Programming PHP Third Edition Kevin Tatroe download
Programming PHP Third Edition Kevin Tatroe download
download
https://ebookfinal.com/download/programming-php-third-edition-
kevin-tatroe/
https://ebookfinal.com/download/pro-php-programming-1st-edition-peter-
macintyre/
https://ebookfinal.com/download/php-programming-solutions-1st-edition-
vikram-vaswani/
Build Your Own Database Driven Website Using PHP MySQL 1st
Edition Kevin Yank
https://ebookfinal.com/download/build-your-own-database-driven-
website-using-php-mysql-1st-edition-kevin-yank/
Build Your Own Database Driven Web Site Using PHP MySQL
4th Edition Kevin Yank
https://ebookfinal.com/download/build-your-own-database-driven-web-
site-using-php-mysql-4th-edition-kevin-yank/
OpenGL Game Programming Prima Tech s Game Development 1st
Edition Kevin Hawkins
https://ebookfinal.com/download/opengl-game-programming-prima-tech-s-
game-development-1st-edition-kevin-hawkins/
https://ebookfinal.com/download/beginning-programming-with-java-for-
dummies-third-edition-barry-burd/
https://ebookfinal.com/download/php-mysql-novice-to-ninja-5th-edition-
the-easy-way-to-build-your-own-database-driven-website-kevin-yank/
https://ebookfinal.com/download/programming-applications-for-
microsoft-office-outlook-2007-third-edition-randy-byrne/
https://ebookfinal.com/download/learning-the-bash-shell-unix-shell-
programming-third-edition-cameron-newham/
Programming PHP Third Edition Kevin Tatroe Digital
Instant Download
Author(s): Kevin Tatroe, Peter MacIntyre, Rasmus Lerdorf
ISBN(s): 9781449392772, 1449392776
Edition: Third Edition
File Details: PDF, 7.54 MB
Year: 2013
Language: english
THIRD EDITION
Programming PHP
Published by O’Reilly Media, Inc., 1005 Gravenstein Highway North, Sebastopol, CA 95472.
O’Reilly books may be purchased for educational, business, or sales promotional use. Online editions
are also available for most titles (http://my.safaribooksonline.com). For more information, contact our
corporate/institutional sales department: 800-998-9938 or corporate@oreilly.com.
Nutshell Handbook, the Nutshell Handbook logo, and the O’Reilly logo are registered trademarks of
O’Reilly Media, Inc. Programming PHP, the image of a cuckoo, and related trade dress are trademarks
of O’Reilly Media, Inc.
Many of the designations used by manufacturers and sellers to distinguish their products are claimed as
trademarks. Where those designations appear in this book, and O’Reilly Media, Inc., was aware of a
trademark claim, the designations have been printed in caps or initial caps.
While every precaution has been taken in the preparation of this book, the publisher and authors assume
no responsibility for errors or omissions, or for damages resulting from the use of the information con-
tained herein.
ISBN: 978-1-449-39277-2
[LSI]
1360094505
I would like to dedicate my portions of this book
to my wonderful wife, Dawn Etta Riley. I love you
Dawn!
—Peter MacIntyre
Table of Contents
Foreword . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xv
Preface . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xvii
1. Introduction to PHP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
What Does PHP Do? 1
A Brief History of PHP 2
The Evolution of PHP 2
The Widespread Use of PHP 6
Installing PHP 7
A Walk Through PHP 7
Configuration Page 8
Forms 9
Databases 10
Graphics 13
2. Language Basics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Lexical Structure 15
Case Sensitivity 15
Statements and Semicolons 15
Whitespace and Line Breaks 16
Comments 17
Literals 20
Identifiers 20
Keywords 21
Data Types 22
Integers 22
Floating-Point Numbers 23
Strings 24
Booleans 25
Arrays 26
v
Objects 27
Resources 28
Callbacks 29
NULL 29
Variables 29
Variable Variables 30
Variable References 30
Variable Scope 31
Garbage Collection 33
Expressions and Operators 34
Number of Operands 36
Operator Precedence 36
Operator Associativity 37
Implicit Casting 37
Arithmetic Operators 38
String Concatenation Operator 38
Auto-increment and Auto-decrement Operators 39
Comparison Operators 40
Bitwise Operators 41
Logical Operators 43
Casting Operators 43
Assignment Operators 45
Miscellaneous Operators 46
Flow-Control Statements 47
if 47
switch 49
while 51
for 53
foreach 54
try...catch 55
declare 55
exit and return 56
goto 56
Including Code 57
Embedding PHP in Web Pages 58
Standard (XML) Style 59
SGML Style 60
ASP Style 61
Script Style 61
Echoing Content Directly 61
3. Functions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Calling a Function 63
vi | Table of Contents
Defining a Function 64
Variable Scope 66
Global Variables 67
Static Variables 68
Function Parameters 68
Passing Parameters by Value 69
Passing Parameters by Reference 69
Default Parameters 70
Variable Parameters 70
Missing Parameters 71
Type Hinting 72
Return Values 72
Variable Functions 73
Anonymous Functions 74
4. Strings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Quoting String Constants 77
Variable Interpolation 77
Single-Quoted Strings 78
Double-Quoted Strings 78
Here Documents 79
Printing Strings 80
echo 81
print() 81
printf() 81
print_r() and var_dump() 83
Accessing Individual Characters 85
Cleaning Strings 85
Removing Whitespace 85
Changing Case 86
Encoding and Escaping 86
HTML 87
URLs 89
SQL 90
C-String Encoding 91
Comparing Strings 92
Exact Comparisons 92
Approximate Equality 93
Manipulating and Searching Strings 94
Substrings 95
Miscellaneous String Functions 96
Decomposing a String 97
String-Searching Functions 98
5. Arrays . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Indexed Versus Associative Arrays 119
Identifying Elements of an Array 120
Storing Data in Arrays 120
Adding Values to the End of an Array 122
Assigning a Range of Values 122
Getting the Size of an Array 122
Padding an Array 122
Multidimensional Arrays 123
Extracting Multiple Values 123
Slicing an Array 124
Splitting an Array into Chunks 125
Keys and Values 125
Checking Whether an Element Exists 126
Removing and Inserting Elements in an Array 126
Converting Between Arrays and Variables 128
Creating Variables from an Array 128
Creating an Array from Variables 128
Traversing Arrays 129
The foreach Construct 129
The Iterator Functions 130
Using a for Loop 131
6. Objects . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Terminology 148
Creating an Object 148
Accessing Properties and Methods 149
Declaring a Class 150
Declaring Methods 151
Declaring Properties 153
Declaring Constants 155
Inheritance 155
Interfaces 156
Traits 157
Abstract Methods 160
Constructors 161
Destructors 162
Introspection 163
Examining Classes 163
Examining an Object 164
Sample Introspection Program 165
Serialization 169
Table of Contents | ix
Processing Forms 177
Methods 177
Parameters 178
Self-Processing Pages 180
Sticky Forms 182
Multivalued Parameters 182
Sticky Multivalued Parameters 185
File Uploads 186
Form Validation 187
Setting Response Headers 189
Different Content Types 190
Redirections 190
Expiration 191
Authentication 191
Maintaining State 192
Cookies 193
Sessions 197
Combining Cookies and Sessions 199
SSL 200
8. Databases . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
Using PHP to Access a Database 203
Relational Databases and SQL 204
PHP Data Objects 205
MySQLi Object Interface 208
Retrieving Data for Display 209
SQLite 211
Direct File-Level Manipulation 214
MongoDB 222
Retrieving Data 224
Inserting More Complex Data 226
9. Graphics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
Embedding an Image in a Page 229
Basic Graphics Concepts 230
Creating and Drawing Images 231
The Structure of a Graphics Program 232
Changing the Output Format 233
Testing for Supported Image Formats 233
Reading an Existing File 234
Basic Drawing Functions 234
Images with Text 236
Fonts 236
x | Table of Contents
TrueType Fonts 237
Dynamically Generated Buttons 239
Caching the Dynamically Generated Buttons 240
A Faster Cache 241
Scaling Images 243
Color Handling 244
Using the Alpha Channel 245
Identifying Colors 246
True Color Indexes 247
Text Representation of an Image 248
Table of Contents | xi
12. Security . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
Filter Input 289
Cross-Site Scripting 292
SQL Injection 292
Escape Output 294
Filenames 298
Session Fixation 299
File Uploads 300
Distrust Browser-Supplied Filenames 300
Beware of Filling Your Filesystem 301
Surviving register_globals 301
File Access 301
Restrict Filesystem Access to a Specific Directory 302
Get It Right the First Time 302
Don’t Use Files 303
Session Files 303
Concealing PHP Libraries 304
PHP Code 304
Shell Commands 305
More Information 306
Security Recap 306
Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 491
When the authors first asked me if I’d be interested in writing a foreword for the third
edition of this book, I eagerly said yes—what an honor. I went back and read the
foreword from the previous edition, and I got overwhelmed. I started to question why
they would ask me to write this in the first place. I am not an author; I have no amazing
story. I’m just a regular guy who knows and loves PHP! You probably already know
how widespread PHP is in applications like Facebook, Wikipedia, Drupal, and Word-
press. What could I add?
All I can say is that I was just like you not too long ago. I was reading this book to try
and understand PHP programming for the first time. I got into it so much that I joined
Boston PHP (the largest PHP user group in North America) and have been serving as
lead organizer for the past four years. I have met all kinds of amazing PHP developers,
and the majority of them are self-taught. Chances are that you, like most PHP people
I know (including myself), came into the language quite by accident. You want to use
it to build something new.
Our user group once held an event where we invited everyone in the community to
come and demonstrate a cool new way to use PHP. A realtor showed us how to create
a successful business with an online virtual reality application that lets you explore real
estate in your area with beautiful views of properties. An educational toy designer
showed us his clever website to market his unique educational games. A musician used
PHP to create music notation learning tools for a well-known music college. Yet another
person demoed an application he built to assist cancer research at a nearby medical
institution.
As you can see, PHP is accessible and you can do almost anything with it. It’s being
used by people with different backgrounds, skill sets, and goals. You don’t need a
degree in computer science to create something important and relevant in this day and
age. You need books like this one, communities to help you along, a bit of dedication,
and some elbow grease, and you’re on your way to creating a brand-new tool.
xv
Learning PHP is easy and fun. The authors have done a great job of covering basic
information to get you started and then taking you right through to some of the more
advanced topics, such as object-oriented programming. So dig in, and practice what
you read in this book. You should also look for PHP communities, or user groups, in
your area to help you along and to get “plugged in.” There are also many PHP confer-
ences going on in other parts of the world, as this list shows. Boston PHP, along with
two other user groups, hosts a PHP conference each year in August. Come and meet
some excellent folks (both Peter MacIntyre, one of the co-authors, and I will be there)
and get to know them; you’ll be a better PHPer because of it.
—Michael P. Bourque
VP, PTC
Organizer for Boston PHP User Group
Organizer for Northeast PHP Conference
Organizer for The Reverse Startup
xvi | Foreword
Preface
Now more than ever, the Web is a major vehicle for corporate and personal commu-
nications. Websites carry satellite images of Earth in its entirety, search for life in outer
space, and house personal photo albums, business shopping carts, and product lists.
Many of those websites are driven by PHP, an open source scripting language primarily
designed for generating HTML content.
Since its inception in 1994, PHP has swept the Web and continues its phenomenal
growth with recent endorsements by IBM and Oracle (to name a few). The millions of
websites powered by PHP are testament to its popularity and ease of use. Everyday
people can learn PHP and build powerful dynamic websites with it. Marc Andreessen,
partner in Andreessen Horowitz and founder of Netscape Communications, recently
described PHP as having replaced Java as the ideal programming language for the Web.
The core PHP language (version 5+) features powerful string- and array-handling fa-
cilities, as well as greatly improved support for object-oriented programming. With the
use of standard and optional extension modules, a PHP application can interact with
a database such as MySQL or Oracle, draw graphs, create PDF files, and parse XML
files. You can write your own PHP extension modules in C—for example, to provide
a PHP interface to the functions in an existing code library. You can even run PHP on
Windows, which lets you control other Windows applications, such as Word and Excel
with COM, or interact with databases using ODBC.
This book is a guide to the PHP language. When you finish it, you will know how the
PHP language works, how to use the many powerful extensions that come standard
with PHP, and how to design and build your own PHP web applications.
Audience
PHP is a melting pot of cultures. Web designers appreciate its accessibility and conve-
nience, while programmers appreciate its flexibility, power, diversity, and speed. Both
cultures need a clear and accurate reference to the language. If you are a programmer,
then this book is for you. We show the big picture of the PHP language, and then discuss
the details without wasting your time. The many examples clarify the explanations,
xvii
and the practical programming advice and many style tips will help you become not
just a PHP programmer, but a good PHP programmer.
If you’re a web designer, you will appreciate the clear and useful guides to specific
technologies, such as XML, sessions, PDF generation, and graphics. And you’ll be able
to quickly get the information you need from the language chapters, which explain
basic programming concepts in simple terms.
This book has been fully revised to cover the latest features of PHP version 5.
xviii | Preface
Discovering Diverse Content Through
Random Scribd Documents
scoperta che il creduto filosofo arabo (moro dice Bruno), del quale
nessuno sapeva dire quando e dove fosse nato, è un poeta e filosofo
ebraico ben noto, Salomon-Ibn-Gebirol, nome che passando per le
bocche dei latini si corruppe in Avicebronio, nello stesso modo che Ibn-
Roschd divenne Averroé, Ibn-Sina Avicenna. Il y a peu de noms aussi
populaires parmi le Juifs que celui de Salomon ben-Gebirol; un grand
nombre de ses hymnes se sont conservés jusqu'à nos jours dans la
liturgie sinagogale de tous les pays. Mais tout ce que nous savons de
certain sur sa vie, c'est qu'il était né à Malaga et qu'il reçut son
éducation a Saragosse, où il composa en 1045 un petit traité de morale
(pag. 155). La dottrina dell'Avicebronio, venne compendiata da uno
scrittore ebreo di nome Ibn Faléquera, il quale tradusse dall'arabo i
luoghi più importanti dei 5 libri del Fons vitae, che gli parvero contenere
tutto il sistema. E dalla traduzione di questo compendio, e dall'analisi del
manoscritto latino del Fons vitae, trovato dal Munk nella biblioteca
parigina s'attinge ora una notizia dell'Avicebronio molto più compiuta ed
esatta che non dalle citazioni dei dottori scolastici. On reconnait dans ce
systême l'influence de la doctrine des Alessandrins, et la philosophie de
Ibn-Gebirol, serait à peu près identique avec celle de Plotin et de Proclus
si, dominé par le dogme religieux, il n'avait pas cherché à éviter les
conséquences de ces doctrines panthéistes en se réfugiant dans
l'hypothèse de la volonté (pag. 231).
26. Perversissimum dogma impii Amorici cujus mentem sic pater mendacii
excaecavit, ut ejus doctrina non tam haeretica censenda sit, quam
insana. (Mansi, XXII, 986).
31. Riscontrate il bellissimo capitolo del Fiorentino sulla scolastica, nella nota
opera Pietro Pompazzi, pag. 124 e segg., e dello stesso autore Manuale
di storia di Filosofia, parte II, pag. 94 e segg. Inoltre Renan, Averroès et
l'Averroisme, pag. 225, 3ª ediz.
32. Vedi Renan, op. cit., pag. 301 e segg. Che l'Anticristo sia messo come il
rappresentante dello scisma si pare dall'affresco del S. Petronio di
Bologna, ove accanto a Maometto ed Averroè è messo il capo dei
nicolaiti, i quali non si confondevano nel medio evo coi maomettani,
come dice il Renan, bensì rappresentavano i preti concubinarii,
aspramente combattuti insieme ai simoniaci dalla chiesa romana.
L'affresco del Gaddi nel cappellone degli Spagnuoli in Santa Maria
Novella in luogo di Nicola ha Sabellio, che insieme ad Ario ed Averroè
vengono rappresentati come confusi e vinti dal loro grande avversario. V.
Hettner, Italienische Studien, Braunschweig 1879, pag. 115.
33. S. Tommaso, Summa contra Gentes, 1, 26: Quod est commune multis,
non est aliquid praeter multa nisi sola ratione. Ivi 1, 65: Universalia non
sunt res subsistentes, sed habent esse solum in singularibus ut probatur
in VII met.
34. S. Tommaso, De univ. opusc. 50 ed. Parma 1864, tom. XVII, pag. 128 b.
Et tangitur in hoc duplex esse universale: unum quod est in rebus, aliud
secundum quod est in anima. Et quantum ad istud esse quod est
rationis, habet rationem praedicabilis; quantum vero ad aliud esse, est
quaedam natura, et non est universale actu, sed potentia; quia
potentiam habet ut talis natura fiat universalis per actionem intellectus,
.... depurantis ipsam (naturam) a conditionibus quae sunt hic et nunc.
35. Cito il noto passo di Alberto Magno, De natura et orig. animae, Tract. I,
cap. ii (Opp., Lugduni 1651, tom. V, pag. 186 b.): et tunc resultant tria
formarum genera; unum quidem ante rem existens, quod est causa
formativa rerum, praehabens simpliciter et immaterialiter et immobiliter
omnes diversitates formarum factorum materialiter; aliud autem est
ipsum genus formarum, quae fluctuant in materia et materiae sunt
perfectiones; tertium antem est genus formarum, quod abstrahente
intellectu separatur a rebus, secundum modum speciei et generis et
generalissimi in quolibet genere rerum. Et horum trium generum
primum quidem est ante rem, ut diximus. Secundum autem est in re ....
tertium autem est post rem.
38. Nel principio del cap. 5 del lib. III De anima, 430 a 10-14 Aristotele dice:
che poichè in tutta la natura occorrono differenze di materia e forma
potenza ed atto, si daranno anche nell'anima.
40. Avicenna, De an. cap. x, (Venezia 1546): Haec igitur manatio, vel hoc a
quo fit manatio, cum qua conjungitur anima, est substantia intellectiva
non corporea, neque in corpore; sed est existens per se: quae inhaeret
vel accidit vel assistit animae rationali, sicut inhaeret lumen visui. Verum
lumen confert vel tribuit cum semplicitate essentiae suae visui virtutem
super apprehensionem solum, et non formam apprehensam; et haec
substantia confert vel tribuit cum simplicitate essentiae suae virtuti
rationali virtutem super apprehensionem et facit in ea advenire formas
apprehensibiles etiam, sicut declaravimus.
41. Aristotelis De anima cum Averrois commentariis, Venetiis 1562 fol. 149
v: Ex hoc dicto nos possumus opinari intellectum materialem esse
unicum in cunctis individuis. Destr. destruct 1, dub. 8: prae caeteris
assimilatur lumini, et sicut lumen dividitur ad divisionem corporum
illuminatorum, deinde fit unum in ablatione corporum, sic est res in
animabus cum corporibus. Per tal guisa Averroè crede di conciliare le
due interpetrazioni di Alessandro d'Afrodisia e di Temistio. Questi ha
ragione di sostenere esser l'intelletto attivo ed il passivo un solo e
medesimo intelletto; ma ha torto d'intrinsecarlo coll'anima individuale,
nè per questo verso si può dissentire dall'Afrodisio, a mente del quale il
vero e compiuto intelletto è esterno all'anima umana. Prendendo
dunque dal Temistio l'identificazione dei due intelletti, e dall'Afrodisio
l'esteriorità Averroè riesciva ad una dottrina psicologica di questa forma:
Ciò che v'ha d'individuale e di diverso negli uomini è la forma del corpo
organico, cioè l'anima come principio vitale. A quest'anima appartiene il
sentire, l'immaginare, ed anche una certa virtù valutativa. Ma questo
complesso di funzioni non forma ancora l'intelletto neanche in potenza.
Occorre l'opera di una causa esterna, dell'intelletto agente, perchè da
quella oscurità si sprigioni una scintilla, o in altre parole perchè l'anima
sia capace di nuove funzioni. Quindi anche l'intelletto passivo è
creazione dell'Intelletto agente. Formatasi questa nuova potenza o
l'intelletto passivo, si tradurrà in atto sotto l'influsso permanente del
νοῦς ποιητικὸς, e per tal guisa diverrà intelletto acquisito.
42. Epit. meteor. tr. 4: Intellectus autem agens ordinatur ex ultimo horum in
ordine, et ponamus ipsum esse motorem orbis Lunae.
43. Summa theol., I, qu. 79, art. 3: Si noster intellectus agens non esset
aliquid animae, sed esset quaedam substantia separata, unus esset
intellectus agens omnium hominum, et hoc intelligunt qui ponunt
unitatem intellectus agentis. Si autem intellectus agens sit aliquid
animae, et quaedam virtus ipsius, necesse est dicere quod sint plures
intellectus agentes, secundum pluralitatem animarum, quae
multiplicantur secundum multiplicationem hominum.
45. Anche S. Tommaso, sebbene con restrizione, ammette questo (S. t., qu.
84, art. vii): Impossibile est intellectum, secundum praesentis vitae
statum, quo possibili corpori conjungitur, aliquid intelligere in actu nisi
convertendo se ad phantasmata.
50. Scoto, quaest. in met. VII, qu. 13, scol. 2 (Opp., IV, 700, ed. Lione
1639): Eadem materia quae est sub forma unius individui potest esse
sub forma alterius consequenter. Ergo non est illud, quo distinguuntur
duo individua et quo hoc est hoc.
51. Intorno a Scoto tutto è ancora oscuro, il luogo di nascita non si sa bene
se sia in Iscozia, in Irlanda o nel Northumberland, e l'anno stesso in cui
nacque è incerto se sia il 1274, proprio quello in cui morì S. Tommaso,
ovvero il 1266. Giovanissimo entrò nell'ordine dei Francescani, e a soli
23 anni insegnava con gran successo. Ma ben presto la sua prodigiosa
attività fu tronca dalla morte che lo colse nel 1308, in Colonia, dove il
Generale dell'ordine lo avea chiamato a dar splendore a quell'antica
scuola. L'Erdmann (Grundriss der Geschichte der Philos., 3ª ed. I, 409 e
segg.) pone il nostro filosofo nel periodo della dissoluzione della
scolastica. Ed in verità quell'acume di dialettica, che fece meritare a
Scoto il nome di dottor sottile lo rende più atto a criticare le dottrine
altrui, che a costruirne nuove; a forza di distinzioni e suddistinzioni
notomizza e distrugge l'altrui pensiero; ma a questa forza d'analisi non
corrisponde quella potenza sintetica, che risplende nei periodi creativi
della filosofia. Per questa ragione lo Scoto attende più al modo come si
dimostra la dottrina, che alla dottrina stessa; onde da lui prende origine
quel fare scettico che trae in rovina il dommatismo scolastico. Queste
ragioni dell'Erdmann non son certo di poco valore; ma non valgono a
scuotere l'antica tradizione degli storici della filosofia di mettere assieme
i due grandi emuli, S. Tommaso e Scoto. Non è punto vero che Scoto
non abbracci una dottrina a preferenza di un'altra. Tutt'altro. Egli invece
sostiene un realismo, forse più logico di quello di S. Tommaso, a
costruire il quale ha bisogno di attribuire realtà e consistenza ai concetti
astratti più di quel che facessero gli scolastici posteriori. Voglio dare un
esempio. Scoto combattè la dottrina tomistica degli attributi divini, i
quali solo a noi parrebber molteplici, mentre in realtà si riducono ad uno
nella semplicità dell'essenza divina, e non nasconde le conseguenze
pericolose di un siffatto docetismo, che minaccia la distinzione reale
delle persone. Aggiunge che non perchè gli attributi divini debbano
intendersi come infiniti, non per questo perdono la loro natura. E se la
saggezza, la bontà, la giustizia debbono elevarsi pel processo di
eminenza al massimo grado, non ne segue che la distanza, che separa
questi concetti, si raccorci. Questa critica è certamente fine, e se fosse
stata rivolta contro tutta la posizione della scolastica, che cerca la luce
dove più si addensano le tenebre, potremmo benissimo mettere Scoto
accanto all'Occam. Ma la cosa non sta così. Scoto vive nello stesso
ambiente di S. Tommaso, e combatte la dottrina di lui non per mostrare
l'impossibilità di quell'ibrido accozzo di dommatismo, e razionalismo, ma
per sostituire alla tomistica una dottrina non certo più chiara, ma senza
dubbio più vuota. Divinae perfectiones distinguuntur ex parte rei, non
realiter quidem sed formaliter. Possiamo al più dire col Fiorentino che
Scoto segna una transizione tra il periodo della scolastica e quello della
dissoluzione (Manuale, II, 110).
53. Sono spesso citati i due passi seguenti. De rerum principio, qu. 8, art. 4,
24 (Opp., III, pag. 52): Ego autem ad positionem Avicembronis redeo;
et primam partem, scilicet quod in omnibus creatis per se
subsistentibus, tam corporalibus, quam spiritualibus, sit una materia
teneo. Loc. cit., pag. 53: Mundus est arbor quaedam pulcherrima, cujus
radix et seminarium est materia prima, folia fluentia sunt accidentia,
frondes et rami sunt creata corruptibilia, flos anima rationalis, fructus
naturae consimilis et perfectionis natura angelica.
54. Averroè nega la creazione nel tempo, se non si vuole ammettere fuisse
mutationem in ipso Deo; et principium concessum ab omnibus est, quod
nulla res se ipsam mutare potest. (Destr. destr., disp. 1, dub. 1). S.
Tommaso non va certo tanto in là, ma confessa (Summa st., 1, qu. 46,
art. 2) mundum incipisse sola fide tenetur ... novitas mundi non
demonstrationem recipere ex parte ipsius mundi, unumquodque autem
secundum rationem suae speciei abstrahit ab hic et nunc .... similiter
etiam neque ex parte causae agentis, quae agit per voluntatem. Noi
riconosciamo col Talamo (L'Aristotelismo della Scolastica, pag. 158, 3ª
ed.) che S. Tommaso non per ossequio ad Aristotele, ma in forza
d'argomenti razionali sostiene la sua dottrina. E pensiamo anche noi,
che dell'autorità del filosofo l'Angelico se ne sarebbe sbarazzato presto,
come fece nella stessa quistione quando prese a combattere gli
argomenti dell'ottavo della fisica. Il contrasto in cui si dibatteva era più
profondo, e stolti erano quei murmurantes che chiudevano gli occhi per
non vedere.
55. S. th., I, qu. 50, art. 4. De Ente et essentia c. 5. Sed quum essentia
simplicium non sit recepta in materia, non potest ibi esse talis
multiplicatio. Ed ideo non oporteat quod inveniantur plura individua
unius speciei in illis substantiis, sed quot sunt individui, tot sunt species.
57. Philos. princ., c. 3; Ars Magna, part. 9, c. 64. Credere non est finis
intellectus sed intelligere; verumtamen fides est unum instrumentum ad
elevandum suum intelligere cum credere; et ideo sicut instrumentum
consistit inter causam et effectum, sic fides consistit inter intellectum et
Deum. Sotto Gregorio XI l'inquisitore Eymerich estrasse dalle opere del
Lullo cento passi incriminabili tra i quali scelgo questi: 97. Quod fides est
necessaria hominibus insciis rusticis ministrantibus et non habentibus
intellectum elevatum .... homo subtilis facilius trahitur per rationem
quam per fidem. 98. Ille qui cognoscit per fidem ea quae sunt fidei,
potest decipi; sed ille qui cognoscit per rationem non potest falli. Voglio
anche addurre l'articolo seguente 99: interficientes haereticos sunt
injuriosi et vitiosi etc. (Directorium inquisitionis, Roma 1635, p. 277). In
seguito alla denunzia dell'inquisitore, udito il parere di Pietro vescovo
d'Ostia ed altri venti maestri di teologia, Gregorio XI ingiunge
all'arcivescovo di Terragona: quod omnibus et singulis eisdem personis
vestrarum civitatum et dioecesum doctrinam seu potius
dogmatizationem, et usum hujusmodi librorum interdicere studeatis. La
bolla riportata nel Directorium pag. 331 è del 25 gennaio 1376. Non
ostante questa condanna seguitarono i Lullisti, e nel rinascimento,
benchè fussero di nuovo condannate da Paolo IV, ebbero grande
importanza le teoriche del Lullo, talchè il Bruno scrisse un'Ars lulliana.
63. In questo senso accetterei la nota del Prof. Del Lungo sul ghibellinismo
di Dante (Dino Compagni e la sua Cronaca, Firenze 1879, II, 605).
Nessuno dubita che Dante avesse a disdegno i guelfi e i ghibellini dei
suoi tempi, partiti più municipali che politici, e nutriti da discordie e
rivalità di famiglia più che da contrasti di idee. E ben a proposito il Del
Lungo ricorda la nota terzina del vi del Paradiso
65. Le ragioni addotte dal D'Ancona (Studii di critica e storia letteraria, pag.
72-83) mi pare mettano fuori di controversia che lo spirto gentil non
possa essere Stefanuccio Colonna. E fra tutte le ipotesi la più probabile
resta sempre quella che riferisce la canzone a Cola, interpetrando le
parole: un che non ti vide ancor da presso nel senso: non ti vide
tribuno.
68. In 2 Sent., qu. 17: Non est ponenda pluralitas sine necessitate.
69. Summa totius logicae, I, cap. xv: Nullum universale esse aliqua
substantia extra animam existentem evidenter probari potest.
70. In Sent., prolog., qu. 1: Notitia intuitiva rei est talis notitia virtute cujus
potest sciri utrum res sit vel non sit.
71. In 1 Sent., dist. 3, qu. 2: Nec divina essentia nec divina quidditas nec
aliquid intrinsecum Deus, nec quid quod est realiter Deus potest hic
cognosci a nobis .... nihil potest probari naturaliter cognosci in se nisi
cognoscatur intuitive.
72. In 1 Sent., dist. 11, qu. 8. Non est quaerenda causa individuationis nisi
forte extrinseca.
76. Goldast, II, p. 877. Anche Bonifazio nella lettera all'elettore di Sassonia
dice alludendo all'impero: quod fuerat ad medelam provisum, tetendit
ad noxam.
77. Riezler, op. cit., pag. 203 e segg. Scaduto, op. cit., pag. 118. Riscontrate
anche l'opera recente del Labanca, Marsilio da Padova, Padova 1882, pag.
135. Acconsento al Labanca che il mettere nel popolo la fonte della
sovranità e non pure della temporale dell'Impero, ma della spirituale
della Chiesa sia un concetto moderno; ma ciò non toglie che l'opera di
Marsilio e pel fine che si propone, e pel metodo che tiene sa del
medievale in confronto del Principe e dei Discorsi del Machiavelli, come
ha ben detto il Villari, Niccolò Machiavelli, II, pag. 237.
79. De sui ipsius et multorum ignorantia liber, ed. Basilea, pag. 1037, 1043.
81. Fiorentino, Saggio sul Petrarca negli Scritti varii di letteratura, filosofia e
critica. Bartoli, I primi due secoli della letteratura italiana, pag. 485
segg. In una serie di lettere che il Petrarca diresse a parecchi in
occasione della guerra tra Genova e Venezia è messa in rilievo
quest'opposizione tra barbari ed italiani. Lib. XI, ep. 8 indirizzata il 18
marzo 1351 al Doge Dandolo (Fracassetti, pag. 131): Ergone ab Italis ad
Italos evertendos barbarorum regum poscuntur auxilia. Unde infelix
opem speret Italia, si parum est quod certatim a filiis mater colenda
discerpitur, nisi ad publicum parricidium alienigenae concitentur? pag.
132: Postquam alpes et maria, quibus nos moenibus natura vallaverat,
et interjectas obseratasque divino munere claustrorum valvas, livoris
avaritiae superbiaeque clavibus aperiendos duximus Cimbris, Hunnis etc.
Lib. XIV, ep. 5 al Doge e Consiglio di Genova dopo la vittoria riportata
dai Genovesi sui Veneziani (Fracassetti, pag. 295): Et de exterius quidem
hostibus (cioè degli stranieri che pugnavano insieme ai Veneziani) non
doleo. Quid enim laboribus italicis sua tela permiscent, venale genus ac
faedifragum, quos in longinquam infelicemque militiam nummus impellit
etc. Lib. XIV, ep. 6, indirizzata parimente ai Genovesi, quando nell'anno
appresso alla vittoria sui Veneziani si volsero contro il re d'Aragona:
Quod optabam video; ab ortu ad occasum victricia signa convertite. Hic
precor incumbite, viri fortes, hoc agite hoc pium, hoc justum, hoc
sanctum, hoc minime italicum bellum est. Lib. XVII, ep. 3, dopo la
disfatta dei Genovesi (Fracassetti, pag. 432): ab initio et semper a bello
italico dehortatus eram: deinde autem de externo hoste quaesitae
victoriae plauseram. Lib. XVIII, ep. 16, allo stesso Dandolo dopo le
vittorie veneziane del 1354 (Fracassetti, p. 506): Quousque enim miseri
in jugulos patria et in publicam necem barbarica circumspiciemus
auxilia? Quousque qui nos strangulent pretio conducemus .... nihil
insanius quam quod tanta diligentia tantoque dispendio Italici homines
Italiae conducimus vastatores, pag. 510: nec tibi persuadeas, pereunte
Italia, Venetiam salvam fore.
82. D'Ancona, Il concetto dell'Unità politica nei poeti italiani negli Studi di
Critica e Storia letteraria; Bologna 1880, p. 30-31. Bartoli, Appunti sulla
politica del Petrarca nella Rivista Europea, 16 gennaio 1878.
83. Epist., Lib. XI, 8. A ragione il Bartoli scrive (op. cit. pag. 489): Come il
Petrarca si riconnette da un lato coll'Allighieri, dall'altro sembra stendere
la mano presaga al Machiavelli, il quale coi versi di lui chiuderà il suo
ritratto del Principe.
84. Il D'Ancona (opera citata, pag. 34) ricorda la famosa lettera [De rebus
familiaribus, III, 7] indirizzata a Dionisio di S. Sepolcro nel 1339: Certe
ut nostrarum rerum praesens status est, in hac animorum tam implacata
discordia, nulla prorsus apud nos dubitatio relinquitur monarchiam esse
optimam relegendis reparandisque viribus Italis, quas longus bellorum
civilium sparsit furor. Haec ut ego novi, fateorque regiam manum nostris
morbis necessariam, sic te illud credere non dubito nullum me regem
malle, quam hunc nostrum, cujus sub ditione vivimus. Si deve certo
ammettere collo Zumbini (Saggio, pag. 84) che la speranza posta in
Roberto non durasse lungo tempo, perchè ben presto il re napoletano si
chiarì indegno dei suoi alti destini. Epperò il Petrarca si volge altrove, nè
indirizza al suo regale amico alcuna esortatoria, nè sulla tomba di lui
rimpiange le fallite speranze. Tutto questo è vero ed acutamente notato,
ma ciò non toglie che in questa lettera il Petrarca parli sul serio, perchè
Roberto, se gli fosse bastato l'animo, era certo l'unico monarca, a cui si
porgevano le più favorevoli occasioni per fondare un grande stato.
85. Riezler, op. cit., pag. 215 e segg. Labanca, op. cit., pag. 148 e segg.
Friedberg, De finium inter Ecclesiam et civitem regundorum judicio, pag.
71 e segg.
86. I Catari si dicevano così dal greco catharos puro, perchè essi soli si
reputavano mondi dal commercio col cattivo spirito. Hahn, Geschichte
der Ketzer im Mittelalter, Stuttgart 1845, I, pag. 50; Schmidt, Histoire
des Cathares, Paris 1849, II, 276.
89. Summa, pag. 52 b: Johannes de Lugio dicit quod omnes creaturae sunt
ab aeterno bonae cum Deo bono, et malae cum Deo malo; pag. 53 b:
Deus vult et potest omnia bona sed impeditur haec Dei voluntas et
potentia ab hoste suo.
90. Summa, pag. 54 b, Sequitur de propriis opinionibus Catharorum de
Concorrezio: Deus ex nihilo creavit angelos et quatuor elementa ...
diabolus de licentia Dei formavit omnia visibilia. Lo stesso Rainero ci
fornisce preziose notizie sulle varie sette catare, in ispecialità italiane. I
più rigidi erano chiamati, senza dubbio dal luogo di origine del
Catarismo, Albanenses. I quali alla lor volta divisi sunt in duas partes:
Hujus partis (quella che si teneva stretta all'antica tradizione) caput est
Balasinansa Veronensis eorum episcopus; alterius vero partis (la più
esagerata) est Johannes de Lugio Bergamensis (pag. 51 b-52 a). Da
queste due parti che costituivano i dualisti rigorosi, si debbono
distinguere i dualisti temperati, dei quali alcuni si chiamavano da
Concorrezo [non dalla modenese Correggio, nè dalla dalmata Gorizia,
come crede lo Schmidt (op. cit., II, 285), ma da Concorrezo in
Lombardia, circondario di Monza]; altri dicevansi Bagnolensi o Bajolensi
[da Bagnolo nel Milanese]. Summa, pag. 51 b: illi autem de Concorrezo
diffusi sunt fere per totam Lombardiam; Baiolensi Mantuae, Brixiae,
Bergami et in comitatu mediolanensi. Alla frazione più temperata
appartengono gli Slavi Bogomil, o amici di Dio come spiega Gieseler in
Schmidt loc. cit.
91. Anche Giovanni di Lugio credeva quod omnes (?) animae liberabuntur in
fine a poena et culpa (Summa, pag. 54 b).
93. Moneta, Adversus Catharos, Roma 1743, pag. 105: illi enim Cathari, qui
duo ponunt principia dicunt populum Dei constare ex tribus, scilicet
corpore, animo et spiritu praesidente utrique. Questa antica opinione
che si riadduce alle distinzioni platonico-aristoteliche delle parti
dell'anima era stata accettata dai Padri, come Giustino Taziano ecc.
Vedremo che la Gnosi sapea distinguere nell'uomo due anime, la buona
e la cattiva. Lo stesso affermano i Manichei. (Gieseler Kirchengeschichte,
I, 306).
94. Moneta, 105 B: Sciendum est, quod per spiritum intelligunt isti Heretici
Angelos, de quibus legitur «Qui facit angelos suos spiritus (Paul. ad
Hebr. I, 7)».
96. V. Schmidt, II, 59, che cita Euthymius Zigadenus, Narratio de Bogomilis,
ed. Gieseler, Gottinga 1842, pag. 8.
97. Moneta, pag. 63: de libero arbitrio quod isti negant esse in populo Dei. E
le ragioni di questa negazione vi sono molto sottilmente esposte. Hujus
rei caussa una est quia si populus Dei haberet liberum arbitrium ad
utrumque, scilicet ad bonum et ad malum, ab eodem fonte et eadem
natura esset bonum et malum, sic ergo non esset necesse ponere duos
Deos... Secunda causa quia Deus non habet liberum arbitrium; non
habet flexibilitatem ad bonum et ad malum. Unde ergo haberet populus
Dei liberum arbitrium? L'Hahn, op. cit., I, 69, giustamente osserva che la
negazione del libero arbitrio è intimamente collegata colle dottrine dei
dualisti rigorosi, perchè secondo loro, finchè l'anima è in potere del
cattivo spirito non può far bene, e quando al contrario in virtù del
consolamentum se ne libera non può far male.
100.
Moneta, pag. 4: Credunt etiam quod Diabolus, invidens Altissimo, caute
ascendit in coelum Dei sancti, et ibi colloquio suo fraudolento praedictas
animas decepit, et ad terram istam et caliginosum aerem duxit. Rainero
dice di Giovanni di Lugio (Summa pag. 53 b): Igitur cuncta animantia
participabant calliditate, sed plus omnibus serpens, et ideo per eum est
facta deceptio. Ma questo inganno pare che non sia volontario nè per
chi l'ordisce nè per chi lo soffre, perchè nihil est quod habet liberum
arbitrium, etiam Deus summus.
101.
Summa, pag. 54 b: Diabolus formavit corpus primi hominis et in illum
effudit unum angelum, qui in modico jam peccaverat. Item quod omnes
animae sunt ex traduce ab illo angelo. Questo domma dell'unicità
dell'elemento spirituale in tutti gli uomini ha una lontana parentela
coll'intelletto unico e separato degli Averroisti.
102.
Summa, pag. 55 b: Bajolensi conveniunt cum praedictis Catharis de
Concorrezo fere in omnibus opinionibus excepto hoc scilicet, quod dicunt
quod animae sunt creatae a Deo ante mundi constitutionem, et quod
tunc etiam peccaverunt.
103.
Summa, pag. 52 a: Et etiam de uno corpore eas transmittit in alium,
donec omnes reducentur in coelum.
104.
Anche l'antico manicheismo insegnava questa dottrina. Socrate, Hist.
eccl. cap. XVII: Manes... animorum ex uno corpore in aliud manifesto
tradit, Empedoclis, Pithagorae et Aegiptiorum secutus opiniones.
105.
Quest'opposizione tra il vecchio e nuovo Testamento è un retaggio
gnostico e manicheo. Moneta, pag. 143: Cathari Deum veteris testamenti
... reprobare nituntur... Objectionem haereticorum ex quatuor radicibus
procedunt. Prima ex contrarietate, quae videtur inter vetus testamentum
et novum. Secunda ex mutabilitate ipsius Dei, quae ex ipsis scriptum
apparet. Tertia ex crudelitate ipsius, quae in scripturis ostenditur. Quarta
ex mendacio (il testo ha erroneamente: mandato), de quo Deus ipse in
scripturis arguendus videtur. — Concordi le altre testimonianze. Ebrardus
in Gretser, tom. XII, pars 2, pag. 127: Ipsi vero contra conditorem suum
latrant, tanquam canes, Dominum ignorantes et hinc inde de Veteri
Testamento quae non intelligunt testimonia congregantes, simplicium
corda decipiunt. Ermengardus in Gretser, loc. cit., pag. 224: Dicunt
haeretici Legem Moysi ab omnipotenti Deo non esse datam, sed a
principe malignarum spirituum. Anche intorno a questo punto v'ha
differenza tra le sette catare. Summa, pag. 52 a: Balazinanza tenet quod
diabolus fuit auctor totius veteris Testamenti, exceptis his libris Job,
Psalterio ecc.; pag. 54 b: Cathari de Concorrezo reprobant totum vetus
Testamentum, putantes quod Diabolus fuit auctor ejus.
106.
Moneta, pag. 234: In hoc autem tertio capitulo de Christo errant Cathari,
qui puram creaturam eum confitentur; pag. 239: Ad idem inducunt illud
Apoc. VII, 2, ubi Johannes ait «vidi alterum angelum» si ergo fuit
angelus, et non Deus.
109.
Anche Manes secondo Socrate, loc. cit.: Christum natum esse non vult;
illum spectrum fuisse dicit.
110.
Questo docetismo lo estendono anche alla vergine Maria. Moneta, pag.
243: Machinantur autem insuper illum Angelum, qui in muliebri forma
appellatus est Maria, assumpsisse intra se alium Angelum, qui dictus est
Jesus, et sic deceptorie mater putaretur et diceretur ipsius. Liber
inquisitionis loc. cit.: Mariam matrem Dei et Domini Jesu Christi non esse
nec fuisse mulierem carnalem asseris et mentiris, sed tuum ac tuorum
ecclesiam... mentiendo confingis hanc esse Mariam virginem in tenebris
dogmatizas. Il Sacconi attribuisce questo errore ad un Nazario
Concorrezese: quod B. Virgo fuit Angelus (pag. 55 a), ed al vescovo
Balasinanza (pag. 52, B), virginem, quam dicunt esse Angelum.
111.
Moneta, pag. 256: Forte dices quod non est passus, nec mortuus, nec
aliquam angustiam sustinuit, licet ita videtur.
112.
Bonacursus in D'Achery Spicilegium, pag. 207: Beatum Sylvestrum dicunt
Antichristum fuisse ... a tempore illo dicunt Ecclesiam esse perditam.
Moneta, 263 et de Sylvestro volunt intelligere illud 2 Thessalon. II 3:
Homo peccati, filius perditionis.
113.
Alanus, pag. 134: Dicunt quod in altari est panis post consacrationem,
quia ibi prius fuit panis, ed adhuc est forma panis. Eckbertus, sermo XI in
Gallandi, XIV, 478: vos omnino renuitis credere quod ab aliquo sacerdote
sive bono sive malo possit ulla consecratione fieri corpus Domini.
114.
Moneta, pag. 290. Alii autem intelligunt illa verba Domini: Hoc est corpus
meum: id est significat sicut illud in 1 Cor. 4 «Petra erat autem Christus»
idest significat Christum. Ebrardus contra Waldenses cap. 8, in Gretser,
XII, 2, pag. 146 sed objiciunt increduli dicentes; verba sancta dicunt
esse panem; quia cibus animae sunt verba evangelica. A sostenere la
loro interpetrazione simbolica i Catari adoperavano per sino argomenti
filologici, come quello strano citato da Ermengardo cap. 11, in Gretser
loc. cit. pag. 231, hoc non refertur ad panem .... sed ad corpus suum.
115.
Cujus opinionis causa prima est, quia istum materiale panem, et vinum
mala esse dicunt; asserunt enim quidam eorum a Diabolo creata esse.
(Moneta, pag. 295). Cfr. Summa, pag. 49, verum tamen albanenses
dicunt, quod ille panis non benedicitur, cura ipse panis sit creatura
diaboli, et in hoc differunt a coeteris omnibus qui dicunt quod ille panis
vere benedicitur. Nemo tamen ex iis credit quod ex illo pane conficiatur
corpus Christi.
116.
Vedi nel Duplessis il brano della cronaca di Rodolfo Cogeshalense che si
riferisce all'eresia dei Poplicani o Paoliciani. Ermengardus cap. 17 in
Gretser, XII, 2, pag. 239: nec defunctos vivorum beneficiis et
orationibus relevari. Eckbertus, sermo IX, in Gallandi, XIV, 466: animae
defunctorum vel in aeterna beatitudine collocentur, vel aeternis suppliciis
tradantur, atque hac ratione nec malis prodesse nec bonis necessarium
esse ut pro eis orationes fiant, aut missae celebrentur.
117. Moneta 371: Omnes autem haeretici tam Cathari, quam pauperes
Lugdunenses, hoc (Purgatorium) negant. Summa pag. 50 a: Deus
nemini infert poenam purgatoriam, quam penitus esse negant.
118.
Moneta, pag. 347: Cathari horum corporum resurrectionem negant, et
hoc ideo quia ea a Diabolo creata vel facta credunt esse.... artifex
tantum remunerabitur non corpus. Vedi Ebrardo cap. 16.
119.
Liber inquisitionis tholosanae, pag. 37: Et sigillatim omnia sacramenta
ecclesiae scilicet eucharistiae et altaris ac baptism aquae corporalis
damnant. Ivi pag. 85: baptismus .... fit in aqua corrupta
120.
Moneta, pag. 284: Parvuli non sunt docendi.... ergo non sunt baptizandi
... prius ergo est quod homo poeniteat de peccato suo, deinde
baptizetur. Eckbertus, sermo VIII, 1, in Gallandi, XIV, 464: Nam
baptizandum quidem esse hominem dicitis cum ad annos discretionis
pervenerit.
121.
Moneta, pag. 460: Impugnant Ecclesiam etiam in picturis et imaginibus
dicentes quod nos sumus Idolatrae, qui imagines adoramus.
122.
Ebrardo, cap. 4, in Gretser, XII, 2, pag. 131. Objiciunt enim Dominus
non in manufactis habitat. Ermengardo, cap. 9, in Gretser, loc. cit., pag.
230. Omnes haeretici Ecclesiam manufactam et altaria .... et omnia
ornamenta ecclesiastica ad nihilum deputant et ad salutem animorum
nihil proficere dicunt.
123.
Moneta, pag. 461: Et dicit quod ignominiam Christi adoramus, et ejus
ignominiam nostrae fronti imponimus. Liber inquisitionis tholosanae,
pag. 348: Item quod crux Christi non debebat adorari, quia nullus
adoraret furcas in quibus pater suus fuisset suspensus.
124.
Nella lettera di Evervino a S. Bernardo (op. S. Bern., ed. Mabillon, pag.
1487): Dicunt qui se tantum Ecclesiam esse et apostolicae vitae veri
sectatores permanent, ea quae mundi sunt non quaerentes, nec
domum, nec agros, nec aliquid possidentes sicut Christus non possedit.
È importante notare che i Catari proibivano anche l'andare accattando al
modo dei frati mendicanti. Moneta, pag. 451: Et de elemosynis quaerere
victum et vestitum blasphemant ... Objiciunt etiam illud Matth. VI, 25
«Ne soliciti sitis animae vestrae quid manducetis ecc.» si enim
quaerimus quotidie, inde soliciti sumus; pag. 453: Objiciunt etiam et
dicunt quod contra verba Apostoli venimus, quia non laboramus manibus
nostris.
125.
Moneta, pag. 513. Isti etiam haeretici omne bellum detestantur tanquam
illicitum, dicentes quod non sit licitum se defendere, pag. 515. Objiciunt
etiam illud Matt. V, 38 «Audistis quia dictum est oculum pro oculo et
dentem pro dente. Ego autem dico vobis non resistere malo», pag. 506.
Objiciunt Matt. XXII, 7 «Perdidit homicidas illos», pag. 507: et illud Matt.
V, 44 «Benefacite his qui oderunt vos».
126.
Il Sacconi, nella Summa, pag. 48 b: Item quod potestates seculares
peccant, mortaliter puniendo malefactores vel haereticos. Che il
mortaliter si debba unire a puniendo non a peccant è provato da
Ebrardo, il quale riferisce a pag. 157 che gli eretici solevano obbiettare:
dictum est non occides. Vedi anche a pag. 159 cum sitis homicidae,
homicidas occidere prohibetis. Ermengardo nel cap. XIX parla solo di
occisione hominis non dell'impunità del malfattore.
127. Nè il Moneta, pag. 138 e segg. nè l'Alano pag. 169-70 scoprono il vero
motivo del divieto di mangiar carne, comune a tutti i credenti nella
metempsicosi. Eckberto, sermo IV, ha in Gallandi XIV, 458: Ratio vestra,
quia de coitu nascitur omnis caro. Secondo questo autore, pag. 459 pare
che ai Catari fosse concesso mangiar pesci. Summa, pag. 48 b: Credunt
quod comedere carnes, et ova, vel caseum, etiam in urgenti necessitate
sit peccatum mortale. Ivi pag. 50 a: non enim gravius puniretur
Catharus si biberet toxicum volens occidere se ipsum, quam si pro morte
vitanda comederet pullum de consilio medicinae vel in aliquo casu
necessitatis. Bonac. in D'Achery, pag. 209: Quis manducaverit carnem ....
damnationem sibi manducat. Sui testi biblici che solevano addurre, vedi
Bonac. in Mansi, Miscell. Baluz. II, 583.
128.
Moneta, 315: Haeretici conjunctionem istam illegitimam dicunt, idest
contra Dei legem ... quia credunt corpus maris et foeminae a diabolo
fuisse factum. Matrimonium carnale fuit semper mortale peccatum.
Summa, 48 a: Item communis opinio omnium catharorum est quod
matrimonium carnale semper fuit mortale peccatum, et quod non
punietur quis gravius in futuro propter adulterium vel incestum quam
propter legittimum conjugium. Fra i Catari alcuni limitavano il divieto alle
seconde nozze. Eckbertus, sermo VI, 12, in Gallandi, XIV, 457: quidam
vestrum, videlicet sequaces Hartuvini, mussitant quod illud conjugium
solum justum est, in quo virgines conjunguntur, et quod unam prolem
tantum gignere debent.
129.
Lo Schmidt osserva (II, 88) che solo i Bogomil, e i Concorrezesi
avrebbero diritto di ammettere l'assoluto divieto del matrimonio, perchè
secondo loro colla nascita di nuovi organismi si creano nuove anime, e
nuove vittime del demonio. Ma non così dovrebbero pensare i dualisti
assoluti, che ammettono o uno spirito solo o un numero determinato di
anime trasmigranti. Queste finchè si purificano debbono pure passare
per altri organismi, e non si capisce perchè si vieti a coloro che non sono
ancora perfetti di porre al mondo nuovi organismi, e assicurarsi così la
dimora durante l'espiazione che ancor resta da fare. L'osservazione
parmi più ingegnosa che vera, perchè tutti i Catari debbono condannare
come impuro il commercio del corpo, creatura del diavolo. E l'astensione
dai piaceri corporei è il mezzo più acconcio perchè i meno perfetti si
correggano. Eckberto, sermo V, 6 (Gallandi, XIV, 455) dice: Innotuit mihi
per quosdam viros, qui exierunt de societate vestra .... dicitis enim quod
fructus ille de quo praecepit Deus primo homini in Paradiso, ne gustaret
ex eo, nihil aliud fuit nisi mulier .... Ex hoc probatis, omne genus
humanum .... natum esse ex fornicatione et neminem salvari posse nisi
purgatus fuerit per orationes et sanctificationes eorum, qui inter vos
perfecti vocantur. Anche l'Hahn (op. cit., I, 86), giustamente connette col
principio fondamentale della mortificazione della carne il divieto della
congiunzione carnale.
130.
Liber inquisitionis tholosanae, pag. 179: Item tu (Petre Raymonde de
Hugonibus) ipse vitam corporalem volontarie tibi subtrahis .... quia
posuisti te in illa abstinentia quam haeretici vocat enduram, in qua
endura jam per sex dies sine cibo et potu stetisti; pag. 204: Montolina
.... in ultimo fine suo posuit se in endura haereticorum, in qua endura
sine infermitate alia multis diebus perdurans fuit hereticata (ebbe il
consolamentum); pag. 33: Guilielma uxor quondam Martini de Proaudo
.... mortemque corporalem sibi accelerans, sanguinem minuendo,
balneum frequentando, potumque letisferum .... avide assumendo ad
mortem festinavit. In altro luogo è detto che Guglielma pregò la sua
infermiera quod omnino perforaret eam cum dicta alzena (sutoris) in
latere in illa parte in qua erat cor (pag. 71). I Catari di Monteforte nel
1030 dichiararono secondo Landolfo seniore (Murat. Script. IV, 90)
proximus noster, antequam animum damus, quoquomodo interficit nos.
In quanto al suicidio ricordiamo che S. Ambrogio e S. Crisostomo
lodarono e la Chiesa santificò la fanciulla Pelagia, che per salvare il suo
onore si precipitò dal tetto di sua casa. Lecky, History of European
morals, II, 49.
131.
Liber. pag. 76: dicta Guilielma instanter petiit .... quod mors sibi
acceleraretur timens capi per inquisitores.
132.
Lami, Antichità toscane, II, 556. Moneta, 469: Cathari vero ponunt quod
semper fuit malum (il giuramento) sicut adulterium et homicidium.
Summa, 486: Item quod non licet jurare in aliquo casu, et ideo hoc esse
peccatimi mortale.
133.
Ebrardus in Gretser, XII, 2, 241, adduce i testi biblici dei quali si
servivano: objicis illud «nobite jurare omnino». Item objicis «sit sermo
vester est, est: non, non».
134.
Questa spiegazione parmi, o che io m'inganno, migliore di quest'altra
adottata dallo Schmidt (II, 83): on ne rougit pas, en consentant à jurer
de paraître capable de mensonge jusqu'à ce qu'on ait confirmé la vérité
par un serment. L'orgoglio di volere essere creduto sulla semplice parola
sarebbe un motivo molto impari al rigore del divieto, e poco conforme
all'umiltà dei Catari.
135.
In una lettera scritta dalla chiesa di Liegi a Lucio II, nel 1144, e riportata
da Martene Amplis. collect. I, 776: Haeresis haec diversis distincta est
gradibus, habet enim auditores qui ad errorem initiantur; habet
credentes, qui iam decepti sunt (Schmidt, II, 98). Petrus Vallisarnensis
Historia Albigensium cap. 2: Sciendum autem quod quidam inter
haereticos dicebantur Perfecti, sive Boni Homines, alii Credentes.
136.
Schmidt, loc. cit., riproduce questo passo dagli atti dell'inquisizione di
Carcassona. Non omnibus credentibus suis dicunt omnia ... nisi solum
bene suis familiaribus et bene firmis.
139.
Moneta, 278. Dicunt etiam quod a Diabolo fuit ille baptismus, et ad nihil
utilis nisi ad impediendum Christi baptismum.
140.
Summa, pag. 52 a: caeteri Patres antiqui atque beatus Johannes
Baptista fuerunt inimici Dei. Questa sarebbe stata l'opinione di
Balasinanza, di Giovanni di Lugio (pag. 54 a), e dei più tra i Concorrezesi
(pag. 55 a). Petrus Vallisarnensis, cap. 2: Johannem Baptistam unum
esse de majoribus Daemonibus asserebant. Ebrardus, cap. 13:
Diffidentes etiam de Domini praecursore vitam ejus repudiant et
baptismum.
141.
Moneta, 282. Ex quo patet quod Baptismus Ecclesiae alius est quam
Baptismus Johannis et quam doctrina et impositio manuum.
142.
Moneta, 280. In primis autem illud inducunt quod habetur Actorum VIII
14, 17. Ecce quod dicitur hic quod receperunt Spiritum Sanctum per
impositionem manuum et non per baptismum aquae materialis, ergo in
baptismo non datur peccatorum remissio. L'imposizione delle mani è
certo il miglior simbolo del battesimo col fuoco, perchè il porre le mani
sopra una parte del corpo ne aumenta il calore; ma ciò non pertanto
parecchi catari alla stessa imposizione delle mani attribuivano poco
valore. Summa, pag 48: Albanenses enim dicunt quod ibi manus nihil
operatur, eum ipso ex Diabolo sit creata secundum eos, ut inferius
dicetur, sed sola oratione dominica quam ipsi tunc dicunt qui manus
imponunt.
143.
Summa 48 b: Non sit aliqua remissio peccatorum si illi, qui manus
imponunt sint tunc in aliquo peccato mortali. Racconta Eckberto, sermo
XI, 8, in Gallandi, XIV, 480, fuit mihi concertatio de his rebus quadam
vice in domo mea Buonae cum quodam viro qui suspectus erat nobis
quod esset de secta Catharorum, et contigit ut incideremus ad
loquendum de sacerdotibus malis, et dicebat ita de eis: Quomodo fieri
potest ut qui tam irrationabiliter vivunt distribuant in Ecclesia corpus
Domini?
144.
Moneta, pag. 274. Nullus Spiritum Sanctum habens potest peccare.
145.
Moneta, pag. 275. Notandum quod aliqui Cathari dicunt modo quod
amitti potest, sed amissus recuperari non potest: sua fide recedendo, vel
eum impugnando amittitur. Parmi che non ci sia tra i due passi
contraddizione, come crede lo Schmidt; perchè il testo 274 si riferisce ad
alcuni Catari, e ad altri il 275.
146.
Nel Concilio lombariense del 1165 venner condannati quidam qui se
faciebant appellari boni homines. Liber sententiarum inquisitionis
tholosanae, pag. 6: et ipsos haereticos quos bonos homines appellas et
dicis, tu asseris posse dare ad salutem spiritum sanctum illis quos
recipiunt. Anche in Germania pare che prevalesse questa
denominazione. Vedi l'anonimo di Passau in Gretser, XII, 2, 31: Sed
perfecti qui consolati vocantur in Lombardia et in Theutonia boni
homines vocantur.
148.
Sacconi in Summa, 48 b: Panis benedictio est quaedam fractio panis
quam ipsi quotidie faciunt tam prandio quam in coena.
149.
Summa, pag. 49 b. Fit etiam ista confessio publica coram omnibus, qui
ibi sunt congregati, ubi multoties sunt centum et plures viri et mulieres
et credentes eorum Cathari. Moneta, pag. 305. Peccant autem circa
confessionem arbitrantes quod non est necessarium eam fieri sacerdoti
et quod sufficiat si fiat Deo soli. Pag. 306, objiciunt illud Ezech.
quacumque hora ingemuerit peccator etc.
150.
Summa, pag. 50 b, ordines Catharorum sunt quatuor. Ille qui est in
primo et maxime ordine vocatur Episcopus. Ille qui in secundo filius
major. Qui in tertio filius minor. Qui in quarto vocatur Diaconus.
151.
Mortuo episcopo, filius minor ordinabat filium majorem in Episcopum.
Summa, 51 a.
152.
Illa vero, quae supra dicitur de Episcopo mutata est ab omnibus Catharis
morantibus extra mare, dicentibus quod per talem ordinationem videtur
quod filius instituat patrem, quod satis apparet incongrum; unde fit
modo aliter in hac forma, scilicet quod Episcopus ante mortem suam
ordinat filium majorem in Episcopum. Summa, loc. cit.
153.
Notiamo che lo Schmidt ammette tra le dottrine primitive del Catarismo
la condamnation de l'ancien Testament comme oeuvre du démon (II,
273).
154.
Der Gnosticismus mit der alexandrinischen Religionsphilosophie und
dem Neuplatonismus unter einen und denselben Gesichtspunkt gehört.
Alle diese Erscheinungen haben etwas gemeinsames und verwandtes,
sie sind ebenso religiöser als speculativer Natur. Baur, Vorlesungen über
die christliche Dogmengeschichte, I, 177.
155.
Lo Schmidt ben conosce l'antichità di questa tradizione (II, 253) Au
onzième siècle ils sont ainsi appelés par le moine Adémar de Chabanois,
par l'évêque Roger de Chalons etc.
156.
Non sarà inutile dare in questa nota un breve cenno dei gnostici, i più
antichi precursori dei Catari. Tutti gli storici della Chiesa s'accordano nel
dividere lo gnosticismo in due grandi categorie, l'alessandrino e
l'orientale. Il primo s'inspira all'emanatismo delle ultime speculazioni
greche, e non arriva in pratica fino alle estreme conseguenze ascetiche,
come il divieto del matrimonio. Il secondo invece s'informa alle tradizioni
orientali, e invece del monismo emanatistico pone uno spiccato
dualismo. Alla prima categoria appartengono Basilide e Valentino, alla
seconda Saturnino e Bardesane. Secondo Basilide, che insegnava in
Alessandria intorno al 125 d. C., dall'Entità suprema (theòs arrētos
l'Innominabile) emanano sette potestà (dinàmeis) che sono noûs, lògos,
phronēsis, sophia, dinamis, dìceosynē, eirēne; ragione, verbo, saviezza,
scienza, potestà, giustizia, pace, le quali formano il primo regno degli
spiriti, ouranòs. Da questo primo cielo nasce un secondo, dal secondo
un terzo e così di seguito fino a 365 cieli, coll'avvertenza che il seguente
Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade
Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.
ebookfinal.com