0% found this document useful (0 votes)
174 views13 pages

IsiZulu HL P1 Nov 2018

The document discusses the challenges faced by low-skilled workers in South Africa. It describes poor working conditions, low wages, lack of job security and lack of respect for such workers. It argues that education offers their children opportunities for social mobility.

Uploaded by

Esihle Lwakhe
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
174 views13 pages

IsiZulu HL P1 Nov 2018

The document discusses the challenges faced by low-skilled workers in South Africa. It describes poor working conditions, low wages, lack of job security and lack of respect for such workers. It argues that education offers their children opportunities for social mobility.

Uploaded by

Esihle Lwakhe
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 13

You have Downloaded, yet Another Great

Resource to assist you with your Studies 

Thank You for Supporting SA Exam Papers

Your Leading Past Year Exam Paper Resource Portal

Visit us @ www.saexampapers.co.za
NATIONAL
SENIOR CERTIFICATE

IBANGA LE-12

ISIZULU ULIMI LWASEKHAYA (HL)

IPHEPHA LOKUQALA (P1)

NOVEMBA 2018

AMAMAKI : 70

ISIKHATHI : Amahora ama-2

Leli phepha linamakhasi ayi-12.

Akuvunyelwe ukukopisha leli phepha Pheqa ikhasi


IsiZulu Ulimi Lwasekhaya (HL)/P1 2 DBE/Novemba 2018
NSC

IMIYALELO KANYE NOLWAZI KWABAHLOLWAYO

1. Leli phepha lehlukaniswe IZIQEPHU EZINTATHU:

ISIQEPHU A: Isivivinyo sokuqondisisa (30)


ISIQEPHU B: Ukufingqa (10)
ISIQEPHU C: Izakhiwo nezimiso zokusetshenziswa kolimi (30)

2. Phendula YONKE imibuzo ekuleli phepha.

3. Qalisa ISIQEPHU NGASINYE ekhasini ELISHA.

4. Hlukanisa ngokudwebela emuva kwesiqephu.

5. Faka izinombolo njengoba zisetshenzisiwe ephepheni.

6. Yeqa umugqa emuva kombuzo ngamunye.

7. Qaphela isipelingi kanye nokwakhiwa kwemisho.

8. Ungasebenzisa isikhathi sokubhala ngale ndlela elandelayo:

ISIQEPHU A: Imizuzu engama-50


ISIQEPHU B: Imizuzu engama-30
ISIQEPHU C: Imizuzu engama-40

9. Bhala ngobunono futhi kubonakale.

Akuvunyelwe ukukopisha leli phepha Pheqa ikhasi


IsiZulu Ulimi Lwasekhaya (HL)/P1 3 DBE/Novemba 2018
NSC

ISIQEPHU A: ISIVIVINYO SOKUQONDISISA


UMBUZO 1: UKUFUNDELA UKUQONDISISA
1.1 Fundisisa UMBHALO A ubuye ubukisise NOMBHALO B ongezansi bese
uphendula imibuzo elandelayo.
UMBHALO A (OFUNDWAYO)
BAYOBONGWA NINI?

1 Abasebenzi abaningi basezindlini, abasemapulazini, abathutha udoti neminye


imisebenzi efuze leyo kuvamile ukuba babukelwe phansi, kungagcini lapho
nesithunzi sabo sidicilelwe phansi. Akulungile ukucwasa abantu abathile
abenza imisebenzi edelelekile ngoba wena uphila kangcono noma wenza
umsebenzi ongcono kunowabo. Sewuyanda lo mkhuba, kepha akekho 5
owunqandayo ukuze uphele emphakathini. Babongwa nini laba bantu abenza
imisebenzi abanye abayibukela phansi? Wonke umuntu unesithunzi adalwa
naso.

2 Emazweni amaningi lolu hlobo lwabasebenzi luvikelwe uMthethosisekelo


wezwe. Ngaphambi kokuba kuphasiswe imithetho ebavikelayo laba 10
basebenzi babengaholelwa kahle. Babemukeliswa ukudla, banikezwe indawo
yokuhlala engekho ezingeni, bemukeliswe izingubo zokugqoka kanye
nezokulala. Okubuhlungu nakuso lesi sikhathi senkululeko laba abayizisulu
zokuhlukumezeka abawazi amalungelo abo. Ukuntuleka kwamathuba
emisebenzi nezinga eliphansi lemfundo yikhona okunomthelela omkhulu 15
ekwandeni kwabasebenzi abaxhashazwayo.

3 Abasebenzi basezindlini abahlala nabaqashi babo bakubona bakubeletha


ngoba abanasikhathi sokungena nesikhathi sokuphuma. Labo abahlala
nemindeni yabo bavuka kusempondozankomo, bavike izigebengu, bashiye
imizi yabo bengabonanga nokuthi izingane zabo zilale kanjani. Bajaha lezi 20
zabaqashi ezidinga ukulungiselelwa konke ezikudingayo. Umsebenzi usuke
usubabiza ingekho indlela yokudembesela. Ubabona ngisho besebenza
ukuthi bayawujabulela umsebenzi wabo. Igceke lomuzi womqashi lidonsa
amehlo ngenxa yakhe lo msebenzi osebenza ngisho likhipha umkhovu
etsheni. Kukho konke lokho kuzimisela izithukuthuku zabo ziphelela ezeni 25
bengabongwa muntu.

4 Kunabaqashi abanolunya bebe bevike ngenqubomgomo yomthetho


wezabasebenzi. Bavuka inja ebomvu uma kwenzekile umsebenzi efika
isikhathi sesishayile. Abanqeni ukuhlephula umholo womsebenzi ekupheleni
kwenyanga. Yingakho abasebenzi isikhathi sokungena emsebenzini 30
bengasigeji ngisho begula, batotobela khona ngenxa yokwesaba ukubanjelwa
umholo. Imali abayiholayo ifundisa izingane zabo zize zifike emanyuvesi
ngoba bekuqonda ukuthi imfundo iyona eyophucula amakhaya abo. Iningi
lezingane zabasebenzi basezindlini yizo eziphumelela zedlule lezi
zomacaphunakusale. 35

5 Ukubekezela kwabasebenzi akunamkhawulo ngisho izingane zabaqashi


seziqhuba intwala ngewisa. Ubusaphasapha zingcolisa kube sengathi
akuqoqwanga endlini. Bathi noma bephekile kube khona ezikhononda
ngokuthi zona aziyidli leyo nto. Kwesinye isikhathi asukelwe nje umuntu
Akuvunyelwe ukukopisha leli phepha Pheqa ikhasi
IsiZulu Ulimi Lwasekhaya (HL)/P1 4 DBE/Novemba 2018
NSC

omdala kuthiwe webe ukudla noma imali. Kuyenzeka bahlukunyezwe 40


nangokocansi ngabaqashi babo kodwa bafele ngaphakathi okwebutho
likaZulu, bengeke batshele muntu ngoba bevikela imisebenzi yabo.

6 Kubi ukubona umuntu omdala ebizwa ngegama ngenxa yokuthi uncenge


umsebenzi. Lesi sihlava sesehlele ngisho nendlu emnyama. Izingane
sezibabiza ngamagama abasebenzi basezindlini ngenxa yokuthi zizwa 45
abantu abadala. Kunomunye umkhuba osuwandile wokubiza laba basebenzi
basezindlini ngo-anti noma ngabe bancane kangakanani ngokweminyaka.
Kunganjani ukuba babizwe ngokweminyaka yabo njengophawu lokukhombisa
inhlonipho? Kuyenzeka ezinye izingane zibe nomkhuba wokungafuni
ukukhuzwa umsebenzi ngoba zizwa abazali bekhuluma noma ikanjani ngaye. 50
Zibuye zimcokofule zithi uqeda ukudla, athule, ajabhe engavikelwa muntu.

7 Kwamanye amakhaya baphathwa kahle laba basebenzi. Bagcina


sebethathwa njengamalungu omndeni. Kuyajabulisa ukubona izingane ziyothi
tshobe endlini yalowo osebenza ehlala nazo, zihlale zize zidle ngisho lokho
kudla akuphekile. Abazali bazozibheka izingane kanti zihleli naye uhleko 55
luqhuma phezulu ezixoxela izindatshana nangalokho ayekwenza esakhula.
Lokhu kwenza ukuthi zimkhumbule uma enikwe inhlabakhefu. Zimshayela
ucingo zibuza ukuthi uzobuya nini, zibuye zicebane kuyena noma zimxoxele
konke okwenzekayo ekhaya njengoba eseholidini.

8 Ngezinsuku ezithile amaloli okuthutha udoti asuke ephansi phezulu eqoqa 60


udoti. Umsebenzi onzima lo. Abantu abaningi abakhombisi ukubahlonipha
laba bantu, kunalokho babehlisa isithunzi. Abanye bangcolisa ngamabomu
phambi kwabo laba basebenzi. "Qubula zasha!" Lezi ziqubulo uye uzizwe
uma kwakhiwa imigwaqo namabhilidi. Lezi zinsizwa zisuke zishabasheka
ngoba imfolomane ayivezi zinyo. Kukhala ipiki nefosholo kuphela. Kuyaye 65
kube kubi ukubona umuntu edlula ngesivinini lapho kwakhiwa khona
umgwaqo aze acishe alimaze noma akhiphe umphefumulo walabo
abasebenzayo. Akanaki ngisho kunezimpawu zomgwaqo ezimxwayisayo
ukuthi kunabasebenzi ngaphambili. Laba bantu bayaqhubeka ngesineke
kungathi akonakele lutho. 70

9 Abasebenzi abahlukunyezwayo kufanele babike ngokusemthethweni


eMnyangweni wezabaSebenzi ukuze amalungelo abo avikeleke. Labo
baqashi abangawabhekeleli amalungelo abasebenzi babo bangayikhotha
imbenge yomile uma bebanjwa. Ungaba umqashi noma umsebenzi kepha
sonke singabantu. Asibabonge laba bantu. 75

[Icashunwe ku-inthanethi, yabuye yahunyushwa yahlelwa kabusha]

1.1.1 Yimuphi lo mkhuba osuvamile akhuluma ngawo umbhali kulesi


siqephu? Bhekisa impendulo yakho esigabeni soku-1. (2)

1.1.2 Shono izizathu EZIMBILI eziwumthelela wokwanda kwabasebenzi


abaxhashazwayo ngokwalesi siqephu? (2)

Akuvunyelwe ukukopisha leli phepha Pheqa ikhasi


IsiZulu Ulimi Lwasekhaya (HL)/P1 5 DBE/Novemba 2018
NSC

1.1.3 Fingqa ngamaphuzu AMANE ubunzima abasebenzi basezindlini


ababhekana nabo. Bhekisa impendulo yakho esigabeni sesi-3
nesesi-4. (4)

1.1.4 Khetha impendulo enembayo kulezi ezilandelayo:

Bangayikhotha imbenge yomile kusho …

A ukwakha imbenge.
B ukuxazulula inkinga.
C ukuba senkingeni.
D ukuba nosizi. (1)

1.1.5 Iyini inhloso yombhali ngokubhala ngalolu hlobo lwabasebenzi


ababukelwa phansi? (3)

1.1.6 Chaza isizathu esenza ukuba izingane zalaba basebenzi


ziphumelele zidlule lezo zomacaphunakusale. (2)

1.1.7 Ucabanga ukuthi kungaba yini umthelela empilweni yezingane


ezingabahloniphi abantu abasizayo emakhaya azo? Sekela
impendulo yakho. (2)

1.1.8 Ngokwakho ukubona yikuphi okufanele kwenziwe ukuze


kulekelelwe abasebenzi mayelana nendlela okufanele baphathwe
ngayo ngabaqashi babo? (2)

1.1.9 Ake uncome umbhali ngokuveza amazwi adwetshelwe


esiphethweni sale ndaba. (2)

Akuvunyelwe ukukopisha leli phepha Pheqa ikhasi


IsiZulu Ulimi Lwasekhaya (HL)/P1 6 DBE/Novemba 2018
NSC

1.2 Bukisisa lezi zithombe ezingezansi bese uphendula imibuzo elandelayo.


UMBHALO B (OBUKWAYO)

1 2

3 4

[Zicashunwe ku-inthanethi]

1.2.1 Shono izinhlobo zemisebenzi ezivezwe isithombe soku-1 kanye


nesesi-2. (2)

1.2.2 Nikeza okufanayo okuqukethwe isithombe sesi-2 kanye nesithombe


sesi-3. (2)

1.2.3 Qhathanisa ubungozi obungatholwa abasebenzi abasesithombeni


soku-1 nesesi-4 ezikuMBHALO B ubuyamanise nokufunde
EMBHALWENI A isigaba sesi-3 nesesi-8. (4)

1.2.4 Phawula ngokubaluleka kohlobo lomsebenzi owenziwa abantu


abakhonjiswe esithombeni sesi-2. (2)

AMAMAKI ESIQEPHU A: 30

Akuvunyelwe ukukopisha leli phepha Pheqa ikhasi


IsiZulu Ulimi Lwasekhaya (HL)/P1 7 DBE/Novemba 2018
NSC

ISIQEPHU B: UKUFINGQA

UMBUZO 2: UKUFINGQA ISIQESHANA NGAMAGAMA AKHO

Lesi siqeshana esilandelayo (UMBHALO C) simayelana nokubaluleka kokufunda


izincwadi.

IMIYALELO:

1. Fingqa lesi siqeshana esimayelana nokubaluleka kokufunda izincwadi


usebenzise amagama akho angedluli kwangama-80.
2. Fingqa ngesigaba.
3. Ungabe usasibhala isihloko uma usufingqa lesi siqeshana.
4. Bhala inani lamagama owasebenzisile ekugcineni kwesiqeshana osifingqile.

UMBHALO C

UKUBALULEKA KOKUFUNDA IZINCWADI

Kuyaye kuthiwe uma ufisa ukufihlela umuntu ulwazi lushicilele encwadini. Ukufunda
izincwadi kubalulekile ngoba kuholela empumelelweni enhle esikoleni, ekhaya,
emsebenzini nasempilweni. Le mpumelelo izuzwa kakhulu abafundela ukuthola ulwazi,
kunalabo abafundela ukuzithokozisa nokuchitha isizungu. Kusobala ukuthi abantu
abehlukene bangaba nezinhloso ezingafani ezenza bafune ukufunda izincwadi.
Phinde sesadlula leso sikhathi ngoba abantu abaningi sebeyazi ukuthi ulwazi oluningi
lutholakala ezincwadini.

Ucwaningo lukhombisa ukuthi uma abantu bengazange bakwazi ukufundela


ukuqondisisa ngolimi lwebele besesemabangeni aphansi esikoleni kuba nzima ukuthi
babe ngabafundi nabantu abanolwazi. Ukufunda izincwadi kusiza ukuthuthukisa ulimi
lwakho ukuze ukwazi ukuqonda kangcono nezinye izilimi. Ukubuka izithombe
ezizochukuluza umqondo wakho ikakhulukazi ezinganeni ezisakhula nakho
kuyingxenye yokufunda nokwandisa ulwazimagama.

Ziningi izindlela zokufunda izincwadi. Ungafunda buthule nangokuphimisa. Ngeke


umuntu akwazi ukufunda buthule engazange aqale akwazi ukufunda ngokuphimisa.
Emtatsheni yolwazi ukufunda buthule kusiza abafundi ukuthi baqonde kangcono
umhlaba obazungezile. Ukufunda kanyekanye ngokuphimisa ikakhulukazi kubafundi
abasebancane kuba enye indlela yokuthuthukisa ikhono lokufunda.

Ukukhetha izincwadi ezisezingeni lolwazi nekhono lomfundi kubalulekile ngoba


angadikibala uma zingezona ezisezingeni lakhe. Abafundi abasebancane kakhulu
bona bangakuthokozela ukufunda imibhalo ebhalwe ngamagama amakhulu kanye
nemibala emihle yezithombe. Okunye okubalulekile ngokufunda ukuthi kunikeza
amasu okufunda alandelwa ngabafundi abanezinselelo ekufundeni ukuze babe
seqophelweni eliphezulu. Bangabheka izithombe uma zikhona ezihambelana naleyo
ndaba bese bexoxa ngazo ngaphambi kokuba bafunde.

Kuyenzeka uthole incwadi ekhuluma ngempilo yomuntu nezinselelo abhekana nazo


empilweni ngaphambi kokuba aphumelele. Ukufunda kungenza ukuba uthole izinto,
ulwazi kanye nezindlela ezintsha zokuxazulula izinkinga zabanye abantu.

Akuvunyelwe ukukopisha leli phepha Pheqa ikhasi


IsiZulu Ulimi Lwasekhaya (HL)/P1 8 DBE/Novemba 2018
NSC

Kungabalwa amaphutha awenzile nezindlela awalungisa ngazo. Kungaba izindlela


ozisebenzisile ukwakha impilo noma umnotho wakho. Kwesinye isikhathi lolo lwazi
lungakusiza ukuba ungaphindi wenze amaphutha afanayo nasekuhleleni ingomuso
elingcono.

Izincwadi zinika ulwazi olubhalwe phansi ngokwenza amalungiselelo emicimbi


eyahlukene, indlela yokupheka, ukukhulisa abantwana, ukuphatha abantu nokunye.
Ngaphandle kokuzithuthukisa ukufunda kukwenza ukwazi ukuqonda uhlele ngaphambi
kokuthatha izinqumo eziphusile ngalokho ofuna ukukwenza. Bheka ngoba uma
uyothenga imishini ethile, izimoto, ngisho nomakhalekhukhwini uthola incwajana
enemininingwane ekutshelayo ukuthi kufanele uyisebenzise kanjani. Abantu
abangamakholwa ezinkolo ezahlukene ubathola befunda iBhayibheli, neKhorani
nezinye izincwadi ezibanikeza indlela nemigomo yokuphila.

Kulezi zinsuku zokufunda sekunamaqoqo okufunda ngokuhlanganyela, kufundwa


ngamaqembu, lapho kubuyekezwa izincwadi bese kwabelwana ngolwazi olutholakele.
Ngokujwayela ukufunda izincwadi kukunika ulwazi oluphusile, abanye bagcina
sebengababhali, abahleli; abahumushi nabashicileli bezincwadi, amaphephandaba
namaphephabhuku. Lokhu kukhombisa ukuthi amathuba omsebenzi ayadaleka
ngokufunda izincwadi.

[Sicashunwe kuBona sabuye sadidiyelwa nolwazi oluku-inthanethi]

AMAMAKI ESIQEPHU B: 10

Akuvunyelwe ukukopisha leli phepha Pheqa ikhasi


IsiZulu Ulimi Lwasekhaya (HL)/P1 9 DBE/Novemba 2018
NSC

ISIQEPHU C: IZAKHIWO NEZIMISO ZOKUSETSHENZISWA KOLIMI

UMBUZO 3: UKUHLAZIYA ISIKHANGISI

Fundisisa lesi sikhangisi (UMBHALO D) bese uphendula imibuzo ezolandela.

UMBHALO D (OFUNDWAYO NOBUKWAYO)

[Icashunwe yabuye yahunyushwa kuBona, September 2017]

3.1 Kungabe kukhangiswani kulesi sikhangisi? (1)

3.2 Phinda ubhale okudwetshelwe okusesikhangisini ususebenzise indlela


yokubhala efanele ukuze umusho ufundeke kahle. (1)

3.3 Chaza kafushane ngokusetshenziswa kophawu lwe-Standard Bank kulesi


sikhangisi. (2)

Akuvunyelwe ukukopisha leli phepha Pheqa ikhasi


IsiZulu Ulimi Lwasekhaya (HL)/P1 10 DBE/Novemba 2018
NSC

3.4 Khetha impendulo engashayi emhlolweni kulezi ezilandelayo.

Uma ufuna ukuzinikela ekongeni, kudingenga ube nohlelo …

A yiba nenhloso.
B zibeke ethubeni lokuwina.
C yenza ibhajethi.
D zibambe. (1)

3.5 Chaza ubudlelwano bokusetshenziswa kwesithombe sengulube kanye


nohlelo lokonga imali olukhangiswayo ukuthi kulekelela kanjani ukuthatha
isinqumo esiphusile. (3)

3.6 Hlaziya ngokuhlolisisa ukusetshenziswa kwesiqubulo sase-Standard Bank


kulesi sikhangisi. (2)
[10]

UMBUZO 4: UKUHUMUSHA IKHATHUNI

Bukisisa UMBHALO E bese uphendula imibuzo elandelayo.

UMBHALO E (OFUNDWAYO NOBUKWAYO)

[Icashunwe yabuye yahunyushwa ku-inthanethi]

4.1 Yikuphi OKUBILI okukhombisa ukuthi laba balingiswa abakule khathuni


bayaxoxa? (2)

4.2 Chaza kafushane uteku olwethulwa umdwebi wale khathuni ubhekise


kumlingiswa wesilisa. (2)

4.3 Humusha izimpawu EZIMBILI ezikhombisa ukuthi lo mlingiswa wesilisa okule


khathuni umangele. (2)

Akuvunyelwe ukukopisha leli phepha Pheqa ikhasi


IsiZulu Ulimi Lwasekhaya (HL)/P1 11 DBE/Novemba 2018
NSC

4.4 Ucabanga ukuthi amazwi alo wesifazane okule khathuni asethulela


ubudlelwano obunjani phakathi kwakhe kanye nalo wesilisa? (2)

4.5 Kungani umdwebi wale khathuni edwebe abalingiswa bakhe baba bakhulu
ngokomzimba? (2)
[10]

UMBUZO 5: IZAKHIWO NEZIMISO ZOKUSETSHENZISWA KOLIMI

Funda lesi siqeshana esingezansi bese uphendula imibuzo elandelayo.

UMBHALO F

UBUNTU

Isizwe samaZulu saziwa kakhulu ngobuntu. Lo mkhuba wawukhona kusuka


emandulo. Bekuthi uma kukhona umuzi okubonakala ukuthi kuyalanjwa kuwo,
bese abamnuzane abafuyile bakhiphe izimbuzi, izinkomo kanye nezinkukhu imbala
bawusisele. Lokhu kwakwenzelwa ukuba izingane zingalali zingakutholanga okuya
ngasethunjini. 5

Kwesinye isikhathi bekuthi kungazelele muntu kuzwakale ngomuntu esekhuleka


esangweni esethi, 'Sikhulekile ekhaya! Isisu somhambi asingakanani, singangenso
yenyoni.' Ngokungasigaguli isibongo somuzi noma izithakazelo ngesikhathi
sikhuleka isihambi kwakucaca bha ukuthi kwasibongo salowo muzi akasazi. Inhloko
yekhaya isiyoyalela ukuba angeniswe ukuze aphuziswe amanzi. Uma kugayiwe 10
sebeyomlethela nokhamba. Athole nenyama ashaye esentwala. Useyobuzwa ukuthi
ulibhekisa kuphi. Uma kubonakala ukuthi sekuthanda nokuhlwa. Uyonikezwa
indawo yokulala. Ukusa-ke sekokwaziwa nguye.

Abantu babembuza umuntu imvelaphi yakhe ngaphambi kokuba bamngenise.


Ungamngenisa yini umuntu ongamazi emzini wakho esikhathini samanje? Wo! Hhe! 15
'Ungalutheza olunenkume.' Ungathi uyasiza kanti ufaka inswelaboya uqobo lwayo
endlini. Akuphendukele esiswini umuntu wansondo.

Impela isikhathi sesashintsha. Baqinisile abadala uma bethi kungcono ukuthemba


itshe kunokuthemba umuntu. Bushabalele ubuntu ngenxa yesikhathi esiphila kuso.
[Owokuzisungulela]

5.1 Yisiphi isakhi esiqukethe umqondo wobumnini esitholakala emshweni


woku-1? (1)

5.2 Bhala umusho ozakhele wona usebenzise igama elinomqondo ofanayo naleli
elibhalwe ngokugqamile emgqeni wesi-2. (1)

5.3 Nikeza ibizoqoqa elisetshenziswa esikhundleni samagama adwetshelwe


emgqeni wesi-3. (1)

Akuvunyelwe ukukopisha leli phepha Pheqa ikhasi


IsiZulu Ulimi Lwasekhaya (HL)/P1 12 DBE/Novemba 2018
NSC

5.4 Nikeza incazelo yesimo sokukhuluma esidwetshelwe esitholakala emgqeni


wesi-7 kuya kowesi-8. (1)

5.5 Sebenzisa igama elidwetshelwe elitholakala emgqeni wesi-9 emshweni


ozakhele wona seliqukethe umqondo owehlukile kunalo otholakala esiqeshini. (2)

5.6 Guqula umqondo oqukethwe yileli gama elibhalwe ngokugqamile emgqeni


we-14 likhombe umqondo wokugcizelela. Phinda ulisebenzise leli gama
elisha emshweni ozakhele wona. (2)

5.7 Nikeza igama eleqiwe emgqeni we-16 uma kwakhiwa isimo sokukhuluma.
Sisebenzise lesi simo sokukhuluma emshweni ozakhele wona ukuze
kukhombise ukuthi uyayiqonda incazelo yaso. (2)
[10]

AMAMAKI ESIQEPHU C: 30
AMAMAKI ESEWONKE: 70

Akuvunyelwe ukukopisha leli phepha

You might also like