅﻳﻦ ﺗﻲ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﺟﻲ ﻋﺎرﺿﻲ وﺳﻨﺪﻳﻦ ﮐﻲ ﭔﻴﮍﻳﻦ‬ ‫‪.6‬‬

‫‪a ir‬‬
‫ذرﻳﻌﻲ ﭘﺎﮢﻲ ﭘﻬﭽﺎﺋﮡ ﺟﻮ ﺑﻨﺪوﺑﺴﺖ ﻳﻮﻧﻴﻦ ﻛﺎﺋﻮﻧﺴﻠﻦ ﺗﻲ رﮐﻴﻮ وﭸﻲ‪.‬‬

‫‪Ch‬‬
‫درﻳﺎﻫﻪ ﺟﻲ ﮀﻮڙ وٽ ﻛﻨﮅي‪ ‬ﺗﻲ وڏا ۽ وﻳﻜﺮا ﺗﻼ‪ ‬ﭠﻬﺮاﺋﻲ ﻣﭡﻮ ﭘﺎﮢﻲ ﺑﻴﻬﺎرﻳﻮ‬ ‫‪.7‬‬
‫وﭸﻲ‪ .‬زراﻋﺖ ۽ ﭘﻴﺌﮡ ﺟﻲ ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺟﻮن ﺿﺮورﺗﻮن ﭘﻮرﻳﻮن ﻛﺮڻ ﻻ‪ ‬ﮔﻬﭧ ۾‬

‫‪i‬‬
‫ﮔﻬﭧ ‪ 50‬ﮐﺎن ‪ MAF 55‬ﭘﺎﮢﻲ ﻛﻮﭨﮍي‪ ‬ﮐﺎن ﻫﻴﭟ ڊاﺋﻮن اﺳﭩﺮﻳﻢ ۾ ﮀﮇﻳﻮ وﭸﻲ‪.‬‬

‫‪ita‬‬
‫‪ .2‬ﻣﮁﻲ‪ ‬ﺟﻲ واڌ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﻫﻴﭡﻴﺎن ُاﭘﺎ‪ ‬وﭠﮡ ﮔﻬﺮﺟﻦ‪:‬‬
‫‪Bh‬‬
‫‪ .1‬ﺟﻬﻴﻨﮕﻲ ﺟﻲ اﻓﺰاﺋﺶ ﻻ‪ ‬ﻣﻴﻨﮕﺮوو ﻋﻼﺋﻘﻦ ۾ ﻧﺮﺳﺮﻳﻮن ﻗﺎﺋﻢ ﻛﻴﻮن وﭸﻦ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﻧﻬﻦ ﻧﺮﺳﺮﻳﻦ ۾ ﻣﮁﻲ ﻣﺎرڻ ﺗﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪي وڌي وﭸﻲ‪.‬‬
‫‪tif‬‬

‫‪ .3‬ﻣﻴﻨﮕﺮوو ﺟﺎ ﺑﺎغ وڌاﻳﺎ وﭸﻦ‪.‬‬

‫‪La‬‬

‫‪ .4‬ﻓﺎرﻳﺴﭧ‪ ،‬ﻓﺸﺮﻳﺰ ۽ ﻣﻘﺎﻣﻲ ﻟﻮﻛﻦ ﺗﻲ ﻣﺸﻤﻞ ﻛﻤﻴﭩﻴﻮن ﭠﺎﻫﻲ اﻧﻬﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺗﻲ‬
‫ﻋﻤﻞ ﻳﻘﻴﻨﻲ ﺑﻨﺎﻳﻮ وﭸﻲ‪.‬‬
‫‪ul‬‬

‫‪ .5‬ﺗﺒﺎﻫﻲ آﮢﻴﻨﺪڙ رﮀﻦ ﺟﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺗﻲ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪﻳﻦ ﺟﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻲ ﻋﻤﻞ‬

‫‪bd‬‬

‫ﻛﺮاﻳﻮ وﭸﻲ‪.‬‬
‫‪hA‬‬

‫‪ .3‬ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر ﮐﻲ ﻣﻜﻤﻞ ﺑﻨﺪرﮔﺎﻫﻪ ﺟﻮ درﺟﻮ ڏﻳﺌﻲ ﺟﻴﭩﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻛﺌﻲ وﭸﻲ ۽ ﻟﻮﻛﻞ‬
‫ﻣﺎرﻛﻴﭧ ﮐﻲ ﻫﭥﻲ ڏﻧﻲ وﭸﻲ‪.‬‬
‫‪a‬‬

‫‪ .1‬ﻓﺸﺮ ﻣﻴﻦ ﻛﻮ آﭘﺮﻳﭩﻮ ﺑﺌﻨﻚ ﭠﺎﻫﻲ‪ ،‬ان ذرﻳﻌﻲ ﻛﺎروﺑﺎر ﮐﻲ ﻫﭥﻲ ڏﻧﻲ وﭸﻲ‪ .‬ان‬
‫‪Sh‬‬

‫ﺟﻮ ﻫﻴﮉ ﻛﻮارﭨﺮ ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر ۽ ﺑﺮاﻧﭽﻮن ﮐﺎروﮀﺎڻ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺒﻨﺪر ۽ ﭔﮕﻬﺎڻ ۾ ﻗﺎﺋﻢ‬
‫ﻛﻴﻮن وﭸﻦ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻧﺌﻮن ﻣﺎرﻛﻴﭧ ﺳﺴﭩﻢ ﭠﺎﻫﻴﻮ وﭸﻲ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر‪ ،‬ﮐﺎري ﮀﺎڻ ۽ ﺳﺎﻛﺮي ﻣﺎن ﺟﻴﻜﻲ ﺳﺮﻛﺎري آﻓﻴﺴﻮن ﭔﻴﻦ ﺷﻬﺮن‬
‫ڏي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﻴﻮن وﻳﻮن آﻫﻦ‪ ،‬اﻫﻲ واﭘﺲ ﻛﻴﻮن وﭸﻦ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻣﻬﺎﮢﻦ ﻻ‪ ‬ﭘﺮاوﻳﮉﻧﭧ ﻓﻨﮉ ﻗﺎﺋﻢ ﻛﻴﻮ وﭸﻲ‪.‬‬
‫‪95‬‬
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر ﻳﺎ ﺷﺎﻫﺒﻨﺪر ۾ ﻓﺶ ﭘﺮوﺳﻴﺴﻨﮓ ﭘﻼﻧﭧ ﭠﺎﻫﻴﻮ وﭸﻲ‪.‬‬ ‫‪.5‬‬

‫ﻛﺮاﭼﻲ ﻓﺶ ﻫﺎرﺑﺮ ﮐﺎن ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﺮﻛﺎري ﻓﻴﺮي ﺳﺮوس ﺳﺮوع‬ ‫‪.6‬‬
‫ﻛﺌﻲ وﭸﻲ‪.‬‬
‫ﻓﻮڊر ﭘﺎﺋﻠﭧ ﭘﺮوﮔﺮام ﭠﺎﻫﻲ‪ ،‬ﭼﺮا وڌاﻳﺎ وﭸﻦ‪ ،‬ﭼﻮﭘﺎﺋﻲ ﻣﺎل ﺟﻲ ﭘﺮورش ﺟﺎ ﻓﺎرم‬ ‫‪.7‬‬
‫ﭠﺎﻫﻲ ﺟﺘﻦ ﺣﻮاﻟﻲ ﻛﻴﺎ وﭸﻦ‪.‬‬

‫‪a ir‬‬
‫اﭠﻦ ۽ ﻣﻠﻴﺮﻳﻦ ﮘﺌﻦ ﺟﺎ ﻓﺎرم ﻗﺎﺋﻢ ﻛﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ اﻧﺘﻈﺎم ﺟﺘﻦ ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﻛﻴﻮ‬ ‫‪.8‬‬

‫‪Ch‬‬
‫وﭸﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻴﻨﮕﺮوو ﺟﻲ ﻧﻘﺼﺎن روﻛﮡ ﻻ‪ ‬ﭔﻴﺎ وڻ ﭘﻮﮐﻴﺎ وﭸﻦ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻤﺮ ﺗﺎن ﭔﺎرڻ ﺟﻲ‬ ‫‪.9‬‬

‫‪i‬‬
‫ﻛﺎٺ ۽ ﭔﻲ واڍي ﺟﻮ ﺑﺎر ﻫﻠﻜﻮ ﭤﺌﻲ‪.‬‬

‫‪ita‬‬
‫ﻓﺎرﺳﻴﭧ ﮐﺎﺗﻲ ﮐﻲ ﻓﻌﺎل ﻛﻴﻮ وﭸﻲ ﺟﺘﻦ ﮐﻲ ﭘﻦ ﭼﺮي ﺗﺎن ﺗﻨﮓ ﻧﻪ ﻛﻴﻮ وﭸﻲ ۽‬ ‫‪.10‬‬
‫‪Bh‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﺗﺎن ﭘﻦ ﭼﺮي ﻣﻌﺎف ﻛﺌﻲ وﭸﻲ‪.‬‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ ۽ ﻫﻨﺮن ﺟﻲ ﺳﮑﻴﺎ ﻻ‪ ‬ﺧﺎص اﺳﻜﻮل ﻗﺎﺋﻢ ﻛﺮي ﭔﺎرن ﻻ‪ ‬ﻻزﻣﻲ‬ ‫‪.11‬‬
‫اﺳﻜﺎﻟﺮﺷﭗ اﺳﻜﻴﻢ ﻗﺎﺋﻢ ﻛﺌﻲ وﭸﻲ‪.‬‬
‫‪tif‬‬

‫ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر‪ ،‬ﮐﺎري ﮀﺎڻ ۽ ﺷﺎﻫﺒﻨﺪر ﺳﻤﻴﺖ ﺳﻤﻮري اﻧﮉس ڊﻳﻠﭩﺎ ۾ اﺳﭙﺘﺎﻟﻦ ﺟﻮ‬ ‫‪.12‬‬
‫‪La‬‬

‫ﭴﺎر وﮀﺎﻳﻮ وﭸﻲ ﺟﺘﻲ ﻣﻔﺖ دواﺋﻮن ﻣﻬﻴﺎ ﻛﺮي ڏﻧﻴﻮن وﭸﻦ‪.‬‬
‫‪ul‬‬

‫‪ .4‬ﻏﺮﺑﺖ ۽ ﺑﻴﺮوزﮔﺎري دور ﻛﺮڻ ﻻ‪ ‬ﻫﻴﭡﻦ اﭘﺎﺋﻦ ﺟﻲ ﺿﺮورت آﻫﻲ‪.‬‬

‫‪bd‬‬

‫‪ .1‬ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر ﮐﻲ وڏي ﺑﻨﺪر ﮔﺎھ ﺑﮣﺎﺋﮡ وارو واﻋﺪو ﭘﻮرو ﻛﻴﻮ وﭸﻲ‪.‬‬
‫‪hA‬‬

‫‪ .2‬ﻫﺮ وﺳﻨﺪي‪ ‬ﮐﻲ ﺑﭽﺎ‪ ‬ﺑﻨﺪ ﭠﺎﻫﻲ ڏﻧﻮ وﭸﻲ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﻛﻮﻟﮉ اﺳﭩﻮرﻳﺞ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻛﺮاﻳﺎ وﭸﻦ‪ .‬ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﮐﻲ ﺳﺮﻛﺎري ﻣﻼزﻣﺘﻮن‬
‫ڏﻳﺌﻲ ﺑﻴﺮوزﮔﺎري ﺧﺘﻢ ﻛﺌﻲ وﭸﻲ‪.‬‬
‫‪a‬‬
‫‪Sh‬‬

‫‪ .4‬ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر ﻳﺎ ﮐﺎري ﮀﺎڻ ۾ ﻣﻴﭧ آﻓﻴﺲ ﻗﺎﺋﻢ ﻛﺌﻲ وﭸﻲ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﮀﻮﻛﺮﻳﻦ ﺟﺎ اﺳﻜﻮل ﮐﻮﻟﻴﺎ وﭸﻦ‪.‬‬
‫‪ .6‬ﮔﭩﻜﻲ ۽ ﻧﺸﻲ دارﺷﻴﻦ ﺟﻮ واﻫﭙﻮ ﻣﻜﻤﻞ ﺧﺘﻢ ﻛﺮاﻳﻮ وﭸﻲ‪.‬‬
‫‪ .7‬ﻛﻴﭩﻲ ﺑﻨﺪر‪ ،‬ﮐﺎري ﮀﺎڻ ۽ ﺷﺎﻫﺒﻨﺪر ۾ ﭨﻮﺋﺮﺳﭧ ﻫﭩﺲ ﭠﺎﻫﻲ ﺳﻴﺎﺣﺖ ﮐﻲ وڌاﻳﻮ‬
‫وﭸﻲ‪.‬‬
‫‪ .8‬ﻣﭡﻲ ﭘﺎﮢﻲ‪ ‬ﺟﻲ ﮘﻮﻻ ﻛﺌﻲ وﭸﻲ‪.‬‬
‫‪96‬‬
Kalachi Research Journal ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬

‫ ﻣﻘﺎﻣﻲ ﻣﺎﮢﻬﻦ ۽ ﺳﺮﻛﺎري ﻋﻤﻠﺪارن ﺗﻲ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﻛﻤﻴﭩﻴﻮن ﭠﺎﻫﻴﻮ وﭸﻦ ﺟﻴﻜﻲ‬.9

.‫ﻣﭥﻲ ذﻛﺮ ﻛﻴﻞ ﻛﻤﻦ ﺟﻲ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻛﻦ‬
.‫ ﻏﺮﻳﺐ ﺟﺘﻦ ۽ ﻣﻬﺎﮢﻦ ﮐﻲ ﭔﻴﮍﻳﻮن ۽ رڇ ﻣﻔﺖ ڏﻧﺎ وﭸﻦ‬.10
‫ﺣﻮاﻻ‬
1. Haig. MR. Maj Gen, The Indus Delta Country, Indus Publications Freed

a ir
Chambers Victoria Rd. Karachi, 1972, P 32.
2. Maneck B. Pitha Wala Professor, A Physical and Economic Geography of

Ch
Sindh, Adabi Board Hyderabad Sindh, First Impression, 1959, Second
Impression 1976, P 103.
3. Maneck B. Pitha Wala Professor, A Physical and Economic Geography of
Sindh Adabi Board Hyderabad Sindh, First Impression, 1959 Second Im-

i
pression 1976 (P/142)

ita
4. Development Statistics of Sindh 2008, Burea of Statistics planning and
Development Government of Sindh Karachi 75600, Printed at Sindh Gov-
ernment Press Karachi, 2008 (P/14).
Bh
5. E Blatter S.J Ph.d C Mac Cann TS Sabins, The Flora of Indus Delta,
Printed and Published for the Indian Botanical Society, the Methodist Pub-
lishing house Madras, 1929 (P/3).
6.
tif

Manech Pithawalla, A Physical and Economic Geography of SIndh,

Sindhi Adabi Board Hyderabad, Sindh, First impression 1959, second im-
pression 1976, P-278.
La

7. Molai Sheedai, Tareekh Tamedan-e-Sindh, Hyderabad Sindh University

Press, 1959, (P/60).
8. Haig M. R., The Indus Delta Country, Indus Publications, Farid Chambers
ul

Victoria Road, Karachi, 1972, (P-9)

.350 :‫ ص‬،‫ع‬1974 ‫ ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ ﺣﻴﺪرآﺑﺎد‬،‫ ﺣﺼﻪ دوم‬- ‫ ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻨﮅ‬،‫ ﻗﺪوﺳﻲ اﻋﺠﺎز اﻟﺤﻖ‬.9
bd

.92 :‫ ص‬1966 ‫ ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‬،‫ ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﻣﺸﻬﻮر ﺷﻬﺮ ۽ ﻣﺎﮢﻬﻮ‬،‫ ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ‬.10
.93 :‫ ص‬1966 ‫ ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‬،‫ ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﻣﺸﻬﻮر ﺷﻬﺮ ۽ ﻣﺎﮢﻬﻮ‬،‫ ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ‬.11
hA

12. Alexander F. Baillie, Kurrachee Past Present and future Karachi Oxford
University Press London New York Delhi 1975 (P/2).
13. Siddiqi Mohammed Ismail, the fishermen’s Settlements on the cast of
West Pakistan Selbstverlag DES Geograpshichen Institutes Det Universi-
a

tat 1956 (P/39).

Sh

14. Nicholas Postagate David Hawkins Bary Kemd, the Awakening of Man I
London First English Edition Printed in France by Brodardet Taupin Pairs
for The Hamlyn Publishing group 1969 (P/61).
15. Davies HA, M.A, An Out Line History of the World, Oxford University
Press LONDON, Geoffrey Cumberlege 1954 (p.p 59-68).
16. Siddiqi Mohammed Ismail The Fishermen’s Settlements On The Coast Of
West Pakistan IM Selbstverlag, DES Geographichen Institutes Det Uni-
versitat Kiel 1656 (P/25).
:‫ ص‬،‫ع‬1959 ،‫ ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﭩﻲ ﭘﺒﻠﻴﻜﻴﺸﻦ‬،‫ ﺣﻴﺪرآﺑﺎد‬،“‫ ”ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻤﺪن ﺳﻨﮅ‬،‫ ﻣﻮﻻﺋﻲ ﺷﻴﺪاﺋﻲ‬.17
.60

97
‫‪Kalachi Research Journal‬‬ ‫ﻛﻼﭼﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺮﻧﻞ‬
‫‪18. Panhwar H.A Chronological Dictionary of Sindh (From Geological Times‬‬
‫‪to 1539 AD) Jamshoro, Sindh Pakistan Institute of Sindhology University‬‬
‫‪of Sindh. (1983 (P/117-120).‬‬
‫‪19. Panhwar H.A Chronological Dictionary of Sindh (From Geological Times‬‬
‫‪to 1539 AD) Jamshoro, Sindh Pakistan Institute of Sindhology University‬‬
‫)‪of Sindh. (1983 (P/128‬‬
‫‪20. Panhwar H.A Chronological Dictionary of Sindh (From Geological Times‬‬
‫‪to 1539 AD) Jamshoro, Sindh Pakistan Institute of Sindhology University‬‬

‫‪a ir‬‬
‫‪of Sindh. (1983 (P/212-220).‬‬
‫‪.21‬ﻗﻠﻴﭻ‪ ،‬ﺑﻴﮓ‪” ،‬ﻗﺪﻳﻢ ﺳﻨﮅ ان ﺟﺎ ﺷﻬﺮ ۽ ﻣﺎﮢﻬﻮ“‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﺣﻴﺪرآﺑﺎد‪1966 ،‬ع‪ ،‬ص‪.304 :‬‬
‫‪ .22‬ﻗﻠﻴﭻ‪ ،‬ﺑﻴﮓ‪” ،‬ﻗﺪﻳﻢ ﺳﻨﮅ ان ﺟﺎ ﺷﻬﺮ ۽ ﻣﺎﮢﻬﻮ“‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﺣﻴﺪرآﺑﺎد‪1966 ،‬ع‪ ،‬ص‪.321 :‬‬

‫‪Ch‬‬
‫‪ .23‬ﻣﻮﻻﺋﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺪاﺋﻲ‪” ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻤﺪن“‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﭩﻲ ﭘﺒﻠﻜﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرآﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻨﮅ‪1959 ،‬ع‪ ،‬ص‪:‬‬
‫‪.129-26‬‬
‫‪ .24‬ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ‪” ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ“‪ ،‬ﻋﻈﻴﻢ ﭘﺒﻠﻴﻜﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرآﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻨﮅ‪1964 ،‬ع‪ ،‬ص‪.20 :‬‬

‫‪i‬‬
‫‪ita‬‬
‫‪25. H T Sorly, Gazetteer Of West Pakistan The Former Province Of Sindh,‬‬
‫‪Published Under The Authority Of Government Of West Pakistan Karachi‬‬
‫‪Bh‬‬
‫‪West Pakistan Government Press 1968 (P/250).‬‬
‫ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن‪ ،‬ڊاﻛﭩﺮ‪” ،‬ﺟﺘﻜﻲ ﭔﻮﻟﻲ“‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻟﺌﻨﮕﻮﻳﺞ اﭤﺎرﭨﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرآﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻨﮅ‪،‬‬ ‫‪.26‬‬
‫‪1424‬ﻫﻪ‪2003 /‬ع‪ ،‬ص‪.12:‬‬
‫ﭔﻮﻫﻴﻮ‪ ،‬اﻟﻬﺪاد‪” ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ﺟﻮ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻛﺎرج“‪ ،‬اﻧﺴﭩﻴﭩﻴﻮٽ آف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﭩﻲ‪،‬‬ ‫‪.27‬‬
‫‪tif‬‬

‫ﭴﺎﻣﺸﻮرو‪ ،‬ﺳﻴﭙﭩﻤﺒﺮ ‪1978‬ع‪ ،‬ﺷﻮال ‪1290‬ع‪ ،‬ص‪.115 :‬‬

‫‪La‬‬

‫آڏواﮢﻲ‪ ،‬ﭜﻴﺮو ﻣﻞ ﻣﻬﺮﭼﻨﺪ‪” ،‬ﻗﺪﻳﻢ ﺳﻨﮅ“‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﺣﻴﺪرآﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻨﮅ‪1980 ،‬ع‪ ،‬ص‪:‬‬ ‫‪.28‬‬
‫‪.386‬‬
‫آڏواﮢﻲ‪ ،‬ﭜﻴﺮو ﻣﻞ ﻣﻬﺮﭼﻨﺪ‪” ،‬ﻗﺪﻳﻢ ﺳﻨﮅ“‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﺣﻴﺪرآﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻨﮅ‪1980 ،‬ع‪ ،‬ص‪.68 :‬‬ ‫‪.29‬‬
‫‪ul‬‬

‫ﻧﻈﺎﻣﺎﮢﻲ‪ ،‬ﻧﻮر ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻮي‪ ” ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ“‪ ،‬اﻧﺴﭩﻴﭩﻴﻮٽ آف ﺳﻨﮅ اﻻﺟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ‬ ‫‪.30‬‬
‫‪bd‬‬

‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﭩﻲ‪ ،‬ﭴﺎﻣﺸﻮرو‪1999 ،‬ع‪ ،‬ص‪.19 :‬‬

‫ﻧﻘﻮي‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﺳﻴﺪ‪” ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺪﻧﻴﺖ“‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﺣﻴﺪرآﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﮀﺎﭘﻮ‪ :‬ﭘﻬﺮﻳﻮن‬ ‫‪.31‬‬
‫‪hA‬‬

‫‪1969‬ع‪ ،‬ﮀﺎﭘﻮ‪ :‬ﭔﻴﻮ ‪1978‬ع‪ ،‬ص‪.107 ،104 :‬‬

‫اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻏﻼم ﻋﻠﻲ‪ ،‬ڊاﻛﭩﺮ‪” ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ﺟﻲ ﻟﺴﺎﻧﻲ ﺟﺎﮔﺮاﻓﻲ“‪ ،‬اﻧﺴﭩﻴﭩﻴﻮٽ آف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ‬ ‫‪.32‬‬
‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﭩﻲ‪ ،‬ﭴﺎﻣﺸﻮرو‪1979 ،‬ع‪ ،‬ص‪.9 :‬‬
‫‪a‬‬

‫ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن‪ ،‬ڊاﻛﭩﺮ‪” ،‬ﺟﺘﻜﻲ ﭔﻮﻟﻲ“‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻟﺌﻨﮕﻮﻳﺞ اﭤﺎرﭨﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرآﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻨﮅ‪،‬‬ ‫‪.33‬‬
‫‪Sh‬‬

‫‪1424‬ﻫﻪ‪2003 /‬ع‪ ،‬ص‪.24-23-19:‬‬

‫ﭔﻮﻫﻴﻮ‪ ،‬اﻟﻬﺪاد‪” ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ﺟﻮ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻛﺎرج“‪ ،‬اﻧﺴﭩﻴﭩﻴﻮٽ آف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﭩﻲ‪،‬‬ ‫‪.34‬‬
‫ﭴﺎﻣﺸﻮرو‪ ،‬ﺳﻴﭙﭩﻤﺒﺮ ‪1978‬ع‪ ،‬ﺷﻮال ‪1290‬ع‪ ،‬ص‪.117 :‬‬
‫اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻏﻼم ﻋﻠﻲ‪ ،‬ڊاﻛﭩﺮ‪” ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ﺟﻲ ﻟﺴﺎﻧﻲ ﺟﺎﮔﺮاﻓﻲ“‪ ،‬اﻧﺴﭩﻴﭩﻴﻮٽ آف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ‬ ‫‪.35‬‬
‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﭩﻲ‪ ،‬ﭴﺎﻣﺸﻮرو‪1979 ،‬ع‪ ،‬ص‪.7 :‬‬
‫‪36. Shah Jo Risalo, Compiled by: Hotchand Molchand Gurbakshani, Sindhika‬‬
‫‪Academy, B24 National Auto Plaza, Marston Road, Karachi, 2008.‬‬
‫)ﺳﻤﻮرن ﺑﻴﺘﻦ ﺟﻲ ﭘﮍﻫﮣﻲ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﮢﻲ واري رﺳﺎﻟﻲ ﺟﻲ ڏﻧﻲ وﺋﻲ آﻫﻲ(‪.‬‬

‫‪98‬‬