ከባቢያዊ ሳይንስ

ይ
1 ክፍሊ

መምርሒ ንመምህር

i
 ከባቢያዊ ሳይንስ
1ይ ክፍሊ

መምርሒ ንመምህር
መዲለዊ፡- ቁልፉ ከይዱ ስራሕ ምዴላውን ትግበራን
ስርዒተ ትምህርቲ

መዲለዊት፡- ሮማን ግዯይ

ኤዱተራት፡- ማህቶት አበራ

- ሓደሽ ወ/ማሪያም

መስከረም 2004 ዒ.ም

ii
© መሰል ሕትመት ብቢሮ ትምህርቲ ብሄራዊ ክልላዊ መንግስቲ ትግራይ ሕልው እዩ።
ቐዲማይ ሕታም 2004 ዒ/ም

iii
 ሰዯቓ ትሕዜቶ
ምዕራፍ ሓዯ ........................................................................................................................ 1

ንሕና ................................................................................................................................... 1

ምዕራፍ ክልተ ................................................................................................................... 16

ስዴራ ቤት ......................................................................................................................... 16

ምዕራፍ ሰለስተ ................................................................................................................. 32

ቤት ትምህርትና................................................................................................................ 32

ምዕራፍ 4 .......................................................................................................................... 44

ጣብያና .............................................................................................................................. 44

iv
 ምዕራፍ ሓዯ
ንሕና
ዯጋዊ ክፍለ ኣካላት ወዴሰብ
መእተዊ
እዙ ምዕራፍ ተምሃሮ ብዚዕባ ኣስማት ዯጋዊ ክፍለ ኣካላቶም፣ ግዯ ወይ ተግባር
ሕዴሕዴ ክፍለ ኣካላት፣ ክንክን ዯጋዊ ኣካላትን ፅርየቶምን፤ መሰረታዊ ዴልየታት
ወዴሰብ፣ ረብሓ መሰረታዊ ዴልየታት ወዴሰብ፣ ልሙዲት ሕማማትን ሜላ
ምክልኻልን፤ ብፍላይ ዴማ ብዚዕባ ኤዴስ እኹል ግንዚበ ክህልዎምን፤ ብዚዕባ ስምዑት
ህዋሳትን ተግባሮምን መሰረታዊ ፍልጠት ዜረኽብሉ ምዕራፍ እዩ፡፡

ሓፇሻዊ ዕላማታት ከባቢ ሳይንስ 1ይ ክፍሊ

1. ኣብዝም ዜስዕቡ ቁምነገራት ኣረዲዴኣ ንምምዕባልን ፍልጠት ንምርካብን
- ስማት ዯጋዊ ኣካላት ሰውነትን ጥቕሞምን
- ሰለስተ መሰረታዊ ዴልየታት ወዴሰብን ጥቕሞምን
- ልሙዲትን ሕማማትን መከላኸሊኦምን
- ሓሙሽቲኦም ስምዑት ህዋሳትን ተግባሮምን
- ፍልፍላት ብርሃን ዴምፂ፣ ሕብሪ ጣዕምን ጨናን
- ኣባላት ስዴራን ሓላፍነቶምን
- ሕርሻ ከም ፍልፍል ምግቢ፣ ስም ዜርኣት፣ ኣብ ገዜኦም ዜርከቡ ዜርኣትን
ውፅኢቶምን
- ዒይነታት ኽዲን፣ መፅለልን ዜተሰርሑሎም ነገራትን ረብሐኦምን
- ኣስማት ኣቑሑት ገዚ፣ ጥቕሞምን ዜተሰርሑሎም ነገራትን
- ኣብ ፅርግያ ዗ጋጠመ ልሙዲት ሓዯጋታትን ሜላ መከላኸሊኦምን
- ኣቀማምጣ ገዜኦም፣ ቤት ትምህርቶም፣ ጣብያኦምን ኣብ ቤት ትምህርቲ
ዜሰርሑዎም ንጥፇታትን
- ረብሓ መጓዒዜያ፣ ዗በናውን ባህላውን መጓዒዜያ
- ጥቕሚ ኣእዋም፣ ኣናእሽተይ ተኽልታትን እንስሳትን
- ረብሓ ስራሕ

1
2. ሞያን ክእለትን ንምምዕባል
- ንዯጋዊ ክፍለ ኣካላቶም ምክንኻን
- ነገራት ብምዴህሳስ ፍሩይ፣ ልሙፅ፣ ሓርፊፍ፣ ውዐይን ዜሑልን ብምባል
ምፍላይ
- ክንክን ዜርኣትን ኣቑሑት ገዚን ምግባር
- ቀፅሪ ቤት ትምህርቶም ምምርማር
- ፅቡቕ ረኽቢ ኣብ ቤት ትምህርቲ ምህላው
- ወረቐት፣ ሓመዴ ወይ ጭቃ ብምጥቃም ተምበልበልቲ ማዕረ ቅርፅን፣ ስእሊ፣
ብንፊስ ዜንቀሳቐሱ ነገራት ምስራሕ
- ተኽልታት ኣእዋም፣ ኣናእሽተይ ተኽልታትን ብምባል ምምዲብን ክንክን
ምግባርን
- እንስሳት እንስሳት ዗ቤትን እንስሳት ዗ገዲምን ብምባል ምምዲብን ክንክን
ምግባርን
- ዒይነታት ስራሕቲ ውልቃውን መንግስታውን ኢልካ ምምዲብ
- ብጉጅለ ይሰርሑ፣ ነንሕዴሕድም ይተሓጋገዘ ይከባበሩን ይፊቐሩን
ነንሕዴሕድም ይፊተው።
- ሳይንሳዊ መፅናዕትታት ብምክያዴ ክእለት ምዕባይ፣ ምዕዚብ፣ ምሕታት፣
ምርኻብ (ምምይያጥ) ሞዳላት ምስራሕ፣ ሓቢርካ ምስራሕን ምምዲብን

3. ልምዴን ዜንባለን ንምምዕባል

- ኣብ ገዜኦም፣ ጎረባብቶምን ኣብ ቤት ትምህርቶምን ፅቡቕ ረኽቢ ይገብሩ
- ናይ ገዜኦም፣ ጎረባብቶምን ቤት ትምህርቶምን ሕግታትን ዯንብታትን የኽብሩ
- ብዯረጃኦም ስራሕ የኽብሩን የፍቅሩን
- ብጉጅለ ይሰርሑ ነንሕዴሕድም ይተሓጋገዘ፣ ይከባበሩን ይፊቐሩን፡፡
ዜርዜር ዕላማታት
- ዯጋዊ ኣካላት ሰውነቶም ይፅውዐ፣
- ዯጋዊ ኣካላት ሰውነቶም የርእዩ፣
- ተግባር ዯጋዊ ኣካላቶም ይዚረቡ፣
- ንዯጋዊ ኣካላት ሰውነቶም ክንክን ይገብሩ፣
- ሰለስተ መሰረታዊ ዴልየታት ወዴሰብ ይዜርዜሩ፣
- ረብሓ ሕዴሕዴ መሰረታዊ ዴልየታት ወዴሰብ ይገልፁ፣

2
 - ከጥቅዕዎም ዜኽእሉ ልሙዲት ሕማማት /ኤዴስ/ ይፀርሑ፣
- ነዝም ሕማማት ንምውጋዴ ዜሕግዘ ጥንቃቐታት ይዜርዜሩ፣
- ሓሙሸቲኦም ስምዑት ህዋሳትን ረብሐኦምን ይዜርዜሩ፣
- ቀንዱ ፍልፍል ብርሃን ይፇልዩ፣
- እንተነኣሰ ሸውዒተ ሕብርታት ይዜርዜሩ፣
- ልሙዲት ፍልፍል ዴምፂ ይፇልዩ፣
- ስምዑት ምርኣይ ተጠቒሞም ግቡእ ትዕዜብቲ ይገብሩ፣
- ጣዕምታት ልሙዲት ዒውዯ ኣካላት ይገልፁ፣
- ስምዑት ምስማዕ ተጠቒሞም ግቡእ ትዕዜብቲ ይገብሩ፣
- ጣዕምታት ልሙዲት ንጥረ ነገራት ይዜርዜሩ፣
- ስምዑት ምጥዒም ተጠቒሞም ግቡእ ትዕዜብቲ ይገብሩ፣
- ንልሙዲት ዒውዯ ኣካላት ፅቡቕ ወይ ሕማቕ ጨና ብምባል ይፇልዩ፡፡
- ስምዑት ምጭናው ተጠቒሞም ግቡእ ትዕዜብቲ ይገብሩ፣
- ነገራት ሓርፊፍ፣ ወይ ልሙፅ፣ ውዐይን ዜሑልን ብምባል ይዜርዜሩ፣
- ስምዑት ምዴህሳስ ተጠቒሞም ግቡእ ትዕዜብቲ ይገበሩ፡፡

መረዲእታ ንመምህር
ወዴሰብ ዜተፇላለዩ ክፍለ ኣካላት ኣለዉዎ፡፡ ንሳቶም እውን ዯጋውን ውሽጣውን ክፍለ
ኣካላት ተባሂሎም ኣብ ክልተ ይምዯቡ፡፡ ዯጋዊ ክፍለ ኣካላት ዜበሃሉ ርእሲ፣ ጨጉሪ፣
እዜኒ፣ ዒይኒ፣ ኣፍንጫ፣ ኣፍ፣ ክሳዴ፣ ኢዴ፣ ኣፍልቢ፣ ቆርበት፣ ከብዱ፣ ሑቐ፣ እግሪ
ወ዗ተ ዜበሉ ብዯገ ዜረኣዩ ኣካላት እንትኾኑ ውሽጣዊ ክፍለ ኣካላት እንብሎም ዴማ
ከም ሓንጎል፣ ልቢ፣ ከሽዏ፣ ፀላም ከበዱ፣ መዒናጡ ዜበሉ ኣብ ውሽጢ ዜርከቡ ክፍለ
ኣካላት እዮም፡፡ ዯጋዊ ክፍለ ኣካላት ሕዴሕድም ረብሓ ኣለዎም፡፡ ወዴሰብ ንኽነብር
ሰለስተ ነገራት የዴልዮ፡፡ ንሳቶም እውን ምግቢ፣ ኽዲንን መፅለልን እዮም፡፡ ዜተፇላለዩ
ንሰብ ከጥቅዐ ዜኽእሉ ልሙዲት ሕማማት ከም ውፅኣት፣ ዒሶ፣ ሰዒል ብፍላይ ዴማ
ኤዴስ ኣብዙ ሐዙ እዋን ንህፃናትን መንእሰይ ወለድን ዗ጥቅዕ ሕማም እዩ፡፡ ብምንኽኻእ
ዯምን ብበላሕቲ ነገራትን ክመሓላለፍ ዜኽእል ከምዜኾነ፣ ወዴሰብ ብሓሙሽቲኦም
ስምዑት ህዋሳት ኣቢሉ ከጫኑ፣ ክርኢ፣ ከዴምፅ፣ ክጥዕምን ክዴህስስን ይኽእል፡፡ እዝም
ኣካላት ስምዑት ኣብ ሰብ ጥራሕ ከይኮኑስ ኣብ ከባቢና ዜርከቡ እንስሳት እውን
ኣለዉዎም እዮም፡፡

3
መምሃሪ ሓገዜ
- ዯጋዊ ክፍለ ኣካል ዗ርኢ ስእሊ
- ሞዳል ወዴሰብ
- መሰንተር
- ባህላውን ዗በናውን መመወፂ ስኒ
- ጡጥ
- ብሕማም ኤዴስ ዜተጠቕዐ ሰባት ዗ርእዩ ፖስተራት
- ፍሊት
- ሑፃ
- ሰዯቓታት

ኣግባብ ኣመሃህራ
መምህር ብዚዕባ ዯጋዊ ክፍለ ኣካላት ኣብ ዗ምህርሉ እዋን መምህር ባዕሎም ናብ ዯጋዊ
ኣካላቶም እናመልከቱ የርእይዎም፡፡ ብዴሕሪ እዘይ ናይቶም እናመልከቱ ዗ርኣዩዎም
ዯጋዊ ክፍለ ኣካላት ባዕልቶም ስማቶም ክፅውዐ ይግበሩ፡፡ ብዴሕሪኡ ተምሃሮ እውን
ዯጊሞም ክብሉ የተባብዕዎም፡፡

ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ንክፍለ ኣካል ዜምልከቱ ንጥፇታት

ንኽሰርሑ ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 1. ተምሃሮ ኣብቲ ሰዯቓ ዜተ዗ር዗ሩ ዯጋዊ ክፍለ ኣካላት ብምርኣይ ናይ
ባዕሎም ኣካላት፣ ሞዳላት፣ ቻርትታት ተጠቒሞም ዯጋዊ ክፍለ ኣካላቶም
ክፇልዩ ምግባር ኣዴላዪ እዩ፡፡ ንዜተፇላለዩ ተምሃሮ ዕዴል ብምሃብ ብዚዕባ
ዯጋዊ ክፍለ ኣካላቶም ክተሓታተቱ ይግበሩ፡፡

ኣብ መወዲእታ እቲ ንኡስ ርእሲ በዙ መልክዕ ይጠቓለል፡፡

ዯጋዊ ክፍለ ኣካላት ዜበሃሉ ርእሲ፣ ፀጉሪ፣ ዒይኒ፣ ኣፍንጫ፣ ኣፍ፣ ኣእዲው፣
ኣፃብዕቲ፣ ኣፍልቢ፣ ማዕጥቖ፣ ብርክን እግርን ከምዜኾኑ ይሓብሩሎም፡፡

ብዚዕባ ተግባር ዯጋዊ ክፍለ ኣካላት እንተምህሩ ፇለማ ተምሃሮ ባዕሎም ሕዴሕዴ ዯጋዊ
ክፍለ ኣካላቶም እንታይ ተግባር ከም዗ለዎም ክዚረቡ ይግበሩ፡፡ ቀፂሎም ነዝም ዜስዕቡ
ንጥፇታት የስርሕዎም፡፡

4
ንጥፇት 2. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ኣብቲ ሰዯቓ ዗ለዉ ስእልታት ብምርኣይ
ተግባር ዯጋዊ ኣካላት ክገልፁ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 3. ተምሃሮ ክፍሊ ኣካላቶም ከርእዩ ብምግባር ካልኦት ተምሃሮ ዴማ ጥቕሞም

ክዚረቡ ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 4. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ለው ሕቶታት ምስርሑ ይኣርሙሎምን
መጠቓለሊ መልሲ ይሀብዎምን።

ኣብ መወዲእታ ፀጉሪ ቆርበትና ብምሽፊን ዚሕሊ ይከላኸል ፣ ፀጉሪ ዒይኒ ናብ ዒይንና

ዜኣትዉ መንገፊት ይከላኸል፡፡ ብእግርና ካብ ቦታ ናብ ቦታ ንንቀሳቐስ፣ ብኣእዲውና
ዜተፇላለየ ስራሕ ከምንሰርሕን ካልኦትን ብምባል የጠቓልሉሎም፡፡

መምህር ብዚዕባ ክንክንን ፅርየትን ዯጋዊ ኣካላት እንተምህሩ ብቐዲምነት ተምሃሮ

ዯጋዊ ኣካላት ሰውነቶም መዒዜ ከም዗ፅርይዎምን ከመይ ከም዗ፅርይዎምን ባዕሎም
ንክገልፁ ይሕተትዎም፡፡ ኣብነት እግሮም፣ ገፆም፣ ኢድም፣ ሰውነቶም ከምኡ እውን
ኣስናኖም መዒዜ ከምዜምውፁን ንክገልፁ የተባብዕዎም፡፡

ንጥፇት 5. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ስእሊ ብምርኣይ እዜኒ መዒዜ

ከምዜፀሪ ክገልፁ ምስ እዘይ ኣተሓሒዝም ባዕሎም መዒዜ ከም዗ፅርዩ
ክዚረቡ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 6. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ብዚዕባ ምፅራይ ኣፍንጫ ዜምልከት

ንጥፇት ትኽክል ዜኾነን ዗ይኮነን ክፇልዩ ይግበሩ፡፡ ብተወሳኺ’ውን ኣብቲ
ሰዯቓ ዗ለዉ ስእልታት ብምርኣይ ብዚዕባ ምፅራይ እዜኒ ግቡእን
዗ይግቡእን ብምባል ክፇልዩ ይሕተትዎምን የተባብዕዎምን፡፡

ንጥፇት 7. ተምሃሮ እግሮም ንምንታይ ከምዜሕፀቡ ክዚረቡ ዴሕሪ ምግባር ብ዗ይ

ምሕፃቦም ዜመፅእ ፀገም ንክዚረቡ የተባብዕዎም።

ነዙ ንኡስ ርእሲ እዘይ እንተጠቓልሉ ተምሃሮ በብእዋኑ ሰውነቶም፣ ኢድም፣ ፀጉሮም፣

ገፆምን እግሮምን ክሕፀቡ ከም዗ለዎም በብመዒልቱ ፀጉሮም ክስንትሩ፣ ኣስናኖም
ከፅርዩ፣ ኣፍንጫኦምን እዜኖምን ክሕፀቡን ብመሃረም ክፀርጉን በብመዒልቱ ፅፍሮም

5
ክቖርፁን ከም዗ለዎም፣ ዜተፇላዩ መምሃሪ ሓገዚት ከም ስእልታት፣ ፖስተራት ወ዗ተ
ተጠቒሞም ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ዴሕሪ ምሃብ ፅርየት ሰውነትና እንተ዗ይሓሊና
ብዜተፇላለዩ ሕማማት ክንጥቃዕን ክንመውትን ከምንኽእል ይግለፁሎም፡፡

ብዚዕባ መሰረታዊ ዴልየታት እንተምህሩ ዴማ ፇለማ ተምሃሮ ባዕሎም ወዴሰብ

ንኽነብር እንታይ ከም዗ዴልዮ ክዚረቡ ይሕተትዎም፡፡ ምግቢ እንተ዗ይበሊዖም፣
ጥረሖም እንተወፂኦም /እንተ዗ይተኸዱኖም/ን ኣብ ዯገ ወይ ከዒ ካብ ገዚ ወፃኢ
እንትወፁ እንታይ ከምዜስመዖም ንክገልፁ ዕዴል ሂቦም ክመያየጡ ይግበሩዎም፡፡
ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ መሰረታዊ ዴልየታት ዜምልከቱ ንጥፇታት ክሰርሑ
ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 8. ተምሃሮ ኣብቲ ገፅ ንሱ ዜተስኣለ ሕዴሕዴ ስእሊ ብምርኣይ እንታይ

ከም዗ሎን እቶም ቆልዐት እንታይ ይበልዐ ከም዗ለዉ ብቃሎም ክዚረቡ
ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 9. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ኣብ ዗ለዉ ሓሳባት ንኽመያየጡ
የተባብዕዎም፡፡ ብተወሳኺ’ውን እዙኦም እንተ዗ይረኺቦም እንታይ ክኾኑ
ከምዜኽእሉ ክዚረቡ ይግበሩ፡፡

ኣብ መወዲእታ መምህር ባዕሎም ብዚዕባ ሕዴሕዴ መሰረታዊ ዴልየታት ወዴሰብ

ማለት ምግቢ፣ ኽዲን፣ መፅለሊ ወይ ገዚ ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ዴሕሪ ምሃብ ወዴሰብ
ብ዗ይ እዙኦም ክነብር ከም዗ይኽእል ይግለፁሎም፡፡

መምህር ብዚዕባ ረብሓ መሰረታዊ ዴልየታት እንተምህሩ ብቐዲምነት ምግቢ ዜህቦ

ረብሓ ተምሃሮ ባዕሎም ንኽገልፁ ዜተፇላለዩ ሕቶታት ይሕተትዎም፡፡ ቀፂሎም ኣብ
መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ንጥፇት ክሰርሑ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 10. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ስእሊ ብምስትውዒል ነቶም

ቀፂሎም ዗ለዉ ሕቶታት ክምልሱ የተባብዕዎምን ንኹሎም ማዕረ ዕዴል
ሂቦም ክሳተፈ ይግበሩ፡፡

6
ኣብ መወዲእታ መምህር ባዕሎም ምግቢ ንዕብየት፣ ንጥንካረን ጉልበትን ከምዜጠቅም
ወዴሰብ ምግቢ እንተ዗ይበሊዐ ክነብር ከም዗ይኽእልን ልሙዴን ዗ይልሙዴን ምግቢ
ከም዗ሎ እዙኦም እውን ከም እንጀራ፣ ተኽልታትን ካልኦት ነገራትን ኩሉ ግ዗ ዜብልዐ
እንትኾኑ ከም ስጋን ካልኦትን ዜበሉ ዴማ ኩሉ ግ዗ ዗ይብልዐ ምዃኖም ይግለፁሎም፡፡

ብዚዕባ ረብሓ ኸዲን እንተምህሩ ዴማ ፇለማ ተምሃሮ ባዕሎም ብዚዕባ ረብሓ ኽዲን
ንኽዜርዜሩን ክገልፁን ይሕተትዎም፡፡ ኽዲን ንምንታይ ከምዜጠቅምን ክዲን
እንተ዗ይተኸዱኖም እንታይ ከምዜስመዖም ንኽገልፁ የተባብዕዎም፡፡
ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ብዚዕባ ረብሓ ኽዲን ዜምልከቱ ንጥፇታት
የስርሕዎም፡፡

ንጥፇት 11. ተምሃሮ ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ስእሊ ብምስትውዒል ነቲ

ክፍቲ ቦታ ክመልኡ ይግበሩ፡፡ ዴሕሪኡ ዴማ ኽዲን ንምንታይ
ከምዜጠቅም ነቲ ቃል መሊኦም ክገልፁ የተባብዕዎም፡፡ ኣብ መወዲእታ
ኣብ ሓጋይን ክረምትን ዜኽዴንዎም ክዲውንቲ ክዚረቡ ይግበሩ።

ንጥፇት 12. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ንጥፇት መሰረት ገይሮም ኣብ

ከባቢኦም ካብ ጡጥ፣ ቆርበት፣ ሱፍን ናይለንን ብዚዕባ ዜተሰርሑ
ክዲውንቲ ኣብ ክፍሊ ክዚራረቡ ይግበሩ፡፡

መምህር ኣብ መጠቓለሊኦም ኽዲን ካብ ኣየር ፀባይ /ዚሕሊ፣ ረስኒ ፀሓይን ዜናብን/፣

ሰውነትና ንምሽፊን ውልቃዊ ፅባቐና ንምምሕያሽን ዜጠቅም ከምዜኾነ፣ ኣብ ሓጋይን
ኣብ ክረምትን እንኽዯኖም ኽዲውንቲ ከም዗ለዉን ካብዙኦም ኣብ ሓጋይ እንኽዯኖም
ረቀቕቲ እንትኾኑ ኣብ ክረምቲ እንኽዯኖም ዴማ ረጎዴቲ ከምዜኾኑ የብርሁሎም፡፡

መምህር ብዚዕባ ረብሓ ገዚ እንተምህሩ ፇለማ ተምሃሮ ባዕሎም ገዚ ንምንታይ

ከምዜጠቅም ንኽገልፁ ሕቶታት ይሕተቱዎም፡፡ ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ
ዜርከቡ ብዚዕባ ረብሓ ገዚ ዜምልከት ንጥፇት የስርሕዎም፡፡

ንጥፇት 13. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ብ዗ሎ ንጥፇት መሰረት ኣብ ቤት

ትምህርቶምን ከባቢኦምን ዗ለዉ ህንፃታት ከስተውዕሉ ዴሕሪ ምግባር ካብ
እንታይ ከምዜተሰርሑ ክዚረቡ ይግበሩ፡፡

7
ንጥፇት 14. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ስእሊ ብምስትውዒል ገዚ ካብ
ምንታይ ከምዜከላኸል ንምግላፅ ነቲ ክፍቲ ቦታ ከማልኡ ይግበሩ፡
ብተወሳኺ እውን ገዚ ምስራሕ ንምንታይ ከም዗ዴልየና ክዚረቡ ይግበሩ፡፡

መምህር ነዙ ንኡስ ርእሲ እንተጠቓልሉ መፅለሊ /ገዚ/ ካብ ኣየር ፀባይ /ዚሕሊ፣ ረስኒ
ፀሓይ፣ ዜናብን ንፊስን/፣ ካብ ጎዲእቲ እንስሳት ዗ገዲም ንምክልኻል ከምዜጠቅምን
ብተወሳኺ እውን ንብረትና ንምዕቃብ ከም ዜጠቕመና ስፍሕ ዜበለ መብርሂ
ይሃብዎም፡፡

መምህር ብዚዕባ ገዚ ንምስራሕ ዜጠቕሙ ነገራት እንተምህሩ ብቐዲምነት ተምሃሮ

ባዕሎም ገዚ ካብ ምንታይ ከምዜስራሕ ብጉጅለ ኮይኖም ክመያየጡ ይግበሩ፡፡ ብተወሳኺ
እውን ኣብ ከባቢኦም ዜርከቡ ገዚውቲ ካብ ምንታይ ከምዜተሰርሑ ክገልፁ ይግበሩ፡፡

ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ገዚ ካብ ምንታይ ከምዜስራሕ ዜምልከት

ንጥፇት ንክሰርሑ የተባብዕዎም፡፡
ንጥፇት 15. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ስእሊ ብምርኣይ እቶም ገዚውቲ
ካብ ምንታይ ከምዜተሰርሑ ክዚረቡ ይግበሩ፡፡ ቀፂሎም ሕዴሕዴ
ኣብቲ ስእሊ ዗ለዉ ገዚውቲ ፍልልዮም እንታይ ከምዜኾነ ንክዚረቡ
ይሕተትዎም፡፡
መምህር ኣብ መወዲታ ገዚ /መፅለሊ/ ካብ ሳዕሪ፣ ዕንፀይቲ፣ ቆርቆሮ፣ ጭቃ፣
ስሚንቶ፣ ሑፃ፣ ጡብ፣ ብሎኬትን ኻልኦትን ከምዜስራሕ ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ሂቦም
የጠቓልልዎ፡፡

መምህር ብዚዕባ ልሙዲት ሕማማትን ሜላ ምክልኻልን እንተምህሩ ፇለማ ተምሃሮ

ባዕሎም ኣብ ከባቢኦም ዜረኣዩ ልሙዲት ሕማማትን ሜላ መከላኸሊኦምን ንኽዜርዜሩ
ይግበሩ፡፡

ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ንጥፇታት ንክሰርሑ የተባብዕዎም፡፡

ንጥፇት 16. ተምሃሮ ነቶም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት ብምርኣይ
ሕቶታት ክምልሱ ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 17. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ኣብቲ ሰዯቓ ተቐሚጦም ዗ለዉ
ሕማማት ክንዯይ ዜኣኽሉ ስዴረኦም በቶም ሕማማት ክምዜሓመሙ

8
 ብምቑፃር በዜሒ ከቐምጡ ይግበሩ፡፡ ኣብ መወዲእታ ነቲ ቀፂሉ ዗ሎ
መልመዱ ክሰርሑ ብምግባር ዯፍተሮም ይኣርሙሎም።
መምህር ኣብ መወዲእታ ኣብ ከባቢና ዜረኣዩ ልሙዲት ሕማማት ከም ሰዒል፣ ጎንዯራ፣
ዒሶን ውፅኣትን ከምዜኾኑ ዴሕሪ ምግላፅ እዝም ሕማማት ካብ ሕሙም ሰብ ናብ ጥዐይ
ሰብ ብሃፊ፣ ብንፊስን ብረሃፅ ናይ መመገቢ ኣቑሑ ሓቢርካ ብምጥቃምን፣ ክመሓላለፈ
ከምዜኽእሉ ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ምስ ሃቡዎም ቀፂሎም ብዝም ሕማማት ዜተትሓዘ
ሰባት ማለት ሰዒል ዜሓዝ ሰብ እንትስዕል መሃረም (መንዱል) ክጥቀም ከም዗ለዎን
ዒኽትኡ ኣብ ዜኾነ ቦታ ክዴርቢ ወይ እንትፍ ክብል ከም዗ይብሉ፣ ውፅኣት ዜሓዝ ሰብ
ዴማ ኣብ ዜኾነ ቦታ ወይ ካብ ሽቓቕ ወፃኢ ክፍትን ከም዗ይብሉን ካብ ሽቓቕ ምስ ወፀ
ኢደ ብሳሙና ክሕፀብ ከም዗ለዎን፣ ሕማም ኤዴስ ብዯም ንኽክእ፣ ብበላሕቲ ነገራት
ዜመሓላለፍ ከምዜኾነን ስለዙ ተምሃሮ ዜኾነ ይኹን ሰብ እንተዯምዩ ብኢድም ክሕዘ
ከም዗ይብሎም፣ በላሕቲ ነገራት ካብ ምሓዜ’ውን ክቑጠቡ ከም዗ለዎም፤ ሕማም ዒሶ
ብጣንጡ ከምዜመሓላለፍ፡፡ ካብ ሕማም ዒሶ ንምዴሓን ጣንጡ እትዒርፇሉ ጀቕጀቕ
ቦታ ምዴፊንን ኣጎበር (ዚንዛራ) ምጥቃም ብዜብል ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ይሃብዎ፣

መምህር ብዚዕባ ሓሙሸቲኦም ስምዑት ኣካላት እንተምህሩ ፇለማ ተምሃሮ ባዕልቶም

ስምዑት ኣካላት ማለት እንታይ ከምዜኾነ ክገልፁ ይግበሩ፡፡ ቀፂሎም ናይ ባዕልቶም
ኣካላት ስምዑት እናርኣዩ ስሞምን ተግባሮምን ክዚረቡ የተባብዕዎም፡፡

ብተወሳኺ እውን ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከብ ብዚዕባ ኣካላት ስምዑት ዜምልከት

ንጥፇት ክሰርሑ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 18. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከብ ስእሊ ብምስትውዒል እንታይ

ዒይነት ኣካል ስምዑት ከምዜኾነን ተግባሩን ብሕንፃፅ ንኸዚምደ
የበረታትዕዎም፡፡

መምህር ነዘይ እንተጠቓልሉ ወዴሰብ ሓሙሽተ ኣካላት ስምዑት ከም዗ለዉዎን

እዙኦም እውን ዒይኒ፣ እዜኒ፣ ኣፍንጫ፣ መልሓስን ቆርበትን ከምዜኾኑን ዜተፇላለየ
ተግባር ከም዗ለዎምን ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ይሃቡዎም፡፡
መምህር ብዚዕባ ፍልፍላት ብርሃን ምርኣይ /ዒይኒ/ እንተምህሩ ፇለማ ተምሃሮ
ባዕሎም ዒይኒ እንታይ ከምዜኾነን ንምንታይ ከምዜጠቅምን ክዚረቡ ዕዴል ይሃቡዎም፡፡
ቀፂሎም ነዝም ዜስዕቡ ንጥፇታት የስርሕዎም፡፡

9
ንጥፇት 19. ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ለዉ ስእልታት ብምርኣይ እንታይ ዒይነት
ፍልፍል ብርሃን ከምዜኾኑ ክዜርዜሩ ይግበሩ፡፡ ቀፂሎም ብተፇጥሮን
ብሰብ ዜተሰርሑን ፍልፍላት ብርሃን ብምርኣይ ክፇልዩ ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 20. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት ብምርኣይ ኣብነት
ከርእዩ ይግበሩ፡፡ ስም ሕብርታት ኣብ ገዜኦም ናይ ዜርከቡ ሕብሪ
ኽዲውንትን ናይ መሓዘቶምን ንክፅውዐ ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 21. ተምሃሮ ኣብ ከባቢኦም ዜርከብ ንጥፇት መሰረት ገይሮም ስም ሕብርታት
ክዲውንቲ መሓዘቶም ፃዕዲ፣ ቀይሕ፣ ፀሊም፣ ሓምለዋይ፣ ሰማያዊ
እናበሉ ክዚረቡ ይግበሩ።

ኣብ መወዲእታ ዜተፇላለዩ ፍልፍላት ብርሃን ከም዗ለዉ እንትገልፁ ስእሊ ሞዳላት

ከምሽምዒ፣ ፊኑስ /ቅራሮት/፣ ነዲዱ ዕንፀይቲ፣ ብርሃን ኤሌክትሪክ፣ ፀሓይን ወርሕን
ተጠቒሞም ዜተፇላለዩ ፍልፍል ብርሃን የርእይዎምን ስፍሕ ዜበለ መብርሂ
ይሃብዎምን፡፡

መምህር ብዚዕባ ስምዑት ኣካል እዜኒ እንተምህሩ ፇለማ ተምሃሮ ባዕልቶም እዜኖም
ንምንታይ ከምዜጠቕሞም፣ ብእዜኖም እንታይ ዒይነት ዴምፂ ከምዜስምዐ ንኽዚረቡ
ይሕተትዎም፡፡

ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከብ ብዚዕባ እዜኒ ዜምልከት ንጥፇት

የስርሕዎም፡፡

ንጥፇት 22. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከብ ስእሊ እንስሳት ዗ቤት

ብምርኣይ ናይ ነንሕዴሕድም ኣምሲሎም ከዴምፁ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 23. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት እንስሳት ዗ገዲም

ብምስትውዒል ናይ ነንሕዴሕድም ዴምፂ ኣምሲሎም ከዴምፁ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 24. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት ብምርኣይ ዴምፂ

ሞተራት ኣምሲሎም ከዴምፁ የተባብዕዎም፡፡

10
ንጥፇት 25. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት ብምርኣይ ሰባት
እንትሕጎሱን እንትጭነቑን ዗ስምዕዎ ዴምፂ ክፇልዩን ኣምሲሎም
ከዴምፁን ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 26. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ለዉ ስእልታት መሳርሕታት ሙዙቃ

ክሪኡን ኣብ ከባቢኦም ዜርከቡ ዴማ ናብ ክፍሊ ብምምፃእ ኣምሲሎም
ከዴምፁ የተባብዕዎም።

ኣብ መወዲእታ ነዙ ንኡስ ርእሲ እንተጠቓልሉ ኣብ ከባቢና ብዜርከቡ ምንቅስቓሳት

ዜፍጠር ዴምፂ ሞተራት፣ እንስሳት ዗ቤት፣ እንስሳት ዗ገዲም፣ ሰባት እንትሕጎሱን
እንትጭነቑን ዜፍጠር ዴምፂ፣ ዴምፅታት መሳርሕታት ሙዙቃ ብእዜንና ከምንሰምዕ
ዴምፂ ሰሚዕና ካብ ሓዯጋ ከምንከላኸልን ካልኦትን ብምባል ስፍሕ ዜበለ መብርሂ
ይሃብዎም፡፡

ብዚዕባ ኣካል ስምዑት መልሓስ ኣብ ዗ምህርሉ እዋን ፇለማ ተምሃሮ መልሓስና

ንምንታይ ከምዜጠቕመና ንኽዚረቡን ብዚዕባ ዜተፇላለዩ ንጥረ ነገራት ከምጥዐም፣
መሪር፣ ጨውን መፂፅን ጣዕምታት ክመያየጡ ይግበሩ፡፡ ብተወሳኺ እውን መልሓሶም
ተጠቒሞም ጣዕምታት ክፇልዩ ይግበሩ፡፡

ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ብዚዕባ ስምዑት ኣካል መልሓስ ዜምልከቱ

ንጥፇታት ክሰርሑ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 27. ተምሃሮ ኣብ ከባቢና ዜርከቡ ነገራት ዜተፇላለዩ ጣዕሚ ከም዗ለዎምን

ጣዕምታት ጥዐም፣ መሪር፣ መፂፅን ጨው ዜጥዕምን ተባሂሎም ኣብ
ኣርባዕተ ከምዜምዯቡ ንኽግን዗ቡ ይገብር፡፡ ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ
ተምሃራይ ዜርከቡ ዜተፇላለዩ ስእልታት ብምርኣይ ጣዕሞም ክፇልዩ
ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 28. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ብዜተቐመጠ ንጥፇት መሰረት ጉዕን
ለሚንን እንታይ ጣዕሚ ከም዗ለዎም፤ ክዚረቡ ይግበሩ።

ነዙ ንኡስ ርእሲ እንተጠቓልሉ መልሓስና ናይ ምግቢ ንጥረ ነገራት ንምጥዒምን ንጥረ

ነገራት ብጣዕሞም መሰረት ጥዐም፣ መሪር፣ መፂፅን ጨው ዜጥምን ተባሂሎም ኣብ
ኣርባዕተ ከምዜምዯቡ፡፡ ኣብነት ጉዕ /ቃሪያ/ መሪር፣ ለሚን መፂፅ፣ መዒር ጥዐምን

11
ጨው ዴማ ናይ ጨው ጣዕሚ ከም዗ለዎ ስፍሕ ብዜበለ ይግለፁሎም፡፡ ብተወሳኺ እውን
ዜኾነ ይኹን ነገር ዜጎዴእን ዗ይጎዴእን ምዃኑ እንተይፇለጡ ክጥዕሙ ከም዗ይብሎም
ይዚረቡዎም፡፡

መምህር ብዚዕባ ስምዑት ኣካል ኣፍንጫ እንተምህሩ ፇለማ ንተምሃሮ ዕዴል ብምሃብ
ዜተፇላለዩ ዒውዯ ኣካላት ብጨነኦም ከመይ ከምዜፍለዩ ይሕተትዎም፡፡ ተምሃሮ ዒውዯ
ኣካላት ናይ ሕማቕን ፅቡቕን ምጭናው ባህሪ ከም዗ለዎም ኣብነት ክህቡ ይግበሩ፡፡ ሜላ
ግዯኻ ምፅዋት ተጠቒሞም ናይ ሓዯ ነገር ሕማቕን ፅቡቕን ጨና ውፅኢቱ ክዚረቡ
ይንገርዎም፡፡ ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜረከቡ ንስምዑት ኣካል ኣፍንጫ
ዜምልከቱ ንጥፇታት ክሰርሑ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 29. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከብ ስእሊ ዒውዯ ኣካላት ብምርኣይ
ሕማቕን ፅቡቕን ጨና ብምባል ክፇልዩ ይግበሩ፡፡ ብምቕፃል ኣብ
ከባቢኦም ዜርከቡ ዜተፇላለዩ ዒይነታት ጨና ከመይ ከምዜፇልዩዎ
ክዚረቡ ይግበሩ፡፡ ብተወሳኺ እውን ዜተፇላለየ ጨና ዗ለዎም ነገራት
ብምምፃእ ተምሃሮ ንከጫንዉዎምን እንታይ ዒይነት ጨና ከም዗ለዎም
ክፇልዩን ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 30. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ብዜርከብ ንጥፇት መሰረት ሕማቕ ጨና
እንትጨንዎም እንታይ ከምዜስመዖም ኣብ ክፍሊ ኣምሲሎም ከርእዩ
ይግበሩ፡፡

ነዙ ንኡስ ርእሲ እንተጠቓልሉ ኣፍንጫና ኣብ ከባቢና ዜርከቡ ዜተፇላለዩ ዒይነታት

ጨና ፇሊና ንኽንፇልጥን ንኽንግን዗ብን ዗ኽእለና ስምዑት ኣካል ከምዜኾነ
ብተወሳኺ’ውን ኣብ ከባቢና ዜርከቡ ሕማቕን ፅቡቕን ጨና ክንፇሊ ከም዗ኽእለናን
ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ይሃብዎም፡፡

ብዚዕባ ኣካል ስምዑት ቆርበት /ምዴህሳስ/ ኣብ ዗ምህርሉ እዋን ብቐዲምነት ንተምሃሮ

ዕዴል ብምሃብ ንምዴህሳስ ኣየናይ ስምዑት ኣካሎም ከምዜጥቀሙን ሓርፊፍ፣ ልሙፅ፣
ልስሉስ፣ ዜሑልን ውዐይን ብኸመይ ከምዜፇልዩ ንኽዚረቡ ይሕተትዎም፡፡

ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከብ ብዚዕባ ስምዑት ኣካል ቆርበት /ምዴህሳስ/

ዜምልከት ንጥፇት የስርሕዎም፡፡

12
ንጥፇት 31. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት ብምርኣይ ሓርፊፍ
እንተኾይኑ ምስ ሓርፊፍ፣ ልሙፅ እንተኾይኑ ምስ ልሙፅን ካልኦትን
ብምባል ከዚምደ ይግበሩ፡፡ ቀፂሎም ነቶም ስእልታት ብምርኣይ
ሓርፊፍን ልሙፅን ኢሎም ክፇልዩ ይግበሩ፡፡ ኣብ መወዲእታ ኣብ
መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ለው መልመዴታት ክሰርሑ ብምግባር
ይኣርሙሎም።

ነዙ ንኡስ ርእሲ እንተጠቓልሉ ብቆርበትና /ኢዴና/ ተጠቒምና ነገራት

ከምንዴህስስ፣ ብምዴህሳስ ነገራት ሓርፊፍ፣ ልሙፅ፣ ዜሑል ወይ ውዐይ ኢልና
ከምንፇልን ካልኦትን ኣስፍሕ ኣቢሎም መብርሂ ይሃቡዎም፡፡

ተምሃሮ ነዙ ምዕራፍ እዘይ ምስተምሃሩ ብዚዕባ ዯጋዊ ኣካላት ሰውነት፣ መሰረታዊ

ዴልየታት፣ ልሙዲት ሕማማትን ስምዑት ህዋሳትን እኹል ገንዚበ ምስረኸቡ ናይ ባህሪ
ለውጢ ብምምፃእ ፅርየት ዯጋዊ ኣካላቶም ክሕልዉን ብፍላይ ዴማ ፅርየት ስምዑት
ኣካላቶም ከም ኣዑንቶም፣ ኣፍንጨኦምን አዜኖምን ብግቡእ ሓልዮም ብቑዒት
ዛጋታት ክኾኑ ናይ እዙ ምዕራፍ እዘይ ቀንዱ ዕላማታት እዮም፡፡

መጠቓለሊ
ኣብ መወዲእታ ነዝም ዜስዕቡ ቀንዱ ነጥብታት መሰረት ብምግባር መጠቓለሊ
ይሃቡዎም፡፡
- ዯጋዊ ክፍለ ኣካላት ዜበሃሉ ርእሲ፣ ፀጉሪ፣ እዜኒ፣ ዒይኒ፣ ኣፍንጫ፣ ኣፍ፣
ኢዴ፣ ኣፃብዕትን ካልኦትን ከምዜኾኑ ይፀውዐሎም፣
- ብእግርና ንኸይዴ፣ ብዒይንና ንርኢ፣ ብእዜንና ንሰምዕን ካልኦትን ኢሎም
የብርሁሎም፣
- ፀጉርና፣ ገፅና እግርና በብእዋኑ፣ ኩሉ ግ዗ ሰውነትና፣ ፀጉርና በብመዒልቱ
ክንሕፀብን ክንስንትርን ከም዗ለና፣
- መሰረታዊ ዴልየታት ዜበሃሉ ምግቢ፣ ኽዲንን መፅለልን ከምዜኾኑ፣ ምግቢ
ንጥዕና ንጥንካረን ዕብየትን፤ ኽዲንን መፅለልን ዴማ ካብ ዚሕሊ ዋዕን ንፊስን
ከምዜከላኸሉልና፣
- ውፅኣት፣ ዒሶ፣ ሰዒል፣ ኤዴስን ንሰብ ዗ጥቅዐ ልሙዲት ሕማማት ከምዜኾኑ፣

13
 - ኣካላት ስምዑት ንምርኣይ፣ ንምጭናው፣ ንምጥዒምን ንምዴህሳስን
ከምዜጠቕሙ፣
- ሕማማት ማለት ዒሶ ዚንዛራ፣ ጎንዯራ፣ ሽቓቕ ብምጥቃምን ሰዒል ማዕፆ ገዚና
ኣየር ከምዜኣትዎ ብምኽፊትን ምክልኻል ከምንኽእል፣

ኣገባብ ገምጋም
እቲ መምህር ሕዴሕዴ ስራሕ ተምሃሮ ኣብ መላእ ምዕራፍ ብተኸታታሊ ክምዜኖምን
ምስ እዝም ዜስዕቡ ኣገላልፃታት ብመሰረት ዜርዜር ዕላማታት ተምሃሮ ኣፅጋቢ ተዯላዪ
ዯረጃ ብቕዒት ከምዜጨበጡ ክውስን ኣለዎ፡፡

ኣብ ኣዕጋቢ ተዯላዪ ዯረጃ ብቕዒት ዜሰርሑ ተምሃሮ፦

ዯጋዊ ክፍለ ኣካላት ሰብነቶም፣ ስምዑት ህዋሳቶም፣ ረብሐኦምን ከመይ
ከም዗ፅርይዎምን ይፇልጡ፣ መሰረታዊ ዴልየታት ወዴሰብ ይዜርዜሩን ቀሊል ኣብነት
ይህቡን፡፡ ምግቢ ካበይ ከምዜርከብ ይፅውዐ፣ ኽዲንን መፅለልን ዜስርሑሎም ነገራት
ይዜርዜሩ፣ ኣብ ሓጋይን ክረምትን እንኽዯኖም ዒይነታት ክዲውንቲ ይፅውዐ፡፡ ንሰብ
዗ጥቅዐ ልሙዲት ሕማማትን ከመይ ካብ ሰብ ናብ ሰብ ከምዜመሓላለፈን ሜላ
ምክልኻሎምን ይፇልጡ፡፡ ዜተፇላለዩ ፍልፍላት ብርሃን፣ ሕብርታትን ዴምፅታትን
ይፇልዩ፣ ዜተፇላለዩ ኣቑፅልትን ዕምበባታትን ተጠቒሞም ሕብርታት የዲልዉ፣ ሓዯጋ
ምጭናውን ምጥዒምን ዗ይፍለጡ ዒውዯ ኣካላት ተረዱኦም ሓለዋ ይገብሩ፣ ንውሑዲት
ልሙዲት ዒውዯ ኣካላት ብምጥዒም፣ ብምጭናውን ብምርኣይን ብምዴህሳስን ይፇልዩ፡፡

ካብ ዗ዕግብ ዯረጃ ብቕዒት ንላዕሊ ዜሰርሑ ተምሃሮ፦ ክዴነቑን ፍፃመታቶም

ክፍለጡሎምን ኣለዎም፡፡ ንቐፃሊ ጠንኪሮም ክሰርሑን ክተባብዐን ኣለዎም፡፡
ብዜሰርሕዎ ዗ስተርሕዩ (ዜዒግቡ) ክኾኑ የብሎምን፡፡

ትሕቲ ተዯላዪ ዯረጃ ብቕዒት ዜሰርሑ ተምሃሮ፦ ምስ ካልኦት ክፍልታት ማዕረ

ንምዃን (ንምስዒብ) ብዘሕ ሓገዜ የዴልዮም፡፡ ኣብ ክፍሊ ወይ ካልእ ናይ ፅንዒት ግ዗፣
ዕረፍቲ ወይ ኣብ መወዲእታ እዙ መዒልቲ ብዘሕ ጠመተ ክወሃቦም ኣለዎ፡፡

14
ክፍለ ግ዗
ነዙ ምዕራፍ ዜተመዯበ ክፍለ ግ዗ 57 እንትኸውን ከምዜስዕብ ተሸንሺኑ
- ዯጋዊ ክፍለ ኣካላት ሰውነት………………………….10
- መሰረታዊ ዴልየታት ወዴሰብ ……………………… 8
- ንሰብ ዗ጥቅዐ ልሙዲት ሕማማት …………………..11
- ሓሙሽቲኦም ስምዑት ህዋሳት ……………………… 28

15
 ምዕራፍ ክልተ
ስዴራ ቤት

መእተዊ
እዙ ምዕራፍ ስዴራ ቤት ዜምልከት ኮይኑ ብፍላይ ዴማ ብዚዕባ ኣባላት ስዴራ ቤት፣
ኣብ ሓዯ ስዴራ ቤት ክህሉ ዗ለዎ ቤተሰባዊ ስነ ምግባር፣ ሓላፍነት ወለዴን ፍልፍል
እቶት ስዴራ ቤትን ዜመሃርሉ እዩ፡፡

ዜርዜር ዕላማታት
- ኣባላት ስዴራ ቤት ይዜርዜሩ፡፡
- ስራሕ ኣባላት ስዴረኦም ይዜርዜሩ፡፡
- ኣባላት ስዴራ ቤት ምግቢ፣ ኽዲን፣ መፅለልን ከም዗ዯልዮም ይገልፁ፡፡
- ንካልኦት ኣባላት ስዴራ ሓገዜቲ፣ የዋሃትን ሓላፍነት ዜስመዖምን ኮይኖም
ብተግባር የርእዩ፡፡
- ስዴራና ምግቢ መፅለልን ኽዲንን ከም዗ዴልዮም ይገልፁ፡፡
- ሕርሻ ፍልፍል ምግቢ ከምዜኾነ ይገልፁ፡፡
- ኣብ ገዜኦም ዜርከቡ ዗ረኣትን ውፅኢት ዜርኣትን ይፅውዐ፡፡
- ዜተፇላለዩ ዒይነታት ኽዲውንቲ ይፅውዐ፡፡
- ንኽዲን መስርሒ ዜጠቕሙ ነገራት ይዜርዜሩ፣
- ዜተፇላለዩ ዒይነታት መፅለሊ ይፇልዩ፣
- ገዚ ንምስራሕ ዜጠቕሙ ነገራት ይፅውዐ፡፡
- ዜተፇላለዩ ፇርኒቸራት ይፅውዐ፡፡
- ኣብነታት መሳርሕታት ኤሌክትሪክ ይህቡ፡፡
- ረብሓ ዜተወሰኑ ፇርኒቸራት ይዜርዜሩ፡፡
- ረብሓ ዜተወሰኑ መሳርሕታት ኤሌክትሪክ ይዜርዜሩ፡፡
- ረብሓ ዜተወሰኑ ኣቑሑ መኣዱ ይዜርዜሩ፡፡
- ኣብ ገዚ ዜበፅሕ ሓዯጋ ይፇልዩ፡፡
- ንመስርሒ ኣቑሑ ገዚ ዜጠቕሙ ነገራት ይዜርዜሩ፡፡
- ኣቑሑ ገዚ ከመይ ከምዜፀርን ክግበር ዜግባእ ጥንቃቐን ይዜርዜሩ፡፡

16
 - ንኣቑሑ ገዚ ዜግበር ጥንቃቐ ሰሪሖም የርእዩ፡፡
- ኣብ ገዚ ዜገጥም ሓዯጋ ከመይ ከምዜውገዴ ይዜርዜሩ፡፡

መረዲእታ ንመምህር
ኣብ ሓዯ ገዚ ዜነብሩ ኣቦ፣ ኣድ፣ ኣሕዋት፣ ኣቦሓጎ፣ እናሓጎ፣ ኣኮን ኣሞን ብሓባር
ስዴራ ቤት ይበሃሉ፡፡ ብተወሳኺ ጓሳ፣ ዋርዴያን ሰራሕተኛ ገዚን እውን ኣባላት እቲ
ስዴራ እዮም፡፡ ኣብ መንጎ ኣባላት ስዴራ ቤት ፅቡቕ ቤተሰባዊ ስነ ምግባር ክህሉ
ኣለዎ፡፡ ካብ መንጎ እቶም ፅቡቕ ቤተሰባዊ ስነ ምግባራት እዝም ዜስዕቡ ይርከብዎም፡፡

ምትሕልላይ፡- ኣብ ሞንጎ ኣባላት ስዴራ ቤት ምትሕልላይ፣ እንትህሉ ፅቡቕ ይኸውን፡፡

ቆልዐ ንወለድም ክሓልዩ ኣለዎም፡፡ ቆልዐት ንወለድም እንተኽብሩ ንምስኦም ዜነብሩ
ኣዜማዴ እውን ከኽብሩ ኣለዎም፡፡ ምትሕልላይ ዗ለዎ ስዴራ ቤት ኣብ ገዚ ፍቕርን
ሰላምን ክህሉ ይገብር፡፡

ምርዴዲእ፡- ኣብ ሞንጎ ስዴራ ቤት ክህሉ ዜግበኦ ካልእ ሰናይ ስነምግባር ምርዴዲእ

እዩ፡፡ ኣብ ሞንጎ ሰብኣይን ሰበይትን፣ ቆልዐት ምስ ወለድም፣ ቆልዐት ነንርእሶም
ክተሓጋገዘ ኣለዎም፡፡ ምርዴዲእ ክህሉ እንተኾይኑ ዴማ ትዕግስቲ እንትህሉ እዩ፡፡

ምፍቓር፡- ፍቕሪ ብዜተፇላለየ መልክዕ ክግለፅ ይኽእል፡፡ ፍቕሪ ውላዴ፣ ፍቕሪ ወላዱ፣
ፍቐሪ ሃገር፣ ፍቕሪ ትምህርቲ፣ ፍቕሪ ዒርክን ካልኦት የጠቓልል፡፡ ፍቕሪ ወለዱ በዙ
ዜስዕብ ይግለፅ፡፡ ውላዴካ ምኽዲን፣ ምምጋብን ምምሃርን ካልኦትን እዮም፡፡

ምክብባር፡- ኣብ ሞንጎ ስዴራ ቤት ሰላም ዜህሉ ምክብባር እንትህሉ ጥራሕ እዩ፡፡ ፍቕርን
ሰላምን ዜህሉ ሰብኣይ ንሰበይቱ ሰበይቲ ንሰብኣያ ወለዱ ንዯቆም ዯቆም እውን ንወለድም
እንተኽብሩ ኣብ ገዚ ስኒት ይህሉ፡፡

ምትሕግጋዜ፡- ስዴራ ቤት መነባብሮኦም ብኣግባብ ክመርሑ እንተኾይኖም ኩሎም

ኣባላት ስዴራ ቤት ተሓጋጊዝም ክሰርሑ ኣለዎም፡፡ ምትሕግጋዜ ከምዜስዕብ ይግለፅ፡፡
ኣብ ማሕረስ፣ ቆልዐ ከፍቲ ምሕላው፣ ሰበይቲ ንዕዲጋ እንትትኸይዴ ቆልዐት ህፃን
ምፅዋት እዮም፡፡ ኣብ ሞንጎ ኣባላት ስዴራ ቤት ምትሕግጋዜ እንትህሉ ፀገም ብቐሊሉ
ክፍታሕ ይኽእል፡፡

17
ተኣማንነት፡- ተኣማንነት ብዜተፇላለየ መልክዕ ክግለፅ ይኽእል፡፡ ዗ይምሕሳው፣ ገን዗ብ
ይኹን ካልእ ዗ይምስራቕ፣ ልኡኽ ብግቡእ ምፍፃም፣ ሓቂ ምዜራብን ምስጢር ምዕቃብን
ካልኦትን የጠቓልል፡፡

ኣባላት ስዴራ ቤት መነባብሮኦም ክብ ንምባል ኣብ ዜተፇላለዩ ስራሕቲ ይዋፇሩ፡፡

ካብዙኦም ኣብ ሕርሻ፣ ንግዱ፣ ውትዴርና፣ መምህርነት፣ ሓኪም፣ ስራሕቲ ኢዯ ጥበብን
እዮም፡፡

ሕርሻ፡- እዙ መብዚሕትኡ ናይ ኢትዮጵያ ሕብረተሰብ ዜዋፇረሉ ስራሕ እዩ፡፡ ሓረስታይ

ግራቱ ሓሪሱ ኣለሳሊሱ ዜተፇላለየ ዜራእቲ ይ዗ርእ፡፡ ብተወሳኺ እውን እንስሳት ዗ቤት
የራብሕ፡፡ እቲ ካብ ሕርሻ ዜረኸቦ ምህርቲ መብዚሕትኡ ንቐለቡ እንትጥቀም ዜተወሰነ
ዴማ ንዕዲጋ ኣውሪደ ብምሻጥ ኽዲን ዯቁን ሰበይቱን፣ ጨው በርበረ ይገዜአሉ፡ ስለዙ
ስዴራ ቤት ካብ ሕርሻ እቶት ይረኽቡ፡፡

ንግዱ፡- ንግዱ ማለት ፍርያት ሕርሻ ይኹን ፍርያት ኢንደስትሪ ብሕሳር ገዙእኻ ብኽባር
ምሻጥ እዩ፡፡ ፍርያት ሕርሻ ይኹን ፍርያት ኢንደስትሪ ገዙኡ ዜሸይጥ ሰብ ነጋዲይ
ይበሃል፡፡ ነጋዲይ ዜሓሰሩ ነገራት ገዙኡ ብምሻጥ ከስቢ ይረክብ፡፡

መምህርነት፡- ኣብ መምህርነት ዜሰርሑ ሰባት ብመሃያ ኣብ መንግስታውን ውልቀን

ትካላት ተቖፂሮም ዜሰርሑ እዮም፡፡ መምህር ኣብ ቤት ትምህርቲ ቆልዐት ብስነ
ምግባርን ብትምህርትን ዗ብቅዕ እዩ፡፡

ውትዴርና፡- ኣብዙ ስራሕ ዜዋፇሩ ሰባት ዒዱ ብወራሪ ሓይሊ ከይትውረር ዜከላኸሉ

ብመሃያ ዜነብሩ ሰባት እዮም፡፡ በዙ መልክዕ ዴማ ንስዴረኦም እቶት የርክቡ፡፡

ሓኪም፡- ንዜሓመመ ሰብ ቀትርን ለይትን ከይበለ ዜፍውስ ሰብ እዩ፡፡ ሓኪም ንሕሙም

በብእዋኑ እናተኸታተለ ይርኢ፡፡ ሰባት ቅዴሚ ምሕማሞም ፅርየቶምን ፅሬት ከባቢኦምን
ክሕልዉ ከምዜግባእ የምህር፡፡ ስለዙ በዙ መልክዕ ብዜረኸቦ መሃያ መነባብሮኡ ይመርሕ፡፡

ስራሕቲ ሸኽላ፡- ስራሕቲ ሸኽላ ዜበሃል ካብ ጭቃ፣ ዕትሮ፣ ፃሕሊ፣ ዋንጫን ካልኦትን
ዜስራሐሉ ኣግባብ እዩ፡፡ ብዘሓት ኣባላት ስዴራ ቤት ኣብዙ ተዋፉሮም መነባብሮኦም
ይዯፍኡ፡፡

18
ማእለማ፡- ስራሕቲ ማእለማ ከም ኩታ፣ ጋቢ፣ ነፀላ፣ ኣፇዋሽ ወ዗ተ ዜስርሐሉ እዩ፡፡
ንስራሕቲ ማእለማ ዜውዕሉ ነገራት ዴማ ዜተፇተለ ጡጥ፣ ዜሃ ወ዗ተ እዮም፡፡ ስለዙ ኣብዙ
ዜተዋፇሩ ሰባት ዜኣለሙዎ ዒለባ እናሸጡ ይመሓዴሩ፡፡

ስራሕቲ ሓፂን መፂን፡- ስራሕቲ ሓፂን መፂን ሓፂንን ካልኦት ዒይነታት ብረትን
ብምጥቃም ዜተፇላለዩ ናውቲ ናይ ምስራሕ ጥበብ እዩ፡፡ በዙ ጥበብ እዘይ ዜስርሑ ነገራት
ከም መሳርሕታት ሕርሻ፣ ኣቑሑት ገዚን ካልኦትን የጠቓልል፡፡ ስለዙ ክፊል ሕብረተሰብ
ነዙ ስራሕ ብምስራሕ እናሸጠ ይመሓዯር፡፡

ቆልዐት እውን ብዒቕሞም ዜሰርሕዎም ወይ ዜፍፅምዎም ስራሕቲ ኣለዉ፡፡ እዙኦም

እውን
- ትምህርቶም ብግቡእ ምክትታል፣
- ንወለዴን ዒበይትን ምልእኣኽ፣
- ንዜንእሶም ምፅዋትን ምጥባርን፣
- ተኽልታት ገዯና ማይ ምስታይን ምኹስኳስን፣
- ከም ጫማ ምፅራግ፣ ካልሲ ምሕፃብ፣ ገዚ ምኹስታር፣ ምሕፃብ ኣቑሑት ገዚን
ምንፃፍ ኣንሶላን ዜመሳሰሉ ቀለልቲ ስራሕቲ ይሰርሑ፡፡

መምሃሪ ሓገዜ
- ኣባላት ስዴራ ቤት ዗ርእዩ ፖስተራት፣
- ስእልታት
- ቻርትታት
- ዜተፇላለዩ ዒይነታት ዜርኣትን ውፅኢት ዜራእትን
- ስእልታት ዜተፇላለዩ ዒይነታት ገዚውቲ
- ስእልታት መስርሒ ገዚ
- ጡጥ
- ብርጭቆ፣ ፃሕሊ፣ ኣገልግል ወ዗ተ
- ባራኪና

19
ኣግባብ ኣመሃህራ
መምህር ኣብዙ ክፍሊ እዘይ ዗ለዉ ተምሃሮ ህፃናትን ገና ምፅሓፍን ምንባብን ዗ይከኣሉ
ከምዜኾኑ ኣብ ግምት ከእትዉን ክጥንቀቑን ኣለዎም፡፡ ሕዴሕዴ ቃላት እምበር ሓሳባት
ክእክቡን ክፅሕፈን ስለ዗ይኽእሉ ሓሳባት ወይ ነዋሕቲ ፅሑፊት ከፅሕፈዎም የብሎምን፡፡

ኣባላት ስዴራ ዜብል ርእሲ ንምምሃር ፇለማ ተምሃሮ ናይ ባዕሎም ኣባላት ስዴራ ቤት
ክፇልዩ ይሕተትዎም፡፡ ቀፂሎም ናይ መሓዘቶም ኣባላት ስዴራ ቤት ክፅውዐ
የተባብዕዎም፡፡ ነቶም ሕቶታት እዙኦም ምስ መለሱ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ምስሊ
ብምርኣይ ሕዴሕዴ ኣባላት ስዴራ ቤት ኣስማቶም ክፅውዐ ይግበሩ፡፡

ኣብ መወዲእታ መምህር ባዕሎም ብዚዕባ ኣባላት ስዴራ ቤት ስፍሕ ዜበለ መብርሂ

ይሃብዎም፡፡ ኣባላት ስዴራ ቤት ዜበሃሉ ኣቦ፣ ኣድን፣ ኣሕዋትን ኣሓትን ካልኦትን
዗ጠቓለለ ከምዜኾነ ይግለፁሎም፡፡

ብዚዕባ ቤተሰባዊ ስነ ምግባር ዜብል ርእሲ እንተምህሩ ዴማ ፇለማ ተምሃሮ ኣብ ገዜኦም

ምስ ወለድም ዗ለዎም ርክብ እንታይ ከምዜመስል ይሕተትዎም፡፡ ወለድም ካብ ስራሕ
እንትምለሱ ከመይ ከምዜቕበልዎም ንሶም ካብቤት ትምህርቲ እንትምለሱ ወለድም
ከመይ ከምዜቕበልዎምን ወለድም ኣብ዗ይሃለዉ እዋን ንምንኣሶም ከመይ
ከም዗ፅንሕዎም ንኽገልፁ ዕዴል ይሃብዎምን፡፡ ኣስፉሖም ክመያየጡ የተባብዕዎም፡፡

ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ነዙ ዜምልከት ንጥፇት የስርሕዎም፡፡

ንጥፇት 1. መምህር ተምሃሮ ነቲ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ስእሊ ብምርኣይ ኣየናይ

ፅቡቕ ስነ ምግባር ኣብ ገዜኦም ከምዜትግብርዎ ክፇልዩ ይግበሩ፡፡

ኣብ መወዲእታ መምህር ባዕሎም ዜተፇላለዩ መርኣያታት ቤተሰባዊ ስነ ምግባር ሓዯ

ብሓዯ እናልዒሉ የመያይጥዎም፡፡ ዴሕሪ እኹል ምይይጥ ብዚዕባ እዝም ቤተሰባዊ ስነ
ምግባራት እንታይነቶምን ብኸመይ ከምዜግለፁን መብርሂ ይሃብዎም፡፡ ተምሃሮ እውን
በዝም ሰናይ ምግባራት እዙኦም ክህነፁ ኣጥቢቖም ይምከሩዎም፡፡

20
ብዚዕባ ብፅሒት ስራሕ ስዴራ ቤት እንተምህሩ ብቐዲምነት ተምሃሮ ባዕሎም ኣብ ገዜኦም
እንታይ ዒይነት ብፅሒት ሰራሕ ከም዗ለዎም ክገልፁ ዴሕሪ ምግባር ወለድምን
ኣሕዋቶምን ኣፍቲ ስዴራ ዗ለዎም ብፅሒት ስራሕ ክመያየጡ ይግበሩ፡፡

ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከብ ነዙ ዜምልከት ንጥፇት ክሰርሑ የተባብዕዎም፡፡

ንጥፇት 2. ተምሃሮ ነቲ ኣብ ሰዯቓ ዗ሎ ስእሊ ብምርኣይ ንሕዴሕዴ ስራሕ ሕርሻ፣

ንግዱ፣ ውትዴርና፣ መዒልታዊ ስራሕ፣ ሕክምና እናበሉ ከዚምደ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 3. ተምሃሮ ወለድም ኣብ ኣየናይ ዒይነት ስራሕ ተዋፉሮም ከምዜሰርሑ በዜሖም

ኣብቲ ሰዯቓ ቖፂሮም ክምልኡ ይግበሩ፡፡ ቀፂሎም ኣብ ኣየናይ መዲይ ስራሕ
ብዘሕ ሰብ፣ ኣበየናይ ዴማ ውሑዴ ሰብ ከም዗ሎ ኣብ ከባቢኦም ልሙዴ ዜኾነ
ስራሕ ክዚረቡን ምስዒበዩ እንታይ ዒይነት ስራሕ ክሰርሑ ከምዜዯልዩ ወይ
ከምዜምነዩ ክመያየጡ የተባብዕዎም፡፡

መምህር ነዙ ንኡስ ርእሲ እንተጠቓልሉ ስዴራ ቤት ናብረኦም ንምምሕያሽ ዜተፇላለዩ

ብፅሒት ስራሕ ከም዗ለዎም፣ እዙኦም እውን ስዴረኦም የመሓዴሩ፣ እቶት ስዴረሶም
የዯንፍዐ ኢሎም ዴሕሪ ምብራህ ኩሎም ኣባላት ስዴራ ቤት ስራሕቶም ተሓጋጊዝም
ክሰርሑ ከም዗ለዎምን ኩሉ ስራሕቲ ስዴራ ኣብ ወለዱ ጥራሕ ክወዴቕ ከም዗ይብሉ
ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ይሃብዎም፡፡

ብዚዕባ ፍልፍል እቶት ስዴራ ቤት እንተምህሩ ፇለማ ተምሃሮ ባዕሎም ፍልፍል እቶት
ስዴረኦም እንታይ ከምዜኾነ ክዚረቡ ይግበሩ፡፡ ሕዴሕዴ ተምሃሮ ወለድም ዜሰርሕዎ
ስራሕ እናወፁ ክዚረቡ ይግበሩ፡፡

ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከብ ነዙ ዜምልከት ንጥፇት የስርሕዎም፡፡

ንጥፇት 4. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ስእሊ ብምርኣይ እንታይ ዒይነት
መዲይ ስራሕ ከምዜኾነ ክፇልዩ ይግበሩ፡፡ ብተወሳኺ’ውን ካብዝም መዲያት
ስራሕ እዙኦም ወለድም ኣብ ኣየኖት ከምዜሳተፈ ክመያየጡ የተባብዕዎም፡፡

ኣብ መወዲእታ መምህር ባዕሎም ዜተፇላለዩ ፍልፍል እቶት ስዴራ ቤታት ከም዗ለዉን

እዙኦም እውን ካብ ስራሕቲ ሓፂን መፂን፣ ካብ ፍርያት ሕርሻ፣ ንግዱ፣ መንዯቕን
ስራሕቲ ሸኽላን ከምዜኾነ ምስ ኣብርሁሎም ዜኾነ ይኹን ስራሕ ፍልፍል እቶት

21
ከምዜኾነ ክነዒቕ ከም዗ይብሉን ተምሃሮ’ውን ብዒቕሞም ቀለልቲ ስራሕቲ ከምጫማ
ምፅራግን ካልኦትን ብምስራሕ እቶት ክረኽቡ ከምዜኽእሉ ስፍሕ ዜበለ መብርሂ
ይሃብዎም፡፡

ብዚዕባ ስዴራ ቤት ምግቢ ኽዲንን መፅለልን የዴልዮም ኣብ ዜብል ንኡስ ርእሲ

ብቐዲምነት ብዚዕባ ምግቢ እንተምህሩ ተመራፂ ኮይኑ ተምሃሮ ባዕሎም ምግቢ ካብ
ምንታይ ከምዜርከብ፣ ኣብ ገዜኦም ዜምገብዎም ምግብታት ካብ ምንታይ ከምዜርከቡን
ከምዜስርሑን ብጉጅለ ክመያየጡ ይግበሩ፡፡

ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከበ ነዙ ዜምልከት ንጥፇት የስርሕዎም፡፡

ንጥፇት 5. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ስእሊ ብምርኣይ ልሙዴት
዗ይልሙዴን ኢሎም ክፇልዩ ይግበሩ፡
ንጥፇት 6. ተምሃሮ ዗ራኣቲ መዒዜ ከምዜዜርኡን መዒዜ ከምዜዕፀደ መዒዜ ዴማ
ከምዜሕፇሱ ንክዚረቡ ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 7. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ኣበቲ ሰዯቓ ዜርከቡ ስእልታት ዜራእቲ
ብምርኣይ ኣብ ከባቢኦም ዜቦቕሉን ዗ይቦቕሉን ክፇልዩ ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 8. ተምሃሮ ነቲ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከብ ሰዯቓ ብምርኣይ ዗ርኣትን
ውፅኢት ዗ረኣትን ብምባል ክፇልዩ ይግበሩ፡፡
ኣብ መወዲእታ መምህር ባዕሎም ምግቢ ካብ እንስሳትን ውፅኢት እንስሳትን፣ ካብ
዗ራኣት ውፅኢት ዗ራኣትን ካብ ኣሕምልትን ፍረምረን ከምንረክብን ካብዙኦም
ኣ዗ውቲርካ ዜብልዐን ካብ ውፅኢት ዗ራእቲ ዜርከቡ ከም እንጀራ፣ ቅጫ፣ ሕምባሻ፣
ቆሎ፣ ምጎ /ጥጥቖ/ ፣ ውፅኢት ኣሕምልትን ፍረምረን ዴማ ቆስጣ፣ ሰላጣ፣ ሓምሊ
ኣዴሪ፣ ኮመዯረ፣ ጉዕ፣ ዴንሽ፣ ካውሎ /ጥቕሉል ሓምሊ/ ፣ ሙዜ፣ ኣራንሺ፣ ወ዗ተ ካብ
እንስሳትን ውፅኢትን እንስሳትን ዴማ ፀባ፣ ጠስሚ፣ መዒር፣ ስጋን ወ዗ተ ኮይኖም
ኣ዗ውቲርካ ዗ይብልዐ ብፍላይ ኣብ ገጠር ፓስታ፣ ሞኮሮኒ እንትኾኑ ኣብ ከተማ ዴማ
ቆሎ ጥጥቖ ወ዗ተ ከምዜኾነ፣ ኣእዋም ንነዲዱ ኣርቀቃይ ዴማ ንማእልማ ከምዜቦቕሉን
ንምግብነት ግና ከም዗ይንጥቀመሎም ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ይሃቡዎም፡፡

መምህር ብዚዕባ ኽዲን ንምምሃር እንትዲለዉ ፇለማ ንተምሃሮ ዕዴል ብምሃብ ዜተፇላለዩ
ዒይነታት ኽዲን ክፅውዐን ክዜርዜሩን ይሕተትዎም፡፡ ካብዙኦም ኣብ ሓጋይን ክረምትን
ዜኽዯኑ ኽዲውንቲ ክፇልዩን ክዜርዜሩን ይግበሩ፡፡ ጫማ ኣብ ምንታይ ከምዜምዯብ ዴሕሪ
ምሕታት ኽዲን ካብ ምንታይ ከምዜስራሕ ንክገልፁ የተባብዕዎም፡፡

22
ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከብ ነዙ ዜምልከት ንጥፇት ክሰርሑ ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 9. ተምሃሮ ኣብ ከባቢኦም ልሙዲት ዜኾኑ ኽዲውንቲ ክዜርዜሩ ይግበሩ፡፡
ቀፂሎም ነቲ ስእሊ ብምርኣይ ምስቶም ቃላት ከዚምዴዎም ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 10. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ኣብቲ ሰዯቓ ዜርከቡ ስእልታት ብምርኣይ
ኽዲውንቲ ካብ ምንታይ ከምዜተሰርሑ ክዜርዜሩ ይግበሩ፡፡ ብተወሳኺ
እውን መሓዘቶም ዜገበርዎ ጫማ ካብ ምንታይ ከምዜተሰርሐ ክዚረቡ
ዕዴል ይሃቡዎም፡፡

ኣብ መወዲእታ እንተጠቓልሉ ኽዲን ንፅባቐ ወዴሰብ፣ ቑሪ፣ ፀሓይን ዜናብ ንምክልኻል

ከምዜጠቅም፣ ከም ኣፇዋሾ፣ ጋቢ፣ ኩታ፣ ነፀላ ካብ ጡጥ ከምዜስርሑ፣ ኮበርታ፣ ቀምሽ፣
ጃኬት፣ ካብ ሱፍ ከምዜስርሑ፣ ጫማታትን ቦርሳታትን ዴማ ካብ ቆርበት ዜስርሑ
ከምዜኾኑ፣ ካብ ስራሕቲ ክሪ ዜስርሑ ዴማ ናይለን፣ ፖሊስተር፣ ቴትሮንን ከም ዜኾኑ
ዴሕሪ ምግላፅ ካብዙኦም ከም ኩታ፣ ጃኬት፣ ጋቢ መብዚሕትኡ ኣብ ክረምቲ እንኽዯኖም
ኮይኖም ሸሚዜን ነፀላን ካልኦት ረቀቕቲ ነገራት ዴማ ኣብ ሓጋይ እንኽዯኖም ኽዲውንቲ
ከምዜኾኑ ሰፉሕ መብርሂ ይሃብዎም፡፡

ብዚዕባ መፅለሊ ንምምሃር እንትዲለዉ ፇለማ ተምሃሮ ገዚ ንምንታይ ከምዜጠቅምን ካብ

ምንታይ ከምዜስራሕን ንኽገልፁ የተባብዕዎም፡፡ ዜነብርሉ ገዚ ካብ ምንታይ
ከምዜተሰርሐን ንምንታይ ከምዜጠቅምን እናወፁ ክዚረቡ ዴሕሪ ምግባር ዜተፇላለዩ
ዒይነታት ገዚውቲ ክፅውዐ የለዒዕልዎም፡፡

ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከብ ነዙ ዜምልከት ንጥፇት የስርሕዎም፡፡

ንጥፇት 11. ተምሃሮ ኣብ ከባቢኦም እንታይ ዒይነት ገዚውቲ ከም዗ለዉ ክዚረቡ ዴሕሪ
ምግባር ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ለዉ ስእልታትብምርኣይ እንታይ
ዒይነት ገዚውቲ ከምዜኾኑ ክፇልዩ

ንጥፇት 12. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ለዉ ስም መስርሕታት ህንፃ

ብምስትውዒል ካብኣቶም ኣብ ከባቢኦም ዜርከቡ ገዚውትን ገዜኦምን
ዜተሰርሑሎም ንምፍላይ እወ () ምልክት ከቐምጡ የተባብዕዎም፡፡
ብተወሳኺ እውን ብዕዮ ገዚ መልክዕ ኣብ ከባቢኦምን ኣብ ቤት
ትምህርቶምን ዗ለው ገዚውትን መምሃሪ ክፍልታትን ብምስትውዒል ካብ

23
 ምንታይ ከምዜተሰርሑ ፀብፃብ ከቕርቡ የበረታትዕዎም፡፡ ኣብ
መወዲእታ ዴማ ነቲ ኣብ መፅሓፎም ዗ሎ መልመዱ ክሰርሑ ይግበሩ።

ነዙ ንኡስ ርእሲ እንተጠቓልሉ መፅለሊ /ገዚ/ ንወዴሰብ ካብ ዜናብ፣ ፀሓይ፣ ጎዲእቲ

ኣራዊትን ቁሪ /ዚሕሊ/ን ከምዜከላኸል ይግለፁሎም፡፡ ዒይነታት መፅለሊ /ገዚ/ ዜተፇላለዩ
ከምዜኾኑ፣ እዙኦም እውን ኣጉድታት፣ ኣፍገበላታት፣ ህዴሞታት፣ ሰቐላታትን
ካልኦትን ከምዜኾኑ ዴሕሪ ምግላፅን መፅለሊ /ገዚ/ ንምስራሕ ዜጠቕሙ ነገራት
ከምጭቃ፣ ሳዕሪ፣ እምኒ፣ ብሎኬት፣ ጡብ፣ ዕንፀይቲ፣ ቆርቆሮን ነሃስን ከምዜኾኑ ስፍሕ
ዜበለ መብርሂ ይሃቡዎም፡፡

ኣቑሑ ገዚ ዜብል ንኡስ ርእሲ እንተምህሩ ፇለማ ተምሃሮ ኣብ ገዜኦም ዜርከቡ ኣቑሑ
ገዚን ዜህብዎ ግልጋሎትን ንኽዜርዜሩሎም ይግበሩ፡፡ ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ
዗ለዉ ስእልታት ብምርኣይ ንጥፇታት የስርሕዎም፡፡

ንጥፇት 13. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት ብምርኣይ እንታይ

ዒይነት ኣቑሑ ገዚ ከምዜኾኑ ክዚረቡ ይሕተትዎም፡፡

ንጥፇት 14. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ኣብ ዜርከብ ሰዯቓ ዗ለዉ ስእልታት

ብምርኣይ ፇርኒቸር ገዚ፣ ኣቑሑ መኣዱ፣ ኣቑሑ ኤሌክትሪክ እናበሉ
ከምዴቡ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 15. ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት ብምርኣይ ንምንታይ

ከምዜጠቕሙ ንክፇልዩ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 16. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ኣብ ዜርከብ ሰዯቓ ዗ለዉ ስእልታት

ብምርኣይ ኣቑሑ ንምንታይ ከም዗ገልግሉ ኣብቲ ሰዯቓ ክመልኡ
ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 17. ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት ብምርኣይ እንታይ ከምዜበሃሉ

ክዜርዜሩን ብተወሳኺ’ውን ኣብ ገዜኦም ዜርከቡ ኣቑሑ ኤሌክትሪክ
ስማቶም ንክፅውዐ የተባብዕዎም፡፡

24
ንጥፇት 18. ተምሃሮ ነቶም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት ብምርኣይ ኣብ
ቤት መኣድም ዗ይርከቡ ኣቑሑት ክዜርዜሩ ይግበሩ፡፡

ኣብ መወዲእታ መምህር ኣቑሑ ገዚ ብመሰረት መስርሒኦም ኣብ ዜተፇላለዩ ክምዯቡ

ከምዜኽእሉ፣ እዙኦም እውን ካብ ሓፂን፣ ላስቲክ፣ ጎማ፣ ዕንፀይቲ፣ ሓመዴ፣ ካብ
መስትያትን ካልኦትን እዮም፡፡ ብመሰረት ዜህብዎ ግልጋሎት ዴማ ኣብ ሰለስተ
ከምዜምዯቡ፣ እዙኦም እውን ንመዯቀሲ ንመብልዕን ንመስተይን ዗ገልግሉ ከምዜኾኑ
ዴሕሪ ምግላፅ፣ ካብ ሓፂን ዒራት፣ ካብ ዕንፀይቲ ወንበር፣ ካብ ቆርበት ማእሲ፣ ካብ ሳዕሪ
ተንኮበት፣ ካብ ሓመዴ /ጭቃ/ ዕትሮ ዜስርሑ ከምዜኾኑን ምስ እዙኦም እንኽዯኖም
ዴማ ከም ኣንሶላ፣ ኮበርታ፣ ከብረሌቶ /መሸፇኒ ኮበርታ/ ዜበሉ ዗ጠቓልሉ ኮይኖም፣
ንመብልዕን መስተዪን ዜጠቕሙ ኣቑሑ ብርጭቆ፣ ብያቲ፣ ማንካ፣ ወ዗ተ ኮይኖም
ንመስርሒ ምግቢ ዜጠቕሙ ኣቑሑ ብረት ዴስቲ፣ ፃሕሊ፣ ፇርኔሎ ወ዗ተ እንትኾኑ
ንመፍልሒ ዜጠቕሙ በራዴ፣ ጀበና ወ዗ተ ከምዜኾኑ የብርሁሎም፡፡

ብኻልእ መዲይ ኣቑሑ ፇርኒቸር፣ ኣቑሑ ቤት መኣዴን ኣቑሑ ኤሌክትሪክን ተባሂሎም

ክምዴቡ ከምዜኽእሉ፣ ፇርኒቸራት ዜበሃሉ ኣብ ውሽጢ ገዚ ንመዯርዯሪ፣ ንኮፍ መበልን
ዜጠቕሙ ኩሎም ኣቑሑ እንትኾኑ ኣቑሑ ቤት መኣዱ እንብሎም ዴማ ኣብ ውሽጢ ቤት
መኣዱ እንጥቀመሎም ከም ፃሕሊ፣ ብረት ዴስቲ፣ ጀበና፣ በራዴ፣ መሶብ /ግባቦ/
ካልኦትን እዮም፡፡ ኣቑሑ ኤሌክትሪክ እንብሎም ዴማ ኤሌክትሪክ ንምግጥጣምን ብርሃን
ንምሃብን ዜጠቕሙ ኣቐሑ ከም መብርህን መጥፍእን ኣምፖል፣ ሓቋፉ ኣምፖልን
ካልኦትን ዗ጠቓለሉ ከምዜኾኑ ኣስፍሕ ኣቢሎም የብርሁሎም፡፡

መምህር ብዚዕባ ረብሓ ኣቑሑ ገዚ ንምምሃር እንትሓስቡ ተምሃሮ ባዕሎም ኣብ ገዜኦም

ዜርከቡ ኣቑሑ ዜህብዎ ረብሓ ክዜርዜሩ ዴሕሪ ምግባር ኣብ ከባቢኦም ዜርከቡ ኣቑሑ
ዜህብዎ ረብሓ ክገልፁ ይግበሩ፡፡ ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ነዙ ዜምልከቱ
ንጥፇታት የስርሕዎም፡፡

ንጥፇት 19. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት ብምርኣይ ንምንታይ

ከም዗ገልግሉ ክዚረቡ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 20. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ኣብ ዜርከብ ሰዯቓ ዗ለዉ ስእልታት

ብምስትውዒል ስሞምን ረብሓኦምን ክዚረቡ ይግበሩ፡፡ ብተወሳኺ’ውን

25
 ካልኦት ኣብ ገዜኦም ናይ ዜርከቡ ስማት ኣቑሑን ረብሓኦምን ክዚረቡን
የተባብዕዎም፡፡

ኣብ መወዲእታ መምህር ባዕሎም ኣቑሑ ገዚ ዜተፇላለየ ረብሓ ከምዜህቡ ብመሰረት

ዜህብዎ ረብሓ ዴማ ኣቑሑ መዯቀሲ፣ ኣቑሑ መመገብን ኣቑሑ ቤት መኣዴን ብምባል
ከምዜፅውዐ ዴሕሪ ምግላፅ ንመዯቀሲ ዜጠቕሙ ኣቑሑ፣ ከም ዒራት፣ ማእሲ፣ ተንኮበት
ኾይኖም እንትንዴቅስ እንኽዯኖም ከም ኣንሶላ፣ ኮበርታ ወ዗ተ እዮም፡፡ ንመመገቢ
ዜጠቕሙ ኣቐሑ ከም ቢያቲ፣ ሰፍኢ፣ ጎፍላ፣ ጠረጴዚ ወ዗ተ እንትኾኑ ኣቑሑ ቤት
መኣዱ ዜበሃሉ ዴማ ፃሕሊ፣ ጀበና፣ ብረት ዴስቲ፣ መንጨለፍ፣ መሶብ /ግባቦ/ ወ዗ተ
ከምዜኾኑ ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ይሃቡዎም፡፡

መምህር ብዚዕባ ኣቑሑ ኤሌክትሪክ እንተምህሩ ፇለማ ተምሃሮ ባዕሎም ኣብ ገዜኦም

ዜርከቡ ኣቑሑ ኤሌክትሪክ ክፅውዐ ዴሕሪ ምግባር ኣብ ከባቢኦም ዜርከቡ ኣቑሑ
ኤሌክትሪክ ምስ ኣብ ገዜኦም ዜርከቡ ኣቑሑ ኤሌክትሪክ ፍልልዮም ክዚረቡ ይግበሩ፡፡
ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ነዙ ዜምልከቱ ንጥፇታት የስርሕዎም፡፡

ንጥፇት 21. ተምሃሮ ነቲ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ኣብቲ ሰዯቓ ዗ለዉ ስእልታት

ብምርኣይ ስሞም ክፅውዐ ይግበሩ፡፡ ብተወሳኺውን ኣብ ከባቢኦም ዜርከቡ
ኣቑሑ ኤሌክትሪክ ብምፅዋዕ ምስ ናይ ገዜኦም ኣቑሑ ኤሌክትሪክ
ብምንፅፃርን ንክፍሊ ፀብፃብ ከቕርቡ የተባብዕዎም፡፡

ኣብ መወዲእታ መምህር ኣቑሑ ኤሌክትሪክ ዜበሃሉ ኣምፑል፣ ሓቋፉ ኣምፑል፣

መከፊፇሊ /ዱቫይዯር/፣ ገመዴ ኤሌክትሪክ፣ መብርህን መጥፍእን ቆፃርን ከምዜኾኑ
ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ብምሃብ የጠቓልልዎ፡፡

ብዚዕባ ረብሓ ዜተወሰኑ መሳርሕታት ኤሌክትሪክ እንተምህሩ ብቐዲምነት ተምሃሮ

ባዕሎም ኣብ ገዜኦምን ቤት ትምህርቶምን ዜርከቡ መሳርሕታት ኤሌክትሪክ
ብምስትውዒል ረብሐኦም ክዚረቡ የተባብዕዎም፡፡ ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ
ዜርከቡ ንዕኡ ዜምልከቱ ንጥፇታት ክሰርሑ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 22. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት ብምስትውዒል

ረብሐኦም ክዚረቡ ይግበሩ፡፡ ብተወሳኺ’ውን ኣብ ገዜኦምን ከባቢኦምን
ናይ ዜርከቡ ረብሓ ኣቑሑ ኤሌክሪክ ክዚረቡ የተባብዕዎም፡፡

26
ኣብ መወዲእታ መምህር ኣቑሑ ኤሌክትሪክ ዜተፇላለየ ረብሓ ከም዗ለዎም ካብዙኦም
ሓቋፉ - ኣምፑል ኣምፑል ኣስጢሙ /ሓቚፈ/ ንምሓዜ፣ ኣምፑል ብርሃን ንምሃብ፣
መከፊፇሊ ሓይሊ ንምምጣን፣ ገመዴ ኤሌክትሪክ መብራህቲ ንምስሓብ፣ መብርህን
መጥፍእን ንምብራህን ንምጥፊእን፣ ቆፃሪ ዜተጠቐምናዮም ንምምዜጋብን ዜጠቕሙ
ከምዜኾኑ ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ሂቦም የጠቓልልዎ፡፡

መምህር ብዚዕባ ሓዯጋ ኤሌክትሪክ፣ ማይ፣ ምዴጃን መስታረርን ኣብ ገዚ እንተምህሩ

ብቐዲምነት ተምሃሮ ብዚዕባ ሕዴሕዴ ሓዯጋታት ከመይ ክበፅሕ ከምዜኽእልን ቅዴሚኡ
ኣብ ገ዗ኦም ካብ ዜበፅሖም ሓዯጋ ንክፍሊ ከቕርቡ ይግበሩ፡፡ ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ
ተምሃራይ ዜርከቡ ንዕኦም ዜምልከቱ ንጥፇታት የስርሕዎም፡፡

ንጥፇት 23. ተምሃሮ ነቲ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ስእሊ ብምርኣይ እንታይ ዒይነት

ሓዯጋ ከምዜበፅሐ ክፇልዩ ይግበሩ፡፡ ብተወሳኺ እውን ካብቶም ሓዯጋታት
ኣብ ከባቢኦም ዜተርኣዩ እንተልዮም ኣልዑሎም ክመያየጡ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 24. ተምሃሮ ነቲ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ስእሊ ብምርኣይ ካብኣቶም ኣብ

ገዜኦም ዜተርኣዩ ሓዯጋታትን ብኸመይ ከምዜተፇትሑን ክመያየጡ
ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 25. ተምሃሮ ኣብገዜኦም ብሓይሊ ኤሌትሪክ ዜሰርሑ እቶን መስታረርን

ምህላዎምን ብምኽንያት ንሶም ዜበፀሖም ሓዯጋ እንተልዩ ክዚረቡ
ይግበሩ።

ኣብ መወዲእታ ኣብ ገዚ እንጥቀመሎም ኣቑሑ ከም ኣቑሑ ቤት መኣዱ፣ ኣቑሑ

ኤሌክትሪክ ወ዗ተ ብጥንቃቐ ክንጥቀመሎም ከም዗ለናን ብፍላይ ብሓይሊ ኤሌክትሪክ
እንጥቀመሎም ከም ካውያ፣ ምዴጃ፣ ሞጎጎ ኤሌክትሪክ ብርሑስ ኢዴና ክንትንክፍ
ከም዗ይግበአናን ገመዴ ኤሌክትሪክ፤ ነቲ ገመዴ ወጢሩ ዜሓ዗ ኦም ወይ ፓሎ፣ ናብ
ማይ ዜመለአ በርሚልን ናብ ዜፇልሕ ማይን ተምሃሮ ከይዴይቡን ክቐርቡ
ከም዗ይብሎም ብሰፉሑ ይግለፁሎም፡፡

27
መምህር ብዚዕባ ንመስርሒ ኣቑሑ ገዚ ዜጠቕሙ ነገራት እንተምህሩ ፇለማ ተምሃሮ
ኣብ ገዜኦም ዜርከቡ ኣቑሑ ገዚ ካብ ምንታይ ከምዜተሰርሑ ክዚረቡ ይግበሩ፡፡

ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከብ ነዙ ዜምልከት ንጥፇት የስርሕዎም፡፡

ንጥፇት 26. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት ብምርኣይ ካብ
ምንታይ ከምዜተሰርሑ ክፇልዩ ይግበሩ፡፡ ብተወሳኺ’ውን ናይ
ገዜኦም ኣቑሑ ሓዯ ብሓዯ ብምፅዋዕ ዜተሰርሑሉ ነገር ክዚረቡ
ይግበሩ፡፡

ኣብ መወዲእታ መምህር ባዕሎም ንመስርሒ ኣቑሑ ዜጠቕሙ ነገራት ከም

ዕንፀይቲ፣ ላስቲክ (ጎማ)፣ ሓፂን ወይ ብረት፣ ሸኽላ - ቀርኒ እንስሳ ዜመሳሰሉ
ከምዜኾኑ ዴሕሪ ምግላፅ ካብ ቀርኒ ብዕራይ ዋንጫ ወይ መስተዪ ክስራሕ
ከምዜኽእል ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ይሃቡዎም፡፡
ብዚዕባ አተሓሕዚን ኣጠቓቕማን ኣቑሑ ገዚ እንተምህሩ ብቐዲምነት ተምሃሮ
ኣብ ገዜኦም ዜርከቡ ኣቑሑ ከመይ ከምዜሕዘን /ከም዗ቕመጡ/ን ከመይ
ከም዗ፅርዩን ክገልፁ ዕዴል ይሃቡዎም፡፡

ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ነዙ ዜምልከቱ ንጥፇታት ክሰርሑ

ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 27. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት ብምርኣይ

ግቡእን ዗ይግቡእን ብምባል ኣቀማምጣ ኣቑሑ ክፇልዩ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 28. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት ብምርኣይ

እንታይ ይሰርሑ ከም዗ለዉን እንታይ ተጠቒሞም ኣቑሑ የፅርዩ
ከም዗ለዉን ንክገልፁ ዕዴል ሂቦም ክሳተፈ ይግበሩ፡፡

ኣብ መወዲእታ ኣቑሑ ገዚ ብ዗ላቕነት ክንጥቀመሎምን ዕለታዊ ስራሕትና

ክንፍፅመሎምን እንተኾይንና ኣብ መዯርዯሪ ክነቕምጦም ከም዗ለና፣ ዜሕፀቡን
዗ይሕፀቡን ዜውልወሉን ዗ይውልወሉን ኣቑሑ ፇሊና ክንሓፅቦምን

28
ክንውልውሎምን ከም዗ለናን ከም ብርጭቆ፣ ዴስቲ፣ ፊኑስ ዜበሉ ተሰበርቲ
ዜኾኑ ኣቑሑ ክንዴርብዮም ከም዗ይብልናን ብፍላይ ተምሃሮ ኣብ ገዜኦምን ኣብ
ቤት ትምህርቶምን ዜርከቡ ኣቑሑ ከምዳስክ፣ ወንበር፣ ሰሌዲን ካልኦትን
ብጥንቃቐ ክሕዘ ከምዜግባእ ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ይሃቡዎም፡፡

መጠቓለሊ
መምህር ከይዱ ምምሃር ምስትምሃር እዙ ምዕራፍ ብኸምዙ ዜስዕብ የጠቓልልዎ፡፡
- ኣባላት ስዴራ ቤት ኣቦ፣ ኣድ ቆልዐትን ምስኦም ሓቢሮም ዜነብሩ
ኣዜማዴን የጠቓልል፡፡
- ኣብ ሞንጎ ኣባላት ስዴራ ቤት ምትሕልላይ፣ ምርዴዲእ፣ ምፍቓር፣
ምክብባር፣ ምትሕግጋዜን ተኣማንነትን ክህሉ ከም዗ለዎ፣
- ብፅሒት ስራሕ ወለዱ ምምሕዲር ስዴራን ፍልፍል እቶት ምዃንን
ከምዜኾነ፣
- ብፅሒት ስራሕ ቆልዐ ምምሃር፣ ምልእኣኽ፣ ንምንኣሶም ምፅዋት፣
ቀለልቲ ስራሕቲ ምስራሕን ከምዜኾነ፣
- ስዴራ ቤታት ዜተፇላለየ ፍልፍል እቶት ከም ዗ለዎም እቶም ቀንዱ ግና
ካብ መሃያ፣ ካብ ሕርሻ፣ ንግዱ ካብ ስራሕቲ ሓፂን መፂን፣ ሸኽላን
ማእለማን ካልኦትን ከምዜኾኑ፣
- ስዴራ ቤት ንኽነብሩ ምግቢ፣ ኽዲንን መፅለልን ከም዗ዯልዮም፣
- ምግቢ ንምርካብ ዜተፇላለየ ስራሕቲ ምስራሕን ከም ስገም፣ ስርናይ፣
ጣፍን ካልኦትን ዗ራእቲ ምፍራይ ከምዜግባእ፣
- ዜኽዯንዎ ኽዲን ዴማ ውፅኢት ማእለማ፣ ውፅኢት ኢንደስትርን ውፅኢት
እንስሳትን ከምዜኾኑ፣
- ዜተፇላለዩ ዒይነታት ኽዲን ከም዗ለዉ እዙኦም እውን ከምጁባታት፣
ስረታት፣ ቀምሻትን ሸሚዚትን ወ዗ተ ከምዜኾኑ፣
- መፅለልታት፣ ከም ኣጉድ፣ ህዴሞ፣ ሰቐላን ፀፊሕቲ ኣፍገበላን ካልኦትን
ከም዗ለዉ፣
- ኣብ ውሽጢ ገዚ ዜርከቡ ዜተፇላለዩ ግልጋሎት ዜህቡ ኣቑሑ ገዚ
ከምዜበሃሉ፣

29
 - ኣቑሑ ገዚ ፅርየቶም ብምሕላውን ብግቡእ ብምሓዜን ብ዗ላቕነት
ክንጥቀመሎም ከም዗ለና፣
- ኣቑሑ ገዚ ዴሕንነቶም ክንሕለወሎም ከም዗ለና፣
- ኣቑሑ ኤሌክትሪክ ብርሑስ ኢዴና ክንሕዝም ከም዗ይብልናን ካልኦትን
ብምባል የጠቓልሉሎም፡፡

ኣገባብ ገምጋም
መምህር ሕዴሕዴ ስራሕ ተምሃሮ ኣብ መላእ ምዕራፍ ብተኸታታሊ
ክምዜንዎምን ምስ እዝም ዜስዕቡ ኣገላልፃታት ብመሰረት ዜርዜር ዕላማታት
ተምሃሮ ዗ዕግብ ዜተሓተ ተዯላዪ ዯረጃ ብቕዒት ከምዜጨበጡ ክውሰን ኣለዎ፡፡

ኣብ ኣዕጋቢ ዯረጃ ብቕዒት ዜሰርሑ ተምሃሮ ነዝም ዜስዕቡ የዕብዩ፡፡ ዜርዜር

ኣባላት ስዴረኦም ይገልፁ፡፡ ኣባላት ስዴረኦም ንኽነብሩ እንታይ ከምዜሰርሑ
ይገልፁ፡፡ ምስ ካልኦት ኣባላት ስዴራ ፅቡቕ ርክብ ምፍጣር ዗ለዎ ረብሓ
ይገልፁ፡፡ ሕርሻ ፍልፍል ዜብላዕ ምግቢ ከምዜኾነ ይፇልዩን ኣብ ገዜኦም ዜርከቡ
዗ርኣትን ውፅኢት ዗ርኣትን ይፅውዐ፡፡ ዜተፇላለዩ ዒይነታት ክዲውንቲ ይፇልዩን
ዜተሰርሑሎም ዒውዯ ኣካላት ይፅውዐን፡፡ ዜተፇላለዩ ዒይነታት መፅለሊ
ይፇልዩ፣ ህንፃታት ዜተሰርሑሎም ነገራት ይፅውዐ፡፡ ረብሐኦም’ውን ይገልፁ፡፡
ልሙዲት መስርሕታት ኣቑሑ ገዚ ይፅውዐ፡፡ ኣቑሑ ገዚ ከመይ
ከምንጥቀመሎምን ከምንሕልዎምን ይገልፁ፡፡

ካብ ዗ዕግብ ዯረጃ ብቕዒት ንላዕሊ ዜሰርሑ ተምሃሮ፦ ፍፃመታቶም ክዴነቕን

ክፍለጠሎምን ኣለዎ፡፡ ንቐፃሊ ጠንኪሮም ክሰርሑ ክተባብዐ ኣለዎም፡፡
ብዜሰርሕዎም ዗ስተርሕዩ (ዜዒግቡ) ክኾኑ የብሎምን፡፡

ኣብ ትሕቲ ተዯላዪ ዯረጃ ብቕዒት ዜሰርሑ ተምሃሮ፦ ምስ ካልኦት ክፍልታት

ማዕረ ንምምፃእ (ንምስዒብ) ብዘሕ ሓገ዗ የዴልዮም፡፡ ኣብ ክፍልን ካልኦት ናይ
ፅንዒት ግ዗፣ ዕረፍቲ ወይ ኣብ መወዲእታ እቲ መዒልቲ ብዘሕ ጠመተ ክወሃቦም
ኣለዎ፡፡

30
ክፍለ ግ዗
ነዙ ምዕራፍ ዜተመዯበ ክፍለ ግ዗ 48 እንትኸውን ብኸምዜስዕብ ተሸንሺኑ
- ኣባላት ስዴራ ቤት 11
- ስዴራ ቤት ምግቢ ኽዲን መፅለልን የዴልዮም 17
- ኣቑሑት ገዚ 20

31
 ምዕራፍ ሰለስተ
ቤት ትምህርትና

መእተዊ

እዙ ምዕራፍ ነዝም ዜስዕቡ ንኡስ ምዕራፊት ዗ጠቓለለ እዩ፡፡ እቲ ቀዲማይ ቀፅሪ

ቤት ትምህርቲ ካልኣይ ንሕግታትን ዯንብታትን ቤት ትምህርቲ ክነኽብር
ኣለና፡፡ ሳልሳይ ፅቡቕ ርክብ ኣለና፡፡ ራብዒይ ዴሕንነት መንገዱ፣ ሓምሻይ
ምምክልኻል ሓዯጋ ፅርግያ፣ ሻዴሻይ ኣብ ቤት ትምህርትና እንሰርሖም
ንጥፇታት ዜብሉን እዮም፡፡

ሓፇሻዊ ዕላማታት
- ናይ ቤት ትምህርቲ ንጥፇታት ይገልፁን ብዚዕባ ቀፅሪ ቤት ትምህርቲ
ይመራመሩን፣
- ናይ ገዜኦም፣ ጎረባብቶምን ቤት ትምህርቶምን ሕግን ዯንብን የኽብሩ፣
- ኣብ ገዜኦም ጎረባብቶምን ኣብ ቤት ትምህርትን ፅቡቕ ርክብ የርእዩ፣
- ልሙዲት ሓዯጋታት መንገዱ ይዜርዜሩ፣
- ሜላ መከላኸሊ ሕማም ይገልፁን ወረቐት ተጠቒሞም ዜውርወሩን ብንፊስ
ዜንብልበሉን ይሰርሑ፣
- ኣብ’ዙ ምዕራፍ ሳይንሳዊ መፅናዕትታት ሰሪሖም የርእዩ፡፡ ምዕቃብ፣
ምሕታት፣ ምርካብ፣ ሞዳላት ምስራሕ፣ ተሓባቢርኻ ምስራሕ የማዕብሉ፡፡

ዜርዜር ዕላማታት
ተምሃሮ ነዙ ምዕራፍ ምስተምሃሩ፡-
- ቀፅሪ ቤት ትምህርቶም ይገልፁ፣
- ናይ ቤት ትምህርቶም ንጥፇታት ይገልፁ፣
- ኣብ ፃውቲ ምስ መን ከምዜፃወቱ ምስ ካልኦት ቆልዐት ከመይ
ከምዜፃወቱ ይገልፁ፣

32
 - ሕጊ ቤት ትምህርቲ የኽብሩ፣
- ሕግታት ገዚን ጎረባብትን የኽብሩ፣
- ፅቡቕ ርክብ ኣብ ገዚ ምስ ጎረባብትን ቤት ትምህርትን ይገብሩ፣
- ልሙዲት ሓዯጋጋት ፅርግያ ይገልፁ፣
- ምክልኻል ልሙዲት ሓዯጋታት ይዜርዜሩ፣
- ፅርግያ ብግቡእ ይሰግሩ፣
- ንጉደኣት ኣካላትን ህፃናትን ሓገዜ ይገብሩ፣
- ወረቐት ተጠቒሞም ተምበልበልትን ተወርወርትን ይሰርሑ፡፡

መረዲእታ ንመምህር
ቤት ትምህርቲ ህፃናትን መናእሰይን ሞያን ቀለምን ዜሰንቅሉ ማእኸል እዩ፡፡ ተ
ምሃሮ ህዜባዊ ኣረኣእያ ዜጭብጥሉን ፍልጠቶምን ክእለቶምን ዗ማዕብልሉን
ትካል እዩ፡ ብተወሳኺ እውን ተምሃሮ ምስ ናይ ከባቢኦም ባህሊ ዜላለይሉ
ማእኸል እዩ፡፡
ኣብ ቀፅሪ ቤት ትምህርቲ ዜተፇላለዩ ነገራት ኣለዉ፡፡ እዙኦም እውን ዜተፇላለዩ
ግልጋሎት ዜህቡ ህንፃታት፣ ተኽልታት፣ ሽቓቕ፣ ኩዕሶ ሜዲ፣ ቡምባ ማይ
ባንዳራን ካልኦት ነገራትን እዮም፡፡ ብተወሳኺ እውን መፃሕፍቲ ዜንበበሉ ቤተ
መፃሕፍቲ ኣሎ፡፡ እዝም ዜተፇላለዩ ነገራት ተምሃሮ ብግቡእ ክጥቀሙሎምን
ግቡእ ኣተሓሕዚ ክገብሩሎምን ኣለዎም፡፡ ተኽልታት ክኹስኩስዎምን ማይ
ከስትዩዎምን ኣለዎም፡፡ ክረግፁዎምን ክቖርፁዎምን የብሎምን፡፡ ቡምባ ማይ፣
ሽቓቕ በብተራ ክጥቀሙ ኣለዎም፡፡ ኣብ ቤተ መፃሕፍቲ ብ዗ይ ዴምፂ ከንብቡ
ኣለዎም፡፡ መፃሕፍቲ ክቐደ የብሎምን፡፡ እንተቐዱድም ሕፅረት መፃሕፍቲ
የጋጥም፡፡ ሃፍቲ /ገን዗ብ/ ዒዱ ይባኽን፡

ቤት ትምህርቲ ናይ ባዕሉ ሕግን ዯንብን ኣለዎ፡፡ እዙኦም እውን ተምሃሮ

ብእዋኖም ክኣትዉን ክወፁን ከም዗ለዎም ዯንቢ ኽዲን ክኽዯኑ ከም዗ለዎም፣
ንመምህራንን ሰራሕተኛታትን ቤት ትምህርቲ ከኽብሩ ነንዒርሶም’ውን ክከባበሩ
ኣለዎም ዜብሉ እዮም፡፡ ብተወሳኺ እውን ኣብ ገዜኦም፣ ምስ ጎረባብቶምን ኣብ
ቤት ትምህርቶምን ፅቡቕ ርክብ ክህልዎም ይግባእ፡፡

33
ተምሃሮ ናብ ቤት ትምህርቲ ይኹን ናብ ካልእ እንትጉዒዘ ክጥንቀቑ ኣለዎም፡፡
ስለዜኾነ ብወሰን፣ ብፀጋምን ፅርግያ ክኸደ ይግባእ፡፡ እንተቋርፁ ፀሊምን ፃዕዲን
ፅርግያ መንገዱ ክጥቀሙ ኣለዎም፡፡ መፍለዪ ምልክት /ሕብርታት ፅርግያ ከም
ቀይሕ ሕብሪ፣ መኪና ጠጠው በል እግረኛ ኪዴ፣ ብጫ ሕብሪ መኪና ተዲሎ
እግርኛ ተጠንቀቕ፣ ቆፅለዋይ ሕብሪ መኪና ትንቀሳቐስ እግረኛ ጠጠው በል
ዜብሉ ምልክታት ትራፉክ ፇሊጦም ክጥንቀቑ ይግባእ፡፡

ኣብ ቤት ትምህርቲ ዜተፇላለዩ ንጥፇታት ይሰርሑ እዮም፡፡ እዙኦም እውን

ብመምህራንን ተምሃሮን ዜስርሑ እንትኾኑ ካብ ቻርት /ረጒዴ ወረቐት/ ካብ
ረቂቕ ወረቐት ወ዗ተ፣ ካብ ጭቃ፣ ካርቶንን ካልኦት ዜሰርሑ እዮም፡፡ ካብዙኦም
ካብ ጭቃ ሞዳላት ዕትሮ ጀበና ሞጎጎን እንትስርሑ ካብ ወረቐት ዴማ ኩባያ፣
ሸሓነን መብኩዑትን እዮም፡፡

መምሃሪ ሓገዜ
ኣብ ከይዱ ምምሃር ምስትምሃር እዙ ምዕራፍ ቀፂሎም ዜተሓበሩ መምሃሪ
ሓገዚት ምጥቃም ይከኣል፡፡
- ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ስእልታት ብምዕባይ
- ኣብ ቤት ትምህርቲ ዜርከቡ ናውትን ህንፃታትን
- ፖስተራት
- ፎቶግራፊት

ኣግባብ ኣመሃህራ
መምህር እዙ ምዕራፍ ንምስትምሃር መጀመርታ ተምሃሮኦም እንታይነት ቤት
ትምህርቲ፣ ኣቀማምጣን ትሕዜቶን ቀፅሪ ቤት ትምህርቲ፣ ኣብ ቤት ትምህርቲ
ዜስርሑ ንጥፇታት፣ ኣብ ፃውቲ ምስ ካልኦት ቆልዐት ዜገብርዎ ርክብ፣
ኣከባብራ ሕግን ዯንብን ቤት ትምህርቲ እንታይነት ሕጊ ቤት ትምህርቲ፣
ብዚዕባ ሕግታት ገዚን ጎረባብትን፣ ምስ ጎረባብትን ስዴራን ዜህልዎም ርክብ፣
ብዚዕባ ዴሕንነት ፅርግያ ምክልኻል ሓዯጋ መንገዴን፣ ብንፊስ ዜምብልበሉን
ዜውርወሩን ከመይ ከምዜሰርሑ ክገልፁን ክመራመሩን ዕዴል ይሃቡዎም፡፡

34
መምህር ነዝም ዜስዕቡ ንኡስ ምዕራፊት ብቕዯም ሰዒብ የስርሕዎም፡፡ መምህር
ብዚዕባ ቀፅሪ ቤት ትምህርቲ እንተምህሩ ብቐዲምነት ተምሃሮኦም ናብ ቀፅሪ ቤት
ትምህርቲ ብምውሳዴ ኣብኡ ዗ለዉ ህንፃታትን ካልኦት መልክዒትን ክሪኡ
ዴሕሪ ምግባር ባዕሎም ኣስማቶም ክፀርሑ ይግበሩ፡፡ ቀፂሎም ነዝም ዜስዕቡ
ንጥፇታት የስርሕዎም፡፡
ንጥፇት 1. ተምሃሮ ነቲ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከብ ስእሊ ቀፅሪ ቤት
ትምህርቲ ብምርኣይ ሕቶታት ክምልሱ የለዒዕልዎም፡፡
ነዙ እንተጠቓልሉ ባንዳራ ኩሉ ግ዗ ኣብ ቕዴሚ መምሃሪ ክፍልታት ይትከል፡፡
ብበሪ እንትትኣቱ ብቐዲምነት ዜርከብ ባንዳራ እዩ፡፡ ሽቓቕ ዴማ ካብ
ክፍልታት ርሒቑ ይርከብ፡፡ ኩዕሶ ሜዲ ኣብ መንጎ ሽቓቕን መምሃሪ
ክፍልታትን ይርከብ ኢሎም ይግለፁሎም፡፡

ንጥፇት 2. ተምሃሮ ቀፅሪ ቤት ትምህርቶም ክዕ዗ቡ ዴሕሪ ምግባር ህንፃታት

ክፍሎም ንክስእሉ ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 3. ተምሃሮ ሜላ ኣተሓፃፅባ ኢዴና፣ ሜላ ኣፀራርያ ስንና፣ ሜላ
ኣሰናትራ ፀጉርና ወ዗ተ እናበሉ ክዜምሩ የተባብዕዎም፡፡
መምህር ነዙ ንኡስ ርእሲ እንተጠቓልሉ ኣብ ቀፅሪ ቤት ትምህርቲ ዜተፇላለዩ
ነገራት ከምዜርከቡ እዙኦም’ውን ኩዕሶ ሜዲ፣ መምሃሪ ክፍሊ፣ ባንዳራ፣ ሽቓቕ፣
በሪ፣ ተኽልታት፣ ቤተ ንባብ፣ ቤተፇተነን ቢሮን ከምዜኾኑ ዴሕሪ ምሕባር
ተምሃሮ ነዙኦም ግቡእ ጥንቃቐ ክገብሩሎም ከምዜግባእ፣ ተኽልታት
ክቆርፁዎም ከም዗ይብሎም፣ ሽቓቕ በብተራ ክጥቀሙ ከምዜግባእ ወረቐት
ክጥቀሙ ከም዗ለዎም ዴሕሪ ሽቓቕ ኢድም ብማይን ሳሙናን ክሕፀቡ
ከም዗ለዎም ዜብሉን ካልኦትን ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ይሃቡዎም፡፡

መምህር ብዚዕባ ኣብ ቤት ትምህርቲ ዜስርሑ ንጥፇታት እንተምህሩ ፇለማ

ተምሃሮ ባዕሎም ኣብ ቤት ትምህርቲ ዜሰርሕዎም ንጥፇታት ክዜርዜሩ ይግበሩ፡፡
ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ንጥፇት ክሰርሑ የለዒዕልዎም፡፡
ንጥፇት 4. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ለዉ ስእልታት ብምዕዚብ ክንዯይ
ከምዜኾኑ ክፅውዐ ይግበሩ፡፡ ብተወሳኺ እውን ካብዙኦም ወፃኢ ኣብ

35
 ቤት ትምህርቶም ዗ለዉ ንጥፇታትን ባዕሎም እንታይ ክሰርሑ
ከምዜኽእሉን ብጉጅለ ክመያየጡን ክምዜግቡን የለዒዕልዎም፡፡

ኣብ መወዲእታ መምህር ባዕሎም ኣብ ቤት ትምህርቲ ዜተፇላለዩ ንጥፇታት

ከምዜሰርሑን እዙኦም እውን ስነ ፅሑፍ፣ ጋንታታት ስፖርት፣ ክለብ፣ ዴራማን
ካልኦት ተምሃሮ በቒዖም ንክወፁ ዗ኽእሉን ብሰፉሑ ዴሕሪ ምግላፅ እዙኦም
ብመምህራንን ተምሃሮን ክስርሑ ዜኽእሉ ምዃኖም የብርሁሎም፡፡

መምህር ብዚዕባ ኣብ ፃውቲ ምስ ካልኦት ተሳኒኻ ምፅዋት ዜብል ንኡስ ርእሲ

እንትተምህሩ ፇለማ ተምሃሮ ባዕሎም ከመይ ኢሎም ኣብ ፃውቲ ምስ ካልኦት
ቆልዐት ተሳንዮም ከምዜፃወቱ እንታይ ምትሕብባር ከምዜገብሩ፡፡ ኣብ ፃውቲ
እንታይ እንታይ ሓላፍነት ከምዜካፇሉን ንኽዚረቡ የለዒዕልዎም፡፡ ቀፂሎም ነዙ
ዜስዕብ ንጥፇት የስርሕዎም፡፡

ንጥፇት 5. ተምሃሮ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ስእሊ ዴሕሪ ምዕዚብ ኣብ ቤት

ትምህርትን ካብ ቤት ትምህርቲ ወፃእን ምስ መሓዘኦቶም ከመይ
ከምዜፃወቱ ኣብ ክፍሊ ክ዗ራረቡ የተባብዕዎም፡፡ ብተወሳኺ እውን
ኣብ ቤት ትምህርቲ ክሪኡዎም ዜዯልዩ ንጥፇታት ክሓስቡን ከመይ
ገይሮም ክትግብርዎም ከምዜኽእሉ ሓሳብ ክህቡ ይግበርዎም፡፡

ኣብ መወዲእታ መምህር ባዕሎም ተምሃሮ ምስ ካልኦት ቆልዐት እንትፃወቱ

ክተሓባበሩን ሓላፍነቶምን ብፅሒቶምን ክፇልጡን ብኡ መልክዕ ዴማ ኣብ
ፀወታ ተሳንዮም ክፃወቱ ብተግባር ክሪኡዎም ከም዗ለዎም ስፍሕ ዜበለ መብርሂ
ይሃብዎም፡፡

መምህር ብዚዕባ ሕግታትን ዯንብታትን ቤት ትምህርቲ ነኽብር ዜብል ንኡስ

ርእሲ እንትተምህሩ ብቐዲምነት ቤት ትምህርቲ ንምንታይ ስሩዒት ሕግታት
ክህልዉዎ ከምዜግባእ፣ እንታይነት ሕግታት ቤት ትምህርቲ፣ ኣብ ቤት
ትምህርቶም ዗ለዉ ሕግታትን ንጥፇታት ክዜርዜሩ ዴሕሪ ምግባር ንጥፇት
ክሰርሑ ይግበሩ፡፡

36
ንጥፇት 6. ተምሃሮ ኣብ ቤት ትምህርቶም ዜርከቡ ሕግታት፣ ንቐፃሊ ክህልዉ
ዜግበኦም ሕግታት፣ ካልኦት ዜፇልጡዎም ሕግታት ክዜርዜሩን
ንምንታይ ከምዜወፁን ኣብ ክፍሊ ብጉጅለ ኮይኖም ክመያየጡ
ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 7. ተምሃሮ ናይ ክፍሎም ሕጊ ከውፅኡ፣ ሕጊ ቤት ትምህርቲ ክዜርዜሩ፣

ሕጊ ክፍሎምን ቤት ትምህርቶምን ከወዲዴሩ ይግበሩ፡፡ ብተወሳኺ
እውን ዗ፇላላዮምን ዗መሳስሎምን ክገልፁ ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 8. ተምሃሮ ነቲ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ስእሊ ብምዕዚብ ኣየናይ
ሕጊ ምኽባር ኣየናይ ዴማ ሕጊ ምጥሓስ ከምዜኾነ ክፇልዩ
ይሕተትዎም፡፡ ብተወሳኺ እውን ቤት ትምህርቲ ንምንታይ ናይ
ባዕሉ ሕጊ ከም዗ዴልዮን ሕግታትን ኣዴላይነቶምን ንክፍሊ ፀብፃብ
ከቕርቡ የተባብዕዎም፡፡
ኣብ መወዲእታ መምህር ናብ ቤት ትምህርቲ ብእዋንካ ምምፃእ፣ ዯምቢ ክዲን
ምኽዲን፣ ንብረት ቤት ትምህርቲ ከይበላሾ ምጥንቓቕ፣ ስራሕቲ ቤት
ትምህርቲ ብእዋኑ ምፍፃም፣ ንመምህራንን ሰራሕተኛታትን ቤት ትምህርቲ
ምኽባር ዜብሉን ካልኦት ሕግታት /ስሪታት/ ቤት ትምህርቲ ከምዜኾኑ
ይግለፁሎም፡፡ ሕግታት ወይ ስሪታት ቤት ትምህርቲ ተምሃራይን ሰራሕተኛታት
ቤት ትምህርትን ዜመሓዯርሉ ሕጊ እዩ፡ ኣብ ቤት ትምህርቲ ዜተፇላለዩ
ሕግታት ኣለዉ፡፡ እዙኦም እውን ሕግታት ቤተ ንባብ ሕግታት ክፍልን እዮም፡፡
ሕግታት ቤተ ንባብ እንብሎም ብ዗ይ ዴምፂ ምንባብ፣ መፅሓፍ ዗ይምቕዲዴ፣
መፅሓፍ ብፍቓዴ ምውሳዴን ተጠቒምካ ብእዋኑ ምምላስን እዮም፡፡ ሕግታት
ክፍሊ እንብሎም ዴማ ብፅሞና ምክትታል፣ ኢዴካ ኣውፂእኻ ምሕታትን
ምምላስን፣ ዕዮ ክፍልን ገዚን ብእዋንካ ምስራሕ ሰዒት ምኽባር፣ ፅርየትካን
ፅርየት ክፍልኻን ምሕላው እዮም፡፡

ብዚዕባ ሕግታት ገዚን ጎረባብትን እንተምህሩ ፇለማ ተምሃሮ ባዕሎም ኣብ

ገዜኦም ዜኽበሩ ሕግታት ክዜርዜሩ፣ ኣብ ጎረባብቶም ዜትግበሩ ሕግታት ክገልፁ
ይግበሩ፡፡ ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከቡ ንጥፇታት የስርሕዎም፡፡

37
ንጥፇት 9. ተምሃሮ ኣብ ገዜኦም ዜኽበሩ ሕግታትን ንቐፃሊ ክኽበሩ ዜግባእ
ክገልፁ፣ ከውፅኡን ብፀብፃብ መልክዕ ንክፍሊ ከቕርቡን ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 10. ተምሃሮ ኣብ ከባቢኦም ዜትግበሩ ሕግታት ክዜርዜሩ ይሕተትዎም፡፡
ቀፂሎም ኣየኖት ሕግታት ጎረባብቲ ከምዜትግበሩ ንክገልፁ
የተባብዕዎም፡፡ ብተወሳኺ እውን ኣዴላይነት ሕግታት ጎረባብቲ
ሓቲቶም ብምምፃእ ንክፍሊ ፀብፃብ ከቕርቡ የተባብዕዎም፡፡

ኣብ መወዲእታ መምህር ባዕሎም ዜተፇላለዩ ሕግታትን ገዚን ጎረባብትን

ከም዗ለዉ ይግለፁሎም እዙኦም’ውን ሕግታት ገዚ ዜበሃሉ ኣብቲ ገዚ ዜነብሩ
ስዴራ ዜመሓዯርሉ ስሪት ከምዜኾነን ከም ንቤተሰብ ምምእዚዜ፣ ናብ ቤት
ትምህርቲ ንምኻዴ ብንጉሁኡ ምንቃሕ፣ ዕዮታት ገዚ ምስራሕ፣ ንቤተሰብን
ንዜዒብየካን ምኽባር ከምዜኾኑ ዴሕሪ ምግላፅ ሕግታት ጎረባብቲ ዜበሃሉ ዴማ
ኣብ ሓ዗ንን ዯስታን ምትሕግጋዜ፣ ሓቢርካ ከባቢኻ ምፅራይ፣ ተሳኒኻ ምንባር፣
ፀጥታ ከባቢ ምሕላው ወ዗ተ ከምዜኾኑ ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ይሃብዎም፡፡

መምህር ብዚዕባ ፅቡቕ ርክብ ኣብ ገዚ፣ ምስ ጎረባብትን ቤት ትምህርትን

እንተምህሩ ፇለማ ተምሃሮ ብዚዕባ ኣብ ገዜኦም፣ ምስ ጎረባብቶምን ኣብ ቤት
ትምህርቶም ዜህልዎም ርክብ ክገልፁ ይሕተትዎም፡፡ ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ
ተምሃራይ ዜርከቡ ንጥፇታት ክሰርሑ ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 11. ተምሃሮ ብጉጅለ ኮይኖም ብዚዕባ ልውውጥ ሰላምታ፣ ትሕትና፣
ግልፅነት፣ ምቕሉልነት፣ ተሓባባራይነት፣ ዕጉስነት
ተሓጋጋዚይነትን ብ዗ርኢ መልክዕ መሲሎም ብምፅዋት ዴራማ
ንክፍሊ ከቕርቡ የተባብዕዎም፡፡

ንጥፇት 12. ተምሃሮ ኣብ ከባቢኦም ዜሪኡዎም መግለፂ ሰናይ ጎርብትናን

ኣዴላይነት ሰናይ ጉርብትናን ኣብ ክፍሊ ብጉጅለ ክመያየጡ
ይግበሩ፡፡

38
ንጥፇት 13. ተምሃሮ ነዙ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዜርከብ ሰዯቓ ዗ለዉ
ስእልታት ብምርኣይ ፅቡቕን ሕማቕን ጉርብትና ብምባል
ንክፇልዩ ይሕተትዎም፡፡
ንጥፇት 14. ተምሃሮ ነቶም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ኣብቲ ሰዯቃ ዗ለው
ስእልታት ብምርኣይ ሕማቕ ወይ ፅቡቕ ጉርብትና እናበሉ
ክፇልዩ ይግበሩ።

ኣብ መወዲእታ መምህር ባዕሎም ጎረባብቲ ኣብ ምስራሕ ገዚ፣ ፅርየት ከባቢ፣

ምጥያቕ ሕሙም፣ ዜተሓባበሩ ምዃኖም ኣብ ሓ዗ን ዯስታን ዜተሓጋገዘ
ከምዜኾኑን ብተወሳኺ’ውን ኣብ ገዚ ቆልዐ ምስወለድም ወለዱ ዴማ ምስ ዯቆም
እናተመያየጡን ተሳንዮም ከምዜነብሩን ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ይሃቡዎም፡፡

መምህር ብዚዕባ ዯሕንነት ሓዯጋ መንገዱ እንተምህሩ ፇለማ ተምሃሮ እንታይነት

ሓዯጋ፣ መንቀልታትሓዯጋ፣ ምክልኻል ልሙዲት ሓዯጋን ክዚረቡ ይግበሩ፡፡
ቀፂሎም ነዙ ዜስዕብ ንጥፇት የስርሕዎም፡፡

ንጥፇት 15. ተምሃሮ ኣብ ከባቢኦምን ከባቢ ቤት ትምህርቶምን ዜበፅሑ መንቀሊ

ሓዯጋታት ፅርግያ ክዜርዜሩ ይግበሩ።
ንጥፇት 16. ተምሃሮ ባዕሎም ናብ ቤት ትምህርቲ ከመይ ከምዜመፁን ናብ
ገዜኦም ከመይ ከምዜኸደን ንክፍሊ በብተራ ወፂኦም ክዚረቡ
ይግበሩ፡፡ ብተወሳኺ እውን ኣብ ዕረፍቲ ወፂኦም ብዚዕባ መፍለዪ
ምልክት ዴሕንነት ብኸምዜስዕብ ይለማመደ፡፡ ቀጥ ኢልካ ኪዴ፣
ክልቲኡ ኣንፇት ረአ፣ ኣብ ወሰን ፅርግያ ጠጠው በል፡፡
ኣብ መወዲእታ መምህር ዜተፇላለዩ መንቀሊ ሓዯጋታት ከም዗ለዉ እዙኦም
እውን
- ሓላዊ ዗ይብሎም እንስሳት - ግቡእ ዗ይኮነ ኣ዗ዋውራ መኪና
- ንእንስሳት ምትንዃል - የማነ ፀጋም ከይረአኻ መንገዱ ምቁራፅ
- ውሕጅ ከምዜኾኑን ዴሕሪ ምግላፅ

39
ካብ ፅርግያን ፅርግያ ወፃእን ርሒቕካ ብምፅዋት ሓዯጋታት ምክልኻል
ከምዜከኣል እዙኦም እውን ካብ መኪና ዜሓልፈሉ ወፃኢ ብናይ እግረኛ
ምንቅስቓስን ምግዲስን፣ መንገዱ ብምቁራፅ ዜመፁ ሓዯጋታት ምውጋዴ፣
ዴልዴላት ገዯላትን ሸተት ዜብሉ ነገራትን ብጥንቃቐ ምቁራፅ፣ ሕግታት
ትራፉክ ከም ምቁራፅ ሽሉም መንጊ /ዛብራ ክሮሲንግ/ን ናይ ትራፉክ
መብራህቲ ከም ቀይሕ፣ ብጫን ቆፅለዋይን ሕብርታት ምርኣይ፣ ብፀልማት
እንትጉዒዘ ዴማ ብንፁር ንምርኣይ ፃዕዲ ኽዲን ምኽዲን፣ ኣብ ከባቢ ገፀር
እንተኾይኑ እውን ሩባታት ኣብ ምስጋር ኣዴላዪ ጥንቃቐ ምግባር፡፡ እዘይ
እውን ቆልዐት ውሕጅ እንትሰግሩ ዕምቆት ናይቲ ማይ ምርኣይ፣ እቲ ማይ
ዒሚቕ እንተኾይኑ ምስ ዒበይቲ ሰባት ኮይንካ ምስጋር ከምዜግበኦምን ስፍሕ
ዜበለ መብርሂ ይሃብዎዎም፡፡

መምህር ብዚዕባ ኣብ ቤት ትምህርቲ ክንሰርሖም እንኽእል ንጥፇታት ዜብል

ንኡስ ርእሲ እንትተምህሩ ፇለማ ተምሃሮ ባዕሎም ኣብ ቤት ትምህርቶም
ክሰርሕዎም ዜኽእሉ ንጥፇታት ንክዚረቡ ይሕተትዎም፡፡ ቀፂሎም ኣብ መፅሓፍ
ተምሃራይ ዜርከቡ ንጥፇታት ክሰርሑ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 17. ተምሃሮ ብወረቀት ተጠቒሞም ሞዳል ተወርወርትን ብንፊስ

ዜምብልበሉን ክሰርሑ ይሕተትዎም፡፡ ቀፂሎም እቲ ዜሰርሕዎ
ሞዳል ክነዴፍዎ /ክሕንፅፅዎ/ ይግበሩ፡፡ ዴሕሪ እዘይ እቲ
዗ውፅእዎ ንዴፉ ኣብ ካልእ ወረቐት ክስእልዎ ዴሕሪ ምግባር
ሕብሪ ክቐብእዎን ከመላኽዕዎን ከምዜግበኦም ምስሓበሩ ኣብ
መወዲእታ ከከም ኣዴላይነቱ ቆሪፆም ብመጣበቒ ከጣብቕዎም
ይግበሩ፡፡

ኣብ መወዲእታ ኣብ ቤት ትምህርቲ ዜተፇላለዩ ንጥፇታት ዜሰርሑ ምዃኖምን

ካብዙኦም እቶም ቀንዱ ሞዳላት ኣቑሑ ካብጭቃ፣ ሓፂን፣ ወረቐትን
ዕንጨይትን ከምዜስርሑ፣ ተምሃሮ ኣብ ስፖርት ክለብ ፀረ ኤዴስን ካልኦትን

40
ኣትዮም ዜተፇላለዩ ምንቅስቓሳት ከም዗ርእዩን ብወረቐት ተንሳፇፍትን ብንፊስ
ዜምብልበሉን ነገራት /ካይት/ ከምዜሰርሑ ስፍሕ ዜበለ መብርሂ ይሃቡዎም፡፡

መጠቓለሊ
መምህር ናይዙ ምዕራፍ ከይዱ ምምሃር ምስትምሃር ዜተፇላለዩ ኣግባባት
እናተጠቐሙን ቀፂሎም ኣብ ዜተ዗ር዗ሩ ሓሳባት እናተዯረኹን የጠቓልሉሎም፡፡
- ቤት ትምህርቲ ፍልጠት፣ ክእለትን ዜንባለን ተምሃሮ ንምምዕባል
዗ገልግል ማእኸል ከምዜኾነ፣
- ኣንፇት ሓዯ ቦታ ወይ ዴማ ሓዯ ነገር ካብ ፍሉጣት ነገራት ይኹን ካባና
በበይ ከምዜርከብ ዜሕበረሉ ከምዜኾነ፣
- ኣንፇት ገዚናን ቤት ትምህርትናን ብመንፅር ኣብቲ ከባቢ ዜርከቡ
ፍሉጣት ነገራት ብየማን፣ ብፀጋም ብቕዴሚት፣ ብዴሕሪት ከምንብልን
በዙ ኣቢልና ዴማ ኣንፇት ከምንሕብርን
- ኣብ ቀፅሪ ቤት ትምህርቲ ሽቓቕ፣ ኩዕሶ ሜዲ፣ ባንዳራ፣ ቡምባ ማይ፣
ቤተ ንባብ ወ዗ተ ከምዜርከቡ፣
- ኣብ ውሽጢ መምሃሪ ክፍሊ ዴማ ንከይዱ ምምሃር ምስትምሃር ዜሕግዘ
ከም ፀሊም ሰሌዲ መምሃሪ ሓገዚት መቐመጢ ወናብር ወ዗ተ ዜበሉ
ዜተፇላለዩ ናውቲ ከም዗ለዉ፡
- ኣብ ቤት ትምህርቲ ከም ስፖርት ቡዴን፣ ክለብ፣ ንጥፇታት ተምሃሮን
መምህራንን ወ዗ተ ከም዗ለዉ፣
- ቤት ትምህርቲ ናይ ባዕሉ ሕግን ዯንብን ከም዗ለዎ
- ተምሃሮ፣ መምህራንን ሰራሕተኛታትን ቤት ትምህርቲ በዝም ሕግን
ዯንብታትን እዙኦም ከምዜምርሑ፡፡
- ተምሃሮ ኣብ ገዚ ቤት ትምህርትን ምስ ጎረባብትን ፅቡቕ ርክብ ክህልዎም
ከምዜግባእ
- ኣብ ፅርገያ እንተቋርፁ የማነ ፀጋም ክሪኡ ከም዗ለዎም
- ናብ ኩሉ ኣንፇት ከይረአኻ ፅርግያ ምቁራፅ፣ ክእለት ምሽክርካር ምንኣስ
ዜሃዯሙ እንስሳት፣ ውሑጅን ምኽንያታት ሓዯጋ ከምዜኾኑ፣

41
 - ወረቐት ብምጥቃም ከም ተወርወርትን ብንፊስ ዜምብልበሉን ነገራት
ምስራሕ ከምዜከኣል

ኣገባብ ገምጋም
እቲ መምሕር ሕዴሕዴ ስራሕ ተምሃሮ ኣብ መላእ ምዕራፊት ብተኸታታሊ
ክግምገሞምን ምስ እዝም ኣገላልፃታት ብመሰረት ዜርዜር ዕላማታት ተምሃሮ
ኣዕጋቢ ተዯላዪ ዯረጃ ብቕዒት ከምዜጭብጡ ክውስን ኣለዎ፡፡

ኣብ ኣዕጋቢ ተዯላዪ ዯረጃ ብቕዒት ዜሰርሑ ተምሃሮ፡- ቀፅሪ ቤት

ትምህርቶም ይገልፁ፣ ኣብ ቤት ትምህርቶም ዜትግበሩ ንጥፇታት ይዚረቡ፣
ኣብ ቤት ትምህርቲ ገዜኦምን ኣብ ጎረባብቶምን ዗ለዉ ሕግታት የኽብሩ፣ ምስ
ገዜኦም፣ ጎረባብቶምን ቤት ትምህርቶምን ፅቡቕ ረኽቢ ይፇጥሩ፣ መንቀሊ
ሓዯጋታታት መንገዱ ይዜርዜሩ፣ ሜላ ምክልኻል ሓዯጋ መንገዱ ይገልፁ፣
ወረቐት ተጠቒሞም ተወርወርትን ተምበልበልትን ይሰርሑ፣ እዙኦም ክሽለሙን
ስርሖም ኣፍልጦ ቀፃልነት ክህልዎን ክተባብዐ ኣለዎም፡፡

ካብ ዗ዕግብ ዯረጃ ብቕዒት ንላዕሊ ዜሰርሑ ተምሃሮ፦ ክዴነቑን ፍፃመታቶም

ክፍለጠሎምን ኣለዎ፡፡ ንቐፃሊ ጠንኪሮም ክሰርሑን ክተባብዐን ኣለዎም፡፡
ብዜሰርሕዎም ዗ስተርሕዩ (ዜዒግቡ) ክኾኑ የብሎምን፡፡

ትሕቲ ተዯላይ ዯረጃ ብቕዒት ዜሰርሑ ተምሃሮ ምስ ካልኦት ክፍልታት ማዕረ

ንምዃን ብዘሕ ሓገዜ የዴልዮም፡፡ ኣብ ክፍልን ካልኦትን ተወሳኺ ክፍለ
ጊዛታትን ኣብ ዕረፍቲ ወይ ኣብ መወዲእታ እቲ መዒልቲ ብዘሕ ጠመተ
ክወሃቦም ኣለዎ፡፡

ክፍለ ግ዗
ነዙ ምዏራፍ እዘይ ዜተመዯበ ክፍለ ግ዗ እንትኸውን ከምዜስዕብ ምጥቃም
ይከኣል፡፡

42
ርእሲ ክፍለ ግ዗
ቀፅሪ ቤት ትምህርትና 12
ሕግታትን ዯንብታትን ነኽብር 6
ዯሕንነት መንገዱ 12
ኣብ ቤት ትምህርትና እንሰርሖም ንጥፇታት 6

43
 ምዕራፍ 4
ጣብያና

መእተዊ
እዙ ምዕራፍ ተምሃሮ ቅዴሚት፣ ዴሕሪት፣ የማንን ፀጋምን ኣንፇታት ዜፇልጥሉ
እዩ፡፡ ከምኡ’ውን ኣብ ከባቢኦም ዗ለዉ ህይወት ዗ይብሎምን ህይወት ዗ለዎምን
ዜፇልዩሉ እዩ፡፡ ብተወሳኺ’ውን ኣብ ከባቢኦም ዗ለዉ ልሙዲት ንጥፇታት
ሕብረተሰብን መጓዒዜያን ፍልጠት ዜረኽብሉ ኮይኑ መብዚሕትኡ ኣብ ተግባራዊ
ንጥፇታት ዜተዯረኸ እዩ፡፡

ዜርዜር ዕላማታት
- የማን፣ ፀጋም፣ ቅዴሚትን ዴሕሪትን ኣንፇታት ይፇልዩ፣
- ናይ ገዜኦም፣ ጎረባብቶምን ቤት ትምህርቶምን ኣቀማምጣ የመላኽቱ፣
- ሃለዋት ኣየር የርእዩ፣ ንምንታይ ከምዜጠቅም ይዚረቡ፣
- ሃለዋት ማይ ኣብ ራህያ፣ ዑላን ፇሳሲ ማይን የርእዩ፣
- ማይ ንምንታይ ጠቓሚ ከምዜኾነ ይዚረቡ፣
- ሓመዴ ተኽልታት ንምቡቃል ንምንታይ ኣዴላዪ ከምዜኾነ ይዚረቡ፣
- ቀለልቲ ዜኾኑ ቅርፅታትን ምስልታትን ብሸኽላ (ጭቃ) ተጠቒሞም
ይቐርፁ፣
- ተኽልታት ኣእዋም፣ ቁጥቋጥን ኣናእሽተይ ተኽልታትን ብምባል
ይምዴቡ፣
- ዜተወሰኑ ረብሓ ተኽልታት ይዚረቡ፣
- ንተኽልታት ዜግበር ክንክን ይዚረቡ፣
- እንስሳት እንስሳት ዗ቤትን ዗ገዲምን ብምባል ይምዴቡ፣
- ብዚዕባ ክንክን እንስሳት ይዚረቡ፣
- ዜተወሰኑ ጥቕምታት እንስሳት ይዚረቡ፣
- ረብሓ ስራሕ ይዚረቡ፣

44
 - ንስራሕ ውልቃዊ ስራሕ፣ እንዲሰብ ተቖፂርካ ምስራሕን ስራሕ
መንግስትን ብምባል ይምዴቡ፣
- ብስርሖምን ኣብ ገዜኦም ብዜሰርሕዎም ቀለልቲ ዕዮታት ዕግበት የርእዩ፣
- ረብሓ መጓዒዜያ ይዚረቡ፣
- ኣብነታት ባህላዊ መጓዒዜያ ይህቡ፣
- ኣብነታት ዗በናዊ መጓዒዜያ ይህቡ፡፡

መረዲእታ ንመምህር
ጣብያ፡- ማለት ኣብ ዜተፇላለዩ ስራሕቲ ዜተዋፇሩ ብዘሓት ሰባት ዜነብርሉ
ከባቢ እንትኾን ኣብ ትሕቲ ምምሕዲር ወረዲ ዜርከብ እዩ፡፡
ኣየር፡- ብኢዴና ኣይንጭብጦን፣ ጨና ኮነ ጣዕሚ የብሉን፡፡ ኣየር ህይወታውያን
ንኽነብሩ ናይ ግዴን የዴልዮም፣ ከምኡ’ውን ንዜተፇላለየ ግልጋሎት ዜጠቅም
ህይወት ዗ይብሉ ባእታ እዩ፡፡

ማይ፡- ሰለስተ ርባዕ ክፊል ዒለምና ብማይ ዜተሸፇነ እዩ፡፡ማይ ካብ ባሕርታት፣

ውቅያኖሳት፣ ሩባ፣ ዑላ፣ ቃላይ፣ ፍልፍልን ዜናብን ይርከብ፡፡ ማይ ንዕብየት
ተኽልታትን እንስሳትን፣ ንመጓዒዜያን ንመንበሪ ዜተፇላለዩ ህይወታውያን
ስለዜጠቅም ምዕቃብን ምክንኻንን ኣዴላዪ እዩ፡፡

ሓመዴ፡- ካብ ዜበስበሱ ተኽልታትን እንስሳትን (decomposition) ከምኡ’ውን

ኣብ ልዕሊ ኮውሒ ንነዊሕ እዋን ኣብ ዜፍጠር ምልውዋጥ ኩነታት ኣየር
ተፍረኽሪኹን ዯቒቑን ዜፍጠር ነገር እዩ፡፡ ሓመዴ ዜተፇላለየ መጠንን ሕብርን
ኣለዎ፡፡ ኣብ ውሽጢ ሓመዴ ንተኽሊ ዕብየት ጠቐምቲ ዜኾኑ ዜተፇላለዩ
መኣዴናት ኣለዉ፡፡ ከምኡ’ውን ሱር ተኽሊ ብምሓዜ ነቲ ተኽሊ ጥንካረ ይህቦ
እዩ፡፡ ብተወሳኺ’ውን ሓመዴ ገዚን ኣቑሑት ገዚን ንምስራሕ ይጠቅም፡፡

ተኽልታት፡- ብዜተፇላለየ መንገዱ ክንምዴቦም ንኽእል ኢና፡፡ ንኣብነት

ዒምበብቲ ተኽልታትን ዗ይዒምበብቲ ተኽልታትን ወ዗ተ.
ኣብዘይ ግና ብመጠኖም ተኽልታት ኣብ ሰለስተ ይምዯቡ፡፡ ንሳቶም’ውን
 ዒበይቲ ተኽልታት (trees)

45
  ማእኸለዎት ተኽልታት(shrubs)
 ኣናእሽተይ ተኽልታት (herbs) እዮም፡፡
ዒበይቲ ተኽልታት ዜበሃሉ ዒበይቲ ኣእዋም እዮም፡፡ ኣብነት ሳግላ፣ ቀላሚጦስ
ወ዗ተ. ማእኸለዎት ተኽልታት ዜበሃሉ ኸዒ ቁጥቋጣት እዮም፡፡ እዙኦም ከዒ ከም
ሃምብሃምቦ፣ ኩልዖው ወ዗ተ ዜመሳሰሉ እዮም፡፡ ኣናእሽተይ
ተኽልታት ኣብ ውሽጢ ሓዯ ዒመት ዜቦቕሉ እዋናዊ ተኽለታት (annual
plants) እዮም፡፡ እዙኦም ከዒ ከም ዜተፇላለዩ ዒይነት እኽሊ፣ ሳዕርን
ዜመሳሰሉን እዮም፡፡

ጥቕሚ ተኽልታት፡- ተኽልታት ዜተፇላለዩ ጥቕምታት ኣለዎም፡፡ ኣብነት

ንምግብነት፣ ንኽዲን መስርሒ፣ ንመስርሒ ገዚ፣ ንሓዊ መንዯዱ፣ ንሓፁር፣
ንመጋየፂ፣ ንመዴሓኒት፣ ኣብ ፊብሪካ ዜተፇላለዩ ነገራት መስርሒ፣ ንፍልፍል
እቶት፣ ሓመዴ ብውሕጅ ተጓሕጒሑ ከይውሰዴ፣ ከባብያዊ ኣየር ከይዚባዕ፣
ንመዕቖቢ እንስሳት ወ዗ተ እዩ፡፡

ክንክን ተኽልታት፡- ተኽልታት ክሕዯሱ ዜኽእሉ ሃፍቲ ተፇጥሮ እዮም፡፡ ኾይኑ

ግና ተኽልታት ግቡእ ኣተሓሕዚን ኣጠቓቕማን እንተ዗ይገይርናሎም ክበርሱ
ይኽእሉ፡፡ ስለዘይ ተኽልታት ማይ ከነስትዮም ኣለና፡፡ በብእዋኑ ብምኹስኳስን
ምግቦም ዜማቐሎም ፃህያይ ክነጥፇአሎም ይግባእ፡፡ ከምኡ’ውን ፅቡቕ ምህርቲ
ንምርካብ ዴኹዑ ክንገብረሎም ይግባእ፡፡ ሓፁር ብምሕፃር’ውን ግቡእ ሓለዋ
ክንገብር ኣለና፡፡ ኣእዋም ብ዗ይኣግባብ ክንቆርፅ የብልናን፡፡ እንተቖሪፅና ዴማ
ፇልስታት ብምትኻል ክንትክኦም ኣለና፡፡

እንስሳት፡- ብዜተፇላለየ መንገዱ ክንምዴቦም ንኽእል ኢና፡፡ ንኣብነት ዒፃማት

እንስሳትን ዗ይዒፃማት እንስሳት ወ዗ተ፡፡ ኣብዘይ ግና ኣብ መንበሪኦም ተዯሪኽና
እንስሳ ዗ቤትን ዗ገዲምን ብምባል ኣብ ክልተ ይምዯቡ፡፡

ጥቕሚ እንስሳት፡- እንስሳት ዜተፇላለዩ ጥቕምታት ኣለዉዎም፡፡ ኣብነት

ንምግብነት፣ ካብ ቆርበት እንስሳት ጫማ፣ ቦርሳን ክዲውንትን ይስርሑ፤ ካብ

46
ጨጉሪ እንስሳት ክዲውንቲ ይስርሑ፤ ንመጓዒዜያ፣ ንማሕረስ፣ ገዚ ንምሕላው፣
ንምዜንጋዕ፣ ፍልፍል እቶትን ሸርፉ ወፃኢ ንምርካብን ወ዗ተ እዮም፡፡

ክንክን እንስሳት፡- እንስሳትና’ውን ከም ተኽልታት ግቡእ ኣተሓሕዚ የዴልዮም

እዩ፡፡ ማይ ክሰትዩ ኣለዎም፡፡ እኹል ምግቢ ክረኽቡ ኣለዎም፡፡ ፅሩይን ግቡእን
መንበሪ ክህልዎም ይግባእ፡፡ እንስሳት ፍቕሪ’ውን ይዯልዩ እዮም፡፡ ስለዘይ
ክንተናኾሎም ኣይግባእን እዩ፡፡

ረብሓ ስራሕ፡- ሰብ ንኽነብር ክሰርሕ ኣለዎ፡፡ ስራሕ ዜበሃል ወዴሰብ ንምንባር

ክብል ዜተፇላለዩ እቶት ንምርካብ ዜዋፇረሎም ዜተፇላለዩ ንጥፇታት እዮም፡፡
ሰሪሕኻ ገን዗ብ ትረክብ በቲ ገን዗ብ ከዒ መሰረታዊ ዴልየትካ ተማልእ፡፡
ንሳቶም’ውን ምግቢ፣ ኽዲንን ገዚን እዮም፡፡
ከከም ስርሑ እቲ ዜርከብ እቶት ልዐል ወይ ከዒ ትሑት ክኸውን ይኽእል እዩ፡፡
እቶም ልዐል እቶት ዗ለዎም ሰባት ካብ መሰረታዊ ዴልየቶም ምምላእ
ብተወሳኺ ዗በናዊ ዜኾኑ ውፅኢት ሳይንስን ቴክኖሎጅን ንምጥቃም ይኽእሉ
እዮም፡፡ ኣብነት ቲቪ፣ ፍሪጅ፣ ኮምፒዩተር፣ ዱሽ፣ መኪና ወ዗ተ፡፡

ከምዜፍለጥ ስራሕ ብዜተፇላለየ መንገዱ ይምዯብ እዩ፡፡ ኣብዘይ ግና ኣብ ሰለስተ

ዒይነታት ተመዱቡ ኣሎ፡፡ ንሳቶም’ውን፡-
 ኣብ ናይ ባዕልኻ ምስራሕ ብውልቀኻ ምስራሕ ማለት እዩ፡፡
 ኣብ ኻልእ ሰብ ምስራሕ (እንዲሰብ ወይከዒ ንኻልእ ሰብ ብምስራሕ እቶት
ምርካብ ማለት እዩ)
 ኣብ መንግስቲ ምስራሕ (ኣብ ናይ መንግስቲ ተቖፂርካ ምስራሕ ማለት
እዩ)፡፡

ኹሉ ስራሕ ንሕብረተሰብ ረብሓ ክሳብ ዜሃለዎ ክቡር እዩ፡፡ ሓዯ ስራሕ ካብ’ቲ

ሓዯ ስራሕ ምብልላፅ ኣይከኣልን፡፡ ብቕንዕናን ብትግሃትን እንተሰሪሕና ዒዴና
ክነዕቢ ንኽእል ኢና፡፡

47
ባህላዊ መጓዒዜያ ዜበሃሉ ከም ብእግሪ ምጉዒዜ፣ ፇረስ፣ በቕሊ፣ ግመል፣ ኣዴግን
እንትኾኑ ዗በናዊ መጓዒዜያ ዜበሃሉ ከዒ መኪና፣ ናይ ፅዕነት መኪና፣ ኣውቶቡስ፣
ባቡር፣ ነፊሪት (ኣውሮፕላን)፣ መርከብ እዮም፡፡
መምሃሪ ሓገዜ
- ዜተፇላለዩ ፍልፍላት ማይ ዗ርእዩ ስእልታት፣ ቻርትታትን ፖስተራትን
- ዒበይቲ፣ ማእኸለዎት፣ ኣናእሽተይ ተኽልታት ዗ርእዩ ስእልታትን
ፖስተራትን
- ዜተፇላለዩ እንስሳ ዗ቤትን ዗ገዲምን ዗ርእዩ ስእልታትን ፖስተራትን
- ዜተፇላለዩ ዒይነታት መጓዒዜያ ዗ርእዩ ፖስተራት

ኣገባብ ኣመሃህራ
ቅዴሚ ኣንፇት ምምሃሮም ዜነብርሉ ጣብያን ቤት ትምህርቶም ዜርከበሉ ጣብያ
እንታይ ከምዜበሃል ብምሕታት ተምሃሮ መልሲ ክህቡ ብምግባር ይጀምሩ፡፡

ኣንፇት ዜብል ርእሲ ክምህሩ ከለዉ ብዚዕባ ቅዴሚት፣ ዴሕሪት፣ የማንን

ፀጋምን ኣንፇታት ዜገልፁ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ለዉ ስእልታት ብዜግባእ
ክርእይዎ ብምግባር በቲ ተዋሂቡ ዗ሎ መረዲእታ መሰረት ይግለፁሎም፡፡ እቲ
ስእሊ እናረኣዩ ዜምልስዎ ሕቶታት ክሰርሑ ይግበሩ፡፡ ከምኡ’ውን ኣብ መፅሓፍ
ተምሃራይ ተሓቢሮም ዗ለዉ ተግባራዊ ንጥፇታት 1፣ 2፣3፣ 4 ክሰርሑ
ይግበርዎም፡፡

ንጥፇት 5. ሕዴሕዴ ተምሃራይ ኣብ ገዜኡ ሰሪሑ ክመፅእ ይግበሩ፡፡ እቲ ኣብ

መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ቅዯም ሰዒብ ኣሰራርሓ ክኽተሉ
ይንገርዎም፡፡ መምህር’ውን እቲ ፇተነ ኣብ ክፍሊ ሰሪሖም
የርእይዎም፡፡ እቲ ማይ ዗ንቀሳቕሶ ኣየር ከምዜኾነ ይንገርዎም፡፡

ንጥፇት 6. ፇለማ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ሎ ቅዯም ሰዒብ ኣሰራርሓ መሰረት

ብምግባር ብመምህር ሰሪሖም የርእይዎም፡፡ ሕዴ ሕዴ ተምሃራይ
ክሰርሕ ይገበር፡፡ ነቲ ወረቐት ዗ንቀሳቕሶ ኣየር ከምዜኾነ
ይሓብሩሎም፡፡

48
ቀፂሎም ተምሃሮ ጥቕምታት ኣየር ክዜርዜሩ ይሕተትዎም፡፡ ኣብ መፅሓፍ
ተምሃራይ ተገሊፁ ዗ሎ ጥቕሚ ኣየር ብምግላፅ የጠቓልልዎ፡፡
ብዚዕባ ማይ እንተምህሩ መጀመርታ እዝም ዜስዕቡ ሕቶታት ንተምሃሮ
ይሕተትዎም፡፡

- ማይ ካበይ ንረክብ (ፍልፍላት ማይ)

- ጥቕሚ ማይ እንታይ እዩ

ተመያይጦም መልሲ ክህቡ ይግበሩ፡፡ ኣብ መወዲእታ እቲ ትክክለኛ መልሲ

ብምሃብ የጠቓልልዎ፡፡

ሓመዴ፡- ዜተፇላለዩ ዒይነትን ሕብርን ዗ለዎ ሓመዴ ከም዗ሎ ይግለፁሎም፡፡

ጥቕሚ ሓመዴ ክዜርዜሩ ይሕተትዎም፡፡ በቲ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ተገሊፆም
዗ለዉ ጥቕምታት ሓመዴ እቲ መልሱ የጠናኽሩሎም፡፡ ብዚዕባ ሓመዴ ዜጥምቱ
እዝም ዜስዕቡ ንጥፇታት የስርሕዎም፡፡

ንጥፇት 7. መጀመርታ ጠቐምቲ ዜኾኑ ተኽልታት ነቒሎም ከየምፅኡ መምህር

ምኽሪ ይሃብዎም፡፡
ሕዴሕዴ ተምሃራይ ዗ምፅኦ ተኽሊ ሱሩ ክዕ዗ብ ይግበሩ፡፡ ዲሕራይ ሓመዴ ነቲ
ተክሊ ዗ለዎ ጥቕሚ ንኽዚረቡ ይግበሩ፡፡ ኣብ መወዲእታ ሓመዴ ነቲ ሱር ምስ
መሬት ከምዜተሓሓዜን ነቲ ተኽሊንዕብየት ጠቐምቲ ዜኾኑ መኣዴናት ኣብ
ሓመዴ ከምዜርከቡ ይግለፁሎም፡፡

ንጥፇት 8. እዙ ንጥፇት እንትሰርሑ እዙ ኣሰራርሓ ቅዯም ሰዒብ ክጥቀሙ

ይሓግዘዎም፡፡
ካብ ሓመዴ ዜተፇላለዩ ቅርፅታት ንምስራሕ
1. መጀመርታ ሓመዴ ምምፃእ
2. ናብ’ቲ ሓመዴ ማይ ምውሳኽ
3. እቲ ሓመዴን ማይን እናሓዋሰስካ ምልዋስ

49
 4. እቲ ጭቃ ኣብ ፀፉሕ ነገር ብምጥፍጣፍ እናቖረፅካ ዜተፇላለዩ ቅርፅታት
ምስራሕ

ተኽልታት ዜተፇላለየ መጠን ከም዗ለዎም ንሳቶም’ውን ዒበይቲ፣ ማእከለዎትን

ኣናእሽተይ ከምዜኾነ ምስ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ተዋሂቡ ዗ሎ ኣብነታት
ይግለፁሎም።

ንጥፇት 9. መምህር ተምሃሮ ካብ ሓመዴ ለዊሶም ቅርፅታት ክሰርሑ ምስገበሩ

ስራሕቶም ይርኣዩሎም።
ብዚዕባ ጥቕሚ ተኽልታት ብምግላፅ ንጥፇት 10ን 11ን የስርሕዎም፡፡
ንጥፇት 10. ተምሃሮ ኣብ ከባቢኦም ወይ ቤት ትምህርቶም ዜርከቡ ተኽልታት
ብመንፅር ቁመቶም ዒበይቲ፣ ማእኸለዎት ኣናእሽተይ እናበሉ
ክምዴቡ ዴሕሪ ምግባር ግቡእ መልሲ ሂቦም የጠቓልሉ።
ንጥፇት 11. ኣብ ከባቢኦም ንምግብነት ዜጠቕሙ ተኽልታት ክዜርዜሩ
ብምግባር ተምሃሮ ዗ይሓበርዎም ተኽልታት እንተሃልዮም
ብምውሳኽ መምህር የጠቓልልዎ፡፡
ንጥፇት 12. ተኽልታት ካብ ምግብነት ብተወሳኺ በብኸባቢኡ ዜተፊለለዩ
ጥቐምታት ስለ዗ለዎም ተምሃሮ ኣብ ከባቢኦም ዜህቦ ጥቕሚ
ንኽዚረቡን መምህር’ውን ተምሃሮ ዗የስተወዏልዎ እንተሃልዩ
ብምሕባር የጠቓልልዎ፡፡

ብዚዕባ ክንክን ተኽልታት ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ተገሊፁ ዗ሎ ብምግላፅ

በተወሳኺ’ውን ካልእ ኣብ ከባቢኦም ዜግበር ክንክን ተኽልታት እንተሃልዩ
ምእንታን ክገልፁ ንጥፇት 13 ክሰርሑ ይገበር፡፡

ንጥፇት 13. ክሰርሑ ከለዉ ተምሃሮ ንክሓስቡ ግ዗ ሃብዎም፡፡ ኣብ መፅሓፍ

ተምሃራይ ተገሊፁ ዗ሎ ከይዚረቡ ምእንታን ኩሎም መፅሓፍቶም
ክዒፅዉ ይገበር፡፡ ሕዴሕድም ምስ ተዚረቡ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ
ተሓቢሩ ብ዗ሎ መሰረት የጠቓልልዎ፡፡

50
እንስሳት ብኣነባብሮኦም ኣብ ክልተ ዜምዯቡ ምዃኖም ብኣብነት ምስገለፁሎም
ንጥፇት 14. ክሰርሑ ይግበሩ፡፡ እቲ ትኽክለኛ ናይቲ ንጥፇት መልሲ’ውን ኣብዙ
ዜስዕብ ሰዯቓ ተገሊፁ ኣሎ፡፡
እንስሳ ዗ቤት እንስሳ ዗ገዲም
1. ጤል 1. ዋዒግ
2. ግመል 2. ተመን
3. ኣዴጊ 3. ሓርማዜ
4. ከልቢ 4. ማንትለ
5. በቕሊ 5. ዜብኢ
6. ብዕራይ 6. ነብሪ
7. ፇረስ 7. ሰገን
8. ላሕሚ

ብዚዕባ ጥቕሚ እንስሳት ከምህሩ ከለዉ መጀመርታ ንተምሃሮ ብምሕታት

ይጀምሩ፡፡ ኣብ’ቲ መልሲ ተምሃራይ ተዯሪኾም ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ
ተገሊፆም ዗ለዉ ጥቕምታት ብተወሳኺ ብምሕባር ንጥፇት 16ን 17ን ክሰርሑ
ምግባር፡፡

ንጥፇት 16. ተምሃሮ ስጋ ካብ እንታይ ከምዜርከብ ንክዚረቡ ዕዴል ዴሕሪ ምሃብ

ኣብ መልስታት ተምሃሮ መሰረት ጌይሮም መጠቓለሊ መልሲ
ይሃብዎም።
ንጥፇት 17. ተምሃሮ ኣብ ከባቢኦም ካብ ቆርበት ዜሰርሑ ነገራት ንዒበይቲ
ሰባት ሓቲቶም ብምምፃእ ኣብ ክፍሊ እዚረቡ ይግበሩ።
ንጥፇት 18. ካብቶም ዜተገለፁ ንመጓዒዜያ ዜጠቕሙ እንስሳት ንሰብን
ንኣቑሑትን ዗ጓዕዘ ንኽፇልዩ ብምግባር እቲ ንጥፇት
የጠቓልሉሎም፡፡

እንታይነት እንስሳ ዗ቤት ፇለማ ምስገለፁሎም ተምሃሮ ኣብነት ክህቡ

ይሐተትዎም፡፡ ብዴሕሪ’ዙ ንጥፇት17ን 18ን ክሰርሑ ይግበሩ፡፡

51
ንጥፇት 19. ክሰርሑ ከለዉ እቲ ቅዯም ሰዒብ ኣሰራርሓ ክሕሎ ብምግባር
ሕዴሕዴ ጉጅለ ዜሃብዎ ቁፅሪ ኣብ ሰሌዲ ብምፅሓፍ እቲ ዜለዒለ
ቁፅሪ ዜሓ዗ እንስሳ ዗ቤት ኣብ’ቲ ከባቢ ዜተለመዯ ምዃኑ
ንተምሃሮ ብምግላፅ የጠቓልልዎ፡፡
ንጥፇት 20. ብዚዕባ ክንክን እንስሰሳት ብሕቶ መልክዕ ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ
ቀሪቡ ዗ሎ ክመያየጡ ብምግባር እቲ ትኽክለኛ መልሲ ብምሃብ
መምህር የጠቓልልዎ፡፡

ስራሕ ገን዗ብ ንምርካብ ከምዜጠቅምን በቲ ገን዗ብ ከዒ እንታይ ከምዜግበር

ይሕተትዎም፡፡ ኣብ’ቲ መፅሓፍ ተምሃራይ ተገሊፁ ዗ሎ ጥቕሚ ገን዗ብ
ይግለፁሎም፡፡ ብዴሕሪ’ዙ ንጥፇትን 21ን 22ን ንክሰርሑ ይግበሩ፡፡

ንጥፇት 21ን 22ን ተተሓሓዜነት ስለ዗ለዎም ብሓዯ እዋን እንተዜስራሕ ፅቡቕ

እዩ፡፡ ኣብ ክልቲኡ ተምሃሮ ዜመስሎም ንኽዚረቡ ብምትብባዕ ኣብ መጨረሻ
መምህር ባዕሎም ስራሕ ገን዗ብ ንምርካብ ከምዜጠቅም በቲ ገን዗ብ’ውን ብዘሕ
ፀገማት ከምዜፍትሑ ብምግላፅ የጠቓልልዎ፡፡

መምህር ቅዴሚ ዒይነታት ስራሕ ምግላፆም ተምሃሮ ባዕሎም ንጥፇት 23

ክሰርሑ ይገበር፡፡ እዙ ማለት ተምሃሮ ኣብ ከባቢኦም ሰባት ዜተዋፇርሉ ስራሕቲ
ከዚረቡ ብምግባር እዙኣቶም ኩሎም ኣብ ብውልቀ ምስራሕ፣ ኣብ ውልቀ ትካል
ተቆፂርካ ምስራሕ፣ ኣብ ናይ መንግስቲ ምስራሕ ከምዜምዯቡ ብምግላፅ ነቲ
ንጥፇት የጠቓልልዎ፡፡

ኣብ መፅሓፍ ተምሃራይ ዗ለዉ ኣብነታት ምስገለፁሎም ንጥፇት 24 ክሰርሑ

ይግበሩ፡፡
ንጥፇት 24. ተምሃሮ ብጉጅለ ክጉጀሉን መራሒ ክመርፁን ምስ ገበሩ ስራሕ
ወለድም ክገልፁ ከለው እቲ መራሒ ኣብቲ ዒይነት ስራሕ ናይ “”
ምልክት ክገብር የሓብርሉ። ቀፂሎም ኩሎም ጉጅለታት
ብምጥማር የጠቆልልዎ።

52
ንጥፇት 25. ክሰርሑ ከለዉ ናይ ሕዴሕዴ ጉጅለ ፀብፃብ ምስቀረበ መምህር
ዜኾነ ይኹን ሰራሕተኛ ስርሑ ብዜግባእን ብቕንዕናን
እንተ዗ይሰሪሑ ኣብ’ቲ ሕብረተሰብ ዜተፇላለየ ፀገምን ፅዕንቶን
ከም዗ለዎ ብምግላፅ የጠቓልልዎ፡፡

ንጥፇት 26. ሕዴሕዴ ተምሃራይ ኣብ ትርፉ ግዙኡ ንስዴርኡ ከመይ

ከምዜሕግዜ ክገልፅ ይገበር፡፡ ብዴሕሪኡ እንታይ ከምዜስመዖም
ተመያይጦም ምስተዚረቡ መምህር ንወለዴኻ ኣብ ትርፉ ጊዛኻ
ምሕጋዜ ኣዴላዪ ከምዜኾነ ብምግላፅ የጠቓልልዎ፡፡

ብዚዕባ መጓዒዜያ ከምህሩ ከለዉ መጓዒዜያ እንታይ ማለት ከምዜኾነ፣ ጥቕሚ

መጓዒዜያን ከምኡ’ውን ባህላውን ዗በናውን መጓዒዜያ ኣፇላላይ ብምሕታት
ይጀምሩ፡፡ ኣብ’ቲ መፅሓፍ ተምሃራይ ተዋሂቡ ዗ሎ መረዲእታ ብምዴራኽ
ይግለፁሎም፡፡ ነዙ ንምጥንኻር’ውን ንጥፇት 27፣ 28፣ 29ን ክሰርሑ
ይግበርዎም፡፡

ንጥፇት 27. ሕዴሕዴ ሕቶ ከከም ከባቢኡ ዜጥቀሞ መጓዒዜያ ክግለፅ እዩ

ተዯልዩ ዗ሎ፡፡ ሕዴሕዴ ጉጅለ ምስተዚረበ እቲ ትኽክለኛ ኣብ’ቲ
ከባቢ ዜተለመዯ ብምግላፅ የጠቓልልዎ፡፡

ንጥፇት 28. ተምሃሮ ምስተዚረቡ ፅርግያን መጓዒዜያን ፇላሊኻ ዗ይረአ ነገር

ምዃኑ ብምግላፅ የጠቓልልዎ፡፡

ንጥፇት 29. እዙ ንጥፇት ክሰርሑ ከለዉ ጠመተ ክወሃቦ ዗ለዎ ጉዲይ እቲ

ዜኸዴዎ ቦታ እንተይኮነስ እቲ ዜተጠቐምዎ መጓዒዜያ ክኸውን
ኣለዎ፡፡ መምህር ከዒ ሰባት ካብ ቦታ ናብ ቦታ ብፇረስ፣ ብበቕሊ፣
ብመኪና፣ ብኣውሮፕላን፣ ብባቡር፡ ብመርከብ ወ዗ተ ከምዜጓዒዘ
ብምግላፅ የጠቓልልዎ፡፡

53
መጠቓለሊ
ኣብ መወዲእታ ነዝም ዜስዕቡ ቀንዱ ነጥብታት ብምልዒል ነቲ ምዕራፍ ኣሕፅር
ኣቢሎም የጠቓልልዎ፡፡
- ምፍላይ ኣንፇታት ቅዴሚት፣ ዴሕሪት፣ የማንን ፀጋምን
- ህይወት ዗ይብሎም ነገራት ኣየር፣ ማይን ሓመዴን፣
- ዒበይቲ፣ ማእኸለዎትን ኣናእሽተይን ተኽልታት ኣፇላላይ
- እንስሳ ዗ቤትን ዗ገዲምን ብምባል እንስሳት ምምዲብ
- ረብሓ ስራሕ እንታይ ከምዜኾነ፣
- ዒይነታት ስራሕ ምፍላይ፣
- ጥቕሚ መጓዒዜያ ምግላፅ፣
- ዗በናውን ባህላውን መጓዒዜያ ምፍላይ፡፡

ኣገባብ ገምጋም
እቲ መምህር ንሕዴሕዴ ተምሃሮ ኣብ መላእ እቲ ምዕራፍ ዜሰርሕዎ ስራሕ
ብተኸታታሊ ክምዜኖምን ምስ እዝም ዜስዕቡ ኣገላልፃታት ብመሰረት ዜርዜር
ዕላማታት ኣብ ተዯላዪ ዯረጃ ብቕዒት ክንዯይ ከምዜጨበጡን ንምውሳን
ከወዲዴር ኣለዎ፡፡ እዙ ዜግበር ዗ሎ እቲ ተምሃራይ ዗ዕግብ ተዯላዪ ዯረጃ
ምርካቡን ዗ይምርካቡን ንምውሳን እዩ፡፡
ኣብ ዗ዕግብ ተዯላዩ ዯረጃ ብቕዒት ዜሰርሑ ተምሃሮ
- የማን፣ ፀጋም፣ ቅዴሚትን ዴሕሪትን ብምባል ኣንፇታት ይፇልዩ፡፡
ገዜኦምን ቤት ትምህርቶምን ንምምልኻት ይጥቀምሉ፡፡
- ሃለዋት ኣየርን ማይን የርእዩ፤ ንምንታይ ኣዴለይቲ ከምዜኾኑ ይዚረቡ፣
- ተኽልታትን እንስሳትን ይምዴቡ፤ ረብሓኦምን ከመይ
ከምዜከናኸኑዎምን ይዚረቡ፣
- ዒይነታት ስራሕ ይምዴቡን ረብሐኦም ይዚረቡን፣
- ረብሓ መጓዒዜያ ይገልፁ፣፡
- ኣብነታት ባህላውን ዗በናውን መጓዒዜያ ይህቡ፡፡

54
ካብ ዗ዕግብ ዯረጃ ብቕዒት ንላዕሊ ዗ለዎም ተምሃሮ ክዴነቑን ፍፃመታቶም ወይ
ሰራሕቶም ክፍለጠሎም ኣለዎ፡፡ ንቐፃሊ ጠንኪሮም ክሰርሑ ክተባብዐ ኣለዎም፡፡
ብዜሰርሕዎ ዗ስተርሕዩ (ዜዒግቡ) ክኾኑ የብሎምን፡፡

ኣብ ትሕቲ ዜተሓተ ተዯላዪ ዯረጃ ብቕዒት ዜሰርሑ ተምሃሮ ምስ ካልኦት

ክፍልታት ማዕረ ንምዃን (ንምስዒብ) ብዘሕ ሓገዜ የዴልዮም፡፡
ኣብ እዋን ዕረፍቲ ወይ ኣብ መወዲእታ ዕለታዊ ትምህርቲ ብዘሕ ጠመተ
ክወሃቦም ኣለዎ፡፡

ክፍለ ግ዗
ነዙ ምዕራፍ ዜተመዯበ ክፍለ ግ዗ 57 እንትኸውን ከምዜስዕብ ተሸንሺኑ ኣሎ፡፡
ኣቀማምጣ ጣብያ 9
ህይወት ዗ይብሎም ነገራት ኣብ ከባቢና 13
ህይወታውያን ከባቢና 9
ልሙዲት ንጥፇታት ሕብረተሰብ ከባቢና 13
መጓዒዜያ ኣብ ከባቢና 13

55