Panitikan sa

Rehiyon III

I. Uri ng Panitikan
II. Dula
III. Awiting Bayan
IV. Mga Manunulat
Mga lalawigan
• Pampanga
• Bulacan
• Bataan
• Nueva Ecija
• Tarlac
• Zambales
• Aurora
 Etnolinguistikong Pangkat

• Tagalog – Bulacan, Silangang Nueva Ecija,

Kanlurang baybayin ng Bataan at Zambales

• Ilokano – Nueva Ecija at Zambales

• Kapampangan – Pampanga at ilang Bahagi ng

Tarlac
 Bataan
Wika
•Tagalog ang pangunahing wika ng Bataan. Sinusundan ito
ng Ilokano at Kapangpangan. Ingles ang ginagamit na
midyum sa pagtuturo sa paaralan.

Panitikan
•Tomas Pinpin – Ang Prinsepe ng mga Filipinong
Maglilimbag
•Nieves Baens del Rosario – isang kilalang mahusay na
nobelista at mananalaysay.
 Nueva Ecija
Wika

•Wikang Tagalog ang nananaig at ginagamit ng mga taga

Nueva Ecija, ngunit ginagamit din ang kapangpangan, at
Bikolano.

Panitikan

•Lazaro Francisco – namalagi sa Cabanatuan, Nueva Ecija

at dito na niya sinanay ang pagiging Nobelista. (Maganda
pa ang Daigdig)
 Pampanga
Wika
•Kapangpangan, Ingles, at Tagalog ang ginagamit at
nauunawaang wika ng buong lalawigan.
Panitikan
•Arte de Lengua Pampanga

- Isinulat ni Fray Alvaro de Benavente

- Kauna-unahang aklat ng bararila sa wikang

Kapampangan
 Iba’t ibang Uri ng Panitikan ng Pampanga

• Tumalya

– ang tumalya ay hele o awiting pampatulog. Ito ay maituturing na orihinal sa

mga kapampangan.

“Anak nga Walay Palad at Dayunday”

• Kasebian

- tulad ng bugtong ang kasebian ay binibigkas din sa mga pampublikong salu-salo

tulad ng lamay at kasal. ito ang katumbas ng salawikain ng mga tagalog

“Ing asung balabaluktut Batul man e akapulut (Isang nakabaluktot

buong araw, hindi makahahanap ng buto).”
 Awiting Bayan
• Basulto – ito’y naglalaman ng mga matatalinghagang salita na
pankaraniwang ginagamit sa pagpapastol ng mga kambing, baka, at iba
pang mga hayop.

“o caca, o caca” o brother o brother

• Goso – tumutukoy sa moralistikong aspekto ng kanilang kalinangan. Ito ay

may tiyak na aral at inaawit sa saliw sa gitara, biyolin, at tambulin tuwing
araw ng mga patay.

• Pamuri – nag-ugat sa salitang “puri” at inihahanay sa isang uri ng awit ng

pag-ibig ng mga kapampangan.

“Aruy! Katimyas na Nitang Dalaga” Ay! Kaakit-akit ang naturang

dalaga
• Pang-obra – nagpapakita ng pagpapahalaga sa mga gawaing ng
mga kapampangan.

“Bye Ning Kasamak” Ang Buhay ng Magsasaka

• Sapataya – awiting nag-uunay sa mga kapampangan sa kanilang

paniniwalang political. May himig ito ng pangangatwiran o pagtatalo
habang sinasaliwan ng isang sayaw ng kastanyente.

• Diparan – naglalaman ng mga salawikain at kasabihan ng mga

kapangpangan. Ang kanilang paksa ay hango sa katotohanan na
kanilang naranasan sa buhay.
 Dula
• Duplo – ito’y nilalaro rin sa lamayan ng mga patay kung
saan nagpapaligsahan ang mga kalahok sa laro sa
husay sa pagtula.

• Karagatan – inihahayag sa paraang patula ang

pagsasadula ng kanilang karagatan. Ito ay nag-ugat sa
isang kasaysayan ng isang prinsesa na sadyang
naghulog ng singsing sa dagat upang mapakasal sa
katipang mahirap na maninisid ng perlas.
• Kumidya

- laging hango sa pag-iibigan ng isang prinsipe at prinsesa. Ang

labanan ng mga kristiyano at muslim ang binibigyan ng
mahahalagang bigat at laging nagtatapos sa pagtatagumpay ng
mga kristiyano at pagbibinyag ng mga muslim sa kristiyano.

Padre Anselmo Jorge de Fajardo

- pinakatanyag na manunulat ng kumidya.

- Comedia Heroicca de la Conquista de Granada

• Zarzuela

- mula sa zarzuela ng mga kastila na nag-ugat sa lugar

kung saan ito ang unang itinanghal sa Espanya

Juan Crisostomo Soto

- ang ama ng panitikang Kapampangan

- “Alang Dios” pinakapaboritong panoorin ng mga

kapampangan.
 Mga Karunungang Bayan ng
Rehiyon 3
• Bugtong

Mataas kung nakaupo Sagot: aso

Mababa kung nakatayo

Ako’y may isang katotong irog Sagot: anino

Saanman paro’y kasunod-sunod

Mapatubig ay di nalulunod

Mapaapoy ay di nasusunog
 Mga Karunungang Bayan ng
Rehiyon 3
• Salawikain at Kawikaan

Ang sakit ng kalingkingan,

Damdam ng buong katawan

• Panunudyo

Tiririt ng Maya, Bata batuta

Tiririt ng ibon, Isang bao ang muta.
Ibig mag – asawa
Walang ipalamon.
 Alamat
ANG ALAMAT NG BUNDOK NG PINATUBO
(Zambales)

May isang bundok sa Sambales na ang pangalan ay Pinatubo. Siyang lalong mataas sa
mga bundok doon.

Ang dakong yaon ay isang nayon daw noong araw, a rang pangalan ay Pina. Ang mga tao
sa pook ng Pina ay parang magkakapatid. Sila’y mababait. Ang mga tagaroon mga taong tahimik at
nananahang tiwasay.

Sumapit ang panahon na napunta roon ang isang nangangalang Tulyok. Ang tikas ni
Tulyok ay mandirigma, at isang araw ay itinapon niya ang lahat niyang kampon at kanilang
sasalakayin at saakupin ang mga kalapit nayon. Sinunod siya ng kanyang mga kampon at mula noon
ay sinimulan nila ang pananalakay. Sinalakay nila ang mga liping tahimik na nanunog nga mga bahay
at nang agaw ng mga babae. Mula ng mamuno si Tulyok ang mga taga Pina ay nagging mababagsik,
manggagahasa at mga mapanganib.
Si Tulyok ay may isang anak na lalaki na nangangalang Pinatubo. Sila’y
makisig, matapang at mandirigma.

Dinayo niya isang araw ang isang liping pinamumunuan ni Panday

upang salakayin. Nang sumapit sila sa isang dakong malapit sa pook ni
Panday ay may nasalubong silang isang magandang dalaga. Sinabi ni Pinatibo
sa kanyang mga kampo na magpatuloy sila sa paglalakad at siya’y susunod na
lamang.

Samantala’y nakipagkilala siya sa magandang dalaga, sapagka’t

naibigan niya ito. Nabalitaan ni Tulyok na ang anak niya ay sasalakay sa pook
nina Panday, at kanyang inihanda ang mga kampon upang suklolo. Hindi nga
nagluwat at ang dalawang huykbo ay nasugapa. Kaginsa-ginsa ay may nakita
si Tulyok na nakabulagta sa gitna ng labanan.
 Nang kanyang lapitan ay nakilala niyang yaon ang bangkay ni
Pinatubo na kanyang anak. Si Tulyok ay nagulumihan at napasigaw, tuloy
napatigil ang labanan. Sa gayon ang dalawang liping yaon na magkalaban ay
kapwa nag – isip ng mabuti pa’y sila magkasundo at mag – ibigan kaysa
maglabanan at magpatayan.

Pagkatapos ng labanan ay tumaas nang tumaas ang dakong yaong

kinasumpungan sa bangkay ni Pinatubo. Ang dakong yaon na tumaas ay
nagging bundok, at upang alalahanin si Pinatubo ay siyang ipinangalan sa
nabanggit na bundok na kilala ngayon sa pamagat na “Bundok Pinatubo.”
Mga Manunulat ng Rehiyon III
• Francisco Balagtas

- isang manunulat at itinuturing na isa sa

pinakamagagaling na pilipinong manunulat.

- siya ang William sharespeare ng pilipinas.

- ang kanyang obra maestra ay ang Florante at Laura

- isa itong mahabang tulang itinuturing na

pinakamahalaga sa pilipinas noong ika 19 dantaon

- meron itong 28 na kabanata.

Mga Manunulat ng Rehiyon III
• Amado Hernandez

- isang makata at manunulat sa wikang tagalog

- kilala rin siya bilang “Manunulat ng mga

Manggagawa”

- ang kanyang obra maetra ay ang “Mga Ibong

Mandaragit” at “Luha ng Buwaya”
Mga Manunulat ng Rehiyon III
• Rogelio Sikat

- isang Pilipinong piksyonista,mandudula,

tagasalinwika, at tagapagturo.

- ipinanganak sa Alua, San Isidro, Nueva Ecija.

- ang kanyang obra maestra ay ang “ Moses

Moses”
 Mga Manunulat ng Rehiyon III
• Aniceto dela Merced

- Si padre Merced ay isinilang sa Baliwang Bulacan. Isa

siya sa mga unang sumulat ng Pasyon.

- Ang kanyang Pasyon na nasulat noong 1856 – 1858 ay

may pamagat na Pasyon de Nuestra Jesucristo.

- Itinuturing ang Pasyon ni Padre Aniceto dela Merced na

“Landmark of Tagalog Poetry”.
Mga Manunulat ng Rehiyon III
• Cirio H. Panganiban
- Maituturing na tunay at matibay na haligi ng Panitikang Pilipino

sapagkat hindi lamang siya isang makata. Isa rin siyang mandudula,
kwentista,mambabalarila at isang guro ng wika at panitikan.

- Isa sya sa mga nagging Patnugot ng Surian ng Wikang Pambansa

na ngayon ay kilala rin bilang Komisyon ng mga Wika sa Pilipinas.

- Nakilala si Panganiban bilang kwentista dahil sa kanyang kwentong Bunga ng

Kasalanan na itinuturing na nagging palatandaan na nauunawaan na ng mga manunulat
na Pilipino ang tunay na maikling kwento nang mailathala ito sa Taliba noong taong
1920.
Mga Manunulat ng Rehiyon III
• Marcelo del Pilar
- Kinilalang mamahayag ng kanyang panahon dahil sa pagkakatagtag
niya sa Diariong Tagalog noong 1892, at pagkakapamatnugot niya sa
pahayagang La Solidaridad, nagging epektibong tagapamansag ng
kilusang propaganda noong panahon ng mga Kastila.

- Isang abogado si Del Pilar na nakilala sa sagisag na Plaridel.

Mahayap at mapanudyo ang kanyang mga akdang tumuligsa sa mfa
prayle na sa kanyang paniniwala aty siyang dahilan ng paghihirap ng
bansang Pilipinas.
 Mula sa kanyang panulat ang “Dasalan at Tocsohan” na itinuring na
isang klasikong pagpapatawa sapagkat paggagad sa mga pangungahing
dasal para tudyuhin ang mga prayle; ang “Caiigat Cayo”, isang
mapanudyong pagtuligsa sa akda ni Fr. Jose Rodriguez na ang pamagat
ay “Caiingat Cayo” na bumabatikos sa Noli Me Tangere ni Rizal na ang
“Sagot ng España na “Hibik ng Pilipinas sa Ynang España”, isang tulang
sinulat ng kanyang guro na si Herminigildo Flores. Sinalin niya sa Tagalog
ang tula ni Rizal na “Amor Patrio” at binigyan ng pamagat na “Pag – ibig sa
Tinubuang Lupa\’. Ang “Pasiong Dapat Ipag – alab ng Puso ng Tanong
Babasa”, isang tulang laban sa mga prayle ay sinulat din niya.
 Taga-ulat

Jayric F. Atayan
BSED I C

Maraming Salamat!!!